1

TAARIIKHDII SAYID MAXAMED CABDILLE XASAN

IYO DARAAWIISHTA

W/Q: Mukhtaar Mahdi Aadan.

Da’ada: 23 Sano jir.
Magaalada: Hargeysa, Somaliland.
Telefoonka: +252(63)4056993.

MUKHTAAR MAHDI AADAN

2

Hordhac
Waxaa laga yaabaa dad badankii markii ay dhagahooda kusoo dhacdo magaca iyo martabada uu
Sayid Maxamed Cabdille Xasan ku lee yahay taariikhda Soomaaliyeed, baalka dahabka ah ee lagu
kaga yaal taariikhdii Daraawiishta ee uu hogaanku u hayey Sayidku, iyo xushmada iyo maamuuska
ay Sayidka u hayaan dhamaan Soomaalidu Bari iyo Galbeed, Koonfur iyo Waqooyi iyo meelkasta
oo ay joogaan inay isweydiiyaan: "muxuu Sayid Maxamed ku mutaystay xusuuustaa karaamaysan
iyo heerkaas geesinimo ee aan cid kale la wadaagin?" Haddaba suuragal ma aha in maqaal qudh
ah lagu soo koobo dagaal 21 sanno soconayey iyo taariikhda Sayidka, haseyeeshee waxaan isku
dayeynaa in aan guudmarno oo aan soo koobno dhiiranaantii, geesinimadii iyo mintidkii
gobonimodoonka Daraawiishta uu hogaaminayey Sayid Maxamed Cabdille Xasan kuwaa oo hadh
iyo hoyba u diiday gumaysiga (Gumaystihii Ingriis) dhinac walbana ka wareemay.

Sayidka waxaa uu noolaa mudadii u dhaxeysay(1856-1920), waxaa uu ahaa Hogaamiyhii

Darwiish, lana dagaalamay gumaystayaashii Ingiriika, Talyaaniga iyo Xabashida, isagoo kula
dagaalay dhulka looga yaqaano Somaliland, Nugaal iyo Taleex. Sayidka oo caddaanka ugu
yeeraan”Mad Mullah oo ah wadaadkii waalnaa”waa sheeko kale oo Soomaaliyeed oo Taariikh
dalkeena ku faano, baal dahab ahna ka galay.

Taariikhdii Dhalasha Iyo Caruurnimadii Sayid Maxamed Cabdille Xasan

Waxaa la weriyey Shiikh Cabdille oo ah Sayidka aabihii isagoo 26 jir ah inuu guursaday gabadha
la yidhaahdo Timiro Seed Magan, kuna caan baxdey "Caro Seed" waxaa la yidhi, waxay u dhashay
10 caruur ah, waxaana u weynaa sayid Maxamed, hase ahaatee Shiikh Cabdille carruurtii uu dhalay
ayaa waxa la sheegaa inay tiradoodu gaadhaysay sodomeeyo. Shiikh Cabdille Xasan Daraawiish
dhiskeedii waa ka qayb galay, dagaallada badankoodiina waa ka tala galay, waxuuna ku dhintay
xaruntii Daraawiishta "Baraawe" 1926, qabrigiisuna waxa laga dhisay qudbad (Qudbi) caan ah.

Maxamed Cabdulle Xasan waxuu ku dhashay dhulka loo yaqaan Ciid-mudug oo ah agagaarka
Degmada Buhoodle balliga la yidhaahdo "Sacmadeeqo" oo magaalada Buhoodle toddoba mayl u
jirta kana xigta dhinaca waqooyi. Wuxuu dhashay guga la baxay "Gobaysane", Waxaana la
sheegay ama lagu soo wariyay inuu ahaa gu' barwaaqa ah oo dad iyo duunyo wixii dhashay ay

MUKHTAAR MAHDI AADAN

3

hanaqaad noqdeen. Wuxuu dhashay odoros ahaan markay taariikhdu ahayd 1863. Daraawiish iyo
dadkii wakhtigaa noolaa badankeedu waxay sheegeen: Sayidku Maxamed saddex meelood ayuu
ka la mid ahaa nabigii"SCW" magaca da'da iyo jihaadka. Hase ahaatee, sheekadaasi inoo caddayn
mayso guguu dhashay. Wuxuu ku koray Nugaal, dadkooduna wuxuu ahaa xoolaley daaqsato ah.
Guud ahaan xoolaha markaas la haystey waxa ugu badnaa geel iyo fardo. Reer miyigana waxaa
badanaaba u taliya roobka iyo baadka dhaqankooduna wuxuu yahay inay gugii iyo dayrtii hadba
dhinac u guuraan, mar haddaan dhulku magaalo iyo beero midna lahayn. Dabeecadaha guurguur
ayaa qof walba waxay ku abuuraysaa inuu xoola raac noqdo.

Sidaas daraaddeed, waxaan odhan karnaa: Sayid Maxamed carruurnimadiisii wuxuu ahaa
xoolraac, lamana carabaabin carruurta kale wuxuu kaga duwanaa ama dheeraa. Sidii dhaqanka
Soomalidu u badnaa ama raaskuu Sayidku maxamed ka dhashay hiddo u lahaa, toddoba jir baa
baa quraanka loogu bilaabay. Macallinkii quraanka u dhigi jirey ee uu ku bilaabay waxa lagu
naanaysi jirey "Kud Quraan". Maxamed tobon jirkii buu Quraanka ku dhammeeye, taasina wax
lala yaabo ma aha oo ardayda ayaa sidaas u badnayd. Wiilnimadiisii waxa lagu sheegi jirey fahmo
badnaan, firfircooni iyo karti dheeraada. Waxa hubaal ah haddii wiilku quraanka dhammeeyo in
calaamooyinkii macallimadu ka muuqato, isla markaasna cilmiga barashadiisa lagu gargaaro.
Sidaas daraaddeed, ayaa Maxamed aabbihiis kutubta cilmiga ah ugu bilaabay, taasina waxay
dhalisay inuu cullimada xerta ah oo cilmiga raacanaysa la fariisto, markay degmada dhex
marayaanna raaco oo la socdo. Hase yeeshee, markii dambe xertii buu ku mid noqday, taasina
waxay dhaxalsiisay in lagu magacaabo Aw Maxamed Shiikh Cabdille. Magacaasu wuxuu siiyey
ama u kordhiyey xurmo iyo xushmo gaar ah oo uu ku helay diinta xaggeeda iyo dhamaan dadkii
markaas ka ag dhawaa.

Barashadii Cilmiga ee Sayidka iyo Ka Baqooltiisii Geyiga Soomaaliyeed.

Dhulka masaajid, madaaris iyo meelo wax lagu barto oo loogu soo hagaago cilmiga midna ma
lahayn, oo wuxuu ahaa miyi, waxaase jirey meela xeri deggan tahay iyo dugsiyo quraanka lagu
barto iyo meela laysugu yimaado xilliyo aan go'nayn iyo meelo lagu shiro ama diinta lagu akhristo,
ama lagu kala warqaato ama waxii dan ah la isku weydaarsado. Waxa kaloo jirey waqtiyaal caan
ah oo sharciga islaamku jideeyey in laysu yimaado sida labada iidood oo kale oo wacdi iyo waano
la kala qaato.

MUKHTAAR MAHDI AADAN

4

Intaas wixii ka dambeeyay Sayidku wuxuu u kacay Makka iyo Madina waxeeyna isu raaceen 13
wadaad oo ay isku xer ahaayeen. Sayidka magaalada Maka waxaa ay isku arkeen wadaad Suudaani
ah oo Saalix lagu magacaabi jiray, Sayidka waxaa uu ahaa Saalixiya oo ah dhariiqo ka tirsan
Suufiyada. Sayidku intuu uu ku suggnaa Makka iyo dhulka barakaysan waxa uu soo bartay cilmi
aad u balaadhan oo uu si fiican u darsan diinta islaamka.

Soo Guryo Noqodkii Sayidka iyo La Kulankiisii Isticmaarka

Markii Sayid Maxamed Cabdille Xasan uu kusoo noqday Berbera isagoo xajkii ka yimid sanadku
markuu ahaa 1895kii. Waxaa taariikhdu werisey in markii uu Seyid Maxamed kasoodegey
doonidii uu lasocday uu ingiriisku weydiiyey in uu bixiyo cashuur, wuxuuna ugu jawaabay:
"Adiga yaa cashuurtii kaa qaaday markaad halakan ka soo degtay?” Intaas kadib wuxuu tagay
miyiga Berbera wuxuuna faafin jiray diinta Islaamka isagoo umadda uga digi jiray inay is dhacaan
iskuna duulaan. Wuxuuna heshiis ka dhex beeri jiray beelaha wada degan haddii ay
isqoonsadaan. Sidaa awgeed, Ingiriisku wuxuu Sayidka u arkayey ugu horraynba inuu ahaa nin
laga dambeeyo oo awood u leh inuu xasiloonaan ka dhex dhaliyo qabaa'ilka
Soomaaliyeed. Kuxigeenkii qunsulkii Ingiriiska Berbera u fadhiyey waxa uu xidhiidh joogta ah
la lahaa Sayid Maxamed, haddii qas dhaco oo miyiga ka dhacana waa lala socodsiin jiray waxaana
laga codsan jiray inuu wax ka qabto.

Ingiriisku waa ogaa in Sayid Maxamed leeyahay xer badan hase yeeshee marnaba kama
cabsanaynin odoroskana kumana jirin halgan gobonimodoon ah oo ka bilowdo gayiga
Soomaaliyeed. 1899kii waxaa laysa dhex mushaaxay magaalada Berbera Ingiriiskiina soo
gaadhay in Sayid Maxamed uu uruursanayo rag iyo saanad si uu ugu duulo una qabsado
degmooyinka Koonfur Bari. Dawlada Ingiriisku waxay ku dhaqaaqday inay arintaa isku taxalujiso
si ay u ogaato runtu waxay tahay, hase ahaatee Ingiriiska uma suuragalin inuu si sahal ah ku ogaado
Sayidka iyo akhbaartiisa waayo dadkii Soomaliyeed ee reerguuraga ahaa baa diiday inay Ingiriiska
u xogwaramaan markii la waraystay.

April 12, 1899kii qunsulkii sarre ee Ingiriiska Gaashaanle Sare J. Hayes Dawson waxaa soo
gaadhay warar sheegaya in Sayid Maxamed madax ka yahay ciidamo hubaysan oo tiradoodu
gaadhayso 3000 uuna tabaabusho ugu jiro duulimaad ba'an oo uu Ingiriiska kusoo qaado. Bishii

MUKHTAAR MAHDI AADAN

5

August 1899kii waxay ilaaladii Ingiriisku soo sheegtay in Sayid Maxamed yimid Burco isaga oo
wata ciidamo 5000 ah oo 1500 oo kamid ahi ay fardooleey yihiin, 300 oo ka mid ahina ay
banaadiikh haystaan. Burco waxay ahayd meel xagga tabcooyinka dagaalka aad ugu haboon
waayo biyo joogta ah bay lahayd xilliyada abaaraha ah. Sayid Maxamed Cabdille Xasan waqtigaa
wuxuu si badheedh ah ugu dhawaaqay inuu dagaal muqadas ah oo gobonimo doon ah Ingiriiska
kula jirro asgartiisiina wuxuu u baxshay Daraawiish, wuxuu u faray qabaa'ilka Soomaliyeed oo
dhan inay la dagaalamaan, jihaadka liddiga gaaladana ay la galaan.

Is Abaabulkii Ciidamada Isicmaarka iyo Tababarkoodii

Bishii November 1900, waxaa dalka Soomaaliya yimid Gaashaanle Sare Swayne si uu u
hogaamiyo duulimaadkii u horeeyay ee Sayidka lagu qaadayey. Swayne kuma uu cusbayn dalka
Soomaaliya ee hadda ka hor buu soo raacay walaalkii S. S. Swayne oo ahaa ninkii dalmareenka
ahaa ee sahanka ku maray degmooyin badan oo ka mid ah dalka Soomaaliya, ninkaa oo ahaa kii
qoray buugga la magac baxay Seventeen Trips Through Somaliland oo macnaheedu yahay Todoba
iyo Toban Socdaal ee Soomaliya Lagu Maray.

Gaashaanle Sarre Swayne waxaa loo xilsaaray inuu dhiso ciidamadii Sayidka laga horgayn lahaa
wuxuuna adkeeyay heshiiskii uu Ingiriisku la lahaa Xabashida, waxayna go'aan ku gaadheen in
ciidamo huwan ah ay Daraawiish ku kacaan sidaa daraadeed wuxuu Ingiriisku dalka Itoobiya u
diray Gaashaanle sare oo ka tirsanaa ciidamadii la odhan jidhay Royal Guards, ninkaasi oo soo
gaadhay Herer April 1901 si uu u soo qabanqaabiyo una tababaro ciidamo dhinaca galbeed ka
weerara Sayidka.

Dawlada Ingiriisku waxay isku dayday inay Sayidka kula isticmaasho siyaasad la mid ah tii
boqoradii Hindida ay kula dhaqantay oo ah inay maal badan iyo mushaaro joogta ah siiso. John
Talon, Maarso 3, 1910 wuxuu baarlamaanka Ingiriiska kasoo jeediyey hindise laysku raacay oo
ah in Sayidka sanadkiiba la siiyo 2,000 oo Istarliin (Lacagta Ingiriiska.) Hase yeeshee Sayidku
gaashaanka ayuu ku dhuftay arintaas wuxuuna u sheegay Ingiriiska inuu doonayo gobonimo,
gobonimadana aan la gorgorin karin.

MUKHTAAR MAHDI AADAN

6

Taariikhda Sayidka ayaa waxaan markasta ka maqnayn hal abuurnimadiisa iyo maansooyinka kala
duwan ee uu hawada u mariyo kolba cidii uu wax u sheegayo ama la hadlayo, gabaygan soo socdaa
waa gabaygii uu Sayidku u mariyay Ingiriiska ugu sheegayay inaanu heshiish la galin isticmaarka.

 Nimanyahoow damiinimada waa lagu duloobaaye

 Dadku wuxuu jeclaystaa waxaan duxi ka raacayne
 Anaa diidaday dagal inaan la galo daalin ii col ahe

 Dalka ma lihid anigaa ku idhi dooro weynaha e

 Anaa diiday nabadiisa aan daacad noqonayne
 Anaa diiday deeqdiisa ay naari dabataale

 Anaa diiday maantuu lahaa duunya iga hooye

 Markay duusho gaaladu anaan daabada u qabane
 Kolka ay dareeraan anaan duud xamaal noqone

 Dahabkii uuu waday waa anigii daadiyoo qubaye

 Dagaalkiisa anigoow xishayoo daalib ku ahaaye
 Durdurada Fardowsaad anaa doortay oo rabaye

 Diinatayda anigaan ku gadan dabaqii naareede

 Anigaan dariiqada Alliyo diinta caasiyine
 Anaan labada daarood tan horre darajo moodaynin

 Daliilkii Rasuulkii anigaa doonayoo helaye (SCW)

 Doofaarka eyga ah anigaan daarihiis galine
 Anigaan dillaalkii arliga duubabka u xidhane

Dagaaladii Dhex Maray Sayidka iyo Isticmaarka

1900-1920-kii, 41 goobood ayay ciidamada Daraawiishta Ingiriisu ku kulmeen, kuwi ugu
waaweeynaa ama dagaalka xumi ka dhacay waxaa kamid ahaa: Afbakeeyle, Faradhiddin,
Cagaarweeyne, Daratoole, Jidbaale iyo Dulmadoobe (August 1913kii). Duullaankii koobaad iyo
kii labaad oo bilowday 1899 waxa ay dhamaadeen October 6, 1902 dii. Goobihii Ingiriiska iyo
MUKHTAAR MAHDI AADAN
7

Sayidku ku kulmeena waxaa ugu weynaa Af-Bakayle iyo Fardhidin. July 3, 1903 dii waxaa
dhamaaday dagaalkii saddexaad oo intuu socday Sayidka iyo Ingiriisku Bari iyo Waqooyiba ku
dagaalameen.

August 1913kii waxaa dhacay dagaalkii Ruuga (Dulmadoobe) oo ahaa kii lagu dilay taliyihii
ciidamada Ingiriiska Richard Corfield, gaalkaasi oo Soomalidu u taqaanay Koofil ahaana ninkii
Sayidku ka tiriyey gabaygii caanka ahaa, ee Adaa Koofiloow Jiitayoon. Waxaa kale oo halkaasi
ku geeriyooday saraakiil badan oo Ingiriis ah oo uu ka mid ahaa Dhame J. S. Summers.

 Adaa Koofiloow jiitayoon dunida joogayne

 Adigaa jidkii lagugu wadi jimic la’aaneede
 Jahanaba la geeyoow haddaad aakhiro u jahato
 Nimankii janno u kacay war bay jirin inshaalleye
 Jameecooyinkii iyo haddaad jowhartii aragto
 Kuwase naarta joogiyo markaad jananadii gaadhid
 Sida Eebbahay kuu jirabay mari jawaabteeda

Ingiriiska waxaa u muuqatay dagaal badheedh ah in aan waxba Sayidka lagaga qaadaynin haddii
aan la badalin tabcada lagu socdo. November 1918kii gudi uu madax ka yahay General Hopkins
oo loo xilsaaray inay darsaan xaallada Daraawiishta talooyin dagaaleedna ay Ingiriiska siiyaan
ayaa yimid dalka Soomaaliya. October 1919kii baarlamaanka Ingiriisku wuxuu go'aan ku gaadhay
inay Sayidka siddii dawlad xoog leh oo kale ula dagaalamaan, ayna duulimaadka ka qeyb galaan
ciidmada dhulka, cirka iyo badduba.

Ciidamada Ingiriiska ee barrigu waxba waa ka tari waayeen Sayidka waana usoo dhawaan
waayeen Taleex iyo qalcadihii kale. Sayidku wuxuu ku caan baxay tabco iyo taaktiko dagaal. Ugu
dambayntii Janaayo 21, 1920kii, waxaa Sayidka lagu soo kacshay dayuuraadka dagaalka waxaana
weeraradaa hogaaminayey Dhame Duuliye Gordon wuxuuna Ingiriisku isticmaalayey diyaaradaha
noocoodu ahaa DH9, waxayna duqeeyeen Taleex, Jiidali iyo xarumihii Sayidka oo dhan. Sidaa
darteed, Daraawiishtu waxay ahaayeen urur gobonimodoon ah ee adduunyada ugu horeeyey ee
dayuuradaad lagula dagaalamo. Taasina waxay muujinaysaa dhiiranaantii iyo halgankii
Daraawiishtu gobonimada usoo galeen.

MUKHTAAR MAHDI AADAN

8

Ingiriisku wuxuu ugu dambayntii go'aan ku gaadhay inuu Sayidka u diro ergo ka kooban
maashaa'ikhdii Goboladda Waqooyi oo kala ahaa: Sheekh Ismaaciil Sheekh Isxaaq madaxii
dariiqada Saalixiyada, Skeekh Cabdullahi Sheekh Madar madaxii dariiqada Qaadiriyada, Sheekh
Maxamed Xuseen iyo cuqaal fara badan ooy ka mid yihiin Caaqil Cali Aadan, Caaqil Jaamac
Madar, Caaqil Ibraahim Warsame, Caaqil Xirsi Xuseen, Caaqil Xaaji Cabdullahi Jaamac, iyo
Caaqil Cali Guuleed. Ergadaa ka koobnayd maashaa'ikhdii dariiqada iyo todobada Caaqil waxaa
loo diray ergo ahaan Sayidka waxayna wadeen warqad Ingiriisku ku warsanayey Sayidka inuu
ergadaas soo raaco. Ergadii waxay ka baxday Burco April 9, 1920kii iyadooy hogaaminayeen
labadii nin ee warqada jawaabta ah Sayidka ka keentay, Xaaji Cismaan iyo Sheekh Cali.

16 casho oo socod ah ka dib, April 25, waxay soo gaadheen Qoraxay oo xarunta Sayidku u jirtay
40 mile. Sayidku ergadii waxa uu amar ku siiyey inay Ingiriiska ku noqdaan una sheegaan inaan
Sayidku marnaba isdhiibaynin.

Gunaanad
Geeridii Sayidka & Dardaarankiisii.
November 23, 1920kii ayuu Sayid Maxamed, naxariistii janno Allaha siiyee, si caadi ah u
geeriyooday isagoo gacanta ku haya gamaskii xornimada iyo gobonimada. Allaha u Naxariistee
Sayidku wuxuu ku geeriyooday aaga Webi Shabeelle degmo ku taalo gaar ahaan Degmada Iimey.
Sayidka iyo intii la socotay oo ku sugan Iimey oo ka tirsan Soomaalida Itoobiyada maanta, waana
deegaan Caruuso. Ka dib wuxuu Sayidku galay guri halkaasi uu ku lahaa, waxaanu ku yidhi Raggii
la joogay yaan la ii iman, laakiin duhurkii ka dib ayuu u yeedhay laba hablood oo ay walaalo
ahaaheen oo kala ahaa Jamaad iyo Rooxo, waxaanu u sheegay inuu xannuun hayo, markii casarkii
la gaadhay ayuu u yeedhay Abshir Dhoorre oo ka mid ahaa ragga ugu dhaw Sayidka, waxaanu ku
yidhi” Galabta culays baa I saaran ee Daraawiishta kala maamul, Markii la gaadhay makhribkii
ayuu hablihii ay walaalaha ahaayeen iska diray, waxaanu ku yidhi iska taga oo Abashir Dhoorre
ha ii yimaado. Markii Abshir Dhoorre u tegay ayuu arkay Sayidkii oo naftu ka baxday, markuu
hubsaday inuu meyd yahay, ayuu maro saaray, ka dib laba nin oo gaadh ahaa ku yidhi yaan aqalka
cidi gelin. Ka dib wuxuu Abshir u yeedhay dhawr nin oo ka mid ahaa Daraawiishtii ugu dhawayd
Sayidka iyo weliba qoyskiisii, si uu ugu sheego geerida. Raggii arrintaasi loo bandhigay waxa ka

MUKHTAAR MAHDI AADAN

9

mid ahaa Sh. Yuusuf Cabdille oo Sayidka walaalkii ahaa, Xuseen Faarax iyo Aw Cabdiile
Ibraahim, waxaana lagu tashaday in la aaso oo la qodo xabashii, sidoo kalena aan la ogaan warka
geerida si aanu u maqal Ingiriisku, halkaas aya lagu aasay Sayidka. Wixii reer Sheekh Cabdille
ahaa iyo dadkii aan ka hadhi karini waxa ay tageen gurigii reer Daadhi oo ka tirsanaa qoomiyada
Oromada, oo ay ku dhaqnaayeen Reer Cabdulle Xasan. Intii kale waxa ay noqdeen kuwa Bari iyo
Nugaal u kaca iyo weliba kuwa webiga Shabeelle hoos u qaada oo Talyaaniga u galay.

Markuu geeriyooday Sayid Maxamed gumaystuhu wuxuu isku dayey inuu daboolo halgankii uu
soo galay iyo ujeedooyinkii uu lahaa ee uu u dagaalamayey in ka badan 21 sanno. Waxa uu
Sayidku mutaystay in lagu qorro magaciisa iyo taariikhdiisaba baal dahab ah waayo waxa uu u
diiday gumaysiga inuu ku lado dalka Soomaaliyeed. Taariikhdii koobnayd ee Sayid Maxamed
Cabdille Xasan iyo halgankii muqadaska ahaa ee uu kula jiray gumaysiga waxaan kusoo af-
jaraynaa tuducyo kooban oo ka mid ahaa gabaygii caanka ahaa ee Sayidku mariyey dabayaaqadii
noloshiisa ee la odhan jiray Dardaaran:

 Doodna waxaan u leeyahay dadkeer hadalka deyn waayey

 Nimanyahoow damiinimada waa lagu duloobaaye
 Dadku wuxuu jeclaystaa waxaan duxi ka raacayne
 Dagaalkii Nasaarada anaa daalib ku ahaaye
 Dalka ma lihid anigaa ku idhi doora weynaha e
 Daliilkii Rasuulkii anaa doonayoo rabaye (SCW)
 Anaa diiday maantuu lahaa deeqan iga hooye
 Diinkayga anigaan ku gadan dabaqii naareede
 Anaan labada daarood tan hore darajo moodaynin
 Markay duushay gaaladu anaan daabbaddu rarine
 Goortay dareeraan anaan diiradduu qabane
 Anigaan dariiqiyo waddada dowga sii marine
 Anaan doora-weynoo kufriga daacadnuu geline
 Ferenjiga dirayska leh anaan diiradduu qabane??
 Sida doxorka Iidoor anaan duud-xamaal noqone
 Doofaarka eyga ah anaan daarihiis geline

MUKHTAAR MAHDI AADAN

10

 Anigaan dilaalkiyo ardiga duubigoow xidhane

 Anigaan dariiqada Alliyo diinta caasiyine
 Daarood Ismaaciil ma oga dowga loo qodiye
 Waa wixii durbaan tumay markaan dowga sii maraye
 Waa wixii dayooy yidhi intuu soo dabaaldegaye
 Dadow maqal dabuubtaan ku idhi ama dan haw yeelan
 Ama dhaha darooryiba jiryaye doxorku yeelkiisa
 Nin rageey dardaaran u tahaye doqoni waa mooge
 Marka horre dabkuu idinka dhigi dumar sidiisiiye
 Marka xigana daabaqada yuu idin dareensiine
 Marka xiga dalkuu idinku odhan duunya dhaafsada e
 Marka xiga dushuu idinka rari sida dameeraha e
 Mar haddaan dushii Adari iyo Iimeey dacal dhaafay
 Maxaad igaga digataan berruu siin lasoo degiye

Xigasho & Raadraac

 Waxaa laga qorray barnaamij laga sii daayey Idaacadii Muqdisho.
 Buuggii Aw-Jaamac Cumar Ciise, Early Days in Somaliland and Other Tales by H. G. C.
Swayne,
 The Warrior Mullah by Ray Beachey (meelaha qaarkood ayaa la saxay).
 Taariikhdii Daraawiishta iyo Sayidka….. Aw Jaamac Cumar Ciise, AHN, Jabuuti 2005

DHAMAAD (Wabillaahi Tawfiiq)

MUKHTAAR MAHDI AADAN