गण्डकी प्रदेश को विधुतीय शासन गुरु योजना बनाउन को लागि अवधारणा-पत्र

पृष्ठभूमि
नागरिक उन्मुख शासन सारा संसारका सरकारहरूका लागि एक महत्वपूर्ण विचार हो जुन २१ औं शताब्दीमा आ-आफ्नो देशहरू सञ्चालन गर्न व्यस्त
छन्। सामान्य जनचेतना स्तरमा बृद्धि भई, नागरिकहरू सरकारी जानकारीमा बढी पहुँच र सरकारसँगको व्यवहारमा प्रभावकारी र सजिलो महसुस
गर्छन्। अधिक जानकारी प्राप्त नागरिक आफ्नो अधिकारको प्रयोग गर्न राम्रो स्थितिमा हुन्छ, र समुदायमा उनको जिम्मेवारीहरू निर्वाह गर्न अझ सक्षम
हुन्छ। स्पष्ट छ, यस को मद्धतले अधिक र अधिक नागरिकहरू शासनको प्रक्रियामा संलग्न हुने आशा गर्छन् र उनीहरूको सरकारहरूबाट उच्चस्तरको
सेवा र सुबिधा प्राप्त गर्नेछन्। आजको डिजिटल युगमा, यस आवश्यकताको उत्तम उत्तर भनेको सूचना संचार प्रबिधि (आईसीटी) को उपयोग एक
प्रभावकारी उपकरण हो।
सूचना संचार तथा प्रविधि को गतिशील विकासले हाम्रो जीवनशैली परिवर्तन गर्दै छ र नयाँ व्यापार अवसरहरू सिर्जना गर्दै छ, विविध र द्रुत परिवर्तन
ल्याउदै। यसबाहेक, विश्वभरका देशहरूले अझ बढी कार्य क्षमताको लागि आफ्नो राष्ट्रिय प्रशासनिक प्रणाली परिवर्तन गर्न विधुतीय शासन (e-
Governance)स्थापना गरिरहेका छन्। यस मार्फ त सरकारहरूले आफ्ना जनतालाई शीघ्र र सुविधाजनक तरिकाले प्रशासनिक सेवाहरू प्रदान गर्ने
र उनीहरूको राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धा बढाउने प्रयास गर्दछन्।
विधुतीय शाषण (e-Governance), सरल शब्दहरुमा सार्वजनिक एजेन्सीहरु द्वारा सूचना र सेवाहरु लाई वितरण र सुधार गर्न उद्देश्य संग सूचना
र संचार प्रविधि (ICT) को उपयोग हो। विधुतीय शासन (e-Governance)को सारले सम्भावित सूचना संचार तथा प्रविधि उपकरण र
प्रविधिहरूको माध्यमबाट नागरिकहरूलाई सरकारको नजीक ल्याउँदैछ र सेवाहरूको वितरणमा सुधार ल्याउँछ, पारदर्शिता (खुला सरकार) लाई
बढावा दिन्छ र ज्ञान आधारित समाजतर्फ काम गर्दछ।
सूचना प्रविधिको द्रुत विकास ले नेपाल जस्तो विकासोन्मुख देशको सामाजिक आर्थिक विकासमा ठू लो सम्भावना बोके को छ। यस प्रविधिको व्यापक
उपयोगले आर्थिक सुदृढीकरण, प्रजातान्त्रिक मान्यता र मूल्यको विकास, आर्थिक स्रोतको समानुपातिक वितरण र जनचेतनाको बृद्धि गर्नेछ, जसले
जीवनस्तर उकास्नेछ र अन्ततः गरीबी निवारणमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्‍याउँछ। सोही विश्वासको साथ नेपालको आईटी नीति २००० AD मा प्रस्ताव
गरिएको थियो र 2010 AD मा संशोधन गरियो। आईटी नीतिको आधारमा, नेपालले 2006 मा विधुतीय शाषण (e-Governance)पहल शुरू
गर्‍यो, आईटीका लागि उच्च स्तरीय आयोग (एचएलसीआईटी HLCIT), नेशनल आईटी सेन्टर (एनआईटीसी NITC), र सम्बन्धित मन्त्रालयहरूको
सहयोगमा विधुतीय शासन गुरु योजना (eGMP) को तयारी गरिएको छ। ईजीएमपी (eGMP )को उद्देश्य भनेको "प्रभावकारी, व्यवस्थित र
उत्पादनशील विधुतीय सरकारको स्थापना गरेर सुशासन र आर्थिक-सामाजिक विकासको अनुभूति गर्नु थियो। त्यस्तै सूचना तथा सञ्चार विकास
समिति को तर्फ बाट विभिन्न विधुतीय शासन (e-Governance)परियोजनाहरू (जस्तै राष्ट्रिय परिचयपत्र, ई-ड्राइभिंग इजाजतपत्र, सरकारी
नेटवर्क / समूहवेयर(groupware), सरकारी आर्कि टेक्चर आदि) को निर्माण र कार्यान्वयनले महत्वपूर्ण पदचिह्नहरू स्थापित गरेको छ।

नेपालमा विधुतीय शासन (e-Governance) कार्यान्वयनको अपार सम्भावना र सम्भावना रहेको छ, यसको कार्यान्वयनलाई व्यावहारिक योजना
र रणनीति, आवश्यक समर्थन र अनुगमनको आवाश्यक छ।

प्रदेश सरकारको शीर्ष निकायको मुख्यमन्त्री र मन्त्रिपरिषद्को कार्यालय (OCMCM) ले गण्डकी प्रदेश भरि नोभेम्बर २०१९ देखि प्रदेश र स्थानीय
शासन सहायता कार्यक्रम (पीएलजीएसपी PLGSP) कार्यान्वयन गरिरहेको छ। सबै नागरिकहरूले प्रदेश र स्थानीय स्तरमा गुणस्तरीय सेवा प्राप्त
गर्दछन् र यसको राम्रो प्रभावको रूपमा राम्रो स्थानीय पूर्वाधार र आर्थिक समृद्धिको आनन्द लिन्छन् भन्ने कार्यक्रम को कल्पना छ । पीएलजीएसपी
नेपाल सरकारको प्रमुख कार्यक्रम हो जुन प्रदेश र स्थानीय सरकारको समन्वय र संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (यूएनडीपी UNDP) र द्विपक्षीय
विकास साझेदारहरूको प्राविधिक सहयोगमा नेपालभर संयुक्त रूपमा लागू गरिएको हो। विकास साझेदारहरूले कार्यक्रम वित्तीय स्रोतहरूको एक
महत्वपूर्ण रकम योगदान गर्दछ जुन सरकारी कोषको माध्यमबाट सञ्चालित हुन्छन्। प्रमुख नतीजाका रूपमा, पीएलजीएसपीले दक्ष, प्रभावकारी,
कार्यशील, उत्तरदायी र जवाफदेही प्रदेश र स्थानीय शासन र नेपालमा सहकारी संघीयताको सुदृढीकरण सुनिश्चित गर्दछ।
सोही अनुरुप गण्डकी प्रदेश अन्तर्गत चालु आर्थिक वर्ष २०७७/७८ को वार्षिक रणनैतिक कार्ययोजनामा प्रदेश कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइ (PPIU)
मार्फ त सञ्चालन हुने विभिन्न क्रियाकलाप मध्ये प्रतिफल नं. ५ को क्रियाकलाप नं. ६.२० स्थानीय शासन सुदृढीकरण सहयोग अन्तर्गत प्रदेश स्तरमा
लगानी अनुकु लन वातावरण अनुसन्धान गरि प्रतिबेदन तयार गर्ने कार्यक्रम रहेको छ ।

गण्डकी प्रदेशले पर्यटन, कृ षि, उर्जा, उद्योग, पूर्वाधार, मानव संसाधन र शासनलगायत समृद्धिका सात प्रमुख चालकहरू पहिचान गरेको छ। यसैगरी
यसले समृद्धिका पाँच प्रमुख सक्षमहरू पहिचान गरेको छ जसमा प्राकृ तिक सौन्दर्य, जैवविविधता, सांस्कृ तिक विविधता बीचको एकता, सांस्कृ तिक
समृद्धि र सह-अस्तित्व र जनसांख्यिकीय लाभांश समावेश छ।

यस विश्वव्यापी र राष्ट्रिय प्रवृत्तिको निरन्तरताका लागि गण्डकी प्रदेशले आर्थिक विकासलाई सुदृढ गर्न, प्रजातान्त्रिक मान्यता र मूल्यमान्यताहरूलाई
मजबुत पार्न, जीवनस्तर उकास्न र गरीबी न्यूनीकरण गर्न आईसीटीको व्यापक प्रयोग गर्दछ। यसबाहेक, आईसीटी पूर्वाधारको विस्तारसँगै प्रदेश
सरकारले भौगोलिक कठिनाइ हटाउन सामाजिक र आर्थिक विकासको नयाँ चरण हासिल गर्ने अपेक्षा राखेको छ। त्यसकारण, समावेशी र वातावरणीय
दिगो विकासको लागि अर्थव्यवस्थाका धेरै क्षेत्रहरूलाई पुन: जीवन्त र राष्ट्रिय स्तरमा अपग्रेड गर्न आवश्यक छ। यसको लागि मुख्य आर्थिक क्षेत्रहरूमा
प्रणालीगत संस्था निर्माण गतिविधिहरूलाई सहयोग पुर्‍याउन धुतीय शासन (e-Governance) डेलिभरी र क्षमता बढाउनु आवश्यक छ।

दक्षता, पारदर्शिता र सार्वजनिक सेवा प्रवाहको व्यापक पहुँचमा सुधारको प्रयासमा प्रदेश सरकारले प्रशासनिक सुधारका पहलहरू गरेर आफ्नो
प्रक्रियालाई सरल बनाउनमा के न्द्रित गरिरहेको छ। यस प्रयासमा विधुतीय शासन (e-Governance)ले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको
छ। यद्यपि पहलले अन्तत: सबै सरकारलाई समेट्ने छ, जहाँ यसले सुरुमा के न्द्रित अर्थतन्त्रलाई व्यापार, लगानी, बिजुली र दूरसञ्चारका रूपमा
अर्थतन्त्रलाई प्रभाव पार्दछ।

त्यसकारण, प्रदेश सरकारले सरकारको सुधार प्रयासहरूलाई टेवा पुर्‍याउन सूचना संचार तथा प्रविधि प्रणाली र प्रक्रियाहरूको डिजाइन, मूल्यान्कन,
र अपनत्वको लागि साझा फ्रे मवर्क को रूपमा विधुतीय शासन (e-Governance) गुरु योजना तयार गर्ने लक्ष्य राखेको छ। यो गुरु योजनाले
लागत-प्रभावकारिता, अन्तरक्रियात्मकता, र उपयुक्तता पहिचान गर्दछ र सरकारलाई यसको लक्ष्य प्राप्त गर्न मद्दत गर्दछ। तसर्थ, सूचना संचार तथा
प्रविधि समाधानहरू व्यवस्थित ढंगले विभिन्न मागहरूको पहिचान र सन्तोषजनक विधुतीय शासन (e-Governance) गुरु योजनाको विकासको
माध्यमबाट विस्तृत रूपमा लिनुपर्दछ।
अध्यानको औचित्य
प्रदेश सरकारले सार्वजनिक सेवाहरूको कार्यसम्पादन सुदृढीकरण गर्न सूचना संचार तथा प्रविधि प्रणाली लागू गर्न मुख्य समस्याहरू मध्ये यो
प्रणालीको डिजाइन, मूल्यान्कन र प्रयोग को लागि सुसंगत र व्यवस्थित दृष्टिकोणको अभाव हुनु हो । यसले सरकारी एजेन्सीहरूको तात्कालिक
आधारमा प्रणाली अपनाउने वास्तविक जोखिम प्रस्तुत गर्दछ, र त्यस्ता प्रणाली आवश्यकताहरू साथै लागत-दृष्टिकोणबाट अयोग्य साबित हुन सक्छ।
त्यस्ता अवस्थाहरूमा प्रणालीहरू बिभिन्न प्रभागहरू, विभागहरू, एजेन्सीहरू र मन्त्रालयहरूमा प्रभावकारी ढंगले जानकारी आदान प्रदान हुन सक्छ। यो
मुद्दा अहिले विशेष छ, किनकि धेरै एजेन्सीहरू र विकासशील साझेदारहरूले सूचना संचार तथा प्रविधि प्रणालीहरूको लागि छनौट गरिरहेका छन्।

प्रमुख चुनौतिहरू हुन्:

 इन्टर्नेट कनेक्टिविटीको अभाव

 अव्यवस्थित डाटा साइलो
 सूचना संचार तथा प्रविधि (ICT) मापदण्डको गरीब कार्यान्वयन अभ्यास
 सूचना संचार तथा प्रविधि संसाधनको अभाव
 सूचना संचार तथा प्रविधि प्रयोग को ईच्छाशक्ति मा कमि
 अन्य अवरोधहरू:
o वैकल्पिक पावर ब्याकअपको साथ बिजुली
o सूचना संचार तथा प्रविधि मानकको अभाव (सरकारी एजेन्सीहरूका लागि सफ्टवेयर / हार्डवेयर मानक)
o परिवर्तन प्रतिरोध / पुस्तान्तरको द्वन्द्वको
 विधुतीय शासन नीति विकास र प्रयोग अभाव
तसर्थ, विधुतीय शासन (e-Governance) दृष्टिकोणले प्रदेशको लागि एक विधुतीय शासन (e-Governance) गुरु योजना समावेश गर्नु
पर्छ।
उद्देश्यहरू

अध्ययनको समग्र उद्देश्य गण्डकी प्रदेशको विधुतीय शासन (e-Governance)गुरु योजना तयार गर्नु हो। अध्ययनका खास उद्देश्यहरू:

 प्रदेश सरकारको विद्यमान सूचना संचार तथा प्रविधि सम्बन्धि क्षमताको विश्लेषण गर्न र विद्यमान क्षमताको विश्लेषणको आधारमा एउटा
विधुतीय शासन गुरु योजना र कार्य वस्तुको डिजाइन गर्ने।
 प्रदेशस्तर डाटा र जानकारीको संकलन, प्रसंस्करण गरेर प्रदेश डाटा बैंक सिर्जना गर्न।
 नागरिकको नेतृत्वमा सरकारको जवाफदेहीता र उत्तरदायीता बढाउन
 सरकारमा विधुतीय शासन को कार्यान्वयनको मार्गमा भएका ठू ला समस्या, अवसर र चुनौतीहरूको वास्तविक र वस्तुगत विश्लेषण गर्ने।
 सूचना संचार तथा प्रविधि को प्रयोगको माध्यमबाट सार्वजनिक सेवा डेलिभरी सुधार गर्ने तरिकाहरू बनाउने
 गण्डकी प्रदेशको लागि विस्तृत विधुतीय शासन गुरु योजना तर्जुमा गर्न सूचना संचार तथा प्रविधि सम्बन्धित आवश्यक पूर्वाधार, क्षेत्रीय
कार्यक्रमहरू, लागत र कार्यक्रम कार्यान्वयन अनुगमन र मूल्यांकन ब्लुप्रिन्टहरू जसले डिजिटल टेक्नोलोजीसँग जोड्न सकिन्छ को
पहिचान गर्न
 विधुतीय शासन (e-Governance) दृष्टिकोण निर्माण गर्न
 रणनीतिक उद्देश्यहरूको रूपरेखा बनाउन
 डेलिभरी मोडलहरू निर्धारण गर्न (सरकार देखि सरकार (G2G), सरकार देखि नागरिकहरू (G2C), सरकार देखि व्यवसाय (G2B),
सरकार देखि कर्मचारी (G2E), सरकार देखि गैरनाफामुखी संस्थाहरू (G2N)
 विधुतीय शासन (e-Governance) का लागि रूपरेखा मार्गनिर्देशन सिद्धान्तहरू (एकीकृ त प्रणाली, प्याके ज सेवाहरू आदि),
 विधुतीय शासन सहयोगी फ्रे मवर्क हरू विकास गर्नुहोस् जस्तै संगठन, कानूनी, अन्तरक्रियात्मकता आदि,
 पुन: प्रयोज्य(reusability) , ई-हस्ताक्षर (e-signature) इत्यादिका लागि रूपरेखा कार्यान्वयन दिशानिर्देशन प्रस्ताब गर्ने
 प्राथमिकता क्षेत्रहरू पहिचान गर्न (सेवा डेलिभरी, आन्तरिक दक्षता आदि)
 प्रदेशको लागि प्राथमिकता क्षेत्रहरू (जस्तै सेवा डेलिभरी, आन्तरिक दक्षता आदि) पहिचान गर्ने,
 मुख्य विधुतीय शासन (e-Governance)पहलहरूको रूपरेखा पहिचान गर्ने (जस्तै सरकारी पोर्टल, कर प्रणाली आदि)
 विधुतीय शासन सहयोगी फ्रे मवर्क हरू विकास गर्नुहोस् जस्तै संगठन, कानूनी, अन्तरक्रियात्मकता आदि,
 पूर्वाधारको आवश्यकताहरू पत्ता लगाउन र पूर्वाधारहरूको विकास गर्न
 सूचना संचार तथा प्रविधि मानव संसाधन पहिचान गर्न र शैक्षिक संस्थानहरूलाई सहयोग गरेर उक्त माग पूरा गर्न एक मार्ग तयार गर्न।
विधि र गतिविधिहरू

परामर्शदाताले OCMCM लाई विधुतीय शासन (e-Governance)गुरु योजना डिजाइन गर्न मद्दत गर्दछ। गतिविधिहरू हुन्:

 प्रदेश तथा स्थानीय शासन सहयोग कार्यक्रम, प्रदेश कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइ लाई परामर्श सेवा दिनु,
 प्रदेश मन्त्रालयहरू र स्थानीय सरकारहरूबाट विधुतीय शासन (e-Governance) सम्बन्धि मागहरू संकलन गर्नु,
 महत्वपूर्ण कार्यात्मक र प्राविधिक आवश्यकताहरूको पहिचान गर्नु,
 संसाधन सम्बन्धि आवश्यकताहरू, संगठनात्मक संरचना, विधुतीय शासन (e-Governance)प्रोजेक्ट कार्यान्वयन विधिहरू, र
प्रदर्शन बेसलाइनहरू र लक्ष्यहरू मुल्यांकन र प्रस्ताव गर्नु,
 प्रदेश अनुसार को सरकारी एजेन्सीहरूले अनिवार्य पालना /अनुसरण गर्नुपर्ने एउटा प्राविधिक मापदण्डहरू सहित को विधुतीय शासन
तथा सूचना संचार तथा प्रविधि आर्कि टेक्चरल ब्लूप्रिन्ट विकास गर्नु,
  विधुतीय शासन (e-Governance) को कार्यान्वयनको लागि आवश्यक नीति र व्यापार प्रक्रियाहरूमा गर्नुपरेन
परिवर्तनहरूलाई पहिचान गर्न,
 प्रदेश डाटा वेयरहाउस सिर्जना गर्नु,
 सूचना संचार तथा प्रविधि को प्रयोगको माध्यमबाट सार्वजनिक सेवा डेलिभरी सुधार गर्ने तरिकाहरू पहिचान गर्ने,
 विधुतीय शासन (e-Governance) का लागि रूपरेखा मार्गनिर्देशन सिद्धान्तहरू (एकीकृ त प्रणाली, प्याके ज सेवाहरू आदि),
 विधुतीय शासन (e-Governance) सेवा डेलिभरी माध्यमहरू (वेब, ब्यक्तिगत, फोन आदि) निर्धारण र प्रस्ताव गर्ने,
 प्रदेशको लागि प्राथमिकता क्षेत्रहरू (जस्तै सेवा डेलिभरी, आन्तरिक दक्षता आदि) पहिचान गर्ने,
 मुख्य विधुतीय शासन (e-Governance)पहलहरूको रूपरेखा पहिचान गर्ने (जस्तै सरकारी पोर्टल, कर प्रणाली आदि)
 विधुतीय शासन सहयोगी फ्रे मवर्क हरू विकास गर्नुहोस् जस्तै संगठन, कानूनी, अन्तरक्रियात्मकता आदि,
 पुन: प्रयोज्य(reusability) , ई-हस्ताक्षर (e-signature) इत्यादिका लागि रूपरेखा कार्यान्वयन दिशानिर्देशन प्रस्ताब गर्ने
 पहिचान गरिएको सूचना संचार तथा प्रविधि शैक्षिक संस्थानहरूको सूचना संचार तथा प्रविधि क्षमताको समीक्षा र नयाँ प्रविधिहरूमा
कार्यान्वयन गर्ने तरिका प्रस्ताब गर्नु। आईसीटी पाठ्यक्रम समीक्षा गरि बेंचमार्किं ग गरेर, प्रयोगशाला सुविधाहरूको आकलन सहित
कार्य योजना बनाउने । यस कार्यमा समावेश हुने शैक्षिक संस्थाहरू हुन्: (i) पोखरा विश्वविद्यालय (ii) ईनजिनियरिङ्ग अध्यन
संस्थान, पासिश्चन्चल क्याम्पस (iii) गण्डकी विश्वविद्यालय

प्रदेश विधुतीय शासन (e-Governance)गुरु योजनालाई विकासात्मक क्षेत्रबाट चयन गरिएको विधुतीय शासन (e-
Governance)सूचना प्रणाली आवश्यकताहरूको नमूना दृष्टिकोण प्रयोग गरी विकसित गरिनेछ। आवश्यकताहरू प्रान्तको लागि विधुतीय
शासन (e-Governance)आर्कि टेक्चरल खाका प्रत्यारोपण गर्न प्रयोग गरिनेछ। विधुतीय शासन गुरु योजनाका लागि पहिचान गरिएका
कार्यहरू, तलको तालिकामा देखाइएको छ।

कार्यात्मक क्षेत्र ( क्षेत्र को वर्गीकरण

Functional (Classification of नेतृत्वदायी सस्थाहरु
Service  Area ) प्रणाली (system) Area)  (Lead Agency) 
Government- सूचना प्रविधि तथा सरकारी विभागको पोर्टलको सुदृढीकरण OCMCM
to- citizens  सञ्चार संरचना र वेब सूचना व्यवस्थापन सूचना संचार तथा प्रविधि मुख्यमन्त्री तथा
सरकार-देखि (Strengthening of पूर्वाधार (ICT मन्त्रिपरिषद्को कार्यालय
नागरिक government departments’ infrastructure) 
portals 
and web information
management )
सार्वजनिक संस्थानहरूको प्रदेशव्यापी
जडानको सुधार (Improving
province-wide
connectivity of public
institutions)
सूचना के न्द्र -आधारित सेवाहरूको
माध्यमबाट जानकारीमा छिटो छरितो
पहुँच (Streamline access to
information through
 telecenter-based
services) 
दूरसञ्चार ब्रॉडब्यान्ड (अप्टिकल फाइबर
पूर्वाधार प्रयोग गरेर) को लागि क्रस
पूर्वाधार को लाभ उठाउने गरि स्थापना
गर्ने
(Establishing cross
infrastructure leveraging
for telecommunications 
broadband (using optical
fiber infrastructure) )
Government- व्यापार वातावरण कु शल विकास गरी अन्त देखि अन्त सूचना संचार तथा प्रविधि आर्थिक मामिला तथा
to- business  सुधारको लागि व्यापार सुदृढीकरण एकल विन्डो खाली अनुप्रयोग र विधुतिय शासन योजना मन्त्रालय
सरकार-देखि-व्यापार सूचना प्रविधि गर्नका लागि इन्टरफे स (ICT application (Ministry of
Strengthening end-to end and e- Economic
trade facilitation by Governance) Affairs and
developing efficient  Planning)
interface for single
window clearance 
Government- कु शल सार्वजनिक Introducing document सूचना संचार तथा प्रविधी आन्तरिक मामिला तथा
to- प्रशासनको लागि and/or file management प्रणाली (ICT कानून मन्त्रालय
government  सूचना प्रविधि  system  systems) (Ministry of
सरकार-देखि-सरकार Internal Affairs
and Law)
Implementing civil service प्रदेश लोक सेवा आयोग
personnel management (Provincial
system  Public 
Service 
Commission )
Strengthening data
collection capabilities and प्रदेश नीति तहत योजना
statistical analytical  आयोग (Provincial
capabilities; census  Policy and
management and  Planning
national identification Commission)
exercise 

अध्ययनको बिधि तथा समय:

प्रचलित कानुन बमोजिम परामर्श सेवा खरिद गरि सम्बन्धित क्षेत्रमा अनुभवी फर्म र दक्ष बिज्ञहरु परिचालन गरि अध्ययन कार्य पुरा गरिनेछ ।
परामर्श सेवा खरिदका लागिका बिस्तृत कार्यक्षेत्र र शर्तहरु यसै साथ संलग्न गरिएको छ। उपयुक्त परामर्श दाता फर्म छनौट गरिनेछ । अध्ययन तथा
प्रतिबेदनको कार्य दोस्रो चौमासिक भित्र पुरा गरिनेछ ।
बजेट खर्च तथा लागत अनुमानः
अध्ययन का लागि तपसिल अनुसारको लागत खर्च लाग्ने अनुमान गरिएको छ ।

गतिविधि / वस्तुको विवरण संख्या इनपुट दिनहरू एकाई लागत कु ल लागत (ने रु)
टोली नेता १ ९० ८००० ७२००००
अनुसन्धान सहायक २ ६० १५०० १८००००
आईसीटी विज्ञ १ ८० ४००० ३२००००
Quality Assurance Expert १ १० ४००० ४००००
शासन विशेषज्ञ १ ४५ ४००० १८००००
कानूनी विज्ञ १ १५ ३००० ४५०००
कागजात   मोटामोटी ९०००० ९००००
यातायात   मोटामोटी ८५००० ८५०००
विविध   मोटामोटी १००००० १०००००
    भ्याट बाहेक कु ल   १७६००००
    भ्याट   २२८८००
    भ्याट सहित कु ल   १९८८८००
अक्षरमा: नेपाली रुपैंया एक लाख अठासी हजार आठ सय मात्र ।