HT Bao Ve May Phat p1

HỆ THỐNG RƠLE BẢO VỆ
NHÀ MÁY ĐIỆN & TRẠM BIẾN ÁP
Bộ môn Hệ thống điện

Đại học Bách khoa Hà Nội
10/6/2013 Giảng viên: TS. Nguyễn Xuân Tùng

tunghtd@gmail.com
Nội dung
2 Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Phần 01: Tổng quan rơle kỹ thuật số của hãng ABB

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Phần 02: Các nguyên lý bảo vệ cơ bản
 Phần 03: Rơle kỹ thuật số RET 521
 Phần 04: Rơle kỹ thuật số REG 216
 Phần 05: Rơle kỹ thuật số REL 561
 Phần 06: Rơle kỹ thuật số REB 670
 Phần 07: Tính toán thông số chỉnh định

3
Phần 01
Tổng quan rơle kỹ thuật số

của hãng ABB
Đặc điểm
 Làm việc tin cậy, giao diện & truy cập thuận
tiện
 Tích hợp: bảo vệ, điều khiển & đo lường
 Chuẩn truyền thông: IEC 61850; IEC 60870-
5-103; DNP 3, MODBUS và PROFIBUS.
 Phát triển từ những năm 1900 Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
1905: Rơle thương mại đầu tiên
 Phần mềm CAP hỗ trợ
Quản l{
Cài đặt
Phân tích sự cố…
Quá trình phát triển
 Rơle điện cơ: lịch sử hơn 100 năm

 Rơle tĩnh (bán dẫn): từ những năm 1960
 Rơle với bộ vi xử l{: 1980 REG 100
Bộ vi xử l{ thực hiện thuật toán

Lọc tín hiệu: loại tương tự
 Rơle hoàn toàn kỹ thuật số: 1986

RELZ 100 (bảo vệ khoảng cách) RELZ 100

Hợp bộ bảo vệ họ 500 (500 series)

 Giới thiệu từ năm 1994
 Ghép nối của các modun riêng lẻ
Modun đầu vào

Modun chuyển đổi tín hiệu A/D
Modun vi xử l{; modun nguồn dc/dcNguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Modun truyền tin (ví dụ cho các bảo vệ so lệch)...
 Modun riêng lẻ:
Tăng độ tin cậy nói chung
Linh hoạt trong cấu hình
Giảm chi phí đầu tư
Các hợp bộ tiêu biểu họ 500

 REL 501, 511, 521: hợp bộ khoảng cách cho lưới trung áp &
truyền tải (511, 521)
 REL 531: bảo vệ khoảng cách tác động
nhanh
 REL 551 & 561 (1994): so lệch dọc
Truyền tin kỹ thuật số

 RET 521 (1998): thời gian tác động tối đa chỉ 21ms
Máy biến áp công suất lớn
Máy biến áp tự ngẫu 1 hoặc 3 pha
Tổ máy phát – máy biến
Nguyễn áp
Xuân nối
Tùng bộ
– Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Các bộ OLTC...
Giai đoạn hiện tại

 Phát triển sang thế hệ 670
 Kế thừa thuật toán từ họ 316 & 500
 Tốc độ xử l{ cải thiện đáng kể
 Tuân theo chuẩn kết nối IEC61850

 Đồng bộ thời gian theo tín hiệu GPS
 Giao diện thân thiện:
Hiển thị sơ đồ một sợi

Dễ dàng truy cập

9
Phần 02
Biến dòng điện và biến điện áp

phục vụ mục đích bảo vệ rơle
1.1 Máy biến dòng điện
 Tên gọi chung: BI, CT, TI

 Nhiệm vụ:
Biến đổi tỷ lệ dòng điện sơ cấp  thứ cấp (5A hoặc 1 A)
Cách ly mạch sơ cấp và thứ cấp
Nguyên l{ hoạt động
Tạo sự phối hợp dòng điện giữa các pha
Isơ cấp*wsơ cấp = Ithứ cấp*wthứ cấp

BI cao áp BI hạ áp Sơ đồ nguyên l{
CT: Current Transformer (tiếng Anh)

Sơ đồ thay thế
Zcuộn thứ cấp
Vthứ cấp
BI lý tưởng
 Sai số của BI xuất hiện do tồn tại của dòng từ hóa

 Điện áp xuất hiện phía thứ cấp
Vthứ cấp=Ithứ cấp*(Zcuộn thứ cấp+Zdây dẫn phụ + Zthiết bị nối vào)

 Tải tăng  Vthứ cấp tăng  tăng dòng từ hoá Ie  tăng sai số của
BI
Đặc tính từ hóa của BI

 Quan hệ giữa dòng điện từ hóa cần thiết (Ie) để sinh ra một điện
áp hở mạch V Điện áp điểm gập VK
(Knee-point)
Vùng bão hòa
Vùng làm việc tuyến tính
 Điểm gập VK:

Là một điểm trên đường cong từ hóa
Từ đó: để tăng điện ápXuân
Nguyễn lênTùng
thêm 10%
– Bộ môn  cần
Hệ thống tăngHN
điện ĐHBK dòng từ hóa 50%
Đặc tính từ hóa của BI

 Thí nghiệm xác định đặc tính từ hóa
Bộ tạo dòng
BI
Bảng kết quả

 Qui ước cực tính

Cần thiết với : bảo vệ làm việc dựa theo
hướng dòng điện.
Cực tính cùng tên được đánh dấu : hình
sao, chấm tròn, chấm vuông...
 Trên bản vẽ: cực tính cùng tên vẽ cạnh
nhau.
 Xác định nhanh cực tính BI:
Coi chiều dòng điện đi từ phía sơ cấp qua
rơle không đổi chiều
Rơle

Hiện tượng hở mạch thứ cấp BI

 Gây quá điện áp nguy hiểm
Hở mạch
BI lý tưởng
o Hở mạch thứ cấp: toàn bộ dòng sơ cấp làm nhiệm vụ từ hóa lõi từ
o Lõi từ bị bão hòa

Hiện tượng hở mạch BI

 Dạng sóng điện áp đầu ra của BI khi hở mạch

Hiện tượng hở mạch BI

 Cơ cấu nối tắt mạch dòng khi tháo thiết bị nhị thứ
Rơle,
đồng hồ
đo...
Rơle,
đồng hồ
đo...
1.1 Thông số của máy biến dòng điện
Tải danh định & Cấp chính xác

 Một BI: có nhiều cuộn thứ cấp - phục vụ các mục đích khác
nhau.
 Tải danh định và độ chính xác của các cuộn thứ cấp này tuz
thuộc vào loại tải.
 Các dụng cụ đo (kW, KVar, A, kWh, kVArh):
Yêu cầu chính xác trong chế độ tải bình thường hoặc định mức.
Phạm vi hoạt động chính xác trong khoảng 5÷120% của dòng điện
Độ chính xác thường là: 0.2 hoặc 0.5 với chuẩn IEC
Hoặc 0.15 hoặc 0.3 hoặc 0.6 với chuẩn IEEE.

1.1 Thông số của máy biến dòng điện
So sánh BI dùng cho đo lường – bảo vệ rơle
Hạng mục so sánh

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ BI
môndùng chođiện
Hệ thống đoĐHBK
lường
HN BI dùng cho bảo vệ rơle
Phạm vi hoạt động chính (0,05÷1,2)x Iđịnh mức tới (10-20-30…)x Iđịnh mức
xác (Đo dòng tải bình thường hoặc (Đảm bảo đo được dòng sự cố)
quá tải cho phép)
Lõi từ Bão hòa nhanh để bảo vệ Điện áp bão hòa cao hơn
Nguyễn
các dụng cụ đo khi Xuân Tùng
sự cố, (VK)– Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
dòng điệntăng cao (khó bị bão hòa)
Độ chính xác Độ chính xác cao Độ chính các thấp hơn

 0.2 hoặc 0.5 với chuẩn IEC  5P hoặc 10P theo chuẩn IEC
 0.15 hoặc 0.3 hoặc 0.6 với
chuẩn IEEE
Thiết bị nối tới kW, KVar, A, kWh, Rơle, bộ ghi sự cố
kVArh…
1.1 Ví dụ thông số của máy biến dòng điện
BI cho đo lường BI cho bảo vệ rơle

 Công suất định mức  Công suất định mức
 Cấp chính xác  Cấp chính xác
 Có thêm thông số ALF: hệ số giới
hạn dòng điện theo độ chính xác
30VA Cấp chính xác 0,5 5P20 30VA
Cấp chính xác 5P Công suất định mức 30VA

Cấp chính xác 0,5
P: dùng cho mục
Công suất định mức 30VA đích bảo vệ rơle
(Protection) Hệ số giới hạn dòng: 20
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN Tại 20 lần dòng định mức, BI vẫn
đảm bảo sai số theo tiêu chuẩn
1.1 Máy biến dòng điện cấp X
 Dùng cho mục đích đặc biệt

Bảo vệ so lệch thanh góp
 Có rất nhiều BI
 Các BI phải có cùng đặc tính làm việc để giảm dòng không cân bằng
 Biến dòng cấp X: thông số được cho chi tiết hơn
Dòng định mức Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Tỷ số biến
Điện áp điểm gập VK
Dòng điện kích từ ứng với điện áp điểm gập
Điện trở lớn nhất cho phép phía mạch nhị thứ

Tìm hiểu thông số của BI

Với mục đích bảo vệ rơle 5P20 30VA

 Thực tế, mỗi BI có thể có:

1 hoặc 2 cuộn thứ cấp - Mục đích đo lường
2 tới 4 cuộn thứ cấp - Ứng dụng bảo vệ rơle.

Cuộn sơ cấp
Các cuộn thứ cấp

Thiết kế BI phổ biến

 Lõi từ và cuộn dây nằm trong thùng chứa thấp gần với đất
(Dead tank type), dây thứ cấp chạy uốn theo hình chữ U
 Lõi từ và cuộn dây nằm trong thùng chứa ở phía trên đỉnh (Live
tank type), dây thứ cấp thường chạy thẳng qua lõi từ.
 Loại hỗn hợp

BI loại thùng chứa bên dưới (Dead tank)

Trọng tâm thấp, ổn định về mặt cơ khí
Có thể chế tạo với lõi từ loại to mà không

gây quá tải về mặt cơ khí đối với sứ cách
điện
Dây sơ cấp có chiều dài lớn nên gây phát

nóng nhiều hơn  hạn chế về dòng ổn
định nhiệt (lớn nhất 63kA/1 giây)

BI loại thùng chứa bên trên (Live tank)

Dây dẫn sơ cấp ngắn, giảm phát nhiệt
Có dòng định mức và dòng ổn định nhiệt
cao hơn
Trọng tâm cao hơn, kém ổn định về mặt cơ
khí so với loại thùng chứa dưới (dead tank)
Khi chế tạo với lõi từ lớn có thể gây tải
trọng lớn về mặt cơ khí đối với sứ cách
điện.
Khó làm mát các cuộn thứ cấp
 Loại hỗn hợp
1.1 Bộ lọc dòng điệnthứ tự không (I0)
 Nguyên lý: Ia+Ib+Ic=3I0

Dùng 3 BI riêng biệt
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK
I a HN Vẽ rút gọn
Ib
3I0
Ic Role
Nguyễn
I + I Xuân
+ I = 3ITùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
a b c 0
Role
 Do sử dụng 3 BI riêng biệt nên sẽ có sai số giữa các BI

 Ở chế độ bình thường, phía sơ cấp là đối xứng: luôn có dòng điện chạy qua
rơle do sai số của BI
 Chỉ sử dụng đo dòng chạm đất lớn  dùng ở mạng điện có dòng chạm đất lớn:
Nguyễn
mạng điện trung tính nốiXuân
đấtTùng
trực– tiếp
Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
1.1 Bộ lọc dòng điệnthứ tự không (I0)
Dùng BI thứ tự không (Flux Summation CT hoặc Core Balance CT)

 Biến dòng có một lõi từ hình xuyến
 Cuộn dây được
Nguyễn Xuân phân
Tùng – bố đềuHệtrên
Bộ môn thốnglõi
điện ĐHBK HN
 Dây dẫn sơ cấp chạy xuyên qua lõi từ (đường kính trong 10÷25 cm)
Đấu sai Đấu đúng

BI thứ tự không
 Đấu đúng: dây nối đất vỏ cáp chạy xuyên qua lõi từ
Rơle
Vỏ kim loại của cáp

BI0

BI thứ tự không
 Ngược lại - đấu sai: dây nối đất vỏ cáp không chạy xuyên qua lõi
từ
 Dòng điện chạy qua vỏ cáp có thể triệt tiêu dòng điện sự cố
(hoàn toàn hoặc một phần): rơle có thể không nhận được thông
tin sự cố. Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Rơle
Vỏ kim loại của cáp

BI0
 Đấu nối BI để lọc thành phần TTK

Ứng dụng của BI thứ tự không
 Do chỉ sử dụng một lõi từ  sai số đo lường rất nhỏ
 Sử dụng cho các mạng điện có dòng chạm đất nhỏ (mạng điện có trung tính
cách điện hoặc nối đất qua cuộn dập hồ quang)
 Do cả 3 pha chạy qua lõi từ  đường kính lõi từ lớn  kích thước BI lớn 
thích hợp để trang bị với đường cáp hoặc đầu cực máy phát điện

1.1 Ứng dụng thực tế của BI thứ tự không
 Bảo vệ chống chạm đất độ nhạy cao (Aptomat chống giật)

Nguồn cấp
Cuộn hút của Aptomat
Nút bấm thử nghiệm Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Điện trở mạch thử nghiệm

Cuộn dây mạch thử nghiệm Cuộn lấy tín hiệu dòng
chạm đất (dòng so lệch)
Nguyễn XuânTải
Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Sự cố chạm vỏ
(VD:Bình nóng lạnh)
(chạm đất)
1.2 Máy biến điện áp
 Nhiệm vụ
Biến đổi tỷ lệ điện áp sơ cấp sang điện áp thứ cấp theo tiêu chuẩn
(100V hoặc 110V)
Cách ly mạch sơ cấp và các thiết bị, người vận hành bên thứ cấp
Cực tính cùng tên được đánh dấu : hình
Nguyễnsao, chấm
Xuân Tùng – Bộtròn,
môn Hệ chấm
thống điện ĐHBK HN
vuông...
 Trên bản vẽ: cực tính cùng tên vẽ cạnh nhau.

1.2 Máy biến điện áp (BU)
 Điện áp danh định sơ cấp và thứ cấp

BU ngoài trời thường sử dụng điện áp pha:
 Điện áp danh định của cuộn sơ cấp là điện áp danh định của lưới điện.
Ứng dụng đo lường: phạm vi điện áp làm việc: 80÷120%
Ứng dụng bảo vệ rơle: từ 0.05 ÷ 1.5 hoặc 1.9 lần điện áp danh định.

BU kiểu tụ phân áp
 BU loại cảm ứng điện từ thông thường
 Lựa chọn kinh tế nhất đối với cấp điện áp tới 145kV
 BU kiểu tụ phân áp (CVT – Coupled Voltage Transformer)
 Lựa chọn khi dùng ở cấp cao áp
 Thường được sử dụng kết hợp với hệ thống thông tin tải ba PLC
Đầu cao áp
K{ hiệu trên sơ đồ
Tụ
phân
áp Mạch dập dao động cộng
hưởng
Điện kháng bù
Đầu raHN
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK
BU cảm ứng
thông thường
Cấu trúc BU kiểu tụ phân áp

1. Bình giãn dầu
2. Các tụ phân áp
5. Điện kháng bù
7. BU loại cảm ứng thông thường
(điện áp thấp) Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
8. Đầu cực cao áp

1.2 Máy biến điện áp (BU) – Tham khảo
BU kiểu tụ phân áp
 Điện kháng bù: được tính toán để triệt tiêu thành phần dung
kháng của tụ phân áp
Tổng trở nguồn nhìn từ phía tải là xấp xỉ 0  công suất đầu ra lấy ra
lớn nhất
Bù dịch pha do tụ phân áp gây ra Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Mạch giảm dao động cộng hưởng: là điện trở tải, có thể nối ở cuộn
tam giác hở
Các loại BU
 Hệ số giới hạn điện áp Vf
Khi xảy ra sự cố trong HTĐ: Upha có thể tăng lên tới một giá trị là Vf lần
Udanh định.
Tiêu chuẩn IEC đưa ra các giá trị hệ số Vf như sau:
 1.9 đối với các hệ thống có trung tính không
Nguyễn nối
Xuânđất
Tùngtrực tiếpHệ thống điện ĐHBK HN
– Bộ môn
 1.5 đối với các hệ thống có trung tính nối đất trực tiếp
Lõi từ của các biến điện áp không được phép bão hoà khi điện áp tăng
tới cấp điện áp giới hạn theo hệ số Vf.

 Cấp chính xác theo tiêu chuẩn IEC 60044-2

Cấp Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống Sai số giới hạn
điện ĐHBK HN
chính Ứng dụng
xác Tại % tải định Tại % điện áp Sai số độ lớn Sai số góc pha
mức định mức % (phút)
Phòng thí nghiệm
Đo đếm chính xác
Đo đếm tiêu chuẩn
Chuẩn hóa dụng cụ đo

trong công nghiệp
Đồng hồ đo
Bảo vệ rơle
Bảo vệ rơle
Vf: Hệ số giới hạn điện áp

 Công suất danh định (cosφ=0,8)
10, 15, 25, 30, 50, 75, 100, 150, 200, 300, 400, 500 VA
Máy biến điện áp (BU)
Bộ lọc điện áp TTK (U0) Sơ cấp

Dùng 3 BU loại một pha

Thứ cấp

Máy biến điện áp (BU)
Bộ lọc điện áp TTK (U0)

Dùng BU loại 3 pha 5 trụ
 Điện áp TTK lấy ra từ cuộn tam giác hở
A
A B C N B
C
Sơ
cấp
Thức
cấp
Để đo được điện áp thứ tự không: 3V0
o Phải có đường dẫn cho từ thông TTK
o Cần thêm 2 trụ (không quấn dây)
o Trung tính cuộn sơ cấp phải nối đất (nếu không sẽ chỉ đo được thành phần hài bậc 3)

 Chọn tỷ số biến áp cho cuộn tam giác hở
Trung tính cách điện
Tỷ số biến có thể là:


 Chọn tỷ số biến áp cho cuộn tam giác hở
Trung tính nối đất trực tiếp
Vectơ điện áp khi xảy ra sự cố chạm đât một pha trong mạng có
trung tính nối đất trực tiếp
Tỷ số biến có thể là:

45
Phần 03
Các nguyên l{ bảo vệ trong HTĐ

46
Nguyên l{ bảo vệ quá dòng điện

2.1 Nguyên l{ bảo vệ quá dòng có thời gian
 Bảo vệ quá dòng (I> hoặc 50 & 51):

Chống lại các dạng sự cố quá dòng một pha, hai pha & ba pha và sự cố
chạm đất.
 Bảo vệ khởi động khi:

Dòng điện của một pha, hai pha hoặc cả ba
Nguyễn Xuânpha
Tùngvượt quá
– Bộ môn mộtđiệngiá
Hệ thống trịHN
ĐHBK
đã được cài đặt trước trong rơle.
 Có thể làm việc với thời gian trễ để đảm bảo tính chọn lọc
 Thời gian trễ có thể là độc lập so với dòng điện hoặc phụ thuộc
vào dòng điện  hai loại đặc tính thời gian tác động
 Bảo vệ quá dòng với đặc tính thời gian độc lập:
Thời gian làm việc (trễ) của bảo vệ không phụ thuộc vào độ lớn dòng
ngắn mạch
Thời gian làm việc
+ tlàm việc không đổi theo dòng điện
Ikhởi động Iqua rơle

Bảo vệ quá dòng với đặc tính thời gian phụ thuộc:
Thời gian làm việc: phụ thuộc tỷ lệ nghịch vào độ lớn của dòng điện
ngắn mạch
Trong thực tế thì thời gian tác động tỷ lệ với tỷ số Ingắn mạch/ Ikhởi động

2.1.2 Tính toán thời gian làm việc
 Đảm bảo tính chọn lọc giữa các bảo vệ bằng phân cấp thời gian
 Tên gọi: bảo vệ quá dòng làm việc có thời gian (I> hay 51)
 Nguyên tắc:
Khi có sự cố có thể nhiều bảo vệ cùng khởi động
Tuy nhiên, bảo vệ gần chỗ sự cố nhất sẽ phải tác động trước
N2
I> 1 I> 2
Sự cố tại N2: BV2 khởi động & BV1 có thể cũng khởi động  cùng
đếm thời gian
BV2 phải tác động loại trừ sự cố, BV1 khi đó sẽ trở về  đặt thời gian
tBV2<tBV1 hoặc
Nguyễn Xuâncó
Tùngthể
– Bộ viết tBV1=t
môn Hệ thống
BV2 + ∆t
điện ĐHBK HN
2.1.2 Tính toán thời gian làm việc
BV2 phải tác động loại trừ sự cố, BV1 khi đó sẽ trở về  đặt thời gian
tBV2<tBV1 hoặc có thể viết tBV1=tBV2 + ∆t
Bậc phân cấpXuân
Nguyễn thời gian
Tùng ∆t=0.3÷0.6
– Bộ môn Hệ thống điệngiây
ĐHBKtính
HN tới các yếu tố:
 Sai số thời gian của rơle: rơle không thể vận hành chính xác đúng theo đặc tính
l{ thuyết đã xây dựng
 Thời gian cắt máy cắt: do nhà sản xuất cung cấp
 Thời gian quá tác động của rơle (overshoot): là hiện
Nguyễn Xuân Tùngtượng rơle
– Bộ môn đã được
Hệ thống ngắtHN
điện ĐHBK
điện nhưng vẫn tiếp tục vận hành thêm một khoảng thời gian rất ngắn nữa.
Lý do: các rơle vẫn còn lưu trữ năng lượng: với rơle cơ thì đĩa quay có quán
tính, rơle tĩnh vẫn còn năng lượng tích lũy trong tụ điện…
 Sai số của biến dòng: các BI có sai số  rơle vận hành nhanh hơn hoặc chậm
hơn (nếu rơle sử dụng đặc tính độc lập thì không cần xét tới yếu tố này).
 Thêm một phần thời gian dự trữ
Nếu nhiều phân đoạn: làmTùng

Nguyễn Xuân tăng
– Bộ thời
môn Hệgian loạiĐHBK
thống điện trừHN
sự cố của các bảo vệ
gần nguồn  nhược điểm
 Sử dụng đặc tính phụ thuộc
2.1.3 Lựa chọn đặc tính làm việc
 Phối hợp các bảo vệ bằng đặc tính phụ thuộc

Phức tạp hơn
I> 1 I> 2 I> 3
1 ∆t Nguyễn
3 Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
∆t 2 L (km)
 Có nhiều loại đặc tính phụ thuộc

Khác nhau về độ dốc (mức độ phụ thuộc)
 Standard Inverse (SI): dốc tiêu chuẩn
 Very Inverse (VI):Nguyễn
rất dốc
Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Extremely Inverse (EI): cực kz dốc
2.1.3 Tính toán thời gian làm việc – Tham khảo
 Phạm vi sử dụng của các đặc tính phụ thuộc

Standard Inverse (SI): đặc tính dốc bình thường
 Sử dụng trong hầu hết các trường hợp cần phối giữa các bảo vệ
Very Inverse (VI): đặc tính rất dốc

 Sử dụng khi độ lớn dòng điện sự cố dọcNguyễn
đường dây cần bảo vệ thay đổi mạnh.
Extremely Inverse (EI): đặc tính cực dốc

 Thời gian tác động tỷ lệ nghịch với bình phương của dòng điện.
 Đường dây mang các tải có dòng khởi động đột biến ở thời điểm đầu ví dụ như
tủ lạnh, máy bơm, động cơ lớn...
 Phối hợp với các cầu chì hoặc các thiết bị tự đóng lại.
2.2 Nguyên l{ bảo vệ quá dòng cắt nhanh (50 hay I>>)
 Nguyên tắc: đảm bảo tính chọn lọc bằng phân cấp dòng điện
 Sự cố tại phân đoạn nào: chỉ bảo vệ tại đó được phép khởi động
Các bảo vệ không cần phối hợp thời gian
Thời gian tác động đặt xấp xỉ 0 giây (thường từ 50 80ms)  tên gọi:
bảo vệ quá dòng cắt nhanh (50 hay I>>)
Do cách chọn lọc bằng dòng điện Nguyễn dòngXuân
điệnTùngkhởi động
– Bộ môn tínhđiệntheo:
Hệ thống ĐHBK HN
Ikđ=Kat*Ingắn mạch ngoài vùng max (Hệ số Kat=1,1 1,2)
Không bảo vệ được toàn bộ đối tượng  không sử dụng làm bảo vệ
chính

2.2 Nguyên l{ bảo vệ quá dòng cắt nhanh (50 hay I>>)
 Vùng được bảo vệ cắt nhanh

Ikđ=Kat*Ingắn mạch ngoài vùng max (Hệ số Kat=1,1 1,2)
Dòng ngắn mạch giảm dần khi điểm ngắn mạch đi xa nguồn
Độ lớn dòng ngắn mạch phụ thuộc vào chế độ của hệ thống
Vẽ đường cong biểu diễn dòng ngắn mạch Inmax & Inmin dọc đường dây
I> 1 I> 2
IN
Ikđ BV1
Ikđ BV2
Inmax Lcắt nhanh min=0
Lcắt nhanh min Inmax
Lcắt nhanh max L(km)

Lcắt nhanh max
2.4 Bảo vệ quá dòng có khóa điện áp thấp (51&27)
 Tên gọi khác 51V

 L{ do sử dụng
Dòng ngắn mạch cuối
Đường dây dài
đường dây nhỏ
Bảo vệ không
đủ độ nhạy
Dòng khởi động
Mang tải nặng
của bảo vệ lớn
Kat* Kmm
Ikđ= *Ilv max
Ktv
 Sử dụng thêm khâu phân biệt giữa sự cố và quá tải bằng điện áp
(khóa điện áp thấp)
Khi sự cố: điện ápNguyễn
giảm Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
thấp hơn
Khi quá tải (nặng): điện áp vẫn nằm trong ngưỡng cho phép
2.4 Bảo vệ quá dòng có khóa điện áp thấp (51&27)
 Tên gọi khác 51V

Không có khóa điện áp (51) Có khóa điện áp thấp (51 & 27)
Cắt MC Cắt MC
Ilv max Ilv max

I> I>
BU
Giá trị khởi động U<
Kat* Kmm Kat* Kmm

Ikđ= Ikđ=
Ktv *Ilv max Ktv *Ilv bình thường
o điệnDòng
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống ĐHBKkhởi
HN động nhỏ hơn
o Độ nhạy cao hơn
2.5 Bảo vệ quá dòng thứ tự không (I0> hay 51N)
 Sử dụng bộ lọc dòng điện thứ tự không Ia
 Tính toán dòng khởi động Ib

Ở chế độ bình thường:
Ic
 Về l{ thuyết: dòng qua rơle bằng 0
 Thực tế: do các BI có sai số  dòng điện qua rơle khác 0 Role
I a + I b + I c = 3I0
 Để rơle không tác động: đặt dòng khởi Nguyễn

động lớn hơn dòng điện sinh ra do sai
số này
 Giá trị cài đặt: Ikhởi động 51N=(0,1÷0,3)Iđịnh mức BI
Chế độ sự cố: dòng điện qua rơle tăng gấp nhiều lần bảo vệ tác
động
Do giá trị khởi động đặt thấp  bảo vệ có độ nhạy cao
 Thời gian làm việc:
Phối hợp với các bảo vệ quá dòng thứ tự không khác
Phân biệt chức năng I> & I>> (51 & 50)
Bảo vệ quá dòng

Khởi động khi: Ingắn mạch >Ikhởi động

Bảo vệ quá dòng có thời gian Bảo vệ quá dòng cắt nhanh
(I> hay 51) (I>> hay 50)
 Dòng khởi động tính theo dòng  Dòng khởi động tính theo dòng
làm việc lớn nhất (Ilvmax) ngắn mạch ngoài lớn nhất
 Khi xảy ra sự cố ở có thể cả bảo (In ngoài max)
vệ tại chỗ và bảo vệ phía trên  Khi xảy ra sự cố: chỉ bảo vệ tại
cùng khởi động phân đoạn sự cố khởi động
 Đảm bảo tính chọnNguyễn
lọc: phối  Không cần phối hợp thời gian
hợp phân cấp thời gian (∆t) (cắt nhanh)
 Có thể dùng làm bảo vệ chính  Không bảo vệ được toàn bộ đối
tượng  chỉ là bảo vệ dự phòng
Ví dụ: bảo vệ quá dòng cho một ngăn lộ
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN B
I> I> I> Sự cố chạm đất một pha N(1)

I>> I>> I>>
I0>
I0>>

Ví dụ: bảo vệ quá dòng cho một ngăn lộ
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN B
Sự cố hai pha N(2)

I> I> I>
I>> I>> I>>
I0>
I0>>

Nguyên l{ bảo vệ quá dòng có hướng (67)
 Xét lưới điện cấp nguồn từ hai phía

N1
HT1 I> 1 2 I> I> 3 4 I> I> 5 6 I> HT2
tBV3<tBV2
 Sự cố xảy ra tại N1: có thể BV3 & BV2 khởi động

 Để đảm bảo chọn lọc: yêu cầu BV3 tác động trước BV2  phải đặt tBV3<tBV2
 Sự cố xảy ra tại N2: có thể BV2 & BV3 khởi động
N2
HT1 I> 1 2 I> I> 3 4 I> I> 5 6 I> HT2

tBV3>tBV2
 Để đảm bảo chọn lọc: yêu cầu BV2 tác động trước BV3  phải đặt tBV2<tBV3
 Mâu thuẫn: không thể cài đặt thời gian cho các bảo vệ
 Giải pháp: sử dụng bảo vệ quá dòng loại có định hướng

 Bảo vệ qúa dòng có hướng chỉ tác động khi:
Dòng điện chạy qua bảo vệ theo hướng qui định (hướng dương -
thường qui ước từ thanh góp  đường dây) +
Dòng điện vượt qua giá trị khởi động của bảo vệ
I> -
I> = I> + W
Có thể phân chia ra 2 nhóm bảo vệ
HT1 I> 1 2Nguyễn 3 – Bộ môn Hệ4thống

I> XuânI>Tùng I> 5HN
I> điện ĐHBK 6 I> HT2
 Về phương diện bảo vệ rơle: Đường dây hai nguồn cấp hai
mạch hình tia
HT1 I> 1 2 I> I> 3 4 I> I> 5 6 I> HT2
HT1 I> 1 I> 3 I> 5

tBV1=tBV3 + ∆t 1,5 tBV3=tBV5 + ∆t 1 tBV5 0,5

2 I> 4 I> 6 I> HT2
0,3 tBV2 0,8 tBV4=tBV2+ ∆t 1,3 tBV6=tBV4 + ∆t
 Kiểm tra sự làm việc của bảo vệ:

N1
HT1 I> 1 2 I> I> 3 4 I> I> 5 6 I> HT2

1,5 0,3 1 0,8 0,5 1,3
N2
HT1 I> 1 2 I> I> 3 4 I> I> 5 6 I> HT2

1,5 1 Tùng – Bộ môn Hệ thống
0,3 Xuân
Nguyễn 0,8 điện0,5
1,3 ĐHBK HN
Sơ đồ đấu nối bộ định hướng
 Bộ định hướng công suất:

Được đấu nối đảm bảo: rơle có đủ độ
nhạy vàNguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
tác động đúng trong mọi trường
hợp.
Sơ đồ đấu nối tiêu chuẩn đối với các rơle
số và rơle tĩnh là sơ đồ 900, chi tiết
phương thức đấu nối như sau:
Dòng điện từ một pha
Điện áp dây của hai pha còn lại
 Giả thiết cosφ=1 hay φ=00 thì điện áp tham
chiếu và dòng điện tạo với nhau góc 900 
chính là tên gọi của sơ đồ

Sơ đồ đấu nối bộ định hướng
 L{ do chọn điện áp là đại lượng tham chiếu:

Khi xảy ra sự cố ba pha: điện áp giảm thấp, nếu sử dụng điện áp pha
thì rơle Nguyễn
định Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
hướng có thể không đủ độ nhạy, sử dụng điện áp dây sẽ
tăng được giá trị điện áp đưa vào rơle.
Khi xảy ra sự cố pha-pha ví dụ giữa pha 1 & 2: điện áp U12 có thể rất
thấp (có thể bằng 0 nếu sự cố gần bảo vệ)  rơle định hướng không
đủ độ nhạy, trong khi đó điện áp U23Nguyễn đủ lớn  phải sử dụng
vẫn còn
điện áp dây với pha không sự cố còn lại để làm điện áp tham chiếu.

68
Nguyên l{ bảo vệ so lệch dòng điện

(Bảo vệ so lệch có hãm)
Nguyên l{ bảo vệ so lệch dòng điện
 So sánh tổng dòng điện đi vào & đi ra của đối tượng được bảo
vệ: tổng dòng điện này khác 0 bảo vệ tác động.
Thiết bị
Irơle= +
Bình thường
 Chế độ bình thường:

Dòng điện chạy qua rơle như hình vẽ
Dòng chạy qua rơle: là dòng chênh lệch do sai số của BI các phía
Nguyên l{ so lệch dòng điện
 Chế độ sự cố ngoài vùng:

Dòng điện là dòng sự cố có giá trị lớn  sai số BI lớn hơn
Phân bố dòng điện tương tự chế độ bình thường
Dòng điện chạy qua rơle sẽ lớn  chỉnh định để rơle không tác động
 dòng khởi động lớn, giảm độ nhạy
 Vùng bảo vệ: giới hạn bởi vị trí đặtNguyễn
cácXuân
BI Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Thiết bị
Sự cố ngoài

 Chế độ sự cố trong vùng:

Dòng điện chạy qua rơle bằng tổng dòng hai phía  có giá trị lớn 
rơle sẽ tác động ngay
Sự cố trong vùng Irơle= +
Thiết bị Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

 Tổng kết:
Thiết
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện bị HN
ĐHBK
Irơle= + Irơle= + Irơle= +
Bình thường Sự cố ngoài Sự cố trong

Dòng điện chạy qua rơle là do sai số BI Dòng điện chạy qua rơle là tổng
dòng sự cố
Bảo vệ so lệch có hãm
 Bảo vệ rơle so lệch thông thường các rơle có thể tác động
nhầm do:
Sai số lớn của các BI khi ngắn mạch ngoài
Chuyển đầu áp...
 Bảo vệ so lệch có hãm: hoạt động dựa theo tổ hợp của hai loại
dòng điện so lệch (Isl) & hãm (Ih): Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Sự cố ngoài vùng: dòng hãm có giá trị lớn – dòng so lệch nhỏ
Sự cố trong vùng: dòng hãm nhỏ - Dòng so lệch lớn.

 Tổ hợp dòng điện cho bảo vệ rơle so lệch có hãm

Sử dụng các biến dòng trung gian (BITG)
Tổ hợp thêm ra dòng điện hãm (Ih)

 Tổ hợp dòng điện cho bảo vệ rơle

so lệch có hãm
 Viết phương trình cân bằng sức từ

động cho các BITG
BITG2 BITG1
I1*w1-I1*w1=Isl*w2 I1*w3+I2*w4=Ih*w5
Chọn w1=w2 Chọn w3= w4= w
 Ih=0,5*( I1 + I2)
 Isl=I1 - I2 w5=2*w
Tổng quát: I =K *(I +I2)
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điệnhĐHBK
h HN1
Kh: hệ số hãm, có thể điều chỉnh thay
đổi theo số vòng cuộn w5
I sl =( I1 I 2 )
 Bằng cách sử dụng BI trung gian, có thể tạo ra tổ hợp
Ih K h ( I1 I 2 )
 Xét sự vận hành – Bảo vệ so lệch có hãm
I1
100% (I1+I2)
100% (I +I )
1 2
Isl
I1
I2 Ih=Kh* (I1+I2)
Ih=Kh* (I1+I2)
Isl
(I )> (I )
h Xuânsl Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Nguyễn
(Ih)< (Isl)
 bảo vệ không  bảo vệ tác
tác động I2 động
Chế độ bình thường hoặc sự cố ngoài Chế độ sự cố trong vùng

 Lựa chọn hệ số hãm

Tăng hệ số hãm (Kh): rơle
Xuân
hãm tốtNguyễn độTùng
nhạy– Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
tác
I1
động của rơle kém đi.
Hiệu ứng ngược lại khi giảm
hệ số hãm 100% (I1+I2) 100% (I +I )
1 2
Isl
Hệ số hãm có thể được điều Ih=Kh* (I1+I2)

chỉnh bằng cách thay đổi số
Ih=Kh* (I1+I2)
vòng dây cuộn w5. Isl
I2
 Rơle cơ: hệ số hãm là cố định

 Rơle số: hệ số hãm tự động thay đổi theo chế độ vận hành
d
b
a
a: dòng so lệch ngưỡng thấp

d: dòng so lệch ngưỡng cao
Đặc tính làm việc của rơle bảo vệ so lệch Đặc tính làm việc của rơle bảo vệ so lệch
- Loại điện cơ - - Loại sử dụng kỹ thuật số -
Vấn đề nối đất BI với bảo vệ so lệch
Nối đất BI Bảo vệ so lệch MBA

Bảo vệ so lệch MFĐ

BI trung gian
Rơle cơ

BI trung
gian
Rơle số
Nối đất BI Bảo vệ so lệch tổng trở cao

Rơle

81
Nguyên l{ bảo vệ so lệch tổng trở cao

Nguyên l{ bảo vệ so lệch tổng trở cao (87H)
 Bảo vệ so lệch có thể tác động nhầm khi BI bị bão hòa

Ví dụ hiện tượng bão hòa của các BI với bảo vệ thanh góp
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN Bão hòa
Vùng bảo vệ Vùng bảo vệ
Sự cố trong vùng bảo vệ Sự cố ngoài vùng bảo vệ

 Lý do sử dụng 87H
Với các rơle so lệch tổng trở thấp: trường hợp rơle bị bão hòa hoàn
toàn thì dù rơle có được trang bị hãm nhưng vẫn có khả năng tác
động nhầm
Nguyên lý làm việc của bảo vệ so lệch tổng trở cao đã đảm bảo làm
việc tin cậy trong trường hợp xấu nhất: BI bị bão hòa hoàn toàn.
Với BV thanh góp thì hiện tượng bão hòa BI càng dễ xảy ra do:
 Tải của các BI không giống nhau – một BI có dòng sự cố tổng chạy qua và dòng
sự cố này sẽ phân chia qua các BI còn lại.
Với bảo vệ REF hiện tượng xảy ra tương tự:
 BI ở trung tính và BI pha mang dòng khác nhau trong chế độ sự cố  mức độ
bão hòa khác nhau. Dễ gặp hiện tượng bão hòa máy biến dòng

Sơ đồ thay thế khi BI bị bão hòa

 Dùng khi tính toán bảo vệ so lệch tổng trở cao
 Khi BI bị bão hòa:
Dòng đầu vào tăng cao

Dòng đầu ra có dạng xung nhọn  giá trị hiệu dụng rất nhỏ
Như vậy: có thể coi là có dòng đầuNguyễn
vào Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
BI nhưng không có dòng đầu
ra  dòng đầu vào đã khép mạch qua nhánh từ hóa  tương đương
với việc tổng trở nhánh từ hóa giảm rất thấp, coi như xấp xỉ bằng 0
Zsơ cấp Zthứ cấp
Xμ=0
BI lý tưởng Sơ đồ thay thế khi BI

bị bão hòa
 Xét sơ đồ đơn giản: thanh góp chỉ gồm hai ngăn lộ
Zsơ cấp Zthứ cấp Zthứ cấp Zsơ cấp

Bão hòa
BI1 ∆I BI2 BI1 Xμ>>0 ∆I Xμ=0
BI2
Lý tưởng Lý tưởng
Giá trị rất lớn Giá trị xấp xỉ 0

(coi là hở mạch) (nối tắt)

 Xét sơ đồ đơn giản: thanh gópchỉ gồm hai ngăn lộ

Zthứ cấp Zthứ cấp
Zsơ cấp Zthứ cấp Zthứ cấp Zsơ cấp
∆I
BI1 ∆I BI2
Lý tưởng Lý tưởng R>>
Rơle so lệch tổng trở cao

Nhánh song song
 BI bị bão hòa: không có dòng thứ cấp

 BI còn lại: dòng cấp ra khép mạch qua rơle và tổng trở thứ cấp BI bị bão
hòa  có dòng qua rơle  rơle sẽ tác động (tác động sai)
 Giải pháp: hạn chế dòng qua rơle bằng cách ghép nối tiếp một điện trở
có giá trị lớn  rơle so lệch tổng trở cao
 Yêu cầu đối với BI

Các BI có cùng tỷ số biến
Nên sử dụng biến dòng cấp X
BI chân sứ có thể sử dụng nếu các cuộn dây BI thuộc loại quấn phân
bố đều Điện áp điểm gập V
K
(Knee-point)
Các BI nên có cùng thiết kế Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Điện trở cuộn thứ cấp BI nên chọn nhỏ nhất có thể
Không nên nối các thiết bị khác tới lõi dùng cho 87H
Điện áp điểm gập Vk phải lớn hơn ít nhất 2 lần điện áp khởi động của
rơle:
 Nếu điện áp Vk chọn thấp hơn: khi có sự cố BI sẽ sinh ra điện áp có thể không
đủ lớn làm rơle tác động (chọn lớn hơn 2 lần  đảm bảo độ nhạy tối thiểu là
2) Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Hoạt động với sự cố ngoài

BI lý tưởng: không bão hòa
BI bị bão hòa

Bảo vệ so lệch tổng trở cao

Nối đất BI

Phạm vi áp dụng
 Các trường hợp dễ xảy ra bão hòa BI
Bảo vệ so lệch thanh góp
Bảo vệ chống chạm đất hạn chế (bảo vệ so lệch thứ tự không – 87N)
87H

91
Nguyên l{ bảo vệ so sánh pha dòng điện

 Bảo vệ so lệch dòng điện (87)

Rơle trao đổi thông tin về toàn bộ dạng sóng dòng điện đang đo được
Cần cơ chế để tự đồng bộ tín hiệu
 Đồng bộ thông qua đồng hồ GPS
 Đồng bộ thông qua đồng hồ máy chủ
 Tự đồng bộ giữa các rơle (ví dụ: sử dụng cơ chế “ping-pong”)
 Bảo vệ so sánh pha dòng điện (87PC)
Rơle chỉ trao đổi thông tin về pha dòng điện
Chỉ trao đổi cho nhau hai trạng thái: dòng điện đang ở chu kz âm hay
dương (logic 0 và 1)
Với các rơle hiện đại: so sánh riêng biệt ba pha (cáp quang)
Khi sử dụng kênhNguyễn
truyền băng thông thấp (ví dụ: tải ba PLC):
 Sử dụng các thành phần đối xứng
 Hoặc tổ hợp các thành phần đối xứng theo tỷ lệ nhất định
 Nguyên lý so sánh pha
trùng hoàn toàn trùng hoàn toàn

không trùng khớp không trùng khớp 1
0
1
0 0

Sự cố ngoài vùng bảo vệ Sự cố trong vùng bảo vệ
 Các yếu tố ảnh hưởng

Ở chế độ non tải hoặc không tải: dòng điện dung có thể làm bảo vệ tác
động nhầm
 Giải pháp: sử dụng bộ phận phát hiện sự cố (phần tử quá dòng)  khởi động
truyền tin.
Với các rơle kỹ thuật số: sai số về góc pha do việc lấy mẫu tín hiệu
Do ảnh hưởng của dòng điện dung: góc cài đặt cho BV so lệch pha
phải tăng lên
 BV so lệch pha chỉ nên áp dụng cho đường dây tới 400km.
Tính tới dao động góc pha do ảnh hưởng của dao động điện

95
Nguyên l{ bảo vệ tổng trở thấp

(Bảo vệ khoảng cách)
 Bảo vệ khoảng cách dựa trên các giá trị dòng điện và điện áp tại
điểm đặt rơle để xác định tổng trở sự cố
 Nếu tổng trở sự cố này nhỏ hơn giá trị tổng trở đã cài đặt trong
rơle thì rơle sẽ tác động  rơle tổng trở thấp Z< (hoặc 21)
 Tổng trở gồm hai thành phần R & X: để thuận tiện phân tích sẽ
sử dụng mặt phẳng tổng trở để biểu diễn sự làm việc của bảo
vệ khoảng cách jX
ZD
R
Xét sơ đồ đơn giản:
Tính toán tổng trở rơle đo được trong Nguyễn

các chếXuânđộ
Bình thường:
jX
ZR(bt)=ZD+Zphụ tải ≥ ZD
ZD+Zpt
ZD Điểm
làm việc
Nguyễn
100%Z Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN lúc bình
D
Zpt thường
R
Xét sơ đồ đơn giản:
Tính toán tổng trở rơle đo được trong Nguyễn

các chếXuânđộ
Sự cố: ví dụ tại 50% đường dây: jX
ZR(sc)=ZDsự cố=50%ZD < ZD Điểm

Điểm làm việc
làm việc lúc bình
khi sự thường
Điểm sự cố di chuyển vào đường cố
ZD
tổng trở đường dây
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN ZD+Zpt
50%ZD
R
Đặc tính làm việc của rơle khoảng cách

 Điểm làm việc lúc bình thường và khi sự cố: khi sự cố điểm làm việc
luôn rơi vào đường tổng trở đường dây  có thể chỉ cần chế tạo đặc
tính tác động của rơle là một đường thẳng trùng với đường tổng trở
đường dây Điểm
jX làm việc
lúc ĐHBK
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện bình HN
Điểm thường
Đặc tính tác làm việc
động là một ZD khi sự
đường thẳng cố
ZD+Zpt
R
Đặc tính làm việc của rơle khoảng cách

 Do sai số, do sự cố có thể xảy ra qua các tổng trở trung gian nên giá
trị rơle đoNguyễn
đượcXuân
khiTùng
sự– Bộ
cốmôn
cóHệthể
rơi ra lân cận đường tổng trở đường
dây.
 Nếu chỉ chế tạo đặc tính tác động là một đường thẳng thì rơle có thể
sẽ không làm việc trong các trường hợp này. Để khắc phục thì các nhà
chế tạo thường cố { mở rộng đặc tính tác động về cả hai phía của
đường dây  trở thành vùng tác động.
jX jX
Đặc tính tác ZD+Zpt Đặc tính ZD+Zpt
động là một ZD Điểm ZD Điểm
tác động
đường làm việc được mở làm việc
thẳng hẹp lúc bình rộng lúc bình
thường thường
100%ZD Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Điểm sự cố rơi ra Điểm sự cố rơi
ngoài rơle không vào vùng tác động
tác động
R R
Các dạng đặc tính thường gặp

 Thực tế, đặc tính làm việc được mở rộng theo nhiều dạng khác nhau
 Đáp ứng tốt hơn với mọi loại sự cố và chế độ vận hành của hệ thống

ZD

102
Nguyên l{ bảo vệ theo tần số

Nguyên lý bảo vệ theo tần số
 Tần số trong hệ thống điện thay đổi khi có sự mất cân bằng giữa
công phát và tiêu thụ: do các tổ máy bị sự cố, tải nặng trong giờ
cao điểm,Nguyễn
sự cố của thiết bị điều tốc...
 Ảnh hưởng:
Các thiết bị đồng bộ hoạt động dựa trên tần số
Sự suy giảm tần số kéo dài  rã lướiNguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Gây nguy hiểm đối với tuabin do hiện tượng cộng hưởng...
 Rơle tần số thấp (cao) có nhiệm vụ
Sa thải phụ tải đảm bảo sự cân bằng công suất
Chia tách hệ thống thành các phần trong trường hợp xảy ra các biến
động công suất lớn, hệ thống có vấn đề nghiêm trọng về ổn định
 Nguyên lý hoạt động
Rơle so sánh tần số đo được với giá trị cài đặt và sẽ tác động khi nào
tần số ra khỏi phạm vi cài đặt
Các loại rơle tần số
 Rơle tác động theo độ lệch tuyệt đối tần số f:

 Rơle tác động bất cứ khi nào tần số thấp hơn giá trị chỉnh định
 Cài đặt chỉnh định
Nguyễn dễTùng
Xuân dàng
– Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Không tính đến tốc độ suy giảm của tần số

 Rơle tác động theo tốc độ biến thiên tần số df hoặc tốc độ biến thiên
trung bình f : dt
t Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Tốc độ biến thiên tần số phản ánh mức độ mất cân bằng công suất
 Rơle có khả năng phản ứng nhanh hơn với sự cố
 Thực tế: sử dụng kết hợp cả hai chức năng ( & df )
f
dt
(Tác động theo tốc độ biến thiên trung bình để giảm khả
năng tác động nhầm khi có dao động tần số ngắn hạn)
Đặc tính làm việc của rơle tần số

Các yếu tố ảnh hưởng
 Quá trình suy giảm tần số có dao động  rơle tác động theo tốc
độ suy giảm {df/dt} có thể bị tác động nhầm:
Giải pháp: sử dụng các rơle tác động tốc độ biến thiên trung bình của
tần số {∆f/ ∆t}
 Trường hợp điện áp bị ảnh hưởng bởi sóng hài: rơle tần số có
thể xác định nhầm (rơle số ít bị ảnh hưởng
Nguyễn bởi
Xuân Tùng – Bộyếu
môn Hệtố này)
 Rơle tần số đặt tại các khu vực phụ tải có nhiều động cơ cần có
chú ý:
Khi thanh góp mất điện: các động cơ còn tiếp tục quay và duy trì điện
áp trên đường dây trong một khoảng thời gian ngắn. Tuy nhiên tần số
của điện áp này suy giảm theo tốc độ động cơ  các rơle tần số có
thể tác động nhầm.
Khi thanh góp có điện trở lại: các tải này không được tự động đóng
điện do khi bị sa thải theo tần số thì thiết bị TĐL sẽ không hoạt động
Các yếu tố ảnh hưởng
 Rơle tần số đặt tại các khu vực phụ tải có nhiều động cơ có thể
tác động nhầm:
Giải pháp:
 Sử dụng thêm mạch giám sát bằng điện áp
 Rơle tần số sẽ bị khóa bất cứ khi nào điện áp giảm xuống thấp hơn giá trị cài đặt của rơle
điện áp thấp (khoảng 80%Uđịnh mức)
 Sử dụng các mạch giám sát theo dòng điện hoặc
Nguyễn Xuân công
Tùng – suất
Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Giám sát bằng rơle dòng điện Giám sát bằng rơle dòng điện & rơle điện áp thấp
107
Phần 04
Các chức năng bảo vệ và giám sát

khác trong rơle
Các loại bảo vệ khác
 Chức năng phòng ngừa khi đóng máy cắt bằng tay
Khi đóng máy cắt bằng tay  cần đưa vào các bảo vệ cắt nhanh
Để phòng gặp sự cố chưa phát hiện hết
 Kích hoạt nhờ tiếp điểm phụ khóa điều khiển

 Đặt thời gian của bảo vệ quá dòng về 0 giây
 Chức năng này kích hoạt trong 300ms đầu tiên
 Chức năng này cũng kích hoạt bằng chức năng bảo vệ trong rơle (internal)

 Hiện tượng tải khởi động đồng thời

Khi phụ tải được cấp điện trở lại  tất cả đều khởi động  dòng tăng cao
 bảo vệNguyễn
quáXuân Tùngcó
dòng – Bộ môntác
thể Hệ thống
động điệnnhầm.
ĐHBK HN
 Dynamic Cold-load Pickup cho bảo vệ qúa dòng

Khi tải mất điện đủ lâu (CB open time)  kích hoạt
Tự động tăng dòng khởi động Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Phát hiện tải mất điện

dựa theo
 Tiếp điểm phụ máy cắt
 Giám sát dòng điện qua
đối tượng

Bảo vệ quá dòng thứ tự nghịch (46)

 Phát hiện tải mất cân bằng
 Mất pha tới tải
 Sự cố không đối xứng
 Đấu sai cực tính máy biến dòng.

 Chống quá tải (động cơ) khi xảy ra hiện tượng mất cân bằng.
 Dự phòng cho các bảo vệ quá dòng pha, đặc biệt với trường hợp
sự cố hai pha
Dòng khởi động đặt rất nhỏ
Độ nhạy cao
Bảo vệ chống máy cắt từ chối tác động (50BF)

 Đảm bảo loại trừ được sự cố ở mức độ nhanh nhất
 Nguyên lý:
bảo vệ nào tác động  gửi tín hiệu

 Máy cắt tương ứng
 Bộ đếm thời gian của chức năng 50BF Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Nếu bộ đếm hết thời gian & Dòng điện vẫn còn  logic hỏng máy cắt
 gửi lệnh cắt tới máy cắt cấp trên ở lân cận.
 Với các bảo vệ không sử dụng tín hiệu dòng điện

Xác định việc cắt máy cắt thông qua tiếp điểm phụ
Chức năng giám sát trong rơle
 Các chức năng giám sát bao gồm

Trạng thái phần cứng
Hoạt động của phần mềm
Các đại lượng đo được (dòng điện, điện áp).
 Giám sát phần cứng & phần mềm Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
của rơle
Điện áp của nguồn nuôi rơle
Điện áp làm việc của bộ vi xử lý
Điện áp của pin trong rơle
Sự hoạt động của bộ nhớ
Sự hoạt động của phần mềm trong rơle
Giám sát mức độ đối xứng của dòng điện & điện áp vận hành
Bình thường: dòng điện 3 pha thường tương đối đối xứng.
Chức năng giám sát phát hiện hiện tượng mất đối xứng dòng điện
Giám sát mạch thứ cấp từ máy biến điện áp

Chức năng này so sánh
 So sánh tổng điện áp ba pha
 Điện áp cuộn tam giác hở của máy biến điện áp
Nếu có sai lệch  có vấn đề trong mạch thứ cấp BU

Giám sát hiện tượng hở mạch dòng do đứt dây

BV so lệch tác động nhầm
Quá áp nguy hiểm ở mạch nhị thứ.
 Nguyên lý giám sát:
Liên tục giám sát giá trị tức thời của dòng điện
Dòng điện thay đổi mạnh tới không Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Không ghi nhận được thời điểm dòng điện qua 0
 là chỉ dấu của sự cố đứt dây mạch dòng CT
 Tác động:
Khóa BV so lệch và chống chạm đất hạn chế
Khóa các BV dựa trên sự không đối xứng của dòng điện
Hở mạch áp của máy biến điện áp (VT) – Đứt cầu chì

Mạch áp bị ngắn mạch hoặc hở mạch  điện áp cấp tới rơle bị sụt
giảm Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
các bảo vệ dựa theo điện áp dễ tác động nhầm
 Nguyên lý giám sát: dựa theo logic
Điện áp mất đối xứng (độ lớn điện áp TTN)
Dòng điện vẫn đối xứng (I2 & I0 dướiNguyễn
ngưỡng cho– phép)
Xuân Tùng Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Ngắn mạch ba pha mạch áp

Giảm điện áp cấp vào rơle.
 Nguyên lý: dựa theo logic
Tất cả điện áp ba pha nhỏ hơn một ngưỡng cho phép
Không có sự tăng đột biến của dòng điện đo được
Dòng điện trên 3 pha lớn hơn một ngưỡng
Nguyễn Xuân Tùngnhất
nhỏ – Bộ môn
choHệ thống
phép điện ĐHBK HN

Giám sát mạch cắt (Trip Circuit Supervision – 74)

 Mạch cắt có vai trò quan trọng & qua nhiều khâu (cầu chì, cầu
nối, tiếp điểm rơle, hàng kẹp, dây nối...)  giám sát sự thông
mạch
 Nguyên lý:
Bơm một dòng điện nhỏ vào mạch (cỡ mA

Nguyễn để
Xuân không
Tùng kích
– Bộ môn hoạt
Hệ thống điệncuộn
ĐHBK HN
cắt )
Giám sát dòng điện này


 Thực hiện: rơle giám sát gồm một hoặc hai rơle phụ loại thường
đóng, đóng chậm. Khi hai rơle tác động  cảnh báo mạch cắt
Khi máy cắt đã đóng

Giám sát được cả khi mất nguồn thao tác máy cắt

Khi máy cắt đang cắt


Khi máy cắt đã mở

121
Phần 05
Bảo vệ các máy biến áp lực

Các vấn đề cần quan tâm
 Các hư hỏng đối với máy biến áp

 Phương thức bảo vệ máy biến áp trên lưới truyền tải
 Chức năng bảo vệ so lệch (87T)
Nguyên lý, đặc tính làm việc
Các vấn đề cần chú ý khi áp dụng BVSL cho máy biến áp
 Chức năng bảo vệ so lệch thứ tự không (87N) hay bảo vệ chống
chạm đất hạn chế (REF)
Nguyên lý hoạt động
Lý do sử dụng
 Các loại bảo vệ khác
Các loại sự cố & chế độ bất thường
Các sự cố Chế độ bất thường

 Phóng điện sứ xuyên  Quá tải
 Sự cố pha-pha, pha-đất đối với  Mức dầu tăng cao hoặc giảm
cuộn dây cao và hạ áp thấp
 Sự xâm ẩm của hơi nước vào  Hỏng bộ chuyển đổi đầu phân
dầu cách điện áp
 Sét đánh lan truyền vào trạm:  Lõi từ bị quá từ thông...
hỏng cách điện cuộn dây
 Sự cố giữa các vòng dây trên
cùng cuộn dây.
Phân tích
 Chạm chập giữa các vòng dây: dòng điện trong các vòng dây bị
sự cố lớn nhưng dòng điện tại hai đầu của máy biến áp thay đổi
không đáng kể (theo tỷ số vòng dây)
Các bảo vệ hoạt động theo dòng điện khó phát hiện
Nếu không loại trừ nhanh thì có thể gây sự cố lan tràn
 Sự cố lõi từ: Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Tăng độ lớn dòng điện xoáy

Gây phát nhiệt sự cố lớn hơn.
 Sự cố thùng dầu chính: mức dầu bị hạ thấp
Nguy hiểm cho cách điện & làm mát máy biến áp.
 Hỏng bộ chuyển đổi đầu phân áp (OLTC)
Phân tích
Vai trò của cuộn thứ ba (đấu tam giác) trong MBA
 Với các máy biến áp (gồm cả tự ngẫu) đấu Y/Y: thường được
trang bị thêm cuộn tam giác:
Là điểm đấu nối của các bộ tụ, kháng bù
Cung cấp điện tự dùng hoặc cho một số tải địa phương
 Khi cuộn tam giác được thiết kế không mang tải: gọi là cuộn ổn
định
Thành phần sóng hài bậc 3 chạy quẩn trong cuộn dây này
Ổn định điểm trung tính (neutral point): khi có cuộn tam giác thì tổng
trở TTK sẽ nhỏ hơn và có tác dụng giảm sự mất cân bằng của điện áp
khi mang tải không cânXuân
Nguyễn bằng.
Phân tích
Vai trò của cuộn thứ ba (đấu tam giác) trong MBA
 Sự phân bố dòng điện trong MBA khi mang tải không cân bằng:
giả thiết MBA chỉ mang tải 1 pha (trường hợp mất cân bằng
trầm trọng nhất)
 Dòng trong cuộnNguyễn

tamXuân
giác
Tùngbằng
– Bộ môn 1/3 của
Hệ thống tải HN
điện ĐHBK 1 pha: do đó cuộn
tam giác thường có công suất bằng 1/3 cuộn dây chính
Các loại bảo vệ thường dùng cho máy biến áp
Loại sự cố Loại bảo vệ
Bảo vệ so lệch
Sự cố pha-pha và pha-đất ở cuộn dây Bảo vệ quá dòng
Bảo vệ chống chạm đất hạn chế
Sự cố giữa các vòng dây Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Rơle khí (Buchholz)
Sự cố lõi từ
Sự cố thùng dầu máy biến áp Rơle khí (Buchholz)

Nguyễn Xuân Tùng
Bảo–vệ
Bộchống
môn Hệ thống
chạm điện
đất ĐHBK
thùng HNbiến áp
máy
Quá từ thông Bảo vệ chống quá từ thông
Quá nhiệt Bảo vệ chống quá tải

Sơ đồ phương thức bảo vệ phổ biến
 Cấu hình bảo vệ cho máy biến áp 500/220kV

Bảo vệ chính 1:
 87T, 49, 64, 50/51, 50/51N
 Tín hiệu dòng điện các phía được lấy từ BI chân sứ MBA.
 87T, 49, 50/51/50/51N
 Tín hiệu dòng điện: lấy từ BI ngăn máy cắt đầu vào các phía MBA.
Bảo vệ dự phòng cho cuộn dây 500kV:
 67/67N, 50/51, 50/51N, 27/59, 50BF, 74
 Tín hiệu dòng điện: lấy từ BI ngăn máy cắt đầu vào phía 500kV của MBA
 Tín hiệu điện áp: lấy từ BU thanh cái 500kV
 67/67N, 50/51, 50/51N, 27/59,
Nguyễn Xuân Tùng –50BF,
Bộ môn74
Hệ thống điện ĐHBK HN
 Tín hiệu dòng điện: lấy từ BI ngăn máy cắt đầu vào phía 220kV của MBA

Bảo vệ dự phòng cho cuộn dây trung áp:
 50/51, 50/51N, 50BF, 74
 Tín hiệu dòng điện: lấy từ BI chân sứ 35kV của MBA
Các bảo vệ khác
 Rơ le bảo vệ nhiệt độ dầu /cuộn dây MBA (26)
 Rơ le áp lực MBA (63)
 Rơ le gaz cho bình dầu chính và ngăn điều áp dưới tải (96)
 Rơ le báo mức dầu tăng cao (71)


 87T, 49, 64, 50/51, 50/51N
 Lấy tín hiệu dòng điện từ BI chân sứ MBA
Bảo vệ chính 2
 87T, 49, 50/51/50/51N
 Lấy tín hiệu dòng điện từ BI ngăn máy cắt đầu vào các phía MBA.
 67/67N, 50/51, 50/51N, 27/59, 50BF, 74
 Lấy tín hiệu dòng điện từ BI ngăn máy cắt đầu vào phía 220kV của MBA
 Lấy tín hiệu điện áp được lấy từ BU thanh cái 220kV
 67/67N, 50/51, 50/51N, 27/59,
Nguyễn Xuân Tùng –50BF,
Bộ môn74
 Lấy tín hiệu dòng điện từ BI ngăn máy cắt đầu vào phía 110kV của MBA

Bảo vệ dự phòng cho cuộn dây trung áp:
 50/51, 50/51N, 50BF, 74
 Tín hiệu dòng điện: BI chân sứ cuộn trung áp của MBA
Các chức năng bảo vệ khác
 Bảo vệ nhiệt độ dầu /cuộn dây MBA (26)

 Cấu hình bảo vệ cho máy biến áp 110kV

Bảo vệ chính:
 87T, 49, 64 (theo nguyên l{ tổng trở thấp), 50/51, 50/51N
 Tín hiệu dòng điện: BI ngăn máy cắt đầu vào các phía MBA.
 67/67N, 50/51, 50/51N, 27/59, 50BF, 74
 Tín hiệu dòng điện: BI chân sứ 110kV của MBA
 Tín hiệu điện áp: BU thanh cái 110kV
Bảo vệ dự phòng cho cuộn dây trung áp 1:
 50/51, 50/51N, 50BF, 74
 Tín hiệu dòng điện: BI chân sứ cuộn trung áp 1 của MBA.
Bảo vệ dự phòng cho cuộn dây trung áp 2:
 50/51, 50/51N/51G, 50BF,
Nguyễn 74 – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Xuân Tùng
 Tín hiệu dòng điện: BI chân sứ cuộn trung áp 2 của MBA

 Cấu hình bảo vệ cho máy biến áp 110kV

Các bảo vệ khác
 Bảo vệ nhiệt độ dầu /cuộn dây MBA (26)

Bảo vệ so lệch cho máy biến áp (87T)
Bảo vệ so lệch có hãm ∆I (87)

 Dùng làm bảo vệ chính cho máy biến áp
 Phạm vi bảo vệ được giới hạn bởi vị trí đặt BI

Chức năng bảo vệ so lệch (F87T)
 Bảo vệ so lệch có hãm: đảm bảo sự làm việc ổn định của bảo vệ
Đặc tính của CT các phía khác nhau (chế độ bình thường & bão hòa)
Khi có sự cố ngoài
Chuyển đổi đầu phân áp của máy biến áp
 Phương thức tổ hợp dòng hãm:
Tùy theo hãng chế tạo Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Ví dụ với rơle Siemens: tổng độ lớn của dòng đi vào & đi ra

 Phương thức tổ hợp dòng hãm: (tiếp)

Tùy theo hãng chế tạo
iR i1 i2 i3 ... in “sum of”

iR i1 i2 i3 ... in “scaled sum of”
n
iR n i1 i2 i3 ... in “geometrical average”
ABB iR MaxNguyễn
i1 ,Xuâni2Tùng
, i–3Bộ,..., “maximum of”
môn Hệ thống điện ĐHBK HN
in
Các yếu tố cần chú ý

Hiệu chỉnh góc pha do tổ đấu dây máy biến áp
Loại bỏ thành phần dòng điện TTK
Hiệu chỉnh tỷ số biến dòng
Hãm theo sóng hài
 Khi đóng xung kích máy biến áp Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Khi quá từ thông lõi từ

Ảnh hưởng của tổ đấu dây máy biến áp

 MBA tổ đấu dây hai phía khác nhau  dòng điện các phía bị lệch
góc nhau
Tổ đấu dây Y0/∆-11 thì dòng sơ cấp và thứ cấp lệch nhau 11x300=3300.
 Nguyên lý bảo vệ so lệch yêu cầu dòng điện hai phía cần so sánh
phải trùng pha  khi xảy ra lệch pha XuâncóTùng
Nguyễn dòng cân
– Bộ môn bằng
Hệ thống điện chạy
ĐHBK HN
qua  bảo vệ sẽ tác động nhầm  phải hiệu chỉnh góc pha.
 Rơle cơ & Rơle tĩnh: hiệu chỉnh góc pha bằng BI trung gian.
 Rơle số: hiệu chỉnh góc pha được thực hiện bằng phần mềm:
BI có thể đấu hình Y cho mọi cuộn dây
Khai báo vào rơle các tổ dấu dây của máy biến áp và máy biến dòng
(nếu cần thiết).
Ví dụ xác định vecto dòng điện theo tổ đấu dây (Y/∆-11)

Loại bỏ thành phần dòng điện TTK

 Sự cố chạm đất ngoài vùng
 Nếu không loại bỏ: tác động nhầm
BI trung gian không Dòng qua rơle lớn hơn 0

có cuộn tam giác Rơle có thể tác động nhầm
Loại bỏ thành phần dòng điện TTK

 Sử dụng BI trung gian có cuộn tam giác: loại trừ thành phần I0
chạy vào bảo vệ
BI trung gian có
cuộn tam giác
Dòng qua rơle bằng 0

Ví dụ khác: loại I0 và hiệu chỉnh góc pha
Sự cố chạm đất
ngoài vùng
Dòng qua rơle bằng 0 – Rơle không tác động nhầm

Ví dụ khác: loại I0 và hiệu chỉnh góc pha
Sự cố chạm
đất trong
vùng
Dòng qua rơle bằng khác 0 – Rơle tác động bình thường
Hiệu chỉnh tỷ số biến dòng

 Dòng cân bằng có thể sinh ra khi:
BI các phía có tỷ số biến khác tỷ số biến áp
Hoặc khi dòng điện thứ cấp của các BI không giống nhau


 Dòng cân bằng có thể sinh ra khi:
BI các phía có tỷ số biến khác tỷ số biến áp
Hoặc khi dòng điện thứ cấp của các BI không giống nhau

Rơle so
lệch

 Chọn BI trung gian
w i
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN3 3,813 3 2, 202
BI đấu tam giác thì dòng 1 2
3, 06
pha & dòng dây khác w2 i1 0, 719 0, 719
nhau


 Chọn BI trung gian
w i 3 3,813 3
1 2 2, 202
3, 06
w2 i1 0, 719 0, 719

Hãm theo thành phần sóng hài

Dòng từ hóa xung kích khi đóng không tải
 Đóng máy biến áp không tải
Không có tải
Đóng điện máy biến áp từ một phía
 Khi đóng không tải:
Dòng từ hóa xung kích chạy vào từ một phía
Phía đầu ra không tải: không có dòng điện
I1 I2
∆I– Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Nguyễn Xuân Tùng
Bảo vệ so lệch có thể tác động nhầm


Cách xử lý dòng từ hóa xung kích khi đóng không tải
 Dòng từ hóa xung kích có dạng méo sóng, tắt nhanh
Dòng xung kích

Bậc cơ
bản
(50Hz)
Phân tích
Bậc hai
phổ (100Hz)
Điện áp Sóng hài Bậc cao

hơn
 Phân tích phổ: có sóng hài bậc 2  lấy làm tín hiệu hãm bảo vệ
so lệch  hãm theo sóng hài

Đóng máy biến áp không tải (đóng xung kích)
 Dòng từ hóa xung kích: luôn chứa thành phần 2nd
 Dòng sự cố: không có 2nd & bậc chẵn
 Dòng từ hóa xác lập: không có sóng hài bậc chẵn.
 Sóng hài bậc 2: đặc trưng riêng biệt của dòng từ hóa xung kích  sử
dụng thành phần sóng hài bậc 2 này để tự động hãm bảo vệ so lệch khi
đóng không tải máy biến áp.


Hiện tượng quá từ thông
 Lõi máy biến áp bị quá từ thông
 Dòng điện các phía không giống nhau
 Khi MBA bị quá từ thông: dòng điện có chứa thành phần sóng
th
hài bậc 3 & 5 th
 Thành phần bậc 3: có thể bị loại bởi cuộn tam giác  dùng
thành phần hài bậc 5 để khóa tạm thời chức năng bảo vệ so lệch

Bảo vệ so lệch thứ tự không (87N)
Lý do dùng bảo vệ so lệch thứ tự không 87N

 Sự cố tại điểm gần trung tính cuộn dây đấu hình sao, trung tính nối đất: dòng
sự cố có thểNguyễn Xuân(do
rất bé Tùngđiện
– Bộ môn
áp Hệ
gầnthống điện ĐHBK
trung tínhHNcó giá trị nhỏ)
 Bảo vệ quá dòng TTK (50N & 51N):
 Có thể không đủ độ nhạy để bảo vệ cho cuộn dây máy biến áp
 Bảo vệ so lệch:
 Có thể không đủ độ nhạy  dùng bảo vệ so lệch thứ tự không (87N)
 Phạm vi bảo vệ: các cuộn dây đấu sao, trung tính nối đất (phạm vi bảo vệ bị hạn chế).

Bảo vệ so lệch thứ tự không (87N)
 Nguyên lý hoạt động

 Chế độ bình thường & sự cố ngoài
 Chế độ sự cố trong vùng

Báo chạm đất phía cuộn trung tính cách điện

 Cuộn dây có trung tính cách điện  nếu xảy ra chạm đất: dòng điện có
 bảo
giá trị nhỏ Nguyễn Xuân
vệTùng
quá– Bộdòng
môn Hệkhông
thống điệnphát
ĐHBK HN
hiện được
110 23
Để phát hiện chạm đất BI1 BI2
 Sử dụng điện áp thứ tự không 3U0

 Ua+Ub+Uc=3U0 Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Đo bằng BU loại 3 pha 5 trụ BI3 I>
 Có cuộn tam giác hở Biến
 Bình thường 3 pha điện áp đối xứng điện áp 10,5
(BU)
 Tổng vecto điện áp bằng không
U0 >
 Khi xảy ra chạm đất:
Ua Ua=0 N
 Pha chạm đất có điện áp bằng không
 Vecto điện áp ba pha bị lệch Uc Ub
 Tổng vecto điện áp 3 pha (3U0) sẽ khác không Uc N Ub
 bảo vệ báo chạm đất
Ua+Ub+Uc=3U0 Ua+Ub+Uc#3U0
Bình thường Sự cố (A-Đ)
Bảo vệ chống quá từ thông lõi thép (24)

 Quá từ thông (hay quá kích từ): phát hiện hiện tượng quá từ
thông trong lõi từ
 Phạm vi sử dụng phổ biến với sơ đồ nối bộ máy phát-máy biến
áp.
 Nguyên nhân: Hiện tượng quá từ thông lõi từ có thể xảy ra khi:
Điện áp hệ thống bị tăng cao (máy phát bị mất tải đột ngột, bộ điều
chỉnh kích từ không vận hành, hoặc tốc độ phản ứng chậm dẫn đến
quá áp)
Tần số hệ thống giảm thấp (ví dụ: trong quá trình khởi động tổ máy,
tốc độ máy phát tăng dần dần, bộ kích từ đã hoạt động giữ điện áp
đầu cực ở ngưỡng định mức)
 Khi quá từ thông  lõi từ không thể mang thêm từ thông  từ
thông móc vòng qua các kết cấu kim loại lân cận  phát nóng
Bảo vệ chống quá từ thông lõi thép (24)

 Phương thức bảo vệ
Giám sát tỷ số V/f (điện áp & tần số)
Loại bảo vệ có trễ: quá từ thông quá độ không gây nguy hiểm tức thời
Ví dụ đặc tính làm việc của chức năng 24

Bảo vệ chống quá tải (49)

 Quá tải khó phát hiện bằng các bảo vệ quá dòng
 Rơle số có thể dùng 3 phương pháp
Hình ảnh nhiệt (không tính tới nhiệt độ môi trường ngoài)
Hình ảnh nhiệt (có tính tới nhiệt độ môi trường ngoài)
Nhiệt độ điểm nóng & tính toán già hóa cách điện

Bảo vệ chống quá tải (49)

Nguyên lý hình ảnh nhiệt
 Coi cả máy biến áp là một đối tượng đồng nhất
 Dòng điện  nhiệt lượng Q (tỷ lệ I2)
 Nhiệt lượng Q = Q1 + Q2
 Q1: tỏa nhiệt vào môi trường Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Q2: tăng nhiệt bản thân

 Độ tăng nhiệt tỷ lệ
 Tỷ phần của Q1 & Q2
 Kết cấu, hình dáng, kiểu làm mát..  đặc trưng bởi hệ số “hằng số quán tính
nhiệt ” th
 Hằng số này có thể tính toán gần đúng
 Phương pháp: xác định được độ tăng nhiệt (%)
 So với nhiệt độ chuẩn
Giám sát nhiệt độ

 Trang bị sẵn của nhà sản xuất
Dựa theo sự giãn nở của môi chất
theo nhiệt độ
Nhiệt độ tỷ lệ với dòng điện

Rơle khí (Buchholz) (tiếng Việt: RK)

 Vị trí: trường đường ống nối từ thùng dầu chính máy biến áp lên
thùng dầu phụ - Do nhà sản xuất chế tạo sẵn

Nguyên lý hoạt động của rơle khí (Buchholz)

Petcock
Alarm bucket Counter balance
weight
Mercury switch
Nguyễn Xuân Tùng – BộOil
mônlevel
To oil From transformer

conservator
Trip bucket
Aperture adjuster
Drain plug Deflector plate

Cấu tạo: gồm hai tổ

hợp phao nằm lơ Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
lửng trong dầu.
Nguyên lý hoạt động của rơle khí (Buchholz)

 Quá tải: khí ga từ thùng dầu tích tụ lên trên theo ống dẫn dầu  đẩy
mức dầu trên nắp rơle Buchholz xuống  phao cấp 1 (bên trên) chìm
xuống, đóng tiếp điểm  khởi động cảnh báo qúa tải để thực hiện quá
trình san tải cho máy biến áp.
 Sự cố giữa các vòng dây hoặc giữa Nguyễn
các pha thì –nhiệt
Xuân Tùng độthống
Bộ môn Hệ tăng nhanh,
điện ĐHBK HN
khí tích tụ mạnh và đi lên trên  xô đẩy vào phao cấp 2  khởi động
đi cắt nguồn của máy biến áp.
Thùng dầu chính Thùng dầu phụ

máy biến áp Hướng di chuyển của
dòng dầu khi sự cố
máy biến áp
Rơle kỹ thuật số RET 670
Tổng quan
 Chức năng chính:

Bảo vệ so lệch có hãm (87)
Bảo vệ quá dòng điện (51 & 51N)
 Có thể lựa chọn chức năng định hướng
Bảo vệ chống chạm đất hạn chế (87N)
Điều chỉnh đầu phân áp Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Phạm vi sử dụng:
Máy biến áp 2 hoặc 3 cuộn dây
Máy phát-máy biến áp nối bộ

 Phương thức tổ hợp dòng hãm:

Tùy theo hãng chế tạo
iR i1 i2 i3 ... in “sum of”

iR i1 i2 i3 ... in “scaled sum of”
n
iR n i1 i2 i3 ... in “geometrical average”
RET521 iR MaxNguyễn
i1 ,Xuâni2Tùng
, i–3Bộ,..., “maximum of”
in
Dòng hãm = Dòng lớn nhất của các dòng đầu vào rơle
Hiệu chỉnh các yếu tố ảnh hưởng

 Dòng điện thứ tự không: loại trừ bằng phần mềm
Lựa chọn có/không loại trừ cho từng cuộn dây
 Việc loại/không loại tùy theo

Tổ đấu dây máy biến áp
Có/không có CT trung tính
Xử l{ dòng I0 linh hoạt
 Tổ đấu dây Y/∆; ∆/∆ hoặc Y/Y:  không cần xử l{ I0
 Cuộn đấu sao, trung tính nối đất (Y0) & có sẵn CT trung tính:
Dòng TTK qua trung tính sẽ tự cân bằng với dòng TTK trên các pha 
không cần loại trừ

Xử l{ dòng I0 linh hoạt
 Cuộn đấu sao, trung tính nối đất (Y0) & không có CT trung tính:
Bắt buộc phải loại trừ dòng TTK (bằng phần mềm)
Độ nhạy có thể giảm tới 30% (với sự cố N(1))
 Tương tự với MBA tự ngẫu

MBA tự ngẫu luôn có tổ đấu dây Y(N)y0
Tùy thuộc vào có/không có CT trung tính

Hiệu chỉnh các yếu tố ảnh hưởng

 Dịch góc pha do tổ đấu dây: hiệu chỉnh bằng phần mềm
BI đấu hình sao
Khai báo tổ đấu dây máy biến áp
 Sai lệch tỷ số biến dòng: hiệu chỉnh bằng phần mềm
Khai báo tỷ số BI các phía
 Ảnh hưởng của điều chỉnh đầu phân áp: hiệu chỉnh bằng phần
mềm
Tổng số đầu phân áp
Điện áp đầu phân áp cao nhất/thấp nhất
Vị trí đầu phân áp trung gian
Nếu tín hiệu vị trí đầu phân áp đưa tới rơle bị lỗi: dòng so lệch
ngưỡng thấp tạm thời được nâng tới ít nhất là giá trị 30%
 Đặc tính tác động

Giá trị so với dòng định mức phía cao áp hoặc cuộn dây công suất lớn
nhất Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Dòng Vùng tác động không hãm Dòng so lệch
so ngưỡng cao
lệch
Vùng tác động có hãm
Vùng
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn khóa
Dòng so lệch
ngưỡng
thấp Dòng hãm
 Cài đặt - Đặc tính tác động

Lựa chọn 5 đặc tính có sẵn
Tịnh tiến đặc tính có sẵn
Nguyên tắc chung: dòng hãm luôn lớn
hơn 2 lần dòng so lệch với sự cố ngoài
độ dốc lớn nhất 50% Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Hệ số hãm tăng: mở rộng vùng hãm

 hãm tốt, giảm độ nhạy tác động
Ngược lại: tăng độ nhạy tác động
 Cài đặt
Dòng so lệch ngưỡng thấp Idiff>
 Độ dốcNguyễn
bằngXuân
khôngTùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
(không hãm)
 Đặt cao hơn dòng so lệch xuất hiện ở chế độ bình thường
 Có thể tính tới ảnh hưởng của đầu phân áp (nếu không sử dụng chức năng bù)
 Dải lựa chọn: 0,1÷0,5

 Cài đặt
Các đoạn tiếp theo: trạng thái quá tải và sự cố ngoài
 Độ dốcNguyễn
tăng Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
dần  tăng hiệu lực hãm (giảm độ nhạy)
 Thường đặt theo tham số mặc định của nhà sản xuất
 Độ dốc mặc định thay đổi tại 1

 Cài đặt
Vùng tác động không hãm & Dòng so lệch ngưỡng cao
 Sự cố trong vùng với dòng ngắn mạch lớn  BI có thể bị bão hòa  bị hãm theo
sóng hài
 Xử l{: cho phép bảo vệ tác động ngay không cần hãm {chỉ khi dòng so lệch lớn hơn
một ngưỡng cho phép}
 Ngưỡng cho phép phải đảm bảo phân biệt
Vùng tác động không hãm
đúng sự cố trong vùng

 Cài đặt
Dòng so lệch ngưỡng cao
 Tham Nguyễn
số nàyXuân
tínhTùng
toán– Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
được
 Thường đặt cao hơn 120% giá trị này

Ngăn ngừa tác động nhầm khi BI bị bão hòa với sự cố ngoài
 Dòng so lệch có thể tăng cao do
Ngắn mạch ngoài với dòng điện ngắn mạch lớn
Mức độ bão hòa của các BI khác nhau
 Dòng so lệch lớn
 Dòng hãm không tăng tương ứng với thực tế Xuân
Nguyễn (do Tùng
BI bão
– Bộhòa)
bảo vệ có thể tác động nhầm.

Rơle RET 670: chức năng hãm khi phát hiện BI bị bão hòa
 Cơ chế hãm
Phát hiện sự cố ngoài
Kích hoạt hãm theo sóng hài bậc 2 (BI bị bão hòa, dạng sóng sẽ tạm
thời có thành phần hàiXuân
Nguyễn bậc 2)– Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
Tùng
Tăng dòng khởi động so lệch ngưỡng thấp lên 70%

Ngăn ngừa tác động nhầm khi BI bị bão hòa

 Vấn đề quan trọng: phát hiện sự cố nào là sự cố ngoài
 Thuật toán:
Phát hiện sự cố ngoài & bão hòa BI dựa trên sự di chuyển của đặc tính
làm việc

 Sự di chuyển điểm làm việc khi ngắn mạch ngoài, BI bão hòa
Dòng điện sơ cấp & thứ cấp khi BI bão hòa
Quĩ đạo điểm làm việc tương ứng

AB BC CA
 Sự cố trong vùng: điểm làm việc luôn rơi vào trong vùng tác
động
Ngăn ngừa bảo vệ tác động nhầm khi đóng máy biến áp không tải
(đóng xung kích)
 Nguyên lý
Dựa theo thành phần sóng hài bậc 2

 Dòng từ hóa xung kích: luôn chứa thành phần 2nd
 Dòng sự cố: không có 2nd & bậc chẵn Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Dòng từ hóa xác lập: không có sóng hài bậc chẵn
Dựa theo phân tích dạng sóng dòng điện tức thời
 Mỗi chu kz: có giai đoạn dòng xung kích giảm tới giá trị rất nhỉ (bằng dòng từ
hóa)
 Giai đoạn này xuất hiện đều đặn ít nhất ¼ chu kz

Ngăn ngừa bảo vệ tác động nhầm khi đóng máy biến áp không tải
(đóng xung kích)
 Cài đặt: có hai chế độ hoạt động (lựa chọn)
Hãm theo sóng hài và hãm theo dạng sóng: tự động bật khi máy biến
áp không có điện
 Tự khóa sau 1 phút khi máy biến áp đóng điện:
Nguyễn tránh
Xuân Tùng –bảo vệ bị
Bộ môn Hệ hãm, làmĐHBK
thống điện việcHN
kéo dài khi sự cố trong vùng
 Tuy nhiên: vẫn tự kích hoạt khi có sự cố ngoài
Cả hai phương pháp: đều kích hoạt & hoạt động song song

Ngăn ngừa bảo vệ tác động nhầm khi máy biến áp bị quá kích từ
(dòng từ hóa bị tăng cao)
 Mật độ từ thông trong lõi từ: tỷ lê B= E/(4.44*S*f)
 Khi điện áp tăng cao/ tần số giảm thấp: quá từ thông lõi từ
 Không cần thiết phải cắt nhanh máy biến áp

 Tuy nhiên: Dòng từ hóa tăng cao kết hợp với dòng tải: bảo vệ so
lệch có thể tác động nhầm
 Đặc điểm dòng từ hóa khi quá từ thông:
Chỉ chứa hài bậc lẻ: 3, 5, 7...

Thành phần bậc 5 chiếm chủ yếu
Hài bậc 3: không đi đi Xuân
Nguyễn quaTùng
cuộn tam
– Bộ môn giác
Hệ thống điện không
ĐHBK HN dùng để phát
hiện quá từ thông
 Chỉ dùng hài bậc 5
Ngăn ngừa bảo vệ tác động nhầm khi máy biến áp bị quá kích từ
(dòng từ hóa bị tăng cao)
 Hài bậc 3: không đi đi qua cuộn tam giác  không dùng để phát
hiện quá từ thông
 Chỉ dùng hài bậc 5
 Quá trình hãm theo hài bậc 5: chỉ bắt đầu nếu chức năng so lệch
yêu cầu lệnh cắt

Bảo vệ so lệch thứ tự không (F87N)
 Dòng so lệch & dòng hãm

Iso lệch = Itrung tính – 3*I0 (tổ hợp từ tổng ba dòng điện pha)
Ihãm = max {Itrung tính, Ipha A, Ipha B, Ipha C}
 Độ dốc cố định: 70% & 100%

Bảo vệ so lệch thứ tự không (F87N)
Đặc điểm
 Độ nhạy cao:
Dòng khởi động đặt thấp
Dòng tác động tổngdòng thứ tự không tổng tại điểm sự cố
 Chỉ sử dụng thành phần thứ tự không cơ bản  không bị ảnh
hưởng của thành phần hài bậc 3 Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
 Không bị ảnh hưởng của dòng xung kích: không cần kiểm tra bởi
thuật toán hãm sóng hài  có thời gian tác động nhanh nhất
 Không bị ảnh hưởng của việc chuyển đổi đầu phân áp

Chức năng điều khiển điện áp (OLTC control)
Sơ đồ đấu nối

Nguyên l{ bộ OLTC
 Nguyên l{ làm việc của thiết bị điều áp dưới tải
Tiếp điểm D&S riêng biệt
Với điện kháng (a) Với điện trở (b) Loại tổ hợp

 Sự cần thiết phải có thiết bị đổi nối trung gian
Không có thiết bị đổi nối

 Sự cần thiết phải có khâu hạn chế dòng điện
Không có thiết bị hạn chế dòng điện

 Hạn chế dòng điện bằng điện trở

 Hạn chế dòng điện bằng điện trở

 Chuyển đầu phân áp qua tiếp điểm trung gian phụ

 Hạn chế dòng điện bằng điện kháng

Không tổn hao
Có thể nằm trong mạch chuyển mạch – Không cần loại trừ sau khi
chuyển mạch

 Chuyển mạch bằng máy cắt chân không

Các phương pháp chuyển mạch: xuất hiện hồ quang  dầu nhanh bị
kém chất lượng
Sử dụng thêm chuyển mạch bằng máy cắt chân không



 Phương pháp trích đầu phân áp với MBA tự ngẫu

a. Số vòng của cuộn cao áp
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN (H) là cố định – tỷ số
vòng/volt sẽ cố định nếu
điện áp cao áp cố định –
Thích hợp nếu điện áp cao
áp ít thay đổi
b. Thích hợp nếu điện áp cao
áp thay đổi nhiều
Công tắc đảo chiều:

o Chỉ vận hành khi đầu phân
áp tại vị trí N (neutral)
o Đảo chiều cực tính điện áp
Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN  điều chỉnh tăng/giảm
 Trích đầu phân áp gần điểm trung tính cuộn dây

 Các phương pháp trước lấy đầu phân áp lân cận vị trí X
 Phương pháp lấy đầu phân áp gần điểm trung tính: giảm
được cách điện của thiết bị OLTC
 Tuy nhiên:
 Số vòng cuộn cao ápNguyễn
thay đổi
Xuântheo
Tùngvị trímôn
– Bộ đầuHệphân
thốngáp
điện ĐHBK HN
 Không thích hợp sử dụng vì điện áp phía cao áp thường tương
đối ổn định

Thiết bị tự động chuyển đổi đầu phân áp MBA
 Sơ đồ đấu nối của bộ điều khiển

Các giá trị chỉnh định

 Mức điện áp cài đặt
Giá trị cài đặtNguyễn Xuâncao
thường Tùnghơn
– Bộ môn
5% Hệ
đểthống điện ĐHBK HN
Vùng
bù cho điện áp rơi trên đường dây 105V
không
 Vùng không nhạy U kn nhạy
Phải đảm bảo sao cho khi điều chỉnh
một nấc phân áp thì mức thay đổi Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
điện áp U không được vượt quá Thời gian trễ
ngưỡng không nhạy
U kn (1.1 1.2) U
 Thời gian trễ:
Để tránh thiết bị làm việc liên tục khi có dao động điện áp ngắn hạn (vd: do động
cơ khởi động) đặt 30-60 giây
 Giữ điện áp tại điểm Nguyễn
nút phụXuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN
tải:
Tương tự như trong thiết bị điều khiển kích từ

HT Bao Ve May Phat p1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HT Bao Ve May Phat p1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HỆ THỐNG RƠLE BẢO VỆ

NHÀ MÁY ĐIỆN & TRẠM BIẾN ÁP

Bộ môn Hệ thống điện

10/6/2013 Giảng viên: TS. Nguyễn Xuân Tùng

 Phần 01: Tổng quan rơle kỹ thuật số của hãng ABB

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Tổng quan rơle kỹ thuật số

 Rơle điện cơ: lịch sử hơn 100 năm

 Rơle với bộ vi xử l{: 1980 REG 100

Bộ vi xử l{ thực hiện thuật toán

 Rơle hoàn toàn kỹ thuật số: 1986

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Hợp bộ bảo vệ họ 500 (500 series)

Modun đầu vào

Các hợp bộ tiêu biểu họ 500

Truyền tin kỹ thuật số

Giai đoạn hiện tại

 Tốc độ xử l{ cải thiện đáng kể

 Tuân theo chuẩn kết nối IEC61850

 Giao diện thân thiện:

Hiển thị sơ đồ một sợi

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Biến dòng điện và biến điện áp

 Tên gọi chung: BI, CT, TI

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

CT: Current Transformer (tiếng Anh)

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

 Sai số của BI xuất hiện do tồn tại của dòng từ hóa

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Đặc tính từ hóa của BI

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Vùng làm việc tuyến tính

 Điểm gập VK:

Đặc tính từ hóa của BI

Bảng kết quả

 Qui ước cực tính

 Qui ước cực tính

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Hiện tượng hở mạch thứ cấp BI

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Hiện tượng hở mạch BI

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Hiện tượng hở mạch BI

Tải danh định & Cấp chính xác

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

So sánh BI dùng cho đo lường – bảo vệ rơle

Hạng mục so sánh

Độ chính xác Độ chính xác cao Độ chính các thấp hơn

BI cho đo lường BI cho bảo vệ rơle

30VA Cấp chính xác 0,5 5P20 30VA

Cấp chính xác 5P Công suất định mức 30VA

 Dùng cho mục đích đặc biệt

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Tìm hiểu thông số của BI

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

 Thực tế, mỗi BI có thể có:

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN

Các cuộn thứ cấp

Nguyễn Xuân Tùng – Bộ môn Hệ thống điện ĐHBK HN