‫څېره‬

‫‪ ۴‬مخ‬

‫ادم سمیت‬ ‫ورځپاڼه‬

‫نوی لید‪ ،‬نوی مزل‬
‫سمیت په نړۍ کې د اقتصاد‬ ‫‪www.maseerdaily.af‬‬
‫یا معارص اقتصاد پالر ګڼل‬
‫کېږي چې اقتصادي مسایل‬
‫یې له کالسیکو او زړو‬ ‫سه شنبه د ‪ 1399‬د غربګويل ‪۱۳‬مه | د ‪ 2020‬د جون دویمه | ‪۵۴۳‬مه ګڼه‬
‫نظریاتو را و ایستل او اقتصاد‬
‫یې د خلکو او ټولنو د کارونې‬
‫وړ و ګرځاوه‪.‬‬
‫بې پروايي او را روان ناورین؛‬
‫د ژغورنې نړیواله کمېټه‪ :‬کرونا به په افغانستان کې وحشتناک وضعیت رامنځ ته کړي‬
‫کرنې وزارت‪ :‬روان کال په فراه کې‬
‫د هندواڼو د حاصالتو کچه لوړه‬
‫شوې ده‬

‫د کرنې وزارت وایي‪ ،‬د دوی د اټکل له مخې به سږ کال په‬

‫فراه کې د هندواڼو د حاصالتو کچه نږدې ‪ ۶۹۰‬مټریک ټنو ته‬
‫ورسېږي‪ .‬د یاد وزارت له خوا په خپره شوې خربپاڼه کې راغيل‬
‫چې تېر کال په فراه کې پر ‪۱۸‬زره ‪ ۴۷‬هکتاره ځمکه هندواڼې‬
‫کرل شوې وې چې ترې ‪۶۵۰‬زره ‪ ۲۶۸‬مټریک ټنه حاصل‬
‫ترالسه شو‪ ،‬خو سږ کال به دغه رقم ‪۶۸۹‬زره ‪ ۴۰۰‬مټریک ټنو‬
‫ته ورسېږي‪ .‬د خربپاڼې له مخې‪ ،‬سږ کال په فراه کې تر ‪۱۹‬زره‬
‫هکټاره پر ډېرې ځمکې هندواڼې کرل شوې دي‪.‬‬
‫رسچینه کاږي‪ ،‬پشت رود‪ ،‬خاک سفید‪ ،‬باالبلوک‪ ،‬بکوا‪ ،‬شیب‬ ‫‪۳‬‬
‫کوه‪ ،‬پشت کوه ولسوالۍ او د مرکز د څنډو کيل‪ ،‬هغه سیمې‬
‫دي چې پکې ډېرې هندواڼې کرل شوې دي‪.‬‬
‫ې د فراه د کرنې د رییس عبداملنان متین له نقله ویيل‪:‬‬
‫رسچین ‪‎‬‬ ‫په امریکا کې د نژادي تبعیض پر‬ ‫نيوليربالیزم امریکا چگونه به وبای‬ ‫رسپرستي؛ هغه ناوړه دود چې‬
‫«د دغه محصول د کښت ساحې پراخوايل ته په کتو‪ ،‬د تېر کال‬
‫ضد د مظاهرو لنډ تاریخ‬ ‫اقتصادی جهانی مبدل شد؟‬ ‫ختمېدل غواړي‬
‫په پرتله به شپږ سلنه ډېروالی ولري‪».‬‬
‫‪ ۳‬مخ‬ ‫‪ ۲‬مخ‬ ‫‪ 2‬مخ‬

‫د افغان سولې په پروسه کې هر‬

‫وزارت صحت عامۀ‪ :‬در ‪ ۲۴‬ساعت گذشته‬ ‫برېټانوي کارپوهان‪ :‬امریکا افغان جګړه بایللې‪ ،‬ژر دې‬
‫ډول همکارۍ ته چمتو یو‬
‫بیش از ‪ ۵۴۰‬مورد مثبت ویروس کرونا‬ ‫خپل رستېري له دغه هېواد را وبايس‬
‫در کشور ثبت شده است‬ ‫وکړي‪ .‬د هغه په خربه‪ ،‬اوس د دې وخت‬ ‫وروسته له هغې چې د امریکا ولسمرش‬
‫رارسېدلی چې دا رستېري افغانستان د تل‬ ‫ډونالډ ټرمپ له افغانستان څخه د خپلو‬
‫لپاره پرېږدي او خپلو کورونو ته ستانه يش‪.‬‬ ‫ټولو رستېرو د ایستلو خربه وکړه‪ ،‬د یاد هېواد‬
‫په ورته وخت کې ځینو کارپوهانو بیا په یو‬ ‫دفاع وزارت (پنټاګون) یې ظاهرا ً له پرېکړې‬
‫مخیز ډول له افغانستانه د بهرنیو ځواکونو‬ ‫څخه څنګه چې مته کېده‪ ،‬تود هرکلی ونه‬
‫وتل اشتباه بللې او د احتیاط سپارښتنه یې‬ ‫کړ‪ .‬اېنډېپېنډېنټ برېټانوي ورځپاڼې د‬
‫کړې ده‪.‬‬ ‫پنټاګون سوړ غربګون ته په اشارې رسه په‬
‫د برېټانوي کارپوهانو دا څرګندونې داسې‬ ‫یوې مقاله کې لیکيل‪ ،‬امریکا افغان جګړه‬
‫مهال دي چې تر دې وړاندې هم یو شمېر‬ ‫بایللې او څومره ژر چې کېدای يش‪ ،‬باید‬
‫امریکایي سیاستوالو او لوړ پوړو پوځي‬ ‫خپل رستېري هېواد ته ستانه کړي‪.‬‬
‫چارواکو ویيل چې امریکا له نظامي الرې په‬ ‫د یادې مقالې لیکوال چې د نظامي چارو‬
‫افغانستان کې بریالۍ کېدای نه يش‪ ،‬اړینه‬ ‫مخکښ کارپوه دی‪ ،‬ویيل‪ ،‬امریکا په دغه‬
‫وزارت صحت عامۀ افغانستان می‌گوید‪ ،‬در ‪ ۲۴‬ساعت گذشته‬ ‫ده چې دغه هېواد په ابرومندانه توګه خپل‬ ‫هېواد کې په تېرو دوو لسیزو ناکام حضور‬
‫بیش از ‪ ۵۴۰‬مورد مثبت ویروس کرونا در مناطق مختلف‬ ‫رستېري بېرته امریکا ته را ستانه کړي‪.‬‬ ‫کې څه ګټه وکړه چې له دې وروسته به یې‬
‫کشور ثبت شده است‪.‬‬
‫توحید شکوهمند معاون سخنگوی وزارت صحت عامه دیروز‬ ‫‪ ۵‬مخ‬
‫به رسانه ها گفت‪« :‬باالتر از ‪ ۱۱‬صد و ‪ ۵۰‬مورد مشکوک‬
‫تست گردیده که از این میان ‪ ۵۴۵‬واقعۀ مثبت در ‪ ۲۴‬ساعت‬
‫گذشته ‪ ۱۰۰‬نفر شفایافته و ‪ ۸‬تن جان باختند‪».‬‬
‫در افغانستان تا اکنون بیش از ‪ ۱۵‬هزار و ‪ ۷۵۰‬تن به ویروس‬
‫کرونا مبتال شده و از آغاز اولین مورد تثبیت این ویروس‪۲۶۵ ،‬‬
‫تنجان باخته‌اند‪.‬‬
‫این در حالیست‪ ،‬که امرالله صالح معاون اول رئیس جمهور در‬
‫دیدار با پیرت پروگل سفیرجرمنی در افغانستان خواهان کمک‬
‫وسایل تیست ویروس کرونا شده است‪.‬‬
‫در عین حال کمیتۀ اضطراری مبازره با ویروس کرونا و وزارت‬
‫صحت عامۀ افغانستان از کمبود وسایل و تجهیزات در مبارزه‬
‫با این ویروس خرب داده‌اند‪.‬‬
‫کووید‪ ۱۹-‬بیامری ویروسی است که می‌تواند با نشانه‌های‬
‫تب‪ ،‬رسفۀ خشک و تنگی نفس به همراه باشد‪ .‬داکرتان‬
‫می‌گویند‪ ،‬مردم باید دستان خود را چند بار در روز با صابون‬
‫بشویند‪ ،‬حداقل یک مرت از هم‌دیگر فاصله گیرند و تا حد‬
‫ممکن در خانه مبانند‪.‬‬
 ‫‪2‬‬
‫واقعـه باعث بـروز پدیدۀ گردید کـه امروزه‬
‫آنـرا «بـازار یابـی بـرای رسمایـه گـذاری‬
‫خارجـی» مـی نامیـم و شـهر نیویـورک در‬
‫از طبقـۀ وسـطی و طبقـۀ پاییـن جامعـه‬
‫قـرار گرفـت‪ .‬بـه گونـۀ کـه اجاملـی قرض‬
‫آن عصر به رشکـت نیویورک (‪New York‬‬
‫‪ )Inc‬مبـدل گردیـد‪ .‬قابـل توجـه امـارت‬
‫دبـی نیـز از منونـۀ نیویـورک پیـروی منود‬
‫رسـید کـه ‪ 60‬در صد باال تـر از حصۀ یک‬
‫فـرد امریکایـی از درآمـد خالـص ملی می‬
‫تـا آنجایـی کـه بـه ‪ .Dubai Co‬مبـدل‬
‫گردید‪.‬‬
‫تعجـب آور ایـن کـه منونـۀ نیویـورک‬
‫نتوانسـت در تقلیـل زیانهـای بشری در‬
‫مقابلـه بـا وبـای کورونـا موفـق باشـد و‬
‫علـت آن ناکامـی و عـدم کار آیی خدمات‬
‫صحـی و کمبـود امکانیـات آن دریـن‬
‫کشـور هـا بـود ‪.‬‬
‫متام نشـانه هـا حاکی از آنسـت که مودل‬
‫اقتصـادی دبـی نیـز بـه همان منهـج و‬
‫خـط السـیر نیـو لیربالیـزم در حرکـت‬
‫اسـت‪ .‬دریـن صـورت رسمایـه گـذاری‬
‫خارجـی و قرضـه ها هیچ نفعی بـرای این‬
‫کشـور نخواهـد داشـت‪ ،‬بلکـه بـه شـدت‬
‫بحـران هـا مـی افزایـد‪ .‬وحشـت آور ایـن‬
‫کـه سـعودی نیـز فیصلـه منـوده همیـن‬
‫مـودل را تعقیـب منایـد‪ ،‬در حالـی کـه‬
‫ناکامـی نیولیربالیـزم در سـطح جهانـی‬
‫ثابـت گردیـده اسـت‪.‬‬
‫تأثیـرات جانبـی نیولیربالیـزم در سیسـتم‬
‫مالی‪:‬‬
‫نیولیربالیـزم بیشتر روی تخفیـف قیـود‬
‫قانونـی بـر سیسـتم مالـی ترکیـز منـوده‬
‫و ابتـکارات قانونـی مقیـد بـه خـود و غیـر‬
‫ملـزم را در سـطح صنعت تشـویق میکند‪.‬‬
‫عالوتـاً تأکیـد بیشتر روی تعاملات در‬
‫مسـتوی عقـد هـا دارد که منتج بـه هزینه‬
‫و مصـارف تعاملات مـی گـردد‪ .‬همچنان‬
‫نیولیربالیـزم عنـان طـرز العملـی را کـه‬
‫ابتـکارات مالـی یـا «مهندسـی مالـی»‬
‫نامیـده انـد‪ ،‬کاملاً رهـا گذاشـت تـا از‬
‫خلال آن مشـتقات مالـی صـورت گیـرد‪.‬‬
‫در نتیجـۀ آن تعاملات در مشـتقات مالی‬
‫بـا متـام انـواع آن چندیـن برابـر قبـل از‬
‫نیولیربالیـزم افزایـش یافـت کـه منتـج‬
‫بـه افزایـش تفـاوت بیـن رشـد اقتصـادی‬
‫واقعـی و رشـد در معاملات مالـی پرخطر‬
‫گردیـد که بـه اقتصاد واقعـی هیچ کمکی‬
‫منـی کنـد‪.‬‬
‫تـا جایـی که یکـی ازین نظریه پـردازان بر‬
‫سـبیل نکتـه پـردازی می گفـت‪ :‬اگر بوت‬
‫مـادر کالنـم را به بازار مشـتقات بربم‪ ،‬من‬
‫مـی توانـم میلیـارد هـا دالر نـوآوری بـرای‬
‫آن ایجـاد کنـم کـه توسـط احمـق تریـن‬
‫رسمایـه گـذاران معامله شـود‪.‬‬
‫حقیقـت اینسـت کـه رسمایـه گـذاران تـا‬
‫ایـن حـد احمـق نیسـتند‪ ،‬بلکـه بـه حکم‬
‫نیولیربالیـزم ذهنـی کـه در افـکارش‬
‫ریشـه دوانیـده‪ ،‬او را تـا درجـۀ حامقـت‬
‫«طماع» سـاخته اسـت‪ .‬و واضـح تریـن‬
‫ایـن حامقـت‪ ،‬رسمایـه گـذاری هایـی بود‬
‫کـه طـی بحـران مالـی جهانـی به بـاد فنا‬
‫رفـت‪.‬‬
‫خالصه‬
‫یکـی از گرداننـدگان برنامـۀ تلویزیونـی‬
‫کـه از فکـر نیولیربالیـزم منایندگـی مـی‬
‫کـرد‪ ،‬بـا مدیـر اجرایـی رشکـت فـورد در‬
‫مـورد قانـون صنعـت عسـکری گفتگو می‬
‫کـرد‪ .‬ایـن قانـون رشکـت هـای مذکـور را‬
‫مجبـور مـی سـازد کـه در حـاالت بحرانی‬
‫و اضطـراری همان چیـز هایـی را تولیـد‬
‫مناینـد کـه دولـت بـه آنهـا امـر مـی‬
‫کنـد‪ .‬دریـن مصاحبـه بیشترین اهتمام‬
‫گرداننـده روی ایـن نکتـه بـود کـه‪ :‬پـول‬
‫ایـن دسـتگاه هـای تنفسـی را کـه تولیـد‬
‫مـی کنیـد بـه شما مـی پـردازد؟ و واضـح‬
‫تـر ایـن کـه ‪ :‬ایـن دسـتگاه هـا را چـه‬
‫کسـانی از شما خریـد خواهـد کـرد؟ این‬
‫سـوال ضعـف هـای نولیربالیسـم را‪ ،‬کـه‬
‫ایـن مقالـه از آن یـاد آوری کـرد‪ ،‬مجسـم‬
‫مـی سـازد‪.‬‬
‫سه شنبه د ‪ 1399‬د غربګويل ‪۱۳‬مه | د ‪ 2020‬د جون دویمه | ‪۵۴۳‬مه ګڼه‬
‫مسیر‬
‫هـای بزرگـی بـه دوش افـراد امریکایـی‬ ‫دریــــځ‬
‫نيوليربالیزم امریکا چگونه به وبای‬
‫رسپرستي؛ هغه ناوړه دود‬
‫اقتصادی جهانی مبدل شد؟‬
‫هـا در سـال ‪ 2019‬بـه ‪ 14‬تریلیـون دالـر‬
‫چې ختمېدل غواړي‬
‫باشد‪.‬‬ ‫مرکز مطالعات سرتاتیژیک و منطقوی‬
‫ولسـمرشۍ ماڼـۍ په تېـرو دوو ورځو کې‬
‫نویسنده‪ :‬دکتورخالد حنفي ‪ /‬ترجمه‪ :‬مومن حکیمی‬
‫نیولیربالیـزم (بـه علت خصوصی سـازی و‬
‫دوه کسـه د دوو وزارتونـو لپاره رسپرسـت‬
‫دسـتربدار شـدن دولـت از رفـاه اجتامعی‬
‫و ازدیـاد بـی حـد و حصر ثـروت رسمایـه‬ ‫چهـرۀ لیربالیـزم مختلـط را مکدر سـاخته‬ ‫وسـایل ارتبـاط جمعـی و رسـانه هـای‬ ‫وزیـران ټـاکيل دي‪ .‬ولسـمرش غنـي د‬
‫داران) سـبب شـد کـه ثـروت منـدان‬ ‫و ایدلـوژی دیگـری را ترویـج کنند که بعد‬ ‫امریکایی از هیچ تالشـی در جهت روشـن‬ ‫ځانګـړو فرمانونـو لـه مخـې‪ ،‬د عامـې روغتیـا‬
‫بیشترین تأثیـر را بـر تصامیـم سیاسـی‬ ‫هـا به نـام نیولیربالیـزم معـروف گردید‪ .‬از‬ ‫سـاخنت وضعیـت اقتصـادی کنونـی و‬ ‫او ښـار جوړونـې او ځمکـو وزارتونـو لپـاره‬
‫امریـکا در متـام رده هـای تصمیـم گیـری‬ ‫بارزترین شـخصیت هـای طرفدار و نظریه‬ ‫طـرح پیشـنهاداتی بـه هـدف بیـرون رفت‬ ‫رسپرسـتان ټـاکيل دي‪ .‬تـر دې وړانـدې یې‬
‫کشـوری و نظامـی داشـته باشـند‪ ،‬تـا‬ ‫پـرداز ایـن دیـدگاه‪ ،‬پروفیسـور فریدریـک‬ ‫از رکـود و ایسـتایی اقتصـاد جهانی دریغ‬
‫د ځینـو نـورو وزارتونـو لپـاره هـم مرسـتیاالن‬
‫جایـی کـه از سـال هـای هشـتاد قـرن‬ ‫فـون هایک و شـاگردش میلتون فریدمان‬ ‫نکردنـد‪ ،‬آنها درین راسـتا با تعـداد زیادی‬
‫او رسپرسـت وزیـران معـريف کـړي دي‪ .‬پـه‬
‫گذشـته بدیـن سـو هیـچ رئیـس جمهـور‬ ‫از دانشـگاه شـیکاگو بـود کـه از سـوی‬ ‫از اکادیمیسـین هایـی کـه جایـزۀ نوبل را‬
‫اتحـاد رشکـت هایـی متویـل میگردید که‬ ‫بدسـت آورده بودنـد‪ ،‬مصاحبـه هایـی‬ ‫نـږدې راتلونکـي کې بـه د نـورو وزارتونو لپاره‬
‫منتخبـی نبوده اسـت که ممثـل مجموعۀ‬
‫از رشکت های بزرگ نباشـد‪ ،‬به اسـتثنای‬ ‫پـی آمد هـای این نظریه مطابق خواسـت‬ ‫انجـام دادنـد و مقاالتـی به نرش سـپردند‪.‬‬ ‫هـم رسپرسـت وزیـران وګومـارل يش‪.‬‬
‫بـارک اوبامـا که افکار و تصامیـم او نیز در‬ ‫آنهـا بـود‪ .‬بـه دنبـال آن مراکـز تحقیقاتـی‬ ‫امـا معضلـۀ بنیـادی و همیشـگی در طـرز‬ ‫د وزیرانـو ګومارنـه او د کابینـې پـوره کېـدل‪،‬‬
‫نتیجـۀ تأثیـر گـذاری ایـن رشکـت هـا بـر‬ ‫و بحـث هـای زیـادی بـه میـان آمـد کـه‬ ‫تفکـر مدافعـان نیولیربالیـزم رسمایـه‬ ‫د چـارو د سـمون او پـر وخـت تـررسه کېـدو‬
‫سـایر ارگان هـا‪ ،‬در تنگنـا هـای متعددی‬ ‫وظیفـۀ آن ترویـج این مفکـوره و تقدیم آن‬ ‫داری اینسـت کـه آنهـا هیـچ وقتـی راه‬ ‫لپـاره خـورا اړیـن دي‪ ،‬خـو هغـه څـه چـې د‬
‫گرفتـار گردیـد‪.‬‬ ‫بـه شـکل خـوش آینـد و زیبـا بـرای متـام‬ ‫حـل هـا را خـارج از صنـدوق نیولیربالیزم‬
‫اندېښـنې وړ دي‪ ،‬د رسپرسـتۍ د نـاوړه دود‬
‫از بارزترین نشـانه هـا و نتایج نیولیربالیزم‬ ‫اطـراف ذیدخـل بود‪ .‬ترویـج کنندگان نیو‬ ‫منـی بیننـد‪ .‬ایـن دیـدگاه در تشـخیص‬
‫دوام دی‪ .‬د قانـون لـه مخـې‪ ،‬رسپرسـت‬
‫در حـال حـارض‪ ،‬ضعـف و سـطح پاییـن‬ ‫لیربالیـزم توانسـتند کـه آنـرا در اجنـدای‬ ‫مشـکالت اقتصـادی و فـرض کـردن راه‬
‫انتخاباتـی محافظیـن امریـکا «جمهـوری‬ ‫حل هـا‪ ،‬غرور علمـی لیربالیـزم امریکایی‬ ‫وزیـران بایـد پارملـان تـه الړ يش‪ ،‬د ولسي‬
‫خدمـات و مراقبـت های صحی در کشـور‬
‫هایـی اسـت کـه نظریـۀ نیولیربالیـزم را‬ ‫خواهـان» در عهـد رونالـد ریـگان در‬ ‫را منعکـس مـی سـازد که طی سـال های‬ ‫جرګـې د بـاور رایـه خپلـه کـړي او تـر هغـه‬
‫پذیرفتـه اند‪.‬‬ ‫ابتـدای سـال هـای هشـتاد قرن گذشـته‬ ‫اخیـر بـر آنهـا مسـلط شـده اسـت‪ .‬بـاور‬ ‫وروسـته دې د رسـمي وزیـر پـه توګـه خپلـې‬
‫جهانـی سـازی‪ ،‬نیولیربالیـزم را بـه وبـای‬ ‫داخـل سـازند‪.‬‬ ‫منـدان ایـن نظریـه معتقـد انـد (چنانچـه‬ ‫دنـدې تـه ادامـه ورکـړي‪ ،‬خـو د ملي یووايل‬
‫جهانـی مبـدل سـاخت‪:‬‬ ‫ایـن ایدیالوژی که مسـتلزم اعطای آزادی‬ ‫مفکـر امریکایـی «فوکویامـا» در کتـاب‬ ‫حکومـت پـه تېـر پنځـه کلـن عمـر کـې د‬
‫در دوران حکومـت مارگریت تاچر بریتانیا‬ ‫مطلـق بـه بـازار بـود‪ ،‬از سـوی رئیـس‬ ‫«نهایـت تاریـخ» و مفکـر دیگـر امریکایـی‬
‫کابینـي ګـڼ وزیـران رسپرسـتان وو چـې لـه‬
‫نیـز ازیـن نظریـه پیـروی کـرد و همان‬ ‫جمهـور؛ رونالـد ریـگان مـورد پذیـرش و‬ ‫«دراکـر» در کتـاب «جامعـه ی بعـد از‬
‫همـدې املـه لـه یـوې خوا فسـاد پـه اوج کې‬
‫نتایجـی را بـه دسـت آورد کـه در امریـکا‬ ‫تطبیـق قـرار گرفـت‪ .‬او معتقـد بـود کـه‬ ‫رسمایـه داری» بـه آن اشـاره مـی کنـد)‬
‫بـازار مـی توانـد فعالیـت هـای خـود را بـا‬ ‫کـه نیولیربالیـزم راه حـل هایـی دارد کـه‬ ‫و او لـه بلـې خوا حکومت بریالی نه شـو چې‬
‫ظاهـر گردیـده بـود‪ ،‬یعنـی تفـاوت بیـن‬
‫فقیـر و غنـی افزایـش یافـت و ثرومتنـدان‬ ‫انتقـال یافنت مسـئولیت های تنظیمی از‬ ‫برشیـت هیـچ وقتـی بـه آن نرسـیده و‬ ‫لـه ولـس رسه کـړې ژمنـې پـوره کـړي‪.‬‬
‫بر تصامیم و فیصله های سیاسـی بیشتر‬ ‫دوش حکومـت و قـرار گرفتن آن به دوش‬ ‫ناممکـن اسـت که در آینده به آن برسـند‪.‬‬ ‫اوس هم دا اندېښـنه موجوده ده‪ .‬د ولسمرش‬
‫از قبل مسـلط شـدند‪ .‬به دنبـال بریتانیا‪،‬‬ ‫اطـراف ذیدخـل‪ ،‬منظم سـازد و در نتیجۀ‬ ‫درین مقاله می کوشـیم تا روی مشـکالت‬ ‫غنـي او ډاکټـر عبداللـه ګـډ حکومـت هـم‬
‫کشـور های دیگری نیز‪ ،‬تحت فشـار های‬ ‫آگاهـی کـه ایجـاد مـی کنـد‪ ،‬مـی توانـد‬ ‫اقتصـادی‪ ،‬اجتامعـی و سیاسـی ای‬ ‫د ملي یـووايل حکومـت یـوه بلـه تابلـو ده‪.‬‬
‫سیاسـی امریـکا و صنـدوق بیـن املللـی‬ ‫خـوب و بـد خـود را در بـازار تشـخیص‬ ‫روشـنی اندازیـم کـه نیولیربالیـزم از آن‬
‫پنځـوس سـلنه کابینـه د ولسـمرش غنـي او‬
‫پـول‪ ،‬کـه وسـیلۀ مهـم و مؤثـر امریـکا در‬ ‫دهـد‪.‬‬ ‫رنـج مـی بـرد‪ ،‬تـا عنوانـی را که بـرای این‬
‫پنځـوس سـلنه به د ډاکټـر عبداللـه عبدالله‬
‫راسـتای جهانـی سـازی نیولیربالیـزم بـه‬ ‫همچنـان نیولیربالیـزم حکـم مـی کرد که‬ ‫مقالـه انتخـاب کـرده ام‪« ،‬نیولیربالیـزم‪،‬‬
‫دولـت از رفاه اجتامعی دسـتربدار گردد و‬ ‫وبـای اقتصـادی جهانـی» به صـورت بهرت‬ ‫لـه لـوري ګومـارل کېـږي‪ .‬دا هغـه لـړۍ ده‬
‫شما مـی رود‪ ،‬تابـع روش نیولیربالیـزم‬
‫گردیدنـد‪.‬‬ ‫علاوه بر آن بخش های حیاتی کشـور که‬ ‫توضیـح گـردد‪.‬‬ ‫چـې د هـر ډول اختلاف د رامنـځ تـه کېـدو‬
‫البتـه شـکی نیسـت کـه نیولیربالیـزم‪،‬‬ ‫در ملکیت دولت بوده و از سـوی حکومت‬ ‫پس منظر تاریخی نیولیربالیزم‪:‬‬ ‫وېـره ډېرولـی يش‪ .‬ښـايي د اشـخاصو پـر‬
‫امریـکا را از نفـوذ و تأثیـر اقتصـادی‪،‬‬ ‫اداره می شـود‪ ،‬باید به سـکتور خصوصی‬ ‫بعـد از جنـگ جهانـی دوم‪ ،‬امریـکا‬ ‫رس نانـدرۍ رامنـځ تـه يش‪ ،‬بیـا بـه د یـو بـل‬
‫سیاسـی و عسـکری در سـطح جهـان‬ ‫سپرده شود‪.‬‬ ‫نظریـات اقتصـاد دان بریتانیایـی «کینـز»‬ ‫مالتـړي اسـتازي د رسپرسـت وزیرانـو لپـاره‬
‫برخـوردار سـاخت‪ .‬امریـکا توانسـت که از‬ ‫اعـراض و نتایـج انتشـار نیولیربالیـزم در‬ ‫را اختیـار منـود‪ .‬ایـن نظریـات مداخلـۀ‬
‫سـتونزې جـوړې کـړي او پـه دې توګـه بـه د‬
‫خالل جهانی سـازی نیولیربالیزم اقتصاد‬ ‫امریـکا‪:‬‬ ‫ارگان هـای حکومتـی را در بـازار رضوری‬
‫رسپرسـتۍ نـاوړه دود ال هـم روان وي‪.‬‬
‫جهـان را بـا اقتصاد خود و به دالر وابسـته‬ ‫با گذشـت ده سـال از تطبیق نیولیربالیزم‬ ‫مـی دانسـت تـا رشکـت هـای اقتصـادی‬
‫در امریـکا نتایجـی کـه در عرصـه ی‬ ‫را از روش هـای نادرسـتی بـاز دارد کـه‬ ‫لـه تېـرو ترخـو تجربـو پـه درس اخیسـتو د‬
‫سـازد‪ ،‬تـا حـدی کـه امـروز بانـک مرکـزی‬
‫فیـدرال و بـازار وول ستریت بـه قلـب‬ ‫اقتصـادی ظاهـر گردیـد‪ ،‬ازیـن قـرار بود‪:‬‬ ‫باعـث اذیـت هایی برای اقتصـاد و جامعه‬ ‫دې اړتیـا ده چـې ولسـمرش غنـي او ډاکټـر‬
‫متحـرک اقتصـاد جهانـی مبـدل شـده و‬ ‫درآمـد ده در صـد امریکایـی هـا کـه در‬ ‫مـی شـود‪ .‬نظریـۀ «کینزیزیـم» از سـال‬ ‫عبداللـه عبداللـه پـه خپلـو کـې اختالفونـه‬
‫آنقـدر بـر معاملات مالـی مسـلط اسـت‬ ‫جمـع ثرومتندان بودنـد‪ ،‬در حدود ‪ 16‬در‬ ‫‪ 1945‬تـا اوالیـل سـال ‪ 1970‬میلادی‬ ‫ختـم کـړي او د راتلونکې کابینې پـه اړه رسه‬
‫کـه متـام معاملات جهانی بین کشـور ها‬ ‫صـد افزایـش یافـت‪ .‬اما در آمـد ‪ 5‬در صد‬ ‫بر نظـام رسمایـه داری امریکایی حکومت‬ ‫یوه خوله يش‪ .‬ژر تر ژره په کار پوه‪ ،‬مسـلکي‬
‫باید از «فلتر» امریکایی بگذرد و حکومت‬ ‫کسـانی کـه ثـروت بیشتر داشـتند‪23 ،‬‬ ‫مـی رانـد و ایدلـوژی کـه در آن مـدت بـر‬
‫او د اداراتـو لپـاره وړ کابینـه وګومـاري او د‬
‫امریـکا همیـن فلتر را در تحریـم هـای‬ ‫در صـد افـزون گردیـد و در آمـد ‪ 1‬در صد‬ ‫نظـام اقتصـادی حاکم بود‪ ،‬بـه «لیربالیزم‬
‫بـاور رایـې د خپلولـو لپـاره یې ولسي جرګې‬
‫اقتصـادی بـر ضـد کشـور هـای مختلـف‬ ‫کـه بیشترین رسمایـه را داشـتند‪ 50 ،‬در‬ ‫مختلـط ‪»Embedded Liberalism‬‬
‫صـد افـزون گردیـد‪ .‬هـر قدر کـه فیصدی‬ ‫معـروف بـود و باور داشـت کـه آزادی بازار‬ ‫تـه معـريف کـړي‪ .‬کـه داسـې نـه کېـږي‪ ،‬یـا‬
‫بـکار مـی بـرد‪.‬‬
‫نتیجـۀ حتمی نیولیربالیزم در اکرث کشـور‬ ‫سـکان بیشتر مـی گردیـد‪ ،‬در آمـد نیـز‬ ‫وجـود دارد‪ ،‬اما در وقـت رضورت حکومت‬ ‫د رسپرسـتۍ دود نـه ختمېـږي‪ ،‬نـو ښـایي‬
‫هـای جهـان تـا حـدی زیاد مشـابه بـود و‬ ‫کمتر مـی شـد‪ .‬ایـن تناسـب بـه اسـتناد‬ ‫نیـز دخالـت مـی کنـد‪ .‬در آن مرحلـه‬ ‫خلـک یـو ځـل بیـا ناهیلي يش او د ملي‬
‫هامن واقعیت های اجتامعی‪ ،‬سیاسـی و‬ ‫نظریـۀ باریتو ابراز شـد که مـی گفت‪20 :‬‬ ‫متـام امـوری کـه مربـوط بـه تقدیـم رفـاه‬ ‫یـووايل حکومـت ناکامـه نسـخته د خلکـو له‬
‫اقتصـادی را بـه ارمغان آورد کـه در امریکا‬ ‫درصـد مـردم ‪ 80‬فیصـد در آمـد و ثـروت‬ ‫اجتامعـی بـرای مـردم مـی شـد‪ ،‬بدسـت‬ ‫غربګـون رسه مـخ يش‪ .‬د رسپرسـتۍ په دوام‬
‫ایجـاد شـده بـود‪ .‬بـه عنـوان مثال کشـور‬ ‫را در اختیـار دارنـد‪ ،‬در حالـی کـه ‪ 80‬در‬ ‫دولـت قـرار داشـت‪ .‬همچنـان ممتلـکات‬
‫به حکومت همداسـې په ټپه والړ وي‪ ،‬فسـاد‬
‫اردن تحـت فشـار هـای صنـدوق بیـن‬ ‫صـد مـردم ‪ 20‬در صد ثـروت و درآمد را در‬ ‫دولـت هـا ماننـد بخـش هـای صحـت‪،‬‬
‫بـه روان وي‪ ،‬د خلکـو چارې بـه ځنډېدلې او‬
‫املللـی پـول مجبـور بـه پذیـرش و تبعیت‬ ‫اختیـار دارند‪.‬‬ ‫مخابـرات‪ ،‬ترانسـپورت‪ ،‬تعلیـم و امثـال‬
‫امـا درآمـد سـاالنۀ ‪ 80‬در صـد امریکایـی‬ ‫آن از سـوی دولـت اداره مـی شـد‪ .‬در آن‬ ‫رسپرسـت وزیـران به له مسـوولیتونو تښـتي‪.‬‬
‫از نیولیربالیـزم گردیـد‪ .‬دولت مجبور شـد‬
‫کـه توامننـدی هـای خـود را بـه فـروش‬ ‫هـا سـیر نـزول داشـت‪ .‬یعنـی دخـل ‪10‬‬ ‫عصر هیـچ کسـی ایـن جرئـت را نداشـت‬ ‫د هېـواد پارملـان تـه هـم پـه کار ده چـې‬
‫برسـاند و در نتیجـۀ آن رسمایـه داران بـر‬ ‫در صـد کسـانی کـه در خـط اول فقـر‬ ‫کـه سـخن از انتقـال ملکیـت ایـن بخـش‬ ‫پـر حکومـت د رسپرسـت وزیرانـو د معـريف‬
‫نظـام حکومتـی مسـلط شـدند و دولت از‬ ‫قـرار داشـتند‪ 15 ،‬در صـد کاهـش یافت‪.‬‬ ‫هـا از دولـت بـه بخـش هـای خصوصـی‬ ‫کولـو لپـاره فشـار راوړي او لـه دوی وغـواړي‬
‫رفـاه اجتامعـی دسـتربدار شـد‪.‬‬ ‫در سـال ‪ 1997‬تفـاوت بیـن ‪ 10‬درصـد‬ ‫بـه زبـان آورد زیـرا معنایـش ایـن بـود کـه‬ ‫چـې رسپرسـت وزیـران ژر تـر ژره د بـاور‬
‫«دیویـد هـاروی » نویسـندۀ کتـاب « ‪A‬‬ ‫کسـانی که بیشترین رسمایه را در اختیار‬ ‫حیـات شـهروندان سـاده را تحـت فشـار‬
‫رایـې خپلولـو لپـاره ولسي جرګـې تـه ور‬
‫‪» Brief History of Neo-liberalism‬‬ ‫داشـتند‪ ،‬و بیـن ‪ 10‬در صـد کسـانی کـه‬ ‫قـرار دهـد در حالـی کـه آنها محـور تولید‬
‫معـريف کـړي‪ .‬ولسي جرګـه دې هـم د ميل‬
‫(تاریخ مخترص نیولیربالیزم) معتقد اسـت‬ ‫بیشتر فقیـر بودنـد‪ ،‬بـه صـورت رسسـام‬ ‫و اسـتهالک در نظـام رسمایـه داری‬
‫آوری افزایـش یافـت یعنـی کسـانی کـه‬ ‫محسـوب مـی شـوند‪.‬‬ ‫مسـوولیت پـه پام کې نیولـو رسه وړ او په کار‬
‫که عنارص تشـکیل دهنـدۀ نیولیربالیزم از‬
‫حادثـۀ برخاسـت که در سـالهای هشـتاد‬ ‫بیشترین رسمایـه را در اختیـار داشـتند‪،‬‬ ‫مراکـز مطالعـات و گـروه هـای فشـار‬ ‫پـوه کسـانو تـه د بـاور رایـه ورکـړي‪ ،‬څـو پـه‬
‫قـرن گذشـته در نیویـورک واقـع گردیـد‪.‬‬ ‫نسـبت بـه کسـانی کـه در خـط اول فقـر‬ ‫کـه از سـوی ثـروت منـدان متویـل مـی‬ ‫حکومـت کـې تحـرک رامنـځ تـه يش او روان‬
‫دریـن سـال بانک هـا از اعطـای قرضه به‬ ‫قـرار داشـتند‪ 115 ،‬مرتبـه بیشتر در آمد‬ ‫گردیـد‪ ،‬طـی سـالهای چهـل تـا هفتـاد‬ ‫سـاکن وضعیـت پـای ومومـي‪.‬‬
‫والیـت نیویـورک خـود داری کردنـد‪ ،‬ایـن‬ ‫داشـتند‪ .‬از همان زمـان بـود کـه قـرض‬ ‫قـرن گذشـته خیلـی تلاش ورزیدنـد تـا‬
 ‫‪3‬‬
‫سه شنبه د ‪ 1399‬د غربګويل ‪۱۳‬مه | د ‪ 2020‬د جون دویمه | ‪۵۴۳‬مه ګڼه‬
‫مسیر‬

‫وسـلې تـور پوسـتی کمکـی ځـوان مایـکل‬
‫بـراون وواژه‪.‬‬
‫دا مظاهـرې د اګسـت پـه ‪۹‬مـه پیـل او پـه‬
‫‪۱۹‬مـه ختمې شـوې‪ .‬محکمې شـاوخوا دوې‬
‫پـه الس انجلـس کـې لـه هغـه وروسـته‬
‫مظاهـرې پیـل شـوې او ‪ ۵۹‬تنـه پکـې ووژل‬
‫شـول چې څلور پولیس افسران له بند څخه‬
‫میاشـتې وروسـته دغه پولیس ته بـرا‌ءت ورکړ‬
‫او پـه دغـه کار رسه خلـک بیـا راوپارېـدل‪.‬‬
‫بالټیمور‪۲۰۱۵-‬‬
‫د ‪ ۲۰۱۵‬ز کال د اپریـل پـه ‪ ۱۹‬مـه نېټـه یـو‬
‫تـور پوسـتی ‪ ۲۵‬کلن له هغه وروسـته مړ شـو‬
‫چـې پولیسـو ونیوه‪ ،‬ویـې وواهه او سـخت یې‬
‫ژوبـل کړ‪.‬‬
‫دی یـوه اونـۍ وروسـته د ټپونـو لـه کبلـه مـړ‬
‫شـو او پـه دې کار رسه پـه دغـه ایالـت کـې‬
‫چـې اکرثیـت یـې افریقايي‪-‬امریکایـان دي‪،‬‬
‫مظاهـرې پیـل شـوې‪ .‬پـه ایالـت کـې بېړنـی‬
‫حالـت اعلان شـو او چارواکـو لـه ځواکونـو د‬
‫حالـت پـه کنرتولولـو کې د مرسـتې غوښـتنه‬
‫وکړه‪.‬‬
‫شارلوټ‪۲۰۱۶-‬‬
‫د شمايل کارولینا د شـارلوټ په ایالت کې د‬
‫پولیسـو په ډزو د ‪ ۴۳‬کلن کس کیت الماونټ‬
‫سـکاټ له وژلو وروسـته مظاهرې پیل شوې‪.‬‬
‫پولیـس وايي چـې هغه یې د ماروانـا ‪-‬ناقانونه‬
‫نشـه يـي توکي‪ -‬د اسـتعامل پـه وخت لیدلی‬
‫و او کلـه چـې یې موټر ته نژدې شـول‪ ،‬د هغه‬
‫په الس کې وسـله وه‪.‬‬
‫خـو د هغـه کورنـۍ وايي‌چـې هغـه وسـله نـه‬
‫لرله‪ .‬چارواکـو ګرځبندیز اعالن کړ او امنیتي‬
‫ځواکونـه یې د مرسـتې لپاره وغوښـتل‪.‬‬
‫الس انجلس‪۱۹۹۲ -‬‬ ‫ډیټرویټ‪۱۹۶۷ -‬‬
‫ځد‬ ‫د جـوالۍ د ‪۲۳‬مـې او ‪۲۷‬مـې ترمنـ ‌‬
‫مېشـیګن ایالـت د ډیټرویـټ پـه ښـار کـې د‬
‫نـژادي تبعیض پـر ضد مظاهرې وشـوې چې‬
‫په امریکا کې د نژادي تبعیض‬
‫پر ضد د مظاهرو لنډ تاریخ‬
‫ازاد شـول‪ .‬دغـو پولیسـو افرسانـو د یـوه تـور‬ ‫‪ ۴۳‬تنه پکې ووژل شـول او تر ‪ ۲۰۰۰‬ډېر نور‬
‫پوسـتي موټـر سـایکل لرونکـي رودين کېنګ‬ ‫ژوبل شـول‪ .‬د دغو مظاهـرو ملنه د ایلیونوې‪،‬‬
‫د وهلـو ویډیـو ثبـت کـړې وه‪.‬‬ ‫شمايل کارولینـا‪ ،‬ټینیسي او مريلنـډ ته هم‬
‫د دغـې پېښـې د غندلـو پـر ضـد لـه‬ ‫ورسېدله‪.‬‬
‫يل ډکـې مظاهـرې د امریـکا د‬ ‫تاوتریخـوا ‌‬ ‫د کېنګ ترور‪۱۹۶۸ -‬‬ ‫لیکنه‪ :‬امریکا غږ‬
‫اتالنتـا‪ ،‬کالیفورنیـا‪ ،‬الس ویـګاس‪ ،‬نیویـارک‪،‬‬ ‫د ټینیسي د میمفیـس په ښـار کـې د مارتن‬
‫سـان فرانسیسـکو او سـن هوس ښـارونو کې‬ ‫لوترګېنـګ له ترور وروسـته د امریـکا په ‪۱۲۵‬‬ ‫الس انجلس‪۱۹۶۵-‬‬ ‫د تېرې چهارشـنبې پـه ورځ په امریکا کې یوه‬
‫هـم وشـوې‪ .‬دا مظاهـرې د اپریل پـه ‪ ۳۰‬مې‬ ‫لویـو او وړو ښـارونو کې مظاهرې وشـوې‪.‬‬ ‫پـه ‪ ۱۹۹۵‬ز کال د اګسـت پـه میاشـت کـې‬ ‫سـپین پوسـتي پولیس افسر د مينيسـوټا په‬
‫پیـل او د مـې پـه لومـړۍ ختمـې شـوې‪.‬‬ ‫دا مظاهـرې د اپریـل پـه څلورمـه پیـل او پـه‬ ‫د الس انجلـس پـه ښـار کـې یوه پولیـس دوه‬ ‫ایالـت کـې یو تـور پوسـتی امریکایـي توقیف‬
‫سینسیناټي‪۲۰۰۱-‬‬ ‫‪ ۱۱‬مـه ختمـې شـوې چـې ‪ ۴۶‬تنـه پکـې‬ ‫تـور پوسـتي وروڼـه چـې پـه موټـر کې سـپاره‬ ‫کـړ او په سـتوين یـې ورته شـاوخوا اته دقیقې‬
‫د اوهایـو د سینسـیناټي پـه سـیمه کـې لـه‬ ‫ووژل شـول او ‪ ۲۶۰۰‬نور پکې ژوبل شـول‪ .‬د‬ ‫وو‪ ،‬ودرول او د هویـت د اسـنادو پوښـتنه یـې‬ ‫زنګـون کېښـود چـې لـه کبلـه یـې هغـه سـاه‬
‫هغـه وروسـته خلک الرو او کوڅو تـه راووتل او‬ ‫وخت ولسـمرش لینـډن يب جانسـن ځانګړي‬ ‫تـرې وکـړه‪ .‬دا کار تعصب وګڼل شـو او پر ضد‬ ‫ورکړه‪.‬‬
‫مظاهـرې یـې وکړې چې یوه سـپین پوسـتي‬ ‫ځواکونه واسـتول چې مظاهـرې ارامې کړي‪.‬‬ ‫یـې الریونونـه پیـل شـول‪ ،‬تاوتریخوالـی پکې‬ ‫دغـه کار یـو نـژادي توپیـر او تبعیـض وګڼـل‬
‫پولیـس افسر یـو ‪ ۱۹‬کلـن تـور پوسـتی پـه‬ ‫میامي‪۱۹۸۰-‬‬ ‫وشـو او لـږ تـر لـږه ‪ ۳۴‬تنه پکـې ووژل شـول‪.‬‬ ‫شـو او د مينيسـوټا ایالـت پـه ګـډون د امریکا‬
‫وهلو‪-‬وهلـو مـړ کړ‪.‬‬ ‫د فلوریـډا ایالـت د متپـا پـه ښـار کـې له هغه‬ ‫پـه دغو مظاهـرو کې میلیونونه ډالـر زیان هم‬ ‫پـه ډېـرو ایالتونو کـې د دغې پېښـې د غندلو‬
‫پـه دغـو مظاهرو کـې ‪ ۷۰‬تنه زخمیان شـول‪.‬‬ ‫وروسـته د تبعیـض ضـد مظاهرې پیل شـوې‬ ‫واوښت‪.‬‬ ‫لپـاره لـه تاوتریخـوايل ډکې مظاهرې وشـوې‬
‫مظاهـرې د اپریـل پـه نهمـه پیـل شـوې او‬ ‫چـې د یـوه تورپوسـتي موټـر سـایکل سـپاره‬ ‫نیویارک‪۱۹۶۷ -‬‬ ‫او ال هـم روانـې دي‪ .‬تر دمه په زرګونو کسـان‬
‫ښـاروال بیـا د اپریـل پـه ‪ ۱۶‬مـه پـه ښـار کې‬ ‫پـه وژلـو تـورن څلـور سـپین پوسـتي پولیـس‬ ‫د نیـو جـريس ایالـت د نیویـارک پـه ښـار کې‬ ‫نیول شـوي او ډېـر تجاريت مرکزونـه‪ ،‬هټۍ او‬
‫ګرځبندیـز ختـم کـړ‪ .‬دا مظاهـرې تـر هغـه‬ ‫افسران لـه توقیـف څخـه آزاد شـول‪.‬‬ ‫دوو سـپین پوسـتو پولیسـو یـو تـور پوسـتی‬ ‫د پولیسـو ځینـې مرکزونـه هـم لوټ شـوي او‬
‫وختـه پـورې پـه دغـه ښـار کـې پـه تېـرو ‪۳۰‬‬ ‫دوی دا تـور پوسـتی د یـوې عـادي ترافيکـي‬ ‫ټکسي موټـروان د یـوې عـادي ترافیکـي‬ ‫سوځول شـوي دي‪.‬‬
‫کلونـو کـې تـر ټولـو خطرناکـې وبلـل شـوې‪.‬‬ ‫تېروتنـې لـه کبلـه دومـره وواهـه چې مړ شـو‪.‬‬ ‫رسغړونـې له کبلـه ودراوه او ویـې واهه‪ .‬خلکو‬ ‫پـه امریـکا کـې دا پـه خپـل ډول کـې لومړۍ‬
‫فېرګسن‪۲۰۱۴-‬‬ ‫د پولیس افرسانو له خوشـې کېدو وروسـته د‬ ‫یـې پـه ضـد مظاهـرې وکـړې‪ .‬دا مظاهـرې‬ ‫پېښـه نـه ده‪ ،‬تـر دې مخکـې هـم دا ډول‬
‫د میـزوري ایالـت د فیرګسـن پـه ښـار کې له‬ ‫مـې پـه ‪ ۱۷‬مې مظاهرې پیل شـوې او په ‪۲۰‬‬ ‫چـې د جـوالۍ پـه ‪ ۱۲‬مـه پیـل او پـه ‪ ۱۷‬مـه‬ ‫پېښـې او پـر ضـد یـې مظاهـرې شـوې دي‪.‬‬
‫هغه وروسـته لـه تاوتریخوايل ډکـې مظاهرې‬ ‫مـې ختمـې شـوې چـې ‪ ۱۸‬تنـه پکـې ووژل‬ ‫ختمـې شـوې‪ ۲۶ ،‬تنـه پکـې ووژل شـول او‬ ‫دلتـه د ‪ ۱۹۶۵‬راپـه دېخـوا دغـو پېښـو او‬
‫پیـل شـوې چـې یـو پولیـس افسر یـو بـې‬ ‫شـول او څـه بانـدې ‪ ۳۰۰‬نـور ژوبل شـول‪.‬‬ ‫‪ ۱۵۰۰‬نـور ژوبـل شـول‪.‬‬ ‫مظاهـرو تـه یـوه لنـډه کتنـه شـوې ده‪.‬‬

‫په برخه کې مرسته ويش‪ ،‬څو دلته د یوې‬
‫انساين فاجعې له رامنځ ته کېدو مخنیوی‬
‫ويش‪ .‬د ژغورنې نړیواله کمېټه داسې مهال‬
‫د افغانستان په اړه څرګندونې کوي چې دلته‬
‫دغې کمېټې تازه د افغانستان په اړه په خپلو‬
‫څرګندونو کې ویيل چې په دغه هېواد کې‬
‫د کرونا ویروس د پراختیا سلنه یوازې تېره‬
‫د عامې روغتیا وزارت پر کارونو نیوکې ډېرې‬
‫دي‪.‬‬
‫دغه وزارت تر ډېره د رسنیو له الرې ارقام‬
‫خپروي او د وقایې او پراختیا د مخنیوي لپاره‬
‫یې منظم او عميل پروګرامونه نه لري‪ .‬همدا‬
‫اوس د هېواد په ډېری لویو ښارونو کې کرنتین‬
‫مات شوی‪ ،‬ورو ورو دولتي ادارې خپلې چارې‬
‫پيلوي او ښارونه یو ځل بیا له ګڼې ګوڼې ډک‬
‫شوي‪ ،‬خو وزارت یې پر وړاندې بې تفاوته دی‪.‬‬
‫بلخوا د پژواک خربي آژانس یو نوی راپور وايي‬
‫چې عامې روغتیا وزارت د کرونا له امله د مړو‬
‫شوو کسانو شمېره نه په ډاګه کوي او ارقام یې‬
‫ناسم دي‪ .‬د رسچینې په خربه‪ ،‬وړمه ورځ د‬
‫کابل ښار په بېلو برخو کې ‪ ۱۹‬کسه مړه شوي‬
‫چې د دوی د معلوماتو له مخې‪ ،‬د څلورو‬
‫کسانو مړینه د کرونا له امله وه‪ ،‬خو د عامې‬
‫روغتیا وزارت وایي چې یوازې یو کس په کال‬
‫کې د کرونا له امله مړ شوی دی‪.‬‬
‫عامې روغتیا وزارت دمګړی په هېواد کې د‬
‫مثبتو پېښو شمېر ‪ ،۱۵۷۵۰‬د مړو شوو کسانو‬
‫شمېر ‪ ۲۶۵‬او له کرونا د بېرته جوړو شوو‬
‫کسانو شمېر ‪ ۱۴۲۸‬کسه ښيي‪ .‬له دې رسه‬
‫جوخت ښايي سلګونه داسې کسان هره ورځ‬
‫په کرونا اخته کېږي چې دوی خپل ازمویښت‬
‫نه يش کولی او اړ دي چې په خپلو کورونو‬
‫کې ځانونه بسرتي کړي‪.‬‬
‫هم په دې تړاو اندېښنه څرګنده کړې ده‪.‬‬
‫بې پروايي او را روان ناورین؛‬
‫میاشت ‪ ۶۸۴‬ته رسېدلې ده‪ .‬دغه کمېټه د‬ ‫د ژغورنې نړیواله کمېټه‪ :‬کرونا به په افغانستان کې وحشتناک وضعیت رامنځ ته کړي‬
‫کرونا ویروس د پراختیا دغه چټکتیا وحشتناکه‬
‫او د جدي اندېښنې وړ بويل‪.‬‬
‫د ژغورنې نړیواله کمېټه وايي چې په‬
‫افغانستان کې د اخته کسانو له ډلې له لوړې‬
‫سلنې ټېسټ یا د ازمویښت لپاره منونې نه‬
‫اخیستل کېږي‪ ،‬نو له همدې امله په دغه‬
‫هېواد کې د کرونا ویروس مثبتې پېښې په‬
‫ځلونو ډېرې دي او د چټکې پراختیا په حال‬
‫کې دی‪ .‬یاده کمېټه وایي چې په افغانستان‬
‫کې ښايي وضعیت تر دې هم وحشتناک‬
‫يش‪ .‬د دې ادارې په خربه‪(( :‬کرونا په‬
‫افغانستان کې وضعیت تر دې هم وحشتناک‬
‫کوي‪ ،‬ال یې بدتره کوي‪ .‬ډېری کلینیکونه او‬
‫روغتیایي مرکزونه پر کرونا د اخته کسانو د‬
‫درملنې یا مراقبې لپاره اړین تجهیزات نه لري‪،‬‬
‫همدا راز هغه کسان چې په کرونا اخته شوي‬
‫وي‪ ،‬ورکېږي))‪.‬‬
‫د ژغورنې تړیواله کمېټه داسې مهال د اخته‬
‫کسانو د ورکېدو خربه کوي‪ ،‬چې خلک د‬
‫عامې روغتیا وزارت پر روغتیایي خدماتو‬ ‫خو داسې راپورونه هم شته چې دغه وزارت د‬ ‫وتلې ده‪ ،‬نو ښايي انساين ناورین رامنځ ته‬ ‫د افغانستان په ډېریو والیتونو کې د کرونا‬
‫باوري نه دي او همدا راز دغه وزارت د ټولو‬ ‫کرونا له امله د مړو شوو کسانو اصيل شمېره‬ ‫کړي‪ .‬دغه کمېته وایي‪ ،‬افغان حکومت هم‬ ‫ویروس پراختیا له کنټرول وتلې ده‪ .‬له دې‬
‫اخته کسانو د تجرید او بسرتي کولو لپاره‬ ‫پټوي او یا یې په اړه معلومات نه لري‪.‬‬ ‫د کرونا ویروس پر وړاندې په مبارزه کې اړین‬ ‫رسه هممهاله د ژغورنې نړیوالې کمېټې د‬
‫امکانات نه لري‪.‬‬ ‫رسه له دې چې د هېواد په ډېری ښارونو‬ ‫تجهیزات نه لري او که پاملرنه ونه يش‪ ،‬نو‬ ‫افغانستان پر وضعیت اندېښنه څرګنده کړې‬
‫د ژغورنې نړیواله کمېټه دغه راز وایي‪ ،‬باید له‬ ‫کې خلک د کرونا ویروس له چټکې پراختیا‬ ‫وضعیت به تر دې هم خطرناک يش‪ .‬عامې‬ ‫ده‪ .‬دغه کمېټه وايي چې په افغانستان کې د‬
‫افغانستان رسه د تجهیزاتو او نورو اړینو مواردو‬ ‫شکایت کوي‪ ،‬تازه د ژغورنې نړیوالې کمېټې‬ ‫روغتیا وزارت هم د پېښو د ډېرېدو خربه کوي‪،‬‬ ‫کرونا ویروس پراختیا خورا چټکه او له کنټرول‬

‫او هټیو ته اور اچولی او له پولیسو رسه یې‬
‫نښتې کړې دي‪.‬‬
‫په ورته وخت کې په واشنګټن ډي يس‬
‫کې پولیسو د الریونوالو د خورولو لپاره له‬
‫اوښکې بهوونکي ګاز او لوګي لرونکو اليس‬
‫مبونو څخه کار واخیست‪ .‬الریونوالو شعارونه‬
‫ورکول چې عدالت غواړي او متعصب پولیس‬
‫نه غواړي‪ .‬دا الریونونه تېره اونې وروسته له‬
‫هغې پیل شول چې د مينيسوټا ایالت یو‬
‫سپین پوستي پولیس افرس ډیریک شاووین‬
‫یو تور پوستی جورج فلویډ ونیوه‪ ،‬پر ځمکه‬
‫یې وغورځوه او پر ستوين یې پښه کېښوده‪.‬‬
‫جورج فلویډ ډېرې چېغې ووهلې چې ساه‬
‫یې بنده شوې‪ ،‬خو پولیس افرس یې له‬
‫ستوين ‌پښه لېرې نه کړه او نوموړی ځای‬
‫پرځای مړ شو‪.‬‬
‫د تبعیض پر وړاندې د الریونونو پراختیا؛‬
‫په امریکا کې د تورپوستو د وژنې په غربګون کې الریونونه نورې نړې ته هم غځېديل دي‬
‫د ټکزاس او ویرجینیا والیانو اضطراري حالت‬ ‫په لسګونو نورو ښارونو کې الریونونه وکړل او‬
‫اعالن کړی دی‪ .‬د سن فرانسیسکو د لندن‬ ‫په ځینو سیمو کې یې له پولیسو رسه نښتې‬
‫بریډ د ښار په ګډون په ځینو ښارونو کې‬ ‫هم وکړې‪ .‬دا الریونونه په هغو ښارونو کې هم‬
‫تر نامعلومې مودې پورې اضطراري حالت‬ ‫وشول چې د شپې پکې ګرځبندیز اعالن‬
‫اعالن شوی دی‪.‬‬ ‫شوی دی‪.‬‬
‫له دې رسه رسه‪ ،‬بیا هم زرګونو کسانو په بېال‬ ‫د الس انجلس‪ ،‬شیکاګو‪ ،‬میامي‪ ،‬ډیټرویټ‬
‫بېلو ښارونو کې د پولیسو په توقیف کې د‬ ‫او فالدیلفیا په ګډون د متحدو ایالتونو په‬
‫جورج فلویډ د وژلو د غندلو او عاملینو ته د‬ ‫څه باندې ‪ ۴۰‬ښارونو کې د ماښام د تیارو‬
‫سزا غوښتلو لپاره پراخ الریونونه وکړل‪ .‬په‬ ‫له خپرېدو وروسته تر سهار پورې په غونډو او‬
‫ځینو برخو کې الریونوالو یو شمېر موټرونو‬ ‫تګ راتګ بندیز لګول شوی دی‪.‬‬
‫په متحده ایالتونو کې د پولیسو له‌خوا د تور‬
‫پوستو د وژنو په اعرتاض الریونونه د امریکا‬
‫پر ګڼو ښارونو رسبېره‪ ،‬نورو هېوادونو ته هم‬
‫غځېديل دي‪.‬‬
‫زرګونه کسان تېره ورځ د نیوزیلنډ په څو‬
‫ښارونو کې په اعرتاض راووتل او په امریکا‬
‫وشو‪.‬‬ ‫کې یې د جورج فلوید په نوم د یوه تور‬
‫د نیوزیلنډ په پالزمېنه اوکلنډ کې اعرتاض‬ ‫پوستي تر وژنې وروسته د نژادي بې‌عدالتۍ‬
‫کوونکو د امریکا د کونسلګرۍ مخې ته‬ ‫پر ضد توندې نیوکې او اعرتاضونه وکړل‪.‬‬
‫مظاهره وکړه او په شعارونو کې یې لیکيل وو‬ ‫د جرمني او بریټانیا په پالزمېنو دغه‌راز د‬
‫«ساه نه‌شم اخیستلی او واقعي ویروس نژادي‬ ‫کاناډا په مونرتیل او د برازیل په ریو دي‬
‫تبعیض دی»‪.‬‬ ‫ژنیرو کې هم اعرتاض کوونکو له امریکایي‬
‫په امریکا کې د ننه هم الریونونه او‬ ‫الریونوالو رسه خپل پیوستون څرګند کړ‪.‬‬
‫تاوتریخوالی ورځ تر بلې د ډېرېدو په حال‬ ‫په ورته وخت کې په ایران او چین کې هم د‬
‫کې دي‪ .‬زرګونو کسانو په واشنګټن ډي يس‬ ‫امریکا د تاوتریخجنو اعرتاضونو پر وړاندې د‬
‫کې د سپینې ماڼۍ په مخکې او د امریکا‬ ‫امریکا د امنیتي ځواکونو پر اقدام اعرتاض‬
 ‫‪4‬‬
‫مدیریت او د تدریس الرې چارې یې هم د‬
‫ده نه دي خوښې شوې‪ .‬دی په یوه ځای‬
‫کې لیکي‪ ،‬هر څوک چې اکسفورډ ته تلل‬
‫او ځان یې په خطر کې اچاوه‪ ،‬مالمت دوی‬
‫دي؛ ځکه هلته هېڅ هم نه وو یوازې دوه‬
‫وخته به دې په ورځ کې عبادت کاوه او د‬
‫ورځې به دې په دوو مذهبي بحثونو کې‬
‫برخه اخیسته‪ .‬دی په خپل کتاب کې هم‬
‫پر اکسفورډ نیوکه کوي او وایي‪ ،‬هلته هغه‬
‫استادان په تدریس بوخت دي چې نور نو‬
‫نوي څه نشته وررسه‪ .‬همدا الملونه وو چې‬
‫د اکسفورډ په بورسیه کې یې د ځان پاتې‬
‫کېدل خطرناک او له زیانونو ډک کار بوله‪،‬‬
‫له دې بورسیې په ‪۱۷۴۶‬ز کال کې تېر شو‬
‫او بېرته ګالسکو پوهنتون ته ور وګرځېد‪.‬‬
‫سمیت له آکسفورډ له راګرځېدو رسه سم‬
‫وغوښتل په پوهنتون کې استاد يش‪.‬‬
‫پنځه کاله وروسته یې دا هیله پوره شوه‬
‫او په ‪۱۷۵۱‬ز کال کې یې استادي پيل‬
‫کړه‪ .‬مخکې مو هم وویل چې په ګالسکو‬
‫پوهنتون کې د اخالقو او منطق استاد و‪ .‬دا‬
‫څوکۍ له هاچسون پاتې شوې وه چې د ده‬
‫نږدې همفکره ملګری او استاد هم تېر شوی‬
‫و‪ .‬ده په همدې پوهنتون کې د استادۍ‬
‫پر مهال د اخالقي احساساتو نظریه کتاب‬
‫هم ولیکلو‪ .‬په ‪۱۷۵۹‬ز کال کې یې خپور‬
‫کړ‪ .‬په ‪۱۷۶۶‬ز کال کې یې ځان تقاعد کړ‬
‫او غوښتل یې په خپلو ځینو کتابونو سم او‬
‫دقیق کار وکړي‪ .‬ده په پوره دقت غوښتل‬
‫خپل نظریات ولیکي او په دې توګه یې نو‬
‫له لیکلو رسه هممهاله کار کول د ځان په‬
‫زیان بلل‪.‬‬
‫آدم سمیت په خپلو لیکنو د هغه مهال‬
‫اقتصادي چاپېریال بدل کړ‪ .‬ده خلکو‬
‫ته ثابته کړه چې ثروت څه ارزښت لري او‬
‫د ثروت د ټولولو اصيل الرې چارې کومې‬
‫دي‪ .‬همدا راز یې غوښتل چې نړۍ له یوه‬
‫ثابت او ملتونه له یوه واحد اقتصادي او‬
‫سوداګریز چار چلند برخمن وي څو وکړی‬
‫يش په خپلو کې سمې اړیکې وپايل‪ .‬د هغه‬
‫د نظریاتو له ډلې یو هم د ازاد بازار نظریه‬
‫وه‪ ،‬چې نن د نړۍ په ډېری هېوادونو کې‬
‫معمول ده‪.‬‬
‫آدم سمیت یوازې فیلسوف نه و‪ ،‬هغه‬
‫وکړی شول چې د خپل فلسفي علم په‬
‫مرسته په نړۍ کې د اقتصاد په برخه کې‬
‫مهم نظریات رامنځ ته کړي‪ .‬د ده تګالرې‬
‫او رامنځ ته شوی اقتصادي نظام ال هم په‬
‫ډېری هېوادونو کې د کارونې وړ دی‪ .‬ادم‬
‫سمیت یوازې موافقین نه‪ ،‬بلکې مخالفین‬
‫هم لري‪ ،‬چې د ده نظریات ردوي‪ .‬ډېری‬
‫هېوادونه ځان ته ځانګړي اقتصادي‬
‫نظامونه لري چې په هغه کې د ادم سمیت‬
‫د نظریاتو سرته برخه نقد شوې او ګوښه‬
‫شوې‪ ،‬خو په هر حال سمیت په نړۍ کې‬
‫د اقتصاد یا معارص اقتصاد پالر ګڼل کېږي‬
‫چې اقتصادي مسایل یې له کالسیکو او زړو‬
‫نظریاتو را و ایستل او اقتصاد یې د خلکو او‬
‫ټولنو د کارونې وړ و ګرځاوه‪.‬‬
‫د نړۍ د اقتصاد دغه وتلې څېره په ‪۱۷۹۰‬ز‬
‫کال کې په یوه دردناکه او سخته ناروغۍ‬
‫اخته شو او د ‪۱۷۹۰‬ز کال د جوالی په‬
‫اوولسمه د همدې سختې ناروغۍ له امله‬
‫ومړ او په کنونګېټ هدیره کې خاورو ته‬
‫وسپارل شو‪.‬‬
‫سه شنبه د ‪ 1399‬د غربګويل ‪۱۳‬مه | د ‪ 2020‬د جون دویمه | ‪۵۴۳‬مه ګڼه‬
‫ادم سمیت‬
‫شفیق امیرزی‬
‫ادم سمیت په نړۍ کې د اقتصاد د پالر په‬
‫نامه مشهور دی‪ .‬هغه سکاټلنډی اخالق پال‬
‫فیلسوف دی‪ .‬دی د سکاټلنډ د روښانتیا د‬
‫زمانې فیلسوف ګڼل کېږي‪ .‬هغه د اقتصاد‬
‫په علم کې مخکښ و چې له همدې امله‬
‫د نړۍ د معارص اقتصاد پالر ګڼل کېږي‪.‬‬
‫یې لرل او دا ښار دده او نورو سکاټلنډي‬ ‫دی همدا راز د پانګوالۍ سیستم د اصيل‬
‫پوهانو د ودې او پرمختګ لپاره غوره بسرت‬ ‫تیورسنانو یا نظریه جوړوونکو له ډلې ګڼل‬
‫و‪ .‬خو تر څه موې وروسته سمیت له دې‬ ‫کېږي‪ .‬ده خپل اقتصادي فکر د (ملتونو‬
‫ځایه پاریس ته الړ او غوښتل یې هلته له‬ ‫شتمني) نومي اثر کې واضح کړې ده‪ .‬دا‬
‫نوو نظریاتو رسه اشنا يش او د خپل وخت‬ ‫د اقتصاد د مدرن علم لومړنی کتاب ګڼل‬
‫مروج فکري او علمي جریانونه مطالعه کړي‪.‬‬ ‫کېږي چې د ادم سمیت د اثارو شهکار یې‬
‫دلته یې له داکرت فرانسوا رسه بحثونه کول‪.‬‬ ‫هم بويل‪.‬‬
‫داکرت فرانسوا د فیزیوکراسۍ د اقتصادي‬ ‫آدم سمیت د یوه حقوقي مشاور زوی و‪.‬‬
‫مکتب بنسټګر بلل کېده‪ .‬په هغه وخت کې‬ ‫پالر یې په کرکالدي ښار کې تر ټولو مشهور‬
‫باور دا و‪ ،‬چې رسه زه‪ ،‬سپین زر او ځینې نور‬ ‫حقوقي مشاور و‪ .‬دوی د سکاټلنډ په فایف‬
‫قیمتي فلزات د شتمنۍ او پیاوړي اقتصاد‬ ‫سیمه کې اوسېدل‪ .‬د سمیت د زوکړې کره‬
‫لپاره مهم دي‪ .‬خو فرانسوا ددې باورونو‬ ‫نېټه نه ده په ګوته شوې‪ ،‬خو د هغه د نوم‬
‫خالف په دې ټينګار کاوه چې د شتمنۍ او‬ ‫اېښودنې مراسم د ‪۱۷۲۳‬ز کال د جوالی‬
‫ثروت اصيل رسچینه ځمکه ده‪ .‬دده په خربه‬ ‫په پنځمه تررسه شوي دي‪ .‬پالر یې هم‬
‫اصيل اقتصاد او شتمني له تولید رسچینه‬ ‫آدم سمیت نومېده‪ ،‬د ده تر زېږېدنې شپږ‬
‫اخيل او تولیدات له ځمکې پيلېږي‪ .‬ده پر‬ ‫میاشتې مخکې ومړ‪ ،‬نو ځکه یې دا نوم پر‬
‫کروندګرۍ او کروندو باندې ټينګار کاوه‬ ‫ده کېښود‪ .‬دی په څلور کلنۍ کې د یوې‬
‫و ویل یې زراعت باید پراخ کړل يش‪ .‬آدم‬ ‫ډلې له لوري وتښول شو‪ ،‬خو تر لنډې‬
‫سیمیت د فرانسوا له دې نظریې رسه مخاف‬ ‫مودې وروسته یې تره په دې بریالی شو چې‬
‫و او د فیزیوکرتاتانو ددې نظریاتو په مقابل‬ ‫ویې ژغوري‪ .‬له تښتوونکو خالص شو او د‬
‫کې یې دالیل وړاندې کول‪ .‬له همدې چې‬ ‫مور غېږې ته ورسېد‪.‬‬
‫بېرته سکاټلنډ ته راګرځي‪ ،‬د ملتونو د ثروت‬ ‫سمیت په پنځلس کلنۍ کې په ګالسکو‬
‫کتاب لیکي‪ .‬هغه کتاب چې په نړیواله کچه‬ ‫پوهنتون کې داخل شو‪ .‬ده هلته د اخالقو‬
‫مشهور شو‪ .‬کتاب یې په ‪۱۷۷۶‬ز کال کې‬
‫فلسفه او ټولنیزه فلسفه لوستل پيل کړل‪.‬‬
‫خپور کړ‪.‬‬ ‫د اخالقو علم فلسفه یې د فرانسیس‬
‫ځینې خلک بې مانا خربې کوي او وایي‪«:‬کېدای يش ښه سخت کار یې نه وي کړی‪ ،‬ښه‬
‫ادم سمیت د اقتصادي مسایلو د تحلیل په‬ ‫هاچسون تر الرښوونه الندې پیل کړه‪ .‬دغه‬
‫برخه کې لومړين ګامونه اوچت کړل‪ ،‬ده‬ ‫کس ته سمیت ډېر درناوی درلود او په‬
‫په منظمو‪ ،‬تحلیيل او منسجمو اقتصادي‬ ‫خربه یې‪ ،‬هاچسون باید هېڅ وخت هېر‬
‫بحثونو پيل وکړ‪ .‬د لومړي ځل لپاره مهم‬ ‫نه کړل يش‪ .‬هغه سختې زده کړې کولې‬
‫اقتصادي نظریات تدوین شول‪ ،‬منظم‬ ‫او زیار یې ایست‪ .‬سمیت په ‪۱۷۴۰‬ز کال‬
‫شول او راټول شول‪ .‬همدا الملونه دي‬ ‫کې د ګالسکو پوهنتون د ځانګړي بورس‬
‫چې ادم سمیت ته د اقتصاد پالر وايي‪ .‬د‬ ‫سنل له الرې د آکسفورډ پوهنتون بالیول‬
‫فیزیوکراتانو نظریاتو چې تر ډېه له ځمکې‬ ‫کالج ته الړ‪ .‬په ‪ ۱۷۴۶‬ز کال کې له دغه‬
‫د تولید پر مسئله راټول وو ‪ ،‬په بریتانیا او‬ ‫ځایه الړ‪ .‬په ‪۱۷۵۱‬زکال کې د سکاټلنډ له‬
‫نورو ځایونو کې خاص بازار و نه موند‪ .‬د‬ ‫مشهور فیلسوف ډيویډ هیوم رسه بلد شو‪.‬‬
‫فیزیوکراتانو دوه مهم شعارونه وو‪ ،‬یو د عمل‬ ‫دا په هغه وخت کې خورا مخکښ لیکوال‬
‫ازادي او بل د تېرېدو یا عبور ازادي‪ .‬دوی‬
‫او مشهور فیلسوف و‪ .‬د دغو دوه کسانو‬
‫دا شعاروه ورکول‪ ،‬خو د عميل کولو له اړخه‬ ‫ترمنځ ډېر فکري او عقیديت نږدېدوالی و‪.‬‬
‫یې ناکام وو‪ .‬د دې دوو نظریاتو لپاره یې‬ ‫دا د سکاټلنډ د روښانتیا د وخت تر ټولو رسه‬
‫پالنونه او طرحې لرلې‪ ،‬خو عميل کولی یې‬ ‫نږدې لیکواالن او فیلسوفان بلل کېږي‪.‬‬
‫نه شوای‪ ،‬نو ځکه یې نظریاتو هم بازار نه‬ ‫په همدې وخت کې سمیت په ګالسکو‬
‫درلود‪ .‬ادم سمیت بیا داسې نظریه مطرح‬ ‫پوهنتون کې د اخالقو او منطق د تدریس‬
‫کړه چې اقتصاد باید د یوې تیوري او نظم‬ ‫څوکۍ خپله کړه‪ .‬یو کال وروسته یې رسامً‬
‫پر بنسټ مخ ته الړ يش او دغه راز دولت‬ ‫په دغه پوهنتون کې تدریس پيل کړ‪.‬‬
‫باید په ډېرو تجاريت مسایلو او ازاد بازار کې‬ ‫سمیت په ‪ ۱۷۶۲‬ز کال کې د اخالقي‬
‫مداخله ونه کړي‪ .‬په دې توګه نو د اقتصاد‬ ‫عواطفو د نظریاتو کتاب خپور کړ‪ .‬دې‬
‫کالسیک مکتب د ملتونو د ثروت د کتاب‬ ‫کتاب دی د خپل عرص د تیورسنانو په کتار‬
‫له خپرېدو رسه سم بدل شو او په اروپا او‬ ‫کې راوست‪ .‬په همدې کال کې ګالسکو‬
‫برېتانیا کې د مهمو اقتصادي تحوالتو د پيل‬ ‫پوهنتون نوموړي ته د قوانینو په برخه‬
‫څپه شوه‪.‬‬
‫کې د دوکتورا سند ورکړ‪ .‬یو کال وروسته‬
‫ته ورسېد؟ په لومړیو کې ما هم په تجارت کې دوه ځله ناکامي لیدلې ده‪ .‬که څه هم‬
‫مخکې مو هم وویل چې سمیت لومړی په‬ ‫د تحصیيل کال په جریان کې سمېت له‬
‫دیوالیه شوی نه یم؛ خو په میلیونونو ډالره تاواين شوی یم‪(( .‬د نوي تجارت د پیل لپاره‬
‫ګالسکو پوهنتون کې شامل شو‪ .‬په دغه‬ ‫خپلې دندې استعفا ورکړه او د هرني سکات‬
‫پوهنتون کې د درې کلنې دورې تر تېرولو‬ ‫په خصويص تدریس یې الس پورې کړ‪ .‬دا‬
‫وروسته د یوه بورس له الرې اکسفورډ‬ ‫د چارلز ټاون زوی و او غوښتل یې سمېت‬
‫پوهنتون ته ولېږل شو‪ .‬ده باید دلته یوولس‬ ‫په خصويص توګه هغه ته تدریس وکړي‪.‬‬
‫کلنه تحصیيل دوره تېره کړې وای‪ .‬هغه‬ ‫سمېت په پوهنتون کې د دې غوښتونکی‬
‫کس چې له دې بورس استفاده کوله‪ ،‬باید‬ ‫و چې تر استعفا وروسته د ټولو شاګردانو‬
‫تر فراغت وروسته د سکاټلنډ په کلیسا کې‬ ‫فیس بېرته ورکړي؛ ځکه د ده لپاره یې‬ ‫یې‪ .‬که ستا تجارت وروسته کامیاب هم يش؛ خو د پنځو یا لسو کلو لپاره ته هېڅ تنخوا‬
‫په کار ګومارل شوی وای‪ .‬سمیت ځانګړي‬ ‫نوملیکنه کړې وه‪ ،‬خو شاګردانو ونه منله‪.‬‬
‫افکار درلودل‪ ،‬عقاید یې په اکسفورډ کې‬ ‫ګالسکو ښار په سکاټلنډ کې هغه مهال‬
‫له روان چاپېریال او وضعیت رسه په ټکر‬ ‫خورا مهم ښار و‪ .‬دا ځای علم‪ ،‬فرهنګ او‬
‫کې وو‪ .‬له همدې امله یې تر شپږو کلونو‬ ‫نوښتونو ښار بلل کېده‪ .‬ډېری فکري تحوالت‬
‫ډېر وخت په دغه پوهنتون کې تېر نه شوی‬
‫له همدې ځایه پیلېدل‪ ،‬روزل کېدل او نورو‬
‫ډېر خلک ښايي د دې حاالتو لپاره رواين‪ ،‬احساسايت‪ ،‬جسمي او مايل حوصله ونه لري‪.‬‬
‫کړی او له دې ځایه ووت‪ .‬ده به ویل چې‬ ‫ځایونو ته خپرېدل‪ .‬اسمیت هم دلته له‬
‫دوام لري‪...‬‬
‫په اکسفورډ کې هر څه متفاوت دي‪ ،‬ان‬ ‫ډېرو عاملانو رسه وپېژندل‪ ،‬فکري بحثونه‬
‫مسیر‬
‫د کـتـــاب خبــرې‬
‫د یوویشتمې‌پېړۍ‌تجارت‬
‫لیکوال‪ :‬رابرټ کیوساکي‬
‫ژباړن‪ :‬عيل‌الله متوکل‬
‫لومړۍ برخه‬
‫د راتلونکـي واګـې په الس کې واخله!‬
‫شپږم څپرکی‬
‫سخت کار کول مو نه شتمنوي!‬
‫زموږ په کلتور کې یو عجیبه باور شته چې وایي‪«:‬که دې سخت کار کاوه‪ ،‬نو بریالی به‬
‫یې‪ ».‬دا بې مانا خربې دي‪ .‬مصیبت دا دی چې د ډېرو خلکو ذهنونه دې ته اماده شوي‬
‫چې دا خربه ومني او منلې یې هم ده‪ .‬که څه هم د نه منلو لپاره به یې زرګونه ثبوتونه‬
‫ویني‪.‬‬
‫کوم ثبوتونه؟ یوازې خپل شا و خوا وګوره‪ .‬ایا داسې څوک پېژنې چې ټول عمر یې سخت‬
‫کار کړی وي او په ستړیا او مات زړه یې یوازې خپل ژوند پای ته رسولی وي؟ هو‪ ،‬خامخا‬
‫به مو لیدلی وي‪ .‬موږ ټولو لیديل‪ .‬دا نړۍ له هغو خلکو ډکه ده چې سخت کار کوي؛‬
‫خو ښه اقتصاد نه لري‪ .‬تر ټولو بده دا ده چې دا خلک دې پایلې ته رسېديل چې ځان‬
‫مالمت او ناکام وګڼي‪ .‬دوی ټولو ښه او سخت کار کړی دی‪ .‬دغسې نه ده؟ خو بیا یې‬
‫هم نتیجه نه ده ورکړې‪.‬‬
‫بخت یې نه الره‪ ،‬یا اصالً دوی د بریالیتوب لپاره نه وي پیدا شوي‪».‬‬
‫دا ټولې بې مانا خربې دي‪ .‬اصالً د سخت کار کولو کیسه هسې افسانه ده‪.‬‬
‫پر ما غلط ګومان ونه کړئ‪ .‬زما د خربو هدف دا نه دی چې شتمنېدل یا اقتصادي ازادي‬
‫سخت کار ته رضورت نه لري‪ ،‬بلکې خامخا سخت کار غواړي‪ .‬هیله لرم تاسو به دومره بې‬
‫تجربې هم نه یاست چې پر دغو کم‌عقالنه خربو باور وکړئ چې وایي پیسې اسانه‪ ،‬زر او‬
‫بې زحمته ګټل کېږي‪.‬‬
‫سخت کار کول اړین دي‪ .‬خو پوښتنه دا ده چې سخت کار څه يش ته وایي؟ غواړم‬
‫ستاسو اواز واورم‪«:‬څه شی دی؟» بېړه مه کوئ‪ ،‬ځکه زموږ د کلتوري باور تر شا دغه تریخ‬
‫حقیقت دی چې «د پیسو ګټلو لپاره سخت کار کول کله هم شتمني نه پیدا کوي‪».‬‬
‫خلک چې د ګټې لپاره هر څومره سخت کار کوي‪ ،‬هغومره ډېره مالیه به ورکوي‪ .‬د پیسو‬
‫ګټلو لپاره سخت کار مه کوئ‪ ،‬هر څومره چې ګټې‪ ،‬درنه مرصف به يش‪ .‬بیا به د نورو په‬
‫ګټلو اخته شئ‪.‬‬
‫کېدای يش پوښتنه وکړئ چې څه وکړو؟‬
‫کنټرول په الس کې واخلئ!‬
‫د څه يش کنټرول؟ څومره کوښښ چې وکړئ‪ ،‬د ژوند ټول شیان په واک کې نشئ‬
‫راوستالی‪ .‬د بازار‪ ،‬کارګرو او اقتصاد واک کله هم ستاسو په الس کې نه دی‪ .‬یوازینی څه‬
‫چې تاسو یې په واک کې درلودالی شئ‪ ،‬ستاسو د ګټې او السته رواړنې رسچینې دي‪.‬‬
‫ستونزه څه ده؟‬
‫زیاتره شتمن‪ ،‬تجارت شتمن کړي دي‪ .‬بيل ګېټس مایکروسافټ او مایشیل ډیل‪ ،‬ډیل‬
‫کمپیوټر په خپل اتاق کې جوړ کړ‪ .‬په تاریخ کې ډېر کم خلک په ‪ B‬کونج کې اوسېديل‬
‫دي‪ ،‬یانې لوی رشکتونه یې لريل دي‪ .‬تجارت د پیسو ګټلو تر ټولو ښه الره ده؛ خو په دې‬
‫الره کې ځینې خنډونه خامخا شته چې د خلکو مخه یې نیولې ده‪.‬‬
‫لومړی‪ ،‬زیاتره خلک د تجارت پیل کولو لپاره پیسو ته اړتیا لري‪ .‬نن په منځني ډول د‬
‫یوه تجارت د رشوع کولو لپاره پنځه میلیونه ډالره رضور دي‪ .‬دویم دا چې له صفر څخه‬
‫د تجارت رشوع کول خورا خطرناک کار دی‪ .‬په لومړیو پنځو کلو کې د ناکامېدو ‪۹۰‬‬
‫سلنه امکان شته او که ستا دغه نوی رشکت ناکامه يش‪ ،‬نو پنځه میلیونه ډالره زیان چا‬
‫پنځه میلیونه ډالره په امریکا او نورو پرمختللو هېوادونو کې رضور دي‪ .‬دلته په افغانستان‬
‫کې د یوه رشکت جوړول او خپل کاروبار لرل یوازې څو زرو یا څو لکه ډالرو ته رضورت‬
‫لري‪ :‬ژباړن))‬
‫کله چې تجارت رشوع کوې‪ ،‬نو د ځای کرایې‪ ،‬د کارکوونکو تنخوا‪ ،‬اوبو‪ ،‬برېښنا او نورو‬
‫ته باید حساب وکړې‪ .‬که دې دا نشوی ورکوالی‪ ،‬نو بیخي د تجارت پیلولو ته رضورت‬
‫نشته‪ .‬د تجارت په پیل کې یوازينی کس چې له تنخوا پرته کار کوي‪ ،‬هغه ته خپله‬
‫نه لرې‪.‬‬
‫ما او میرمن مې (کېم) له یاده مه باسئ‪ .‬موږ په خپل زاړه موټر کې ويدېدلو‪ .‬موږ یو کار‬
‫موندلی او سمدستي مو تر یوه چت الندې ژوند کولی شوای‪ .‬خو دا هغه څه نه وو چې‬
‫موږ غوښتل‪ .‬د تنخوا لرلو پر ځای مو بې‌کوري انتخاب کړه‪ ،‬ځکه موږ هیله لرله چې د‬
‫تجارت خاوندان وو او په ‪ B‬کونج کې ژوند وکړو‪.‬‬
‫ښايي دا ډېر بې رحمه حاالت وي او عموماً بې رحمه هم وي‪ .‬‬
 ‫‪5‬‬
‫د بریايل ګډ ژوند پنځه‌ګوين اصول‬
‫مهمه دنده دا ده چې خپل احساسات‪،‬‬
‫عواطف او اندېښنې له قضاوت او‬
‫خواشینۍ پرته په ډېر درناوي له نارینه رسه‬
‫رشیک کړي‪ .‬د خپګان او قرباين اوسېدو‬
‫تجربې د ځپلو پرځای دې نارینه پر دې‬
‫پوه کړي چې کوم چلند یې د مېرمنې د‬
‫توند غربګون سبب شوی دی‪.‬‬
‫پنځم‪ :‬د بښنې مترین‬
‫د مینې او محبت څرګندونه هېڅ بېځایه‬
‫کوښښ ته اړتیا نه لري او که موږ د مینې‬
‫او محبت کولو لپاره ډېرې زیاتې هڅې او‬
‫کوښښ ته اړتیا لرو‪ ،‬په دې مانا ده چې‬
‫خپل ځان مو دوکه کړی او یو خپګان مو‬
‫په خپل ځان کې ځپلی دی‪.‬‬
‫خو د خپګان پټول او د غوسې ځپل په‬
‫اصل کې یو بې ګټې کار دی؛ ځکه چې‬
‫موږ ډېری وختونه په زړه کې خپګان او‬
‫اندېښنه لرو‪ ،‬هېڅکله نه شو کوالی چې له‬
‫هغه چا څخه یې پټ کړو چې زموږ خربو‬
‫ته غوږ نیيس‪ ،‬حتی که د دغه کار لپاره‬
‫چې په یوه اندازه مسوولیت نه دی او نه یې‬
‫منو‪ .‬قربانیان داسې احساس کوي چې‬
‫ډېره زیاته هڅه هم وکړو‪.‬‬
‫له دې امله موږ او تاسو د خپګان او‬
‫اندېښنې د احساس پر وړاندې دوې الرې‬
‫لرو؛ یا په رښتیا بښنه وکړو یا دا چې د‬
‫خپګان پرځای د هغه څه پر وړاندې چې‬
‫زموږ اړیکه وررسه مخامخ شوې‪ ،‬خپل‬
‫مسوولیت ومنو‪ .‬باید واقع بینانه و اوسو‪،‬‬
‫موږ ټول د دې ځواک لرو‪ ،‬چې رشایطو ته‬
‫بدلون ورکړو‪ .‬بسنه کوي پوه شو او درک‬
‫یې کړو‪ ،‬چې څنګه په خپل چال چلند‬
‫رسه په مقابل لوري کې د پام وړ غربګونونه‬
‫رامنځته کړو‪.‬‬
‫که د قرباين اوسېدو له احساس څخه‬
‫تېر شو او د خپلو احساساتو او اندېښنو‬
‫په اړه له مقابل لوري رسه خربې وکړو‪،‬‬
‫که قضاوت ونه کړو او له خپل ځان پرته‬
‫هېڅوک لومړۍ درجه ګرم ونه ګڼو او که‬
‫پوه شو چې دا زموږ خپل چال چلند دی‪،‬‬
‫چې د مقابل لوري چال چلند رامنځته‬
‫کوي‪ .‬که هېر نه کړو‪ ،‬چې د اندېښنو ځپل‬
‫او په خواشینیو باندې پښې ایښودل‪،‬‬
‫هرومرو په مقابل لوري باندې خپله بده‬
‫اغېزه ښندي او د سرتګو په رپ رسه زموږ د‬
‫اړیکې بنسټ له منځه وړي‪ ،‬کوالی شو یو‬
‫بریالی ګډ ژوند ولرو‪.‬‬
‫جرمني‪ :‬د افغان سولې په پروسه کې هر ډول همکارۍ ته چمتو یو‬
‫کابل کې خپل قونسيل خدمات بند کړل‪.‬‬
‫افغان چارواکو دا برید د حقاين شبکې‬
‫کار بللی و‪.‬‬
‫جرمني داسې مهال له افغان سولې له‬
‫پروسې څخه خپل مالتړ اعالن کړی چې‬
‫ټاکل شوې په نږدې راتلونکي د طالبانو او‬
‫افغان حکومت ترمنځ مخامخ بین االفغاين‬
‫خربې پیل يش‪.‬‬
‫وليس جرګه‪ :‬که حکومت نوې کابینه را معريف نه کړي‪ ،‬رسپرست وزیران به بې صالحیته کړو‬
‫کابینې په نوم لیسټونه خپرېږي چې پکې‬
‫د وزیرانو‪ ،‬معینانو او د خپلواکو ادارو لپاره‬
‫د نویو ګومارل شویو کسانو نومونه ذکر‬
‫شوي وي‪ .‬خو ارګ بیا دا ډول لیستونه‬
‫جعيل بويل او وايي چې د کابینې پر‬
‫تشکیل کار روان دی‪.‬‬
‫د ولسمرش د ویاند مرستیال دوا خان‬
‫مینه‌پال وايي‪« :‬د کابینې په معرفۍ‬
‫حکومت کار کوي‪ ،‬په دې برخه کې یو‬
‫شمېر رسپرست وزیران معريف شوي او‬
‫نور به هم معريف شوي‪ ،‬کابینه به د ټول‬
‫افغانستان د سیمو‪ ،‬خلکو‪ ،‬ژبو او قومونو‬
‫استازويل وکړي‪».‬‬
‫سه شنبه د ‪ 1399‬د غربګويل ‪۱۳‬مه | د ‪ 2020‬د جون دویمه | ‪۵۴۳‬مه ګڼه‬
‫ژباړه‪ :‬عطامحمد میاخېل‬
‫قضاوت کول لرې کړو او له خپل ځان او‬
‫نورو رسه لکه څنګه چې یو او دي‪ ،‬مینه‬
‫ولرو‪.‬‬
‫مهمه دا ده چې باید دې ټکي ته پام ويش‬
‫چې د نورو په اړه زموږ منفي قضاوت د دې‬
‫ښکارندویي کوي چې موږ له خپله ځانه‬
‫رايض نه یو‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬د یوې اړیکې د ساتلو لپاره د یو‬
‫شان مسوولیت منل‬
‫که پر دې پوه نه شی چې تاسو او د ژوند‬
‫رشیک مو د یو بل پر وړاندې په یوه اندازه‬
‫مسوول یاست‪ ،‬نو تر یوه بریده د اړیکې‬
‫دوام ناشونی کېږي‪ .‬موږ ټول کله ناکله‬
‫داسې احساس کوو‪ ،‬چې تل خربې کوو‪،‬‬
‫رسښندنه کوو‪ ،‬زحمت باسو او رسیده‌ګي‬
‫کوو‪ ،‬خو د دې ټولو پر وړاندې هېڅ نه‬
‫ترالسه کوو‪.‬‬
‫دا د قربانیانو چلند دی او د دې نښه ده‬
‫توپیر لري‪ ،‬کوالی شو چې خپل کمزوري‬
‫او پیاوړي ټکي وپېژنو او د یو بل په مرسته‬
‫رشایطو ته د بدلون ورکولو وړتیا نه لري‪ ،‬دا‬
‫ډول افراد نه پوهېږي او یا هم باور نه لري‬
‫چې کوالی يش د خپل ګډ ژوند اړیکه‬
‫کنټرول او اداره کړي او بدلون ورکړي‪.‬‬
‫هغوی هېڅکله پر دې باور نه کوي‪ ،‬که بل‬
‫ډول چلند یې کړی وای‪ ،‬نو ښې پایلې یې‬
‫ترالسه کولې‪ .‬قربانیان نه مني‪ ،‬چې پخپله‬
‫د ستونزو او مسایلو د رامنځته کېدو په‬
‫څرنګوايل کې رول لري‪.‬‬
‫د قرباين اوسېدو د احساس پایله‪ ،‬د‬
‫خپګان او رټنې احساس دی او د خپګان‬
‫ځپل نه یوازې د منفي قضاوت سبب‬
‫ګرځي‪ ،‬بلکې د عاطفي اړیکو د خرابېدو‬
‫یوه بالقوه زمینه برابروي‪.‬‬
‫که کوم نارینه خپل مېرمن د لرګي په‬
‫وسیله په رس باندې ووهي او د دې ګوزار‬
‫له امله د هغې له رس څخه وینې روانې‬
‫يش‪ ،‬نارینه په ډېرې آسانۍ د خپل کار‬
‫مسوولیت مني‪ ،‬خو ډېری نارینه په یوه‬
‫عاطفي اړیکه کې خپله لټي او ټنبيل نه‬
‫مني؛ ځکه د خپلې کړنې له څرنګوايل‬
‫څخه ناخربه دي‪.‬‬
‫په همدې دلیل ښایي وکوالی شو ووایو‪،‬‬
‫په یوه اړیکه کې د دواړو خواوو پر وړاندې‬
‫د مسوولیت د رامنځته کېدو لپاره د ښځې‬
‫په وژل شویو کې د جرمني سفارت یوه‬
‫ډیپلوماټه او یو افغان ساتونکی او په ټپیانو‬
‫کې د جرمني او جاپان د سفارتونو یو شمېر‬
‫کارکوونکي شامل وو‪ .‬دغه راز په په دې‬
‫لوی برید کې ‪ ۹۰‬سلنه مرګ‌ژوبله ملکیانو‬
‫ته اوښتې وه‪.‬‬
‫دغه برید د جرمني د سفارت د ودانۍ زیاته‬
‫برخه ورانه کړې وه او له امله‌یې جرمني په‬
‫ډول چې اړینه ده وليس جرګې هم پر‬
‫حکومت د کابینې د معريف کولو لپاره‬
‫الزم فشار نه دی راوستی‪.‬‬
‫خردمند وييل‪« :‬انشاالله راتلونکو ورځو‬
‫کې موږ د وليس جرګې په تاالره کې یوه‬
‫ډله‌ییزه پرېکړه کوو‪ ،‬موږ به له حکومت‬
‫وغواړو چې تر هر څه ژر وزیران وليس‬
‫جرګې ته وپېژين‪ ،‬په دې کې هېڅ شک‬
‫نشته چې په اوسني وضعیت کې حکومت‬
‫نا مرشوع دی‪».‬‬
‫دا په داسې حال کې ده چې په دې‬
‫وروستیو کې نږدې هره ورځ په ټولنیزو‬
‫رسنیو کې د بېالبېلو کسانو له‌خوا د نوې‬
‫په سلو کې ناسم نه دي‪.‬‬
‫دویم‪ :‬په سمه توګه د توپیرونو درک او هغو‬
‫ته درناوی کول‬
‫موږ ټول کم او زیات له توپیري ښکاره‬
‫کېدو څخه وېرېږو‪ ،‬ښایي په دې دلیل‬
‫اندېښمن یو چې داسې نه د نورو د ملنډو‬
‫او د پسخند شو او یا د خپلې ماتې او‬
‫ناکامۍ زمینه برابره کړو‪ .‬په داسې حال‬
‫کې چې توپیرونه جادویي دي او کوالی‬
‫يش چې د هغو ټولو ډالیو جذبوونکي‬
‫اويس‪ ،‬چې غواړو یې‪.‬‬
‫د ښځینه او نارینه ترمنځ په اړیکو کې‬
‫شته توپیرونه په حقیقت کې د دغو دواړو‬
‫جنسونو د یو بل بشپړوونکي دي او له دواړو‬
‫لورو څخه هر یوه ته دا فرصت ورکوي‪ ،‬چې‬
‫توازن او بشپړتیا ته ورسېږي‪ .‬په بل عبارت‪،‬‬
‫کله چې له موږ څخه هر یو د هغو کسانو پر‬
‫لورجذبېږو‪ ،‬چې په بشپړه توګه له موږ رسه‬
‫له ښه مرغه او که له بده مرغه باید ووایم‪،‬‬
‫خپل مسایل ومنو‪.‬‬
‫د توپیر بل جادويي اړخ د مېرمنې او خاوند‬
‫ترمنځ د مینه‌ناکو اړیکو پیاوړتیا ده؛ ځکه‬
‫کله چې توپیرونه منو‪ ،‬نو ورو ورو خپلو‬
‫تېروتنو او ناعادالنه قضاوتونو ته متوجه‬
‫کېږو او له مقابل لوري څخه ډېر کم خپه‬
‫کېږو او یوازې په هغه حالت کې اصیله‬
‫مینه راڅرګندېږي‪ ،‬په داسې حال کې‬
‫چې موږ خپل مقابل لوری له ټولو هغو‬
‫توپیرونو او ورته‌والو رسه چې له موږ رسه‬
‫یې لري‪ ،‬منو او وررسه مینه لرو‪.‬‬
‫درېیم‪ :‬قضاوت نه کول‬
‫موږ یوازې هغه وخت کوالی شو چې د‬
‫منفي او ناسم قضاوت له رشه خالص شو‬
‫چې د خپل ځان او د خپل ژوند د رشیک‬
‫ترمنځ توپیرونه درک او خپل احساسات‪،‬‬
‫افکار او لېوالتیا په سمه او بریالۍ توګه‬
‫مقابل لوري ته ولېږدوو‪.‬‬
‫منفي قضاوتونه او پرېکړې په ډېرې آسانۍ‬
‫رسه کوالی يش زموږ د ګډ ژوند اړیکې بې‬
‫نظمه او ګډوډې کړي او تر هغه وخته چې‬
‫ونه شو کوالی د افرادو ترمنځ قضاوتونه په‬
‫رسمیت وپېژنو‪ ،‬دوام پیدا کوي‪.‬‬
‫په حقیقت کې موږ باید مینه وکړو‪ ،‬ومنو‪،‬‬
‫مننه وکړو او درناوی وکړو چې وکوالی شو‬
‫ده‪ .‬پروګل پر خپل ټویټر لیکيل چې په‬
‫سفارت کې یې دننه د دې برید د قربانیانو‬
‫یاد غونډه جوړه کړې وه‪.‬‬
‫درې کاله وړاندې د کابل په یوه‬
‫ډیپلوماټیکه ساحه کې د جرمني سفارت‬
‫ته نږدې موټر بم چاودنه وشوه چې پکې‬
‫له ‪ ۱۵۰‬زیات کسان مړه او تر ‪ ۴۰۰‬نور‬
‫ډېر کسان ټپیان شول‪.‬‬
‫د وليس جرګې دویم مرستیال عباس‬
‫ابراهیم زاده وايي‪ ،‬حکومت په تېرو څو‬
‫میاشتو کې درې ځله ژمنه کړې چې‬
‫کابینه به د باور اخیستو لپاره ور معريف‬
‫کوي‪ ،‬خو په خپلو ژمنو یې وفا نه ده کړې‪.‬‬
‫هغه زیاته کړې‪« :‬که تر راتلونکو څو‬
‫ورځو خپله کابینه معريف نه کړي او په‬
‫راتلونکې کې بیا دا کار وکړي‪ ،‬وليس‬
‫جرګه به یې تاالر ته پرې نه ږدي‪ ،‬همدا‬
‫ډول رسپرست وزیران به سلب صالحیت‬
‫او السلیک به یې بې اعتباره اعالن کړي‪».‬‬
‫په ورته وخت کې د وليس جرګې دویم‬
‫منيش حجت الله خردمند ویيل‪ ،‬هغه‬
‫مسیر‬
‫همیانۍ‬
‫اقتصاد‬
‫د اسعارو بیې‬
‫لومړی‪ :‬متقابل درک او دوه‌اړخیزه همغږي‬
‫یوه دودیزه تېروتنه چې له ډېری کسانو‬
‫څخه کېږي‪ ،‬هغه دا ده کله چې یو څوک‬ ‫‪76.80‬‬
‫پېژين‪ ،‬د هغه له کړنو‪ ،‬چلند او خربو څخه‬
‫چې هره اخیستنه (برداشت) ولري‪ ،‬نو‬
‫‪84‬‬
‫ګامن کوي چې سمه ده‪.‬‬
‫په دغه وخت کې تر ډېره داسې تصور کوو‬
‫چې پر پوهېږو چې مقابل لوری څه وایي‬ ‫‪472‬‬ ‫‪Rp.‬‬
‫او موخه یې څه ده‪ ،‬په داسې حال کې‬
‫چې تر ډېره د مقابل لوري په موخه باندې‬
‫په سمه توګه نه یو پوه شوي او په بېړنۍ‬
‫‪950‬‬
‫توګه مو پایله اخیستې او ناسم قضاوت مو‬
‫کړی دی‪.‬‬ ‫‪10.70‬‬
‫دا بېړنۍ پایله اخیستنه او ناسم قضاوت‬
‫هامغه د کورنۍ له منځه وړونکې فرضیه‬
‫ده‪ ،‬چې په ډېرې آسانۍ د مېرمنې او‬
‫‪91.50‬‬
‫خاوند ترمنځ مینه او محبت له منځه وړي‪،‬‬
‫د ناسم‌پوهاوي او عاطفي النجو سبب‬
‫ګرځي‪.‬‬
‫بېړنۍ شمېرې‬
‫چې حقیقي او اغېزمنه اړیکه د نورو له‬
‫درک کولو او د هغوی په احساس باندې‬
‫له پوهېدو پرته ناشونې ده‪ ،‬دې برید ته‬ ‫پولیس‬
‫رسېدل‪ ،‬د نورو واقعیتونو درک کولو ته اړتیا‬ ‫‪119 - 100‬‬
‫لري‪ ،‬لکه الندې واقعیتونه‪:‬‬
‫‪ ۱‬ـ هغه څه چې په ظاهره وینو‪ ،‬تل‬ ‫امبوالنس‬
‫واقعیت نه وي‪.‬‬ ‫‪112‬‬
‫‪ ۲‬ـ هغه چلند‪ ،‬کړنې او خربې چې له‬
‫مقابل لوري څخه یې وینو‪ ،‬د هغه د واقعي‬ ‫اتاترک روغتون‬
‫احساس د ټولو اړخونو ښکارندویي نه کوي‬ ‫‪0202500312‬‬
‫او باید د هغه د چلند‪ ،‬کړنو او خربو تر شا‬
‫یې د واقعي احساس په لټه کې و اوسو‪.‬‬ ‫ماللی زېږنتون‬
‫‪ ۳‬ـ هغه څه چې پوښتل یې موږ ته آسانه‬ ‫‪0202201377‬‬
‫دي‪ ،‬ښایي د مقابل لوري لپاره ډېر‬
‫ستونزمن کار وي‪.‬‬ ‫وزیر محمد اکرب خان روغتون‬
‫‪ ۴‬ـ هغه څه چې اورېدل یې زموږ لپاره‬ ‫‪0202301360‬‬
‫آسانه دي‪ ،‬کېدای يش د مقابل لوري لپاره‬
‫مناسب نه وي‪.‬‬
‫رابعه بلخي روغتون‬
‫‪ ۵‬ـ هغه څه چې موږ ګامن کوو‪ ،‬د مقابل‬
‫‪0202100439‬‬
‫لوري لپاره ګټور وي‪ ،‬خو ښایي د هغه لپاره‬
‫هېڅ ګټه ونه لري‪.‬‬ ‫د کرونا روغتیایي مرکز‬
‫‪ ۶‬ـ افراد د بېالبېلو تګالرو په مرسته خپل‬
‫‪166‬‬
‫احساسات څرګندوي‪.‬‬
‫‪ ۷‬ـ هغه څه چې موږ وایو‪ ،‬سل په سلو کې‬
‫سم نه دي او هغه څه چې نور وایي‪ ،‬سل‬
‫ورځپاڼه‬
‫مسوول مدیر‪ :‬اسدالله وحیدي‬
‫په افغانستان کې د جرمني سفیر پیټر‬ ‫مرستیال‪ :‬شفیق امیرزی‬
‫پروګل وایي چې هېواد ب ‌ه یې له ترهګرۍ‬
‫رسه د مبارزې او د سولې په هڅو کې د‬ ‫اېډېټران‪ :‬جواد تیموري او امان الله حنیفي‬
‫افغانانو ترڅنګ والړ وي او په دې برخه کې‬
‫هر ډول همکارۍ ته چمتو دي‪.‬‬ ‫خربیاالن‪ :‬حمیدالله حمیدي‪ ،‬حکمت آرین‬
‫هغه دا خربه د جرمني سفارت ته نږدې د‬
‫‪ ۲۰۱۷‬کال د مې ‪۳۱‬مه د خونړي برید د‬ ‫او حشمت الله نوري‬
‫درېیم کال د پوره کېدو په مناسبت کړې‬
‫ګرافیک او ډیزاین‪ :‬ارمان‬
‫چاپخونه‪ :‬وایګل چاپ ‪0202512626‬‬
‫‪0782989696‬‬
‫وليس جرګې له حکومته غوښتي چې‬
‫ژر تر ژر دېخپله کابینه د رایې اخیستو‬
‫لپاره ور وپېژين‪.‬‬
‫دا په داسې حال کې ده چې د نوي‬ ‫‪maseerdaily@gmail.com‬‬
‫حکومت له جوړېدو نږدې څلور میاشتې‬
‫تېرېږي‪ ،‬خو ال یې هم د دغه حکومت‬ ‫‪0202502100 / 0777989696‬‬
‫مرشتابه خپله کابینه وليس جرګې ته د‬
‫باور رایې اخیستو لپاره نه ده ور پېژندلې‪.‬‬ ‫‪www.maseerdaily.af‬‬
‫د حکومت همدې کار وليس جرګه په‬
‫غوسهکړې او خربداری ورکوي‪ ،‬که‬ ‫‪Maseer Daily‬‬
‫حکومت په نږدې ورځو کې کابینه ور‬
‫معريف نه کړي‪ ،‬رسپرست وزیران به بې‬ ‫‪MaseerDaily‬‬
‫صالحیته کړي‪.‬‬
 ‫‪Maseer‬‬
‫‪New Vision, New Journey‬‬ ‫‪Daily‬‬

‫سه شنبه د ‪ 1399‬د غربګويل ‪۱۳‬مه | د ‪ 2020‬د جون دویمه | ‪۵۴۳‬مه ګڼه‬
‫میک‪ :‬وزارت داخله هنوز هم‬ ‫‪www.Maseerdaily.af‬‬ ‫‪twitter/MaseerDaily‬‬ ‫‪Facebook/MaseerDaily‬‬

‫از نبود پاليىس ها وميکانيزم‬ ‫‪29‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪28‬‬

‫هاى مناسب رنج مى برد‬ ‫خوست‬ ‫ننګرهار‬ ‫بلخ‬ ‫کندهار‬ ‫هرات‬ ‫کابل‬

‫‪18‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪13‬‬

‫سهار ‪ | 02:59‬ملر ختل ‪ | 04:42‬ماسپښني ‪ | 11:52‬مازیګر ‪ | 03:39‬ماښام ‪ | 07:02‬ماخوسنت ‪08:42‬‬ ‫رشعي وختونه‪:‬‬

‫نړۍ‬

‫ميک می گوید که هرچند وزارت داخله ‪ ۳۵‬سفارش‬

‫آنان را کامال تطبیق کرده؛ اما هنوز هم از نداشنت‬
‫پالیسی بهرتین روش برای بازسازی سیستم­های‬
‫دوسیه بندی وسوابق‪ ،‬نبود میکانیزم مناسب برای‬
‫ظرفیت سازی ونبود کنرتول بر مدیریت قراردادها و‬
‫نظارت از پیرشفت درعملی شدن آن­ها رنج می برد‪.‬‬
‫کمیت ٔە مستقل مشرتک نظارت و ارزیابی مبارزه علیه‬
‫فساد اداری (میک) دیروز ‪ ۱۲‬جوزا‪ ،‬سومین گزارش‬
‫نظارتی خویش پیرامون وضعیت تطبیق سفارشات‬
‫مبارزه با فساد اداری را که در گزارش ارزیابی آسیب‬ ‫د تبعیض پر وړاندې د الریونونو پراختیا؛‬
‫پذیریهای فساد اداری در وزارت امور داخله آورده شده‬
‫است‪ ،‬نرش کرد‪ .‬گزارش ارزیابی آسیب پذیری های‬ ‫په امریکا کې د تورپوستو د وژنې په غربګون کې الریونونه نورې نړې ته هم غځېديل دي‬
‫فساد اداری درماه فربوری ‪ ۲۰۱۹‬به منظور شناسایی‬
‫اين آسیب پذیری ها در عملکردهای مهم وزارت داخله‬
‫‪3‬‬
‫هم چون مدیریت منابع برشی‪ ،‬تدارکات و لوجستیک‬
‫تهیه و به نرش رسید‪ .‬ميک طى این گزارش ‪۵۶‬‬
‫سفارش را برای اصالحات به اين وزارت پیشنهاد منود‬ ‫په نړۍ کې د کرونا ویروس مثبتې پېښې او تلفات‬ ‫ملګري ملتونه‪ :‬نړیوال دې په یمن کې‬
‫که تا تاریخ ‪ ۲۶‬ثور ‪ ،۱۳۹۹‬وزارت داخله ‪ ۳۵‬سفارش‬
‫(‪ ۶۳‬درصد) را کامال تطبیق منوده و ‪۱۰‬سفارش‬ ‫په چټکۍ رسه د ډېرېدو په حال کې دي‬ ‫د حیايت پروګرامونو د پيل کېدو لپاره‬
‫دیگر(‪ ۱۸‬درصد) را قسام تطبیق کرده و همزمان‪۱۱ ،‬‬
‫سفارش باقیامنده (‪ ۲۰‬درصد) باقيامنده به چندین‬
‫له کبله درېیم‪ ،‬اسپانیا د ‪ ۲۸۶‬زره او‬ ‫مړه شوي او نږدې درې میلیونه بېرته‬ ‫په داسې حال چې په یوشمېر‬ ‫‪ ۲.۴۱‬میلیارده ډالره مرسته وکړي‬
‫‪ ۷۱۸‬مثبتو پېښو په درلودو رسه څلورم‬ ‫رغېديل دي‪ .‬امریکا الهم د مثبتو‬ ‫هېوادونو کې د کرونا ویروس له کبله‬
‫دلیل آرشیف شده اند‪ .‬یافته های عمده در وزارت‬
‫او برېټانیا د ‪ ۲۷۶‬زره او ‪ ۳۳۲‬مثبتو‬ ‫پېښو او مړو له پلوه د ټولو هېوادونو په‬ ‫لګول شوي محدودیتونه د کمېدو په‬
‫داخله نشان ميدهد که سیستم پرداخت معاشات‬
‫پېښو له کبله پنځم‪ ،‬هغه هېوادونه دي‬ ‫رس کې ده‪ .‬په دغه هېواد کې د کرونا‬ ‫حال کې دي‪ ،‬خو له بلې خوا په نړۍ‬
‫کارکنان افغانستان در اين وزارت در حال تطبیق‬
‫چې دغه ویروس سخت ځپلې دي‪.‬‬ ‫مثبت پېښې نږدې دوو میلیونو ته‬ ‫کې د دغه ویروس مثبتې پېښې او‬
‫شدن است‪ ،‬در حالی که صالحیت تشکیل و مادل­های‬
‫ایټالیا‪ ،‬هند فرانسه‪ ،‬جرمني او ترکیه‬ ‫رسېديل او ‪ ۱۰۶‬زره ‪ ۵۳۵‬امریکایان‬ ‫تلفات په چټکۍ رسه د ډېرېږي‪.‬‬
‫(طرح) استخدام این سیستم باالی هم ٔە کارمندان‬
‫جدید اعامل میگردد‪ .‬تا تاریخ ‪ ۱۵‬می ‪ ، ۲۰۲۰‬سوابق‬ ‫په ترتیب رسه‪ ،‬شپږم‪ ،‬اووم‪ ،‬اتم‪ ،‬نهم او‬ ‫د دغه ویروس له کبله مړه شوي دي‪.‬‬ ‫د تازه شمېرو له مخې‪ ،‬په نړۍ کې د‬
‫‪ ۸۲۷،۱۲۲‬کارمند درسیستم ادغام گردیده و واجد‬ ‫لسم هېوادونه دي چې د دغه ویروس‬ ‫له امریکا وروسته برازیل د ‪ ۵۱۹‬زره او‬ ‫کرونا ویروس مثبتې پېښې له ‪۶.۳۳‬‬
‫رشایط پروسس معاشات می باشند‪.‬‬ ‫تر ټولو ډېرې مثبتې پېښې پکې ثبت‬ ‫‪ ۷۰۴‬مثبتو پېښو په درلودو رسه دویم‪،‬‬ ‫میلیونو واوښتې‪ .‬دغه راز د یاد ویروس‬
‫شوې دي‪.‬‬ ‫روسیه د ‪ ۴۱۴‬زره او ‪ ۸۷۸‬مثبتو پېښو‬ ‫له کبله تر دې مهاله ‪ ۳۷۶‬زره کسان‬ ‫په داسې حال کې چې په یمن کې د کروناویروس پېښې‬
‫ځ تر بلې زیاتیږي‪ ،‬ملګري ملتونه وايي چې په هغه هېواد‬ ‫ور ‌‬
‫ژونـــــد‬ ‫کې یې خپل زیات پروګرامونه بند کړي دي‪.‬‬
‫ملګري ملتونه وايي چې تر ‪۷۵‬سلنې زیات پروګرامونه یې په‬
‫هره ورځ مېوه خوړل مو له مغزي سکتې ژغوري‬ ‫موخو ته د رسېدو لپاره نورې الرې ولټوئ!‬ ‫یمن کې یا بیخي بند شوي او یا یې فعالیت کم شوی دی‪.‬‬
‫د خوړو نړیوال او د ملګرو ملتونو روغتیايي سازمانونو په دغه‬
‫د تازه څېړنو له مخې‪ ،‬هره ورځ د مېوې‬ ‫مشاور له تاسو څخه ځینې پوښتنې‬ ‫هېواد خپلې مرستې تر نیاميي هم کمې کړې دي‪.‬‬
‫خوړل‪ ،‬د مغزي سکتې خطر ‪ ۴۰‬سلنه‬ ‫کوي‪ .‬هغه له تاسو څخه پوښتي چې‬ ‫د دغه کار نور علتونه هم شته‪ ،‬خو د ملګرو ملتونو مسولین‬
‫کموي‪ .‬د انګلستان اکسفورډ پوهنتون د‬ ‫اوسمهال کوم کارونه او په څه ډول‬ ‫وایي چې عمده علت یې د حوثيانو له لورې جوړ شوي‬
‫اوو کلونو په موده کې په یوه څېړنه کې‬ ‫تررسه کوی؟ ایا موخې ته د رسېدو‬ ‫خنډونه او محدودیتونه دي‪ .‬دغه ډله په پالزمینه صنعا او د‬
‫ثابته کړه چې هره ورځ په لږه اندازه مېوه‬ ‫لپاره پرته له دې الرې کومه بله الره‬ ‫یمن په ځینو نورو برخو کې کنرتول لري‪.‬‬
‫خوړل‪ ،‬د دماغي سکتې مخه نیيس‪ .‬په‬ ‫هم شته؟ هغه له تاسو څخه پوښتي‬ ‫د یمن لپاره د ملګرو ملتونو د پروګرامونو تنظیموونکې الیز‬
‫دې څېړنه کې نیږدې پنځو زرو چينايانو‬ ‫چې هغه موخې مو روښانه کړئ چې‬ ‫ګرانډي اسوشیتېډپرېس ته ویيل چې په یمن کې د اړمنو‬
‫برخه اخيستې وه‪ .‬ياده څېړنه دغه راز‬ ‫د ټول رشکت او یا هم د کمپنۍ د‬ ‫یو څه په یاد ولرئ چې تل موخو ته‬ ‫ي چې خپلې‬ ‫کورنیو وضعیت خورا بد دی‪ ،‬خو دوی مجبور د ‌‬
‫لپاره کارول کېږي‪ .‬څېړونکي وايي‪ ،‬هغه‬ ‫ښيي‪ ،‬هغه کسان چې هره ورځ د اړتیا په‬ ‫ځینو برخو لپاره مو ټاکلې دي؛ ځکه‬ ‫د رسېدو لپاره نورې الرې هم شتون‬ ‫مرستې کمې او نیمې کړي‪ .‬ملګرو ملتونو دغه راز ویيل چې‬
‫څوک چې د ډوډۍ خوړو پرمهال مېوه‬ ‫اندازه مېوه خوري‪ ،‬دوی ډېر لږ د زړه‪ ،‬د‬ ‫دغه ډول پوښتنې کولی يش ستاسو د‬ ‫لري‪ .‬که تاسو فکر کوی چې د یوه‬ ‫نن سه شنبهجون‪( ۲‬غربګويل ‪ )۱۳‬یوه غونډه لري او په دې‬
‫خوري‪ ،‬د زړه او د وينې رګونو ناروغي خطر‬ ‫وينې رګونو او د دماغي سکتې پر ناروغیو‬ ‫کمپنۍ د الر پراختیا لپاره مهمې وي‪.‬‬ ‫کار تررسه کولو لپاره همدا یوه الره ده‪،‬‬ ‫غونډې کې به په یمن کې د خپلو حیايت پروګرامونو لپاره له‬
‫يې ‪ ۲۷‬سلنه وي کمېږي‪ .‬دې پايلو ته په‬ ‫اخته کېږي‪ .‬د مېوو خوړل نه یوازې دا چې‬ ‫هڅه وکړئ د ځان لپاره خپله مشاور‬ ‫نو تېروتنه به مو کړې وي‪ .‬فکر وکړئ‬ ‫نړیوالو ‪ ۲.۴۱‬میلیارد ډالر مرسته وغواړي‪.‬‬
‫کتو‪ ،‬ډاکټران سپارښتنه کوي چې هره ورځ‬ ‫په وینه کې د ګلوکوزو اندازه کنټرولوي‪،‬‬ ‫شی‪ ،‬له ځان څخه خپلې پوښتنې په‬ ‫د خپل رشکت لپاره مو یو با استعداد‬ ‫مېرمن ګرانډي ویيل چې د حوثيان هڅه کوي چې په‬
‫لږ تر لږه ‪ ۱۵۰‬ګرامه تازه مېوه باید وخوړل‬ ‫بلکې د هغو درملو د جانبي اغېزو مخه هم‬ ‫سړه سینه وکړئ‪ ،‬له هغه وروسته ورته‬ ‫او په لوړه تنخوا مشاور استخدام‬ ‫کارونو کې یې شفافیت رايش او دا کار ښایي مرسته‬
‫يش‪.‬‬ ‫نیيس چې د شکرې ناروغۍ د درملنې‬ ‫د حل مناسبې الرې ولټوئ‪.‬‬ ‫کړی‪ ،‬څو رشکت مو ال پراختیا وکړي‪،‬‬ ‫کوونکي وهڅوي چې مرستې وکړي‪.‬‬