ANALITIČKA GEOMETRIJA

17. novembar 2020

1 / 47
Tačka
U Dekartovom pravouglom koordinatnom sistemu položaj proizvoljne
−−→
tačke M(x, y , z) odred̄en je vektorom OM, gde je O koordinatni
−−→
početak. Vektor OM je vektor položaja tačke M (ili radijus vektor) i
označava se sa ~rM , ili sa ~r ako je jasno o kojoj tački se radi. Vektor
−−→
~rM = OM se na jedinstven način može razložiti na komponente preko
vektora ~i, ~j i ~k, tj.
~rM = x ~i + y ~j + z ~k = (x, y , z).

2 / 47
Tačka
Neka su M1 i M2 dve tačke Dekartovog pravouglog koordinatnog
sistema čiji su vektori položaja ~r1 = (x1 , y1 , z1 ) i ~r2 = (x2 , y2 , z2 ),
redom. −−−→ −−→ −−→
M1 M2 = OM2 − OM1 = (x2 − x1 , y2 − y1 , z2 − z1 ).

Definicija
Dužina duži M1 M2 , u oznaci
d(M1 , M2 ), jednaka je intenzitetu
−−−→
vektora M1 M2 .

Teorema
Dužina duži odred̄ene tačkama M1 (x1 , y1 , z1 ) i M2 (x2 , y2 , z2 ) je
p
d(M1 , M2 ) = (x2 − x1 )2 + (y2 − y1 )2 + (z2 − z1 )2 .
3 / 47
Tačka

Primer
Temena trougla su M1 (3, −2, 1), M2 (4, 0, 3) i M3 (−2, 6, 5).
Izračunati dužine njegovih stranica.

p
d(M1 , M2 ) = (4 − 3)2 + (0 − (−2))2 + (3 − 1)2
√
= 1 + 4 + 4 = 3,
p
d(M1 , M3 ) = (−2 − 3)2 + (6 − (−2))2 + (5 − 1)2
√ √
= 25 + 64 + 16 = 5 5
p
d(M2 , M3 ) = (−2 − 4)2 + (6 − 0)2 + (5 − 3)2
√ √
= 36 + 36 + 4 = 2 19.

4 / 47
Tačka

Definicija
Neka su M1 (x1 , y1 , z1 ) i M2 (x2 , y2 , z2 ) početna i krajnja tačka duži
M1 M2 . Neka je M(x, y , z) tačka na duži M1 M2 takva da je

d(M1 , M)
= λ.
d(M, M2 )

Tada tačka M deli duž M1 M2 u razmeri λ.

Teorema
Neka su date tačke M1 (x1 , y1 , z1 ) i M2 (x2 , y2 , z2 ). Koordinate tačke
M koja deli duž M1 M2 u razmeri λ su
x1 + λx2 y1 + λy2 z1 + λz2
x= , y= i z= .
1+λ 1+λ 1+λ
5 / 47
Tačka

Specijalno, sredina duži M1 M2 je

tačka M koja se dobija za λ = 1
i tada je
1
~r = (~r1 + ~r2 ),
2
tj.
x1 + x2 y1 + y2 z1 + z2
x= , y= i z= .
2 2 2

6 / 47
Tačka
Primer
Odrediti koordinate težišta trougla 4M1 M2 M3 sa temenima
M1 (3, −2, 1), M2 (4, 0, 3) i M3 (−2, 6, 5).

M10 je sredina duži M2 M3 pa je

1
~
rM 0 = ((4, 0, 3) − (−2, 6, 5)) = (1, 3, 4)
1 2

Težište T deli duž M1 M10 u odnosu 2 : 1 pa je λ = 2,

x1 + 2x10 5 y1 + 2y10 4 z1 + 2z10
x= = ,y = = ,z = = 3,
1+2 3 1+2 3 1+2

pa je T ( 53 , 43 , 3).
7 / 47
Ravan - Vektrski i opšti oblik

Teorema
Jednačina ravni α normalne na
nenula vektor n~ koja sadrži tačku
M0 data je jednačinom

n~ · (~r − ~r0 ) = 0, (1)

gde je ~r0 vektor položaja tačke M0

i ~r je vektor položaja proizvoljne
tačke M ravni.
Jednačina (1) predstavlja vektorski oblik jednačine ravni.

8 / 47
Ravan - Vektrski i opšti oblik
Ako je n~ = (A, B, C ) 6= ~0 i M0 (x0 , y0 , z0 ) tada

n~(~r − ~r0 ) = 0 ⇐⇒ (A, B, C ) · (x − x0 , y − y0 , z − z0 ) = 0

⇐⇒ A(x − x0 ) + B(y − y0 ) + C (z − z0 ) = 0
⇐⇒ Ax + By + Cz = Ax0 + By0 + Cz0 .

Teorema
Neka je n~ = (A, B, C ) 6= ~0 vektor normale ravni α i M0 (x0 , y0 , z0 )
tačka koja pripada ravni α. Tada je

Ax + By + Cz + D = 0 (2)

jednačina ravni α, gde je D = −Ax0 − By0 − Cz0 .

Jednačina (2) je opšti oblik jednačine ravni.
9 / 47
Ravan - Vektrski i opšti oblik

Primer
Napisati jednačinu ravni α koja sadrži tačku A(2, 3, 0) i normalna
−→
je na vektor BC , gde je B(1, 1, −1) i C (0, 0, 3).
Vektor normale je kolinearan sa
−→
BC = (−1, −1, 4) = −(1, 1, −4)

pa se može uzeti da je n~α = (1, 1, −4). Sada je

(1, 1, −4) · ((x, y , z) − (2, 3, 0)) = 0 ⇐⇒ 1(x − 2) + 1(y − 3) − 4z = 0

odakle je
α: x + y − 4z − 5 = 0.

10 / 47
Ravan - Jednačina ravni kroz tri tačke

Teorema
Jednačina ravni koja sadrži tačke M1 (x1 , y1 , z1 ), M2 (x2 , y2 , z2 ) i
M3 (x3 , y3 , z3 ) je
−−−→ −−−→ −−−→
(M1 M × M1 M2 ) · M1 M3 = 0,

gde je M(x, y , z) proizvoljna tačka ravni α.

Jednačina ravni kroz tri tačke M1 (x1 , y1 , z1 ), M2 (x2 , y2 , z2 ) i
M3 (x3 , y3 , z3 ) može napisati i u obliku
 
 x − x1 y − y1 z − z1 
 
 x2 − x1 y2 − y1 z2 − z1  = 0.
 
 x3 − x1 y3 − y1 z3 − z1 

11 / 47
Ravan - Jednačina ravni kroz tri tačke

Teorema
Jednačina ravni koja sadrži tačke M1 (a, 0, 0), M2 (0, b, 0) i M3 (0, 0, c)
je
bcx + acy + abz = abc.
Uz pretpostavku abc 6= 0 sledi
x y z
+ + = 1. (3)
a b c
Jednačina (3) predstavlja seg-
mentni oblik jednačine ravni. Tačka
M1 (a, 0, 0) je prodor x-ose kroz ra-
van α, tačka M2 (0, b, 0) je prodor
y -ose kroz ravan α i M3 (0, 0, c) je
prodor z-ose kroz ravan α.
12 / 47
Ravan - Jednačina ravni kroz tri tačke
Primer
Neka je α ravan koja sadrži tačke A(−1, 6, 3), B(3, −2, −5) i
C (0, 1, 0). Napisati jednačinu ravni α i odrediti prodore koordinatnih
osa kroz ravan α.
Jednačina tražene ravni dobija se rešavanjem determinante
 
 x − (−1) y − 6 z − 3 
 
 3 − (−1) −2 − 6 −5 − 3  = 0
 
 0 − (−1) 1 − 6 0−3 

pa je α : 4x − y + 3z + 1 = 0.
Segmentni oblik jednačine je
x y z
α : 4x − y + 3z = −1 ⇐⇒ α 1 + + 1 = 1.
−4 1 −3

Prema tome prodori x−ose, y −ose i z−ose su redom tačke

13 / 47
Ravan - Normalni oblik jednačine ravni
−→
Neka je n~ vektor normale i P je tačka ravni α. Neka su n~ i OP
kolinearni, n~0 jedinični vektor normale ravni α koji je istog pravca kao
−→
i OP. Tačka P je projekcija O na ravan α u pravcu prave koja je
−→ −→
odred̄ena n~. Neka je |OP| = p. Intenzitet vektora OP predstavlja
normalno rastojanje α od koordinatnog početka
Teorema
Vektor položaja ~r tačke M ravni α
zadovoljava jednačinu
~r · n~0 − p = 0, (4)

n~0 jedinični vektor normale ravni α

i p je normalno rastojanje ravni α
od O(0, 0, 0).
Jednačina (14) je normalni oblik jednačine ravni.
14 / 47
Ravan - Normalni oblik jednačine ravni
Teorema
Svaka jednačina oblika
~r · n~ + D = 0 (5)
gde je n~ nenula vektor i D proizvoljan skalar, predstavlja jednačinu
ravni.
Jednačina (5) predstavlja opšti vektorski oblik jednačine ravni.
Primer
Izračunati rastojanje ravni α : 4x − 3y + z + 1 = 0 od koordinatnog
početka. √
Vektor normale ravni je n~ = (4, −3, 1) i |~
n| = 26 pa je jedinični
vektor normale n~0 = − √126 (4, −3, 1). Normalni oblik jednačine ravni
je 4 3 1 1
α : − √ x + √ y + √ z − √ = 0,
26 26 26 26
odakle je normalno rastojanje p = √1 .
26
15 / 47
Ravan
Primer
Neka je ravan α data u opštem obliku tj.

α : Ax + By + Cz + D = 0

i A2 + B 2 + C 2 6= 0.
Ako D = 0 onda je jednačina ravni

α : Ax + By + Cz = 0 (6)

i tačka O(0, 0, 0) zadovoljava navedenu jednakost tako da ravan

prolazi kroz koordinatni početak.
Vektor normale xy -ravni je vektor ~k = (0, 0, 1) i ova ravan prolazi
kroz koordinatni početak O(0, 0, 0), pa se zamenom u (6) dobija da
je jednačina xy -ravni
z = 0.
16 / 47
Ravan

Slično, xz-ravan ima vektor normale ~j = (0, 1, 0) i prolazi kroz

koordinatni početak O(0, 0, 0), pa je njena jednačina

y = 0.

Ravan čiji vektor normale je vektor ~i = (1, 0, 0) i koja prolazi kroz

koordinatni početak O(0, 0, 0) je yz-ravan i njena jednačina je

x = 0.

Ravan oblika
By + Cz + D = 0
ima vektor normale n~ = (0, B, C ). Iz ~i · n~ = 0, sledi da je ova ravan
paralelna sa x-osom.

17 / 47
Ravan
Slično, ravan oblika
Ax + Cz + D = 0
je ravan paralelna sa y -osom, dok je ravan oblika
By + Cz + D = 0
paralelna sa z-osom.
Za A = D = 0 dobija se jednačina ravni
By + Cz = 0,
tj. ravan koja je paralelna sa x-osom i koja sadrži koordinatni početak
O(0, 0, 0). Dakle, ta ravan sadrži x-osu.
Jednačina ravni koja sadrži y -osu je
Ax + Cz = 0,
dok je jednačina ravni koja sadrži z-osu
Ax + By = 0.
18 / 47
Ravan

Za A = B = 0 dobija se ravan

Cz + D = 0

čiji je vektor normale n~ = (0, 0, C ) kolinearan vektoru ~k = (0, 0, 1),

tako da je ova ravan paralelna sa xy -ravni. Slično, ravan paralelna sa
xz-ravni je oblika
By + D = 0,
dok je ravan
Ax + D = 0
paralelna sa yz-ravni.

19 / 47
Ravan

Za A = B = D = 0 dobija se jednačina ravni

Cz = 0,

tj. jednačina z = 0, tj. jednačina xy -ravni. Slično, za

A = C = D = 0 dobija se jednačina ravni

By = 0,

tj. jednačina xz-ravni, a za B = C = D = 0 dobija se jednačina ravni

Ax = 0,

tj. jednačina yz-ravni. 

20 / 47
Rastojanje tačke od ravni
Teorema
Rastojanje tačke M1 od ravni α koja je data sa ~r · n~0 − p = 0 je
d(M1 , α) = |~r1 · n~0 − p|,

gde je ~r1 vektor položaja tačke M1 .

Ako je ravan data u opštem obliku α : Ax + By + Cz + D = 0
rastojanje tačke M1 (x1 , y1 , z1) od ravni α dato sa 
 Ax1 + By1 + Cz1 + D 
d(M1 , α) =  √ .
A2 + B 2 + C 2 

Primer
Izračunati rastojanje tačke A(−1, −4, 4) od ravni
α : 2x + 5y − 3z = 4.
 
 2(−1) + 5(−4) − 3 · 4 − 4   −38  √
d(A, α) =  p  =  √  = 38.
  
 2 2
(−1) + (−4) + 4  2 38
21 / 47
Med̄usobni položaj dve ravni
Neka su date ravni α1 i α2 i n~1 = (A1 , B1 , C1 ) i n~2 = (A2 , B2 , C2 ) su
vektori normala
α1 : A1 x + B1 y + C1 z + D1 = 0
α2 : A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0
Ako jako postoji skalar λ takav da je n~1 = λ~
n2 = (λA2 , λB2 , λC2 ), tj.
vektori n~1 i n~2 su kolinearni, dobija se
α1 : λA2 x + λB2 y + λC2 z + D1 = 0
α2 : A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0.
Množenjem druge jednačine sa −λ i dodavanjem prvoj
D1 − λD2 = 0
A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0.
Ako je D1 = λD2 (i n~1 = λ~n2 ) ravni se poklapaju (slika a).
Ako je D1 6= λD2 (i n~1 = λ~
n2 ) ravni su paralelne (slika b).
22 / 47
Med̄usobni položaj dve ravni

Rastojanje izmed̄u dve paralelne ravni α1 i α2

d(α1 , α2 ) = d(M1 , α2 ), M1 leži u ravni α1 .

23 / 47
Med̄usobni položaj dve ravni

Ako je n~1 6= λ~
n2 ravni α1 i α2 se seku po pravoj.

Ugao izmed̄u dve ravni α1 i α2 koje se

seku jednak je uglu izmed̄u n~1 i n~2 .
n~1 · n~2
n1 n~2 ) =
cos ^(~ .
|~n1 ||~
n2 |

n1 n~2 ) = 0 ⇔ n~1 · n~2 = 0 ⇔ n~1 i n~2 su uzajamno normalni

cos ^(~

sledi da su ravni α1 i α2 normalne ako i samo ako je n~1 · n~2 = 0.

24 / 47
Med̄usobni položaj dve ravni
Primer
Ispitati uzajamni položaj ravni α : x = 0 i ravni:
1 α1 : 17x = 0,
Kako je n~ = (1, 0, 0) i n~α1 = (17, 0, 0) = 17(1, 0, 0) ravni su paralelne ili se
poklapaju. Kako je D = 0 ravni α i α1 sadrže O(0, 0, 0) pa se poklapaju.
2 α2 : 17x = 17,
Kako je n~ = (1, 0, 0) i n~α2 = (17, 0, 0) = 17(1, 0, 0) ravni su paralelne ili se
poklapaju. Ravan α sadrži O(0, 0, 0) ali O ∈ / α2 pa su ravni paralelne.
Njihovo rastojanje je  
 −17 
d(α, α2 ) = d(O, α1 ) =  √
  = √1 .
2
17  17

3 α3 : 17x + y = 0.
Kako je n~ = (1, 0, 0) i n~α3 = (17, 1, 0) vektori normala nisu kolinearni pa se
ravni seku po pravoj. Ugao izmed̄u ravni je
n~ · n~α3 289 17
nn~α3 ) =
cos ^(~ = √ =⇒ ^(~ nn~α3 ) = arccos √ .
|~n||~nα3 | 17 · 290 290
25 / 47
Jednačine prave

Teorema
Neka prava p sadrži tačku M0 i paralelna je vektoru p~. Tada postoji
skalar λ za koji proizvoljna tačka M prave p zadovoljava vektorsku
jednačinu
~r = ~r0 + λ~
p, (7)
gde je ~r vektor položaja tačke M i ~r0 vektor položaja tačke M0 .
Jednačina (7) predstavlja vektorski oblik
jednačine prave. Vektor p~ naziva se vek-
tor pravca prave p.
Prava p je paralelna vektoru p~, pa su vek-
−−−→
tori M0 M i p~ paralelni (kolinearni), te po-
stoji skalar λ takav da je
−−−→
M0 M = λ~
p.
26 / 47
Jednačina prave

Uvrštavanjem ~r = (x, y , z), ~r0 = (x0 , y0 , z0 ) i p~ = (p1 , p2 , p3 ) u (7)

dobija se
(x, y , z) = (x0 , y0 , z0 ) + λ(p1 , p2 , p3 ),
tj.
(x, y , z) = (x0 + λp1 , y0 + λp2 , z0 + λp3 ),
odakle se dobijaju tri skalarne jednačine

x = x0 + λp1
y = y0 + λp2 (8)
z = z0 + λp3 .

Jednačine (8) predstavljaju parametarski oblik jednačine prave.

27 / 47
Jednačina prave

Za p1 6= 0, p2 6= 0 i p3 6= 0 iz (8) sledi
x − x0 y − y0 z − z0
= λ, =λ i = λ.
p1 p2 p3
Eliminisanjem parametra λ dobija se
x − x0 y − y0 z − z0
= = . (9)
p1 p2 p3

Jednačine (9) predstavljaju kanonski oblik jednačine prave.

x − x0
Napomena: Ako je npr. p1 = 0, tada razlomak predstavlja
0
simbolički zapis za koji je x − x0 = 0, tj. x = x0 na celoj pravoj.
Slično, za p2 = 0 sledi y − y0 = 0 i za p3 = 0 je z − z0 = 0.

28 / 47
Jednačina prave
Primer
1 Napisati jednačinu prave koja sadrži tačku A(2, −1, 4) i ima
vektor pravca p~ = (1, 4, −5).
Kako je ~rA = (2, −1, 4) pa je p : ~r = (2, −1, 4) + λ(1, 4, −5), ili
u kanoničkom obliku
x −2 y +1 z −4
p: = = .
1 4 −5
2 Napisati jednačinu prave koja sadrži tačku A(2, −1, 4) i čiji je
−→
vektor pravca paralelan vektoru BC gde je B(−2, 0, −) i
C (1, 3, −4).
−→
Kako je BC = (1, 3, −4) − (−2, 0, 2) = (3, 3, −6) = 3(1, 1, −2),
pa se za vektor pravca može uzeti vektor p~ = (1, 1, −2).
Vektorski oblik tražene prave je tada
p : ~r = (2, −1, 4) + λ(1, 1, −2), dok je kanonički oblik
x −2 y +1 z −4
p: = = .
1 1 −2
29 / 47
Jednačina prave
Primer
Napisati jednačine koordinatnih osa.
Koordinatne ose sadrže O(0, 0, 0). Vektori pravca su redom vektori
~i = (1, 0, 0), ~j = (0, 1, 0) i ~k pa su tražene jednačine date sa
x − osa : vektorski oblik ~r = λ~i = λ(1, 0, 0), kanonički oblik
x y z
= = ,
1 0 0

y − osa : vektorski oblik ~r = λ~j = λ(0, 1, 0), kanonički oblik

x y z
= = ,
0 1 0

z − osa : vektorski oblik ~r = λ~k = λ(0, 0, 1), kanonički oblik

x y z
= = .
0 0 1
30 / 47
Jednačina prave kroz dve tačke

Teorema
Neka su ~r1 i ~r2 vektori položaja tačaka M1 i M2 , redom. Tada je

~r = ~r1 + λ(~r2 − ~r1 ) (10)

jednačina prave koja prolazi kroz tačke M1 i M2 .

Jednačina (10) predstavlja vektorski oblik

jednačine prave koja prolazi kroz dve
tačke.

31 / 47
Jednačina prave kroz dve tačke
Za ~r1 = (x1 , y1 , z1 ) i ~r2 = (x2 , y2 , z2 ) je vektor pravca prave koja
prolazi kroz tačke M1 i M2 čiji su vektori pravaca ~r1 i ~r2 redom
~r2 − ~r1 = (x2 − x1 , y2 − y1 , z2 − z1 ), pa uvrštavanjem u (9) dobija se
x − x1 y − y1 z − z1
= = (11)
x2 − x1 y2 − y1 z2 − z1
tj. jednačina prave kroz dve tačke u kanonskom obliku. Odavde se
jednostavno dobija jednačine prave kroz dve tačke u parametarskom
obliku
x = x1 + λ(x2 − x1 )
y = y1 + λ(y2 − y1 )
z = z0 + λ(z2 − z1 ).

Primer
Jednačina kroz tačke A(1, 2, −1) i B(0, 1, 1) je
x −1 y −2 z − (−1)
p: = = .
0−1 1−2 1 − (−1)
32 / 47
Prava kao presek dve ravni

Neka su ravni α i β date sa

α : A1 x +B1 y +C1 z +D1 = 0, β : A2 x +B2 y +C2 z +D2 = 0. (12)

Ako se ravni ne poklapaju i koje nisu paralelne tada je n~1 6= λ~

n2 ,
Skup rešenja ovog sistem jednačina predstavlja skup vektora položaja
tačaka preseka ravni α i β. Presečne tačke pripadaju pravoj p koja
leži u obe ravni. Njen vektor pravca p~ normalan je na vektore
normala n~1 i n~2 , tj.
n1 × n~2 ).
p~ = λ(~
Sistem jednačina (12) je jednostruko neodred̄en i nalaženjem jednog
njegovog rešenja (x0 , y0 , z0 ) dobija se tačka M0 (x0 , y0 , z0 ), tačka
tražene prave.
Jednakost (12) predstavlja opšti oblik jednačine prave.

33 / 47
Prava kao presek dve ravni

Primer
Napisati pravu koja je presek ravni α : 4x − y + 3z − 1 = 0 i
β : x − 5y − z − 2 = 0.
Za n~1 = (4, −1, 3) i n~2 = (1, −5, −1) je

 ~i ~j ~k 
 
 
n~1 × n~2 =  4 −1 3  = (16, 7, −19),
 1 −5 −1 

pa je vektor pravca presečne prave p~ = (16, 7, −19).

Jedno rešenje sistema je A(1, 0, −1) tako da je jednačina tražene
prave
x −1 y z +1
p: = = .
16 7 −19

34 / 47
Rastojanje tačke od prave

Teorema
Rastojanje tačke M0 od prave p : ~r = ~r1 + λ~
p je
|~
p × (~r1 − ~r0 )|
d(M0 , p) = ,
|~p|

gde je ~r0 vektor položaja tačke M0 .

−−−→
M1 M0 = ~r1 − ~r0 ,
Površina paralelograma je
−−−→ −−−→ −−−→
P = |M1 M2 × M1 M0 | = |M1 M2 | · d
pa je rastojanje
−−−→ −−−→
|M1 M2 × M1 M0 |
d= −−−→
|M1 M2 |

35 / 47
Rastojanje tačke od prave

Primer
Odrediti rastojanje tačke T (2, 1, 5) od prave p : x−2
1
= y −6
3
= z+2
−1
.
Vektor pravca prave je p~ = (1, 3, −1), vektor položeje tačke sa prave
je ~r1 = (2, 6, −2) dok je vektor položaja tačke T vektor ~r0 = (2, 1, 5).

|~
p × (~r1 − ~r0 )|
d(T , p) =
|~
p|
|(1, 3, −1) × ((2, 6, −2) − (2, 1, 5)|
=
|(1, 3, −1)|
|(1, 3, −1) × (0, 5, −7)| |(7, 5, −16)|
= = √
|(1, 3, −1)| 11
√
330 √
= √ = 30.
11

36 / 47
Med̄usobni položaj pravih
Neka su prave p i q zadate u kanoničkom obliku
x − x1 y − y1 z − z1
p: = = ,
p1 p2 p3
x − x2 y − y2 z − z2
q: = = .
q1 q2 q3
ili u vektorskom obliku

p : ~r = ~r1 + λ~
p i q : ~r = ~r2 + θ~
q.

Ako su vektori p~ i q~ kolinearni, prave p i q mogu da se poklapaju ili

da su paralelne.
Ako vektori p~ i q~ nisu kolinearni, prave p i q mogu da se seku ili da
su mimoilazne. U ovom slučaju je p~ × q~ 6= ~0.
37 / 47
Prave koje se poklapaju i paralelne prave
Ako su vektori p~ i q~ kolinearni, prave p i q se poklapaju ako vektor
položaja ~r2 tačke M2 koja pripada pravoj q zadovoljava i jednačinu
prave p.
Prave p i q su paralelne ako imaju kolinearne vektore pravaca p~ i q~ i
vektor položaja ~r2 tačke M2 koja pripada pravoj q ne zadovoljava
jednačinu prave p.
Teorema
Neka su p : ~r = ~r1 + λ1 p~ i
q : ~r = ~r2 + λ2 p~ dve paralelne
prave. Tada je

|(~r2 − ~r1 ) × p~|

d(p, q) =
|~p|

rastojanje izmed̄u paralelnih pravih

p i q.
38 / 47
Prave koje se poklapaju i paralelne prave

Primer
Pokazati da se prave p : x2 = y −11
= z6 i q : x−2
4
= y −2
2
= z−6
12
poklapaju.
Kako je p~ = (2, 1, 6) i q~ = (4, 2, 12) važi da je q~ = 2~p . Zamenom
koordinata tačke P(0, 1, 0) u jednčini prave q
0−2 1−2 0−6
= =
4 2 12
jednakosti su zadovoljene, prave se poklapaju.

39 / 47
Prave koje se poklapaju i paralelne prave
Primer
Pokazati da su prave p : x2 = y −1 1
= z6 i q : x−2
−4
−3
= y−2 = z+5
−12
paralelne.
Kako je q~ = 2~ p i kako se zamenom koordinata tačke P(0, 1, 0) u
jednčini prave q
0−2 1−3 0+5
= =
−4 −2 −12
jednakosti nisu zadovoljene, prave su paralelne. Rastojanje izmed̄u
pravih je
|(~r2 − ~r1 ) × p~|
d(p, q) =
|~p|
|((2, 3, −5) − (0, 1, 0)) × (2, 3, −5)|
=
|(2, 1, 6)|
√
|(2, 2, −5) × (2, 1, 6)| |(17, −27, −2)| 941
= = √ = √ .
|(2, 1, 6)| 41 41
40 / 47
Prave koje se seku

Ako za vektore p~, q~ i ~r2 − ~r1 , gde su ~r1 i ~r2 vektori polažaja tačke na
pravoj p i pravoj q redom, a p~ i q~ su njihovi vektori pravaca važi

p × q~ ) · (~r2 − ~r1 ) = 0 i p~ × q~ 6= ~0
(~

prave p i q leže u istoj ravni i seku se.

Presečna tačka pravih p i q
odred̄uje se rešavanjem si-
stema jednačina

p : ~r = ~r1 +λ~
p i q : ~r = ~r2 +θ~
q,

koji se svodi na

~r1 + λ~
p = ~r2 + θ~
q.

41 / 47
Ugao izmed̄u dva prave koje se seku

Svake dve prave koje se seku obrazuju dva ugla, jedan je manji ili
jednak od pravog ugla, dok je drugi veći ili jednak sa njim. Uvek se
uzima da je ugao izmed̄u dve prave koje se seku iz intervala (0, π2 ].

Ugao izmed̄u pravih p i q koje se seku, u oznaci ^(p, q),

|~
p · q~ |
cos ^(p, q) = .
|~
p | |~
q|

Prave p i q su uzajamno normalne ako je ^(p, q) = π2 , tj.

cos ^(p, q) = 0, tj. ako i samo ako je

p~ · q~ = 0.

42 / 47
Prave koje se seku
Primer
y −2 y −3
Pokazati da se prave p : x−2 z−3 x−2 z−4
1 = 3 = 1 i q : 1 = 4 = 2 seku, odrediti
njihovu presečnu tačku i ugao ^(p, q) izmed̄u pravih p i q.
Vektori pravca p~ = (1, 3, 1) i q~ = (1, 4, 2) nisu kolinearni prave p i q nisu
−→
paralelne, niti se poklapaju. Neka je PQ = (0, 1, 1).
−→ −→
Kako je p~ · (~
q × PQ) = 0, pa su vektori p~, q ~ i PQ komplanarni i prave p i q se
seku.
Zajednička tačka S(x, y , z) pravih p i q zadovoljava jednačinu prave p i jednačinu
prave q, tj. važi:
x = 2 + t = 2 + k, y = 2 + 3t = 3 + 4k, z = 3 + t = 4 + 2k.

Rešavanjem sistema jednačina dobija se k = t = −1, x = 1, y = −1 i z = 2, tj.

tačka preseka je S(1, −1, 2).
√
Iz |~
p·q ~| |(1, 3, 1) · (1, 4, 2)| 16 16 231
cos ^(p, q) = = =√ √ = ,
|~p | |~
q| |(1, 3, 1)| |(1, 4, 2)| 11 21 11
sledi √
16 231
^(p, q) = arccos .
11
43 / 47
Mimoilazne prave

p × q~ 6= ~0) i
Ako vektori p~ i q~ nisu kolinearni (~

p × q~ ) · (~r2 − ~r1 ) 6= 0
(~

gde su ~r1 i ~r2 vektori položaja tačke na pravoj p i pravoj q redom, a p~

i q~ su njihovi vektori pravaca, prave p i q ne leže u istoj ravni i one su
mimoilazne.
Teorema
Najkraće rastojanje izmed̄u mimoilaznih pravih p : ~r = ~r1 + λ1 p~ i
q : ~r = ~r2 + λ2 q~ je

|(~r2 − ~r1 ) · (~
p × q~ )|
d(p, q) = .
|~p × q~ |

44 / 47
Prava i ravan
Data je prava p vektorom pravca p~ = (p1 , p2 , p3 ) i tačkom
M0 (x0 , y0 , z0 ) i n~ = (A, B, C )vektor normale ravni α.
Ako je p~⊥~ n, tj. p~ · n~ = 0, i M0 ∈ α prava p pripada ravni α.
Ako je p~⊥~ n i M0 ∈ / α prava p je paralelna ravni α.
Ako p~ i n~ nisu normalni, tj. p~ · n~ 6= 0, prava p i ravan α se seku.
Ugao izmed̄u prave p i ravni α, u oznaci ^(p, α), je ugao izmed̄u
prave p i prave p 0 koja je normalna projekcija prave p na ravan
α:
π
p , n~) = − ^(p, α)
^(~
2
π
Ugao ^(p, α) ∈ [0, 2 ] se naziva ugao projekcije
h π i na ravan α.
π
p , n~) + ^(p, α) = i ^(p, α) ∈ 0,
Iz ^(~ sledi
2 2
|~
p · n~|
p , n~) =
sin ^(p, α) = cos ^(~ .
|~
p ||~
n|
45 / 47
Prava i ravan

46 / 47
Primeri

Primer
Ispitati med̄usobni položaj ravni α : 2x − y + z − 6 = 0 i prave p, ako
je
x −1 y +1 z −4
1 p : = = .
2 2 −2
x y z −6
2 p : = = .
1 1 −1
x y −1 z +1
3 p : = = .
2 3 1
x +2 y −1 z +1
4 p : = = .
−2 1 −1
Ako se prava i ravan seku odrediti tačku prodora.

47 / 47