Professional Documents
Culture Documents
სამართლის ჟურნალი,სტატიაა PDF
სამართლის ჟურნალი,სტატიაა PDF
#1, 2016
UDC (uak) 34(051.2)
s-216
mTavari redaqtori
saredaqcio kolegia:
ISSN 1987-7668
Sinaarsi
medea maTiaSvili
col-qmris mkvleloba Zvel qarTul samarTalSi .................................................................... 5
naTia CitaSvili
mediaciis eTikis regulirebis farglebi da eTikis standartiT boWvis adresatebi ...24
giorgi amiranaSvili
garigebis formis funqciebi .........................................................................................................48
nino ioseliani
Seusabamod maRali saxelSekrulebo pirgasamtexlo da sasamarTlos roli
samoqalaqo interesebis dacvis sferoSi ..................................................................................62
guliko kaJaSvili
mtkicebulebis uzrunvelyofisa da uzrunvelyofis garantiis roli
saqmiswarmoebaSi ..............................................................................................................................75
Tamar lakerbaia
distanciurad dadebul xelSekrulebebSi momxmarebelTa uflebebis dacvis
evropuli modeli xelSekrulebis uaryofis uflebis magaliTze................................... 87
solomon menabdiSvili
vertikaluri SeTanxmebisa da SezRudvebis konkurenciulsamarTlebrivi Sefaseba ...98
ana ramiSvili
instituciuri investorebis aqcioneruli aqtivizmis adgili korporaciuli
marTvis qarTul sistemaSi da misi gavlena saerTaSoriso Serwymis garigebebze ......115
salome fruiZe
gamoxatvis uflebis mimarTeba pativisa da reputaciis pirovnul uflebebTan ......133
ekaterine qardava
Sromis samarTlis ganviTareba evrointegraciuli procesebis fonze .........................148
aleqsandre wulaZe
sasamarTlo mediaciis konceptualuri xedva .......................................................................161
dimitri gegenava
konstituciuri SeTanxmebis zogierTi teqnikuri da samarTlebrivi problema .......184
eka kaveliZe
undoblobis votumis, rogorc politikursamarTlebrivi meqanizmis, gaazreba ......196
laSa margiSvili
saxelmwifos teritoriuli organizacia – konfliqtebis daZlevis gza Tu
erovnuli TviTgamorkvevis forma ...........................................................................................208
3
samarTlis Jurnali #1, 2016
lana canava
Zalauflebis dabalansebis sakiTxi naxevrad saprezidento respublikaSi ................226
beqa ZamaSvili
diskriminaciasTan efeqturi brZolis mizniT saxelmwifos mier
gansaxorcielebeli RonisZiebebi .............................................................................................250
paata javaxiSvili
saerTo sasamarTloebis gadawyvetilebaTa sakonstitucio kontroli:
samxreT kavkasiis saxelmwifoebis gamocdileba da perspeqtivebi ................................262
giorgi TumaniSvili
braldeba da misgan gadaxra sisxlis samarTlis saqmis arsebiTi ganxilvis dros .....274
giorgi dgebuaZe
meTauris (ufrosis) sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba
umoqmedobisaTvis saerTaSoriso sisxlis samarTalSi....................................................... 287
kaxa wiqariSvili
danaSaulSi Tanamonawileobis dros mizezobrivi kavSiris sakiTxi
qarTul da angloamerikul sisxlis samarTalSi .................................................................314
daviT wulaia
danaSauli da danaSauloba, rogorc codvis gamovlinebis formebi
(normatiuli aspeqtis analizi) ..................................................................................................326
Tamar RvamiCava
kasaciis mizani da farglebi administraciul procesSi ...................................................338
liana giorgaZe
miwis samSeneblosamarTlebrivi statusi .............................................................................. 349
daviT makariZe
individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis samarTlebrivi buneba .........363
ilia wiklauri
saqarTvelos finansTa saministros sistemaSi sagadasaxado davis ganxilvis
modelis SedarebiTi analizi ......................................................................................................378
marina gariSvili
gamoxmaureba prof. i.a. isaevis monografiaze – „kanonis miTologemebi.
samarTali da literatura“ .......................................................................................................392
niklas lumani
xelisuflebis cikli da samarTali demokratiebSi ............................................................396
4
medea maTiaSvili * 1
1. Sesavali
2. colis mkvleloba
14
janaSia n., SuSanikis wameba, istoriul-wyaroTmcodneobiTi gamokvleva, Tb., 1983, 250-251.
15
nadareiSvili g., qarTuli samarTlis istoriis narkvevi, Tb., 1971, 53.
16
iakob xucesi, SuSanikis wameba, qarTuli mwerloba, I, Tb., 1987, 230.
17
iqve, 240-241.
18
javaxiSvili iv., istoriis mizani, wyaroebi da meTodebi winaT da axla, I, (V-XVIII s), Tb.,
1945, 45-46.
19
janaSia n., SuSanikis wameba, istoriul-wyaroTmcodneobiTi gamokvleva, Tb., 1983, 277.
20
iqve, 278.
8
medea maTiaSvili, col-qmris mkvleloba Zvel qarTul samarTalSi
aRiqvams: „varsqenTan brZolis gangrZobas igi imqveynadac apirebs. sikvdilis winac ki,
rodesac xSirad apatieben xolme mtrebs yovelgvar Secodebas, SuSaniki ar molbeba.
igi muqariT ambobs, rom Tavis sityvas ityvis uflis winaSe, raTa varsqeni daisajos
rogorc ekuTvnis~.21 avtori dedoflis mier Tanasworobis ideis mxardaWeras qristi-
anul moZRvrebaSi gabatonebuli ormagi standartiT xsnis: „qristianebi Tumc aRia-
rebdnen yvelas winaSe Tanasworobas, amave dros sruladac ar miiCnevdnen saWirod am-
qveynad yvelas socialur Tanasworobas~.22 g. nadareiSvilic exeba genderul sakiTxs
SuSanikis wamebaSi da dasZens, rom, martvilobis mixedviT, qali mamakacis saojaxo xe-
lisuflebis mZime uRels atarebs~.23 mecnieri am garemoebas V saukunisaTvis damaxasi-
aTebels uwodebs da amis dasadastureblad qarTveli istorikosis, juanSeris, mier
damowmebuli vaxtang gorgaslis anderZis Sesaxeb cnoba moaqvs, sadac mefe Tavisi dis
gaTxovebis sakiTxs ase wyvets: „ukeTu arRara Semoviqce cocxali, da¡ Cemi xuaranZe
SerTon mirians.~24 cxadia, rom V saukuneSi qali subieqti ar aris, is obieqtia, igi emor-
Cileba mamakacs, romelic uflebamosilia, anderZiT gankargos misi bedi, magram, miu-
xedavad amisa, mxolod is faqti, rom V saukuneSi qali sqesTa Tanasworobaze, Tundac
araamqveyniur cxovrebaSi, saubrobs, Zalian mniSvnelovania. marTalia, SuSanikisTvis
organulia, maSindeli Cveulebisamebr, dedaTa da mamaTa cal-calke puroba, Tavsabu-
raviT siaruli da qmris morCileba, magram is grZnobs am wesis usamarTlobas. swored
am ukmayofilebis gamoZaxilia: „sada ara ars rCeva¡ mamakacisa da dedakacisa¡~. am peri-
odSi qalisa da mamakacis Tanabaruflebianobaze saubari warmoudgenelia. dadastu-
rebulia faqti, rom qali mamakacs emorCileba, rom is misi sakuTrebaa. swored amitom
aris SuSanikis gancxadeba revoluciuri da, Sesabamisad, im epoqisTvis Tanasworobis
ideis gamoxatvis tolfasi.
mosazreba, rom varsqeni ojaxis upirobo ufrosia, romelsac emorCileba ojaxis
yvela wevri, metad gavrcelebulia samecniero literaturaSi da praqtikulad davas
ar iwvevs. magaliTisaTvis, g. jamburia aRniSnavs: „didia varsqenis ufleba misi ojaxis
wevrebze: colze, Zmaze da sxv. ufro didi Cans es ufleba mis msaxurebze, romelTac
Zalian eSiniaT varsqenisa – ar cemos an ar moklas kidec~.25 S. mesxia yuradRebas amax-
vilebs terminze – „ufali~. misi marTebuli SeniSvniT, iakob xucesi erT-erT epizod-
Si varsqens ase mimarTavs: „ufalo, ra¡sa egre iqm da ity¢ egreT borotsa?~26 avtoris
ganmartebiT, „ufali Cveulebriv RmerTis epiTeti iyo, magram „miwieri RmerTebis~:
batonis, patronis, mesakuTre-mflobelis mniSvnelobiTac ixmareboda~.27 kidev ufro
kategoriulia g. nadareiSvili. misi azriT: „qmari colis SeuzRudav batonad warmog-
21
janaSia n., SuSanikis wameba, istoriul-wyaroTmcodneobiTi gamokvleva, Tb., 1983, 275.
22
iqve, 278.
23
nadareiSvili g., qalis uflebrivi mdgomareoba feodalur saqarTveloSi, Jurn. `sabWoTa
samarTali~, 3, maisi-ivnisi, 1968, 56.
24
qarTlis cxovreba, s. yauxCiSvilis redaqciiT, I, Tb., 1955, 151, ix. naSromidan: nadareiSvili
g., qalis uflebrivi mdgomareoba feodalur saqarTveloSi, Jurn. `sabWoTa samarTali~,
3, maisi-ivnisi, 1968, 56.
25
jamburia g., qarTuli feodalizmis sakiTxebi, Tb., 2007, 19.
26
saqarTvelos istoriis narkvevebi, II, tomis redaqtori S. mesxia, Tb., 1973, 141.
27
iqve.
9
samarTlis Jurnali #1, 2016
vidgeba. qmari cols cems, sapyrobileSi amwyvdevs da a.S. erTi sityviT, mas daaxloebiT
iseTi xelisufleba gaaCnia colis mimarT, rogorc batons monis mimarT~.28 Tavis sxva
naSromSi mkvlevari paralels avlebs III-V saukuneebis sparsul did ojaxTan. avtoris
TqmiT: „ojaxis ufrosi – „dutak sardari SeuzRudavia Tavis uflebebSi colebis mi-
marT. yovel SemTxvevaSi, rogorc amaze matikinis mixedviT SeiZleba vimsjeloT, sax-
lis ufross ufleba aqvs moklas coli, gayidos igi monad da sxv.~.29 varsqenis Zalado-
bas legitimurad ar miiCnevs da, Sesabamisad, am periodSi ojaxSi qmris ganusazRvrel,
despotur xelisuflebas uaryofs i. futkaraZe.30 mkvlevari varsqenis moqmedebas „dam-
pyroblebis potenciuri da realuri mxardaWeriT ganpirobebul Zaladobad~ acxadebs
da gamoricxavs mis mier „uflebis ganxorcielebas~.31 metic, avtoris TqmiT, am peri-
odis saqarTveloSi qmars ar unda hqonoda ufleba, „savsebiT calmxrivad da TviTne-
burad gadaewyvita meuRlis piradi cxovrebis umniSvnelovanesi sakiTxebi, mas colis
azrisTvis seriozuli angariSi unda gaewia~.32 rTuli saTqmelia, Tu ra igulisxmeba
meuRlis „piradi cxovrebis umniSvnelovanes sakiTxebSi~, magram, nebismier SemTxveva-
Si, ra mniSvnelobisac ar unda yofiliyo raime yofiTi problema, warmoudgenelia, V
saukuneSi qmars colis azris gaTvaliswineba da, miT umetes, Tanxmoba dasWirveboda
raime gadawyvetilebis miRebisas. cnobilia, rom qali XX saukunemde mSoblebis gare-
Se sakuTari qorwinebis Taobazec ki ver iRebda gadawyvetilebas,33 mas, faqtobrivad,
ar hqonda memkvidreobis miRebis ufleba34 da mTlianad damokidebuli iyo mamakacis
nebaze, amitom V saukuneSi qmris mier „colis azrisTvis seriozuli angariSis gaweva~
gamoricxulia.
iqidan gamomdinare, rom „SuSanikis wameba~ ojaxuri dramaa, is mniSvnelovan cno-
bebs Seicavs Zveli qarTuli ojaxis da, maT Soris, meuRleebis damokidebulebis Sesa-
xeb. saqarTveloSi metad gavrcelebuli zneobrivi danaSaulisTvis gaTvaliswinebu-
li sasjelis, virze Sesmis, Sesaxeb pirvel cnobasac swored „SuSanikis wameba~ Seicavs.
28
nadareiSvili g., qalis uflebrivi mdgomareoba feodalur saqarTveloSi, Jurn. `sabWoTa
samarTali“, 3, maisi-ivnisi, 1968, 56.
29
nadareiSvili g., qarTuli samarTlis istoriis narkvevi, Tb., 1971, 55.
30
futkaraZe i., naSromi qarTuli saojaxo samarTlis istoriis sakiTxebi, Jurn. `sabWoTa
samarTali~, 2, marti-aprili, 1968, 90.
31
iqve.
32
futkaraZe i., qarTuli saojaxo samarTlis istoriis sakiTxebi, Jurn. `sabWoTa samarTali~,
2, marti-aprili, 1968, 90.
33
XX saukunis dasawyisSi qalis uuflebo mdgomareobas eZRvneba h. abaSiZis statia
`qarTveli mahmadiani qalis xma“, sadac avtori aRwers mSoblis SeuzRudav Zalauflebas
Svilis gaTxovebis sakiTxis gadawyvetisas: `mSoblebi maT ise epyrobian, rogorc gasayid
nivTs, siyvaruli xom maTTvis akrZalulia, mama irCevs sasiZod iseT kacs, romelic mis
qaliSvils erTxelac ar unaxavs, da atans qals sakuTari nebiTa da gankargulebiT“.
abaSiZe h., qarTveli mahmadiani qalis xma, gaz. `baTumis gazeTi“, 18, 1914, naSromidan:
beqaia m., Zveli qarTuli saqorwino tradiciebi aWaraSi, baTumi, 1974, 97.
34
memkvidreobis miRebis uflebis uzrunvelyofas iTxovdnen qarTveli qalebi XX saukunis
dasawyisSic. 1917 wels gamovida pirveli qarTuli feministuri gazeTi `xma qarTveli
qalisa“, romlis pirvel nomerSi, rubrikaSi, `ras viTxovT Cven“, naTqvamia: `gauqmebul
iqnas dRevandeli samemkvidreo privilegia mamakacisa da TiToeul Svils, qalia igi Tu
vaJi, edvas Tanaswori wili ded-mamis qonebaze“. ras moviTxovT Cven, yovelkvireuli
sapolitiko da saliteraturo gaz. `qarTveli qalis xma“, 1, 1917, 5 aprili, 1.
10
medea maTiaSvili, col-qmris mkvleloba Zvel qarTul samarTalSi
35
nadareiSvili g., ganqorwineba qarTuli samarTlis mixedviT, ganteveba, gancalkeveba, da
sakuTriv ganqorwineba, rogorc ganqorwinebis wesis ganviTarebis safexurebi, qarTuli
samarTlis istoriis sakiTxebi, I , Tb., 1973, 314-315.
36
bagrationi d, saqarTvelos samarTlisa da kanonmdeblobis mimoxilva, ap. rogavas
redaqciiT, Tb., 1959, 983; naSromidan: nadareiSvili g., ganqorwineba qarTuli samarTlis
mixedviT, ganteveba, gancalkeveba, da sakuTriv ganqorwineba, rogorc ganqorwinebis
wesis ganviTarebis safexurebi, qarTuli samarTlis istoriis sakiTxebi, I, Tb., 1973, 315-
316.
37
daviTaSvili g., danaSauli da sasjeli qarTul CveulebiT samarTalSi, Tb., 2011, 459.
38
vaxtang VI-is samarTlis wignis 42-e muxli, me-9 nawili, samarTali vaxtang meeqvsisa,
teqsti daadgina da saZiebeli daurTo i. doliZem, 1981, 194.
39
iakob xucesi, SuSanikis wameba, qarTuli mwerloba, I, Tb., 1987, 228.
40
iqve.
11
samarTlis Jurnali #1, 2016
stitutis, dacvis garda, meuRlis pativi da Rirsebac iyo. amitom V saukuneSi colis
mier qmris dagdeba upirobod didi danaSauli unda yofiliyo.
erTi SexedviT, gamodis, rom SuSaniki Tavad Zaladobs, pativsa da Rirsebas ula-
xavs qmars, magram sakiTxi ase martivad ar dgas: SuSanikis moqmedeba varsqenis uzneo
saqcielze reagirebaa – is icvlis sarwmunoebas, Sahis Svilis SerTvis pirobas debs,
Ralatobs samSoblos. g. nadareiSvilis azriT, SuSaniks eqneboda ufleba, qarTuli
qristianuli epoqis kanonebis mixedviT, varsqenTan ganqorwinebisa.41 magram avtori
eWvqveS ayenebs am periodSi varsqenis gamgeblobaSi qarTuli qristianuli kanonebis
moqmedebas.42 gasaTvaliswinebelia, rom SuSaniki ara marto midis saxlidan da tovebs
qmars, aramed is umorCilobasac acxadebs. pirveli Serigebis mcdeloba varsqens mis
mier gamarTul purobaze aqvs, sadac dedofali jojikis colis qalisTvis „Seuferebe-
li~ saqcielis gamo protests gamoTqvams da uxeSad epyroba mas. swored aq iwyeba var-
sqensa da SuSaniks Soris fizikuri dapirispireba: „maSin iwyo ujerosa ginebad varsqen
da ferxiTa TvisiTa dasTrgunvida mas. da aRiRo astami da uxeTqna mas Tavsa, da Cah-
fla da Tvali erTi daubuSta~.43 qristianoba Tavad awesebda qmris morCilebas: „colni
T¢sa qmarsa daemorCileniT, viTarca ufalsa~, „rameTu qmari ars Ta¢ colisa, viTarca
qriste Ta¢ ars eklesiisa, da igi Tavad ars macxovari guamisa~, „aramed viTarca ekle-
sia damorCilebul ars qristEsa, egreca colni – T¢sTa qmarTa yovelTa~. (efeselTa,
5, 22-24). magram moqmedebda ki es piroba qmris mier qrstianobis uaryofis Semdegac?
naklebad savaraudoa, rom cols mazdeani qmris, anu piris, romelmac uRalata RmerTs,
morCilebis valdebuleba kvlav hqonoda. Tumca es wesi moqmedi iqneboda mxolod qri-
stianobis sruli batonobisa da saeklesio xelisuflebis Zlierebis periodSi. cnobi-
lia da teqstidanac irkveva, rom V saukuneSi saeklesio fena realur xelisuflebas
moklebuli iyo da mTlianad emorCileboda saero mmarTvels. aseve gasaTvaliswinebe-
lia maSindeli politikuri situaciac. S. mesxias dakvirvebiT, „varsqenis es SeuzRu-
davi Zalaufleba da sruli Seuvaloba, albaT, mniSvnelovanwilad eyrdnoba iranele-
bis Zalas~.44 faqtia, rom, Zeglis mixedviT, SuSanikis ufleba, win aRudges qmars da ar
daemorCilos mas, ar Cans. piriqiT, „SuSanikis wameba~ swored varsqenis mier ganxor-
cielebul Zaladobas aRwers da mis Zalauflebas usvams xazs. marTalia, xucesi gmobs
pitiaxSis saqciels, magram saeklesio xelisuflebis didi winaaRmdegoba da qmediTi
reagireba varsqenis qmedebebze ZeglSi ar ikveTeba.
sainteresoa saistorio wyaroebis ganxilva SuSanikis wamebis Sesaxeb. „cxovreba
vaxtang gorgaslisas~ avtori juanSeri exeba V saukunis mTavar ojaxur dramas da ase
aRwers mas: „viTar movida da cna colman misman SuSanik qmrisa misisagan dateveba¡ sju-
lisa qristEsi, arRara erCda igi colad. da daiviwya siyvaruli qmrisa T¢sisa¡ da yo-
velTa guliTa Seudga igi qristEsa aRsrulebad mcnebaTa misTa~.45 juanSeri ar afasebs
41
nadareiSvili g., ganqorwineba qarTuli samarTlis mixedviT, qarTuli samarTlis
istoriis sakiTxebi, I, Tb., 1973, 314.
42
iqve.
43
iakob xucesi, SuSanikis wameba, qarTuli mwerloba, I, Tb., 1987, 230.
44
saqarTvelos istoriis narkvevebi, II, tomis redaqtori S. mesxia, Tb., 1973, 93.
45
juanSeri, cxovreba vaxtang gorgaslisa, qarTlis cxovreba, I, Tb., 2012, 182.
12
medea maTiaSvili, col-qmris mkvleloba Zvel qarTul samarTalSi
dedoflis wamebis gamo. juanSeri varsqenis sikvdils ase aRwers: „maSin bakur, mefeman
qarTvelTaman, mouwoda yovelTa erisTavTa da Semokribna laSqarni farulad da ware-
marTa varsqen velsa gare dga kidesa mtkvarisasa, sada SeerTvis mdinare anakertisai
mtkuarsa, daesxa da Seipyra varsqen da daWres wulilad asoni misni, damohkides xesa.
xolo guami SuSanikisi warmoiRes didiTa pativiTa da dahfles curtavsa~.53 rogorc
iTqva, es epizodi did vnebaTaRelvas iwvevs samecniero literaturaSi. yuradsaRebia,
rom, zogadad, juanSeris naSromis reputacia metad araerTgvarovania. mecnierTa na-
wili miiCnevs, rom masSi bevri ararealuri ambavia moTxrobili, is naxevrad mxatvrul
nawarmoebadac ki moixsenieba.54 Sesabamisad, misi Sefaseba varsqenis dasjis motivebis
Sesaxebac didi kiTxvis niSnis qveS dgas. magaliTad, iv. javaxiSvilis SeniSvniT, mosaz-
reba, TiTqos varsqeni colis mkvlelobis gamo mokles, „mermindeli mematianes wadi-
lia~ da ar Seesabameba sinamdviles.55 misi azriT, amis dasturia is faqti, rom varsqeni
SuSanikis gardacvalebidan 12 wlis Semdeg iqna mokluli, amitom nakleb savaraudoa,
rom vaxtang gorgasali mas 12 wlis Semdeg gausworda.56 pitiaxSis sikvdils politikur
sarCuls udebs vaxtang inauric. misi TqmiT, varsqeni „mefem gawira politikuri da ara
religiuri mizniT~.57
marTlac, gasaziarebelia iv. javaxiSvilis mosazreba imis Taobaze, rom varsqenis
dasjis dros vaxtang gorgasals „sarwmunoebrivi mosazrebebiT ar uxelmZRvanelia~.58
rTuli warmosadgenia, rom gorgasals 12 weli dasWirveboda varsqenis dasasjelad da
es maSin, rodesac pitiaxSis saqcieli cnobili iyo maSindeli sazogadoebisaTvis da aS-
kara gakicxvasac imsaxurebda. amis dasturia „SuSanikis wamebis~ bolo scena, rodesac
dedofals pativiT emSvidobebian. n. janaSias marTebuli dakvirvebiT, marTalia, epis-
koposi samoeli piradad ar eswreba SuSanikis dakrZalvas, magram is Tavis TanaSemwe
ioanes agzavnis.59 mecnieris azriT, es faqti aSkara dadasturebaa imisa, rom „qarTlis
eklesia udides mniSvnelobas aniWebda SuSanikis mowameobriobas, riTac kidev erTxel
saqveynod ikicxeboda varsqeni da misi saqcieli~.60 Tavad nawarmoebSi erTmniSvnelo-
vania avtoris, iakob xucesis, poziciac. es gasakviric ar aris, literaturuli Janris
da avtoris dedoflisadmi damokidebulebis gaTvaliswinebiT. is faqti, rom varsqenis
qmedeba V saukuneSi garkveul gakicxvas iwvevs, Zalian mniSvnelovania, magram mtkice-
ba imisa, rom varsqens ar hqonda SuSanikis dasjis ufleba, rom masze ar vrceldeboda
qmris xelisufleba, agreTve metad rTulia. safiqrebelia, varsqenis qmedebisadmi pro-
tests maSindel sazogadoebaSi da saeklesio wreebSi, upirvelesad, is ganapirobebs,
rom dedofali sarwmunoebisaTvis ibrZvis da ara is, rom qmarma coli awama da mokla.
amasTan, es aRSfoTebac ar aris aSkarad gamoxatuli da varsqens, misi poziciidan ga-
53
juanSeri, cxovreba vaxtang gorgaslisa, qarTlis cxovreba, I, Tb., 2012, 182.
54
saqarTvelos istoriis narkvevebi, II, tomis redaqtori S. mesxia, Tb., 1973, 90.
55
javaxiSvili iv., Txzulebani Tormet tomad, I, Tb., 1979, 326-327.
56
iqve, 327.
57
inauri v., varsqen pitiaxSis tragedia, Tb., 2004, 18.
58
javaxiSvili iv., Txzulebani Tormet tomad, I, Tb., 1979, 327.
59
janaSia n., SuSanikis wameba, istoriul-wyaroTmcodneobiTi gamokvleva, Tb., 1983, 361.
60
iqve, 262.
14
medea maTiaSvili, col-qmris mkvleloba Zvel qarTul samarTalSi
61
samarTali vaxtang meeqvsisa, teqsti daadgina da saZiebeli daurTo i. doliZem, Tb., 1981,
194.
15
samarTlis Jurnali #1, 2016
vaxtang VI-is samarTlis wignis 62-e muxlis mixedviT, udanaSaulo colis mkvle-
loba mkacrad isjeboda. saxeldobr, qmars sisxli unda gadaexada mokluli colis oja-
xisTvis da damatebiT mieRo Semdegi sasjeli: „sakanonosi kaTalikosma icis~.78 amasTan,
gaurkvevlobis SemTxvevaSi, qmars evaleboda, Tavi „ficiT, mduRariT an SanTiT~ gae-
marTlebina. garda am danaSaulisa, Tavis marTlebis aseTi forma gaTvaliswinebuli
iyo mxolod mefis Ralatis, didebulis mkvlelobis an eklesiis ZarcvaSi eWvmitanili
pirebis gamosavlenad.79 amasTan, cnobilia, rom daTqma „sakanonosi kaTalikosma icis~,
niSnavda aseTi saqmis saeklesio sasamarTlosTvis gadacemas. vaxtang VI-is samarTlis
wignis kvalificiuri Semadgenlobebi, maT Soris ojaxis wevrTa mkvlelobis saqmeebi,
samefo da sakaTalikoso sasamarTlos gansjadi iyo da, zog SemTxvevaSi, umaRles sas-
jels da sikvdiliT dasjasac iTvaliswinebda.80 al. vaCeiSvili gamoTqvams mosazrebas,
rom daTqma `Tqven iciT~ an `Cven viciT~, erTi mxriv, gadascems saqmes sxva araordi-
narul sasamarTlos da, amasTan, imdenad ganusazRvrelia, rom SesaZloa, swored sik-
vdiliT dasjas gulisxmobdes.81 danamdvilebiT imisi Tqma, rom udanaSaulo colis
mkvleloba iwvevda sikvdiliT dasjas, rTulia, radgan muxlis Semadgenloba pirdapir
ar azustebs sasjels. danaSauli iTvaliswinebs sisxls rigis mixedviT, magram, radgan
76
iToniSvili v., centraluri kavkasiis mTielebis saojaxo yofa, I, naxebisa da osebis
saojaxo yofa, Tb., 1969, 85.
77
okujava k., XIX saukunis eTnografiuli cnobebi SavizRvispira adiRebis Sesaxeb, Tb., 2003,
31.
78
samarTali vaxtang meeqvsisa, teqsti daadgina da saZiebeli daurTo i. doliZem, Tb., 1981,
201.
79
nadareiSvili g., Zveli qarTuli saojaxo samarTali, Tb., 1974, 49.
80
vaCeiSvili al., narkvevebi qarTuli samarTlis istoriidan, I, Tb., 1986, 105.
81
iqve,
18
medea maTiaSvili, col-qmris mkvleloba Zvel qarTul samarTalSi
82
daviTaSvili g., danaSauli da sasjeli qarTul CveulebiT samarTalSi, Tb., 2011, 212.
83
iqve, 220.
84
am sakiTxTan dakavSirebiT ix. daviTaSvili g., danaSauli da sasjeli qarTul CveulebiT
samarTalSi, Tb., 2011, 214; qarTuli CveulebiTi samarTali, m. kekelias redaqtorobiT, III,
Tb., 1991, 75.
85
Ковалевский М., Первобытное право, II, Симья, М., 1886, 34.
86
makalaTia s., xevsureTi, tf., 1935, 88.
87
oCiauri al., piradi arqivi, xevsuruli rjuli, xelnaweri, rveuli 2, 13, 1945; ix., naSromidan:
daviTaSvili g., danaSauli da sasjeli qarTul CveulebiT samarTalSi, Tb., 2011, 213.
88
baliauri n., sworfroba xevsureTSi, Tb., 1991, 80.
89
niJaraZe b., istoriul-eTnografiuli werilebi, Tb., 1962, 111.
90
daviTaSvili g., danaSauli da sasjeli qarTul CveulebiT samarTalSi, Tb., 2011, 216.
19
samarTlis Jurnali #1, 2016
3. qmris mkvleloba
91
samarTali vaxtang meeqvsisa, teqsti daadgina da saZiebeli daurTo i. doliZem, Tb., 1981,
202.
92
qarTuli samarTlis Zeglebi, I, vaxtang VI-is samarTlis krebuli, teqstebi gamosca,
gamokvleva da leqsikoni daurTo prof. i. doliZem, Tb., 1963, 286.
20
medea maTiaSvili, col-qmris mkvleloba Zvel qarTul samarTalSi
riodSi vaxtang VI-is kodeqsi ukve gauqmebulia da moqmedebs ruseTis imperiis kanon-
mdebloba. Sesabamisad, colis/qmris mkvlelobisadmi Zveli qarTuli samarTlis damo-
kidebulebis dasadgenad es cnoba ar gamodgeba, Tumca metad sayuradReboa am saqmis
Taobaze n. urbnelis statia, sadac avtori danaSauls Zveli qarTuli samarTlis mi-
xedviT ganixilavs.98 avtoris TqmiT, mxolod Zveli qarTuli sisxlis samarTlis gaaz-
rebiT SeiZleba gairkves is didi mRelvareba, rac am danaSaulma maSindel sazogadoeb-
Si gamoiwvia: `Tu lanCxuTis sazogadoeba Txoulobda, rom daTika tuRuSis mkvlelebi
sarCobelazed unda CamohkidoT, amis gavlena Zveli samarTlis gavlenaa, xalxs albaT
jerac ar daviwyebia, rom pupis danaSauli metad rTuli da mZimea~.99 n. urbneli pupis
ara mxolod qmris mkvlelobaSi, aramed Zvel qarTul samarTalSi akrZaluli danaSa-
ulis, mruSobis CadenaSidac edaveba – „pupis wagvra da mruSeba calke danaSauls Se-
adgenda. TavisTavad wavida es diaci, Tu solovan baramiZem waiyvana, sul erTia, orive
SemTxvevaSi qmars gawbileba miayenes~.100 qalma jer daagdo da gaawbila qmari da Semdeg
`Tavis boroteba qmris mokvliT daabolova~.101 n. urbnelis TqmiT, Zvel saqarTveloSi
qmris mkvlelobis Cadena warmoudgeneli iyo – „Znelad Tqmula da gagonila~.102 swored
amitom vaxtang VI-is samarTali ki iTvaliswinebda aseT Semadgenlobas, magram misi sim-
Zimis gaTvaliswinebiT danaSauls sasjels ar uCenda da saqmes gansasjelad mefes da
kaTalikoss gadascemda.103 pupis SemTxvevaSi es danaSauli motiviTac damZimebuli iyo,
amitom xalxis moTxovna, CamoexrCoT damnaSaveni, avtors gasagebad miaCnia. marTalia,
qarTuli samarTali, somxurisgan gansxvavebiT, qals garkveul statuss aZlevda, mag-
ram „qarTveli qalic qmris mona da mosamsaxure iyo da Zvelad aseT arsebas rom qmari
moekla, daswvavdnen, Cahqolavdnen xolme~.104 maSasadame, n. urbnelis cnobiT, Zvelad
saqarTveloSi qmris mkvlelobisTvis SesaZloa, coli CaeqolaT an daewvaT. marTalia,
Zveli qarTuli samarTlis Zeglebi msgavs sasjelebs pirdapir ar iTvaliswinebs, mag-
ram, radgan qmris mkvlelobisTvis sasjeli ganusazRvrelia, danaSauli ki metad mZi-
me, gamoricxuli araa, rom damnaSaves sikvdiliT dasjiT gasworebodnen da, masTan, Ca-
qolviT an dawviTac. cxadia, n. urbnelisTvis cnobili unda yofiliyo Zvel saqarTve-
loSi gabatonebuli praqtika da Cveuleba da, savaraudod, swored am codnas eyrdnoba
misi zemoT dasaxelebuli mosazrebac.
98
urbneli, sisxlis samarTlis mematianedan, qmris mokvla, gaz., `iveria~, №50, 1896, 3 marti,
kvira, 1-3; < http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/66571/1/Iveria_1896_N50.pdf> [28 maisi, 2015].
agreTve ix. xizanaSvili n., rCeuli iuridiuli nawerebi, Tb., 1982, 527-533.
99
xizanaSvili n., rCeuli iuridiuli nawerebi, Tb., 1982, 528.
100
xizanaSvili n., rCeuli iuridiuli nawerebi, Tb., 1982, 530.
101
iqve, 532.
102
iqve.
103
iqve.
104
iqve.
22
medea maTiaSvili, col-qmris mkvleloba Zvel qarTul samarTalSi
4. daskvna
23
*
naTia CitaSvili
*
samarTlis doqtori, Tsu-is iuridiuli fakultetis asistent-profesori.
madlobas vuxdi germaniis akademiuri gacvlis samsaxurs (DAAD) moniWebuli kvle-
viTi stipendiisTvis, romlis farglebSic SesaZlebeli gaxda berlinis humbold-
tis universitetis iuridiuli fakultetis, berlinis saxelmwifo biblioTekis
da hamburgis maqs plankis saxelobis sazRvargareTis qveynebisa da saerTaSori-
so kerZo samarTlis institutis kvleviTi resursebis gamoyenebiT winamdebare publika-
ciis momzadeba.
24
naTia CitaSvili, mediaciis eTikis regulirebis farglebi da
eTikis standartiT boWvis adresatebi
I. Sesavali
9
Riskin L.L., Awareness and Ethics in Dispute Resolution and Law, Why Mindfulness Tends to Foster Ethical
Behavior, Tex. L. Rev., Vol. 50:493, 2009, 496-498.
10
Shapira O., A Theory of Mediator’s Ethics, Cambridge University Press, 2016, 187.
11
Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed., Thomson West, United States of America, 2004, 396.
12
iqve.
13
iqve, 400.
14
iqve, 397.
26
naTia CitaSvili, mediaciis eTikis regulirebis farglebi da
eTikis standartiT boWvis adresatebi
15
Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed., Thomson West, United States of America, 2004, 400.
16
iqve, 401.
17
iqve, 397.
18
procesSi mediatorad monawile advokatis advokatTa profesiuli eTikis wesebiT boWvis
sakiTxze ix. Furlan F., Blumstein E., Hofstein D.N., Ethical Guidelines for Attorney-Mediators: Are Attorneys
Bound by Ethical Codes for Lawyers When Acting as Mediators?, 14 J. Am. Acad. Matrimonial Law, 1997, 267-
331.
19
Ware S.J., Principles of Alternative Dispute Resolution, 2nd ed., Concise Hornbook Series, Thomson West, 2007,
323.
20
rogoric iyo, magaliTad, mediatorTa qcevis modeluri standartebis mimRebi aSS-is
arbitraJis, advokatTa da konfliqtebis mogvarebis sami asociacia.
21
Young M., Rejoice! Rejoice! Rejoice, Give Thanks and Sing: ABA, ACR and AAA Adopt Revised Model
Standards of Conduct for Mediators, Appalachian Journal of Law, Vol. 5, 2006, 195.
22
Waldman E., Mediation Ethics, Cases and Commentaries, Jossey-Bass, A Wiley Imprint, United States of
America, 2011, 10.
27
samarTlis Jurnali #1, 2016
23
floridis uzenaesma sasamarTlom aSS-is masStabiT pirvelad daasabuTa eTikis wesebis
aRsrulebis meqanizmebis ganmtkicebis aucilebloba. am sakiTxTan dakavSirebiT
dawvrilebiT ix. Bernand P., Garth B. (eds.), Kovach K.K., Enforcement of Ethics in Mediation in ABA
Section of Dispute Resolution, Dispute Resolution Ethics, A Comprehensive Guide, 2002. ix. aseve, Alfini J.J.,
Press Sh. B., Stulberg J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis, 2013, 435.
24
Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed., Thomson West, United States of America, 2004, 396.
25
magaliTad, maTi gansazRvris mizniT, aSS-is floridis StatSi Catarda 80 mediatoris
gamokiTxva im sakiTxebis Sesaxeb, romlebmac isini eTikuri dilemis winaSe daayena. ix.
Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed., Thomson West, United States of America, 2004, 402.
26
European Code of Conduct for Mediators, 2004, <http://ec.europa.eu/civiljustice/adr/adr_ec_code_conduct_
en.pdf>.
27
Esplugues C., Louis M., New Developments in Civil and Commercial Mediation, Global Comparative Pers-
pectives, Ius Comparatum, Springer International Publishing Switzerland, 2015, 55.
28
Law Society (England and Wales) Code of Practice For Civil/Commercial Mediation, 2009.
29
Law Society (England and Wales) Code of Practice For Family Mediation, 2009.
30
CEDR Solve Code of Conduct for Neutrals, 2008.
28
naTia CitaSvili, mediaciis eTikis regulirebis farglebi da
eTikis standartiT boWvis adresatebi
si31, Core Solutions Group-is mediatorTa qcevis kodeqsi (Sotlandia)32, Civil Mediation Council
-is kodeqsis proeqti mediatorTa praqtikisTvis33, NMI (holandia) mediatorTa qcevis
kodeqsi,34 Cepani-is (belgia) mediatorTa eTikuri qcevis wesebi35 da IMI-is profesiuli
qcevis kodeqsi.36
CamoTvlil eTikis kodeqsTa umravlesoba aerTianebs iseTi sakiTxebis mowes-
rigebas, rogorebicaa: interesTa konfliqti, miukerZoebloba, neitraluroba, medi-
atoris roli, mxaris TviTgamorkveva, ojaxisa da bavSvis interesebis dacva, proce-
sis xarisxi, mediatoris mier procesze uaris safuZvlebi, kvalifikacia, akreditacia,
dazRveva, konfidencialuroba, mediaciis xarjebi/momsaxurebis anazRaureba, media-
ciis reklamireba, profesiuli movaleobebi.37
eTikis wesebis dadgenis sferoSi pirvel liderad, aSS-is masStabiT, SeiZleba Ca-
iTvalos kolorados Statis davebis gadawyvetis centri38, romelmac 1982 wels pirve-
lad SeimuSava mediatorTa qcevis kodeqsi. es aqti amave wels miiRo kolorados media-
ciis sabWom39 da sxva msgavsi tipis organizaciebma. 1986 wels msxvilma interdiscipli-
nurma asociaciam – davebis gadawyvetis specialistebis sazogadoebam (SPIDR)40 – miiRo
eTikis wesebi da gaavrcela maTi moqmedeba davis gadawyvetis procesSi monawile yvela
neitralur pirze, maT Soris mediatorze.41 mas Semdeg aSS-is masStabiT miRebul iqna
eTikis momwesrigebeli 100-ze meti aqti, rogorc zogadad mediaciis, ise mis dargob-
riv sferoebSi.42
aSS-is masStabiT miRebul eTikis kodeqsTa Soris mniSvnelovnad gamoirCeva me-
diatorTa qcevis modeluri standartebi43, romlebic saerToa yvela sferos mediaci-
31
College of Mediators Code of Practice For Mediators, <www.collegeofmediators.co.uk>.
32
Core Solutions Group Code of Conduct for Mediators, Scotland, <www.core-solutions.com>.
33
Civil Mediation Council – Draft Code of Good Practice for Mediators, 2009.
34
Code of Conduct for NMI Registered Mediators, <www.nmi-mediation.nl>.
35
Cepani (Belgium) Rules of Good Conduct, <www.cepani.be>.
36
IMI Code of Professional Conduct, <www.IMImedaition.org>.
37
Riskin L. L., Awareness and Ethics in Dispute Resolution and Law, Why Mindfulness Tends to Foster Ethical
Behavior, Tex. L. Rev., Vol. 50:493, 2009, 498; Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed.,
Thomson West, United States of America, 2004, 402.
38
CDR Associates in Boulder, Colorado.
39
Colorado Mediation Council.
40
Society of Professionals in Dispute Resolution iyo yvelaze msxvili interdisciplinuri asociacia,
romelic SeuerTda sxva organizaciebs konfliqtebis gadawyvetis asociaciis (Association
of Conflict Resolution (ACR)) dafuZnebis mizniT. ix. Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd
ed., Thomson West, United States of America, 2004, 397.
41
Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed., Thomson West, United States of America, 2004, 397.
42
Standards for Private and Public Mediators in the State of Hawaii, 1986 (revised in 2003); ABA Model Rules
of Professional Conduct and ABA Model Code of Professional Responsibility, 1983; A Draft of Principles of
ADR Provider Organizations, CRP-Georgetown Commission on Ethics and Standards in ADR, 1999, 2000-
2002; Standards of Practice for Lawyer Mediators in Family Disputes (Adopted by the House of Delegates of
the American Bar Association, August 1984); Special Standards of Practice for Postal Service Mediations, 1998;
Academy of Family Mediators, Texas Association of Mediators (TAM), National Association of Social Workers
and other providers’ Ethical Guidelines for Mediators da sxv.
43
Model Standards of Conduct for Mediators, AAA, ABA, ACR, 1994, Revised 2005. es aqti miRebul iqna
1994 wels aSS-is arbitraJis, advokatTa da konfliqtebis mogvarebis sami asociaciis
29
samarTlis Jurnali #1, 2016
mier. 2005 wlis seqtemberSi imave organizaciebis mier aRniSnul aqtSi ganxorcielda
cvlilebebi, riTac igi Seusabames mediaciis praqtikas.
44
Alfini J.J., Press Sh. B., Stulberg J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis,
2013, 612.
45
Sherill J.A., Ethics for Lawyers Representing Clients in Mediation, 6 Am. J. Mediation, 2012, 29-30; Ware S.J.,
Principles of Alternative Dispute Resolution, 2nd ed., Concise Hornbook Series, Thomson West, 2007, 323.
46
Bartlett F., Mortensen R., Tranter K., Alternative Perspectives on Lawyers and Legal Ethics, Reimagining the
Profession, Routledge Research in legal Ethics, London and New-York, 2011, 207; Waldman E., Mediation
Ethics, Cases and Commentaries, Jossey-Bass, A Wiley Imprint, United States of America, 2011, 12; Model
Standards of Conduct for Mediators, 2005, Standard I (1).
47
Alfini J.J., Press Sh. B., Stulberg J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis,
2013, 617, 619.
48
Welsh N., The Thinning Vision of Self-determination in Court-Connected mediation: the Inevitable price
of Institutionalization, Harvard Negotiation Law Review, Vol. 6, 2001, 1; Alfini J.J., Press Sh. B., Stulberg
J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis, 2013, 619; Model Standards of
Conduct for Mediators, 2005, Standard I (B).
49
Shapira O., A Theory of Mediator’s Ethics, Cambridge University Press, 2016, 161; Alfini J.J., Press Sh. B.,
Stulberg J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis, 2013, 619-620, 622.
30
naTia CitaSvili, mediaciis eTikis regulirebis farglebi da
eTikis standartiT boWvis adresatebi
67
Model Standards of Conduct for Mediators, 2005, Standard II (B) (1).
68
Alfini J.J., Press Sh. B., Stulberg J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis,
2013, 621.
69
Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed., Thomson West, United States of America, 2004, 402.
70
Shapira O., A Theory of Mediator’s Ethics, Cambridge University Press, 2016, 187.
71
Zamir R., The Dispowering Relationship Between Mediator Neutrality and Judicial Impartiality: Toward a New
Mediation Ethic, 11 Pepp. Disp. Resol. L.J., 2010-2011, 467.
72
Model Standards of Conduct for Mediators, 2005, Standard III (C).
73
Alfini J.J., Press Sh. B., Stulberg J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis,
2013, 622; Model Standards of Conduct for Mediators, 2005, Standard III (E).
74
Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed., Thomson West, United States of America, 2004, 402.
75
Wilson B., Mediation Ethics: An Exploration of Four Seminal Texts, 12 Cardozo J. Conflict Resol., 2010-2011, 122.
33
samarTlis Jurnali #1, 2016
76
Kovach K.K., Mediation, Principles and Practice, 3rd ed., Thomson West, United States of America, 2004, 402-403.
77
Shapira O., A Theory of Mediator’s Ethics, Cambridge University Press, 2016, 187.
78
Model Standards of Conduct for Mediators, 2005, Standard III (F); Alfini J.J., Press Sh. B., Stulberg J.B.,
Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis, 2013, 623.
79
Model Standards of Conduct for Mediators, 2005, Standard IV (A) (1).
80
Alfini J.J., Press Sh. B., Stulberg J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis,
2013, 623.
81
National Standards for Court-Connected Mediation Programs, Center for Dispute Settlement and Institute of
Judicial Administration, 1992, Standard 6.1. Qualifications of Mediators.
82
Model Standards of Conduct for Mediators, 2005, Standard IV (A) (2) (3), (B).
34
naTia CitaSvili, mediaciis eTikis regulirebis farglebi da
eTikis standartiT boWvis adresatebi
93
Alfini J.J., Press Sh. B., Stulberg J.B., Mediation, Theory and Practice, Reporter’s Notes, 3rd ed., LexisNexis,
2013, 424.
94
am sakiTxTan dakavSirebiT ix. Shapira O., A Theory of Mediator’s Ethics, Cambridge University Press,
2016, 119.
95
magaliTad, Maryland Statute, Virginia Code, miTiTebulia: Sharp D., The Washington, D.C. Lawyer
and Mediation Confidentiality: Navigating the Complex and Confusing Waters, 7 Appalachian J. L., 2007-
2008, 200; floridisa da niu-jersis Statebis regulaciebi, miTiTebulia: Menkel-Meado C.,
Plapinger E., Model Rule for The Lawyer as Third-Party Neutral, Preamble, CRP Georgetown Commission
on Ethics and Standards in ADR, 2002, 13, <http://www.cpradr.org/Portals/0/Third%20Party%20netural%20
create%20new%20cover%20page%202012.pdf>. evrokavSiris qveynebSi konfidencialurobis
principidan msgavsi gamonaklisebi dadgenilia Semdeg aqtebSi: Bulgaria Mediation Act (Art.7),
Estonia Conciliation Act (Section 4 (5)), German Mediation Act (Section 4), Greece, Law on Mediation in
Civil and Commercial Disputes (Art. 10), Ireland, Draft General Scheme of Mediation Bill (Head 10) da sxv.
dawvrilebiT konfidencialurobis principis Sesaxeb evrokavSiris kanonmdeblobaSi ix.
Trevor M.B., Palo G., EU Mediation Law and Practice, Oxford University Press, 2012.
36
naTia CitaSvili, mediaciis eTikis regulirebis farglebi da
eTikis standartiT boWvis adresatebi
128
National Standards for Court-Connected Mediation Programs, Center for Dispute Settlement and Institute of
Judicial Administration, 1992, Standard 6.1. Qualifications of Mediators.
129
iqve, standard 3.2.
130
Waldman E., Mediation Ethics, Cases and Commentaries, Jossey-Bass, A Wiley Imprint, United States of
America, 2011, 341.
42
naTia CitaSvili, mediaciis eTikis regulirebis farglebi da
eTikis standartiT boWvis adresatebi
vreba aRniSnuli principiT dacul mediatorTa wre, saqmeebi, dacvis farglebi, privi-
legiis mqone pirebi da principidan dadgenili gamonaklisebi. 152
152
National Standards for Court-Connected Mediation Programs, Center for Dispute Settlement and Institute of
Judicial Administration, 1992, Standard 9.1.
153
iqve, Standard 9.1.
154
iqve, Standard 9.1. (d).
155
European Code of Conduct for Mediators, 2004, <http://ec.europa.eu/civiljustice/adr/adr_ec_code_conduct_
en.pdf>.
156
Boulle L., Nesic M., Mediator Skills and Techniques: Triangle of Influence, European Code of Conduct for
Mediators , Athenaeum Press, Great Britain, 2010, 642.
157
iqve.
158
Young M., Rejoice! Rejoice! Rejoice, Give Thanks and Sing: ABA, ACR and AAA Adopt Revised Model
Standards of Conduct for Mediators, Appalachian Journal of Law, Vol. 5, 2006, 199.
46
naTia CitaSvili, mediaciis eTikis regulirebis farglebi da
eTikis standartiT boWvis adresatebi
VI. daskvna
159
Waldman E., Mediation Ethics, Cases and Commentaries, Jossey-Bass, A Wiley Imprint, United States of
America, 2011, 347-348.
160
mediaciis eTikis regulirebis aRniSnul Tanmdev Sedegebze ixileT: Rozdeiczer L., Campa
A.A., Alternative Dispute Resolution Manual: Implementing Commercial Mediation, The World Bank Group,
IFC, 2006, 51.
161
Wilson B., Mediation Ethics: An Exploration of Four Seminal Texts, 12 Cardozo J. Conflict Resol., 2010-2011,
120.
47
giorgi amiranaSvili *
1. Sesavali
4
denburgi h., pandeqtebi, tomi pirveli, zogadi nawili, tf., 1928, 243. am sakiTxTan da-
kavSirebiT, aseve, ix.: Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni
mesame, valdebulebiTi samarTali, zogadi nawili, 328-e muxli, Tb., 2001, 110; Чантурия Л.,
Свобода и ответственность: право и правосудие постсоветской эпохи, Изд. “САНИ”, Тбилиси, 2004, 70;
Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа, Томск, 2012, 55-56.
5
Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа, Томск, 2012, 56.
6
ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSekrulebo
samarTali, Tb., 2014, 89.
7
Cserne P., Freedom of Contract and Paternalism: Prospects and Limits of an Economic Approach, Palgrave
Macmillan, New York, 2012, 106.
8
iqve, 107.
49
samarTlis Jurnali #1, 2016
14
Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа, Томск, 2012, 57-58.
formis swored am funqcias gulisxmoben, rodesac aRniSnaven, rom formaluri garigebis
meSveobiT TviT garigebis damTavreba aSkarad imijneba winaswari molaparakebisgan:
denburgi h., pandeqtebi, tomi pirveli, zogadi nawili, tf., 1928, 243. am sakiTxTan
dakavSirebiT, agreTve, ix.: Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari,
wigni mesame, 328-e muxli, Tb., 2001, 110; Чантурия Л., Свобода и ответственность: право и
правосудие постсоветской эпохи, Изд. “САНИ”, Тбилиси, 2004, 70.
15
Белов В.А., Гражданское право, Общая часть, Т. II, Лица, блага, факты, Изд. “Юрайт”, М., 2011, 635. am
sakiTxTan mimarTebiT, aseve, ix.: Todua m., vilemsi h., valdebulebiTi samarTali, 2006,
106; xubua g., ToTlaZe l. (red.), ganmartebiTi iuridiuli leqsikoni, berlini, 2012, 114;
Treitel G., The Law of Contract, 11th ed., Sweet & Maxwell, London, 2003, 176.
16
ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSekrulebo
samarTali, Tb., 2014, 89.
17
denburgi h., pandeqtebi, tomi pirveli, zogadi nawili, tf., 1928, 243.
18
Митюков К.А., Курс римского права, второе издание, Лито-типография Товарищества И.Н. Кушнерев
и Ко, Киев, 1902, 43, cit. Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа,
Томск, 2012, 58.
51
samarTlis Jurnali #1, 2016
19
Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа, Томск, 2012, 58.
20
Markesinis B.S., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract: A Comparative Treatise, 2nd ed.,
Hart Publishing, Oregon, 2006, 84. qmedebaSi gacnobierebulobis amaRlebas, romelzec piri
iZleva Tanxmobas, emsaxureba xelmowera da misi es Tavisebureba germanul iuridiul
literaturaSi gamoyofilia rogorc gafrTxilebis funqcia (Warnfunktion): Laborde C.M.,
Electronic Signatures in International Contracts, Peter Lang GmbH, Frankfurt am Main, 2010, 29.
21
kropholeri i., germaniis samoqalaqo kodeqsi, saswavlo komentari, Tb., 2014, §125, veli 1,
50.
22
fuleris klasikuri gamijvnis mixedviT, gamafrTxilebeli funqcia aris saxelSekrulebo
formalobis sami funqciidan erT-erTi, rac gulisxmobs imas, rom formaloba aiZulebs
mxareebs Senelebasa da imaze fiqrs, ras akeTeben isini: Cserne P., Freedom of Contract and
Paternalism: Prospects and Limits of an Economic Approach, Palgrave Macmillan, New York, 2012, 110.
23
ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSekrulebo
samarTali, Tb., 2014, 89. am sakiTxis Taobaze, aseve, ix. Wanturia l., saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, 328-e muxli, Tb., 2001,110; Чантурия Л., Свобода
и ответственность: право и правосудие постсоветской эпохи, Изд. “САНИ”, Тбилиси, 2004, 70.
24
Treitel G., The Law of Contract, 11th ed., Sweet & Maxwell, London, 2003, 176. aRsaniSnavia, rom
germanuli samarTlis mixedviT, eleqtronuli formis gamoyeneba gamoricxulia zogierTi
samarTlebrivi moqmedebisaTvis, ra SemTxvevaSic wina planze gamodis ganmcxadeblis
dacva naCqarevi gadawyvetilebisagan (e.w. werilobiTi formis prevenciuli funqcia):
kropholeri i., germaniis samoqalaqo kodeqsi, saswavlo komentari, Tb., 2014, §126a, veli
1, 54.
52
giorgi amiranaSvili, garigebis formis funqciebi
Zalze xSirad norma, romelic iTxovs formis dacvas, asrulebs ganzraxvis seri-
ozulobis dadasturebis funqcias, anu icavs gamocdilebis armqone saqmian adamianebs
naCqarevi gadawyvetilebis miRebisagan. misi arsi isaa, rom am adamianebs sakmarisi dro
hqondeT iseTi pirobebis mosafiqreblad da maTi Sesrulebis dasadgenad, romelTa
Tanaxmad, garigeba seriozuli ganzraxvis Sesabamisad dadebulad CaiTvleba, da, ami-
tom, misi ganxorcieleba SeiZleba uzrunvelyos sasamarTlom. bevri adamianisa da, gan-
sakuTrebiT, araspecialistisaTvis, werilobiTi forma niSnavs, rom zepiri ganxilvis
periodi dasrulda da mxareebi dganan sakuTari ganzraxvis seriozulobis damowmebis
aucileblobis winaSe.25
rodesac norma miznad isaxavs mxareTa dacvas aCqarebisagan mniSvnelovani an saf-
rTxis Semcveli garigebis dadebisas, aseT SemTxvevaSi, is piri, vis dacvasac norma isa-
xavda miznad, dacvis gareSe rCeba, Tuki igi zepirad dadebs garigebas.26
ganzraxvis seriozulobis dadasturebaze, rogorc garigebis formis funqciis
erT-erT mniSvnelovan aspeqtze, Tavis erT-erT gadawyvetilebaSi yuradReba gaamax-
vila saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom. kerZod, werilobiTma formam unda daicvas
garigebis monawileebi naCqarevi gadawyvetilebis miRebisagan. werilobiTi dokumen-
tis wakiTxvam da masze xelmoweriT gamowveuli pasuxismgeblobis gancdam nebismieri
gonieri adamiani unda daafiqros, Tumca praqtikaSi es yovelTvis ase ar xdeba. mar-
Talia, erT-erT sxva gadawyvetilebaSi uzenaesma sasamarTlom werilobiT dokumen-
tze xelmowera imis dasturad CaTvala, rom garigebis monawile icnobda garigebis Si-
naarss, praqtika, xSirad, amis sapirispiros aCvenebs, gansakuTrebiT, roca saqme exeba
xelSekrulebis standartuli pirobebis gamoyenebas, romlebzec xelSekrulebis mo-
nawile, rogorc wesi, brmad awers xels. miuxedavad amisa, werilobiTi forma seriozu-
lobis mniSvnelovani winapirobaa.27
lenis momentSi, aramed droTa ganmavlobaSi, misi dadebis Semdgom. dokumenti, rome-
lic Seqmnes mxareebma da romelic asaxavs xelSekrulebis monawileTa nebas, aris ga-
rigebis dadebis mtkicebuleba, romelic adasturebs misi dadebis ara mxolod faqts,
aramed mxareTa mier SeTanxmebul pirobebsac. werilobiTi forma, rogorc mtkicebu-
lebis Seqmnis saSualeba, gansakuTrebiT mniSvnelovania iseTi garigebis dadebisas,
romelsac aqvs didi mniSvneloba ara mxolod maTi monawileebisaTvis, aramed mesame
pirebisTvisac.33
im SemTxvevaSi, rodesac mxareebi, xangrZlivi zepiri molaparakebis Sedegad mi-
aRweven garkveul SeTanxmebas, da am SeTanxmebas xelSekrulebas uwodeben, ra Tqma un-
da, SesaZlebelia, rom maT Soris ganviTardes Sesabamisi saxelSekrulebo urTierToba.
xSir SemTxvevaSi, saxelSekrulebo urTierTobebis Tanmdevi procesi da Sedegia, rom
xelSekrulebis mxareebs Soris amave xelSekrulebasTan dakavSirebul sakiTxebze war-
moiSvas garkveuli xasiaTis dava. davis sagani, SesaZloa, Tundac, Tavad is sakiTxi iyos,
daido Tu ara mxareTa Soris xelSekruleba. bunebrivia, aseTi sakiTxebis samtkiceblad
saWiroa, mxareebma warmoadginon garkveuli saxis mtkicebuleba. Sesabamisad, calkeu-
li tipis xelSekrulebisaTvis dawesebuli werilobiTi forma, aseT SemTxvevaSi, sauke-
Teso mtkicebulebaa xelSekrulebasTan dakavSirebul sakiTxebTan mimarTebiT.34
garigebis dadebis dros, ama Tu im formaluri moTxovnis dacvis aucileblobis
Sesaxeb kanonis normis SemoRebisas, kanonmdebels garkveuli mizani aqvs.35 am SemTxve-
vaSi formis damdgeni normis funqcia aris is, rom nebis gamovlena ufro advilad da-
samtkicebeli gaxdes.36
werilobiTi forma xelSekrulebis namdvilobis damatebiTi pirobaa da imitom
damkvidrda samarTalSi, rom, mtkicebis procesSi borotad ar gamoyenebuliyo mowmis
Cveneba.37 mowmis Cvenebis gamoricxva nakarnaxevi unda iyos, samarTlebrivi politikis
TvalsazrisiT, mtkicebulebis am saSualebis arasaimedoobiT.38
33
Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа, Томск, 2012, 59-60. formis
swored am funqcias gulisxmoben, rodesac miuTiTeben, rom formaluri garigebis
meSveobiT, garigebis damamtkicebeli sabuTi ufro damarwmunebeli xdeba: denburgi h.,
pandeqtebi, tomi pirveli, zogadi nawili, tf., 1928, 243.
34
ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSekrulebo
samarTali, Tb., 2014, 89. am sakiTxTan dakavSirebiT, agreTve, ix.: Todua m., vilemsi h.,
valdebulebiTi samarTali, 2006, 106. Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis
komentari, wigni mesame, 328-e muxli, Tb., 2001, 110; xubua g., ToTlaZe l. (red.), ganmartebiTi
iuridiuli leqsikoni, berlini, 2012, 114; Чантурия Л., Свобода и ответственность: право и
правосудие постсоветской эпохи, Изд. “САНИ”, Тбилиси, 2004, 70.
35
cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samarTlis sfe-
roSi, t. II, xelSekruleba, usafuZvlo gamdidreba, deliqti, Tb., 2001, 60.
36
kropholeri i., germaniis samoqalaqo kodeqsi, saswavlo komentari, Tb., 2014, §125, veli 1,
50.
37
Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, muxli 328, Tb.,
2001, 108; Чантурия Л., Свобода и ответственность: право и правосудие постсоветской эпохи, Изд.
“САНИ”, Тбилиси, 2004, 68.
38
cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samarTlis
sferoSi, t. II, xelSekruleba, usafuZvlo gamdidreba, deliqti, Tb., 2001, 60.
55
samarTlis Jurnali #1, 2016
maSasadame, formas is daniSnulebac aqvs, rom igi nebis gamovlenis mtkicebis ga-
rantiaa. formis ararsebobis SemTxvevaSi, veravin SeZlebs mis dadasturebas.39
saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom garigebis formis funqciis erT-erT mniS-
vnelovan aspeqtad swored mtkicebis gaadvileba gamoyo da aRniSna, rom werilobiTi
dokumentis arseboba, ra Tqma unda, aiolebs garigebis monawileTa nebis dadgenas da
amiT mtkicebis process.40
39
zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebiTi wesrigi saqarTveloSi, Tb., 2007, 26.
40
Wanturia l., Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 336-337.
41
Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа, Томск, 2012, 60-61.
42
kropholeri i., germaniis samoqalaqo kodeqsi, saswavlo komentari, Tb., 2014, §125, veli 1,
50.
43
cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samarTlis
sferoSi, t. II, xelSekruleba, usafuZvlo gamdidreba, deliqti, Tb., 2001, 53.
44
Белов В.А., Гражданское право, Общая часть, Т. II, Лица, блага, факты, Изд. “Юрайт”, М., 2011, 635.
56
giorgi amiranaSvili, garigebis formis funqciebi
45
kropholeri i., germaniis samoqalaqo kodeqsi, saswavlo komentari, Tb., 2014, §129, veli 1,
57.
46
boelingi h., Wanturia l., samoqalaqo saqmeebze sasamarTlo gadawyvetilebaTa miRebis
meTodika, meore gamocema, Tb., 2004, 232.
47
SoTaZe T., sanivTo samarTali, Tb., 2014, 456.
48
Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа, Томск, 2012, 61.
49
iqve, 61-62.
50
iqve, 62.
57
samarTlis Jurnali #1, 2016
51
Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, 328-e muxli,
Tb., 2001, 110. am sakiTxis Taobaze, aseve, ix. Чантурия Л., Свобода и ответственность: право и
правосудие постсоветской эпохи, Изд. “САНИ”, Тбилиси, 2004, 70-71. maSasadame, am SemTxvevaSi,
formas aqvs damcavi funqcia, rac imiT gamoixateba, rom igi gamoiyeneba saxelSekrulebo
urTierTobis susti mxaris dasacavad, garantiiT, rom igi uzrunvelyofilia werilobiTi
CanaweriT xelSekrulebis pirobebze. magaliTad, dasaqmebuli werilobiT unda iyos
informirebuli Tavisi dasaqmebis detalebze: Treitel G., The Law of Contract, 11th ed., Sweet
& Maxwell, London, 2003, 176. zogierTi avtoris SefasebiT, Zvel formebSi mWidrod iyo
gadaxlarTuli ritualuri zeimuroba da Sinaarsis zustad da TvalnaTliv gadmocemis
miswrafeba. magram, male, win wamoiwia formalobis dacviTma funqciam. amiT aixsneba is
faqti, rom postklasikuri periodis erTaderTi cnobili formula gaxda garigebis
dokumenturi Canaweri, rac, bevr SemTxvevaSi, tipuri moTxovnaa sxvadasxva garigebis
dadebis formisadmi: cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali
kerZo samarTlis sferoSi, t. II, xelSekruleba, usafuZvlo gamdidreba, deliqti, Tb.,
2001, 52.
52
ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSekrulebo
samarTali, Tb., 2014, 90.
53
kropholeri i., germaniis samoqalaqo kodeqsi, saswavlo komentari, Tb., 2014, §126b, veli
2, 55-56.
58
giorgi amiranaSvili, garigebis formis funqciebi
3. daskvna
61
Cserne P., Freedom of Contract and Paternalism: Prospects and Limits of an Economic Approach, Palgrave
Macmillan, New York, 2012, 110.
62
Treitel G., The Law of Contract, 11th ed., Sweet & Maxwell, London, 2003, 177.
63
Татаркина К.П., Форма сделок в гражданском праве России, Изд. ТУСУРа, Томск, 2012, 64.
61
nino ioseliani *
1. Sesavali
3
The Max Planck Encyclopedia of European Private Law, Vol. II, ed. by Basedow J., Hopt K.J., Zimmermann R.,
Stier A., 2012, 1260.
4
Пергамент М. Я., Договорная неустойка и интерес в римском и современном гражданском праве, Одесса,
1899, 271-272.
5
pirgasamtexlos Semcirebis SemTxvevebs vxvdebiT saarbitraJo sasamarTloTa praqti-
kaSic. ix. Wanturia l., kreditis uzrunvelyofis samarTali, Tb., 2012, 242.
6
Гражданское право, Т.I, 6-ое изд., под ред. Сергеева А.П., Толстого Ю.К., М., 2006, 694.
7
mesxiSvili q., pirgasamtexlo, Teoriuli aspeqtebi, sasamarTlo praqtika, `qarTuli biz-
nes samarTlis mimoxilva~, III gamocema, 2014, 23.
8
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi 1106-Is 14.11.1997w., SemdgomSi – sssk.
63
samarTlis Jurnali #1, 2016
15
ix. sssk-is muxlebi 4.2, 120, 162.1, 134.2, 154.2 da sxv.
16
axvlediani z., valdebulebiTi samarTali, me-2 gamocema, Tb., 1999, 78.
17
sus-is administraciul da sxva kategoriis saqmeTa palatis ganCineba №bs-446-425 (k-09),
05.11.2009 w.
18
sus-is administraciul da sxva kategoriis saqmeTa palatis ganCineba №bs-302-285 (k-07),
31.01.2008 w.
19
CantlaZe m., nebis gamovlenis ganmarteba, pirgasamtexlos Semcireba, nominalizmis prin-
cipi, „qarTuli samarTlis mimoxilva~, №5/2002-1, 174.
65
samarTlis Jurnali #1, 2016
20
ioseliani n., xelSekrulebis ganmarteba, `marTlmsajuleba~, №3, 2007, 103.
21
sus-is administraciul saqmeTa palatis gadawyvetileba №bs-1840-1794 (k-10), 09.06.2011w.
22
sus-is samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa palatis ganCineba №3k/467-01,
27.06.2001w.
23
Гришин Д.А., Неустойка: теория, практика, законодательство, М., 2005, 100.
24
sus-is administraciul saqmeTa palatis gadawyvetileba №bs-1522-1501 (k-11), 26.12. 2011w.
66
nino ioseliani, Seusabamod maRali saxelSekrulebo pirgasamtexlo da
sasamarTlos roli samoqalaqo interesebis dacvis sferoSi
50
Tорговое уложение Германии, пер. с нем. Дубовицкой Е.А., М., 2005, 183.
51
The Max Planck Encyclopedia of European Private Law, Vol. II, ed. by Basedow J., Hopt K.J., Zimmermann R.,
Stier A., 2012, 1260.
52
Общее гражданского уложения Австрийской Республики, пер. с нем. Брордская-Карир Д., Знаменская Н.,
Карнхольц Е., Кулешова Ю., Траунмюллер К., Ушкова Ю., М., 2013, 290.
53
The Civil Code of the Netherlands, by Warendorf H., Thomas R., Curry-Sumner I., 2009, 659.
54
Introduction to Belgian Law, ed. by Bocken H., De Bondt W., 2001, 241.
55
Herbots J., Contract Law in Belgium, Deventer, Boston, 1995, 149-150.
56
Civil Code of the Republic of Lithuania, < http://www3.lrs.lt/pls/inter2/dokpaieska.showdoc_e?p_id=245495>,
[20.01.2016].
57
Гражданский кодекс Азербайджанской Республики, <http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30420111
#sub_id=4620000>, [20.01.2016].
58
Гражданский кодекс Республики Узбекистан, <http://fmc.uz/legisl.php?id=k_grajd>, [20.01.2016].
69
samarTlis Jurnali #1, 2016
59
Гражданский кодекс Республики Армения, <http://www.parliament.am/law_docs/050598HO239rus.html?
lang=rus>, [20.01.2016].
60
Гражданский кодекс Республики Казахстан, <http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1006061>,
[20.01.2016].
61
Гражданский кодекс Республики Беларусь, <http://etalonline.by/?type=text®num=HK9800218#load_
text_none_1_>, [20.01.2016].
62
Борисов А.Б., Комментарий к гражданскому кодексу Российской Федераций, 2-ое изд., М., 2003, 339.
63
Гражданский кодекс Республики Таджикистан, <http://www.mehnat.tj/pdf_doc/3_1gr_kodeks.pdf>,
[20.01.2016].
64
Комментарий к гражданскому кодексу Кыргызской республики, части первой, Т.2, ред. Галлямова Н.С.,
Кучерявая Г.А., Царнаева А.З., Бишкек, 2005, 251.
65
Байков А.М., Обязательственное право, Ч. I, Рига, 2005, 202.
66
SemdgomSi – wgz.
67
Wheeler S., Shaw J., Contract Law, Cases, Materials and Commentary, Oxford, 1994, 814.
70
nino ioseliani, Seusabamod maRali saxelSekrulebo pirgasamtexlo da
sasamarTlos roli samoqalaqo interesebis dacvis sferoSi
68
Chitty on Contracts, Vol. 1, 28th ed., London, 1999, 1274.
69
iqve.
70
Smith S.A., Contract Theory, 2004, 425-246.
71
Smith J., Smith and Thomas, A Casebook on Contract, 11th ed., London, 2000, 646-649.
72
Whincup M.H., Contract Law and Practice, The English System and Continental Comperisons, 4th ed., The
Hague, London, Boston, 2001, 332.
73
Treitel G.H., The Law of Contract, 10th ed., London, 1999, 929.
74
Mckendrick E., Contract Law, Text, Cases and Materials, 4th ed., Oxford University Press, 2010, 919.
75
Beatson J. (ed.), Anson’s Law of Contract, 27th ed., J., 1998, 591.
76
Duxbury R., Contract in a Nutshell, 7th ed., London, 2006, 130.
77
An Introduction to the Law of Contract, 5th ed., by Atiyah P.S., Oxford, 1995, 434.
71
samarTlis Jurnali #1, 2016
78
Dexbury R., Contract in a Nutshell, 7th ed., London, 2006, 129.
79
Beatson J. (ed.), Anson’s Law of Contract, 27th ed., 1998, 587.
80
Smith J., Smith and Thomas, A Casebook on Contract, 10th ed., London, 1996, 622-624.
81
Unfair Contract Terms Act 1977, <http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1977/50>, [20.01.2016].
82
Unfair Terms in Consumer Contracts Regulations 1999, <http://www.legislation.gov.uk/uksi/1999/2083/made/
data.pdf>, [20.01.2016].
72
nino ioseliani, Seusabamod maRali saxelSekrulebo pirgasamtexlo da
sasamarTlos roli samoqalaqo interesebis dacvis sferoSi
mier darRveuli iyo iaraRis miwodebis dro, amitom, realuri zianis ararsebobis mi-
uxedavad, sasamarTlom wgz-is daTqma CaTvala samarTlebrivi Zalis mqoned da Sesas-
ruleblad savaldebulo pirobad.83 Tanamedrove periodSi vxvdebiT precedentebsac,
sadac sasamarTlo, xelSekrulebis Tavisuflebis principTan erTad, eyrdnoba Tanas-
worobis wess, Tuki valdebulebis darRveviT gamowveuli ziani aris mcire, an igi saer-
Tod ar arsebobs.84
amerikis SeerTebuli Statebis erTiani savaWro kodeqsis §2-718-is 1-li nawi-
liT, nebismieri mxaris mier xelSekrulebis darRvevis Sedegad damdgari ziani SesaZ-
loa ganisazRvros SeTanxmebiT, Tumca mxolod im moculobiT, romelic gonivrulia
mosalodnel an valdebulebis darRveviT gamowveul namdvil zianTan kavSirSi, zia-
nis mtkicebis sirTuliT, araxelsayreli pirobebis an uflebis araadekvaturi dacvis
sxva saSualebebis meSveobiT. piroba, romelic gansazRvravs aragonivrulad maRal wi-
naswar gamosaangariSebel zians, baTilia rogorc jarima.85
msgavs mosazrebas iziarebs saxelSekrulebo samarTlis meore krebulic: nebismi-
eri mxaris mier xelSekrulebis darRvevis Sedegad damdgari ziani SeiZleba ganisazR-
vros xelSekrulebiT, Tumca mxolod im moculobiT, romelic gonivrulia valdebu-
lebis darRveviT mosalodnel an realur danaklisTan kavSirSi da zianis mtkicebis
sirTuliT. aragonivrulad gansazRvruli winaswar gamoangariSebuli ziani, rogorc
jarima, aris Seusrulebeli sajaro wesrigis safuZvelze (§356(1)).86
amerikuli samarTali wgz-isa da jarimis urTierTgamijvnis mizniT iyenebs sam-
nawilian tests: Tanxa jarimaa, Tu mimarTulia valdebulebis arSemsrulebeli mxaris
dasasjelad; Rirebuleba, romlis dacvis mizniT aris SeTanxmebuli Tanxa, rTulad
Sesafasebelia;87 mxareTa mier SeTanxmebuli wgz gonivrulad winaswarganWvretadia,88
radgan gonivruloba mniSvnelovani faqtoria winaswar gansazRvruli zianis aRsru-
lebisTvis.89
5. daskvna
83
Ferris, S.V., Liquidated Damages Recovery Under the Restatement (Second) of Contracts, Cornell Law Review,
Vol. 67, Issue 4, 1982, 864-865.
84
iqve, 866.
85
Contract Law: Selected Source Materials, by Burton S.J., St.Paul, 1995, 177.
86
iqve, 246-247.
87
Ferris S.V., Liquidated Damages Recovery Under the Restatement (Second) of Contracts, Cornell Law Review,
Vol. 67, Issue 4, 1982, 874-875.
88
boiaki a.j., saxelSekrulebo zianisa da pirgasamtexlos SedarebiTi analizi saqarTvelosa
da SeerTebuli Statebis magaliTze, „qarTuli biznessamarTlis mimoxilva~, III gamocema,
2014, 9.
89
Thomas H.R., Smith G.R., Cummings D.J., Enforcement of Liquidated Damages, Journal of Construction
Engineering and Management, 1995, 463.
73
samarTlis Jurnali #1, 2016
74
guliko kaJaSvili*
1. Sesavali
2. mtkicebulebebis uzrunvelyofa
15
gagua i., mtkicebis tvirTi qarTul samoqalaqo saproceso samarTalSi, Tb., 2013, 31.
16
iqve, 25.
17
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2008 wlis 10 aprilis gadawyvetileba saqmeze: №as
258-516-08.
18
liluaSvili T., xrustali v., samoqalaqo saproceso kodeqsis komentari, II gadamuSavebuli
da Sesworebuli gamocema, Tb., 2007, 218.
19
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2008 wlis 10 aprilis gadawyvetileba saqmeze: №as
258-516-08.
20
qurdaZe S., xunaSvili n., saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali, Tb., 2012, 238.
79
samarTlis Jurnali #1, 2016
zavneba saqmis ganmxilvel sasamarTlos,32 rac SeiZleba moxdes rogorc mxareTa Suam-
dgomlobiT, aseve sasamarTlos iniciativiTac.
mtkicebulebaTa uzrunvelyofis uflebamosileba mxolod da mxolod sasamar-
Tlos aqvs. praqtikaSi aris SemTxvevebi, roca mxare sasamarTlos warudgens sanotaro
wesiT damowmebul e.w. mowmeTa Cvenebebs da axsna-ganmartebebs. amgvari dokumentebi ar
miekuTvneba raime saxis mtkicebulebebs da maTze dayrdnobiT dauSvebelia gadawyve-
tilebis miReba.33 Tumca aris qveynebi, sadac sasamarTloSi saqmiswarmoebis dawyebamde
mtkicebulebebis uzrunvelyofas axdens notariusi an sakonsulo (yirgizeTis respub-
likis samoqalaqo kodeqsis 68.2 muxli, yazaxeTis samoqalaqo saproceso kodeqsis 76.2
muxli, tajikeTis samoqalaqo saproceso kodeqsis 67.2 muxli da ruseTis federaciis
sanotaro samarTlis fundamenturi principebis XX Tavi). moldaveTis respublikis sa-
moqalaqo saproceso kodeqsis 127-e muxlis meore paragrafis Tanaxmad, sanotaro biu-
ro da diplomatiuri warmomadgenlobebia is organoebi, romlebic axdenen mtkicebu-
lebebis uzruvnelyofas sasamarTloSi sarCelis Setanamde.34 belorussa da uzbekeTSi
ki notariusebi mxolod im SemTxvevaSi axdenen mtkicebulebis uzrunvelyofas, Tu es
moTxovnilia sxva qveynisgan.35
sasamarTlosadmi mimarTuli moTxovna mkafiod da naTlad unda iyos formuli-
rebuli. erT-erTi davis dros mxarem iSuamdgomla sasamarTlos meSveobiT mtkicebu-
lebebis gamoTxovaze, rac arsebiTad gansxvavdeba mtkicebulebaTa uzrunvelyofisa-
gan. mtkicebulebaTa uzrunvelyofis Sesaxeb wesisagan gansxvavebiT, mtkicebulebaTa
gamoTxova dasaSvebia ukve aRZrul sarCelze, anu am SemTxvevaSi miTiTebul mtkicebu-
lebaTa sasamarTlos meSveobiT gamoTxova dasaSvebi iqneboda, Tuki apelants dadgeni-
li wesiT Setanili eqneboda Segebebuli sarCeli.36 Sesabamisad, mxares uari eTqva mtki-
cebulebebis gamoTxovaze.
38
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2002 wlis 14 ianvris gadawyvetileba saqmeze: №3k/884-
01.
39
liluaSvili T., xrustali v., samoqalaqo saproceso kodeqsis komentari, II gadamuSavebuli
da Sesworebuli gamocema, Tb., 2007, 224.
40
qurdaZe S., xunaSvili n., saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali, Tb., 2012, 239.
83
samarTlis Jurnali #1, 2016
5. uzrunvelyofis garantia
41
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2008 wlis 10 aprilis gadawyvetuleba saqmeze: №as-
258-516-08.
42
gagua i., saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsiT gaTvaliswinebuli mtkicebis
tvirTis inovaciuri ganawilebis TaviseburebaTa analizi, Jurn. `marTlmsajuleba da
kanoni~, (1(24)10), 75.
43
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 26 dekembris gadawyvetileba saqmeze: №as-
1561-1561-2011.
84
guliko kaJaSvili, mtkicebulebis uzrunvelyofisa da uzrunvelyofis garantiis roli
saqmiswarmoebaSi
6. daskvna
47
Треушников М.К., Хрестоматия по гражданскому процессу. Москва, 1996, 94.
86
Tamar lakerbaia *
1. Sesavali
Maximum Harmonization Effects on Consumers and Businesses, The Case of the Cooling-off Period from
Online contracts, <.http://pure.au.dk/portal/files/44659752/Thesis.pdf>, [27.11.2013].
16
Schmidt W-A., Priess M., Germany, Spindler G., Borner F., E-Commerce Law in Europe and the USA, Springer,
Verlag Berlin Heidelberg, 2002. Schmidt W-A., Priess M., Germany, 181.
17
Daunel-Lieb B., A Special Private Law for B2C? Silver Bullet or Blind Alley? New Features in Contract
Law, R. Schulze sd. pub. Mucchen, Sellier, European Law Publishers, 2007,107-117; Wang F.F., Law of
Electronic Commercial Transactions, Contemporary Issues in EU, US and China, Routledge Research in IT
and E-Commerce Law, Taylor & Francis Group, New York 2010, 14.
18
Wang F.F., Law of Electronic Commercial Transactions, Contemporary Issues in EU, US and China, Rutledge
Research in IT and E-Commerce Law, Taylor & Francis Group, New York 2010, 13.
19
Twigg-Flesner C., A Cross-Border-Only Regulations for Consumer Transactions in the EU, A Fresh Approach
90
Tamar lakerbaia, distanciurad dadebul xelSekrulebebSi momxmarebelTa uflebebis
dacvis evropuli modeli xelSekrulebis uaryofis uflebis magaliTze
32
Loos M., Helberger N., Guibaut L., Pessers L., Digital Content Contracts for Consumers, Amsterdam Law
School Legal Studies Research Paper No. 2012-66, Centre for the Study of European Contract Law, Working
Paper Series No.2012-05, University van Amsterdam, The Netherlands, 3; Loos M., The Regulation of Digital
Content B2C Contracts in CESL, Amsterdam Law School Legal Studies Research Paper No. 2013-60, Centre
for the Study of European Contract Law, Working Paper Series No.2013-10, University van Amsterdam,
The Netherlands, 1-2; erqvania T., momxmarebelTa uflebebis dacvis evropuli standartebi
eleqtronuli vaWrobis sferoSi da qarTuli kanonmdebloba, Jurn. `marTlmsajuleba
da kanoni~, №3(30), 2011, 49.
33
Directive 2011/83/EU Of The European Parliament and of The Council of 25 October 2011,< http://eur-lex.
europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32011L0083>.
34
Roinn Post A., Nualaichta F., Consultations on the Implementation of Directive 2001/83/EU On Consumer
Rights,< http://www.djei.ie/publications/commerce/2013/CRD.pdf>, [10.02.2014].
94
Tamar lakerbaia, distanciurad dadebul xelSekrulebebSi momxmarebelTa uflebebis
dacvis evropuli modeli xelSekrulebis uaryofis uflebis magaliTze
auqcioni vaWrobis formaa, romlis tradiciac Caisaxa babilonSi, jer kidev 500-
ian wlebSi Cv. w.aR.-amde, roca qalebi iyidebodnen yvelaze guluxvi SeTavazebis Sede-
gad. iqidan moyolebuli auqcioni ar kargavs Tavis aqtualobas, magram, babilonis tra-
diciebisagan gansxvavebiT, Tanamedrove gagebiT. auqcioni niSnavs saqonlisa da momsa-
xurebis SeTavazebas konkursis meSveobiT, sadac yvelaze maRal SeTavazebas saxelSek-
rulebo boWvis Zala aqvs. saukuneebis ganmavlobaSi vaWrobis es saxe sxvadasxva formiT
Camoyalibda. zogi organizebulia sajaro dawesebulebebis mier, zogi sasamarTloebis
mier, zogi profesionali specialistebis da zogic pirdapir movaWreebis mier.37
wlebis win auqcionebi, ZiriTadad, tardeboda saamisod mowyobil SenobebSi. Ta-
namedrove teqnologiebis ganviTarebam gavlena vaWrobis am formazec moaxdina. dRes
auqcionis Catareba da masSi monawileobis miReba SesaZlebelia internetis saSualebi-
Tac, rasac Sedegad mohyva farTo masebis xelmisawvdomoba vaWrobis am saxeobaze. Sesa-
bamisad, virtualuri formiT Catarebuli auqcioni distanciuri xelSekrulebis erT-
erT gamovlinebad iTvleba.38
35
Riefa Ch., The Reform of Electronic Consumer Contracts in Europe: Towards an Effective Legal Framework?,
39, <http://www.lex-electronica.org/docs/articles_244.pdf>, [08.05.2014].
36
Loos M., Helberger N., Guibaut L., Pessers L., Digital Content Contracts for Consumers, Amsterdam Law
School Legal Studies Research Paper No. 2012-66, Centre for the Study of European Contract Law, Working
Paper Series No.2012-05, University van Amsterdam, The Netherlands, 12-14.
37
Riefa Ch., A Dangerous Erosion of Consumer Rights: The Absence of a Right to Withdraw from Online Auctions,
Modernizing and Harmonizing Consumer Contract Law, Howells G., and Schultze R, eds., Sellier European
Law Publishers, pp. 177-188, 2009, SSRN, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_id=1374063.>
[15.01.2015], 1.
38
Riefa Ch., A Dangerous Erosion of Consumer Rights: The Absence of a Right to Withdraw from Online Auctions,
Modernizing and Harmonizing consumer Contract Law, Geraint Howells and Reiner Schultze, eds., Sellier
European Law Publishers, pp. 177-188, 2009, SSRN, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_
id=1374063.>, [15.01.2015], 1.
95
samarTlis Jurnali #1, 2016
39
Twigg-Flesner Ch., Metcalfe D., The Proposed Consumer Rights Directive – Less Haste, More Thought?
European Review of Contract Law, 2009, SSRN, <:http://ssrn.com/abstract=1345783>, [20.01.2015], 9.
40
Riefa Ch., A Dangerous Erosion of Consumer Rights: The Absence of a Right to Withdraw from Online Auctions,
Modernizing and Harmonizing consumer Contract Law, Geraint Howells and Reiner Schultze, eds., Sellier
European Law Publishers, pp. 177-188, 2009, SSRN, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_
id=1374063.> [15.01.2015], 3.
41
Directive 2011/83/EU Of The European Parliament and of The Council of 25 October 2011, http://eur-lex.
europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32011L0083 26.04.2014.
96
Tamar lakerbaia, distanciurad dadebul xelSekrulebebSi momxmarebelTa uflebebis
dacvis evropuli modeli xelSekrulebis uaryofis uflebis magaliTze
5. daskvna
42
krofholeri i., germaniis samoqalaqo kodeqsi, saswavlo komentari, saias iuridiuli
ganaTlebis xelSewyobis fondi GIZ-is davalebiT, Tb., 2014, 251-252.
97
solomon menabdiSvili *
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti, mowveuli leqtori.
1
Jones A., Sufrin B., EU Competition Law Text, Cases, and Materials, 4th Ed., Oxford University Press, 2011, 629.
2
Bishop S., Walker M., The Economics of EC Competition Law: Concepts, Application and Measurement, 3rd
Ed., Sweet & Maxwell, 2010, 188.
98
solomon menabdiSvili, vertikaluri SeTanxmebisa da SezRudvebis
konkurenciulsamarTlebrivi Sefaseba
2. komerciuli agenti
komerciuli agenti SeiZleba iyos iuridiuli an fizikuri piri. rogorc wesi, mi-
si funqciebi aris SezRuduli, radgan mas SeuZlia, mxolod awarmoos molaparakebebi
xelSekrulebebze da dados SeTanxmebebi principalis saxeliT. agenti iRebs sakomisi-
os mis mier ganxorcielebuli gayidvebis Sesabamisad an fiqsirebul xelfass.4
komerciuli agenti SeiZleba iyos principalis damxmare organo, romelic war-
moadgens principali sawarmos integrirebul nawils. is aseve SeiZleba iyos damouki-
debeli ekonomikuri operatori, romelic Tavis Tavze iRebs gayidvebTan an mesame mxa-
resTan gaformebuli SeTanxmebis SesrulebasTan dakavSirebul mcire finansur an/da
komerciul riskebs.5
Tu agenti Tavis Tavze ar iRebs finansur an/da komerciul riskebs, an igi iRebs am
riskebis mxolod umniSvnelo nawils, maSin aseT agentsa da principals Soris gafor-
mebuli SeTanxmeba namdvili agentis SeTanxmebad kvalificirdeba, 101-e muxlis Sesaba-
misad, da aseTi SeTanxmebis mimarT 101-e muxli gamoiyeneba. finansuri da komerciuli
riskebis sxvadasxva saxeoba arsebobs. isini SeiZleba daiyos Semdeg saxeebad:
pirveli, agentis mier principalis saxeliT dadebuli an molaparakebuli xel-
Sekrulebidan gamomdinare riskebi, rogoricaa, magaliTad, maragebis SeZena;
meore, bazris specifikidan gamomdinare, investiciebTan dakavSirebuli riskebi.
magaliTad, agents Tavisi saqmianobidan gamomdinare, SeiZleba moeTxovos garkveuli
investiciebis ganxorcieleba. aseTi investiciebi SeiZleba iyos daubrunebeli xarje-
3
ix. regulacia №330/210 vertikaluri SeTanxmebebisa da SeTanxmebuli praqtikis mimarT
evrokavSiris funqcionirebis SeTanxmebis 101-e muxlis mesame nawilis gamoyenebaze, § 6,
<http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX:32010R0330>, [21.03.2015].
4
Whish R., Bailey D., Competition Law, 7th Ed., Oxford University Press, 2012, 621.
5
Jones A., Sufrin B., EU Competition Law Text, Cases, and Materials, 4th Ed., Oxford University Press, 2011, 631.
99
samarTlis Jurnali #1, 2016
bis gamoyenebis saSualeba, an, rodesac isini iyeneben agentebs, raTa farul garigebaSi
Sevidnen sabazro strategiaze, an principalebs Soris moaxdinon sensitiuri sabazro
informaciis gacvla.10
10
ix. vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, § 20.
11
Jones A., Sufrin B., EU Competition Law Text, Cases, and Materials, 4th Ed., Oxford University Press, 2011, 665.
12
vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, § 61.
13
Jones A., Sufrin B., EU Competition Law Text, Cases, and Materials, 4th Ed., Oxford University Press, 2011, 665.
14
vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, § 155.
101
samarTlis Jurnali #1, 2016
15
sasamarTlos gadawyvetileba saqmeze: T-19/91, §5, <http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/
TXT/?uri=CELEX:61991TJ0019>, [27.05.2015].
16
vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, § 203-205.
17
iqve, § 209-210.
102
solomon menabdiSvili, vertikaluri SeTanxmebisa da SezRudvebis
konkurenciulsamarTlebrivi Sefaseba
18
Whish R., Bailey D., Competition Law, 7th Ed., Oxford University Press, 2012, 646.
19
Jones A., Sufrin B., EU Competition Law Text, Cases, and Materials, 4th Ed., Oxford University Press, 2011, 675.
103
samarTlis Jurnali #1, 2016
4. regulacia 330/201020
34
ix. vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, <http://ec.europa.eu/
competition/antitrust/legislation/guidelines_vertical_en.pdf>, § 25, [21.03.2015].
108
solomon menabdiSvili, vertikaluri SeTanxmebisa da SezRudvebis
konkurenciulsamarTlebrivi Sefaseba
rogorc zemoT aRvniSneT, regulaciis me-4 muxli krZalavs mimwodeblis mier ga-
dasayidi fasis gansazRvras da dilersa da distributors aZlevs gadasayidi fasis da-
moukideblad gansazRvris SesaZleblobas. kerZod, am muxliT akrZalulia iseTi ver-
tikaluri SeTanxmebis dadeba, romelic pirdapir an arapirdapir axdens fasis fiqsaci-
as, an adgens minimalur gadasayid fass. gadasayidi fasis SenarCuneba SeiZleba moxdes
iribi xerxiTac, magaliTad: Tu mimwodebeli gansazRvravs distribuciis marJas an fas-
daklebis maqsimalur odenobas.35
aRsaniSnavia is faqtic, rom, komisiis azriT, mimwodeblis mier maqsimaluri fa-
sis gansazRvra an sarekomendacio fasebis miTiTeba, rogorc wesi, ar aris 101-e muxlis
darRveva.
konkurenciis organos mtkicebiT, gadasayidi fasis SenarCunebam SeiZleba gamo-
iwvios Semdegi uaryofiTi Sedegebi:
pirveli, fasis gamWvirvalobis gaZlierebiT mimwodeblebi SeiZleba bazarze fa-
rulad SeTanxmdnen;
meore, aRmofxvras brendis SigniT konkurencia. SeiZleba aseve xeli Seuwyos dis-
tributorebs/dilerebs Soris farul SeTanxmebas;
mesame, amcirebs konkurencias mwarmoeblebsa an/da sacalo movaWreebs Soris.
gansakuTrebiT ki, rodesac mwarmoeblebi iyeneben erTsa da imave distributorebs Ta-
vianTi produqciis distribuciisaTvis da gadasayidi fasis SenarCuneba yvelas an maT
umravlesobas exeba;
meoTxe, yvela an gansazRvrul distributorebs xeli eSlebaT gadasayidi fasis
SemcirebaSi, e.i. arapiradapir iwvevs fasis gazrdas;
mexuTe, gadasayidi fasis SenarCuneba SeiZleba ganaxorcielos sabazro Zalauf-
lebis mqone mwarmoebelma, raTa ar misces bazarze Sesvlis SesaZlebloba konkuren-
tebs. sabazro Zalauflebis mqone mimwodeblebma SeiZleba SesTavazon distributo-
rebs gazrdili marJa, ramac SeiZleba gadaibiros distributorebi, moemsaxuron rome-
lime gansakuTrebul brends;
meeqvse, SeiZleba Seamciros dinamikuroba da inovacia distribuciis doneze.
sxvadasxva distributors Soris fasis konkurenciis SezRudviT gadasayidi fasis Se-
narCunebam SeiZleba, xeli SeuSalos ufro efeqtur sacalo movaWreebs bazarze Ses-
vlaSi an/da saqonlis sakmarisi raodenobis dabal fasad mopovebaSi. aseve SeiZleba,
xeli SeuSalos an daabrkolos iseTi distribuciis formatis Seqmna an gafarToeba,
romelic efuZneba dabal fasebs.36
35
iqve, §48.
36
ix. vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, <http://ec.europa.eu/
competition/antitrust/legislation/guidelines_vertical_en.pdf>, § 224, [21.03.2015].
109
samarTlis Jurnali #1, 2016
37
ix. Mota M., et al, Hardcore Restrictions Under the Block Exemption Regulation on Vertical Agreements: An
Economic View, <http://ec.europa.eu/dgs/competition/economist/hardcore_restrictions_under_BER.pdf>, 5,
[05.04.2015].
38
Jones A., Sufrin B., EU Competition Law Text, Cases, and Materials, 4th Ed., Oxford University Press, 2011,
655-656.
110
solomon menabdiSvili, vertikaluri SeTanxmebisa da SezRudvebis
konkurenciulsamarTlebrivi Sefaseba
39
ix. vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, <http://ec.europa.eu/
competition/antitrust/legislation/guidelines_vertical_en.pdf>, § 51, [21.03.2015].
40
iqve.
41
ix. vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, <http://ec.europa.eu/
competition/antitrust/legislation/guidelines_vertical_en.pdf>, § 52, [21.03.2015].
42
iqve.
111
samarTlis Jurnali #1, 2016
43
ix. vertikalur SezRudvebze evrokavSiris komisiis saxelmZRvanelo, <http://ec.europa.eu/
competition/antitrust/legislation/guidelines_vertical_en.pdf>, § 60, [21.03.2015].
44
iqve, § 61.
45
iqve, § 62.
46
iqve, § 64.
112
solomon menabdiSvili, vertikaluri SeTanxmebisa da SezRudvebis
konkurenciulsamarTlebrivi Sefaseba
47
Mahinka S., Vertical Restraints as Exclusionary Practices: Current Issues in Regulated and Deregulated
Industries, Antitrust Law Journal, Issue 58, 1989-1990, 58.
113
samarTlis Jurnali #1, 2016
10. daskvna
48
Mahinka S., Vertical Restraints as Exclusionary Practices: Current Issues in Regulated and Deregulated
Industries, Antitrust Law Journal, Issue 58, 1989-1990, 107.
114
ana ramiSvili *
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.
115
samarTlis Jurnali #1, 2016
116
ana ramiSvili, instituciuri investorebis aqcioneruli aqtivizmis adgili korporaciuli
marTvis qarTul sistemaSi da misi gavlena saerTaSoriso Serwymis garigebebze
1
<http://www.ecgi.org/activism/index.php>. [28.04.2015].
2
Chiu I., The Foundations and Anatomy of Shareholder Activism, Oxford, 2010, 3.
3
Cheffins B.R., Armour J., The Past, Present, and Future of Shareholder Activism by Hedge Funds, J. Corp. L.,
Vol. 37, Iss. 1, 2011, 58.
4
vrclad ix. Rose P., Shareholder Proposals in the Market for Corporate Influence, Florida L. Rev., Vol. 66,
2014, 2179-2228.
5
Kahan M., Rock E. B., Hedge Funds in Corporate Governance and Corporate Control, U. Pa. L. Rev., Vol. 155,
Iss. 5, 2007, 1040.
6
Low Ch .K., A Road Map for Corporate Governance in East Asia, Nw. J. Int’l L. & Bus., Vol. 25, Iss. 1, 2004,
185-186.
7
Armour J., Cheffins B. R., The Rise and Fall (?) of Shareholder Activism by Hedge Funds, ECGI Working Paper
№136/2009, 2009, 2.
8
Gillan S.L., Starks L.T., The Evolution of Shareholder Activism in the United States, Journal of Applied Corporate
Finance, Vol. 19, Iss. 1, 2007, 58.
9
Nili Y., Missing the Forest for the Trees: A New Approach to Shareholder Activism, Harvard Bus. L. Rev., Vol.
4, 2014, 167.
117
samarTlis Jurnali #1, 2016
10
Cahn A., Donald D., Comparative Company Law, Cambridge UP., Cambridge, 2010, 799.
11
dawvrilebiT ix.: Gulinello Ch., The Retail Investor Vote: Mobilizing Rationally Apathetic Shareholders to
Preserve or Challenge the Board’s Presumption of Authority, Utah L. Rev., Vol. 2010, Iss. 3, 2010, 547-604.
12
vrclad ix. Langevoort D., The SEC, Retail Investors, and the Institutionalization of the Securities Markets, Va. L.
Rev., Vol. 95, Iss. 4, 2009, 1025-1083.
13
Harris L., Missing in Activism: Retail Investor Absence in Corporate Elections, Colum. Bus. L. Rev., Vol. 104,
Iss. 1, 2010, 104-204.
14
Black B., Protecting the Retail Investor in an Age of Financial Uncertainty, U. Dayton L. Rev., Vol. 35, 2009, 64.
15
individualuri, iseve rogorc instituciuri investori.
16
dawvrilebiT ix. Chiu I., Institutional Shareholders as Stewards: Toward a New Conception of Corporate
Governance, Brook. J. Corp. Fin. & Com. L. Vol. 6, 2012, 387-432.
118
ana ramiSvili, instituciuri investorebis aqcioneruli aqtivizmis adgili korporaciuli
marTvis qarTul sistemaSi da misi gavlena saerTaSoriso Serwymis garigebebze
17
Cheffins B.R., Armour J., The Past, Present, and Future of Shareholder Activism by Hedge Funds, J. Corp. L.,
Vol. 37, Iss. 1, 2011, 58.
18
vrclad ix. Sharfman B., A Theory of Shareholder Activism and its Place in Corporate Law, Tenn. L. Rev.,
Vol. 82, Iss. 4, 2015, 101-134.
19
Bainbridge S., The New Corporate Governance in Theory and Practice, Oxford UP., Oxford, 2008, 22.
20
dawvrilebiT ix. Romano R., Less is More: Making Institutional Investor Activism A Valuable Mechanism
of Corporate Governance, Yale Journal on Regulation, Vol. 18, Iss. 2, 2001, 174-252.
21
hej-fondebTan erTad alternatiuli sainvesticio fondebis ricxvSi Sedian kerZo
(saaqcio) kapitalis sainvesticio fondebi, birJaze movaWre sainvesticio fondebi da
suverenuli sainvesticio fondebi. Çelik S., Isaksson M., Institutional Investors as Owners: Who Are
They and What Do They Do?, OECD Corporate Governance Working Papers, №.11, OECD Publishing, 2013, 8,
xelmisawvdomia Semdeg vebmisamarTze: <http://dx.doi.org/10.1787/5k3v1dvmfk42-en>, [16.09.2015].
22
Kahan M., Rock E. B., Hedge Funds in Corporate Governance and Corporate Control, U. Pa. L. Rev., Vol. 155,
Iss. 5, 2007, 1028.
23
iqve, 1047.
119
samarTlis Jurnali #1, 2016
120
ana ramiSvili, instituciuri investorebis aqcioneruli aqtivizmis adgili korporaciuli
marTvis qarTul sistemaSi da misi gavlena saerTaSoriso Serwymis garigebebze
34
dawvrilebiT ix. Hu h. Black B., The New Vote Buying: Empty Voting and Hidden (Morphable) Ownership,
S. Cal. L. Rev., Vol. 79, 2006, 811-908.
35
dawvrilebiT ix. Bebchuk L., Brav A., Jiang W., The Long-Term Effects of Hedge Fund Activism, Colum.
L. Rev., Vol. 115, Iss. 5, 2015, 1085-1156. agreTve ix.: Katelouzou D., Myths and Realities of Hedge Fund
Activism: Some Empirical Evidence, Va. L. & Bus. Rev., Vol. 7, 2013, 459-504.
36
hej-fondebis aqtivizmis Sesvlis, vaWrobis, disciplinirebisa da gasvlis stadiebi
gamoiyofa. dawvrilebiT ix.: Katelouzou D., Worldwide Hedge Fund Activism: Dimensions and Legal
Determinants, J. Bus. L., Vol 17, Iss. 3, 2015, 797.
37
Cheffins B.R., Armour J., The Past, Present, and Future of Shareholder Activism by Hedge Funds, J. Corp. L.,
Vol. 37, Iss. 1, 2011, 57.
38
Kahan M., Rock E. B., Hedge Funds in Corporate Governance and Corporate Control, U. Pa. L. Rev., Vol. 155,
Iss. 5, 2007, 1069.
39
Rose P., Sharfman B., Shareholder Activism as a Corrective Mechanism in Corporate Governance, BYU L. Rev.,
Vol. 2014, Iss. 2, 2014, 101-135. ix. <http://ssrn.com/abstract=2324151> [07.12.2014].
40
vrclad ix. Sharfman B., Activist Hedge Funds in a World of Board Independence: Creators or Destroyers
of Long-Term Value? Columbia Business Law Review, Forthcoming. xelmisawvdomia Semdeg
vebmisamarTze: <http://ssrn.com/abstract=2576408>. [24.03.2015]. mosazrebas qarTul realobas
Tu movargebT, gamova, rom instituciur investorebs SeeZlebaT direqtorebis mier
miRebul gadawyvetilebebSi maT mier gamovlenili xarvezebis Taobaze sameTvalyureo
sabWos informireba.
121
samarTlis Jurnali #1, 2016
41
Geczy Ch., Jeffers J., Musto D., Tucker A., Institutional Investing When Shareholders Are Not Supreme, Harv.
Bus. L. Rev., Vol. 5, Iss. 1, 2015, 75.
42
Anabtawi I., Stout L., Fiduciary Duties for Activist Shareholders, Stanf. L. Rev., Vol. 60, Iss. 5, 2008, 1260.
43
Admati A. R. Pfleiderer P., The “Wall Street Walk” and Shareholder Activism: Exit as a Form of Voice, The
Review of Financial Studies, Vol. 22, Iss. 7, 2009, 2650.
44
Rock E., Shareholder Eugenics in the Public Corporation, Cornell L. Rev., Vol. 97, 2012, 856.
122
ana ramiSvili, instituciuri investorebis aqcioneruli aqtivizmis adgili korporaciuli
marTvis qarTul sistemaSi da misi gavlena saerTaSoriso Serwymis garigebebze
Celis (Lead Plaintiff) institutis SemoRebis gziT gaxda SesaZlebeli, rasac 1995 wlis
kerZo fasiani qaRaldebis Taobaze samarTalwarmoebis reformis aqti iTvaliswinebs.56
wamyvani mosarCelis institutma saSualeba misca instituciur investorebs, koleqti-
uri sarCeli aqtivizmis erT-erT formad eqciaT.57 fasiani qaRaldebiT TaRliTobis
Taobaze aRZrul sarCelebSi instituciuri investorebis monawileobas wamyvani mo-
sarCelis saxeliT gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba, risTvisac maT yovelmxriv xe-
li ewyobaT.58 fasiani qaRaldebiT TaRliTobis Taobaze aRZrul sarCelebTan erTad
instituciuri investorebis monawileoba Serwymis garigebebTan dakavSirebul samar-
TalwarmoebaSi wamyvani mosarCelis saxeliT aqcioneruli aqtivizmis sasamarTlo-
seuli formaa, romelic aqcioneruli aqtivizmis tradiciuli sasamarTlo formebis
erT-erT nairsaxeobas qmnis.59
fasiani qaRaldebis kanonmdeblobis darRvevasTan dakavSirebiT dawyebul samar-
TalwarmoebaSi mopasuxe mxared Tavad sazogadoeba gamodis. individualuri investo-
ri ar sargeblobs wamyvani mosarCelis institutiT, radgan naklebad gaTviTcnobiere-
bul investorad miiCneva.60 zogi mklevari miiCnevs, rom warmomadgenlobiTi sarCeli
adekvaturad ar asaxavs sxva aqcionerebis interesebs, risTvisac mizanSewonili iqneba,
Tu mopasuxed aqcionerTa sxva jgufic CaerTveba.61
74
vrclad ix.: Papadima R., Appraisal Activism in M&A Deals: Recent Developments in the United States and
the EU, European Company Law, Vol. 12, Iss. 4, 2015, 188-198.
75
Korsmo Ch., Myers M., Appraisal Arbitrage and the Future of Public Company M&A, Brooklyn Law
School, Legal Studies Research Paper №388, 2014, 1. xelmisawvdomia: http://ssrn.com/abstract=2424935
[16.06.2015].
128
ana ramiSvili, instituciuri investorebis aqcioneruli aqtivizmis adgili korporaciuli
marTvis qarTul sistemaSi da misi gavlena saerTaSoriso Serwymis garigebebze
debi iyeneben – isini mxolod erTi mizniT iZenen gamocxadebis momentidan aqciaTa wi-
lebs, raTa Sefasebis uflebiT sargeblobis Sedegad miiRon mogeba da sinamdvileSi
ar apireben aqcionerad darCenas axalwarmoqmnil an mierTebis Sedegad gadarCenil
korporaciaSi. SefasebiTi arbitraJi Serwymis arbitraJis aratradiciuli formaa da
SeiZleba Sida Semowmebis saSualebad mogvevlinos, romelic Serwymis garigebebSi mi-
noritari aqcionerebis interesebs dacvas uzrunvelyofs.76 koleqtiuri moqmedebis
problemis gadaWris gziT, rac ase damaxasiaTebelia aqcioneruli aqtivizmisaTvis,
arbitraJerebi noyier niadags umzadeben Sefesebis uflebis efeqtian ganxorciele-
bas. damatebiT unda aRiniSnos isic, rom minoritari aqcionerebisaTvis SesaZlo zia-
nis miyenebis riskis Semcirebis xarjze SefasebiTi arbitraJi minoritaruli wilebis
Rirebulebis zrdas uwyobs xels.77 gansxvavebuli mosazreba miuTiTebs imaze, rom Se-
fasebiTma arbitraJma SeiZleba, Sefasebis uflebiT sargeblobis procesis borotad
gamoyenebis riski Seqmnas.78
SefasebiTi arbitraJis warmoSoba im mzardma gavlenam ganapiroba, romliTac
sargebloben hej-fondebi finansuri mdgomareobidan gamomdinare da maTi aqtivizmis
agresiulma xasiaTma, iseve rogorc mniSvnelovani wili zogadma samarTalganviTare-
bam Seitana. SefasebiTi arbitraJis ganviTarebas xeli Seuwyo sasamarTlo praqtikaSi
Sefasebis uflebasTan dakavSirebuli iseTi gadawyvetilebebis momravlebam, romleb-
mac amgvari strategiis ganviTarebisaTvis didi SesaZleblobebi Seqmnes.
SefasebiTi arbitraJis warmoSobis mTavar mizezad Sefasebis uflebis erT-erTi
Tavisebureba miiCneva, romelic sxva saxis sasarCelo warmoebisaTvis ar aris damaxa-
siaTebeli. Sefasebis uflebiT sargeblobisaTvis sarCelis Setanis dros investorTa
wre SeuzRudavia, rac imas niSnavs, rom sarCelis Setanis ufleba aqvs ara marto im pi-
rebs, romlebic Serwymis garigebis gamocxadebis momentisTvis aqciaTa wilebis mflo-
belebi arian, aramed im pirebsac, romlebic wilebs gamocxadebis Semdeg SeiZenen. de-
laveris sakanclero sasamarTlom erT-erT gadawyvetilebaSi aRniSna, rom Sefasebis
uflebiT aRWurvili im wilebis mflobelTaTvis, romlebic monawileoben kenWisyraSi,
aRricxvis dRea uSualod kenWisyris dRe da ara ufro adrindeli TariRi, magaliTad
registraciis dRe.79 aman saSualeba misca investors, kargad ganexila Serwymis piro-
bebi da kenWisyramde ramdenime saaTiT adre an sul bolo saaTs SeeZina aqciebi, rom
SemdgomSi Sefasebis uflebis gamoyenebis mizniT Seetana sasamarTloSi sarCeli. erT-
erTi saqme, romelzec SefasebiTi aqtivizmis farglebSi yvelaze maRali Sedegi daido,
ukavSirdeba karl aiqanis (Carl Icahn) kampanias delis korporaciis wanaaRmdeg, romel-
76
Korsmo Ch., Myers M., Appraisal Arbitrage and the Future of Public Company M&A, Brooklyn Law
School, Legal Studies Research Paper №388, 2014, 3. xelmisawvdomia: http://ssrn.com/abstract=2424935
[16.06.2015].
77
iqve.
78
In re Appraisal of Dole Food Company, Inc., №9079-VCL.
79
In re Appraisal of Transkaryotic Therapies, Inc., C.A. №1554-CC (Del. Ch. May 2, 2007). aRniSnuli
gadawyvetileba sakamaToa. mopasuxe aRniSnavda, rom aseTi midgoma Sefasebis uflebis
miznebs miuRwevels xdis imiT, rom arbitraJerebis sainvesticio instrumentad aqcevs
uflebas, romlis mizania mowinaaRmdege aqcionerebisaTvis stabilurobis Seqmna.
129
samarTlis Jurnali #1, 2016
80
Katelouzou D., Worldwide Hedge Fund Activism: Dimensions and Legal Determinants, J. Bus. L., Vol 17, Iss.
3, 2015, 828.
81
Papadima R., Appraisal Activism in M&A Deals: Recent Developments in the United States and the EU,
European Company Law, Vol. 12, Iss. 4, 2015, 188.
82
Armour J., Skeel D., Who Writes the Rules for Hostile Takeovers, and Why? The Peculiar Divergence of U.S.
and U.K. Takeover Regulation, Geo.L.J. Vol. 95, 2007, 1727.
130
ana ramiSvili, instituciuri investorebis aqcioneruli aqtivizmis adgili korporaciuli
marTvis qarTul sistemaSi da misi gavlena saerTaSoriso Serwymis garigebebze
83
Briggs Th., Corporate Governance and the New Hedge Fund Activism: An Empirical Analysis, J. Corp. L., Vol.
32, Iss. 4, 2007, 693.
84
Magnuson W., Takeover Regulation in the United States and Europe: An Institutional Approach, Pace Int’l L.
Rev., Vol. 21, 2009, 231.
85
Coffee J., Future as History: The Prospects for Global Convergence in Corporate Governance and Its Implications,
Nw. U. L. Rev., Vol. 93, Iss. 3, 1998-1999, 643.
86
vrclad ix. Gevurtz F., The Globalization of Corporate Law: The End of History or a Never-Ending Story,
Wash. L. Rev., Vol. 86, Iss. 3, 2011, 475-521.
131
samarTlis Jurnali #1, 2016
4. daskvna
132
salome fruiZe *
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti, mowveuli leqtori.
1
termin „pirovnuli uflebebis~ damkvidrebis mizanSewonilobisa da saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsiT gaTvaliswinebuli „piradi~, „piradi araqonebrivi uflebebis~
cnebebTan mimarTebis Sesaxeb ix. kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri
cnebebi, Tb., 2009, 132-133.
2
Van der Sloot B., Privacy as Personality Right: Why the ECtHR’s Focus on Ulterior Interests Might Prove
Indispensable in the Age of “Big Data”, 31 (80) Utrecht Journal of International and Eurpean Law, 25, 2015, 26.
133
samarTlis Jurnali #1, 2016
3
gabexaZe d., reputacia, rogorc gamoxatvis Tavisuflebis SezRudvis safuZveli, adamianis
uflebaTa evropuli standartebi da maTi gavlena saqarTvelos kanonmdeblobasa da
praqtikaze, korkelia k. (red.), Tb., 2006, 53.
4
Pasca A., Les poursuites-Bâillons : frontière entre liberté d’expression et droit à la réputation, lex Electronica,
revue du Centre de recherche en droit public, Vol. 14, N2, 2009, 9.
5
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2012 wlis 20 Tebervlis
№as-1278-1298-2011 gadawyvetileba, ix. <http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/ganmarteba
7.pdf>, [09.11.2015].
6
Sead. hendisaidi gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (1976), citirebulia saqarTvelos
uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2012 wlis 20 Tebervlis №as-1278-
1298-2011 gadawyvetilebaSi, ix. <http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/ganmarteba7.pdf>,
[09.11.2015].
7
Brun H., Libertés d’expression et de presse; droits à la dignité, l’honneur, la réputation et la vie privée, Revue
Générale de Droit, Vol. 23, Issue 3, 1992, 451.
8
Van der Sloot B., Privacy as Personality Right: Why the ECtHR’s Focus on Ulterior Interests Might Prove
Indispensable in the Age of “Big Data”, 31 (80) Utrecht Journal of International and Eurpean Law, 25, 2015, 27.
9
ix. evropuli konvenciis me-10 muxlis me-2 punqti.
10
saqarTvels konstitucia, saqarTvelos parlamentis uwyebebi, 31-33, Tb., 1995.
11
ix. saqarTvelos konstitucia, muxli 17.1: „adamianis pativi da Rirseba xelSeuvalia~.
134
salome fruiZe, gamoxatvis uflebis mimarTeba pativisa da reputaciis pirovnul
uflebebTan
12
gadawyvetileba ix. <http://constcourt.ge/ge/legal-acts/judgments/moqalaqe-akaki-gogichaishvili-saqartve-
los-parlamentis-winaagmdeg-117.page>, [09.11.2015].
13
Saint-Pau J.-Ch., Droits de la personnalité, Paris, 2013, 945.
14
niniZe T., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentarebi, wigni I, Tb., 2002, 64.
15
barabaZe n., saxelis, pativis, Rirsebisa da saqmiani reputaciis dacvis Sesaxeb aRZrul
saqmeTa ganxilvisa da moraluri zianisaTvis kompensaciis dakisrebis zogierTi
Taviseburebani, Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, №4, Tb., 2011, 112.
16
ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 18 ivlisis №3k/376-01 gadawyvetileba,
citirebulia: kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009,
146-147.
135
samarTlis Jurnali #1, 2016
17
Smet S., Freedom of Expression and the light to Reputation: Human Rights in Conflict, American University
International Law Review, Vol. 26, Issue 1, 2010, 187.
18
iqve, 187.
19
Van der Sloot B., Privacy as Personality Right: Why the ECtHR’s Focus on Ulterior Interests Might Prove
Indispensable in the Age of “Big Data”, 31 (80) Utrecht Journal of International and Eurpean Law, 25, 2015, 31.
20
Smet S., Freedom of Expression and the Right to Reputation: Human Rights in Conflict, American University
International Law Review, Vol. 26, Issue 1, 2010, 193.
21
gadawyvetileba ix. <http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-61861>, [10.11.2015].
22
`Personal Identity and Psychological Integrity.”
23
Van der Sloot B., Privacy as Personality Right: Why the ECtHR’s Focus on Ulterior Interests Might Prove
Indispensable in the Age of “Big Data”, 31 (80) Utrecht Journal of International and Eurpean Law, 25, 2015, 32.
24
mag. ix. roTe avstriis winaaRmdeg (2012w.), a. norvegiis winaaRmdeg (2009w.), citirebulia
Van der Sloot B., Privacy as Personality Right: Why the ECtHR’s Focus on Ulterior Interests Might Prove
Indispensable in the Age of “Big Data”, 31 (80) Utrecht Journal of International and Eurpean Law, 25, 2015, 32.
25
~right to privacy.”
26
Van der Sloot B., Privacy as Personality Right: Why the ECtHR’s Focus on Ulterior Interests Might Prove
Indispensable in the Age of “Big Data”, 31 (80) Utrecht Journal of International and Eurpean Law, 25, 2015, 32,
44.
136
salome fruiZe, gamoxatvis uflebis mimarTeba pativisa da reputaciis pirovnul
uflebebTan
33
gabexaZe d., reputacia, rogorc gamoxatvis Tavisuflebis SezRudvis safuZveli, adamianis
uflebaTa evropuli standartebi da maTi gavlena saqarTvelos kanonmdeblobasa da
praqtikaze, korkelia k. (red.), Tb., 2006, 60.
34
Smet S., Freedom of Expression and the right to Reputation: human rights in conflict, American University
International Law Review, Vol. 26, Issue 1, 2010, 228.
35
gabexaZe d., reputacia, rogorc gamoxatvis Tavisuflebis SezRudvis safuZveli, adamianis
uflebaTa evropuli standartebi da maTi gavlena saqarTvelos kanonmdeblobasa da
praqtikaze, korkelia k. (red.), Tb., 2006, 63.
36
gadawyvetileba ix.: <http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-59366>, [09.11.2015].
37
Flauss J.-F., The European Court of Human Rights and the Freedom of Expression, Indiana Law Journal, 2009,
818.
38
Smet S., Freedom of Expression and the Right to Reputation: Human Rights in Conflict, American University
International Law Review, Vol. 26, Issue 1, 2010, 208.
39
gabexaZe d., reputacia, rogorc gamoxatvis Tavisuflebis SezRudvis safuZveli, adamianis
uflebaTa evropuli standartebi da maTi gavlena saqarTvelos kanonmdeblobasa da
praqtikaze, korkelia k. (red.), Tb., 2006, 64.
40
gociriZe e., „azris gamoxatva~, romelsac ar icavs evropuli konvenciis me-10 muxli,
adamianis uflebaTa evropuli standartebi da maTi gavlena saqarTvelos kanonmdeblobasa
da praqtikaze, korkelia k. (red.), Tb., 2006, 115.
138
salome fruiZe, gamoxatvis uflebis mimarTeba pativisa da reputaciis pirovnul
uflebebTan
li ar aqvs, sasamarTlo mis mimarT ufro mkacrad aris ganwyobili. saqmeze – de haasi
da jijselsi belgiis winaaRmdeg41 (1997w.) – sasamarTlom daadgina, rom „mosazrebebi
SeiZleba iyos gadaWarbebuli da zRvargadasuli, gansakuTrebiT konkretuli faqtob-
rivi safuZvlis ararsebobis SemTxvevaSi.“42 saqmeze – petrina rumineTis winaaRmdeg43
(2008w.) – evropulma sasamarTlom miiCnia, rom gamoTqmebi, romlebic pirdapir adana-
Sauleben konkretul identificirebul pirs da srulad moklebulia faqtobriv sa-
fuZvels, ver iqneba daculi provokaciisa Tu gazviadebis safuZvliT.44
Sesabamisad, rodesac SefasebiT msjelobas WeSmariti faqtobrivi safuZveli
aqvs, mis stilistur misaRebobas naklebi yuradReba eqceva, xolo Tu mosazreba mok-
lebulia yovelgvar faqtobriv dasabuTebas, misi Sefasebisas sasamarTlos damokide-
buleba ufro mkacria.
iyos mizanSewonili, radgan daculi sikeTe ver aRemateba pirisaTvis miyenebul zians
im SemTxvevaSi, rodesac vrceldeba mcdari informacia, sinamdvilisaTvis Seusabamo
faqtebi. am dros sazogadoebis SecdomaSi SeyvanasTanac gvaqvs saqme, anu zaralde-
ba rogorc kerZo, aseve sajaro, sazogadoebrivi interesi. aqac gadamwyveti mniSvne-
loba unda mieniWos Jurnalistis mier patiosani saqmianobis standartis dacvas, mis
qmedebebs. Sesabamisad, „b“ qvepunqtiT dadgenili kriteriumis mxolod pirveli na-
wilis gaTvaliswineba misaRebi iqneba „a“ qvepunqtiT dadgenil kriteriumTan erTad.
imave mdgomareobasTan gvaqvs saqme „e“ qvepunqtiT dadgenili kriteriumis SemTxveva-
Si: mcdar faqtebze dafuZnebuli reportaJi, Tundac misi momamzadeblis yovelgvari
bralis gamoricxvis SemTxvevaSi, ar SeiZleba CaiTvalos „samarTlianad“ da „zustad“,
Tundac sazogadoebrivi interesis, sazogadoebis mier informaciis miRebis uflebis
gaTvaliswinebiT. aRniSnul SemTxvevebSi piri SeiZleba gaTavisufldes mosarCeli-
saTvis miyenebuli zianis anazRaurebisagan, magram gavrcelebuli cnobebis uaryofis
an sasamarTlos gadawyvetilebis Sesaxeb informaciis gamoqveynebis valdebulebis
misTvis daukisrebloba gamoiwvevda usamarTlo Sedegs.61
rac Seexeba SefasebiTi msjelobebis SezRudvas, kanoni iTvaliswinebs uxamsobis
cnebis ganmartebas. kerZod, kanonis pirveli muxlis „v“ qvepunqtis Tanaxmad, uxamso-
ba aris gancxadeba, romelsac ara aqvs politikuri, kulturuli, saganmanaTleblo an
samecniero Rirebuleba da romelic uxeSad laxavs sazogadoebaSi sayovelTaod dam-
kvidrebul eTikur normebs. amave kanonis me-9 muxlis Tanaxmad, Tu sityva/gamoxatva
exeba uxamsobas, pirispir Seuracxyofas, kanoniT SeiZleba dawesdes aseTi gamoxatvis
SezRudvebi. Tumca am saxis gamoxatvis konkretuli regulireba kanonSi moyvanili ar
aris.
am SemTxvevaSi samoqalaqo wesiT dacvis SesaZleblobis miRma rCeba Seuracxmyo-
feli gamonaTqvamebisagan dacva. magaliTad, Tu piri miiCnevs, rom meore piri aris
„naZirala“, „usindiso“ da „amoraluri“ da a.S., rasac televiziiT gamosvlisas ambobs,
adresati mas samoqalaqo wesiT ver Seedaveba pativisa da reputaciis dacvis mizniT,
radganac es sityvebi piris subieqtur damokidebulebas gamoxatavs da konkretul
faqtebze ar aris dafuZnebuli. pativis samoqalaqosamarTlebrivi dacvis mizniT mo-
sarCeles SeuZlia, miuTiTos saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-18 muxlze.62 Tumca
me-18 muxli ufro zogadi xasiaTisaa, vidre kanoni „sityvisa da gamoxatvis Tavisuf-
lebis Sesaxeb“ da detalurad ar aregulirebs pativisa da saqmiani reputaciis dacvis
winapirobebs.
61
ciliswamebis faqtis damtkicebis SemTxvevaSi gamomdinare samarTlebriv Sedegebs
iTvaliswinebs sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb kanonis me-17 muxli:
„1. ciliswamebasTan dakavSirebiT mopasuxes SeiZleba daekisros sasamarTlos mier
dadgenili formiT cnobis gamoqveyneba sasamarTlos gadawyvetilebis Sesaxeb.
2. dauSvebelia mopasuxis iZuleba, moixados bodiSi.
3. Tu mopasuxe kanoniT dadgenil vadaSi ganaxorcielebs Sesworebas an uaryofas, magram
Sesworebis an uaryofis gamoqveyneba ar aris sakmarisi ciliswamebiT mosarCelisaTvis
miyenebuli zianis jerovani anazRaurebisaTvis, mopasuxes SeiZleba daekisros mosar-
CelisaTvis miyenebuli qonebrivi an/da araqonebrivi (moraluri) zianis anazRaureba~.
62
kanonis teqsti ix. bmulze: <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/31702> [09.11.2015].
143
samarTlis Jurnali #1, 2016
4. daskvna
70
germaniis federaluri sasamarTlos mier iuridiuli piris pativis dacvis Sesaxeb ix.
kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 132.
71
Sead. Meyerson D., The Legitimate Extent of Freedom of Expression, 52 University of Toronto Law Journal,
2002, 340.
72
gociriZe e., „azris gamoxatva~, romelsac ar icavs evropuli konvenciis me-10 muxli,
adamianis uflebaTa evropuli standartebi da maTi gavlena saqarTvelos kanonmdeblobasa
da praqtikaze, korkelia k. (red.), Tb., 2006, 100.
146
salome fruiZe, gamoxatvis uflebis mimarTeba pativisa da reputaciis pirovnul
uflebebTan
73
ix. kanonis me-7 muxli: „mtkicebulebis standarti da tvirTi~ .
74
gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari (Tavi meore, saqarTvelos moqalaqeoba.
adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani), Tb., 2013, 114-115.
75
iqve, 115.
147
ekaterine qardava *
1. Sesavali
148
ekaterine qardava, Sromis samarTlis ganviTareba evrointegraciuli procesebis fonze
6
ix. <http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/documents/eap_aa/associationagenda_2014_ka.pdf>.
7
profesiuli kavSirebis uflebebi da ZiriTadi SromiTi standartebi, 8, <http://eeas.europa.
eu/delegations/georgia/documents/eap_aa/associationagenda_2014_ka.pdf>.
8
vaWroba da mdgradi ganviTareba, 21-22, <http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/documents/eap_aa/
associationagenda_2014_ka.pdf>.
9
vaWroba da mdgradi ganviTareba, 31-32, <http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/documents/eap_aa/
associationagenda_2014_ka.pdf>.
10
saqarTvelos mTavrobis gankarguleba №1516, 03.09.2014, gamoqveynebis TariRi: 15.09.14,
<https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2496190>, saqarTvelos mTavrobis gankarguleba, №59,
26.01.15, gamoqveynebis TariRi: 02.02.15, <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2702520>.
151
samarTlis Jurnali #1, 2016
11
SeTanxmeba `partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb~, miRebis TariRi: 22.04.1996.
ratificirebulia saqarTvelos parlamentis mier; saqarTvelos parlamentis dadge-
nileba №347-Is, parlamentis uwyebani №22-23, 04.09.1996, ZalaSi Sesvlis TariRi: 01.07.1999,
<https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1212956>.
12
saqarTvelos mTavrobis gankarguleba №22, 08.05.2004, 43-e muxli, me-2 punqti.
13
saqarTvelos parlamentis dadgenileba №828-Is, 02.09.1997, parlamentis uwyebani, №37-38,
10.09.1997, <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/38704>.
14
saqarTvelos prezidentis brZanebuleba, №317, 24.07.2000, <https://matsne.gov.ge/ka/document/
view/1252267>.
15
saqarTvelos prezidentis gankarguleba №1422, 31.12.2000.
152
ekaterine qardava, Sromis samarTlis ganviTareba evrointegraciuli procesebis fonze
16
`tasisis~ programis farglebSi Seqmnili sakonsultacio centri saqarTveloSi, sa-
marTlebrivi da ekonomikuri reformebis ganxorcielebis xelSemwyobi instrumenti.
1997 wlidan konsultaciebs uwevda saqarTvelos samTavrobo uwyebebs. igi gaxda kanon-
mdeblobis harmonizaciis procesis warmmarTveli erTiani makoordinebeli organos –
samTavrobo komisiis – konsultanti.
17
saqarTvelos prezidentis gankarguleba №613, 13.06.2001.
18
saqarTvelos mTavrobis gankarguleba №22, 08.05.2004.
19
ix. <http://www.parliament.ge/uploads/other/18/18483.pdf>.
20
evropuli samezoblo politikis farglebSi saqarTvelosa da evrokavSirs Soris samoq-
medo gegmis SemuSavebis mizniT molaparkebis dawyebis Sesaxeb, saqarTvelos parlamentis
gancxadeba №1477-Is, 20.05.2005.
21
saqarTvelos mTavrobis dadgenileba, №112, 11.07.2005, ssm, 82, 13.07.2005, evrokavSiris
samezoblo politikis farglebSi samoqmedo gegmis Taobaze saqarTvelos poziciis
SemuSavebisa da evropis mxaresTan molaparakebisaTvis komisiis Seqmnis Sesaxeb, <https://
matsne.gov.ge/ka/document/view/1287563>.
22
saqarTvelos mTavrobis gankarguleba `evropis samezoblo politikis samoqmedo
gegmisTvis saqarTvelos prioritetebis damtkicebis Sesaxeb~, №291, 11.07.2005.
153
samarTlis Jurnali #1, 2016
23
saqarTvelos mTavrobis dadgenileba, №195, 03.11.2005, evrokavSiris samezoblo po-
litikisa da natoSi integraciis procesSi saqarTvelos prioritetebis realizaciis
uwyebaTaSorisi koordinaciis samTavrobo komisiis Seqmnis Sesaxeb, ssm, 129, 03.11.2005,
<https://matsne.gov.ge/ka/document/view/10630>.
24
ix. <http://www.eeas.europa.eu/delegations/georgia/documents/eu_georgia/booklet_a4_2geo.pdf>.
25
saqarTvelos mTavrobis gankarguleba, №498, 20.10.2006, evropuli samezoblo politikis
farglebSi evrokavSir-saqarTvelos samoqmedo gegmis ganxorcielebis saqarTvelos
mTavrobis gegmis SemuSavebis Sesaxeb.
26
saqarTvelos prezidentis brZanebuleba `saqarTvelosa da evrokavSirs Soris asocirebis
Sesaxeb SeTanxmebis“ teqstis miRebis mizniT evrokavSirTan molaparakebis gamarTvis
uflebamosilebis miniWebis Taobaze, №489, 12.07.2010.
27
saqarTvelos mTavrobis dadgenileba ,,saqarTvelosa da evrokavSirs Soris Rrma da
yovlismomcveli Tavisufali vaWrobis Sesaxeb SeTanxmebaze molaparakebebis warmoebis
mizniT uwyebaTaSorisi samuSao jgufis Seqmnis Taobaze“, №61, 21.02.2012, gamoqveynebis
TariRi: 22.02.2012, <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1593359>.
28
saqarTvelos mTavrobis dadgenileba, №112, 27 ianvari, 2014, <https://matsne.gov.ge/ka/document/
view/2218037>.
29
saqarTvelos mTavrobis gankarguleba, №186, 07.02.2014, <https://matsne.gov.ge/ka/document/
view/2250269>.
154
ekaterine qardava, Sromis samarTlis ganviTareba evrointegraciuli procesebis fonze
miuxedavad imisa, rom 2006 wlis kanonma moicva Sromis sferoSi sayovelTaod
aRiarebuli bevri principi da danerga Tanamedrove Sromis bazris Sesabamisi axali
institutebi, is Sors idga, erTi mxriv, evrokavSiris kanonmdeblobiT dadgenili stan-
dartebisgan, meore mxriv, kodifikaciis arsisgan. aseve, man ar gaiTvaliswina eqspertTa
analizis Sedegebi, rekomendaciebi, datova reagirebis gareSe da erTgvarad Seqmna
SromiTi urTierTobebis proevropulad regulirebis problema. kodeqsi Seicavda
debulebebs, romlebic pirdapir ewinaaRmdegoboda evrokavSiris direqtivebis moTxov-
nebs da saqarTvelos mier nakisr sxva saerTaSoriso valdebulebebs.35
axali Sromis kodeqsis miReba emTxveva im periods, roca saqarTvelo gaxda
evropis samezoblo politikis beneficiari. PCA-s safuZvelze Sromis sferos
mowesrigebis Sesaxeb rekomendaciebi aisaxa ENP AP-Si, sadac naTqvamia, rom saWiroa:
Zalisxmevis mimarTva ,,evropis socialuri qartiiT~ gansazRvruli standartebis Ses-
rulebis uzrunvelsayofad – profesiuli kavSirebis ZiriTadi uflebebisa da Sromis
ZiriTadi standartebis uzrunvelyofa saqarTvelos mier ratificirebuli ,,Sromis
saerTaSoriso organizaciis~ konvenciebis Sesabamisad.36 ENP AP-is saqarTvelos mier
Sesrulebis yovelwliuri Sefasebis angariSSi evrokomisia asaxavda arsebul viTare-
bas da SeimuSavebda rekomendaciebs, rac wlebis mixedviT ase gamoiyureba:
2007 weli. saqarTvelom moaxdina dasaqmebisa da SromiTi urTierTobebis sruli
liberalizeba. dRes am sferos erTaderTi maregulirebeli Sromis bazaria. xangrZli-
vad umuSevarTa ricxvi bazarze Warbobs. Sromis bazarze arsebul rTul situacias am-
Zimebs dasaqmebisa da Sromis bazris efeqturi politikis ararseboba. 2006 wlis Sro-
mis kodeqsi, romelic profkavSirebTan yovelgvari winaswari konsultaciebis gareSe
momzadda, ar Seesabameba ,,Sromis saerTaSoriso organizaciis“ standartebs. ufro me-
tic, Sromis kanoni ewinaaRmdegeba evrokavSiris standartebsa da saqarTvelos mier
2005 wlis ivlisSi ratificirebul ,,evropis socialuri qartiis“ standartebs. socia-
luri dialogis warmoebis TvalsazrisiT araviTari winsvla ar aRiniSneba;37
2008 weli. rac Seexeba Sromis kanonmdeblobas, samuSao uflebebsa da socialur
dialogs, saqarTvelom ganacxada socialur partniorebTan ufro intensiuri dia-
logis warmarTvis Sesaxeb, magram am mizniT konkretuli RonisZiebebi ar Catarebula.
Sromis kodeqsSi cvlilebebi ar Sesula;38
35
saqarTvelos kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan harmonizaciis erov-
nuli programis ganxorcielebis arsebuli mdgomareoba, ekonomikuri politikisa da
samarTlebrivi sakiTxebis qarTul-evropuli sakonsultacio centris (GEPLAC) angariSi,
2006 wlis 13 ivnisis mdgomareobiT, 20-21, <http://www.parliament.ge/uploads/other/18/18477.pdf>.
36
saqarTvelos kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan harmonizaciis erov-
nuli programis ganxorcielebis arsebuli mdgomareoba, ekonomikuri politikisa da
samarTlebrivi sakiTxebis qarTul-evropuli sakonsultacio centris (GEPLAC) angariSi,
2006 wlis 13 ivnisis mdgomareobiT, 15, <http://www.parliament.ge/uploads/other/18/18476.pdf>.
37
evrokavSiris samezoblo politikis ganxorcieleba 2007 wels, Sualeduri angariSi sa-
qarTvelos Sesaxeb, briuseli, 03.04.2008, SEC (2008) 393, evrokomisiis samuSao dokumenti,
<http://www.eeas.europa.eu/delegations/georgia/eu_georgia/political_relations/political_framework/enp_
georgia_news/index_en.htm>
38
evropis samezoblo politikis ganxorcielebis Sualeduri angariSi, briuseli, evro-
komisiis samuSao dokumenti, romelic Tan erTvis evrokavSiris komunikes evropar-
lamentisa da evrokavSiris sabWosTvis, 23.04.2009, 15, <http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/
documents/eu_georgia/enp_progessreport2008_ka.pdf>.
156
ekaterine qardava, Sromis samarTlis ganviTareba evrointegraciuli procesebis fonze
39
evropis samezoblo politikis ganxorcieleba 2009 wlis ganmavlobaSi: angariSi saqar-
Tvelos Sesaxeb, evrokomisiis samuSao dokumenti, evrokomisia, briuseli, 12.05.2010, SEC
(2010), 518, 10, <http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/documents/eu_georgia/enp_progressreport2009_
ka.pdf>.
40
samuSao dokumenti, evropis samezoblo politikis ganxorcieleba 2010 wlis ganmavlo-
baSi, angariSi saqarTvelos Sesaxeb, evrokomisia, evrokavSiris umaRlesi warmomadgeneli
erTiani sagareo da usafrTxoebis politikis sferoSi, briuseli, 26.05.2011, 3, 12, <http://
eeas.europa.eu/delegations/georgia/documents/eu_georgia/enp_progressreport_2010_ka.pdf>.
41
erToblivi samuSao dokumenti, evropis samezoblo politikis ganxorcieleba saqar-
TveloSi 2011 wlis ganmavlobaSi, angariSi saqarTvelos Sesaxeb da samoqmedo reko-
mendaciebi, evrokomisia, sagareo da usafrTxoebis politikis sakiTxebSi evrokavSiris
umaRlesi warmomadgeneli, briuseli, 15.05.2012, 3, 13, <http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/
documents/news/enpprogressreport_2011_ka.pdf>.
157
samarTlis Jurnali #1, 2016
45
foskiuleri b., axali Sromis samarTali: ramdenime gansaxilvelad SerCeuli sakiTxi,
Sromis samarTali (statiaTa krebuli), III, germaniis saerTaSoriso TanamSromloba, GIZ,
iv. javaxiSvilis saxelobis Tsu-is iuridiuli fakulteti, Tb., 2014, 174.
46
CaCava s., zaaliSvili v., Sromis samarTali (statiaTa krebuli), III, germaniis Tanam-
Sromloba, GIZ, iv. javaxiSvilis saxelobis Tsu-is iuridiuli fakulteti, Tb., 2014, i-ii.
47
inasariZe T., SromiT xelSekrulebaSi arsebiT pirobebTan dakavSirebiT, 2013 wlis
12 ivlisis reformis mizani, miTiTebulia krebulSi: CaCava s., zaaliSvili v., Sromis
samarTali (statiaTa krebuli), III, germaniis saerTaSoriso TanamSromloba, GIZ, iv.
javaxiSvilis saxelobis Tsu-is iuridiuli fakulteti, Tb., 2014, 184-185.
48
saqarTvelos Sromis kodeqsis ekonomikuri analizi, PMC-is kvleviTi centri (aRmo-
savleT-dasavleTis marTvis institutis (EWMI) programis farglebSi), maisi, 2013, 3-4,
<http://www.icc.ge/www/download/Analysis%20of%20the%20Amendments%20to%20the%20Labor%20
Code%20of%20Georgia%20-%20GEO.pdf>.
159
samarTlis Jurnali #1, 2016
5. daskvna
160
aleqsandre wulaZe *
1. Sesavali
*
Tsu-is iurdiuli fakultetis doqtoranti, mowveuli leqtori.
161
samarTlis Jurnali #1, 2016
Tuli sinamdvile ar icnobs. am sityvas mxolod 1802 wlidan vxvdebiT~ – aRniSnavs sa-
marTlis istoriis mkvlevari g. daviTaSvili sakuTar naSromSi;8 meore mxriv, is faqti,
rom zemoT CamoTvlil pirebs gadawyvetilebis miRebis uflebamosileba hqondaT, ra
drosac isini mTlianad eyrdnobodnen `Zvel anderZebs~,9 anu precedentul samarTals,
miuTiTebs maT ara mxolod morigebis xelSemwyobTa, aramed gadawyvetilebis mimRebis
piris rolzec. miuxedavad udavod didi gansxvavebisa, Tanamedrove mediatorebsa da
bWe-mediatorebs Soris msgavsebac bevri aspeqtiT arsebobs, maT Soris: arCevis wesi
– is, rom mediatori orive mxarisaTvis misaRebi pirovneba unda yofiliyo; morigebis
msvlelobisas saerTo da individualuri Sexvedrebis Catareba; morigebis misaRwevad
ara erTi, aramed ramdenime Sexvedris gamarTva; morigebis procesSi gamxelili infor-
maciis saidumlod Senaxva da aS.10
CveulebiT samarTalSi arsebuli samediacio institutebis garda, saqarTvelos
teritoriaze 1864 wels ruseTis imperiaSi gatarebuli sasamarTlos reformis Sede-
gad Semotanili momrigebeli mosamarTlis institutic amoqmedda.11 momrigebel mo-
samarTleTa iurisdiqcia samoqalaqo samarTlis saqmeebze vrceldeboda,12 romelTa
davis sagani 500 maneTs ar aRemateboda da, ZiriTadad, piradi Seuracxyofis, wyenis,
sakuTrebis uflebis aRdgenis, mcire danaSaulis Cadenis (iseTze, romelzec mosamar-
Tles ar SeeZlo 300 maneTze meti jarimis dakisreba) gamo gamowveul davebs ganixilav-
dnen. SesaZloa, gaugebari iyos mkiTxvelisaTvis, ra SuaSia momrigebeli mosamarTle-
oba mediaciasaTan, rac arcTu ise usafuZvlo kiTxvaa, Tumca, Tu gaviTvaliswinebT
did msgavsebas momrigebel mosamarTlesa da mediaciis institutebs Soris (miznebs,
upiratesobebs, amocanebsa da msvlelobis process), SeiZleba vTqvaT, rom momrigebe-
li mosamarTleoba mediaciis erT-erTi formaa. swored am mizeziT dRemde aSS-sa da
germaniis federalur respublikaSi terminebi: `mediatori~ da `momrigebeli mosamar-
Tle~ sinonimebad gamoiyeneba, xolo maT servisebs, davis gadawyvetis alternatiul
saSualebebs, saerTo programis farglebSi sTavazoben momxmarebels sasamarTloebi.13
bunebrivia, rusuli wesebis SemoRebam bWe-mediatorebis funqciebi etapobrivad
Sekveca saqarTvelos mTel teritoriaze, magram maTi arseboba karg winapirobas qmni-
da me-19 saukunis saqarTveloSi momrigebeli sasamarTloebis dasamkvidreblad, xolo
orive erTad – Tanamedrove saqarTveloSi. samarTlebrivi davebis mSvidobiani mori-
geba qarTuli samarTlisaTvis kargad nacnobi da saukunovani istoriuli gamocdile-
bis mqone institutia. udavoa, rom igi aqtiurad gamoiyeneboda saqarTvelos TiTqmis
8
daviTaSvili g., sasamarTlo organizacia da procesi qarTul CveulebiT samarTalSi, Tb.,
2004, 5.
9
qarTuli CveulebiTi samarTali, tomi 4, mT. red. m. kekelia, 1993, 168. Semdgomi miTiTebiT:
jalabaZe d., masalebi fSavis CveulebiT samarTalze, 73.
10
wulukiani a., svanuri bWe-mediatoruli sasamarTlo, Jurn. `saxelmwifo da samarTali~,
№9, 1990, 67.
11
ix. <http://www.bibliotekar.ru/teoria-gosudarstva-i-prava-6/187.htm>, [11.09.2015].
12
giorgaZe i., gurgeniZe n., ilia WavWavaZe: cxovrebisa da Semoqmedebis matiane, bibliog-
rafiuli qronika – 1837-1907, Tb., 1987, 48.
13
kaliforniis sasamarTlos davis gadawyvetis programebi, dawvrilebiT ix. <http://www.
cand.uscourts.gov/adr>, [09.11.2015].
163
samarTlis Jurnali #1, 2016
14
giorgaZe i., gurgeniZe n., ilia WavWavaZe: cxovrebisa da Semoqmedebis matiane, biblio-
grafiuli qronika – 1837-1907, Tb., 1987, 48.
15
aRsaniSnavia is faqti, rom ruseTis imperiis garkveul nawilebSi momrigebl mosamar-
Tleebs xalxi Tavad irCevda avtoritetul pirTagan. samwuxarod, saqarTveloSi es wesi
ar moqmedebda.
16
giorgaZe i., gurgeniZe n., ilia WavWavaZe: cxovrebisa da Semoqmedebis matiane, biblio-
grafiuli qronika – 1837-1907, Tb., 1987, 44.
17
Tsk, t. IX, 309.
164
aleqsandre wulaZe, sasamarTlo mediaciis konceptualuri xedva
1. mediaciis cneba
25
aRniSnulis dasturia saerTaSoriso samediacio organizaciaTa mier licenzirebul
mediatorTa siebi, mag: <www.jamsadr.org>, [05.11.2015].
26
ix. <http://parliament.ge/ge/law/7675/15264>, [11.24.2015].
27
kanonproeqtis ganmartebiTi baraTi ix. <http://parliament.ge/ge/law/7675/15264>, [11.24.2015].
167
samarTlis Jurnali #1, 2016
2. procesis wamowyeba
32
ix. <http://hcoj.gov.ge/ge/legal-framework/varios>, [12.12.2015].
33
ix. <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29962?geo=on#>, [03.11.2015].
34
iqve.
169
samarTlis Jurnali #1, 2016
35
SegiZliaT SeadaroT germanul kanonmdeblobas, sadac mediaciis aqtis me-4 muxlis
mixedviT, gamonaklis SemTxvevebSi, SeiZleba konfidencialurobis dacvis valde-
bulebisagan mediatoris gaTavisufleba. kerZod, es dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi,
Tu informaciis gaxsna aucilebelia morigebis aRsrulebisaTvis an sajaro wesrigis
dasacavad. ix. <http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/mediationsg/gesamt.pdf>, [12.11.2015].
36
viskonsinis Statis kanonmdeblobiT, mediatorebs konfidencialuri informaciis gam-
JRavnebis uflebas daxurul sasamarTlo (inglisurad: in camera) sxdomaze aZlevs im
SemTxvevaSi, Tu mediaciis procesze gamxelili informaciis konfidencialurad Senaxva
aSkarad ukanonobaa, ix. <http://www.wicourts.gov/services/attorney/mediation.htm>, [10.02.2014].
37
Directive 2008/52/EC, on certain aspects of mediation in civil and commercial matters, of the European Parliament
and of the Council, 21 May 2008, dawvrilebiT ix. <http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?ur
i=CELEX:32008L0052:en:NOT>, [03.07.2015].
38
Sanction 1121 (mediator’s Reports and Finding) California Evidence Code, ix. <http://www.leginfo.ca.gov/
cgi-bin/displaycode?section=evid&group=01001-02000&file=1115-1128>, [03.01.2015].
39
ix. <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29962?geo=on#>, [03.11.2015].
170
aleqsandre wulaZe, sasamarTlo mediaciis konceptualuri xedva
40
ix. <http://www.gesetze-im-internet.de/mediationsg/––1.html>, [12.12.2014].
41
ix. <http://www.courts.ca.gov/rules.htm>, [11.05.2013].
171
samarTlis Jurnali #1, 2016
172
aleqsandre wulaZe, sasamarTlo mediaciis konceptualuri xedva
sakanonmdeblo normebis amoqmedebis Semdeg (2012 wlis 1 ianvari), 2012 wlis 7 ma-
iss,52 saqarTvelos iusticiis umaRles sabWos, iusticiis umaRles skolas, Tbilisis
saqalaqo sasamarTlos, Tbilisis saxelmwifo universitetTan arsebul davebis al-
ternatiuli gadawyvetis erovnul centrs, `germaniis saerTaSoriso TanamSromlo-
bis sazogadoebasa~ (GIZ) da `marTlmsajulebis damoukideblobisa da samarTlebrivi
gaZlierebis proeqts~ (JILEP) Soris gaformebuli memorandumi sasamarTlo mediaciis
praqtikuli amoqmedebis mizniT gadadgmuli pirveli nabiji iyo. urTierTTanamSrom-
lobis memorandumiT Tbilisis saqalaqo sasamarTloSi Seiqmna sasamarTlo mediaciis
sapilote proeqti da SeirCnen kandidatebi britanuli kompaniis `davebis efeqtiani
gadawyvetis centris~ (CEDR) daxmarebiT warmarTuli mediaciis saswavlo kursis
gasavlelad. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos mediaciis piloturma proeqtma uSua-
lod samediacio Sexvedrebis ganxorcieleba 2013 wlis dekembridan daiwyo. ori wlis
ganmavlobaSi samediaciod sul 44 saqme53 iqna gadacemuli (2013 wels – 3 saqme, 2014 wels
– 13, xolo 2015 wels – 28). samediaciod gadacemuli saqmeebidan 16 dasrulda SeTan-
xmebiT, 25 – SeTanxmebis miRwevis gareSe, xolo 3 davaze mediacia kvlav mimdinareobs.
procentuli TvalsazrisiT, morigebiT dasrulda damTavrebuli 41 saqmis 39%, xolo
warumateblad – 61%. aRsaniSnavia, rom saangariSo periodis ganmavlobaSi pilotur
proeqtSi mxolod nebayoflobiTi mediaciis saqmeebi moxvdnen, saidanac umravlesoba
– 29 saqme valdebulebiTsamarTlebrivi dava iyo, 11 – saojaxo da 4 – memkvidreobiTi.54
Tu gaviTvaliswinebT mediaciis – morigebiT davebis gadawyvetis –kulturis naklebo-
bas Tanamedrove qarTul marTlmsajulebaSi, rac dasturdeba uzenaesi sasamarTlos
oficialuri statistikiTac (kerZod, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos statis-
tikis samsaxuris informaciiT, Tbilisis saqalaqo sasamarTloSi samoqalaqo samar-
Tlebriv davebze sasamarTlo morigebiT dasrulda: 2012 wels sul ganxilul saqmeTa
8,4%, 2013 wels – 7,2%, 2014 wels – 9,6%, xolo 2015 wels 9,1%;55 mTeli saqarTvelos
masStabiT aRniSnuli monacemebi kidev ufro dabalia. kerZod, sasamarTlo morigebiT
51
ix. <http://www.supremecourt.ge/statistics/>, [12.12.2015].
52
ix. <http://hcoj.gov.ge/ge/sasamartlo-mediatsiis-temastan-dakavshirebit-memorandumi-gaformda/1924>, [28.
11.2015].
53
aRniSnuli statistika mowodebulia Tbilisis saqalaqo sasamarTlos mier 2015 wlis 2
dekembers.
54
Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2015 wlis 25 noembris werili.
55
saqarTvelos uzenasi sasamarTlos 2015 wlis 20 noembris №118-k werili.
174
aleqsandre wulaZe, sasamarTlo mediaciis konceptualuri xedva
66
es CamonaTvali ar aris sruli.
67
es CamonaTvali ar aris sruli.
68
rac gulisxmobs ganCinebis Cabarebidan 8 dRis ganmavlobaSi werilobiT da saTanado mi-
zezis miTiTebiT mediaciaze uaris Tqmis SesaZleblobas.
178
aleqsandre wulaZe, sasamarTlo mediaciis konceptualuri xedva
179
samarTlis Jurnali #1, 2016
5. daskvna
69
praqtikuli TvalsazrisiT, marTlmsajulebisaTvis mediaciis mniSvnelobaze xazgasmis
uflebas iZleva sasamarTlo ganxilvebis momlodine saqmeTa raodenoba, ganxilvis
saSualo vadebi, mosamarTleTa arasakmarisi raodenobis Sesaxeb iusticiis sabWos wev-
rebis gancxadebebi da morigebiT damTavrebul saqmeTa statistikuri maCveneblebi. sa-
qarTvelos saerTo sasamarTloebis oficialuri statistika ix. <http://www.supremecourt.ge/
statistics/>, [11.12.2015].
70
ideuri TvalsazrisiT, marTlmsajulebisaTvis mediaciis danergvis mniSvneloba prob-
lemis adreul da mSvidobian gadawyvetaze orientirebuli mravalsarkmliani sasa-
marTlos Camoyalibebaa, riTac marTlmsajuleba gacilebiT efeqturad moaxerxebs
samarTlis arsis – socialuri mSvidobis miRwevas.
71
Heath C., Heath D., Switch: How to Change Things when Change is Hard, Broadway Books, New York, 2010, 23.
72
qarTuli CveulebiTi samarTali, me-3 tomi, mT.red. m. kekelia, Tb., 1991, 185.
180
aleqsandre wulaZe, sasamarTlo mediaciis konceptualuri xedva
73
dRes saerTo sasamarTloebSi moqmedebs `raionuli (saqalaqo), saolqo, afxazeTisa da
aWaris avtonomiuri respublikebis umaRles sasamarTloebSi organizaciuli muSaobisa
da saqmiswarmoebis wesis Sesaxeb~ debulebis damtkicebis Taobaze 2000 wlis 27 oqtombris
№466 brZanebuleba, ix. <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/114292>, [12.12.2015].
74
2007 wlis 25 seqtembris (№1/208-2007) gadawyevtilebiT, saqarTvelos iusticiis sabWom
miiRo `saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa saqmianobis efeqturobis Sefasebis we-
si~, sadac, bunebrivia, mediaciiT damTavrebuli saqmeebisaTvis mosamarTle ver iRebs
Sesabamis Sefasebas – qulas, rac ar uqmnis mosamarTles damatebiT motivacias, Seecados,
mxare daarwmunos mediaciis upiratesobebSi.
181
samarTlis Jurnali #1, 2016
75
aRniSnuls adasturebs 2011 wels gakeTebul SefasebebSi asaxuli molodini da realuri
statistikuri monacemebi.
76
2013 wlis ivnisSi iusticiis umaRlesi sabWo axali SemadgenlobiT dakompleqtda, xolo
22 ivniss gaimarTa axali Semadgenlobis monawileobiT pirveli sxdoma. ix. <http://hcoj.gov.
ge/ge/2013-tslis-22-ivniss-gaimarteba-iustitsiis-umaghlesi-sabchos-skhdoma/2092>, [11.11.2015].
182
aleqsandre wulaZe, sasamarTlo mediaciis konceptualuri xedva
77
sasamarTlo xelisuflebis strategiisa da samoqmedo gegmis 2016 wlis ganmavlobaSi
SemuSavebis valdebuleba saqarTvelos iusticiis umaRlesma sabWom oficialurad aiRo
saqarTvelosa da evrokavSirs Soris asocirebis Sesaxeb SeTanxmebisa da asocirebis
dRis wesrigis ganxorcielebis 2016 wlis erovnuli samoqmedo gegmiT. ix. <http://hcoj.gov.
ge/ge/saqartvelos-iustitsiis-umaghlesi-sabchos-mier-momzadda-asotsirebis-shesakheb-shetankhmebisa-da-
asotsirebis-dghis-tsesrigis-gankhortsielebis-2016-tslis-samoqmedo-gegmis-proeqti/2519>, [11.12.2015].
183
dimitri gegenava *
I. Sesavali
184
dimitri gegenava, konstituciuri SeTanxmebis zogierTi teqnikuri da samarTlebrivi problema
1. saidumloebis dacva
16
Fokas E., Religion and Welfare in Greece: A New, or Renewed, Role for the Church? in:Orthodox Christianity
in 21st Century Greece, The Role of Religion in Culture, Ethnicity and Politics, Edited by V. Roudometof and
V.N. Makrides, Ashgate, 2010, 175.
17
ix. iqve, 180.
18
Dawson J.F., Friedrich Schleiermacher and the Separation of Church and State, Journal of Church and State,
Vol.7, №2, 1965, 219.
19
ix. Von Campenhausen A.F., Church Autonomy in Germany, in: Church Autonomy, A Comparative Survey,
Edited by G. Robbers, Frankfurt am Main, 2001, 81-82.
20
Greenawalt K., Religion and Equality, in: Christianity and Human Rights, An Introduction, Edited by J. Witte Jr.
and F.S. Alexander, NY, 2010, 243.
21
ix. saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, `eqimis uflebebis Sesaxeb~ sa-
qarTvelos kanoni, advokatTa eTikis kodeqsi, `advokatTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni.
22
Greenawalt K., Religion and Equality, in: Christianity and Human Rights, An Introduction, Edited by J. Witte Jr.
and F.S. Alexander, NY, 2010, 243.
188
dimitri gegenava, konstituciuri SeTanxmebis zogierTi teqnikuri da samarTlebrivi problema
23
saqarTvelos saxelmwifosa da saqarTvelos samociqulo avtokefaliur marTlmadidebel
eklesias Soris konstituciuri SeTanxmebis (SemdegSi – „konstituciuri SeTanxmeba~) me-2
muxlis 1-li winadadeba.
24
marTlmadidebeli eklesiis sasuliero piri, romelic ama Tu im adamianisagan ibarebs
aRsarebas da warmarTavs mis sulier cxovrebas. iqve, terminTa ganmarteba, me-16 punqti.
25
iqve, me-13 punqti.
26
iqve, me-14 punqti.
27
bumisi p.i., kanonikuri samarTali, i. garayaniZis Targmani, Tb., 2007, 91.
28
iqve.
29
konstituciuri SeTanxmebis me-2 muxlis me-2 winadadeba.
189
samarTlis Jurnali #1, 2016
2. licenzia da nebarTvebi
30
narindoSvili m., gogelia v., julayiZe T., jaSi z., glurjiZe e., religiis Tavisufleba,
Tb., 2004, 113; ix. Darby v. Sweden, [ECtHR], App. no. 11581/85, 23 October 1990.
31
konstituciuri SeTanxmebis me-6 muxlis me-6 punqti.
32
iqve, terminTa ganmarteba, 28-e punqti.
33
iqve, 27-e punqti.
34
ix., saqarTvelos avtokefaliuri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debuleba,
1995 wlis 18-19 seqtemberi, mcxeTa, sveticxoveli.
35
ix. CikvaiZe d., saqarTvelos saxelmwifosa da saqarTvelos samociqulo avtokefaliur
marTlmadidebel eklesias Soris konstituciuri SeTanxmebis komentarebi, Tb., 2005, 29.
190
dimitri gegenava, konstituciuri SeTanxmebis zogierTi teqnikuri da samarTlebrivi problema
36
Heckel M., Religious Human Rights in Germany, Emory International Law Review, Vol.10, 1996, 108.
37
Hasan and Chaush v. Bulgaria, [ECtHR], Grand Chamber, App. no. 30985/96, 26 October 2000, § 62.
38
Serbian E. Orthodox Diocese v.Milivojevich, 426 U.S. 709 (1976).
39
`licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, saqarTvelos sagadasaxado
kodeqsi, saqarTvelos sabaJo kodeqsi.
40
konstituciuri SeTanxmebis me-6 muxlis me-3 punqti.
191
samarTlis Jurnali #1, 2016
vis ucilobeli pirobaa.41 evropuli saxelmwifo ar unda ereodes da arc unda aintere-
sebdes eklesiis Sida saqmeebi, misi mTavari daniSnuleba demokratiuli Rirebulebe-
bis popularizacia da aqtualizacia unda iyos.42 religiuri avtonomiurobis principi
gulisxmobs religiuri gaerTianebis uflebas, damoukideblad gadawyvitos masTan da-
kavSirebuli sakiTxebi da xelisuflebis Caurevlad marTos sakuTari Tavi.43
religiur gaerTianebas ufleba aqvs, damoukideblad, Tavad gadawyvitos Sida-
organizaciuli sakiTxebi, airCios sulieri liderebi, Camoayalibos da ganaviTaros
religiuri sakiTxebi, daadginos wevrTa miRebisa da garicxvis wesebi da a.S.44 Tavad ek-
lesiis gadasawyvetia, saidan miiRebs damatebiT Semosavals, ra finansebi eqneba da ro-
gor gankargavs maT. ra Tqma unda, yovelive es samarTliT dadgenil CarCoebSi unda gan-
xorcieldes, magram am SemTxvevaSi kerZo samarTali imoqmedebs da eklesias, rogorc
damoukidebel iuridiul pirs, ekonomikuri Tu piradi Tavisufleba, avtonomia eqne-
ba. mis samarTlebriv formas arsebiTi mniSvneloba ara aqvs, radgan klasikuri sajaro
samarTlis iuridiuli piri araa da masze Sesabamisi kanonmdeblobac ar vrceldeba.45
garda amisa, eklesias Tavad SeuZlia daafuZnos Sesabamisi iuridiuli piri, romelic
samewarmeo saqmianobas ganaxorcielebs da amas mas veravin aukrZalavs. amis fonze kon-
stituciuri SeTanxmebis debuleba kidev ufro komikur elfers iZens da araTu dekla-
raciuli xasiaTisaa, aramed sruliad uSedego da unayofo Sinaarss moicavs.
religiis Tavisuflebis erT-erTi mTavari mizani religiuri gaerTianebis avto-
nomiurobisa da damoukideblobis uzrunvelyofaa.46 sasamarTlosac ki ekrZaleba, saq-
miswarmoebisas Caerios eklesiis Sida saqmeebsa Tu sasuliero sferoSi.47 am pirobeb-
Si msgavsi normis arseboba samarTlebrivi sistemis erTiani logikuri konteqstidan
sruliad amovardnilia. marTlmadidebeli eklesia, romelic yovelTvis konservati-
uli poziciiT gamoirCeoda, iZulebulia, Tanamedrove gamowvevebis, teqnologiuri
ganviTarebis paralelurad, sakuTar poziciebs gadaxedos.48 swored am motiviT mas
uwevs dafinansebis sxvadasxva, kanonier meqanizms mimarTos da SesaZlebelia, samewar-
meo saqmianobac ganaxorcielos. sruliad sxva sakiTxia, praqtikaSi ramdenad gamoiye-
nebs am SesaZleblobas, magram, Tuki sxva religiur gaerTianebebs msgavsi SezRudva ar
gaaCnia, aseve alogikuria, igi daudgindes eklesias, romelic privilegirebuli sta-
tusiT sargeblobs, piriqiT, mas meti SeRavaTi SeiZleba hqondes.
41
Hasan and Chaush v. Bulgaria, [ECtHR], Grand Chamber, App. no. 30985/96, 26 October 2000, Para.62.
42
kurtaniZe k., evrosabaWos saparlamento asambleis rekomendacia: saxelmwifo, religia,
sekularoba da adamianis uflebebi, Jurn. `solidaroba~, №1(34), 2010, 99.
43
Durham W.C. Jr., Religion and the World’s Constitutions, in: Law, Religion, Constitution (Freedom of Religion,
Equal Treatment, and the Law), Edited by Cr. Cianitto, W.C. Durham, S. Ferrari, D. Thayer, 2013, 6.
44
Svyato-Mykhayliyska Parafiya v. Ukraine, [ECtHR], App. no. 77703/01, 14 June 2007, §150.
45
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 15091-e muxlis me-5 nawili.
46
ix. Sirico L.J. Jr., Church Property Disputes: Churches as Secular and Alien Institutions, Fordham Law Review,
Vol.55, 1986, 335.
47
ix. Presbyterian Church v. Hull Church, 393 U.S. 444 n.3 (1969).
48
gegeSiZe d., saqarTvelos istoriaSi qristianobis adgilisa da rolis saRvTismetyvelo
koncefciis kritika, Tb., 1986, 5.
192
dimitri gegenava, konstituciuri SeTanxmebis zogierTi teqnikuri da samarTlebrivi problema
4. patriarqis xelSeuvaloba
V. daskvna
194
dimitri gegenava, konstituciuri SeTanxmebis zogierTi teqnikuri da samarTlebrivi problema
liero pirs mosTxovos informacia, romelic mas, rogorc sulier moZRvars, gaandes,
an misTvis, rogorc sasuliero pirisaTvis, gaxda cnobili.~
sruliad gaumarTlebelia saxelmwifos mxridan eklesiasTan SeTanxmebiT ekle-
siis oficialuri teminologiisa da simbolikis gamoyeneba, saRvTismsaxuro produq-
ciis damzadeba, Semotanasa da miwodebaze licenzia/nebarTvis gacemis valdebulebis
aReba. qarTuli eklesia sruli subieqtunarianobiT sargeblobs, mas aqvs sakuTari uf-
lebebis dacvis samarTlebrivi da praqtikuli SesaZlebloba. amasTan, aseTi valdebu-
leba ara, ubralod, keTili nebis gamovlena, aramed saxelmwifosTvis religiuri fun-
qciebis mikuTvnebaa, radgan am yovelives administrireba da praqtikuli realizacia
eklesias, rogorc sajaro samarTlis iuridiul pirs, isedac ZaluZs. aqedan gamomdi-
nare, konstituciuri SeTanxmebis me-6 muxlis me-5 punqti unda gauqmdes.
konstituciuri SeTanxmebiT, eklesia uSualod ar axorcielebs samewarmeo saq-
mianobas, rac orgvarad SeiZleba iqnes gagebuli: erTi mxriv, konstruqcia deklara-
ciuli xasiaTisaa, Sesabamisad, igi araviTar valdebulebas ar warmoSobs; meore mxriv,
msgavsi formulireba calsaxa araa da interpretaciisas sxvagvarad ganmartebis Se-
saZleblobasac iZleva. am SemTxvevaSi, eklesiis mimarT valdebulebaa dadgenili,
romliTac mas samewarmeo saqmianobis ganxorcielebas ukrZalavs. nebismieri inter-
pretaciisas debuleba sekularizmis ideas ewinaaRmdegeba. vinaidan sxva religiuri
gaerTianebebis mimarT araa msgavsi SezRudva dadgenili, gaugebari da logikurad
gaumarTlebelia misi eqskluziurad marTlmadidebeli eklesiis mimarT gavrceleba.
es ukanaskneli Tavisufalia, Tavad gadawyvitos, saqmianobis romel formas ganaxor-
cielebs. amasTan, Tuki igi ara „uSualod~, aramed mis mier dafuZnebuli sxva pirebis
meSveobiT ganaxorcielebs samewarmeo saqmianobas, debuleba mainc umoqmedo iqneba.
zemoTqmulidan gamomdinare, konstituciuri SeTanxmebis me-6 muxlis me-3 punqti un-
da gauqmdes.
konstituciuri SeTanxmebis safuZvelze xelSeuvalobis miniWebiT, marTalia,
gamoixateba kaTolikos-patriarqis mimarT gansakuTrebuli pativiscema da damokide-
buleba, Tumca, imavdroulad, es, erTgvarad, damakninebelicaa. Zneli warmosadgenia
SemTxveva, patriarqs sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisgan gaTavisufleba das-
Wirdes. xolo, Tu Teoriulad msgavsi SemTxveva dadga, sakiTxavia, ratom unda gaTa-
visufldes saqarTvelos romelime moqalaqe pasuxismgeblobisgan. amiT diskriminaci-
uli da arademokratiuli precedenti SeiZleba damkvidrdes. yvela adamiani kanonis
winaSe Tanasworia, Sesabamisad, yvelas sakuTari qmedebis wili pasuxismgebloba unda
miezRos. konstituciuri SeTanxmebis 1-li muxlis me-5 punqti, rogorc konstituciis
me-14 muxlTan Seusabamo, unda gauqmdes.
rekomendaciebis gaTvaliswinebis Sedegad, ra Tqma unda, konstituciuri SeTan-
xmebis yvela problema ver aRmoifxvreba, Tumca dokumenti samarTlebrivi teqnikis
TvalsazrisiT gaimarTeba. amasTan, konstituciuri SeTanxmebis teqstidan ramdenime
absurduli debulebis gauqmebiT qarTuli modeli nawilobriv mainc moTavsdeba ekle-
sia-saxelmwifos urTierTobebis romelime sistemaSi. Sinaarsobrivi TvalsazrisiT,
SeTanxmebaSi kidev bevri cvlilebaa gansaxorcielebeli da, rac mTavaria, mis aRsru-
lebasTan dakavSirebiT sakiTxebi kvlavac sakmaod vrcel dRis wesrigs qmnian.
195
eka kaveliZe *
1. Sesavali
196
eka kaveliZe, undoblobis votumis, rogorc politikur-samarTlebrivi meqanizmis, gaazreba
1
Lijphart A., Parliamentary Versus Presidential Government, Oxford University Press, 1992, 91.
2
Rosenfeld M., Sajo A., The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, Oxford University Press,
2012, 664.
3
iqve, 668.
197
samarTlis Jurnali #1, 2016
kuri krizisis Tavidan acileba da momavali premierobis kandidatis arCeva. es, ro-
gorc wesi, xdeba erTi kenWisyriT da `undoblobis konstruqciuli votumi~ ewodeba.
misi samSoblo, SeiZleba iTqvas, germaniaa. undoblobis konstruqciuli votumi aris
dResdReobiT yvelaze efeqturi da umtkivneulo procesi – Secvalo Zveli mTavroba
da, amavdroulad, daniSno axali premieri. amitomac konstitucionalistebi mividnen
im azramde, rom undoblobis votumis dros umjobesia, gamoiyeno konstruqciuli vo-
tumi, ra drosac dasaxeldeba premierobis axali kandidatic.4
undoblobis votums, gansakuTrebiT ki undoblobis konstruqciul votums, sa-
parlamento mmarTvelobis mqone qveynebis ZiriTad maxasiaTeblad miiCneven, miuxeda-
vad imisa, rom igi Sereuli mmarTvelobis qveynebSic gvxvdeba. ase magaliTad, lite-
raturaSi gavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad, es meqanizmi gvxvdeba saprezidento da
saparlamento mmarTvelobis ganmasxvavebel niSnad: saparlamento qveynebSi premieri
da misi mTavroba angariSvaldebulni arian parlamentis winaSe da SesaZloa, gadaye-
nebulni iqnnen undoblobis votumis meSveobiT, saprezidento mmarTvelobis dros ki
undoblobis votumi xalxis mier uSualod arCeuli prezidentis mier ar gamoiyeneba.5
undoblobis votumi gamodis rogorc balansis erTgvari saSualeba ara mxolod xeli-
suflebis danawilebis sistemaSi, aramed mmarTvelobis formebSic ki.
undoblobis votumi, rogorc wesi, miCneulia erTaderT meqanizmad, romelic ga-
moiwvevs arCevnebs saparlamento sistemaSi, parlamentis uflebamosilebis vadis amo-
wurvamde.6 aseTi undobloba aris demonstrireba imisa, rom mTavrobis meTauri aRar
marTavs saparlamento umravlesobas. es iwvevs axal arCevnebs, romelic erTgvarad
aRadgens rogorc sakanonmdeblo, aseve saparlamento xelisuflebas. undoblobis vo-
tumi parlaments aZlevs gansxvavebul xasiaTs moqnilobisas, romelic saprezidento
reJimis mqone qveynebs ar gaaCniaT.7
199
samarTlis Jurnali #1, 2016
9
Williams K. L., Somer-Topcu Z., Motion of No Confidence Can Negatively Impact Upon the Public’s View of
the Government, By Democratic Audit, 2014, <http://www.democraticaudit.com/?p=5725>, [22.11.2015].
10
ix. iqve.
11
iqve.
12
Williams K. L., Somer-Topcu Z., Motion of No Confidence Can Negatively Impact Upon the Public’s View of
the Government, By Democratic Audit, 2014, <http://www.democraticaudit.com/?p=5725>, [22.11.2015].
13
iqve.
200
eka kaveliZe, undoblobis votumis, rogorc politikur-samarTlebrivi meqanizmis, gaazreba
25
Gardbaum S., Separation of Powers and Growth of Judicial Review in Established Democracies (or why Has the
Model of Legislative Supremacy Mostly Been Withdrawn From Sale?), American Journal of Comparative Law,
The American Society of Comparative Law, Volume 62, Issue 3, 2014, 630, <http://law.ucla.edu/~/media/Files/
UCLA/Law/Pages/Publications/CEN_ICLP_PUB%20Separation%20Powers.ashx>, [24.11.2015].
26
Lijphart A., Parliamentary Versus Presidential Government, Oxford University Press, 1992, 191.
27
Lijphart A., Parliamentary Versus Presidential Government, Oxford University Press, 1992, 36.
28
Rosenfeld M., Sajo A., The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, Oxford University Press,
2012, 664.
29
Twomey A., The Governor-General’s Role in the Formation of Government in a Hung Parliament, The University
of Sidney, Sydney Law School, Legal Studies Research Paper, No. 10/85, 2010, 18.
204
eka kaveliZe, undoblobis votumis, rogorc politikur-samarTlebrivi meqanizmis, gaazreba
30
Rosenfeld M., Sajo A., The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, Oxford University Press,
2012, 665.
31
Lijphart A., Patterns of Democracy, Government Forms and Performance in Thirty-six Countries, Yale University
press, New Haven and London, 1999, 92.
32
Gardbaum S., Separation of Powers and Growth of Judicial Review in Established Democracies (or why Has the
Model of Legislative Supremacy Mostly Been Withdrawn From Sale?), American Journal of Comparative Law,
The American Society of Comparative Law, Volume 62, Issue 3, 2014, 632, <http://law.ucla.edu/~/media/Files/
UCLA/Law/Pages/Publications/CEN_ICLP_PUB%20Separation%20Powers.ashx>, [24.11.2015].
33
Albert R., The Fusion of Presidentialism and Parlamentarism, Boston College Law School, Legal Studies
Research Paper Series, Boston, 2010, 550.
205
samarTlis Jurnali #1, 2016
4. daskvna
37
Lijphart A., Patterns of Democracy, Government Forms and Performance in Thirty-six Countries, Yale University
press, New Haven and London, 1999, 35.
38
izoria l., saprezidento, saparlamento Tu naxevrad saprezidento? gza demokratiuli
konsolidaciisken, Tb., 2010, 20.
207
laSa margiSvili *
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.
208
laSa margiSvili, saxelmwifos teritoriuli organizacia – konfliqtebis daZlevis gza Tu
erovnuli TviTgamorkvevis forma
1
xubua g., federalizmi, rogorc eTnikuri konfliqtebis daZlevis saSualeba, Jur.
`samarTali~, №6-7, 1999, 15.
2
xubua g., federalizmi, rogorc normatiuli principi da politikuri wesrigi, Tb., 2000,
152.
209
samarTlis Jurnali #1, 2016
3
xubua g., federalizmi, rogorc eTnikuri konfliqtebis daZlevis saSualeba, Jur.
`samarTali“, №6-7, 1999, 19.
4
xubua g., federalizmi, rogorc normatiuli principi da politikuri wesrigi, Tb., 2000,
153.
5
iqve, 156.
210
laSa margiSvili, saxelmwifos teritoriuli organizacia – konfliqtebis daZlevis gza Tu
erovnuli TviTgamorkvevis forma
8
xubua g., federalizmi, rogorc eTnikuri konfliqtebis daZlevis saSualeba, Jur.
`samarTali~, 6-7, 1999, 14.
9
xubua g., federalizmi, rogorc normatiuli principi da politikuri wesrigi, Tb., 2000,
162.
10
xubua g., federalizmi, rogorc normatiuli principi da politikuri wesrigi, Tb., 2000,
162-163.
11
Declaration on the Granting of Independence to Colonial Countries and People, adopted by General Assembly
resolution 1514, 1960, <http://www.un.org/en/decolonization/declaration.shtml >, [20.11.2015]
12
Definition of Aggresion, United Nations General Assembly Ressolution 3314, 1974, <http://www1.umn.edu/
humanrts/instree/GAres3314.html> , [11.10.2015]
212
laSa margiSvili, saxelmwifos teritoriuli organizacia – konfliqtebis daZlevis gza Tu
erovnuli TviTgamorkvevis forma
13
Halberstam M., Nationalism and the Right to Self-Determination: The Arab-Israel Conflict, Journal of
International Law and Politics, N.Y.U. 26, 1993-1994, 574.
14
smiti r.k.m., adamianis saerTaSoriso uflebebi, oqsfordis universitetis gamomcemloba,
niu-iorki, 2005, 381.
15
Halberstam M., Nationalism and the Right to Self-Determination: The Arab-Israel Conflict, Journal of
International Law and Politics, N.Y.U. 26, 1993-1994, 573.
16
smiti r.k.m., adamianis saerTaSoriso uflebebi, oqsfordis universitetis gamomcemloba,
niu-iorki, 2005, 381.
213
samarTlis Jurnali #1, 2016
17
UN General Assembly Resolution 2625 (XXV), 1970, <http://www.un-documents.net/a25r2625.htm>
[09.10.2015].
18
Marrani D., Principe of Indivisibility of the French Republic and the People`s Right to Self-Determination: The
New Caledonia Test, Jounral of Academic Legal Studies, Vol. 2, 2006, 18-19.
19
Halberstam M., Nationalism and the Right to Self-Determination: The Arab-Israel Conflict, Journal of
International Law and Politics, N.Y.U. 26, 1993-1994, 575-576.
214
laSa margiSvili, saxelmwifos teritoriuli organizacia – konfliqtebis daZlevis gza Tu
erovnuli TviTgamorkvevis forma
41
xubua g., federalizmi rogorc normatiuli principi da politikuri wesrigi, Tb., 2000,
322-323.
42
gogiaSvili g., SedarebiTi federalizmi, Tb., 2000, 210.
43
Vos H., Orbie J., Schrijvers A., Belgium: Federal Engineering in the Heart of Europe, Eastern Mediterranean
University Press, Famagusta, 2008, 8.
44
xubua g., federalizmi rogorc normatiuli principi da politikuri wesrigi, Tb., 2000,
324.
45
Arend L., Conflict and Coexistence in Belgium: the Dynamics of a Culturally Divided Society, Berkeley: Institute
of International Studies , University of California, Vol. 46, 1981, 54.
221
samarTlis Jurnali #1, 2016
leba da mogvareba. jer kidev 1992 wlidan Riad saubrobdnen belgiis, rogorc erTiani
saxelmwifos, daSlis sruliad realur perspeqtivebze, magram belgiis federaciul
saxelmwifod reorganizaciam mTlianad gamoacala niadagi separatistul tendenci-
ebs da Seqmna rogorc erovnebaTa Soris urTierTobis mowesrigebis, aseve qveynis sa-
erTo winsvlis warmatebuli meqanizmi.
2.3. eTiopia
51
Constitution of Ethiopia, Article 1, <http://www.africa.upenn.edu/Hornet/Ethiopian_Constitution.html>
[15.08.2015].
52
Constitution of Ethiopia, Article 39, <http://www.africa.upenn.edu/Hornet/Ethiopian_Constitution.html>,
[20.11.2015].
53
He B., The Federal Solutions to Ethnic Conflicts, Georgetown Journal of International Affairs, Vol. 7, №2, 2006,
29.
54
Regassa T., Learning To Live With Conflicts: Federalism as a Tool of Conflict Management in Ethiopia – An
Overview, Mizan Law Review, Vol.4, Issue 1, 2010, 54-55.
55
Baogang He, The Federal Solutions to Ethnic Conflicts, Georgetown Journal of International Affairs, Vol.7, №2,
2006, 30.
223
samarTlis Jurnali #1, 2016
56
Regassa T., Learning to Live With Conflicts: Federalism as a Tool of Conflict Management in Ethiopia – An
Overview, Mizan Law Review, Vol.4, Issue 1, 2010, 75-76.
57
Mehretu A., Ethnic Federalism and its Potential to Dismember the Ethiopian State, Progress in Development
Studies, Vol. 12, Issue 2/3, 2012, 126-127.
58
He B., The Federal Solutions to Ethnic Conflicts, Georgetown Journal of International Affairs, Vol.7, №2, 2006,
32.
59
Regassa T., Learning to Live With Conflicts: Federalism as a Tool of Conflict Management in Ethiopia – An
Overview, Mizan Law Review, Vol. 4, Issue 1, 2010, 72.
224
laSa margiSvili, saxelmwifos teritoriuli organizacia – konfliqtebis daZlevis gza Tu
erovnuli TviTgamorkvevis forma
3. daskvna
225
lana canava*
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.
1
Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis
Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 123.
2
Shugart M., Semi-presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns, 344, <http://www.
palgrave-journals.com/fp/journal/v3/n3/full/8200087a.html>, [15.07.2014].
226
lana caava, Zalauflebis dabalansebis sakiTxi naxevrad saprezidento respublikaSi
2. istoriuli mimoxilva
6
eremaZe q., sakanonmdeblo da aRmasrulebeli xelisuflebis urTierTdamokidebuleba
Sereuli mmarTvelobis mqone respublikaSi (safrangeTis magaliTze), Jurn. `adamiani da
konstitucia~, №4, 2002, 36.
7
Suleiman E., Presidentialism and Political Stability in France, The Failure of Presidential Democracy, Vol. 1,
Edited by Linz J. and Valenzuela A., Baltimore and London, 1994, 138.
8
iqve, 139-140.
9
iqve, 140.
10
iqve, 143.
228
lana caava, Zalauflebis dabalansebis sakiTxi naxevrad saprezidento respublikaSi
15
O’Neil P., Essentials of Comparative Politics, New York, London, 2013,143-144.
16
iqve, 53.
17
Suleiman E., Presidentialism and Political Stability in France, The Failure of Presidential Democracy, Vol. 1,
Edited by Linz J. and Valenzuela A., Baltimore and London, 1994, 145.
18
Gaulle C.D., The Bayeux Manifesto, The Failure of Presidential Democracy, Vol. 1, Edited by Linz J. and
Valenzuela A., Baltimore and London, 1994, 140.
19
Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis
Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 226.
230
lana caava, Zalauflebis dabalansebis sakiTxi naxevrad saprezidento respublikaSi
29
iElgie R., A Fresh Look at Semipresidentialism Variations on a Theme, 22-24, <http://www.stevendroper.com/
elgie.pdf>, [20.05.2015].
30
Shugart M., Semi-presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns, 333-340, <http://www.
palgrave-journals.com/fp/journal/v3/n3/full/8200087a.html>, [15.07.2014].
31
Sedelius T.,The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers, Semi-Presidentialism in Central and
Eastern Europe, 2006, 39, <http://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:136841/FULLTEXT01.pdf >, [04. 01.
2015].
32
Sedelius T., The Tug-of-War betweenPresidents and Prime Ministers, Semi-Presidentialism in Central and
Eastern Europe, 2006, 38, <http://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:136841/FULLTEXT01.pdf >, [04. 01.
2015].
233
samarTlis Jurnali #1, 2016
33
nakaSiZe m., xelisuflebis ganStoebebTan prezidentis urTierTobaTa Taviseburebani
mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemebSi (azerbaijanis respublikis, saqar-
Tvelosa da somxeTis respublikebis magaliTebze), 24, ix. <http://www.tsu.edu.ge/data/file_db/
faculty-law-public/Malkhaz%20Nakashidze.pdf>, [15.05.2015].
34
Sartori G., Comparative Constitutional Engineering, An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes,
second edition, New York, 1997,131-132.
35
iqve, 125-137.
234
lana caava, Zalauflebis dabalansebis sakiTxi naxevrad saprezidento respublikaSi
5.2. kohabitacia
52
nakaSiZe m., xelisuflebis ganStoebebTan prezidentis urTierTobaTa Taviseburebani
mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemebSi (azerbaijanis respublikis, saqar-
Tvelosa da somxeTis respublikebis magaliTebze), 59, ix. <http://www.tsu.edu.ge/data/file_db/
faculty-law-public/Malkhaz%20Nakashidze.pdf> [15.07.2014].
53
iqve,161
54
Shugart M., Carey J., Presidents and Assemblies Constitutional Design and Electoral Dynamics, New York,
1992, 57.
55
iqve, 23.
56
Sartori G., Comparative Constitutional Engineering, An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes,
Second Edition, New York, 1997, 124.
57
Suleiman E., Presidentialism and Political Stability in France, The Failure of Presidential Democracy, Vol. 1,
Edited by Linz J. and Valenzuela A., Baltimore and London, 1994, 140, 157.
239
samarTlis Jurnali #1, 2016
58
nakaSiZe m., xelisuflebis ganStoebebTan prezidentis urTierTobaTa Taviseburebani
mmarTvelobis naxevrad saprezidento sistemebSi (azerbaijanis respublikis, saqarTve-
losa da somxeTis respublikebis magaliTebze), 60, ix. http://www.tsu.edu.ge/data/file_db/faculty-
law-public/Malkhaz%20Nakashidze.pdf [15.05.2015].
59
pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,
a. demetraSvilis redaqtorobT, Tb., 2012, 851.
60
Sedelius T., The Tug-of-War betweenPresidents and Prime Ministers, Semi-Presidentialism in Central and
Eastern Europe, 2006, 45, <http://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:136841/FULLTEXT01.pdf >, [04. 01.
2015].
61
Suleiman E., Presidentialism and Political Stability in France, The Failure of Presidential Democracy, Vol. 1,
Edited by Linz J. and Valenzuela A., Baltimore and London, 1994,159.
62
Sartori G., Comparative Constitutional Engineering, An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes,
second edition, New York, 1997,125.
240
lana caava, Zalauflebis dabalansebis sakiTxi naxevrad saprezidento respublikaSi
67
safrani u., mmarTvelobis principebi: aRmasrulebeli xelisufleba, respublika: sapar-
lamento Tu saprezidento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996,184.
68
lovo f., parlamentarizmi, Tb., 2005, 89-90.
69
Bahro H., Virtues and Vices of Semi-presidential Government, 1998, 18, ix. <http://www.rchss.sinica.edu.tw/
app/ebook/journal/11-01-1999/11_1_1.pdf>, [25.05.2015].
70
Coudhry S., Stacey R., Semi-Presidentializm as Pwer Sharing: Constitutional Reform after the Arab Spring,
Center for Cnstitutional Transitions and International IDEA, 2014, 48.
242
lana caava, Zalauflebis dabalansebis sakiTxi naxevrad saprezidento respublikaSi
7. parlamentis daTxovna
icavs mraval formalur proceduras, maT Soris saWiroa sasamarTlos daskvna prezi-
dentis braleulobis Sesaxeb.
aRsaniSnavia, rom SeiniSneba prezidentis pasuxismgeblobis sxva formac. amgvari
formaa prezidentis Tanamdebobidan moxsna sasamarTlo ganxilvisa da oficialuri
braldebis wayenebis gareSe. moxsnis procedura SedarebiT martivia, ramdenadac ar
Seicavs sasamarTlo procesebs, Tumca zRvari prezidentis mosaxsnelad sakmaod ma-
Ralia. es wesi arsebobs litvaSi, sadac 3/5-is umravlesoba sWirdeba am sakiTxis warma-
tebiT gadawyvetas,85 rac dakavSirebulia konstituciiT gansazRvrul garemoebasTan.
kerZod, prezidents ufleba aqvs, daSalos parlamenti mTavrobisTvis undoblobis ga-
mocxadebis Semdeg, Tu mTavroba mimarTavs mas TxovniT axali arCevnebis daniSvnis Se-
saxeb. am situaciis balansirebisTvis konstitucia aseve acxadebs, rom, Tu prezidenti
daSlis seims, axalarCeul parlaments SeuZlia, daniSnos vadamdeli saprezidento ar-
Cevnebi 3/5-is umravlesobiT.86 litvaSi amis paralelurad aseve arsebobs prezidentis
impiCmentis institutic, rodesac prezidenti Tanamdebobidan moixsneba konstituci-
is darRvevis, ficis gatexis an sisxlis samarTlis danaSaulis Cadenis SemTxvevaSi.
89
izoria l., saprezidento, saparlamento Tu naxevrad saprezidento? gza demokratiuli
konsolidaciisken, Tb., 2010, 39.
90
Shugart M., Semi-presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns, 341, <http://www.
palgrave-journals.com/fp/journal/v3/n3/full/8200087a.html>, [15.07.2014].
91
izoria l., saprezidento, saparlamento Tu naxevrad saprezidento? gza demokratiuli
konsolidaciisken, Tb., 2010, 39.
92
Sartori G., Comparative Constitutional Engineering, An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes,
second edition, New York, 1997, 138.
93
Stacey R., Choudhry S., Semi-presidential Government in the Post-authoritarian Context, Center for Constitutional
Transitions at NYU Law, 2014, 9, ix. <http://constitutionaltransitions.org/wp-content/uploads/2014/06/SEMI-
PRESIDENTIAL-GOVERNMENT1.pdf>, [25.05.2015].
247
samarTlis Jurnali #1, 2016
Tumca naxevrad saprezidento sistemis daarseba sakmarisi araa imisTvis, rom axa-
li demokratiis qveynebSi Tavidan iqnes acilebuli rogorc Zalauflebis centrali-
zacia, ise fragmentizebuli sakanonmdeblo organo. gansakuTrebuli winadaxeduleba
sWirdeba prezidents, premier-ministrsa da sakanonmdeblo organos Soris urTier-
Tobis reglamentacias da imis gansazRvras, Tu romeli konstituciuri gadawyveta uz-
runvelyofs or dasaxelebul Sedegs:
1. efeqtiani, magram SezRuduli, pasuxismgebeli aRmasrulebeli xelisuflebis
arseboba;
2. efeqtiani da qmediTi sakanonmdeblo xelisufleba, sadac prezidenti kisru-
lobs aRmsrulebeli xelisuflebis liderobas, rodesac sakanonmdeblo organo ver
axorcielebs Tavis funqciebs.
aucilebelia, saTanado konstituciuri garantiebi dadgindes, raTa qveyana da-
culi iyos prezidentis avtokratiisgan. aseT garantiebad ki SeiZleba miviCnioT pre-
zidentis mier mTavrobis calmxrivi daniSvnis uflebis SezRudva, rac prezidentis da
sakanonmdeblo organos mier erToblivad unda wydebodes. ramdenadac saxezea saxal-
xo legitimaciis mqone ori organo, saWiroa, gaTvaliswinebul iqnes orives neba. aseve
daTxovnis ufleba unda Semoifarglos konstituciiT zustad reglamentebuli Sem-
TxvevebiT da ar unda iyos undoblobis sakiTxis dasmisTvis parlamentis dasjis for-
ma. am sakiTxebis saTanadod mowesrigebis SemTxvevaSi saxezea dabalansebuli naxevrad
saprezidento sistema, romelSic arc prezidenti da arc premier-ministri araa `arCe-
viTi monarqi~. am sistemas SeuZlia, daicvas qveyana wminda saparlamento sistemis riske-
bisgan. axali demokratiis qveynebSi, sadac politikuri partiebis sisuste da namdvili
saparlamento cxovrebis gamocdilebis naklebobaa, iqmneba parlamentis danawevrebisa
da dayofis safrTxe, amave dros, aRmasrulebeli xelisufleba balansdeba SigniT, pre-
zidenti da premieri erTmaneTs awonasworeben. Tumca, rogorc aRiniSna, es im SemTxve-
vaSi, Tu uflebamosilebebi Tanazomierad aris gadanawilebuli.
dabalansebuli naxevrad saprezidento sistema iZleva imgvar gadawyvetas, sadac
prezidenti araa aRmasrulebeli xelisuflebis eqskluziuri mflobeli, amave dros,
prezidents eZleva SesaZlebloba, ganaxorcielos aRmasrulebeli xelisufleba, ro-
desac sakanonmdeblo organo uars ambobs premier-ministrisa da mTavrobis mxardaWe-
raze. agreTve, es Tavidan icilebs romelime erTi eqstremaluri politikis gatarebas,
ramdenadac mraval politikur institutsa da jgufs aiZulebs kompromissa da mSvido-
bian Tanacxovrebas.
am sistemis negatiuri faqtoria SidaaRmasrulebeli konfliqti, romelic yovel-
Tvis SesaZlebelia, warmoiSvas naxevad saprezidento sistemaSi. amis mizezi SeiZleba
iyos is, rom prezidenti araa saparlamento umravlesobis lideri, an premier-ministrs
ar uWers mxars umravlesoba, an konstituciis teqsti bundovania da damkvidrebuli
araa saTanado konstituciuri praqtika.98 Tumca kohabitacia yovelTvis uaryofiT
konteqstSi ar unda iqnes ganxiluli. kohabitaciam SeiZleba uzrunvelyos Zalaufle-
bis gaziareba. prezidentsa da premier-ministrs Soris uflebamosilebis zomieri ga-
danawilebis SemTxvevaSi, kohabitaciis uaryofiTi Sedegebi SeiZleba Semcirdes, ufro
metic, dadebiTad aisaxos mTavrobis kontrolis konteqstSi.
98
McMenamin I., Semi-presidentialism and democratisation in Poland, Semi-presidentialism in Central and
Eastern Europe, edited by Elgie R., Moestrup S., 2008, 132.
249
beqa ZamaSvili *
1. Sesavali
3
Report of the Special Representative of the Secretary General on the Issue of Human Rights and Transnational
Corporations and Other Business Enterprises, John Ruggie Guiding Principles on Business and Human Rights:
Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework, A/HRC/17/31, 21 March 2011, 7.
4
Green M., What We Talk About When We Talk About Indicators: Current Approaches to Human Rights Me-
asurement, Human Rights Quarterly, 2001, 23(4), 1072.
5
ECRI General Policy Recommendation N7 on National Legislation to Combat Racism and Racial Discrimination,
13 December 2002, § 8.
6
Explanatory Memorandum to ECRI general policy recommendation N7 On National Legislation to Combat
Racism and Racial Discrimination, § 27.
7
International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, art. 7.
8
Explanatory Memorandum to ECRI general policy recommendation N7 on national Legislation to Combat
Racism and Racial Discrimination, § 54.
9
Convention on the Rights of Persons with Disabilities, art. 8(2)(c).
10
International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, art. 2(1)(c).
11
UN Human Rights Committee, General Comment N18: Non-discrimination, § 10.
251
samarTlis Jurnali #1, 2016
16
Thilimmenos v. Greece, App. no. 34369/97, ECtHR, 6 April 2000, § 44.
17
Convention on the Rights of Persons with Disabilities, art. 2.
18
iqve.
19
Schutter O.D., International Human Rights Law: Cases, Material, Commentary (Cambridge University Press,
2010), 644.
20
International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, art. 1(4).
21
Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, art. 4(1).
253
samarTlis Jurnali #1, 2016
22
CEDAW, General recommendation №25, on Article 4, Paragraph 1, of the Convention on the Elimination of All
Forms of Discrimination against Women, on temporary special measures, § 15.
23
iqve.
24
xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 76.
25
Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, Art. 4(1).
26
D.H., Others v. the Czech Republic, App. №57325/00 ECtHR [GC], 13 November 2007, §184.
27
UN Human Rights Committee, General Comment N18: Non-discrimination, § 9.
254
beqa ZamaSvili, diskriminaciasTan efeqturi brZolis mizniT saxelmwifos mier
gansaxorcielebeli RonisZiebebi
31
Developing Anti-Discrimination Law in Europe, Prepared by Isabelle Chopin and Catharina Germaine-Sahl for
the European Network of Legal Experts in the Non-discrimination Field, October 2013, 65.
32
ECRI General Policy Recommendation N7 on National Legislation to Combat Racism and Racial Discrimination,
13 December 2002.
33
iqve, § 2.
256
beqa ZamaSvili, diskriminaciasTan efeqturi brZolis mizniT saxelmwifos mier
gansaxorcielebeli RonisZiebebi
34
Explanatory Memorandum to ECRI General Policy Recommendation №7 Introduction on National Legislation
to Combat Racism and Racial Discrimination, § 3.
35
iqve, § 7.
36
iqve, § 14.
37
iqve, § 12-13.
38
iqve, § 18-19.
39
iqve, § 21.
40
iqve, § 23.
41
iqve, § 12.
42
iqve, § 3.
257
samarTlis Jurnali #1, 2016
plis interesebze da mas unda aZlevdes darRveuli uflebis aRdgenis efeqtur saSu-
alebebs. Sesabamisad, aucilebelia, gaanalizdes, Tu ra saSualebebiT unda xdebodes
diskriminaciis Sedegad darRveuli Tanasworobis uflebis aRdgena.
43
Tomuschat C., Human Rights: Between Idealism and Realism, 2nd edition, Oxford University Press, 2008, 5.
44
Steiner H.J., Alston P., Goodman R., International Human Rights in Context: Law, Politics and Morals, 3rd ed.,
Oxford: OUP, 2007, 263.
45
ix., magaliTad, adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis me-8 muxli. agreTve, sa-
moqalaqo da politikur uflebaTa Sesaxeb saerTaSoriso paqtis me-2 muxlis me-2 punqti
da me-3 punqtis „b“ qvepunqti.
46
adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-13 muxli; adamianis uflebaTa amerikuli
konvenciis me-2 muxli; adamianisa da xalxTa uflebebis Sesaxeb afrikuli qartiis pirveli
muxli.
47
Remedies and Sanctions in EC non-discrimination law: Effective, proportionate and dissuasive national sanctions
and remedies, with particular reference to upper limits on compensation to victims of discrimination, European
Commission Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, June 2005, 32.
48
iqve, 10.
49
iqve, 5.
258
beqa ZamaSvili, diskriminaciasTan efeqturi brZolis mizniT saxelmwifos mier
gansaxorcielebeli RonisZiebebi
50
Kudla v. Poland, App. №30210/96, (ECtHR, 26 October 2000), § 157; gaeros adamianis uflebaTa
komitetis 2004 wlis №34 zogadi komentaris me-15 punqti.
51
<http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/ecri/library/links_en.asp#bodies>, [26.05.2014].
52
<http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/ecri/activities/gpr/en/recommendation_n2/Rec02en.pdf>, [26.05.2014].
53
ix. Council Directive 2000/43/EC implementing the principle of equal treatment between persons irrespective
of racial or ethnic origin, 29 June 2000, article 13; Council Directive 2004/113/EC implementing the principle of
equal treatment between men and women in the access to and supply of goods and services, 13 December 2004.
54
OSCE/ODIHR Comments on the Draft Law on Prevention and Protection against Discrimination of the Former
Yugoslav Republic of Macedonia, 13 October 2009, § 44.
259
samarTlis Jurnali #1, 2016
6. daskvna
55
iqve, § 48; OSCE/ODIHR Opinion on the Draft Law on Preventing and Combating Discrimination of the
Republic of Moldova, 29 October 2010, § 70.
56
iqve, § 73.
57
ECRI General policy Recommendation N2 on Specialised Bodies to Combat Racism, Xenophobia, Antisemitism
and Intolerance at National Level, 13 June 1997, Principle 3.
58
ECRI General Policy Recommendation N7 on National Legislation to Combat Racism and Racial Discrimination,
13 December 2002.
260
beqa ZamaSvili, diskriminaciasTan efeqturi brZolis mizniT saxelmwifos mier
gansaxorcielebeli RonisZiebebi
261
paata javaxiSvili *
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.
1
kaxiani g., abstraqtuli normaTkontrolis problemebi saqarTvelos sakonstitucio sa-
samarTlos saqmianobaSi, Jurn. „samarTlis Jurnali“, №1, 2009, 62.
2
Patrono M., The Protection of Fundamental Rights By Constitutional Courts – A Comparative Perspective,
2000, 405.
3
gegenava d., sakonstitucio marTlmsajuleba saqarTveloSi: samarTalwarmoebis
ZiriTadi sistemuri problemebi, Tb., 2012, 26.
262
paata javaxiSvili, saerTo sasamarTloebis gadawyvetilebaTa sakonstitucio kontroli:
samxreT kavkasiis saxelmwifoebis gamocdileba da perspeqtivebi
`imisaTvis, raTa uflebaTa dacvis saSualeba efeqtiani iyos, man mxolod iribad
ki ar unda daicvas konvenciiT garantirebuli uflebebi, aramed unda uzrunvelyos
sasarCelo pretenziebis pirdapiri da swrafi dakmayofileba~.9 miuxedavad araerTgva-
rovani damokidebulebisa, saerTo sasamarTloebis gadawyvetilebaTa sakonstitucio
kontrolis meqanizmi swored im procesualur SesaZleblobad da erT-erT ZiriTad
principad miiCneva, romelmac am miznis miRweva unda uzrunvelyos.
9
SaraSiZe m., saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlosaTvis `realuri~ konstituciuri
sarCelebis ganxilvis uflebamosilebis miniWebis perspeqtivebi, statiaTa krebuli,
adamianis uflebaTa dacvis konstituciuri da saerTaSoriso meqanizmebi, red. korkelia
k., ix. sqolio 6, deveri belgiis winaaRmdeg, 1980, 29-e, 59-e punqtebi.
10
Patrono M., The Protection of Fundamental Rights By Constitutional Courts – A Comparative Perspective,
2000, 409.
11
Fremuth M. L., “Patchwork Constitutionalism”, Constitutionalism and Constitutional Litigation in Germany and
Beyond the State – A European Perspective, 2011, 384-385.
12
Prakke C.L., Constitutional Law of 15 EU Member States, Edited by Prakke L., Kortmann C., Brandhof H.,
Burkens M., Calogeropoulos A., Craenen G., Frieden L., Gilhuis P., Ballin E., Koekkoek A., Kraan K., Lunshof
H., Meij J., Schagen J., Steenbeek J., Thill J., Deventer, 2004, 356.
13
ix. Singer M., The Constitutional Court of the German Federal Republic: Jurisdiction Over Individual
Complaints, 1982, 332.
14
gadawyvetileba saqmeze – apostoli saqarTvelos winaaRmdeg, adamianis uflebaTa evro-
puli sasamarTlo, ganacxadi №40765/02, strasburgi, 2006, 42-e punqti.
15
Üstün B., Protection of Human Rights By the Turkish Constitutional Court, Short History of the Turkish
Constitutional Court, ix. http://www.constcourt.md/public/files/file/conferinta_20ani/programul_conferintei/Bur-
han_Ustun.pdf.
264
paata javaxiSvili, saerTo sasamarTloebis gadawyvetilebaTa sakonstitucio kontroli:
samxreT kavkasiis saxelmwifoebis gamocdileba da perspeqtivebi
21
ix. The Constitution of the Republic of Turkey, 1982, Art. 148.
22
Constitution of the Republic of Azerbaijan, Art. 130, V, 1995.
23
The Law of the Republic of Azerbaijan on Constitutional Court, Art. 34.1.
24
Law of the Azerbaijan Republic On Procedures For Review of Citizen Applications, Art.23.
25
ix. Gonenc L., Proposed Constitutional Amendments to the 1982 Constitution of Turkey, 2010, 4-5.
266
paata javaxiSvili, saerTo sasamarTloebis gadawyvetilebaTa sakonstitucio kontroli:
samxreT kavkasiis saxelmwifoebis gamocdileba da perspeqtivebi
33
gegenava d., sakonstitucio marTlmsajuleba saqarTveloSi; samarTalwarmoebis Zi-
riTadi sistemuri problemebi, Tb., 2012, 26.
34
zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi, Tb., 2007,
187.
35
The Law of the Republic of Azerbaijan on Constitutional Court, Art. 34.7.
36
The Constitution of the Republic of Turkey, 1982, Art. 148.
268
paata javaxiSvili, saerTo sasamarTloebis gadawyvetilebaTa sakonstitucio kontroli:
samxreT kavkasiis saxelmwifoebis gamocdileba da perspeqtivebi
37
Study on Individual Access to Constitutional Justice, European Commission For Democracy Rhrough Law
(Venice Commission), №538/2009, Strasburg, 2011, 34.
38
ix. xubua g., trauti i., konstituciuri marTlmsajuleba germaniaSi, Tb., 2001, 28.
39
ix. Study on Individual Access to Constitutional Justice, European Commission For Democracy Rhrough Law
(Venice Commission), №538/2009, Strasburg, 2011, 59.
269
samarTlis Jurnali #1, 2016
45
The Law of the Republic of Azerbaijan on Constitutional Court, Art. 50.
46
ix. Ulvan N.C., Constitutional Complaint and Individual Complaint In Turkey, Ankara Bar Review, 2013, 184.
47
Study on Individual Access to Constitutional Justice, European Commission for Democracy Rhrough Law
(Venice Commission), №538/2009, Strasburg, 2011. 41.
48
Frremuth L. M., Patchwork Constitutionalism: Constitutionalism and Constitutional Litigation in Germany and
beyond the Nation State - A European Perspective, Dunquesne law Review, Vol. 49, Issue 2, 2011, 379.
49
Study on Individual Access to Constitutional Justice, European Commission For Democracy Rhrough Law
(Venice Commission), №538/2009, Strasburg, 2011, 48.
50
The Law of the Republic of Azerbaijan on Constitutional Court, Art. 34.4.
271
samarTlis Jurnali #1, 2016
51
Özbudun E., Judicial Review of Political Questions in Turkey, ix <http://camlaw.rutgers.edu/statecon/
workshop11greece07/workshop5/Ozbudun.pdf>.
52
ix. Üstün B., Protection of Human Rights by the Turkish Constitutional Court, Short Histori of The Turkish
Constitutional Court, ix. <http://www.constcourt.md/public/files/file/conferinta_20ani/programul_conferintei/
Burhan_Ustun.pdf>.
272
paata javaxiSvili, saerTo sasamarTloebis gadawyvetilebaTa sakonstitucio kontroli:
samxreT kavkasiis saxelmwifoebis gamocdileba da perspeqtivebi
urobis principis sxva elementebze). ase rom, samomavlod SeiZleba vivaraudoT somxe-
Tis sakonstitucio sasamarTlosTvis am uflebamosilebis miniWebis perspeqtiva. miT
umetes, amgvari rekomendacia somxeTTan mimarTebiT ukve arsebobs veneciis komisiis
mxridan.53
5. daskvna
53
ix. Annual Report of Activities 2011, European Commission For Democracy Through Law, Strasburg, 2012, 39.
54
ix. Speech of Mr Dean Spielmann, President of the European Court of Human Rights, conference - The best
practices of individual complaint to the Constitutional Courts in Europe, Paris, Strasbourg, 2014, 2.
55
CDL-AD(2004)043 Opinion on the Proposal to Amend the Constitution of the Republic of Moldova (introduction
of the individual complaint to the Constitutional Court) adopted by the Venice Commission at its 61st Plenary
Session.
56
ix. aczolay P., Report Introdaction to the Report of the Venice Commission on Inividual Access to Constitutional
Justice, Conference on Individual Access to Constitutional Justice, European Commission to Democracy
Through Law (Venice Commission), Strasburg, 2013, 2.
273
giorgi TumaniSvili*
1. Sesavali
274
giorgi TumaniSvili, braldeba da misgan gadaxra sisxlis samarTlis saqmis
arsebiTi ganxilvis dros
275
samarTlis Jurnali #1, 2016
rac man ar gaakeTa, xolo imis damadasturebeli utyuari mtkicebulebebi, rom bralde-
bulma raime formiT monawileoba miiRo bralad wardgenil qmedebebSi, braldebis mxa-
ris mier sasamarTlo sxdomaze warmodgenili da, Sesabamisad, gamokvleuli ar yofila.4
winamdebare naSromi aris mcdeloba, gansazRvros braldebis funqcia da SesTa-
vazos mkiTxvels braldebisgan gadaxris calkeul SemTxvevaSi problemis gadaWris
gzebi.
5
ix. ufro vrclad: Kühne H.-H., Starfprozessrecht, Eine systematische Darstellung des deutschen
und europäischen Strafverfahrensrechts, 8. Auflage, Heidelberg 2010, 396-397; Roxin C., Schünemann
B., Strafverfahrensrecht, 26. Auflage, München 2009, 128-129; Beulke W., Strafprozessrecht, 11. Auflage,
Heidelberg u.a. 2010, 331-332; Bauer W., Der prozessuale Tatbegriff, NStZ 2003, 174.
277
samarTlis Jurnali #1, 2016
adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlis me-3 punqtis `a~ qvepunqtis
Tanaxmad, yvelas, visac bralad edeba sisxlis samarTlis danaSaulis Cadena, maTTvis
gasageb enaze dauyovnebliv da dawvrilebiT unda ecnobos wardgenili braldebis arsi
da safuZveli. aseve, sssk-is 38-e muxlis pirveli nawilis Sesabamisad, pirs dakavebis
momentSi an, Tu dakaveba ar xdeba, braldebulad cnobisTanave, dauyovnebliv, aseve ne-
bismieri dakiTxvis win misTvis gasageb enaze unda ecnobos saqarTvelos sisxlis samar-
Tlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli romeli danaSaulis CadenaSi arsebobs mis mimarT
dasabuTebuli varaudi. amasTan erTad, mas unda gadaeces dakavebis oqmis an, Tu is ar
daukavebiaT, braldebis Sesaxeb dadgenilebis asli. amdenad, rogorc adamianis ufle-
baTa evropuli konvencia, ise moqmedi sisxlis samarTlis saproceso kanonmdebloba
avaldebulebs sisxlissamarTlebrivi devnis organos, rom braldebuls samarTalwar-
moebis adreul etapzeve ecnobos mis winaaRmdeg arsebuli braldebis Sesaxeb, raTa man
jerovnad SeZlos sasamarTloSi Tavis dacva. rogorc aRiniSna, braldebulad cnobil
pirs gadaecema braldebis Sesaxeb dadgenilebis asli, sadac mocemulia informacia
inkriminirebuli qmedebis, misi Cadenis adgilis, drois, xerxis, saSualebis, iaraRis,
agreTve am qmedebiT gamowveuli Sedegis Sesaxeb. braldebis Sesaxeb dadgenilebaSi mi-
TiTebulia aseve gamoZiebiT mopovebuli mtkicebulebebi, romlebic sakmarisia dasa-
buTebuli varaudisaTvis, rom aRniSnuli danaSauli braldebulma Caidina. amis garda,
dadgenilebaSi miTiTebulia saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis muxli, nawili
da qvepunqti, romlebiTac gaTvaliswinebulia es danaSauli (sssk-is 169-e muxlis me-3
nawili). Sesabamisad, braldebis Sesaxeb dadgenileba aris wardgenili rogorc bral-
278
giorgi TumaniSvili, braldeba da misgan gadaxra sisxlis samarTlis saqmis
arsebiTi ganxilvis dros
6
braldebis es kriteriumebi ganviTara aSS-is federaluri uzenaesi sasamarTlos samo-
samarTleo samarTalma. ix. Geisler M., Die Ausgestaltung des Anklageprinzips nach amerikanischem
Strafverfahrens- und Verfassungsrecht, Berlin 1998, 59.
7
ix. aSS-is federaluri uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebebi saqmeze: Hamling v. United
States, 418 U.S. 87 (117-118); United States v. Pearce, 275 F.2d 318, 324 (1960), United States v. Carll, 105 U.S.
611, 23 L Ed. 1135.
279
samarTlis Jurnali #1, 2016
281
samarTlis Jurnali #1, 2016
Tlebas, raTa daculi iyos igi samomavlod erTi da imave danaSaulis CadenisTvis gan-
meorebiTi sisxlissamarTlebrivi devnisagan. unda aRiniSnos, rom SejibrebiT samar-
TalwarmoebaSi korespondenciis principis ganviTarebis adreul etapze gamamtyune-
beli ganaCenis gamosatanad mosamarTle iTxovda braldebis mxarisagan braldebaSi
miTiTebuli yvela garemoebis sasamarTloSi sityvasityviT, gramatikuli sizustiT,
damtkicebas. sayuradReboa, rom mosamarTle iTxovda ara mxolod braldebaSi miTiTe-
buli danaSaulis Semadgenlobis arsebobisTvis relevantur garemoebebSi Tanxved-
ras, aramed iseT faqtebTan dakavSirebiTac mtkicebulebebis gamokvlevis SedegebTan
Sesabamisobas, romlebsac, rogorc wesi, piris braleulobis sakiTxis gadawyvetisTvis
samarTlebrivi mniSvneloba ar eniWeba. am mxriv sanimuSoa aSS-is erT-erTi gadawyveti-
leba saqmeze – State v. Harris, romelic miRebul iqna 1841 wels. pirs bralad edeboda er-
Ti wyvili fexsacmlis qurdoba. mis mimarT pirveli instanciis sasamarTlom gamoitana
gamamtyunebeli ganaCeni, romelic mogvianebiT gauqmda zemdgomi instanciis mier. sa-
samarTlos mier ganaCenis gauqmebis mizezad dasaxelda is garemoeba, rom pirvel in-
stanciaSi ver damtkicda braldebulis mier erTi wyvili fexsacmlis qurdoba, vinai-
dan orive fexsacmeli marjvena fexisTvis iyo da, Sesabamisad, is wyvils ar qmnida, ro-
gorc es braldebaSi iyo miTiTebuli. msgavsi gadawyvetileba iqna aseve miRebuli saq-
meze – Brown v. Peoble (1872), sadac pirs bralad edeboda vinme pirovnebis, saxelad `Otha
Carr~-is, xelmoweris gayalbeba. saqmis arsebiTi ganxilvis dros ki dadginda, rom moxda
`Oatha Carr~-is xelmoweris falsifikacia. imis miuxedavad, rom gansxvaveba iyo saxelis
mxolod erT asoSi, ver moxerxda gamamtyunebeli ganaCenis miReba, vinaidan braldeba-
Si miTiTebul faqtobriv garemoebebsa da mtkicebulebebis gamokvlevis Sedegebs So-
ris ar arsebobda Tavsebadoba. korespondenciis principis amgvari interpretacia
aris Sedegi SejibrebiTi samarTalwarmoebis Sesaxeb imdroindeli warmodgenisa, ro-
desac sisxlis samarTlis procesi gaigivebuli iyo sportul SejibrTan, sadac samar-
Tliani TamaSis wesebi mkacrad unda yofiliyo daculi da misgan gadaxveva arcerT Sem-
TxvevaSi ar unda darCeniliyo dausjeli.11 droTa ganmavlobaSi korespondenciis
principis mimarT midgomebi Seicvala da dResdReobiT SejibrebiT samarTalwarmoeba-
Si igi aRar gamoiyeneba mkacrad. mtkicebulebaTa gamokvlevis Sedegad braldebiT gan-
sazRvruli faqtebisagan gansxvavebuli garemoebebis dadgenis mimarT dRes ukve libe-
raluri damokidebuleba aqvT sasamarTloebs saerTo samarTlis qveynebSi. dRes domi-
nirebs korespondenciis principis e.w. funqciuri gageba, romelsac 1935 wels safuZve-
li Cauyara aSS-is federaluri uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebam saqmeze – Berger
v. United States, sadac saqmis arsi aseTi iyo: bergers bralad edeboda Svid sxva pirTan
erTad yalbi fulis gasaRebis dagegmva. saqmis arsebiTi ganxilvisas gamoirkva, rom re-
alurad saxeze iyo danaSaulis momzadebis ori epizodi, bergerma ki mxolod erT epi-
zodSi miiRo monawileoba. Sesabamisad, bergeri pirveli instanciis sasamarTlom dam-
naSaved cno danaSaulis erT epizodSi monawileobis gamo. sasamarTlos gadawyvetile-
ba dacvis mxarem gaasaCivra uzenaes sasamarTloSi da moiTxova gamamtyunebeli ganaCe-
11
ix. Pound R., The Causes of Popular Dissatisfaction With the Administration of Justice, 29 Reports of the ABA,
1905, 395, 406.
282
giorgi TumaniSvili, braldeba da misgan gadaxra sisxlis samarTlis saqmis
arsebiTi ganxilvis dros
nis gauqmeba imis safuZvelze, rom braldebam srulyofilad ver SeZlo sabraldebo
aqtiT gansazRvruli braldebis damtkiceba, radgan bergeri aseve danaSaulis meore
epizodSic iRebda monawileobas. vinaidan sabraldebo aqtSi miTiTebuli faqtobrivi
garemoebebi srulfasovnad ar daemTxva saqmis arsebiTi ganxilvis dros dadgenil faq-
tebs, dacvis mxares miaCnda, rom zemdgomi instanciis sasamarTlos msjavrdebuli un-
da gaemarTlebina. federalurma uzenaesma sasamarTlom ar gaiziara dacvis mxaris sa-
marTlebrivi mosazrebebi da miiCnia, rom `araTanxvedra braldebiT gansazRvrul ga-
remoebebsa da sasamarTloSi dadgenil faqtebs Soris gamamtyunebeli ganaCenis gamo-
tanas Per se ar gamoricxavs. gamamtyunebeli ganaCenis gamotana unda gamoiricxos maSin,
rodesac braldebidan gadaxriT braldebulis fundamenturi uflebebia xelyofili.
aseTi uflebebis xelyofas adgili aqvs, rodesac braldebas ekargeba braldebulis
`informirebisa~ da `dacvis~ funqcia. Sesabamisad, braldebulis fundamenturi ufle-
bebis xelyofa erTi mxriv unda dadgindes maSin, rodesac mtkicebulebebis gamokvle-
vis Sedegad saqmis arsebiTi ganxilvis sagans emateba braldebisagan gansxvavebuli ise-
Ti faqtobrivi garemoeba, rac warmoadgens braldebulisTvis moulodnelobas (bral-
debuli ar iyo amis Taobaze informirebuli) an xelyofs mis jerovan dacvas. sxva mxriv,
aseve dairRveva braldebulis fundamenturi uflebebi, rodesac braldebuli mimdi-
nare procesSi axali faqtobrivi garemoebebis gaTvaliswinebis SemTxvevaSi veRar SeZ-
lebda imisgan gansxvavebuli realobis damtkicebas, rasac Tavdapirvelad iTvaliswi-
nebda wardgenili braldeba~12. zemoaRniSnul saqmeSi federalurma uzenaesma sasamar-
Tlom miiCnia, rom braldebidan gadaxra atarebda umniSvnelo xasiaTs, rasac Sedegad
ar mohyolia braldebulis fundamenturi uflebebis xelyofa. Tu ramdenad arsebiTia
gadaxra braldebisgan, damokidebulia yovel konkretul SemTxvevaSi calkeuli gare-
moebebis Sefasebaze. magaliTad, arsebiTad ar miiCneva braldebidan gadaxra, rodesac
sasamarTloSi mticebulebebis gamokvlevis Sedegad dgindeba danaSaulis Cadenis
droSi umniSvnelo cdomileba. Tu danaSaulis Cadenis drod braldebaSi miTiTebuli
iyo 1 seqtemberi, magram sasamarTloSi aseTad daadgines 3 seqtemberi, aseTi gadaxra
ar xelyofs braldebulis fundamentur uflebebs da ar ukargavs braldebas `infor-
mirebisa~ da `dacvis~ funqcias; Tumca braldebisagan arsebiTi gadaxra iqneba, rode-
sac braldebaSi danaSaulis Cadenis drod miTiTebulia 2010 weli da sasamarTloSi
mtkicebulebebis gamokvlevis Sedegad dgindeba, rom braldebulma 2010 wlis nacvlad
inkriminirebuli qmedeba Caidina 2013 wels; aseve aRiarebulia, rom umniSvnelo cdomi-
lebebi danaSaulis Cadenis adgilTan dakavSirebiT ar CaiTvleba braldebidan arsebiT
gadaxrad13. igive mosazreba dominirebs qmedebis obieqturi Semadgenlobis sxva niSneb-
Tan mimarTebiTac, vinaidan ar arsebobs imis moTxovna, rom braldebaSi miTiTebuli
garemoebebi sityvasityviTi sizustiT dadasturdes saqmis arsebiTi ganxilvis dros.
sakmarisia, rodesac braldebaSi miTiTebuli garemoeba sasamarTloSi gvarobiTi mniS-
vnelobiT mainc dasturdeba. magaliTad, Tu braldebaSi iyo miTiTebuli narkotikuli
12
ix. aSS-is federaluri uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba saqmeze: Berger v. United States,
295 U.S. 78, 55 S.Ct. 629, 79 L.Ed. 1314 (1935).
13
ix. aseve Herrick P.F., Underhill’s Criminal Evidence, A Treatise on the Law of Criminal Evidence, The Bobbs-
Merrill Company Inc., Indianapolis, New Yourk, 6th ed., 1973, 88, 89.
283
samarTlis Jurnali #1, 2016
14
ix. aSS-is federaluri uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebebi saqmeze: United States v.
Laite, 418 F.2d 576 (1969); United States v. Knuckles, 581 F.2d 305 (1978); United States v. Schrenzel, 462 F.2d
765 (1972); United States v. Sheikh, 654 F.2d 1057 (1981).
15
United States v. Lippi, 193 F. Supp. 441 (1961).
284
giorgi TumaniSvili, braldeba da misgan gadaxra sisxlis samarTlis saqmis
arsebiTi ganxilvis dros
4. daskvna
18
ix. Wessels J., Beulke W., Strafrecht Allgebeiner Teil, Straftat und ihr Aufbau, 37. Auflage, Heidelberg 2007,
315; State v. Keeler, 710 P.2d 1279, 238 Kan. 358; United State v. Lovely, 77 F. Supp. 619, 621 (1948).
19
SeadareT Wessels J., Beulke W., Strafrecht Allgebeiner Teil, Straftat und ihr Aufbau, 37. Auflage, Heidelberg
2007, 315.
20
ix. aseve Wolter J., Tatidentiät und Tatumgestaltung im Strafprozeß – Zur Begründung eines normativ- fun-
ktionalen Tatbegriffs-, Wahrheit und Gerechtigkeit im Strafverfahren, Fesgabe für Karl Peters aus Anlass seines
80. Geburtstages, Wasserburg K., Haddenhorst W. (Hrsg.), Heidelberg 1984, 144-145.
286
giorgi dgebuaZe *
I. Sesavali
Prosecutor v. Halilovic, Judgment (ICTY-IT-01-48-T), Trial Chamber I, 16 November 2005, § 56; Prosecutor
v. Limaj and others, Judgement (ICTY-IT-03-66-T), Trial Chamber II, 30 November 2005, § 520; Prosecutor v.
Kajelijeli, Judgement (ICTR-98-44A-T), Trial Chamber II, 1 December 2003, § 772; Prosecutor v. Aleksovski,
Judgment (ICTY-IT-95-14/1-T), Trial Chamber, 25 June 1999, § 69; Prosecutor v. Delalic and others, Judgment
(ICTY-IT-96-21-T), Trial Chamber, 16 November 1998, § 346.
19
es damatebiTi meoTxe elementi ganisazRvra ICTY-s mxridan oriCis (Prosecutor v. Oric)
saqmeze. ix. Prosecutor v. Oric, Judgement (ICTY-IT-03-68-T), Trial Chamber II, 30 June 2006, § 294, 295–
306.
293
samarTlis Jurnali #1, 2016
(iii) ufrosma ar moaxerxa mieRo yvela saWiro da gonivruli zoma Tavisi ufleba-
mosilebis farglebSi, rom Tavidan aecilebina an aRekveTa danaSaulTa Cadena an ga-
daeca aRniSnuli sakiTxi kompetenturi organoebisTvis gamoZiebis warmoebisa da sis-
xlissamarTlebrivi devnis gansaxorcieleblad.~
am muxlis Sinaarsi da struqtura, cota ar iyos, rTulad gasagebi20 da kompleq-
suria,21 rac, romis statutis Seqmnis istoriidan gamomdinare, sulac ar aris gasakvi-
ri. 28-e muxli, iseve, rogorc mTlianad statuti, sxvadasxva samarTlebrivi sistemis
warmomadgenel iuristebs Soris gamarTuli rTuli molaparakebebis Sedegia, ris ga-
moc uwodeben mas, gansxvavebuli Sexedulebisas sasurveli definiciis misaRebad, kom-
promisis ilustraciis karg magaliTs.22
kanonierad asrulebs samxedro meTauris funqciebs, e.w. de jure meTauri, miuxedavad mi-
si Tanamdebobrivi rangisa. aq SeiZleba moiazrebodes iseTi meTauri, romelsac, erTi
mxriv, ukavia maRali Tanamdeboba samxedro ZalebSi da eqvemdebareba didi samxedro
danayofi da, meore mxriv, iseTi, romelsac ar ukavia maRali Tanamdeboba da eqvemde-
bareba ramdenime jariskaci.23 samxedro meTaurSi moiazreba, aseve, iseTi ufrosi, ro-
melic `eqskluziurad ar axorcielebs meTauris funqciebs~. es aris iseTi SemTxveva,
rodesac saxelmwifos meTauri aris qveynis samxedro Zalebis mTavarsardali (de jure
meTauri) da, miuxedavad amisa, ar asrulebs `eqskluziurad~ masze dakisrebul samxedro
valdebulebas (e.w. quasi de facto meTauri). am SemTxvevaSi igi iqneba pasuxismgebeli
xelqveiTebis mier Cadenili qmedebisaTvis.24
ICC-is mimdinare praqtikaSi, bembas (Prosecutor v. Bemba) garda, sainteresoa kon-
gos demokratiuli respublikis situaciis ntagandas (Prosecutor v. Ntaganda) saqme,
romlis braldebebi moicavs misi xelqveiTebis mier Cadenili danaSaulebisTvisac
pasuxismgeblobas, samxedro meTauris (28(a)-e mux.) pasuxismgeblobaze miTiTebiT.25
samoqalaqo meTauri (civilian superior) romis statutis 28(b)-e muxlis mixedviT, aris
piri, romelic ar akmayofilebs 28(a)-e muxlis moTxovnebs, rac gulisxmobs imas, rom
28-e muxlis (b) punqti (a) punqtiT gaTvaliswinebuli meTauris cnebis `subsidiuri
elementia~.32
ori arsebiTi ganmasxvavebeli niSani samxedro meTaursa da samoqalaqo meTaurs
Soris – es aris sxvadasxva mentaluri elementi da 28(b)-e muxlis damatebiTi (ii)
qvepunqti.33
romis statutis 28-e muxli saerTo aucilebel moTxovnad orive meTauris mimarT
efeqtiani Zalauflebisa da kontrolis (effective authority and control) arsebobas asaxelebs.
Tumca, 28(b)-e muxlis damatebiTi (ii) qvepunqtis mixedviT, danaSauli unda moicavdes
iseT saqmianobas, `romelic eqvemdebareba ufrosis efeqtian pasuxismgeblobasa da
kontrols~. am ukanaskneli elementis – efeqtiani pasuxismgeblobisa da kontrolis
(effective responsibility and control) mtkiceba, cota ar iyos, problemuria, miT ufro, rom ad
hoc tribunalebis precedentuli samarTalic aranair daTqmas aRniSnul sakiTxze ar
Seicavs.34 aseT daTqmas arc 28(a)-e muxli Seicavs.
aseve, erT-erTi mTavari problemaa, Tu rogor iqneba arasamxedro konteqstSi
damtkicebuli meTaursa da xelqveiTs Soris arsebuli urTierToba, efeqtiani
kontrolis moTxovnis samoqalaqo konteqstSi mtkicebis sirTulidan gamomdinare.35
es orive SemTxveva, individualuri saqmidan, samoqalaqo meTauris statusidan,
Tanamdebobidan gamomdinare unda Sefasdes.
romis statutis 28-e muxlSi miTiTebuli meTaurebi, martivad rom aRvniSnoT,
SeiZleba iyvnen politikuri liderebi, saxelmwifos meTaurebi, mTavrobis wevrebi an
sxva oficialuri pirebi, aseve, samoqalaqo pirebi kerZo seqtorSi, biznesSi, romlebsac
ukaviaT maRali adgilebi da floben Zalauflebasa da kontrols im situaciaze, sadac
saerTaSoriso sisxlis samarTlis farglebSi daculi samarTlebrivi sikeTe safrTxis
qveS dgas.36
am mxriv, yuradsaRebia ICTR-s mier ganxiluli nahimanas da sxvebis (Prosecutor v.
Nahimana and others) saqme. nahimana iyo istoriis profesori da ruandis sainformacio
ofisis – ORINFOR – direqtori. nahimana da sxva braldebulebi, sxva braldebebTan
erTad, gasamarTldnen meTauris pasuxismgeblobis saxeze miTiTebiT, genocidisa da
adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli danaSaulebis CadenisaTvis. kerZod, nahimana iyo
32
Sead. Meloni C., Command Responsibility in International Criminal Law, T.M.C. Asser Press, The Hague,
2010, 144.
33
Sead. Schabas W., The International Criminal Court: A Commentary on the Rome Statute, Oxford University
Press, Oxford, 2010, 460. pirveli ganmasxvavebeli niSani dawvrilebiT qvemoT iqneba
ganxiluli.
34
Sead. iqve.
35
Sead. Meloni C., Command Responsibility in International Criminal Law, T.M.C. Asser Press, The Hague,
2010, 159.
36
ix. iqve, 160.
296
giorgi dgebuaZe, meTauris (ufrosis) sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba
umoqmedobisaTvis saerTaSoriso sisxlis samarTalSi
37
ix. Higgins G., Evans J., Nahimana and others, krebulSi: Cassese A. (ed.), The Oxford Companion to
International Justice, Oxford University Press, Oxford, 2009, 833–839; ix. aseve: Prosecutor v. Nahimana and
others, Judgment (ICTR-99-52-A), Appeal Chamber, 28 November 2007.
38
Sead. Kiss A., Command Responsibility under Article 28 of the Rome Statute, krebulSi: Stahn G. (ed.), The
Law and Practice of the International Criminal Court, Oxford University Press, Oxford, 2015, 612.
39
ix. Schabas W., The International Criminal Court: A Commentary on the Rome Statute, Oxford University Press,
Oxford, 2010, 460.
40
ix. Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Decision Pursuant to Atricle 61(7)(a) and (b) of the Rome Statute
on the Charges (ICC-01/05-01/08), Pre-Trial Chamber II, 15 June 2009, § 412.
41
ix. iqve, § 413.
297
samarTlis Jurnali #1, 2016
60
ix. Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Decision Pursuant to Atricle 61(7)(a) and (b) of the Rome Statute
on the Charges (ICC-01/05-01/08), Pre-Trial Chamber II, 15 June 2009, § 424.
61
ix. iqve. gansxvavebuli poziciis Sesaxeb ix. O’Keefe R., International Criminal Law, Oxford University
Press, Oxford, 2015, 205.
62
ix. iqve, § 426.
63
ix. iqve, § 425. mizezobrivi kavSiris Sesaxeb ix. Kiss A., Command Responsibility under Article 28 of
the Rome Statute, krebulSi: Stahn G. (ed.), The Law and Practice of the International Criminal Court, Oxford
University Press, Oxford, 2015, 634–638.
64
Sead. Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Decision Pursuant to Atricle 61(7)(a) and (b) of the Rome
Statute on the Charges (ICC-01/05-01/08), Pre-Trial Chamber II, 15 June 2009, § 427.
65
romis statutis 30-e muxli ix. me-4 sqolioSi.
301
samarTlis Jurnali #1, 2016
66
Tu sxvagvarad ar aris gaTvaliswinebuli elementis Sinaarsis mixedviT, danaSaulis
obieqturi elementebi, romis statutis 30(2)(3)-e muxlis mixedviT, romlebSic ICC
moiazrebs qmedebas (conduct), Sedegs (consequence) da Tanmdev garemoebas (contextual ele-
ments), Cadenilia ganzraxviTa da SegnebulobiT, Tu romis statutiTa da danaSaulis
elementebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli konkretuli danaSaulisaTvis. am
elementis farglebSi SeiZleba moeqces, aseve gulgrilobisa (recklessness) da daudevrobis
formebi. ix. Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Decision Pursuant to Atricle 61(7)(a) and (b) of the
Rome Statute on the Charges (ICC-01/05-01/08), Pre-Trial Chamber II, 15 June 2009, § 353–354; ix. aseve:
Schabas W., The International Criminal Court: A Commentary on the Rome Statute, Oxford University Press,
Oxford, 2010, 474–475. Tu sxvagvarad ar aris gaTvaliswinebuli elementTan mimarTebiT, ix.
Werle G., Jessberger F., Unless Otherwise Provided: Article 30 of the ICC and the Mental Elements of Crimes
under International Criminal Law, Journal of International Criminal Justice, Vol. V, 2005, 35–55. danaSaulis
obieqturi (materialuri) da subieqturi (mentaluri) elementebis Sesaxeb ix. turava m.,
saerTaSoriso sisxlis samarTlis safuZvlebi, Tb., 2015, 163–171.
67
Sead. Werle G., Jessberger F., Principles of International Criminal Law, 3rd ed., Oxford University Press,
Oxford, 2014, 229, § 595, 599.
68
ix. Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Decision Pursuant to Atricle 61(7)(a) and (b) of the Rome Statute
on the Charges (ICC-01/05-01/08), Pre-Trial Chamber II, 15 June 2009, § 430; Prosecutor v. Delic, Judgment
(ICTY-IT-04-83-T), Trial Chamber, 15 September 2008, § 64.
69
ix. iqve, § 431; Prosecutor v. Bagosora and others, Judgment and Sentence (ICTR-98-41-T), Trial Chamber,
18 December 2008, § 2014; Prosecutor v. Oric, Judgment (ICTY-IT-03-68-A), Appeal Chamber, 3 July 2008, §
319; Prosecutor v. Hadzihasanovic and others,Judgment (ICTY-IT-01-47-T), Trial Chamber, 15 March 2006, §
94; Prosecutor v. Delalic and others,Judgment (ICTY-IT-96-21-T), Trial Chamber, 16 November 1998, § 386.
302
giorgi dgebuaZe, meTauris (ufrosis) sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba
umoqmedobisaTvis saerTaSoriso sisxlis samarTalSi
2.2.1. daudevroba
2.3.1. gulgriloba
88
Sead. iqve.
89
Sead. Martino A., Recklessness, krebulSi: Cassese A. (ed.), The Oxford Companion to International Criminal
Justice, Oxford University Press, Oxford, 2009, 479. gulgrilobis (recklessness) cnebis Sesaxeb ix.
iqve, 479–482.
90
Sead. Meloni C., Command Responsibility in International Criminal Law, T.M.C. Asser Press, The Hague,
2010, 185, sqolio 226.
91
Sead. iqve.
92
Sead. Kiss A., Command Responsibility under Article 28 of the Rome Statute, krebulSi: Stahn G. (ed.), The
Law and Practice of the International Criminal Court, Oxford University Press, Oxford, 2015, 613.
306
giorgi dgebuaZe, meTauris (ufrosis) sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba
umoqmedobisaTvis saerTaSoriso sisxlis samarTalSi
1. prevenciuli movaleoba
2. represiuli movaleoba
93
ix. Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Decision Pursuant to Atricle 61(7)(a) and (b) of the Rome Statute
on the Charges (ICC-01/05-01/08), Pre-Trial Chamber II, 15 June 2009, § 437.
94
ix. iqve, § 438.
95
ix. iqve, § 439–441.
96
ix. iqve, § 439.
97
ix. iqve, § 442.
98
Sead. Werle G., Jessberger F., Principles of International Criminal Law, 3rd ed., Oxford University Press,
Oxford, 2014, 231.
99
ix. Prosecutor v. Jean-Pierre Bemba Gombo, Decision Pursuant to Atricle 61(7)(a) and (b) of the Rome Statute
on the Charges (ICC-01/05-01/08), Pre-Trial Chamber II, 15 June 2009, § 443.
307
samarTlis Jurnali #1, 2016
prevenciuli movaleobis Sesrulebas. rac Seexeba gonivrul zomas, igi unda iyos pro-
porciuli, kerZod, romliTac iqneba gaTvaliswinebuli danaSaulis Cadenis albaToba
da konfliqtur situaciaSi Seqmnili nebismieri garemoeba.100
VII. daskvna
100
ix. Kiss A., Command Responsibility under Article 28 of the Rome Statute, krebulSi: Stahn G. (ed.), The
Law and Practice of the International Criminal Court, Oxford University Press, Oxford, 2015, 631–632.
101
Sead. iqve, 614–615.
102
Sead. iqve, 615.
103
Sead. Sliedregt E., Individual Criminal Responsibility in International Law, Oxford University Press, Oxford,
2012, 199.
308
giorgi dgebuaZe, meTauris (ufrosis) sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba
umoqmedobisaTvis saerTaSoriso sisxlis samarTalSi
124
Sead. Mettraux G., The Law of Command Responsibility, Cambridge University Press, Cambridge, 2009, 40.
125
Tanamonawileobis standartze ix. Olasolo H., Rojo E., Forms of Accessorial Liability under Article
25(3)(b) and (c), krebulSi: Stahn G. (ed.), The Law and Practice of the International Criminal Court, Oxford
University Press, Oxford, 2015, 557–591.
126
ix. Prosecutor v. Halilovic, Judgement (ICTY-IT-01-48-T), Trial Chamber, 16 November 2005, § 54. meTauris
pasuxismgeblobasa da Tanamonawileobas Soris ganmasxvavebel niSnebze ix. Mettraux G., The
Law of Command Responsibility, Cambridge University Press, Cambridge, 2009, 37–44.
127
ix. Koronov v. Latvia, Judgment (ECHR-36376/04), Grand Chamber, 17 May 2010, § 156, 211, 213, 223;
O’Keefe R., International Criminal Law, Oxford University Press, Oxford, 2015, 207.
128
Sead. Kiss A., Command Responsibility under Article 28 of the Rome Statute, krebulSi: Stahn G. (ed.), The
Law and Practice of the International Criminal Court, Oxford University Press, Oxford, 2015, 648.
313
kaxa wiqariSvili
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.
314
kaxa wiqariSvili, danaSaulSi Tanamonawileobis dros mizezobrivi kavSiris sakiTxi
qarTul da angloamerikul sisxlis samarTalSi
4
wereTeli T., sisxlis samarTlis problemebi, t. II, Tb., 2007, 19.
5
iqve, 20. mizezobrivi kavSiris aucileblobas Tanamonawileobis dros aseve uaryofda
p. miSunini, romelic aRniSnavda, rom mizezobrivi kavSiri TanamonawileTa moqmedebasa
da amsruleblis moqmedebiT ganxorcielebul danaSaulebriv Sedegs Soris ar aris
Teoriuli safuZveli Tanamonawileobis konstruqciisaTvis da rom Tanamonawileobis
cnebisaTvis aucilebelia minimaluri subieqturi kavSiri TanamonawileTa Soris. ix.
wereTeli T., sisxlis samarTlis problemebi, t.II, Tb., 2007, 27.
6
wereTeli T., sisxlis samarTlis problemebi, t. II, Tb., 2007, 12.
7
iqve, 14.
8
iqve, 16.
9
iqve.
316
kaxa wiqariSvili, danaSaulSi Tanamonawileobis dros mizezobrivi kavSiris sakiTxi
qarTul da angloamerikul sisxlis samarTalSi
vis safuZvelze SegviZlia davaskvnaT, rom Tanamonawile xelyofs da azianebs imave sa-
marTlebriv sikeTes, romelsac xelyofs da azianebs danaSaulis amsrulebeli~.15
danaSaulis Tanamonawileobis dros mizezobrivi kavSiris saWiroebasTan dakav-
SirebiT gansxvavebul Sexedulebas aviTarebs q. mWedliSvili-hedrixi. Tanamedrove
germanul sisxlissamarTlebriv doqtrinaze dayrdnobiT is askvnis, rom damxmaris
moqmedebasa da amsruleblis mier Cadenil danaSauls Soris mizezobrivi kavSiris ar-
seboba aucilebelia, Tumca `araa aucilebeli, rom damxmaris qmedeba Cadenili danaSa-
ulis aucilebeli piroba `condicio sine qua non~ iyos. damxmare maSinac agebs pasuxs, ro-
desac amsrulebeli danaSauls misi qmedebis gareSec ganaxorcielebda. qmedebis dax-
marebad dakvalificirebisaTvis gadamwyvetia is, rom damxmaris moqmedeba konkretul
mizezobriobaSia CarTuli, danaSaulis ganxorcielebas aadvilebs da Sedegis dad-
gomis Sanss zrdis.~16 q. mWedliSvils am debulebis dasadastureblad mohyavs Semdegi
kazusi: `rodesac piri qurdobisas amsrulebels jibis naTuriT unaTebs da amgvarad
Zvirfaseulobis moZebnas mxolod uadvilebs, an binis qurds fanjaraze misadgmeli ki-
bis tarebaSi exmareba, igi danaSaulis Cadenas mxolod aadvilebs da misi ganxorciele-
bis aucilebeli piroba araa~.17
q. mWedliSvilis es mosazreba, erTi mxriv, sainteresod exmianeba Tanamedrove
amerikeli avtorebis Sexedulebebs, romelTa mixedviTac Tanamonawileobis dros au-
cilebelia dadgindes ara aucilebeli, aramed SesaZlo mizezobrivi kavSiri, magram,
meore mxriv, is ufro met dasabuTebas saWiroebs, gamomdinare iqidan, rom qarTuli
sisxlis samarTlis kodeqsi mizezobrivi kavSiris cnebas swored condicio sine qua non-is
formulaze agebs.
15
maxaraZe a., sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba danaSaulSi daxmarebisTvis, Tb.,
2006, 41. Tanamonawileobis dros mizezobrivi kavSiris mniSvnelobaze aseve yuradRebas
amaxvilebs prof. g. naWyebia, romelic miiCnevs, rom am dros mizezobrivi kavSiri
Taviseburia da pirobaTa tolfasovnebis Teoria ver mogvcems saSualebas, organizatoris
moqmedeba gavarCioT damxmaris moqmedebisgan, rac pasuxismgeblobis individualizacias
SesaZlebels gaxdida. sisxlis samarTlis zogadi nawili, avtorTa jgufi, Tb., 2007, 191.
16
mWedliSvili q., sisxlis samarTali, danaSaulis gamovlinebis calkeuli formebi, Tb.,
2011, 233. meore mxriv, rodesac exeba wamqezeblis figuras, prof. q. mWedliSvili ambobs,
rom `wamqezeblis mier ganxorcielebuli qmedeba danaSaulis CadenasTan mizezobrivad
unda iyos dakavSirebuli. man amsrulebeli danaSaulis Cadenaze unda daiyolios. e.i.
mas danaSaulis Cadenis gadawyvetileba aRuZras. mWedliSvili q., sisxlis samarTali,
danaSaulis gamovlinebis calkeuli formebi, Tb., 2011, 219.
17
mWedliSvili q., sisxlis samarTali, danaSaulis gamovlinebis calkeuli formebi, Tb.,
2011, 233.
318
kaxa wiqariSvili, danaSaulSi Tanamonawileobis dros mizezobrivi kavSiris sakiTxi
qarTul da angloamerikul sisxlis samarTalSi
43
Dressler J., Reforming Complicity Law, Trivial Assistance as Lesser Offence, Ohaio State Journal of Criminal
Law, Vol. 5:427, 2008, 439.
44
iqve, 439.
45
Gardner J., Complicity and Causality, 1 CRIM. L. & PHIL. 127 2007, 14.
46
Dressler J., Dressler J., Reforming Complicity Law, Trivial Assistance as Lesser Offence, Ohaio State Journal
of Criminal Law, Vol. 5:427, 2008, 447.
47
Kreutzer J., Kreutzer J., Complicity and Repentence, Reexamining Complicity in the Light of Attempt Doctrine,
NY Journal of Law and Liberty, Vol. 3:155, 2008, 4.
323
samarTlis Jurnali #1, 2016
a. klienti
ali qiraobs piters, romelic aris profesionali mkvleli, raTa moakvlevinos
Tavisi coli – violeta. piteri iRebs fuls da klavs violetas.
iakobi fiqrobs, rom mizezobrivi kavSiri aSkarad saxezea da alim pasuxi unda
agos mkvlelobisTvis.
b. specialisti
poli, romelsac surs bankis gaqurdva, usafrTxoebis sistemis gamosarTavad qi-
raobs abes, romelic aris saukeTeso specialisti. meore dResve abe TiSavs bankis usaf-
rTxoebis sistemas da poli qurdavs banks. iakob kroiceri fiqrobs, rom mizezobri-
vi kavSiri aqac saxezea, vinaidan abes daxmarebis gareSe poli ver gaqurdavda banks im
dros da ise, rogorc am SemTxvevaSi.
g. zedmeti damxmare
poli aris profesionali binis qurdi. misma colma alisma es icis da iwonebs. is
amzadebs misTvis saWmels, raTa am ukanasknelma miirTvas qurdobebs Soris pauzis gan-
mavlobaSi, rom ar moSivdes da saqme adre ar miatovos.
kroiceri fiqrobs, rom dRes moqmedi samarTliT alisi srulad agebs pasuxs po-
lis mier Cadenili danaSaulebisTvis. magram SemoTavazebuli sareformo winadadebis
mixedviT, alisi aris aramizezobrivi Tanamonawile da unda daeqvemdebaros nakleb pa-
suxismgeblobas. imis ubralo daSveba, rom SesaZlebelia, alisis gareSe es danaSaulebi
ar momxdariyo, ar amarTlebs mis aRiarebas Tanamonawiled.48
4. daskvna
50
inglisurad: make somebody do something, frangulad: faire faire, espanurad: hacer hacer algo da
sxv. magaliTad: `yava moaduRebina~, „puri moatanina~ da a.S.
51
imaves moswrebulad SeniSnavs amerikeli avtori daniel iageri, romelic ambobs, rom
`ludoviko XIV-m aago versali, Tumca is mas uSualod ar auSenebia~ –Yager D., Helping, Doing
and the Grammer of Complicity, 15 Crim. Just. Ethics, 1996, 25.
325
daviT wulaia *
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.
326
daviT wulaia, danaSauli da danaSauloba, rogorc codvis gamovlinebis formebi
1
Webster’s Third New International Dictionary of the English Language Unabrudged, (Editor in Chief Philip
Babcock Gove Ph.D and the Mariam Webster Editoria staff), Sringfield, Massachusetts, USA, 1981, 1540; 2, <
www.britannica.com/dictionary/norm> [01.06.2015].
2
Kelsen H., Pure Theory of Law, 2nd edition, (M.Knight tr.), University of California Press, Berkeley, Los Angeles,
London, 1978, 4.
3
iqve, 5.
4
Kelsen H., General Theory of Law and State, 3rd Printing, (A. Wedberg tr.), Cambridge, Massachusetts, U.S.A,
2009, 123.
5
danaSauli, rogorc samarTlebrivi instituti, gamoxatavs sisxlis samarTlis normis
darRvevas, xolo danaSauloba, rogorc samarTlebrivi movlena, niSnavs unormatiulobas.
327
samarTlis Jurnali #1, 2016
12
lopuxini a.p., bibliis ganmartebani, IV, (gamomc. red. dek. z. ZinZibaZe; mTargmn. T. met-
reveli), Tb., 2000, 159.
13
iqve, III, (gamomc. red. dek. z. ZinZibaZe; mTargmn. T. metreveli), 2000, 159-160.
14
ix. <www.orthodoxy.ge/tserili/biblia/2rjuli/2rjuli-17.htm>, [01.08.2015].
15
ix. iqve.
16
lopuxini a.p., bibliis ganmartebani, IV (gamomc. red. dek. z. ZinZibaZe; mTargmn. T. met-
reveli), 2000, 161. .
329
samarTlis Jurnali #1, 2016
„ara da ara, mefe unda gvesvas, Cvenc iseTebi unda viyoT, rogorc sxva xalxebi
arian. Cveni mefe gangvsjis Cven, win wagviZRveba da Cveni gulisTvis ibrZolebs.“ (1 mef.,
8, 19-20).
ufali ki mefed gamoarCevs sauls, beniaminis tomidan, romelsac samueli zeTiT
akurTxebs mefed: „aha, gcxo ufalma Tavisi samkvidros mTavrad.“ (1 mef., 10, 1). samueli
ganucxadebs israelianebs, rom isini mefis dadgenis moTxovniT uaryofdnen TavianT
RmerTs, romelmac Znelbedobis Jams ixsna egviptelTagan da yvela samefosagan, ro-
mlebic maT aviwroebdnen da rom ufalma mefed airCia sauli, ris Semdeg „gamoucxada
samuelma ers mefobis uflebani, wignSi Cawera da uflis winaSe dado.“ (1 mef., 10, 25).
„mefobis uflebani“ – Cawerili da uflis kidobnis win dadebuli – unda ganvas-
xvaoT imisgan, rasac samueli xalxs warudgens, rogorc im droisaTvis aRmosavleli
mefeebis qcevas. (1 mef., 8, 11-18). amis sapirispirod, Tanaxmad meore sjulis XVII Tavis
me-14-me-20 muxlebisa, samuelma (rogorc Cans) asaxa is sasurveli, Teokratiis Tval-
sazrisiT (ix. 1 mef., 8, 6. ganm.), mefis ideali, romlisTvisac unda miebaZa ebraelTa me-
fes. Tumca am dokumentis Sinaarss Cvenamde ar mouRwevia.17
garda amisa, Zveli aRTqmis sxva wignebSic moipoveba sxva mravali cnoba, rom-
lebic adastureben samefo xelisuflebisa da misi samarTlis arsebobas.18 maT Soris
gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs wigni „igavni solomonisa“, sadac vkiTxulobT:
„CemiT mefoben mefeni da CemiT aweseben samarTals mTavarni. CemiT mTavroben mTavarni
da didebulni – qveynis yvela msajuli“ (igav., 8, 15-16).
20
ix. <www.orthodoxy.ge/tserili/akhali_agtqma/1petre-2.htm>, [01.08.2015].
21
ix.<www.orthodoxy.ge/tserili/biblia_sruli/akhali/romaelta/romaelta-13.htm#sthash.NZye1zGY.dpuf>,[01.08.
2015].
22
Лопухина А. П., Толковая Библия или комментарий на все книги Священного Писания Ветхого и Ново-
го Заветов, [10.06.2013], <www.bible.in.ua/underl/Lop/>, <www.bible.in.ua/underl/Lop/index.htm>, [17.11.
2014].
23
damatebiTi informaciisTvis ix. cipini v. (dek.), saeklesio samarTali, saRvTismetyvelo
samecniero almanaxi `feriscvaleba~, №1, gamomc. `anTimoz iverieli“ , Tb., 2010, 123-131.
331
samarTlis Jurnali #1, 2016
24
ix.: cipini v. (dek.), saeklesio samarTali, saRvTismetyvelo samecniero almanaxi `feris-
cvaleba~, №1, gamomc. `anTimoz iverieli“, Tb., 2010, 124; aseve, ix. <. www.orthodoxy.ge/tserili/
akhali_agtqma/1timote-2.htm#sthash.Kx7g3adX.dpuf>, [01.07.2015].
25
ix. yubaneiSvili n. (dek.), Zveli aRTqmis saRvTo istoria, Tb., 1990, 11.
332
daviT wulaia, danaSauli da danaSauloba, rogorc codvis gamovlinebis formebi
26
magaliTad, egviptelebi Tayvans scemdnen mdinares, xars, katas da sxv. ix. yubaneiSvili n.
(dek.), Zveli aRTqmis saRvTo istoria, Tb., 1990, 40.
27
magaliTad, egviptis mefis gamocemuli brZaneba, romlis mixedviT, ebraelebs axalSobili
vaJiSvilni wyalSi unda CaeyaraT. am ubedurebam ki ebraelebs RmerTi gaaxsena da mxurvaled
sTxovdnen mas am ubedurebidan gamoxsnas. RmerTma ki mxsnelad mose gamougzavna (gam., 1,
16,22; 2, 1-25; 3, 1-22).
28
magaliTad, egviptis mefe (dab., 40, 1-23; gam. 1, 8); babilonis mefe (meore neStTa, 36. 5);
yamonelTa mefe (1 mef. 12, 12) da sxv.
29
yubaneiSvili n. (dek.), Zveli aRTqmis saRvTo istoria, Tb., 1990, 15-16.
333
samarTlis Jurnali #1, 2016
mas Semdeg, rac gamoirkva, rom codva aris samarTlis normis darRvevac, codvis
normatiuli bunebis ukeT warmoCenis mizniT, mizanSewonilia, RmerTis pirveli gaf-
rTxileba davaxasiaToT samarTlis normis TvalsazrisiT.
RmerTis pirvel gafrTxilebaSi SesaZlebelia gamovyoT samarTlis normis
struqturisaTvis damaxasiaTebeli elementebi: dispozicia da sanqcia.
dispoziciad unda miviCnioT: „yvela xis nayofi geWmeva am baRSi; mxolod keTilisa
da borotis Secnobis xis nayofi ar Wamo“, radgan aRwers normis Sinaarsis ganmsazRvrel
qcevis wess.
sanqciad, anu sasjelad, „mokvdineba“, radgan miuTiTebs, Tu ra Sedegi mohyveba
normis Seusruleblobas, mis dispoziciaSi aRniSnuli moTxovnis darRvevas.
30
ix. cipini v. (dek.), saeklesio samarTali, saRvTismetyvelo samecniero almanaxi `feris-
cvaleba~, №1, gamomcemloba `anTimoz iverieli“, Tb., 2010, 123.
31
aseve ixileT Zveli aRTqma, igav., 8, 15.
32
qarTuli samarTlis safuZvlebi (avtorTa koleqtivi, red. r. Sengelia), Tb., 2000, 23.
334
daviT wulaia, danaSauli da danaSauloba, rogorc codvis gamovlinebis formebi
335
samarTlis Jurnali #1, 2016
5. daskvna
33
ix.: Kelsen H., General Theory of Law and State, third printing, (A. Wedberg tr.), Cambridge, Massachusetts,
U.S.A, 2009, 123; qarTuli samarTlis safuZvlebi (avtorTa koleqtivi, red. r. Sengelia),
Tb., 2000, 46; xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 50-51.
336
daviT wulaia, danaSauli da danaSauloba, rogorc codvis gamovlinebis formebi
1. codvis farTo gageba moicavs yvela saxis normis darRvevas, rogorc arafor-
malurs, aseve formalurs (pozitiurs).
2. codvis viwro gageba moicavs mxolod saxelmwifos mier dadgenili samarTlis
normis darRvevas, maT Soris sisxlis samarTlis normis darRvevas.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, codvis bunebaSi, zogadad, normis koncefciis,
maT Soris samarTlis normis aspeqtis identificireba da aseve, codvis viwro da far-
To gagebiT diferencireba im daskvnis safuZvelia, romlis Tanaxmadac, codva aris da-
naSauli da danaSauloba, radgan samive cneba gamoxatavs normis darRvevas.
337
Tamar RvamiCava *
1. Sesavali
338
Tamar RvamiCava, kasaciis mizani da farglebi administraciul procesSi
sacia, am sityvis wminda enobrivi TvalsazrisiT, aris gadamowmeba, gadaxedva, anu ga-
daxedvis saganze misaRebi gadawyvetileba, aq saubaria procesis monawile mxaris mier
gasaCivrebis ukanasknel saSualebaze, romlis Setanis SesaZleblobasac mesame (gare)
piri moklebulia im SemTxvevaSic ki, rodesac am ukanasknels aqvs gadawyvetilebis ga-
dasinjvis samarTlebrivi, ekonomikuri (finansuri) Tu raime sxva saxis interesi. Ta-
vad procesis monawile mxares, romlis mimarTac ar gasaCivrebula wina instanciis sa-
samarTlo gadawyvetileba, ekrZaleba sakasacio sasamarTlo ganxilvaSi monawileobis
miReba.
gasaCivrebis sxva SesaZlebloba, magaliTad sakonstitucio saCivari, romelic
SesaZlebels xdis sakasacio gadawyvetilebis konstituciasTan Sesabamisobis kuTxiT
gadaxedvas, aris ara gasaCivrebis saxe, aramed konstituciuri kontrolis meqanizmi,
romelic, magaliTad, miniWebuli aqvs germaniis federalur sakonstitucio sasamar-
Tlos saxelmwifo xelisuflebis yvela demokratiuli organos mimarT.2
339
samarTlis Jurnali #1, 2016
4
Sead. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 404-e muxli, saqarTvelos parlamenti,
№1106, 14.11.1997, <https:/matsne.gov.ge/ka/document/view/29962>.
5
Sead. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 396-e muxli, saqarTvelos parlamenti,
№1106, 14.11.1997, <https:/matsne.gov.ge/ka/document/view/29962>.
6
Todria T., faqtobrivi garemoebebis mniSvneloba sakasacio sasamarTloSi, Tb., 2011, 25-
26.
7
mamaiaSvili T., erTgvarovani sasamarTlo praqtikisadmi miZRvnili konferencia, saka-
sacio sasamarTlos gadawyvetileba, Jurn. `marTlmsajuleba~, №1, 2008, 104.
8
qurdaZe S., samoqalaqo saqmeTa ganxilva zemdgomi instanciis sasamarTloebSi, Tb., 2006,
94.
9
mamaiaSvili T., erTgvarovani sasamarTlo praqtikisadmi miZRvnili konferencia, saka-
sacio sasamarTlos gadawyvetileba, Jurn. `marTlmsajuleba~, №1, 2008, 105.
10
Zivilprozessordnung, Kommentar von Prof. Dr. Heinz Thomas, Dr. Klaus Reichold, Prof. Dr. Hans Putzo, Dr.
Rainer Hüsstege, 24., neubearbeitete Auflage, Vergal C.H. Beck, München, 2002, 895-896.
11
Ginchard S., Raynaud P., Nouveau Code de Procedure civile, Dalloz, edition 2002, 334-339.
340
Tamar RvamiCava, kasaciis mizani da farglebi administraciul procesSi
20
Sead. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, 365-e da 391-e muxlebis me-2 nawili,
saqarTvelos parlamenti, №1106, 14.11.1997, <https:/matsne.gov.ge/ka/document/view/29962>.
21
Sead. saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsi, 34-e muxlis pirveli nawili,
saqarTvelos parlamenti, №2352 23.07.1999, <https://matsne.gov.ge/ka/dokument/view/16492>.
22
May A., Die Revision in den zivil-und verwaltungsgenichtlichen Verfahen (ZPO, ArbGG, VwGo, SGG, FGO)
Eine systemastische Darstellung unter besonderer Berück-sichtigung der höchtrichterlichen Rechtsprechung/
von Artur May 2, ünberarbeitete-und erweiterte Auflage Köln. Berlin. Bonn. München: Heymanns, 1997, 18.
343
samarTlis Jurnali #1, 2016
cesis monawileTa Soris moqmedi kanonieri Zala. e.i., gadawyvetilebis sauaresod Seb-
runeba, gadawyvetilebis Secvla kasatoris sawinaaRmdegod, sakasacio sasamarTlos
gadawyvetilebis Zala mxolod procesis monawileebze vrceldeba.
erTiani sasamarTlo praqtikisa da samarTlis ganviTarebis sayovelTao intere-
sis sasargeblod ki metyvelebs kasaciis funqciuri kompetencia, gasaCivrebuli ga-
dawyvetilebis samarTlebrivi elementebis gadaxedva, gasaCivrebuli gadawyvetilebis
samarTlebrivi safuZvlianobis Semowmeba, gadasinjvadi uflebis SezRudva, sakasacio
wesiT gasaCivrebuli gadawyvetilebiT Semofargvla, sakasacio saCivris dasaSvebobis
boWva da sakasacio sasamarTlos valdebuleba, arsebiTad ganixilos gansakuTrebuli
mniSvnelobis mqone yvela sakasacio saCivari.27
germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlo miiCnevs, rom kasacia aris
„sakanonmdeblo mizanSewonilobis warmodgenis Sesabamisad Camoyalibebuli sapro-
ceso warmonaqmni. misi funqciuri gansazRvrisas ki unda vixelmZRvaneloT moqmedi
samarTliT“. am sakanonmdeblo konstelaciiT, kasacia aris „gasaCivrebis saSualeba,
romelic unda emsaxurebodes sayovelTao interessac da mxaris interesebsac“.28 mar-
Talia, SezRudulia sakasacio sasamarTlos mier saqmis gadasinjvis uflebamosile-
ba, Tumca, rogorc ki is Cndeba, misi mizania gadasawyveti SemTxvevis samarTlebrivad
marTebuli gadawyvetilebis miReba. es mizani pirdapir da uSualod gamomdinareobs
Tavad kanonismieri regulaciebidan, kerZod, kasaciis zemoT aRwerili formidan, ro-
gorc mxaris saCivridan saqmeze marTebuli gadawyvetilebis misaRebad.
sakasacio sasamarTlos xelmisawvdomobis kuTxiT, ZiriTadad, miznebi ar gamo-
ricxavs erTmaneTs; piriqiT, isini xels uwyoben da ganavrcoben erTmaneTs; calkeu-
li SemTxvevis gadawyvetis gadmosaxedidan, mizania erTiani sasamarTlo praqtikis
Camoyalibeba da samarTlis ganviTareba da qvemdgomi sasamarTlo instanciis mimarT
makontrolebeli funqciis arseboba. am miznisaken mimavali gza ki aris kanonismieri
regulaciiT calkeuli saqmis samarTliani da marTebuli gadawyveta.29 germaniis fed-
eralurma sakonstitucio sasamarTlom, faqtobrivad, samarTliani uari uTxra dar-
gobriv literaturaSi gamoTqmul upiratesi sayovelTao interesis mosazrebas da gan-
marta, rom kasacia, mis sxva miznebTan SedarebiT, ara mxolod meore rigSi, emsaxureba
calkeuli saqmis gadawyvetis dacvis interess.30 xazgasmulia sakasacio sasamarTlos
orgvari amocana: erTi mxriv, marTlmsajulebis erTiani sistemis dacva da samarTlis
27
May A., Die Revision in den zivil-und verwaltungsgenichtlichen Verfahen (ZPO, ArbGG, VwGo, SGG, FGO)
Eine systemastsche Darstellung under besonderer Berûck-sichtigung der hôchtrichterlichen Rechtsprechung/
von Artur May 2, ûnberarbeitete-und erweiterte Auflage Kôln. Berlin. Bonn. Mûnchen: Heymanns, 1997, 21.
28
Sead. germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos 1978 wlis 09 seqtembris gan-
Cineba 2, 831/76. BV erfG, Beshchl. V. 9.9. 1978 – 2 BvR 831/76 – Bverf GE 49, 148 ff.
29
Sead. germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos plenumis 1980 wlis 11 ivnisis
ganCineba 1/79, germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, 54,
277, 289. BVerfG, Beschl.des Plenums v. 11.6.1980 – IPBvU 1/79 – BverfGE 54, 277, 289.
30
May A., Die Revision in den zivil-und verwaltungsgenichtlichen Verfahen (ZPO, ArbGG, VwGo, SGG, FGO)
Eine systemastische Darstellung unter besonderer Berück-sichtigung der höchtrichterlichen Rechtsprechung/
von Artur May 2, ünberarbeitete-und erweiterte Auflage Köln. Berlin. Bonn. München: Heymanns, 1997, 21-22.
345
samarTlis Jurnali #1, 2016
4. daskvna
36
Todria. T., faqtobrivi garemoebebis mniSvneloba sakasacio sasamarTloSi, Tb., 2011, 28-
29.
37
liluaSvili T., samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi, praqtikuli saxelmZRvanelo,
II gamocema, 2005, 494.
38
xrustali v., kasacia samoqalaqo samarTalwarmoebaSi, ix. disertaciis avtoreferati,
2004, 9-10.
39
qecbaia e., sakasacio saCivris dasaSvebobis pirobebi samoaqalaqo samarTalwarmoebaSi,
Jurn. marTlmsajuleba, №2, 2007, 158.
40
samarTliani sasamarTlos ufleba, Tb., 2001, 162; cntraluri da aRmosavleT evropis
uzenaesi sasamarTloebis TavmjdomareTa da mosamarTleTa Sexvedraze miRebuli re-
zolucia centralur da aRmosavleT evropis qveynebSi sasamarTlo xelisuflebis
gaZlierebis Sesaxeb, Temaze `uzenaesi sasamarTlo da sakonstitucio sasamarTlo:
rolis, uflebamosilebisa da funqciebis urTierTdamokidebuleba~, praRa da brno, 21-
23 oqtomberi, 1988.
347
samarTlis Jurnali #1, 2016
Tlo praqtikis erTgvarovneba. rogorc kanonis damcvelebi, isini xels uwyoben Tavi-
suflebaTa da ZiriTad uflebaTa iuridiuli usafrTxoebis SenarCunebas da dacvas.41
uzenaes sasamarTlos akisria udidesi mniSvnelobis samarTlebrivi misia.42
es yovelive, sabolood, xels Seuwyobs ara mxolod moqalaqeTa ZiriTadi ufle-
bebisa da Tavisuflebebis efeqtur dacvas, aramed uzrunvelyofs qarTuli adminis-
traciuli samarTlis daxvewas da samomavlod ganviTarebas, rogorc mecnieruli, ase-
ve praqtikuli TvalsazrisiT.
41
samarTliani sasamarTlos ufleba, Tb., 2001, 157.
42
iqve,165.
348
liana giorgaZe *
1. Sesavali
*
Tsu-is iurdiuli fakultetis doqtoranti.
349
samarTlis Jurnali #1, 2016
miwa unikaluri resursia. mis mimarT adamianis interesi ar aris axali. jer kidev
uZvelesi droidan miwis floba miiCneoda Zlieri da stabiluri arsebobis garantad.
is, visac hqonda sakuTari miwa, sazogadoebaSi sargeblobda SedarebiT maRali socia-
luri statusiT.
miwis mimarT maRali interesi ar aqvs mxolod kerZo pirs. igi saxelmwifoebriva-
dac mniSvnelovani obieqtia. istoriulad kacobrioba arc ise male da martivad mivida
kerZo sakuTrebis aRiarebamde. rogorc wesi, miwis upirobo da erTpirovnul mesakuT-
red yovelTvis iTvleboda saxelmwifo.
saxelmwifos erT-erTi mTavari niSani aris teritoriis arseboba. cxadia, es te-
ritoria saxelmwifos sakuTrebad iTvleba, magram es ar zRudavs kerZo sakuTrebis
uflebas. TeoriaSi arsebobs mosazreba, romlis Tanaxmadac qveynis miwis fondis ga-
moyenebis globaluri mniSvnelobis sakiTxebs, erovnuli interesebidan gamomdinare,
wyvets saxelmwifo. amasTan, miwaze kerZo sakuTreba nawarmoebia saxelmwifo sakuTre-
bidan.1 Tumca saxelmwifos interesi, xSir SemTxvevaSi, kerZo interesze maRla dgeba
da, miuxedavad liberaluri midgomisa, is itovebs uflebamosilebas, kerZo mesakuT-
reebisgan damoukideblad gansazRvros miwis gamoyenebis ZiriTadi mimarTulebebi, ra-
mac SesaZloa gamoiwvios mesakuTreTa interesebis SezRudva.2
miwis daniSnuleba da mniSvneloba dramatulad Seicvala e.w. „industriuli re-
voluciis“ Semdeg,3 rodesac gaCndnen kompaniebi, romelTac daiwyes miwis aqtiuri ga-
moyeneba sxvadasxva kerZo samewarmeo mizniT. esec gaxda erT-erTi mizezi imisa, rom
momxdariyo miwis gamoyenebis samarTlebriv doneze mowesrigeba.
miwa ar mravldeba da Seucvlelia.4 igi aris imdeni, ramdenic aris da iseTi, rogo-
ric aris. es Tavisebureba iwvevs swored masze gansakuTrebuli mowesrigebis dadgenis
aucileblobas.
miwis arsis sxvadasxvagvari gageba arsebobs. miwa aris fizikuri monacemebis mqo-
ne bunebrivi warmonaqmni, romelic mTlianobaSi dedamiwis nawilia. Tumca aris ufro
farTo ganmartebac, magaliTad, is, rom miwa aris yvelaferi isic, rac miwas exeba da
masze aris damagrebuli/dakavSirebuli (Tundac saxli da misi saZirkveli, mcenare da
1
wiklauri b., qalaqTmSenebloba (samSeneblo dagegmva) samSeneblo samarTalSi, Jurn.
`sarCevi~, №1(2), Tb., 2011, 34, citirebulia: turabeliZe n., saqarTvelos miwis samarTali,
Tb., 2002, 58.
2
wiklauri b., qalaqTmSenebloba (samSeneblo dagegmva) samSeneblo samarTalSi, Jurn.
`sarCevi~, №1(2), Tb., 2011, 34.
3
McFarlane B., Hopkins N., Nield S., Land Law: Text, Cases, and Materials, Oxford University Press, 2012, 5.
4
wiklauri b., qalaqTmSenebloba (samSeneblo dagegmva) samSeneblo samarTalSi, Jurn.
`sarCevi~, №1(2), Tb., 2011, 34, citirebulia: Brenner M., Baurecht, 2. Neu bearbeitete Auflage,
Heidelberg, 2006, 14.
350
liana giorgaZe, miwis samSeneblosamarTlebrivi statusi
352
liana giorgaZe, miwis samSeneblosamarTlebrivi statusi
miwa rom gansakuTrebuli samarTlebrivi regulirebis sagania, amaze ukve iyo sa-
ubari. ramdenadac gansaxilveli sakiTxi ukavSirdeba samSeneblo samarTlis WrilSi
miwis statusis gansazRvras, saWiroa, gaimijnos miwis gamoyenebis mniSvneloba samSe-
neblo miznisaTvis da misi samarTlebrivi reJimi samSeneblo samarTalSi.
arsebobs sxvadasxva mosazreba imasTan dakavSirebiT, samSeneblo samarTali sa-
marTlis romel dargs ganekuTvneba, kerZo samarTals Tu sajaros. SesaZlebelia am
sakiTxze kamaTi da argumentebis moZiebac, Tumca erTi ki udavoa, rom samSeneblo sa-
marTals orive dargisTvis damaxasiaTebeli niSnebi aqvs. germaniaSi gamoyofen „kerZo
samSeneblo samarTals“ da „sajaro samSeneblo samarTals“.12 TiToeul maTganSi miwis
gansxvavebuli regulireba ikveTeba.
a) kerZosamarTlebrivi mowesrigeba
b) sajarosamarTlebrivi mowesrigeba
19
gegenava d., samSeneblo samarTali da misi samarTlebrivi buneba, Jurn. `sarCevi~, №1, 2011,
31.
20
saqarTvelos kanoni sivrciTi mowyobisa da qalaqTmSeneblobis Sesaxeb, miRebuli 2005
wlis 2 ivniss, 2015 wlis ianvris mdgomareobiT, me-2 muxlis „g~ qvepunqti.
355
samarTlis Jurnali #1, 2016
21
saqarTvelos kanoni sivrciTi mowyobisa da qalaqTmSeneblobis Sesaxeb, miRebuli 2005
wlis 2 ivniss, 2015 wlis ianvris mdgomareobiT, me-18 muxlis me-4 punqti.
22
Selmi D.P., Reconsidering the Use of Direct Democracy in Making Land Use Decisions, Journal of Environmental
Law, Vol. 19:293, 2002, 303.
356
liana giorgaZe, miwis samSeneblosamarTlebrivi statusi
23
saqarTvelos kanoni sivrciTi mowyobisa da qalaqTmSeneblobis Sesaxeb, miRebuli 2005
wlis 2 ivniss, 2015 wlis ianvris mdgomareobiT, 27-e muxlis me-5 punqti.
24
saqarTvelos kanoni sivrciTi mowyobisa da qalaqTmSeneblobis Sesaxeb, miRebuli 2005
wlis 2 ivniss, 2015 wlis ianvris mdgomareobiT, me-4 muxlis pirveli punqti.
25
aseTi ram xdeba maSin, rodesac qveynis teritoriis dagegmareba xorcieldeba araTan-
mimdevrulad, nawilobriv.
26
saqarTvelos mTavrobis 2009 wlis 24 martis dadgenileba №57, mSeneblobis nebarTvis
gacemis wesisa da sanebarTvo pirobebis Sesaxeb, me-3 muxlis 33-e punqti.
357
samarTlis Jurnali #1, 2016
39
iqve, me-12 muxlis me-4-me-5 punqtebi.
40
ix. aseve Bobrowski M., Handbook of Massachusetts Land Use and Planning Law, Aspen Publishers, 2002, 31.
361
samarTlis Jurnali #1, 2016
4. daskvna
362
daviT makariZe *
1. Sesavali
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.
1
adeiSvili z., vardiaSvili q., izoria l., kalandaZe n., kopaleiSvili m., sxirtlaZe n.,
turava p., qitoSvili d., zogadi administraciuli samarTlis saxelmZRvanelo, Tb., 2005,
99-100.
363
samarTlis Jurnali #1, 2016
2
vinteri g., administraciuli samarTlis ganviTareba da samarTlebrivi konsultacia
saqarTvelos, rogorc gardamavali qveynis magaliTze, Jurn. „administraciuli sa-
marTali~, 1/2013, Tb., 2013, 70.
3
kozirini a., Smamina m., zelencovi a., bogdanovskaia i., danilovi s., saJina v., raitelmaieri
k., Saixi k., nikerovi g., sazRvargareTis qveynebis administraciuli samarTali, Tb.,
2014,195.
4
adeiSvili z., vardiaSvili q., izoria l., kalandaZe n., kopaleiSvili m., sxirtlaZe n., tu-
rava p., qitoSvili d., zogadi administraciuli samarTlis saxelmZRvanelo, Tb., 2005, 99.
5
makariZe d., xazaraZe g., administraciuli organos pasuxismgebloba. administraciuli
organos pasuxismgebloba janmrTelobis dacvis samarTalSi, Tb., 2014, 37.
364
daviT makariZe, individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis samarTlebrivi buneba
rogorc SesavalSi ukve aRiniSna, sakvlevi Tematikis ZiriTadi Tema aris indivi-
dualuri administraciul-samarTlebrivi aqtebi. amdenad, gansakuTrebuli yuradRe-
ba eniWeba mis ganmartebas da imis garkvevas, Tu ra igulisxmeba am terminSi samarTlis
sxvadasxva sistemaSi.
didi mniSvneloba eniWeba administraciuli aqtebis klasifikacias normatiul
da konkretul (individualur) aqtebad. normatiuli aqtebi sajaro administraciu-
li organoebis mier administraciuli saqmianobis procesSi miRebuli aqtebia, rom-
lebic mimarTulia ara konkretuli SemTxvevis, aramed sazogadoebrivi urTierTobis
abstraqtulad, zogadad mowesrigebisken. isini adgenen qcevis wesebs pirTa ganusazR-
vreli wrisaTvis da mravaljeradi gamoyenebisaTvis arian gankuTvnilni. konkretuli
(individualuri) administraciuli aqtebi, piriqiT, mimarTulia calkeuli gansazR-
vruli saqmeebis mowesrigebisaken (sagnebisken). isini gamoirCevian miTiTebebis kon-
kretulobiT da personaluri xasiaTiT, anu mimarTulni arian gansazRvruli piris an
pirTa wrisken, romelic SeiZleba TviTon aqtSi ar iyos aRniSnuli, magram advilad da-
sadgenia. administraciuli aqtebis dayofa normatiul da konkretul (individualur)
aqtebad damaxasiaTebelia safrangeTisa da im qveynebisaTvis, romlebmac franguli
6
kozirini a., Smamina m., zelencovi a., bogdanovskaia i., danilovi s., saJina v., raitelmaieri
k., Saixi k., nikerovi g., sazRvargareTis qveynebis administraciuli samarTali, Tb., 2014,
198.
365
samarTlis Jurnali #1, 2016
12
szak-is muxli 2.1 (a).
13
adeiSvili z., vardiaSvili q., izoria l., kalandaZe n., kopaleiSvili m., sxirtlaZe n.,
turava p., qitoSvili d., zogadi administraciuli samarTlis saxelmZRvanelo, Tb., 2005,
108.
14
makariZe d., xazaraZe g., administraciuli organos pasuxismgebloba. administraciuli
organos pasuxismgebloba janmrTelobis dacvis samarTalSi, Tb., 2014, 36-37.
15
adeiSvili z., vardiaSvili q., izoria l., kalandaZe n., kopaleiSvili m., sxirtlaZe n., tu-
rava p., qitoSvili d., zogadi administraciuli samarTlis saxelmZRvanelo, Tb., 2005, 110-
111.
368
daviT makariZe, individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis samarTlebrivi buneba
16
adeiSvili z., vardiaSvili q., izoria l., kalandaZe n., kopaleiSvili m., sxirtlaZe n., tu-
rava p., qitoSvili d., zogadi administraciuli samarTlis saxelmZRvanelo, Tb., 2005, 115-
116.
17
adeiSvili z., vardiaSvili q., izoria l., kalandaZe n., kopaleiSvili m., sxirtlaZe n., tu-
rava p., qitoSvili d., zogadi administraciuli samarTlis saxelmZRvanelo, Tb., 2005,118-
119.
18
Verwaltungsverfahrensgesetz (VwVfG), <http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/vwvfg/gesamt.pdf>,
[11.11.2015].
369
samarTlis Jurnali #1, 2016
mi, aramed imas, rom unda ikveTebodes pirTa gansazRvruli wre. problemuria situa-
cia, rodesac aqtiT regulirdeba pirTa ganusazRvreli raodenoba, anu roca aqts kon-
kretul-generaluri xasiaTi aqvs.
gare qmedebis qona. administraciuli aqti aris mxolod iseTi regulaciis mqone
aqti, romelic moqalaqeebisTvis da sxva gareT mdgomi iuridiuli pirebisTvis adgens
uflebebsa da movaleobebs. ukve sityvidan Cans, rom administraciuli aqti mimarTu-
li unda iyos gareT. administraciuli aqtis gare qmedeba mxolod im SemTxvevaSia sax-
eze, Tu misi regulacia Sinaarsobrivad imis mixedviTaa gansazRvruli, rom mas gare
qmedebis ganxorcieleba samarTlebrivad SeuZlia. mniSvnelovani niSan-Tviseba am mi-
marTvisa aris kanonmdebloba, romelic dakonkretebuli da aRsrulebuli unda iyos.
amis mixedviT ganasxvaveben:
a) Sida miTiTebebs momsaxureTaTvis. ufrosi (maRali Tanamdebobis piri) ufle-
bamosilia, misadmi daqvemdebarebul administraciebsa da TanamSromlebs misces mi-
TiTebebi samsaxurebrivi Tanamdebobisa da saqmianobis gaTvaliswinebiT. maT ara aqvT
garegani zegavlena da amitom ar warmoadgenen administraciul aqts. miTiTebebi mxo-
lod maSin aris Sida moxmarebisa, rodesac isini TanamSromlebze, rogorc sajaro
mosamsaxureebzea mimarTuli, da piriqiT, aris administraciuli aqti, Tu mimarTulia
damoukidebeli iuridiuli pirebisadmi, pirvel SemTxvevaSi, TanamSromeli aris ad-
ministraciis SigniT, xolo meoreSi administraciuli sferos gareT. mniSvnelovania
aseve TanamSromlebis gadaadgileba an davalebebis cvlileba administraciis SigniT.
Zveli kanonmdeblobiT, gadaadgileba iyo mxolod administraciis Sida aqti.
b) Tanxmoba sxva administraciis samsaxurisa an sxva administraciuli pirisgan
(mravalsafexuriani administraciuli aqti). arsebobs mTeli rigi administraciuli
aqtebisa, romlebic ganxorcielebamde saWiroeben Tanxmobas sxva administraciuli
organosagan an pirisagan. Tanxmoba mxolod mas Semdeg kvalificirdeba aqtad, Tu is
moqalaqes sakuTar da pirdapir, uSualo samarTlebriv gavlenas ganuviTarebs. amis
niSani aris is, rom Tanxmobis mimcem organos gadaecema gansakuTrebuli interesebis
dacva da sakuTari uflebebis wayenebis ufleba. wesiT, Tanxmobas aqvs mxolod Sida ad-
ministraciuli axsna, nebadarTuli organosTvis da, aqedan gamomdinare, araa adminis-
traciuli. Tanxmobis miRebis saWiroebis mqone aqti, Sida zegavlenis gamo, sxva orga-
nodan miiCneva rogorc mravalsafexuriani administraciuli aqti.21
rogorc ganxiluli SemTxvevebidan Cans, qarTuli da germanuli kanonmdebloba,
ZiriTadad, erTnairad awesrigebs sakanonmdeblo doneze administraciuli aqtebis
cnebis definicias. ZiriTadi gansxvaveba ki isaa, rom qarTuli kanonmdebloba admi-
nistraciuli aqtis cnebaSi ar moiazrebs mis garesamarTlebrivi zemoqmedebis niSans.
germaniis samarTlebrivi sistemis ganxilvisas ki gamoCnda, Tu ra didi mniSvneloba
eniWeba cnebis am elements aqtis administraciulad miCnevis sakiTxSi. swored adminis-
traciuli aqtisTvis garesamarTlebrivi zemoqmedebis SemoRebiT iqneba SesaZlebeli,
moxdes administraciis mier gamocemuli samarTlebrivi aqtebis dayofa Sidauwyeb-
21
Maurer H., Allgemeines Verwaltungsrecht, 15. Auflage, Verlang C.H. Beck, München, 2004, 192, 194, 196,
199-210.
371
samarTlis Jurnali #1, 2016
22
saqarTvelos centraluri saarCevno komisiis 2013 wlis 3 Tebervlis №7 dadgenilebiT
damtkicebuli sajaro samarTlis iuridiuli piris saarCevno sistemebis ganviTarebis,
reformebisa da swavlebis centris debulebis me-3 muxlis me-4 punqtiT dadgenilia,
rom swavlebis centris direqtori Sidauwyebrivi, sakadro da swavlebis centris saq-
mianobidan gamomdinare, sxva sakiTxebze saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad,
gamoscems individualur administraciul-samarTlebriv aqts d brZanebas, xolo amave
muxlis me-11 punqtis Sesabamisad, Svebulebis, samsaxurebrivi mivlinebis an mis mier
movaleobaTa Sesrulebis SeuZleblobis SemTxvevaSi swavlebis centris direqtori
Tavisi movaleobebis Sesrulebas akisrebs swavlebis centris romelime TanamSromels.
<https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1576925>, [11.11.2015].
23
szak-is 96-e da 97-e muxlebi.
24
szak-is me-2 I muxli.
372
daviT makariZe, individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis samarTlebrivi buneba
25
„normatiuli aqtebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 2.4 muxli.
373
samarTlis Jurnali #1, 2016
26
<https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2177616>, [11.11.2015].
27
sajaro samarTlis iuridiuli piris – Semosavlebis samsaxuris Sinaganawesi, <https://matsne.
gov.ge/ka/document/view/2426434>, [11.11.2015].
28
<https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1948536>, [11.11.2015].
29
<https://matsne.gov.ge/ka/document/view/17506>, [11.11.2015].
374
daviT makariZe, individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis samarTlebrivi buneba
6. daskvna
34
kozirini a., Smamina m., zelencovi a., bogdanovskaia i., s. danilovi, saJina v., raitelmaieri
k., Saixi k., nikerovi g., sazRvargareTis qveynebis administraciuli samarTali, Tb., 2014,
281.
376
daviT makariZe, individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis samarTlebrivi buneba
377
*
ilia wiklauri
1. Sesavali
2
wiklauri i., sagadasaxado davebis ganxilvis qarTuli modelis Taviseburebani da misi
reformirebis saWiroeba, Jurn. „sarCevi~, №1-2 (3-4), 2012, 77.
3
Smith W.K., Stalans J.L., Negotiating Strategies for Tax Disputes: Preferences of Taxpayers and Auditors, Law
& Social Inquiry, Vol. 19, No.2, 1994, 343.
4
rogava z., gadasaxadebi, sagadasaxado sistema da sagadasaxado samarTali, Tb., 2002, 67.
5
wiklauri i., sagadasaxado davebis ganxilvis qarTuli modelis Taviseburebani da misi
reformirebis saWiroeba, Jurn. „sarCevi~, №1-2 (3-4), 2012, 78.
6
iqve, 669.
7
ix. rogava z., gadasaxadebi, sagadasaxado sistema da sagadasaxado samarTali, Tb., 2002,
269.
8
iqve, 270.
379
samarTlis Jurnali #1, 2016
9
gabisonia i., sagadasaxado samarTali, gadasaxadis gadamxdelis uflebebis dacvis
meqanizmebi, Tb., 2013, 109.
10
ssk-is 54-e, 297-e I da 297-e II muxlebi, saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 12.10. 2010.
11
iqve, 297-e III muxli.
12
xmalaZe v., SaviSvili i., xatiaSvili d., migriauli d., saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis
komentarebi, Tb., 2006, 220.
13
ssk-is 54-e da 299-e I muxlebi, saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 12.10. 2010.
14
iqve, 299-e muxli.
15
iqve, 299-e IV muxli.
380
ilia wiklauri, saqarTvelos finansTa saministros sistemaSi sagadasaxado davis
ganxilvis modelis SedarebiTi analizi
30
nadaraia l., rogava z., ruxaZe k., bolqvaZe b., saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis ko-
mentari, wigni me-2, Tb., 2012, 670-671.
31
ssk-is 54-e da 297-e VI muxlebi, saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 12.10. 2010.
32
iqve, 298-e II muxli.
33
saqarTvelos mTavrobis 2013 wlis 17 dekembris z341 dadgenileba „saqarTvelos finansTa
saministros debulebis damtkicebis Sesaxeb~, 19.12.2013, me-20 (a) muxli.
34
ix. saqarTvelos finansTa saministrosTan arsebuli davebis ganxilvis sabWos 2013 wlis
statistikuri angariSi, <http://taxdisputes.gov.ge/images/file/2013%20Report.pdf>.
383
samarTlis Jurnali #1, 2016
li davebis CaTvliT). 2014 wels davebis ganxilvis sabWos mier gadawyvetileba miRebul
iqna 2550 saqmeze. miRebuli gadawyvetilebebiT momCivanTa moTxovna 1062 SemTxvevaSi
srulad an nawilobriv dakmayofilda, 1052 momCivans uari eTqva, xolo 436 SemTxvevaSi
saCivari ganuxilveli darCa, anu davebis sabWos mier 2014 wels dakmayofilebul saCi-
varTa odenoba 42 %-s Seadgens.35
ssip – Semosavlebis samsaxuris 2014 wlis 28 maisis №21-03/36342 weriliTve irkve-
va, rom 2013 wels sasamarTloSi Semosavlebis samsaxurisa da finansTa saministros 324
gadawyvetileba gasaCivrda, maT Soris, gadasaxadis gadamxdelis sasargeblod 90 saqme
dasrulda. Sesabamisad, sasamarTlom gadasaxadis gadamxdelis sasargeblod 27,7% ga-
dawyvita warmoebaSi arsebuli davebidan.
aRsaniSnavia, rom sagadasaxado davis ganmxilveli organoebis mier davebis dak-
mayofilebis procenti sakmaod maRalia. amgvari praqtika SesaZlebelia metyvelebdes
sagadasaxado administraciis araefeqtur muSaobaze.
sagadasaxado davis ganxilvis oretapiani wesi unikaluria da gansxvavdeba sxva
sferoebSi warmoSobili davis ganxilvisaTvis saqarTveloSi da sazRvargareTis qvey-
nebSi dadgenili wesebisagan. erTi mxriv, amgvari meTodi SesaZlebelia mizanSewonilad
miviCnioT, radgan is xels uwyobs sagadasaxado organos TviTkontrolsa da sasamar-
Tloebis gantvirTvas. amgvari TviTkontroli dRes aucilebelia, Tumca mizanSewoni-
lia Tavad sagadasaxado administraciis muSaobis efeqturobis amaRleba, raTa sagada-
saxado organoebis gadawyvetilebani ar iyos masobrivad ukanono da saWiro ar gaxdes
maTi sagadasaxado administraciis mierve gabaTileba.
turad ganxilvas da davis ganmxilveli organo orientirebuli unda iyos ara mxolod
warmoebis formalurad dasrulebaze, aramed saqmis Sinaarssa da mis srulyofilad
Seswavlaze.
38
ssk-is 54-e da 302-e II muxlebi, saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 12.10. 2010.
39
ssk-is 302-e III muxli, saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 12.10. 2010.
40
szak-is 193-e I muxli, saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 15.07.1999.
41
iqve, 304-e I muxli.
42
iqve, 304-e III muxli.
385
samarTlis Jurnali #1, 2016
43
szak-is 306-e I muxli., saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 15.07.1999.
44
iqve, 305-e I muxli.
45
iqve, 305-e II muxli.
46
iqve, 305-e V muxli.
47
sask-is 22-e muxli, saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 06.08.1999, 39(46).
386
ilia wiklauri, saqarTvelos finansTa saministros sistemaSi sagadasaxado davis
ganxilvis modelis SedarebiTi analizi
388
ilia wiklauri, saqarTvelos finansTa saministros sistemaSi sagadasaxado davis
ganxilvis modelis SedarebiTi analizi
56
Treusch E.P., What to Consider in Choosing a Forum to Resolve an Ordinary Tax Dispute, Journal ~Tax Lawyer~,
Vol.55, No.1, 2001-2002, 6.
57
iqve, 86.
58
gabisonia i., sagadasaxado samarTali, gadasaxadis gadamxdelis uflebebis dacvis me-
qanizmebi, Tb., 2013, 114.
59
Smith W.K., Stalans J.L., Negotiating Strategies for Tax Disputes: Preferences of Taxpayers and Auditors, Law
& Social Inquiry Journal, Vol.19, No. 2, Spring, 1994, 355.
60
iqve, 337.
61
iqve, 342.
389
samarTlis Jurnali #1, 2016
5. daskvna
391
marina gariSvili*
*
Tsu-is iuridiuli fakultetis asocirebuli profesori, samarTlis doqtori.
392
marina gariSvili, gamoxmaureba prof. i.a. isaevis monografiaze – „kanonis miTologemebi.
samarTali da literatura“
393
samarTlis Jurnali #1, 2016
lebuli, mas uSedegod eZeben); xels gviwyobs, dantes „RvTaebrivi komediis“ mixedviT,
„sxva samyaros“ gamocdilebis SecnobaSi, romelic aRsaqmelad sakmaod gamWvirvale,
amavdroulad rTuli da harmoniulad agebuli samyaro aris da romelSic, ase Tu ise,
erTmaneTSia gadajaWvuli antikuri kosmogonia, „eneidas“ universumis elementebi,
platonis filosofia da Sua saukuneebis RvTismetyveleba, sadac samyaros Seqmnis
danteseuli sistema mkacr logikas efuZneba da harmonizebulia. (danteseuli samya-
ros samnawiliani struqtura, samidan TiToeulis cxra nawilad dayofa – mTeli am sak-
raluri cifrebis magiuroba, dantesdroindel samyaroSic ki, – fesvebiT saukuneTa
bnel siRrmeSi iZireboda da platonis RvTaeba-ricxvs gvagonebda. platonis RvTaebam,
ebrauli da qristianuli RmerTisagan gansxvavebiT, samyaro arafrisgan ki ar Seqmna,
aramed gardaqmna misi winmswrebi masala. man suls STabera goni, xolo sxeuls – su-
li, samyaro ki, im erTian cocxal arsebad Seqmna, romelic sulieric aris da gonieric.
arsebobs mxolod erTi samyaro, da ara maTi simravle, rogorc amas dosokratikosebi
qadagebdnen; SeuZlebelia erT samyaroze metis arseboba, vinaidan is Seqmnili aslia,
romelsac evaleba, rac SeiZleba zustad miesadagebodes RvTis mier Secnobil, mud-
miv originals. samyaro mTlianobaSi erTi xiluli cxovelia, romelic sakuTar TavSi
danarCen cxovelebsac itevs. is imitom aris sfero, rom msgavsia aTasjer ufro mSve-
nieri aramsgavsisa da mxolod sferoa yvelgan Tavisi msgavsisa. is brunavs imis gamo,
rom wriuli moZraoba yvelaze srulyofilia; da radgan es misi erTaderTi moZraobaa,
mas arc fexebi, arc xelebi esaWiroeba. oTx elementTagan – cecxli, haeri, wyali da
miwa – TiToeuli, savaraudod, ricxvis saxiT warmodgenili, mudmivad proporciulia,
anu cecxli ise Seefardeba haers, rogorc haeri wyals, xolo wyali – miwas. RmerTma
yvela es elementi samyaros Sesaqmnelad gamoiyena, amitomac samyaro srulyofilia da
mas ar emuqreba dabereba an avadmyofoba. samyaros harmonizacia proporciam uzrun-
velyo, xolo harmonia samyaroSi megobrobis suliskveTebas warmoSobs, ris gamoc mxo-
lod RmerTs ZaluZs samyaros nawilebad dayofa. RmerTma jer suli Seqmna, Semdeg ki
sxeuli. suli Sedgeba ganuyofel-ucvlelisagan da gayofad-cvalebadisagan. es aris
arsis mesame da Sualeduri gvari.); gviambobs qristianul ezoTerizmsa da uZveles wi-
naqristianul mistikur moZRvrebaze wminda ricxvebisa da samyaroSi maTi Tanafardo-
bis Sesaxeb; gvabrunebs „gamoqvabulSi“ da sxv.
sagangebo aRniSvnas moiTxovs is garemoeba, rom naSromis Tavebi – Txzulebis lo-
gikurad agebuli nawilebi, erTi SexedviT, sxvadasxva miTidan Tu legendidan amokre-
fil, samyaros evoluciis Sesaxeb TiTqosda araTanmimdevrul da erTobas moklebul
pasaJebs Seicaven, magram teqstis gulmodgined wakiTxvis Semdeg rwmundebi, rom cal-
keuli miTuri personaJebi da maTi gamaerTianebeli qmedebebi samarTlisa da kanonis
evoluciis procesSi erTiani da urTierTganmapirobebeli movlenebis jaWvia, romel-
Ta gareSe SeuZlebelic ki aris imis warmodgena, Tu rogor SeZlo kacobriobam misTvis
sasurveli marTlwesrigis, kanonmorCilebis nimuSis, da rogorc Sedegi – saxelmwifo-
ebrivad mowyobili sazogadoebis Seqmna, Tu imasac gaviTvaliswinebT, rom msoflio
civilizaciis arsebobis pirvel etapze mas sazogadoebrivi codnis da, Tundac, pri-
mitiuli protocivilizaciebis mmarTvelobis unar-Cvevebis sakmaod mwiri arsenali
hqonda.
394
marina gariSvili, gamoxmaureba prof. i.a. isaevis monografiaze – „kanonis miTologemebi.
samarTali da literatura“
395
niklas lumani *
I.
396
niklas lumani, xelisuflebis cikli da samarTali demokratiebSi
II.
filosofias“ (rasac dRes samarTlis Teorias uwodeben). gustav hugo, paul iohan an-
zelm foierbaxi da anton fridrix iustus tibo am moZraobis cnobili saxelebia.
3. amasTan uSualo damokidebulebaSi daiwyo, upirveles yovlisa, fridrix karl
fon savinis meTaurobiT, mcdelobebi pozitiuri samarTlis, rogorc istoriulad mo-
cemuli faqtis, analizisa sakuTar cnebiT struqturaSi. amasTanave, kanonmdeblobis
roli Segnebulad iqna dakninebuli – nawilobriv imitom, rom misi meSveobiT samar-
Tlis kontingenciuroba Zalze aSkarad gacnobierdeboda; nawilobriv ki imis gamoc,
rom igi germaniis mraval teritoriul saxelmwifoSi iyo danawevrebuli.
4. amis sapirispirod, me-19 saukunis meore naxevarSi daiwyo iuridiuli poziti-
vizmis ganviTareba, romelmac yvelanairi samarTali kanonmdeblis gadawyvetilebas
miando da ar aRiara aranairi sxva safuZveli. ramdenadac gadawyvetileba yovelTvis
SerCeviTi aqtia, amiT aRiarebul iqna samarTlis mTeli kontingenciuroba. aucilebe-
li iyo imaze SeTanxmeba, rom mTeli samarTali SeiZleboda Secvliliyo gadawyveti-
lebebiT, im samarTlis CaTvliT, romliTac dgindeba sakanonmdeblo procedura. mag-
ram amiT wamoiWreba kiTxva, Tu rogor unda gagebuliyo samarTlebrivad SesaZleblis
farglebi.
5. es kiTxva, piriqiT, iwvevda interesis principis mzard aRiarebas. samarTali Se-
exeba interesebs, icavs an zians ayenebs interesebs da Tavisi gamovlinebiT SesaZloa
gansazRvruli interesebis poziciiT Sefasdes. Rirebulebani ukve aRar ganekuTvneba
TavisTavad – qua Natur an a priori – moqmed gansjis principebs; isini mxolod imdenadaa
qmediTi, ramdenadac iZleva interesTa Sedarebisa da gansxvavebuli samarTlebrivi
regulirebis SedegTa Sefasebis saSualebas. swored am poziciazea momarTuli Tana-
medrove germanul iurisprudenciaSi dResdReobiT gabatonebuli samarTlebrivi
grZnoba. amiT igi miiwevs samarTlis sociologiuri ganmartebis SesamCnevi siaxlovis-
ken – cxadia, Zalze arasaimedo Teoriuli safuZvlisaken.5
aRniSnuli mimoxilva warmoaCens tendencias, romelic samarTlis dogmatikam ve-
rasodes gaacnobiera. samarTlis dogmatikam moaxdina samarTlis mzardi kontingenci-
urobisa da cvalebadobis (rac sazogadoebrivad moTxovnili iyo) Tanawarmoeba, imiT,
rom daupirispirda mas. igi Seecada Tavi aeridebina mojadoebuli wreebisa da tavto-
logiebisaTvis, risTvisac sistema mimarTa TviTreferenciuli dafuZnebisaken. amas-
Tanave, Tavi mouyara iseT mniSvnelovan Tvalsazrisebs, rogorebicaa: damokidebuleba
iZulebaze, imanenturi da samarTlis Teoriuli safuZveli, damokidebuleba istori-
aze, gadawyvetilebis SesaZleblobani, interesebze dayrdnoba da SedegTa kontroli,
romelTagan yoveli maTgani imsaxurebs yuradRebas samarTlis sistemaSi, Tumca ara-
feri aqvT sawinaaRmdego samarTlis TviTdafuZnebisa. SesaZlebelia, Tu am ganviTare-
bebs mTlianobaSi davakvirdebiT, amovicnoT evoluciuri procesi, romelsac Tavisi
Sedegi ar dausaxavs miznad da, romelic Tavisi ganzraxvebiT ufroa motyuebuli da,
5
samarTalSi interesebsa da Sedegebze orientirebis Sesaxeb aqtualuri diskusiisaTvis,
Sdr.: Niklas Luhmann, Rechtssystem und Rechtsdogmatik, Stuttgart, 1974, S. 31 ff.; Gunther Teubner,
Folgenkontrolle und responsive Dogmatik, Rechtstheorie, Band 6, 1975, S. 179-204; Thomas W. Wälde,
Juristische Folgenorientierung, Königstein, 1979.
399
samarTlis Jurnali #1, 2016
saerTo jamSi, imas emsaxureba, rom samarTlis sistema miusadagos metad kompleqsuri
socialuri garesamyaros moTxovnebs. samarTlis sistemis evolucia, amgvarad danaxu-
li, saerTo-sazogadoebrivi evoluciis momentia.
aRniSnuli ganviTarebis Sedegi arasakmarisadaa gagebuli Tavisive saSualebebis
gamoyenebiT, magram es zustad Seesabameba TviTreferenciul sistemaTa Teoriis war-
modgenebs. gadawyvetilebas „samarTlebrivi“ kvalifikacia SeiZleba mieniWos mxolod
„samarTlebrivad“ kvalificirebuli gadawyvetilebebis damowmebiT – anu, ara ubra-
lo politikuri nebis miTiTebiT, ara damaimedebeli ekonomikuri sargebliT da, ase-
ve, arc, kelzeniseuli gagebiT, Semecnebis Teoriis hipoTezasTan Serwymis gziT.6 igive
Seexeba kanonebsac, romlebic acxadeben pretenzias samarTlebriv xasiaTze, iseve, ro-
gorc aRsrulebis gadawyvetilebebsac. kanonebi maT aRsrulebas efuZneba, aRsruleba
ki kanonebs, ramdenadac samarTlebriv elementTa sakmarisi raodenoba SeiZleba iyos
damatebiT asocirebuli.
gadawyvetilebani samarTlis sistemaSi SemTxveviTia, isini iwarmoeba uSualod
sistemis mier da sxva pirobebSi SesaZloa sxvagvari saxe mieRoT (winaaRmdeg SemTxve-
vaSi, aRarc Seexeboda saqme gadawyvetilebebs). magram aqedan ar gamomdinareobs, rom
samarTlis sistema, romelic axdens gadawyvetilebaTa warmoebasa da kvlavwarmoe-
bas, Tavis mxriv, kontingenciuria. is kidev ufro saWiroa metad zusti aRwerilobiTi
funqciis Sesasruleblad, rodesac sazogadoeba ganviTarebis gansazRvrul mdgoma-
reobaze ivaraudeba.7 miuxedavad imisa, rom samarTlis sistema mxolod gadawyveti-
lebebisgan Sedgeba da samarTlis sistemaSi yvela gadawyvetileba Canacvlebadia sxva
gadawyvetilebebiT, uSualod kvlavwarmoebiTi kavSiris wesrigia aucilebeli. sxva
formulirebiT, samarTlis sistemis piradi aucilebloba imaSia, rom aucileblobi-
dan gamomdinare, igi swored SemTxveviTi gadawyvetilebebisgan Sedgeba.8
III.
IV.
12
Sdr. mag.: George Spencer Brown, Laws of Form, 2. Aufl. New York, 1972; Francisco J. Varela, A Calculus
for Self-reference, International Journal of General Systems, Vol. 2, 1975, S. 5-24; ders., Principles of
Biological Autonomy, New York, 1979, S. 106 ff.; Ranulph Glanville, Consciousness: and so on, Journal of
Cybernetics, Vol. 10, 1980, S. 301-312.
402
niklas lumani, xelisuflebis cikli da samarTali demokratiebSi
403
samarTlis Jurnali #1, 2016
405
saxelmZRvanelo principebi avtorTaTvis
1. avtorTa wre
2. statiis moculoba
3. Sinaarsobrivi moTxovnebi
406
saxelmZRvanelo principebi avtorTaTvis
bi; marjvena mxares unda darCes 4 sm siganis mindori. TiToeuli gverdi unda dainom-
ros gverdis bolos, marjvena mxares.
naSromis struqturulad Camoyalibeba unda moxdes ara marto Sesabamisi Tavebi-
saTvis numeraciis miniWebiT, aramed gansaxilveli sakiTxebis dasaTaurebiT. stati-
is Tavebad, qveTavebad da qveqveTavebad dayofisas gamoyenebul unda iqnes arabuli
ricxvebi. mag.: 1.; 1.1.; 1.1.1. da a.S., calke unda gamoiyos Sesavali da daskvna.
teqsti, ZiriTadad, unda gadmoices III pirSi, avtori sakuTari poziciis dasafiqsi-
reblad maqsimalurad unda moeridos I pirSi Txrobas.
statias ar daerTvis gamoyenebuli literaturis sia (wyaroebi ganTavsebulia
sqolioebSi).
409
gamocemaze muSaobdnen: