‫‪2010/2009 –

  – )*+ ,- . './ 0$‬‬

‫‪' (  : &#$% /23‬‬

‫‪05‬‬
‫
ﺍﻟﺘﻄﻮﺭﺍﺕ ﺍﻟﺮﺗﻴﺒﺔ ‬
‫‪Tel : 0771 998109‬‬
‫‪66+ 4 
5‬‬
‫‪fares_fergani@yahoo.Fr‬‬

‫**********************************************************************************‬
‫‪−1‬د אوول 
ون‪ :‬‬
‫*  ال ا
د ا ارﺏ ) ا'&‪%‬و‪ ، "#$‬ا!ذﺏ ‪ ،‬اوی ای و ا ( ﺕ‪+- .
/‬ة ا!‪*+‬ب‬
‫أ‪6-‬م 'ﻥ ‪ 3‬ا
ری‪. 2‬‬
‫* ‪ *++‬ا‪A‬ی‪++‬ء اآ‪ %++F‬ﺡ‪ "++‬ر‪ E++‬إ‪B C++‬ی‪ ++‬ا‪A‬ی‪++‬ء ا‪  "++‬و ﺕ ‪?++‬ات أﻥ‪
>++‬ی ‪ ،‬آ‪++‬ن &‪ <++‬ﺡ‪%‬آ‪++‬ت اﺝ‪"++‬م‬
‫و ا‪ .‬ا!ذﺏ‪ 3‬أﺙ‪ %‬آ ‪ CIJ %‬ا'‪ %‬ﺕ‪ NJ OP‬ﺙ‪M‬ث ﺙ‪+‬رات ‪ C+IJ‬ا‪ 6+I ، .+-‬ﺵ‪ 6&+‬ﺕ‪+‬ری‪ 2‬ا'ﻥ‪ G+‬ﺕ‪+E‬را ‪3+‬‬
‫اه< و ا‪%Q‬یت ‪ ،‬أﺏ‪%‬ز ا
‪U/‬ت & آﻥ‪ O‬ا‪U‬ﻥ
ل  ا‪Q‬م ا‪%‬آ‪A‬ي ارﺽ‪ 3‬ر‪ E+‬إ‪ C+‬ا‪+Q‬م ا>‪3"+‬‬
‫'ﺏ‪%‬ﻥ‪ G‬و ﺕ"‪ 3IB %‬و ﻥﺕ ‪%/I‬آت ‪.‬‬
‫* ﻥ‪Q‬م أر‪ 322 – 384) E‬ق م ( ‪:‬‬
‫ی"< ﻥ‪Q‬م أر‪ E‬إ‪ <J C‬ﺕ‪%- O/‬ي ‪ ،‬و ‪ ، 3+F 3'I <J‬أي ‪ <+J‬اﺝ‪%+‬ام ‪ ،‬ﺥﺽ‪ ]+‬إ‪+- C+‬اﻥ ‪ +I
P‬ﺕ‪+‬‬
‫‪ J‬ااﻥ ارﺽ ‪ ،‬ا‪ 3 6
J‬ﺕ"‪%/I `%‬آت ‪ CIJ‬ا‪Q‬م ا!‪%‬آ‪A‬ي ا‪*+‬ي ی ‪ N+ %+‬أن ارض ه‪ 3+‬ا‪%‬آ‪A+‬‬
‫ا&‪++'I 3++6‬ن ‪ .‬آ‪++‬ن و‪ ++  N++d‬أ‪ C++IJ ++‬ا‪6++/‬س ‪ ++ b++'J ،‬ه‪ 3++ ++‬ا‪ <++I‬ا‪6++/‬ی‪ a‬و ه‪*++‬ا ‪ ++‬أ‪++- `++EJ‬ة‬
‫ا‪6‬ی ‪.‬‬
‫* ﻥذج ﺏ‪IE‬س )‪ 140‬م ( ‪:‬‬
‫ا‪ hd‬ا‪ g-6‬و ا'‪%/ 3+‬آ‪ +‬اﺝ‪%+‬ام ‪ ،‬ا‪*+‬ي ‪+-‬م ﺏ‪ N+‬ا‪ <+‬ﺏ‪+IE‬س ا‪6+‬ون ‪ 3+‬آ
ﺏ‪ N+‬ا!‪(almageste) 3
"+‬‬
‫ا‪&>++‬ر أ‪ C++EJ‬د‪++Q ++J‬م أر‪ . E++‬ا‪%++
-‬ح ه‪*++‬ا اﺥ‪ %++‬ﻥ‪%/ ++Q‬آ‪ ++‬اﺝ‪%++‬ام  ‪ G++I C++IJ ++‬ا
‪6++‬وی‪ ، %‬ا‪6++‬ا‪%i‬ة‬
‫ا‪%$k‬ة ا
‪ 3‬ی‪ &%‬ا!‪%‬م ﺡل ﻥ"‪ N‬و ه ی‪6‬ور ﺡل ارض ‪ 3‬ا‪6‬ا‪%i‬ة ا' ‪%‬ة ‪.‬‬
‫* آﺏ‪%‬ﻥ‪ 1543 – 1473 ) G‬م (‬
‫أﺙر ﻥ‪Q‬م ﺏ‪IE‬س ‪6J‬ة إﺵ'ت ‪ ،‬و ﺏ‪ O‬ﺕ"ؤ‪U‬ت آ‪%F‬ة ‪%E‬وﺡ‪ +‬ﺡ‪+‬ل ﺡ‪%‬آ‪ +‬ا'اآ‪+ : .+F ) n+‬ذا ‪ U‬ی‪M‬ﺡ‪p+‬‬
‫‪EJ‬رد و ا‪A‬ه‪%‬ة إ‪ 3 U‬ﺏ‪6‬ای و ﻥ&ی ا‪ ، .I‬ﺏ ی‪M‬ﺡ‪# p‬ال ا‪ .I‬آ‪  .‬ا‪%‬ی‪ ، 2‬زﺡ‪ .‬و ا>
‪%‬ي ( ‪ .‬آ‪ .‬ه*ا‬
‫د] ﺏ'ﺏ‪%‬ﻥ‪ G‬إ‪ C‬ا ‪ CIJ a/‬ﻥ‪Q‬م ‪r‬ﺥ‪ %‬ی"‪ q‬ﺏ>‪%‬ح ﺡ‪%‬آ ا'اآ‪ ، n‬و ﺽ] ‪6J‬ه ‪%‬ﺽ ا‪Q‬م ا&‪%I‬آ‪A‬ي ‪.‬‬
‫* آ ‪(1630 – 1571) %I‬‬
‫‪ M++J‬ﺏ‪++Q‬م ا&‪%++I‬آ‪A‬ي و ﺏ‪6J"++‬ة ﺕ'‪++‬ﺏ‪%‬اه‪ ، 3‬ﺡ‪++‬ول آ ‪ %++I‬ﺕ‪6/‬ی‪"++ 6++‬رات ا'اآ‪ n++‬ﺏ‪ <++ ، ++-6‬ی
 ‪++t .++‬ه‪%‬ة‬
‫اﻥ‪%/‬اف ا'اآ‪ J n‬ا‪6‬ا‪%i‬ة ا‪ F‬ا
‪ 3‬آن ی!‪6‬ه ‪ 3‬ﺡ"ﺏﺕ‪ N‬ا‪%‬یﺽ و أ‪ q d‬ی‪%+' 3+ G'>+‬ة ا‪%/‬آ‪ +‬ا‪6+‬ا‪%i‬ة‬
‫ا
‪ ، Q‬و ﺏ‪ .‬اﺕﻥ‪ N‬و د‪ ، N
-‬ﻥ>‪- 1609  %‬ﻥﻥ ه ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺕ‪ <%‬ا'اآ‪6 n‬ارات إه‪ U !II‬دا‪%i‬ی ‪.‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪2 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪ O" &
J% -‬ﺙﺏ
 ‪.‬‬
‫‪J‬ض آ ‪ 48 %I‬دا‪%i‬ة 
‪6‬اﺥ‪' I‬ﺏ‪%‬ﻥ‪ G‬ﺏ"  إه‪!II‬ت ﺏ‪ ) E"+‬آ‪ .+‬واﺡ‪6+‬ة ﺥ‪ +d‬ﺏ'آ‪ . ( n+‬وﺽ‪ ]+‬ﺏ‪6+‬ه ‪-‬ﻥﻥ‪N+‬‬
‫ا‪% : aF‬ﺏ] دور ﺡ‪%‬آ‪ +‬ا'اآ‪ n+‬و '‪ n+‬ا‪ "+‬ﺏ‪ +‬ا‪ b>+‬ﺙﺏ
‪ 6+J +‬آ‪ .+‬آاآ‪ n+‬ا‪+Q‬م ا>‪ . 3"+‬آ‪+‬ن &‪`*+‬‬
‫ااﻥ ا‪MF‬ﺙ دور أ‪ 3 3‬ﺕ‪E‬ر ا'ﻥ‪. G‬‬
‫* ‪ 1642 – 1564 ) 3IB‬م (‬
‫آن ‪  3IB‬أﺕ ع ﻥ‪Q‬م آﺏ‪%‬ﻥ‪ ، G‬آﻥ‪ N O‬ﺵ'ك ﺡل ا‪6‬ارات ا‪y‬ه‪Q ]d ، %I ' !II‬را ﺏ‪'
 
6‬‬
‫ اآ
>ف ا‪-‬ر ا‪%
>I "i%‬ي و >ه‪6‬ة ا!م ‪ ،‬و ﺏ‪%‬ا‪  -‬أ‪#‬ار آآ‪ n‬ا‪A‬ه‪%‬اء ‪6+-‬م ‪1632 + ، 3I+B‬‬
‫ﺏ>‪ %‬أﺵ&‪ %‬آ
ب ‪ ) N‬ا‪/‬ار ﺡل أآ ‪ %‬ا‪ Q‬ا"‪%‬ی ‪. ( <I‬‬
‫درس ‪' 3IB‬ﻥ' و دی' اﺝ"م ‪ 3‬ﺡ ا‪%/‬آ و ﺥ‪ & d‬ﺡ‪%‬آ ا*ا‪ hi‬و ﺵ‪%‬ﺡ‪"+I N‬ط ا‪ ، %+/‬و‬
‫ﺏ أن ا
‪"+‬رع ﺙﺏ‪ 3+ O+‬ﺡ‪ .+‬ا!ذﺏ‪ +‬ارﺽ‪ ، +‬ﺽ‪+- ]+‬ﻥن ا‪ . +E‬آ‪ +‬أﻥ‪ q
+ N+‬ا‪+‬ش ﺡ‪+‬ل ا‪3+  "+‬‬
‫ا‪%/‬آ ‪.‬‬
‫* ﻥﺕ ) ‪ 1727 – 1642‬م (‬
‫ا‪++
J‬دا ‪ C++IJ‬أ'‪++‬ر آ‪%‬ﺏ‪%‬ﻥ‪M ، G++‬ﺡ‪++Q‬ت ﺕ'‪++‬ﺏ‪%‬اه‪ ، 3‬ا‪++‬اﻥ ا
!‪%‬ی ‪ %++I ' ++‬و ‪++-‬اﻥ ا‪%/‬آ‪%++# ، 3I++$ ++‬ح‬
‫ﻥﺕ ﻥ‪%Q‬ی ‪ CIJ‬ا‪%/‬آت ‪ 6 ،‬ا
‪E‬ع رﺏ‪ ~+‬ا‪+‬ى ا‪ C+IJ + E‬ﺝ‪ <"+‬ﺏ
‪"+‬ر‪ ، NJ‬آ‪+‬ن ﻥ‪+‬ﺕ ا‪ "+‬ق ‪ <+& 3+‬أن‬
‫ا
ﺡ ا
‪ 3‬ﺕ"~  ﺵ!‪%‬ة و ا‪ %‬ا*ي ی‪6‬ور ﺡل ارض ی‪P‬ن ‪ b‬اﻥن ‪6+‬م ‪+-‬ﻥن ا
!‪+‬ذب ا'‪+‬ﻥ‪، 3‬‬
‫ی
‪%‬ض ه*ا اﻥن ﺕ‪A‬ا ا‪ I‬ا
د ‪E
 ،‬ع ﻥﺕ ا
ﺡ‪ 6‬ﺏ ا'ﻥ‪ G‬ارﺽ و ا‪ 'I‬ه‪ 3‬إذا ﺕ‪g E‬‬
‫'ﻥ‪ G‬ﻥﺕ ‪ CIJ‬ا ‪6‬أ ا‪%/
I 3‬ی‪ G‬و ﻥ
‪ !i‬ا
‪ 3 IF‬ااﻥ ا‪MF‬ﺙ ﺕ ‪.‬‬

‫‪−2‬ضא מא ‪ :‬‬

‫* ا!‪ I‬ا'ﻥ' ‪:‬‬
‫ا!‪ I‬ا'ﻥ' ه‪ 3‬ا!"< أو !‪ J‬اﺝ"م ا
‪ 3‬ﺕ'ن ‪ ./‬ا‪6‬را ا‪A‬ی‪. i‬‬
‫* اى ا‪6‬اﺥ‪ I‬و ا‪P‬رﺝ ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻥ‪++‬ل ‪++- ++J‬ة أﻥ&‪ ++‬داﺥ‪ ++I‬إذا آﻥ‪ O++‬ﻥﺕ!‪ ++J ++‬ﺕ‪++‬ﺙ‪ %‬ﺝ‪ ++ <"++‬ﺝ‪' ++I‬ﻥ'‪ C++IJ ++‬ﺝ‪r <"++‬ﺥ‪ ++ %++‬ﻥ‪ b++‬ا!‪++I‬‬
‫ا'ﻥ' ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻥل ‪- J‬ة أﻥ& ﺥرﺝ إذا آﻥ‪ O‬ﻥﺕ! ‪: J‬‬
‫• ﺕﺙ‪ %‬ﺝ"<  ﺝ‪' I‬ﻥ' ‪ CIJ‬ﺝ"< ‪r‬ﺥ‪  %‬ﺥرج ا!‪ I‬ا'ﻥ' أو  ﺝ‪' I‬ﻥ' أﺥ‪%‬ى ‪.‬‬
‫• ﺕﺙ‪ %‬ﺝ"<  ﺥرج ﺝ‪' I‬ﻥ' ‪ CIJ‬ﺝ"< ‪r‬ﺥ‪  %‬داﺥ‪ .‬ا!‪ I‬ا'ﻥ' ‪.‬‬
‫• ﺕﺙ‪ %‬ﺝ"< ﺥرج ا!‪ I‬ا'ﻥ' ‪ CIJ‬ﺝ"< أﺥ‪ %‬ﺥرج ا!‪ I‬ا'ﻥ' آ*‪.G‬‬

‫* ا!‪ I‬ا'ﻥ' ا‪A‬و و ﺵ ‪ N‬ا‪A‬و ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻥل ‪ J‬ﺝ‪' I‬ﻥ' أﻥ& ﺝ‪A I‬و إذا آﻥ‪ U O‬ﺕ‪ ]P‬ى ﺥرﺝ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻥل ‪ J‬ﺝ‪' I‬ﻥ' أﻥ& ﺝ‪ I‬ﺵ ‪A N‬و إذا آﻥ‪ O‬ﺕ‪ ]P‬ى ﺥرﺝ !‪ &J‬ا>‪6 3J‬وم ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻥل ‪ J‬ﺝ‪' I‬ﻥ' أﻥ& ﺝ‪A %B I‬و إذا آﻥ‪ O‬ﺕ‪ ]P‬ى ﺥرﺝ !‪ &J‬ا>‪6 %B 3J‬وم ‪.‬‬
‫* &م ا‪ E‬ادی و ا!"< ا‪: nIk‬‬
‫‪ -‬ا!"< ا‪ nIk‬ه ا!‪ I‬ا
‪ U 3‬ی
‪ %$‬ﺵ'‪ &I‬أﺙء ‪ &-‬ﺏ‪%/‬آ ‪ ,‬أي أن ا" ﺏ ﻥ‪ 
E‬آ
  ه*` ا!‪I‬‬
‫ﺕ ‪ C‬ﺙﺏ
 أﺙء ا‪%/‬آ ‪.‬‬
‫‪ -‬ا‪ E‬ادی ه‪ 3‬آ‪ .‬ﺝ"< ذو أﺏد &‪ I‬أم ا‪%‬ﺝ] ا*ي ی‪6‬رس ﺏ"  إ‪ N‬ه*ا ا!"< ‪ ،‬و آ
‪ +I‬ا‪ +E‬ادی‪+‬‬
‫ه‪ 3‬آ
‪ I‬ه*ا ا!"< ‪.‬‬
‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫
 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪3 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫* &م ‪%‬آ‪ A‬ا‪: E‬‬

‫‪ 6J -‬ی'ن ﺝ"< ‪A nId‬و‪ U‬أو ﺵ ‪A N‬ول ‪% 3‬ﺝ] ‪ ، 3I+B‬وی
‪%+/‬ك ﺏ‪%/‬آ‪ +‬آ‪) +‬ا‪‚ (1-.'>+‬ﻥ‪ N+‬ﺕﺝ‪6+‬‬
‫ﻥ‪ (C) E‬وﺡ‪6‬ة  ه*ا ا!"< ﺡ‪%‬آ
& "
 
‪ ، Q‬ﻥ‪J6‬ه ﺏ‪%‬آ‪ EJ A‬ا  ا ‪.‬‬
‫ا ‪:1-‬‬

‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪M‬‬
‫‪M‬‬

‫* ﺕ‪6/‬ی‪% 6‬آ‪ EJ A‬ﺝ‪: I‬‬

‫‪ 3++ -‬ا'ﻥ‪ G++‬ا‪++‬ﺕ‪ ،3‬ی‪% g++ E‬آ‪ A++‬ا‪ C ++E‬دا‪% C++IJ ++i‬آ‪ A++‬ا'
‪ G ++I‬ا‪*++‬ي ی‪% .++F‬آ‪ A++‬اﺏ‪++‬د ا
‪ ++‬‬
‫!‪ J‬اط ادی ) ‪ & I!I ( M1 , M2 , ..... Mn‬ی‪ g/‬ا‪ -M‬ا>‪ J‬ا
 ‪:‬‬

‫‪OG ∑mi = m1 OM1 + m OM 2 + ... + m OM 2‬‬

‫* ا‪%‬ﺝ] و ا‪: <I‬‬

‫)‪y (m‬‬ ‫ا ‪: 3-‬‬ ‫ا ‪: 2-‬‬

‫‪Z‬‬
‫‪M‬‬
‫‪ym‬‬
‫‪zM‬‬

‫‪M‬‬

‫‪yM‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪o‬‬ ‫‪xm‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪O‬‬

‫‪xm‬‬
‫‪xm‬‬ ‫ا ‪: 4-‬‬

‫‪O‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪X‬‬

‫‪xm‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪ U -‬ی' درا ﺝ‪ I‬دی دون ﺕ‪6/‬ی‪% 6‬ﺝ] *‪. G‬‬
‫‪ -‬إن ا‪%‬ﺝ] ﺝ"< ‪ nId‬ی‪%‬ﺕ ~ دو ﺏ‪: I‬‬
‫▪ ‪ <+++I‬ا‪ "+++‬وه‪%+++ <+++I +++‬ﺕ ~ ﺏ‪%+++‬ﺝ] ‪ ،‬ی‪%‬ﺕ'‪ C+++IJ A+++‬ﻥ‪ +++E‬ﺙﺏ
‪ (O) +++‬ﻥ‪J6+++‬ه ‪%‬آ‪ A+++‬ا‪ ) <+++I‬أو ‪%‬آ‪A+++‬‬
‫ﺕ‪ +‬ﺽ‪ ]+‬ا
‪%+/‬ك ‪ 6+J‬آ‪ +Q/ .+‬ز‪ ، +‬و ه‪ +‬یﺝ‪C+IJ 6+‬‬ ‫اع  ا< ‪3+‬‬ ‫ا‪y‬ﺡ‪6‬اﺙت ( ‪ .‬ی"
‪ .‬ه*ا‬
‫‪r‬‬ ‫‪r r‬‬ ‫‪r r r‬‬
‫ﺙ‪M‬ث أﻥاع ‪
" , (O , i , j , k ) 3i :‬ي ) ‪ ، (O , i , j‬ﺥ‪. (O , i ) 3E‬‬
‫▪ ‪ AI <I‬و ه‪ <+I +‬ﺥ‪ 3+E‬ﺝ‪) N+‬ا‪ ، (5-.'>+‬وﺡ‪ 6+‬ﺏﺡ‪6+‬ات ز‪6+  +‬أ` ی'‪+‬ن آ‪ . 3+‬وه‪ +‬ی‪3+ .
"+‬‬
‫ﺕ‪ .F‬ﺕ‪E‬ر ا‪/‬دﺙ ا‪A‬ی‪ ، i‬آ ﺕ‪ CJ6‬از‬
‫ا‪ N- IF‬ﺏ‪Q/I‬ت ا‪. A‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪4 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪6  -‬أ از ی‪

P‬ر ‪J‬دة ﺏ‪ a/‬ی
‪E‬ﺏ‪ Q/ ] g‬ﺏ‪6‬ای ا‪%/‬آ‪.‬‬
‫‪t‬‬ ‫ا ‪: 5-‬‬

‫‪O‬‬ ‫‪M‬‬

‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬

‫* ا‪%‬اﺝ] ا‪ ) I$‬ا‪%‬اﺝ] ا‪: ( E‬‬

‫‪ -‬ا‪%‬ﺝ] ا‪ 3I$‬ه آ‪% .‬ﺝ] ی
‪6  N g/‬أ ا‪. E‬‬
‫‪ -‬آ‪% .‬ﺝ] ‪ 3‬إزاﺡ "
 
‪ ، Q‬ﺏ"  ‪%‬ﺝ] ‪ 3IB‬ه آ*‪% G‬ﺝ] ‪. 3IB‬‬
‫‪ .+ - -‬ﺡ‪ 3+ "++ .+‬ا'ﻥ‪ ,G++‬ی!‪ n+‬ا
آ‪ + 6++‬أن ا‪%‬ﺝ‪ ]++‬ا‪+
P‬ر ‪6‬را‪ ++‬ﺡ‪%‬آ‪% +‬آ‪ +EJ A++‬ﺝ‪ ++I‬ه‪% +‬ﺝ‪]++‬‬
‫‪3IB‬‬
‫* أ‪ J IF‬ا‪%‬اﺝ] ا‪: I$‬‬
‫ا ‪: 6-‬‬
‫▪ ا‪%‬ﺝ] ا&‪% I‬آ‪A‬ي )آﺏ‪%‬ﻥ‪: ( G‬‬
‫ی‪%‬ﺕ ~ ﺏ‪6  <I‬أ` ی'ن ‪% CIJ g E‬آ‪ A‬ا>‪ ، b‬ی
‪6‬‬
‫ آ‬
‫‪ 3 NIJ‬درا‪ +‬ﺡ‪%‬آ‪ +‬اﺝ‪"+‬م ا
‪ 3+‬ﺕ
‪%+/‬ك ﺡ‪+‬ل ا‪b>+‬‬
‫آرض و ﺏ ا'اآ‪. n‬‬
‫ا  ‬ ‫▪ ا‪%‬ﺝ] ا‪%‬آ‪A‬ي ارﺽ‪: 3‬‬
‫ی‪%++‬ﺕ ~ ﺏ‪6++  <++I‬أ` ی'‪++‬ن ‪% C++IJ g++ E‬آ‪ A++‬ارض ‪،‬‬
‫ا  ا ‪ !"#‬ا&ر‪!$‬‬ ‫ی
‪ 3++ N++IJ 6++‬درا‪ ++‬ﺡ‪%‬آ‪ ++‬اﺝ‪"++‬م ا
‪ 3++‬ﺕ
‪%++/‬ك ﺡ‪++‬ل‬
‫ارض ‪ .F‬ا‪-‬ر ا‪. JEdU‬‬
‫▪ ا‪%‬ﺝ] ا"‪ 3/E‬ارﺽ‪: 3‬‬
‫ی‪%‬ﺕ ~ ﺏ‪6  <I‬أ` ی'ن ‪ qE CIJ g E‬ارض ‪ ،‬ی
‪6‬‬
‫ا&رض‬ ‫‪ 3++ N++IJ‬درا‪ ++‬ﺡ‪%‬آ‪ ++‬اﺝ‪"++‬م ا
‪ 3++‬ﺕ
‪%++/‬ك ‪qE++ C++IJ‬‬
‫ارض ‪.‬‬
‫ا  ا آ)ي ا&ر‪!$‬‬

‫* ﺕ‪ .I/‬ﺵع إ‪% C‬آ

‪ ، N‬و‪ g‬ا‪/‬ری ‪ oy ، ox‬و إی!د ا< ا! ‪%‬ی ‪%‬آ
‪: N‬‬
‫‪ .I/
 -‬ﺵع و ' ﺵع ا"‪ V J%‬إ‪% C‬آ
‪ V x N‬و‪ g‬ا‪/‬ر ‪ ox‬و ‪ V y‬و‪ g‬ا‪/‬ر ‪ oy‬ﻥم ﺏ ی‪: 3I‬‬
‫• ﻥ‪ 
" <%‬ری ﺏ ‪6‬أ ا>ع ‪ V‬اول )'‪ (o'x‬یازي ا‪/‬ر )‪ (ox‬و ا‪F‬ﻥ‪ (o'y') 3‬ی‪+‬ازي ا‪+/‬ر )‪(oy‬‬
‫)ا>'‪. (7-.‬‬
‫ﺙ< ﻥ"~ ‪J‬دی ا>ع ‪ C+IJ V‬ا‪ C+IJ .k+/ (o'y') ، (o'x') 
"+‬ا‪>+‬ع ‪ V x‬ا‪*+‬ي ی‪% .+F‬آ ‪ +‬ا‪>+‬ع‬
‫‪ CIJ V‬ا‪/‬ر )‪ (ox‬و ‪ CIJ‬ا>ع ‪ CIJ V y‬ا‪/‬ر )‪) (oy‬ا>'‪. (8-.‬‬
‫‪y‬‬ ‫'‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫ا ‪: 7-‬‬
‫'‪x‬‬

‫‪Vy‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬

‫'‪y‬‬ ‫'‪y‬‬
‫'‪o‬‬ ‫'‪o‬‬
‫‪Vx‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪5 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫• إذا آن ا‪ <I‬ﺥ‪ ox 3E‬ی'ن ي ﺵع ‪%‬آ  واﺡ‪6‬ة ‪ V x‬ﺕ'ن ‪ CIJ  E‬ا>ع ا‪ 3Id‬أي ‪:‬‬

‫‪V = Vx‬‬

‫• ا>ع ‪ V‬ه ‪ Ik/‬ا>‪ V x ، V y J‬ی‪ g/‬و ﺏ

‪ 3‬ه ی‪ g/‬ا‪: -M‬‬

‫‪V = Vx + Vy‬‬

‫‪ -‬ی' آ
ﺏ ﺵع ﺏ‪ U6‬أﺵ اﺡ‪6‬ة ‪ <II‬آ ی‪: 3I‬‬

‫‪V = Vx i + Vy j‬‬

‫‪ Vy ، Vx‬ه‪ <- 3‬ﺝ ‪%‬ی ﺕ'ن ﺝ  إذا آن ا>ع ‪ 3+‬ﺝ&‪ +‬ا‪+/‬ر و ‪  +‬إذا آ‪+‬ن ا‪>+‬ع ‪ b+'J‬ﺝ&‪ +‬ا‪+/‬ر‬
‫‪ 6J MF‬ی'ن ا>ع ‪ 3 V x‬ﺝ& ا‪/‬ر ‪ ox‬ی'ن ‪v x = + v x :‬‬
‫و ‪ 6J‬ی'ن ا>ع ‪ 3 V x‬ﺝ& ا‪/‬ر ‪ ox‬ی'ن ‪v x = - v x :‬‬
‫‪,-‬ل ‪:‬‬
‫‪% -‬آ  ﺵع ا"‪ CIJ J%‬ا‪/‬ر ‪ 3 ox‬ا!& اﺝ  ‪/I‬ر ‪ox‬‬
‫‪y‬‬ ‫ا ‪: 9-‬‬
‫و ‪ NIJ‬ﺕ'ن ا ا! ‪%‬ی اا ‪>I‬ع ه‪: 3‬‬
‫‪Vy‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪Vx = + V x = + ( 3 . 2 ) = + 6 m/s‬‬
‫‪% -‬آ  ﺵع ا"‪ CIJ J%‬ا‪/‬ر ‪ 3+ oy‬ا!&‪ +‬ا‪+/I  "+‬ر ‪oy‬‬
‫و ‪ NIJ‬ﺕ'ن ا ا! ‪%‬ی اا ‪>I‬ع ه‪: 3‬‬
‫‪Vy = - V y = - ( 2 . 2 ) = - 4 m/s‬‬
‫‪2m/s‬‬
‫‪Vx‬‬ ‫‪x‬‬ ‫و ﻥ'
‪: n‬‬
‫‪V = 6i -4 j‬‬

‫* ﺡ"ب ا"‪ J%‬ا‪ 6J Q/I‬ﺽ] ‪: M‬‬

‫
‪6/‬ی‪ ++- 6++‬ا‪ J%"++‬ا‪ 3++ ++IJ ++Q/I‬ﺽ‪ ++ ]++‬اﺽ‪ ]++‬ا
‪%++/‬ك و ‪ ) M2 '++‬ا‪ ، (10-.'>++‬ﻥ‪ b++‬ا‪"++‬‬
‫‪ M1M3‬ﺏ‪ +‬اﺽ‪ M3 ، M1 +‬ا!‪+‬وری ‪I‬ﺽ‪ M1 ]+‬و ا‪*+I‬ان ﺕ‪6+ &Ik+‬ة ز‪+ ) ∆t = 2ι +‬اء آ‪+‬ن‬
‫ا"ر "
< أو ‪ . ( C/‬ﺙ< ﻥ"

„ ا" ا‪ /‬ا‪ d JE‬ﺏ‪
Jy‬د ‪ <I CIJ‬ا‪ ، <%‬و ﺕ'‪+‬ن ا‪V2 J%"+‬‬
‫‪ 3‬آ‪ 
I‬ا‪ 
/‬ه‪: 3‬‬

‫‪d‬‬
‫=‪V‬‬
‫‪∆t‬‬
‫‬
‫‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪6 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪ !−3‬א وא ع‪ :‬‬

‫أ‪ -‬ﺵ‪,‬ع ا ‪ - 0$‬ا‪:‬ﺡ‪8‬اﺙ‪,‬ت ا ‪,‬ر‪)5‬ی‪:3‬‬
‫‪ -‬ﺕ!‪%‬ي درا ا‪%/‬آ ‪ < 3‬ﺙﺏ
 ‪ 6-‬ﺕ'‪+‬ن ه‪ `*+‬ا‪ i+ <+‬أو ‪
"+‬ی أو ﺥ‪ ، +E‬و ذ‪ G+‬ﺡ‪ + n"+‬ﺕ
‪N+‬‬
‫ﻥع آ‪ .‬ﺡ‪%‬آ ‪.‬‬
‫‪ -‬إذا ا‪%
J‬ﻥ ا‪6‬را ‪
" <I 3‬ي آ ‪) 3‬ا>'‪ (11-.‬ا
‪: 3‬‬
‫)‪y (m‬‬ ‫ا ‪: 11-‬‬

‫‪M‬‬
‫‪ym‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪xm‬‬ ‫‪x‬‬

‫‚ن ﺽ] ا
‪%/‬ك )‪ 3 (M‬ا‪ Q/I‬ا‪ (t) A‬ی
 ﺏ>ع ی"‪ C‬ﺵع اﺽ] ‪ ،‬ی‪ N+ A+%‬ﺏ‪+‬ـ ‪ r‬و ه‪ +‬ی‪C+E‬‬
‫ﺏ‪ -M‬ا>‪ J‬ا
 ‪:‬‬

‫‪r = xi + y j‬‬

‫‪ -‬ﺕ"‪ C‬ادی‪ %‬ا! ‪%‬ی ‪:, y ، x‬ﺡ‪8‬اﺙ‪,‬ت ا ‪,‬ر‪)5‬ی‪> 3‬ع اﺽ] ‪. r‬‬
‫‪ -‬إذا آﻥ‪ O‬ا‪ E‬ادی )‪ (M‬ﺙﺏ
 ﺕ'ن ا‪y‬ﺡ‪6‬اﺙت ا'رﺕ‪A‬ی ‪
" y ، x‬ـ‪ J I‬ا‪) A‬ﺙﺏ
( ‪.‬‬
‫‪ -‬إذا آﻥ‪ O‬ا‪ E‬ادی )‪ 3 (M‬ﺡ ﺡ‪%‬آ ﺕ'ن ا‪y‬ﺡ‪6‬اﺙت ا'رﺕ‪A‬ی ‪ y ، x‬دوال ‪ 3‬ا‪) A‬ذات ا
‪. ( t %+$‬‬
‫و ﺕ'
‪ 3 n‬ه*` ا‪ /‬ا‪y‬ﺡ‪6‬اﺙت ‪ CIJ y ، x‬ﺵ'‪ .‬دوال ذات ا
‪ t %$‬آ ی‪: 3I‬‬
‫)‪x = f1(t‬‬
‫)‪y = f2(t‬‬

‫ﺕ"‪ C‬ه*` ا‪-M‬ت ا‪ A‬و ا

‪ 3‬ﺕ ‪ J %‬ا‪y‬ﺡ‪6‬اﺙت ا'رﺕ‪A‬ی ﺏ‪ U6‬ا‪, , A‬د<ت ا );‪%/I 3‬آ ‪.‬‬
‫‪ -‬ا"ر ه !‪ J‬ا~ ا
‪ 3‬ی>‪ &I$‬ا
‪%/‬ك ‪ 3‬آ‪ ، Q/ .‬و ‪ 6J‬إی!د ‪ -MJ‬ﺕ‪%‬ﺏ~ ﺏ ا‪y‬ﺡ‪6‬اﺙت ا'رﺕ‪A‬ی‪+‬‬
‫‪%/
I‬ك ﻥ‪  CIJ .k/‬ی"‪, C‬د ‪ 3‬ا ‪,‬ر ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺵ‪,‬ع ا<@?‪,‬ل ‪:‬‬
‫‪ -‬إذا اﻥ
‪ O+I‬ا‪ ++E‬ادی‪ ++ ++‬اﺽ‪ 6++J M1 ]++‬ا‪ t1 ++Q/I‬أی‪ ++‬ی'‪++‬ن ﺵ‪++‬ع ﺽ‪ r1 &++‬إ‪ C++‬اﺽ‪6++J M2 ]++‬‬
‫ا‪ t2 Q/I‬أی ی'ن ﺵع ﺽ& ‪‚ r 2‬ﻥ‪ N‬ی ‪ J %‬ه*ا ا‪U‬ﻥ
ل ﺏ>ع ی‪ CJ6‬ﺵ‪,‬ع ا<@?‪,‬ل ‪ ∆r‬ی"وي ا
‪3 %$‬‬
‫ﺵع اﺽ] ﺏ ا‪ t2 ، t1 
Q/I‬و ی'ن ‪:‬‬
‫‪s‬‬
‫‪∆r = r2 + r1‬‬
‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫
 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 7 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

: ‫ ی'ن‬r 2 = x 2 i + y 2 j ، r1 = x1 i + y1 j : ‫و إذا آن‬

r r
∆r = ∆x i + ∆y j

. ( 12-.'>‫ )ا‬3 q‫آ آ ﺽ‬%/‫ ﺝ& ا‬b‫ ﻥ‬3 ‫ﻥ

ل‬y‫ ﺕ'ن ﺝ& ﺵع ا‬-
. ‫ ا"ر‬CIJ U/ ‫ﻥ
ل‬y‫ ﺡ "ر "
< ی'ن ﺵع ا‬3 -
y : 12- ‫ا‬
M1(t1)

∆r
M2(t2)

i x

: 3#‫ ا @ﺱ‬3C ‫ع ا‬,‫ ﺵ‬-‫ج‬

‫ﺕ‬+‫ ه‬+‫∆ ﺏ‬r ‫ل‬+
‫ﻥ‬y‫ع ا‬+‫ ﺵ‬+‫"  ﺏ‬+‫ ا‬+‫ ه‬t2 ، t1 +
Q/ +‫ ﺏ‬v m ‫ـ‬+‫ ﺏ‬N A%‫ ا*ي ی‬E
‫ ا‬J%"‫ ﺵع ا‬-
: ‫∆ أي‬t = t2 – t1 3A‫
 و ا!ل ا‬Q/I‫ا‬
r
r ∆ r r 2 - r1
νm = =
∆t t 2 - t1

: ‫و إذا آن‬
t = t1 → r1 = x1 i + y1 j
t = t2 → r 2 = x 2 i + y 2 j
: ‫ی'ن‬

r ∆x ∆y
νm = i+ j
∆t ∆t

r
ν m = v mx i + v my j : ‫أو‬

∆x x 2 - x1
v mx = = : a‫ﺡ‬
∆t t 2 - t1
∆y y 2 - y1
v my = =
∆t t 2 - t1

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 8 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

: ‫ آ ی'ن‬N
&‫ ﺝ‬b‫ ﻥ‬3 ‫ﻥ
ل و‬U‫ ازي >ع ا‬E
‫ ا‬J%"‫ ی'ن ﺵع ا‬-

1
vm = ∆r
∆t

: ‫ل‬F
y : 13- ‫ا‬
M1(t1)
M2(t2) t1 = 1s
t2 = 4s
vm
r1 ∆r
M3(t3)

r2
j

i x
1
∆t = 3s → v m = ∆r
3

: 3E" ‫ ا‬3C ‫ع ا‬,‫ ﺵ‬-‫د‬

: ‫ أي‬AI  "‫ ﺏ‬r ]‫ ﺵع اﺽ‬g
> ‫ ه‬t Q/ 6J v ‫ ﺏـ‬N A%‫ ا*ي ی‬Q/I‫ ا‬J%"‫ ﺵع ا‬-
r
r dr
ν=
dt
: ‫ ی'ن‬r = x i + y j : ‫و إذا آن‬

r dx dy
ν= i+ j
dt dt
r
ν = vx i + vy j : ‫أو‬

dx dy
vx = , vy = : a‫ﺡ‬
dt dt

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 9 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

(14-.'>‫آ )ا‬%/‫ ﺝ& ا‬3 ‫ و دو‬Q/ .‫ آ‬6J ]‫ ﺽ‬.‫ آ‬3 ‫"ر‬I 3 Q/I‫ ا‬J%"‫ ی'ن ﺵع ا‬-
: 14- ‫ا‬
y v1

v2
j

i x

: 3‫ي "
ي ه‬A‫< آرﺕ‬I 3 J%"‫ ا‬- -

ν = ν 2x + ν 2y

. m.s-1 : 3‫ ه‬J%"‫ة ا‬6‫ وﺡ‬-

: H‫رع ا @ﺱ‬,@ ‫ع ا‬,‫ ﺵ‬-‫هـ‬
+‫∆ ﺏ‬v J%"+‫ ا‬%+$‫ع ﺕ‬+‫ ﺵ‬+‫"  ﺏ‬+‫ ا‬+‫ ه‬t2 ، t1 +
Q/ +‫ ﺏ‬a m ‫ـ‬+‫ ﺏ‬N+ A+%‫*ي ی‬+‫ ﺵع ا
"رع ا
~ ا‬-
: ‫∆ أي‬t = t2 – t1 3A‫
 و ا!ل ا‬Q/I‫هﺕ ا‬

∆ v v 2 - v1
am = =
∆t t 2 - t1
: ‫و إذا آن‬
t = t1 → v1 = v x1 i + v y1 j
t = t2 → v 2 = v x 2 i + v y 2 j
: ‫ی'ن‬

∆v x ∆v y
am = i+ j
∆t ∆t

a m = a mx i + a my j : ‫أو‬

∆v x v x2 - v x1
a mx = = : a‫ﺡ‬
∆t t 2 - t1
∆v y v y2 - v y1
a my = =
∆t t 2 - t1

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 10 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

: ‫ آ ی'ن‬N
&‫ ﺝ‬b‫ ﻥ‬3 ‫ و‬J%"‫ ا‬%$‫ ی'ن ﺵع ا
"رع ا
~ ازي >ع ﺕ‬-

1
am = ∆v
∆t

: ‫ل‬F
: 15- ‫ا‬
y M1(t1) v1
M1(t1) t1 = 1s
am t2 = 4s

M1(t1)

v2
j
i x
1
∆t = 3s → a m = ∆v
3

: !E" ‫رع ا‬,@ ‫ع ا‬,‫ ﺵ‬-‫و‬

: ‫ أي‬AI  "‫ ﺏ‬v J%"‫ ﺵع ا‬g
> ‫ ه‬t Q/ 6J a ‫ ﺏـ‬N A%‫ ا*ي ی‬3Q/I‫ ﺵع ا
"رع ا‬-

dv
a=
dt
: ‫ ی'ن‬v = v x i + v y j : ‫و إذا آن‬

dv x dv y
a= i+ j
dt dt

a = ax i + ay j : ‫أو‬

dv x dv y
ax = , ay = : a‫ﺡ‬
dt dt

: 3‫ي "
ي ه‬A‫< آرﺕ‬I 3 3Q/I‫ ا
"رع ا‬- -

a = a 2x + a 2y

. m.s-2 : 3‫ة ا
"رع ه‬6‫ وﺡ‬-
' (  : &#$% .   ،  ،  !
 :  –
  – 

 ‫;‪11 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪−4‬אوאنא"ون‪ :‬‬
‫أ‪ -‬ا ?‪,‬ن ا&ول ;‪8M) J5‬أ ا ‪: (3 ,#‬‬
‫ی‰ ‪  CIJ‬ی‪: 3I‬‬
‫" ﻓﻲ ﺍﻟﻤﻌﺎﻟﻢ ﺍﻟﻌﻄﺎﻟﻴﺔ ﺃﻭ ﺍﻟﻐﺎﻟﻴﻠﻴﺔ ‪ ،‬ﻳﺤﺎﻓﻆ ﻛﻞ ﺟﺴﻢ ﻋﻠﻰ ﺳﻜﻮﻧﻪ ﺃﻭ ﺣﺮﻛﺘﻪ ﺍﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻤﺔ ﺍﻟﻤﻨﺘﻈﻤﺔ ﺇﺫﺍ ﻟﻢ ﺗﺘﺪﺧﻞ ﻗﻮﺓ ﻟﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻪ ﺍﻟﺤﺮﻛﻴﺔ "‪.‬‬
‫ب‪ -‬ا ?‪,‬ن ا ‪:J5; !,-‬‬
‫‪ -‬ی‰ ‪  CIJ‬ی‪: 3I‬‬
‫‪r‬‬
‫‪ ∑Fext‬ﻟﻠﻘﻮﻯ ﺍﻟﺨﺎﺭﺟﻴﺔ ﺍﻟﻤﻄﺒﻘﺔ ﻋﻠﻰ ﺟﻤﻠﺔ ﻣﺎﺩﻳﺔ‪ ,‬ﻳﺴﺎﻭﻱ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻟﺤﻈﺔ‪ ,‬ﺟـﺪﺍﺀ‬ ‫" ﻓﻲ ﻣﻌﻠﻢ ﻏﺎﻟﻴﻠﻲ ‪ ,‬ﺍﻟﻤﺠﻤﻮﻉ ﺍﻟﺸﻌﺎﻋﻲ‬
‫ﻛﺘﻠﺘﻬﺎ ﻓﻲ ﺷﻌﺎﻉ ﺗﺴﺎﺭﻉ ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻄﺎﻟﺘﻬﺎ "‬
‫‪ -‬ی'
‪ n‬اﻥن ا‪F‬ﻥ‪ 3‬ﺕ آ ی‪: 3I‬‬
‫‪r‬‬
‫‪∑Fext = mar G‬‬

‫‪ -‬ﺕ‪ CE‬ا‪%‬آ ت ا‪MF‬ث ‪I‬د ا>‪ 3 J‬ا‪ <I‬ا'رﺕ‪A‬ي ‪:‬‬

‫‪∑Fx = ma x , ∑Fy = ma y , ∑Fz = ma z‬‬

‫‪r‬‬
‫‪ -‬إذا ﺥ‪ O‬ﺝ‪ I‬دی ﺏ ‪ t1 
Q/‬و‪ t2‬إ‪ C‬ﺕ‪+‬ﺙ‪%‬ات ﺏ‪ a+/‬ی'‪+‬ن ا!‪+‬ع ا‪+I ∑Fext 3J>+‬ى ا‪P‬رﺝ‪+‬‬
‫‪r‬‬
‫ا‪ ++&IJ + E‬ﺙﺏ
‪‚+ , ++‬ن ﺵ‪++‬ع ﺕ‪"++‬رع ‪%‬آ‪ 3I+B <++I 3++ a G ++&
EJ A+‬ی'‪++‬ن ﺙﺏ
‪ ++‬ﺥ‪M+‬ل ه‪ `*++‬ا‪6++‬ة ا‪++A‬‬
‫)‪ . (∆t = t2 - t1‬و ﺕ'ن ﺡ‪%‬آ ‪%‬آ‪ A‬ا‪%$
 E‬ة ﺏﻥ
‪Q‬م )
"ر‪ J‬ﺏﻥ
‪Q‬م أو 
‪ Š#‬ﺏﻥ
‪Q‬م ( ‪.‬‬
‫‪ t0 '
++ -‬ا‪ ++Q/I‬ا‪y‬ﺏ
‪6‬ا‪ ++i‬و ‪ ++ ++ ++Q/ t‬ﺡ‪%‬آ‪%++$
 
"++ ++‬ة ﺏﻥ
‪++Q‬م ‪ ،‬و ﺏ‪ ++‬أن ا
‪"++‬رع ﺙﺏ‪"++
 , O++‬رع‬
‫ا‪ 3Q/I‬ه ا
"رع ا
~ ﻥ"‪ ,N‬ی' إ ًذا آ
ﺏ ‪:‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪r‬‬ ‫) ‪ν G (t ) - ν G (t 0‬‬
‫= ‪aG‬‬
‫‪t t0‬‬
‫و ‪ NIJ‬ی' آ
ﺏ ‪:‬‬

‫‪vG ( t ) - vG ( t 0 ) = a ∆t‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫ه*` ا رة ﺕ"‪  q‬ﺏ
‪6/‬ی‪ 6‬ﺵع ا"‪ 3 J%‬ا‪ t Q/I‬اﻥ‪ a G %  -ME‬و) ‪. ν G (t 0‬‬
‫ﺝـ‪ -‬ا ?‪,‬ن ا ‪:J5; P ,-‬‬
‫‪ -‬ی‰ ‪  CIJ‬ی‪: 3I‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪ FA B‬ﻓﺈﻥ ﺍﻟﺠﻤﻠﺔ ‪ B‬ﺗﺆﺛﺮ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺠﻤﻠﺔ ‪ A‬ﺑﻘﻮﺓ ‪, FB A‬ﺗﺴﺎﻭﻳﻬﺎ ﻓﻲ ﺍﻟﺸﺪﺓ ﻭ ﻟﻬﺎ‬ ‫"ﺇﺫﺍ ﺃﺛﺮﺕ ﺟﻤﻠﺔ‪ A‬ﻋﻠﻰ ﺟﻤﻠﺔ ‪ B‬ﺑﻘﻮﺓ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺍﻟﺤﺎﻣﻞ ﻭ ﺗﻌﺎﻛﺴﻬﺎ ﻓﻲ ﺍﻟﺠﻬﺔ "‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪12 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪ -‬ﻥ ‪ J %‬ذ‪ G‬ﺏ‪ -M‬ا>‪. FA B = - FB A : J‬‬

‫ا ‪: 16-‬‬

‫‪ 3‬ا'ﻥ‪ G‬اﺕﻥ‪ ,‬ی'ن ا

ﺙ‪ %‬ا
دل ﺏ ا!‪A
 .‬ا‪ ,‬أي أن ا‪ I‬ا
د ی‪+ E‬ن ‪ C+IJ‬ا!‪3+ +
I‬‬
‫‪r‬ن واﺡ‪.6‬‬

‫‪% &'−5‬صضא
‪ :#‬‬
‫أ‪ -‬ا "آ‪ 3‬ا @? ‪ 3‬ا ;@‪: 3 E‬‬
‫‪ -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
‪ Q‬ﺡ‪%‬آ ﺕ
‪ A‬ﺏ"ر "
< ی‪ & ]E‬ا
‪%+/‬ك ‪"+‬ت 
‪"+‬وی ﺥ‪M+‬ل أز‪"+
 +‬وی‬
‫ﺕ‪ - .Q‬ا"‪ J%‬ﺙﺏ
 ﺥ‪M‬ل ا‪%/‬آ ‪.‬‬

‫ﺝ‪ 3Q‬ا "آ‪3‬‬ ‫ا ‪: 17-‬‬

‫‪ 3++ -‬ا‪%/‬آ‪++‬ت ا‪ 
"++‬ﺏ‪ ++J k++‬ی'‪++‬ن ‪ C++/‬ا‪ J%"++‬و ﺝ&
‪ N++‬ﺙﺏ
‪ ++I# ++‬ا‪%/‬آ‪ ، ++‬و ‪ 3++‬ا‪%/‬آ‪ ++‬ا‪
"++‬‬
‫ا
‪ Q‬إﺽ إ‪ C‬أن ‪ C/‬و ﺝ& ﺵ‪+‬ع ا‪ J%"+‬ﺕ'‪+‬ن ﺙﺏ
‪ +‬ﺕ'‪+‬ن أی‪# +‬ی‪ N+
I‬ﺙﺏ
‪ ، N+‬و ‪ N+IJ‬ی'‪ +‬ا‪+‬ل أن‬
‫ﺵع ا"‪ 3 J%‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
‪ Q‬ی'ن ﺙﺏ‪ I# O‬ا‪%/‬آ )ا>'‪. (18-.‬‬
‫ﺝ‪ 3Q‬ا "آ‪3‬‬ ‫ا ‪: 18-‬‬

‫‪V1‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪V3‬‬ ‫‪V4‬‬ ‫‪V5‬‬

‫‪M0‬‬ ‫‪M1‬‬ ‫‪M2‬‬ ‫‪M3‬‬ ‫‪M4‬‬ ‫‪M5‬‬

‫‪ 3+++ -‬ا‪%/‬آ‪ +++‬ا‪ 

"+++‬ا
‪ +++Q‬ی'‪+++‬ن ﺵ‪+++‬ع ا‪ J%"+++‬ا
‪ E+++‬ﺙﺏ‪ 3+++ ) O+++‬ا‪ C+++/‬و ا!&‪ +++‬و ا‪E‬ی‪( +++I‬‬
‫و ی"وي ﺵع ا"‪ J%‬ا‪ ، Q/I‬آ ی'ن ﺵع ا
"رع ‪6‬وم ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺡ"‪ n‬اﻥن اول ﺕ ) ‪6‬أ ا‪ ( E‬ا!ع ا>‪I 3J‬ى ا‪P‬رﺝ ا*ي ی‪%+/
 +& ]+P‬ك ‪ 3+‬ﺡ‪%‬آ‪+‬‬
‫‪ ++Q
 
"++‬ی'‪++‬ن ‪6++‬وم ‪ ،‬و ﺡ‪ n"++‬ا‪++‬ﻥن ا‪++F‬ﻥ‪++ 3‬ﺕ ا‪*++‬ي ی ‪%++‬ز ا‪ ++-M‬ا‪%E‬دی‪ ++‬ﺏ‪ ++‬ﺵ‪++‬ع ا
‪"++‬رع‬
‫و ا!ع ا>‪I 3J‬ى ا‪P‬رﺝ ی' ال أن ﺵع ا
"رع ‪ 3 a‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
‪ Q‬ی'ن ‪6‬وم ‪.‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪13 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫ب‪ -‬ا "آ‪ 3‬ا @? ‪ 3‬ا @‪,‬ر‪,E@, 3C‬م ‪:‬‬

‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
"ر‪ J‬ﺏﻥ
‪Q‬م ﺕ
‪A‬ای‪ 6‬ﺏﻥ
‪Q‬م ا"ت ا‪ JE‬ﺥ‪M‬ل أز 
"وی ‪) τ‬ا>'‪. (22-.‬‬
‫ﺝ‪ 3Q‬ا "آ‪3‬‬ ‫ا ‪: 22-‬‬

‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
"ر‪ J‬ﺏﻥ
‪Q‬م ی'ن ﺵع ا"‪ J%‬ا‪ V Q/I‬ﺙﺏ‪ 3 O‬ا‪ C/‬و ا!& ﺏ ﺕ
‪A‬ای‪6‬‬
‫‪#‬ی‪ N
I‬ﺏﻥ
‪Q‬م ‪.‬‬
‫ا ‪: 23-‬‬
‫‪V1‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪V3‬‬ ‫‪V4‬‬ ‫‪V5‬‬

‫‪M1‬‬ ‫‪M2‬‬ ‫‪M3‬‬ ‫‪M4‬‬ ‫‪M5‬‬

‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
"ر‪ J‬ﺏﻥ
‪Q‬م ی‪ ]P‬ا
‪%/‬ك إ‪- C‬ة ‪ 3 F‬ﺝ& ا‪%/‬آ و ﺙﺏ
 ) ‪ 3‬ا‪ C/‬و ا!&‪+‬‬
‫و ا‪E‬ی‪ ، ( I‬و ﺡ"‪ n‬اﻥن ا‪F‬ﻥ‪ 3‬ﺕ ی' ال أن ‪ 3‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
"ر‪ J‬ﺏﻥ
‪Q‬م ی'ن ﺵع‬
‫ا
"رع ‪ 3 a‬ﺝ& ا‪%/‬آ و ﺙﺏ‪ 3 ) O‬ا‪ C/‬و ا!& و ا‪E‬ی‪) ( I‬ا>'‪. (24-.‬‬
‫ا ‪: 24-‬‬
‫‪a2‬‬ ‫‪a3‬‬ ‫‪a4‬‬
‫‪M1‬‬ ‫‪M2‬‬ ‫‪M3‬‬ ‫‪M4‬‬ ‫‪M5‬‬

‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
"ر‪ J‬ﺏﻥ
‪+Q‬م ‪ U‬ی'‪+‬ن ﺵ‪+‬ع ا‪ J%"+‬ا
‪ E+‬ﺙﺏ‪ ، O+‬و ا‪*+‬ي ی'‪+‬ن ﺙﺏ‪ O+‬ه‪ +‬ﺵ‪+‬ع‬
‫ا
"رع ا
~ ‪ ،‬آ ی'ن ه*ا اﺥ‪) %‬ﺵع ا
"رع ا
~( "وي >ع ا
"رع ا‪ 3 3Q/I‬أي ‪. Q/‬‬
‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
"ر‪ J‬ﺏﻥ
‪Q‬م ی'ن >‪ 3J‬ا"‪ J%‬ا‪ V Q/I‬و ا
"رع ا‪ a 3+Q/I‬ﻥ‪ b+‬ا!&‪6+J +‬‬
‫آ‪. Q/ .‬‬
‫د‪ -‬ا "آ‪ 3‬ا @? ‪ 3‬ا @‪,E@, 3ST,M‬م ‪:‬‬
‫ﺝ‪ 3Q‬ا "آ‪3‬‬ ‫ا ‪: 28-‬‬

‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
‪ Š#‬ﺏﻥ
‪Q‬م ﺕ
‪ ‰-‬ﺏﻥ
‪Q‬م ا"ت ا‪ JE‬ﺥ‪M‬ل أز 
"وی ‪) τ‬ا>'‪. (28-.‬‬
‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
‪ Š#‬ﺏﻥ
‪Q‬م ی'‪+‬ن ﺵ‪+‬ع ا‪ J%"+‬ا‪ V +Q/I‬ﺙﺏ‪ 3+ O+‬ا‪ C+/‬و ا!&‪ +‬ﺏ‪ +‬ﺕ
‪‰-+‬‬
‫‪#‬ی‪ N
I‬ﺏﻥ
‪Q‬م ‪.‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪14 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫ا ‪: 29-‬‬
‫‪V1‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪V3‬‬

‫‪M1‬‬ ‫‪M2‬‬ ‫‪M3‬‬ ‫‪M4‬‬ ‫‪M5‬‬

‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
‪ Š#‬ﺏﻥ
‪Q‬م ی‪ ]P‬ا
‪%+/‬ك إ‪+- C+‬ة ‪ b+'J 3+ F‬ﺝ&‪ +‬ا‪%/‬آ‪ +‬و ﺙﺏ
‪ 3+ ) +‬ا‪C+/‬‬
‫و ا!& و ا‪ ، ( +‬و ﺡ‪ n"+‬ا‪+‬ﻥن ا‪+F‬ﻥ‪+ 3‬ﺕ ی'‪ +‬ا‪+‬ل أن ‪ 3+‬ا‪%/‬آ‪ +‬ا‪ 
"+‬ا
‪ +Š#‬ﺏﻥ
‪+Q‬م ی'‪+‬ن‬
‫ﺵع ا
"رع ‪ b'J a‬ﺝ& ا‪%/‬آ و ﺙﺏ‪ 3 ) O‬ا‪ C/‬و ا!& و ا‪E‬ی‪) . ( I‬ا>'‪(30-.‬‬
‫ا ‪: 30-‬‬
‫‪a2‬‬ ‫‪a3‬‬ ‫‪a4‬‬
‫‪M1‬‬ ‫‪M2‬‬ ‫‪M3‬‬ ‫‪M4‬‬ ‫‪M5‬‬

‫‪ 3+ -‬ا‪%/‬آ‪ +‬ا‪ 

"++‬ا
‪ +Š#‬ﺏﻥ
‪+Q‬م ‪ U‬ی'‪++‬ن ﺵ‪+‬ع ا‪ J%"+‬ا
‪ E++‬ﺙﺏ‪ ، O+‬و ا‪*+‬ي ی'‪++‬ن ﺙﺏ‪ O+‬ه‪ +‬ﺵ‪++‬ع‬
‫ا
"رع ا
~ ‪ ،‬آ ی'ن ه*ا اﺥ‪) %‬ﺵع ا
"رع ا
~( "وي >ع ا
"رع ا‪ 3 3Q/I‬أي ‪. Q/‬‬
‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا"
 ا
‪ Š#‬ﺏﻥ
‪Q‬م ی'ن ﺵ‪ 3J+‬ا‪ J%"+‬ا‪ V +Q/I‬و ا
‪"+‬رع ا‪
 a 3+Q/I‬آ‪ "+‬ا!&‪+‬‬
‫‪ 6J‬آ‪. Q/ .‬‬
‫* اذا اﻥ
‪ <I 3 .‬ﺥ‪ 3 3E‬ا!& اﺝ  ﺝ"<  ﺽ] ‪ 6J M1‬ا‪ t1 Q/I‬إ‪ C‬ﺽ] ‪r‬ﺥ‪ 6J M2 %‬ا‪t2 Q/I‬‬
‫و آﻥ‪ O‬ﺡ‪%‬آ
‪%$
 
" *i6J N‬ة ﺏﻥ
‪Q‬م ﺕ"ر‪"
 ) a &J‬ر‪ J‬ﺏﻥ
‪+Q‬م ‪ ، a > 0‬أو 
‪ +Š#‬ﺏﻥ
‪+Q‬م ‪، ( a < 0‬‬
‫إذا آﻥ‪ vx1 ، x1 O‬ه‪ 3‬ا‪ Id‬و ا ا! ‪%‬ی ‪ 6J J%"I‬اﺽ] ‪ M1‬و آﻥ‪ vx2 ، x2 O+‬ه‪ 3+‬ا‪ I+d‬و ا‪+‬‬
‫ا! ‪%‬ی ‪ 6J J%"I‬اﺽ] ‪‚ M2‬ﻥ‪ N‬ی' ‪-‬ل  ی‪: 3I‬‬
‫‪ -‬ا‪6‬ة ا‪ A‬ا"
‪ -%$‬أﺙء ا‪U‬ﻥ
ل  اﺽ] ‪ M1‬إ‪ C‬اﺽ] ‪ M2‬ی ‪ &J %‬ﺏ‪. -M‬‬

‫‪∆ t = t2 – t1‬‬

‫‪ -‬ا" ا‪ JE‬أﺙء ه*ا ا‪U‬ﻥ

ل ی ‪ &J %‬ﺏ‪: -M‬‬

‫‪d = ∆x = x2 – x1‬‬

‫و ی ‪ &J %‬أی ﺏ‪ -M‬ا

 ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪d = a ∆t 2 + v x1∆t‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ -‬ﺕ
‪ g/‬ا‪ 
-M‬ا

 ‪:‬‬

‫‪Vx2 – vx1 = ∆t a‬‬

‫‪Vx22 – vx12 = 2∆x a‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪15 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫هـ‪ -‬ا "آ‪ 3‬ا ‪8‬اﺉی‪ 3‬ا ;@‪: 3 E‬‬

‫‪ -‬ا‪%/‬آ ا‪6‬ا‪%i‬ی ا
‪ Q‬ه‪ 3‬ﺡ‪%‬آ "ره دا‪%i‬ي و ‪ &
J%‬ﺙﺏ
 ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺕ'ن ﺡ‪%‬آ ﺝ‪ I‬دی ﺡ‪%‬آ دا‪%i‬ی 
‪ Q‬إذا آﻥ‪ &
J% O‬ا‪U‬ﺏ
‪6‬ا‪6 %B i‬و ‪ ،‬و آﻥ‪ O+‬ﺥﺽ‪Ik+/ +‬‬
‫‪-‬ى ‪ F‬ﺙﺏ
 ﻥ‪ &!
 ) t‬دو ﻥ‪% /‬آ‪ A‬ا"ر ( ‪.‬‬
‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا‪6‬ا‪%i‬ی ا
‪ Q‬ﺕ'ن ‪#‬ی‪ I‬ﺵع ا"‪ J%‬ﺙﺏ
 ‪ 3‬آ‪ Q/ .‬و ‪"I 3‬ر )ا>'‪. (34-.‬‬
‫ا ‪: 34-‬‬
‫‪V‬‬
‫‪V‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪V‬‬

‫‪F‬‬
‫‪V‬‬

‫‪ 3 -‬ا‪%/‬آ ا‪6‬ا‪%i‬ی ا
‪ Q‬ی'ن ﺵ‪+‬ع ا
‪"+‬رع ‪ a‬ﺙﺏ‪ 3+ O+‬ا‪ +‬و 
!‪ N+‬ﻥ‪% +/‬آ‪ A+‬ا‪"+‬ر ‪ 6+J‬آ‪+Q/ .+‬‬
‫و ی"وي ﺵع ‪r‬ﺥ‪ %‬ی‪ CJ6‬ﺵع ا
"رع ا‪ 3t‬ا*ي ی‪ N A%‬ﺏـ ‪) a n‬ا>'‪. (35-.‬‬

‫ا ‪: 35-‬‬
‫‪V‬‬
‫‪V‬‬
‫‪an‬‬ ‫‪an‬‬
‫‪V‬‬
‫‪an‬‬
‫‪V‬‬

‫‪ - -‬ا
"رع ا‪ 3t‬ی ‪ &J %‬ﺏ‪: -M‬‬

‫‪ν2‬‬
‫= ‪an‬‬
‫‪r‬‬

‫ﺡ‪ J% v a‬ا

‪%/‬ك ‪ r ،‬ﻥ‪ %E- hk‬ا"ر ا‪6‬ا‪%i‬ي ‪.‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪16 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪ -‬ا‪6‬ور ا*ي ی‪ N A%‬ﺏـ ‪ T‬و وﺡ‪6‬ﺕ‪ N‬ا‪F‬ﻥ )‪ (s‬ه ا‪6‬ة ا‪M‬ز ‪y‬ﻥ!ز دورة واﺡ‪6‬ة ‪ ,‬أي ا‪6+‬ة ا‪M‬ز‪"+ ]+E- +‬‬
‫‪ , 2π r &
-‬و ﺏ
‪ 3‬ی ‪ NJ %‬ﺏ‪: -M‬‬

‫‪2 πr‬‬
‫=‪T‬‬
‫‪ν‬‬

‫‪ J  -‬رة ا
"رع ا‪ 3t‬ا"ﺏ ‪ ، v2 = an r :‬ﺏ
ی ‪ J 3‬رة ا‪6‬ور ﺏ‪ 6‬ﺕ‪%‬ﺏ& ﻥ!‪: 6‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪4π2r‬‬
‫= ‪T‬‬
‫‪an‬‬

‫‪
−6‬א
وא
)وא( א& ‪ :‬‬
‫أ‪ X5 -‬ﺡآ‪ 3‬ا اآ و ا&‪, W‬ر ا‪:‬ﺹ‪, 3C,;#‬ﺱ@ ‪,‬ل ا ?‪,‬ن ا ‪: J5; !,-‬‬
‫‪ IJ -‬ﺏ أن ﺡ‪%‬آ ﻥ‪ E‬دی ﺏ"‪ J%‬ﺙﺏ
 ‪" CIJ ν‬ر دا‪%i‬ي ﻥ‪ , r `%E- hk‬ی'" & ﺕ"ر‪ J‬ﻥ‪6- t‬ر` ‪:‬‬
‫‪ν2‬‬
‫= ‪an‬‬
‫‪r‬‬
‫و ﻥ‪ <I‬أن ا
"رع ا‪ 3t‬دا‪ N!
 i‬ﻥ‪% /‬آ‪ A‬ا‪6‬ا‪%i‬ة‪.‬‬
‫ا ‪: 36-‬‬

‫‪x‬‬

‫‪ -‬ﺏ
‪ g E‬اﻥن ا‪F‬ﻥ‪ 3‬ﺕ و‪/ g‬ر)‪ N!
 (ox‬ﻥ‪% /‬آ‪ A‬ارض ﻥ!‪: 6‬‬
‫‪∑Fx = m a n‬‬
‫‪mν 2‬‬
‫= ‪∑Fx = m a n → ∑Fx‬‬
‫‪r‬‬
‫ه‪*++‬ا ی‪ 3++‬أن ا'اآ‪ n++‬و ا‪++-‬ر ا‪ Jk++‬ﺕ‪ ]++P‬إ‪++- C++‬ة ﺝذﺏ‪% ++‬آ‪A‬ی‪) ++‬ﻥ‪ (++t‬ﺕ'‪++‬ن ه‪ 3++‬ا‪ 3++ n "++‬ﺝ‪.++‬‬
‫ا'اآ‪ n‬و ا‪-‬ر ا‪ 3 Jk‬ﺡ‪%‬آ دا‪%i‬ی 
‪. Q‬‬
‫‪ v2 = 4 π2 r : g   -‬و‪ N‬ی‪: q k‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪17 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪m × 4π 2r‬‬
‫= ‪∑Fx‬‬
‫‪T2‬‬

‫ب‪ X5 -‬ﺡآ‪ 3‬ا اآ و ا&‪, W‬ر ا‪:‬ﺹ‪, 3C,;#‬ﺱ@ ‪,‬ل ‪,W‬ن ا ‪Y‬ب ا ‪,‬م ‪:‬‬
‫‪ -‬إن ﻥﺕ ه أول  و‪ h+d‬ا‪ +-M‬ﺏ‪ +‬ا‪"+‬رات ذات ا‪6+‬ى ا‪%k+‬‬
‫ا ‪: 37-‬‬
‫و ا‪%/‬آ ا‪6‬اری‪ .‬ﺡ‪ a‬ﺕ‪k‬ر ‪ 6‬ﺝ‪+‬د ‪ +- C+IJ‬ﺝ ‪+J .+‬ل‪ ,‬ی‪*+‬ف‬
‫آ‪%‬یت ﺏ"‪J%‬ت اﺏ
‪6‬ا‪ qE"  i‬ارض )ا>'‪. (37-.‬‬
‫‪ -‬إذا أﺥ‪*++‬ت ا'‪%‬ی‪ J%++ ++‬اﺏ
‪6‬ا‪ ++i‬ﺽ‪ ,++‬ﺕﺥ‪"++ *++‬ر ‪++) ++' ]++E-‬‬
‫أه‪ I‬و ا&اء( ﺏﺕ!` ارض ‪.‬‬
‫‪ -‬إذا آﻥ‪ J%+++ O+++‬ا'‪%‬ی‪ +++‬آ‪ +++‬ﺏ‪ U a+++/‬ﺕ‪ qE+++ C+++IJ ~"+++‬ارض ‪،‬‬
‫ﺕ"
‪ *i6J ]E‬ا'‪%‬ی ام ﺏ‪6‬ورة ﺡل ارض وادة إ‪ C‬ﻥ‪ +E‬ا ‪6‬ای‪، +‬‬
‫'‪%‬ی‪++ 3++ ++‬ط ﺡ‪ %++‬دا‪ C++IJ <++i‬ارض ‪ ++‬دون أن ﺕ‪qE++ C++IJ ~"++‬‬
‫ارض ‪.‬‬
‫‪ -‬ی‪ qIk++‬ا‪U6
++y‬ل اﺥ‪ 3++ %++‬ا‪6++‬ارات ا‪6‬ا‪%i‬ی‪ , ~++ ++‬ا
‪ 3++‬ﺕ‪ .'>++‬ﺡ‪++‬‬
‫ﺥ‪  d‬ا‪6‬ارات ا‪y‬ه‪.!II‬‬
‫‪ -‬إذا ‪%‬ﺽ ﺏن ‪ M‬ه‪ 3‬آ
‪ I‬ا!"< ا‪%‬آ‪A‬ي ا
‪ .F‬ا>‪) b‬أو ارض( ه‪ 3‬أآ ‪ %‬ﺏ'‪  %F‬آ
‪ I‬ا!‪ m <"+‬ا‪6+‬ا‪%i‬ة‬
‫ا
‪ 3 .F‬ا'آ‪ ) n‬أو ا‪ %‬ا‪ ,(3Jk‬ی' ا‪
J‬ر ا!"< ا‪%‬آ‪A+‬ي ‪+‬آ ‪ ،‬ﻥ&‪ 3+ .+‬درا‪+‬ﺕ ‪+-‬ى ا‪y‬ﺡ
'‪+‬ك‬
‫اﺕ! ‪ J‬ﺝ ارض ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺡ"‪- n‬ﻥن ا!*ب ا'اآ‪ n‬ی‪ ]P‬ا'آ‪ ) n‬أو ا‪ %‬ا‪ ( 3Jk‬إ‪- C‬ة ا!*ب ام اﺕ„ ‪ J‬ﺝ*ﺏ‪%#  N‬ف‬
‫ا>‪) b‬أو ارض( ‪.‬‬
‫ه*` اة رة ﺏ‪%‬آ‪ A‬ا!"< ا‪%‬آ‪A‬ي و ا*ي ه ‪%‬آ‪ A‬ا‪6‬وران ‪ ،‬ﺵ‪6‬ة ه*`‬
‫ا ‪: 38-‬‬
‫اة ‪:‬‬

‫‪GmM‬‬
‫= ‪Fg‬‬
‫‪r2‬‬

‫ﺡ‪ G a‬ﺙﺏ‪ O‬ا

!ذب ا'ﻥ‪G=6.67×10-11N.m2.kg-2 : 3‬‬
‫ه‪*++‬ا ی‪ 3++‬أن ا'اآ‪ n++‬و ا‪++-‬ر ا‪ Jk++‬ﺕ‪ ]++P‬إ‪++- C++‬ة ﺝذﺏ‪% ++‬آ‪A‬ی‪++‬‬
‫)ﻥ‪ (t‬ﺕ'ن ه‪ 3‬ا" ‪ 3+ n‬ﺝ‪ .+‬ا'اآ‪ n+‬و ا‪+-‬ر ا‪ 3+ Jk+‬ﺡ‪%‬آ‪+‬‬
‫دا‪%i‬ی 
‪. Q‬‬
‫‪2‬‬
‫‪GmM mν‬‬
‫=‬ ‫‪ -‬ی'   ‪ g‬آ
ﺏ ا"واة ‪:‬‬
‫‪r2‬‬ ‫‪r‬‬
‫و ‪ N‬ا"‪ J%‬ا‪6‬اری ‪'I‬اآ‪ n‬و ا‪-‬ر ا‪: JEdy‬‬

‫‪GM‬‬
‫= ‪ν orb‬‬
‫‪r‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪18 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪2πr‬‬
‫= ‪ T‬و‪: N‬‬ ‫دور ا‪%/‬آ ا‪6‬ا‪%i‬ی ه ‪:‬‬
‫‪ν orb‬‬

‫‪r3‬‬
‫‪T = 2π‬‬
‫‪GM‬‬

‫‪M‬ﺡ‪: Q‬‬
‫‪ 3 -‬ﺡ ‪ %-‬ا‪ 3Jk‬ی ‪ qE+ J 6‬ارض ﺏ‪‚+ ، Z +I‬ن ﻥ‪"+ %+E- hk+‬ر` ه‪ ، r = RT + Z +‬ﺡ‪ R a+‬ه‪+‬‬
‫ﻥ‪ %E- hk‬ارض ‪ ،‬ﺕ'
‪ J n‬رة ا"‪ J%‬ا‪6‬اری و ا‪6‬ور‪ *i6J‬آ ی‪: 3I‬‬

‫‪r3‬‬ ‫‪(R T + z)3‬‬

‫‪T = 2π‬‬ ‫‪= 2π‬‬
‫‪GM T‬‬ ‫‪GM T‬‬

‫‪GM T‬‬
‫=‪ν‬‬
‫‪r‬‬

‫ﺡ‪ : MT a‬ی‪ .F‬آ

‪ I‬ارض‪.‬‬
‫‪ -‬إن آ
‪ I‬ا'اآ‪ n‬أو ا‪-‬ر ا‪ U JEdy‬ﺕ?ﺙ‪ CIJ %‬ا"‪ J%‬ا‪6‬اری و ا‪6‬ور‪.‬‬
‫* ﺥاص ا‪y‬ه‪: „II‬‬
‫ا ‪: 39-‬‬

‫‪ -‬ا‪y‬ه‪ „II‬ه ‪ C/‬ی'ن ‪ N‬دا‪! i‬ع ا"

  ﻥ‪ N E‬إ‪ C‬ا‪ F -%/‬و '‪ F‬ﺙﺏ
‪.‬‬
‫‪ -‬ﻥ‪ ]E
"++‬ر‪ <++‬اه‪ „++I‬ﺏ‪%++‬ﺏ~ ﻥ‪ ++
E‬ﺏا‪ E++‬ﺥ‪ ~++‬ا‪*++‬ي ﻥ‪6++‬د` ﺏ‪ .<++I‬ا‪6++‬ا‪%i‬ة ه‪ 3++‬ا‪ ++/‬ا‪ ++dP‬ا
‪ 3++‬ی
‪++E‬ﺏ‪++& g‬‬
‫ا‪-%/‬ن ‪ 3‬ا‪%‬آ‪.A‬‬
‫‪ -‬أ‪ " %k-‬ﺕ"‪ C‬ا‪/‬ر ا‪ 2b &# %$k‬؛ أ‪#‬ل " ﺕ"‪ C‬ا‪/‬ر ا' ‪. 2a &# %‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪19 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪ -‬ﻥ‪ 3"++‬ﻥ‪ ++E‬ا‪6++‬ار ا‪%++-‬ب ‪ ++‬ا‪)b>++‬اﺝ‪++‬دة ‪ 6++J‬ا‪ (F ++E‬ﻥ‪ ++E‬ا‪%++‬أس ا‪%++-‬ب)‪ (périhélie‬ا‪++IF‬‬
‫ﺏ‪. P E‬‬
‫‪ -‬ﻥ"‪ 3‬ا‪ E‬اﺏ‪ 6‬ﺏ‪ E‬ا‪%‬أس اﺏ‪ (aphélie)6‬ا‪ IF‬ﺏ‪.A E‬‬
‫ﺝـ‪W -‬ا‪ J‬آ‪: M‬‬
‫اﻥن اول ‪:‬‬
‫‪ -‬ی‰ ‪  CIJ‬ی‪: 3I‬‬
‫" ﺇﻥ ﺍﻟﻜﻮﺍﻛﺐ ﺗﺘﺤﺮﻙ ﻭﻓﻖ ﻣﺪﺍﺭﺍﺕ ﺍﻫﻠﻴﻠﺠﻴﺔ ﺗﻤﺜﻞ ﺍﻟﺸﻤﺲ ﺇﺣﺪﻯ ﻣﺤﺮﻗﻴﻬﺎ "‬
‫اﻥن ا‪F‬ﻥ‪: 3‬‬
‫‪ -‬ی‰ ‪  CIJ‬ی‪: 3I‬‬
‫" ﺇﻥ ﺍﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻢ ﺍﻟﺮﺍﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﺸﻤﺲ ﻭ ﻛﻮﻛﺐ ﻳﻤﺴﺢ ﻣﺴﺎﺣﺎﺕ ﻣﺘﺴﺎﻭﻳﺔ ﺧﻼﻝ ﻣﺠﺎﻻﺕ ﺯﻣﻨﻴﺔ ﻣﺘﺴﺎﻭﻳﺔ "‬
‫‪F‬ل ‪:‬‬
‫إذا ‪%‬ﺽ أن ﺥ‪M‬ل !ل ز‪ , 3‬ی
‪ .‬آآ‪  n‬ا‪ A E‬إ‪ C+‬ا‪ B +E‬و ی
‪ C + .+‬إ‪ D C+‬ﺥ‪M+‬ل !‪+‬ل‬
‫ز‪r 3‬ﺥ‪.%‬‬
‫ا ‪: 40-‬‬

‫ﺡ‪ n"+‬ا‪++‬ﻥن ا‪++F‬ﻥ‪ ,3‬ا‪"++‬ﺡ

ن‪ SAB‬و ‪"++
 SCD‬وی
ن إذا آ‪++‬ن ا!‪ ++‬ا‪"++
 A++‬وی‪ .‬و ه‪*++‬ا د‪C++IJ .++‬‬
‫ﺕ
‪ J% - %$‬ا'آ‪6 CIJ n‬ار`‪.‬‬
‫اﻥن ا‪: aF‬‬
‫‪ -‬ی‰ ‪  CIJ‬ی‪: 3I‬‬
‫" ﺇﻥ ﻣﺮﺑﻊ ﺍﻟﺪﻭﺭ ﻟﻤﺪﺍﺭ ﻛﻮﻛﺐ ﻳﺘﻨﺎﺳﺐ ﻣﻊ ﻣﻜﻌﺐ ﺍﻟﺒﻌﺪ ﺍﻟﻤﺘﻮﺳﻂ ﻟﻠﻜﻮﻛﺐ ﻋﻦ ﺍﻟﺸﻤﺲ ﺃﻱ ‪" T2 = k r2 :‬‬
‫‪ -‬ا" ا
‪ E‬ﺕ"وي ﻥ‪ hk‬ا‪/‬ر ا' ‪ a%‬و ‪ NIJ‬ی ‪ J %‬ا‰ ﺏ‪: -M‬‬

‫‪T2‬‬
‫‪k= 3‬‬ ‫‪ T2 = ka3‬أي‬
‫‪a‬‬

‫‪ : K‬ﺙﺏ‪ .' qd O‬ا'اآ‪ n‬و "

‪ J .‬آ
‪ I‬ا'اآ‪.n‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪20 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪−7‬אوطא! (و‪.,‬מ&)‪,-‬א‪+‬وא*( ‬
‫أ‪ -‬ﺵ‪,‬ع ﺡ? ا ‪,‬ذ‪ 3‬ا&ر‪: 3$‬‬
‫‪ -‬ﺡ‪ .‬ا!ذﺏ ارﺽ ه ﺡ‪  A‬ا‪%‬اغ ی‪ ~/‬ﺏ'‪%‬ة ارﺽ ‪  ،‬یﺽ] ‪ N‬أي ﺝ‪ <"+‬آ
‪ m N+I‬ی‪ ]+P‬إ‪+- C+‬ة‬
‫ﺕ!*ﺏ‪ N‬ﺏﺕ!` ارض ‪.‬‬
‫‪ -‬ی
‪ A‬ﺡ‪ .‬ا!ذﺏ ارﺽ ‪ 3‬آ‪ .‬ﻥ‪  E‬ﻥ‪ N#‬ﺏ>ع ی‪ CJ6‬ﺵع ﺡ‪ .‬ا!ذﺏ ارﺽ ی‪ N A%‬ﺏـ ‪ g‬ی'ن‬
‫
!‪ N‬دو ﻥ‪% /‬آ‪ A‬ارض ‪.‬‬
‫‪r‬‬
‫‪ -‬ی' ا‪
J‬ر ‪ g‬ﺙﺏ
 ‪ 3‬ء  رﺕ  ا'‪.(km)%
I‬‬
‫‪ -‬ﺕ‪6‬ر ‪ 3 g -‬ﺝ‪ I‬اﺡ‪6‬ات ا‪6‬و ﺏـ ‪. n.m-1 :‬‬
‫ا ‪: 41-‬‬

‫ب‪ -‬ا ?ى ا _ﺙة ‪ ]C‬ﺝ ﺹ ی?‪ !\ H‬ا ‪Q‬اء ‪:‬‬

‫‪ -‬أﺙء ط ﺝ‪ 3+ nI+d <"+‬ا&‪+‬اء ﺕ‪6+/‬ث ﺕ‪+‬ﺙ‪%‬ات 
د‪ +‬ﺏ‪ +‬ه‪*+‬ا ا!‪ <"+‬ا‪ nIk+‬و ا‪ ~+‬ا‪+P‬رﺝ‪3+ .+F
 3‬‬
‫ا&اء ‪ ،‬ارض ‪) . ..... ،‬ا>'‪. (42-.‬‬
‫ا ‪: 42-‬‬

‫ا ‬

‫و ی
„ ‪ J‬ه*` ا
ﺙ‪%‬ات ﺥع ا!"< ا‪ nIk‬إ‪- C‬ى أه& ‪:‬‬
‫‪-‬ة ا‪: .F‬‬
‫‪ -‬ی‪ & A%‬ﺏـ ‪ P‬ﻥﺕ! ‪ J‬ﺕﺙ‪ %‬ارض ‪ CIJ‬ا!"< ا‪. nIk‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪ -‬ﺕ
‪- n‬ة ا‪ ] P .F‬ﺵع ﺡ‪ .‬ا!ذﺏ ‪ g‬و‪ g‬ا‪ -M‬ا>‪. P = m g : J‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪21 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪ -‬ﺏ!ار ‪ qE‬ارض أی‪ +‬ی'‪+‬ن ﺵ‪+‬ع ﺡ‪ .+‬ا!ذﺏ‪ +‬ﺙﺏ‪ O+‬و ‪+J‬دي ‪ qE+ C+IJ‬ارض )ا‪ (43-.'>+‬ﺕ'‪+‬ن ‪+-‬ة‬
‫ا‪ .F‬ﺙﺏ
 و 
!& ‪J‬دی ﻥ‪ qE /‬ارض ‪ 3‬آ‪ .‬ﻥ‪  E‬ﺡ‪ .‬ا!ذﺏ ارﺽ‬
‫‪,-‬ل ‪:‬‬
‫ا ‪: 43-‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬

‫ﻧﺘﺎﺍﺍﺍﻟﻠﺒﺒﻴﺒﻴﺒﺒﺴﻴﺒﺲ‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪ -‬ﺵ‪6+‬ة ‪++-‬ة ﺙ‪ .++‬ﺝ‪ nI++d <"++‬آ

‪ m N++
I‬ﺝ‪++‬د ‪ 3++‬ﻥ‪ ++ ++E‬ﺡ‪ .++‬ا!ذﺏ‪ ++‬ارﺽ‪ ++‬ﺵ‪6++‬ﺕ‪ 6++J g N‬ه‪ `*++‬ا‪ ++E‬ی‪C++E‬‬
‫ﺏ رة ‪:‬‬

‫‪P=mg‬‬

‫دا أرﺥ‪6‬س ‪:‬‬

‫ی‪' . ]P‬ﻥ'‪ 3‬ی‪ CJ6‬دا أرﺥ‪6‬س‪.‬‬‫‪ -‬آ‪ .‬ﺝ"< ‪$ nId‬ر ‪) ]i 3‬هاء أو ‪r (.i‬‬
‫‪ -‬دا أرﺥ‪6‬س *ﺝ ﺏة ﺵ‪ -‬ی‪ & A%‬ﺏـ ‪ &!
 Π‬ﻥ‪ /‬ا‪ +&
- CIJ‬ﺕ‪"+‬وي ﺙ‪ .+‬ا‪ ]i+‬ا‪A+‬اح و ‪N+IJ‬‬
‫ی ‪ &J %‬ﺏ‪: -M‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫ا ‪: 44-‬‬
‫‪Π = - ρVg‬‬

‫ﺡ‪ : ρ : a‬ا'
‪ I‬ا‪.kg.m-3 ]iI !/‬‬
‫‪ : V‬ﺡ!< ا!"< ا‪.m3 nIk‬‬
‫‪ : g‬ﺕ"رع ا!ذﺏ ‪.m.s-2‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪22 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪-‬ة ا‪y‬ﺡ
'ك ‪:‬‬
‫‪ -‬ی‪ ]P‬آ‪ .‬ﺝ"< ‪ nId‬ی
‪%/‬ك ‪6 ]i 3‬ة ‪-‬ى ز‪ ، N/E CIJ J‬ﺕ
‪ gI‬ﺏ‪  E‬ا‪ ]i‬و ﺵ‪ .'+‬ا!‪ <"+‬ا‪nIk+‬‬
‫و آ*ا ﺥ>ﻥ ا"‪. qE‬‬
‫‪ -‬ﺕ‪A‬داد ‪ -‬ه*` اى ﺏ
‪A‬ای‪ 6‬ا"‪.J%‬‬
‫‪ -‬ی' ﻥ*ﺝ ا!ع ا>‪ `*& 3J‬اى ا
‪ "M‬ﺏة ﺵ‪ ,-‬آ" !& ا‪%/‬آ‪ ,‬ﺕ‪- CJ6‬ة ا‪y‬ﺡ
'ك‪.‬‬
‫‪ -‬ا
 ‪- J %‬ة ا‪U‬ﺡ
'ك ﺏ‪ U6‬ا"‪6J 6 J%‬ا ‪ 3‬ا‪ 
/‬ا

 ‪:‬‬
‫• ‪ 6J‬ﺕ'ن ا"‪ J%‬ﺽ ﺕ'ن ‪ -‬اة 
  ] ‪ -‬ا"‪ƒ = kν : J%‬‬
‫‪2‬‬
‫• ‪ 6J‬ﺕ'ن ‪ -‬ا"‪rJ%‬آ ‪%‬ة ﺕ'ن ‪ -‬اة 
  ] ‪%‬ﺏ] ‪ -‬ا"‪ƒ = kν : J%‬‬
‫‪r‬‬
‫‪ 3‬آ‪ 3
I‬ا‪ ,
/‬ا>ع ‪ ƒ‬آ‪>I b‬ع ‪. ν‬‬
‫‪M‬ﺡ‪: Q‬‬
‫ط اﺝ"م ا‪ 3  Ik‬ا"ا‪ .i‬ی> ‪ N‬ط اﺝ"م ا‪ 3  Ik‬ا&اء‪.‬‬

‫ﺝـ‪ -‬دراﺱ‪ 3‬ﺡآ‪ 3‬ا ?ط ا "??!  ﺹ \! ا ‪Q‬اء ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻥ
‪%‬ﺝ‪ +I‬دی‪' +‬ﻥ‪ + +‬أرﺏ‪ +‬ﺏﻥ‪+‬ت ﺥ‪ +IF +‬ﺏ!‪ <"+‬آ‪ +& h+F‬آ
‪ m = 19g +I‬و ﺡ!‪. v = 5.41 <+‬‬
‫و ذات ﺡ!< آف  ‪I‬غ ا"‪ J%‬ا‪6/‬ی ﺏ‪ 2m ]E- 6‬ﺕ‪%‬ی   ا"ط ‪ ,‬و أن ‪ U‬ی‪ q"+‬ﺵ‪ .'+‬ا!‪ +I‬ﺏ‪6+‬وراﻥ& ﺥ‪M+‬ل‬
‫ا"ط 
'ن ا‪%/‬آ اﻥ"‪/‬ﺏ ﺵ‪.-‬‬
‫ا ‪: 45-‬‬

‫‪ -‬ا ن اﺏ‪ .‬ی‪ .F‬ﺕ‪E‬ر ‪ J%‬ا ﻥت ﺏ‪ U6‬ا‪. A‬‬

‫ا ‪: 46-‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪23 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪  -‬ا ن ی
‪ q‬وﺝد ﻥ‪: Q‬‬
‫▪ ﻥ‪Q‬م إﻥ
‪ : 3‬ﺕ'ن ‪ - N‬ا"‪A
 J%‬ای‪6‬ة ﺏ>'‪% .‬ی] ‪ 3‬ا ‪6‬ای و أ‪%+ ] .- .-‬ور ا‪ .A+‬ﺡ‪%‬آ‪ +‬ا ﻥ‪+‬ت‬
‫
"ر‪ 3 J‬ه*` ا‪%‬ﺡ‪.I‬‬
‫▪ ﻥ‪Q‬م دا‪ : <i‬ﺕ'ن ‪ - N‬ا"‪ J%‬ﺙﺏ
 ﺡ‪ a‬ﺕ ‪ +&
- –I‬ا‪6/‬ی‪ 3+ vL = 2.0 m/s +‬ه‪ `*+‬ا‪%‬ﺡ‪ +I‬و ﺕ‪ q k+‬ﺡ‪%‬آ‪+‬‬
‫ا ﻥت 
‪.Q‬‬
‫ا‪ A‬ا‪"IA‬ط ‪: τ‬‬
‫‪ -‬ا‪ A‬ا‪"I A‬ط ه ا‪ A‬اا‪%I g‬ور  ﻥ~ إ‪r C‬ﺥ‪.%‬‬
‫‪ -‬ه‪ 6‬ی‪ .F‬ا‪ A‬ا‪ A‬ا‪"+‬ط ‪ I+d‬ﻥ‪ +E‬ﺕ‪ ]#+‬ا‪ ~+P‬ا‪+‬رب ‪+ ]+ v = vL‬س ا‪ C+/‬ا‪+‬ر ﺏ ‪6+‬أ‪,‬‬
‫ﻥ‪ τ N A%‬ووﺡ‪6‬ﺕ‪ N‬ا‪F‬ﻥ ‪. s‬‬
‫‪  -‬ا ن ا"ﺏ‪ g‬ا‪ A‬ا‪" A‬ط ا!‪ I‬ادی ه ﺕ‪%‬ی  ‪. τ = 0.32 s :‬‬
‫اﺏ‪%‬از اد ا
ﺽ‪: I‬‬
‫ا ‪:47-‬‬

‫• ا!‪ I‬ا
‪%‬ة ‪ :‬ﺏﻥت ‪.‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪r . IB‬‬
‫‪r‬‬
‫• ‪%‬ﺝ] ا‪6‬ار ‪ 3/E :‬أرﺽ‪ 3‬ﻥ
‪`%‬‬
‫• اى ا‪P‬رﺝ ا?ﺙ‪%‬ة ‪ CIJ‬ا!‪ : I‬ا‪ P = mg .F‬؛ دا أرﺥ‪6‬س ‪ Π = - ρVg‬و ‪-‬ة ا‪y‬ﺡ
'ك ‪. ƒ‬‬
‫‪r‬‬ ‫• ﺏ
‪ g E‬اﻥن ا‪F‬ﻥ‪ 3‬ﺕ ‪:‬‬
‫‪r‬‬
‫‪∑Fext = ma G‬‬
‫‪r r r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪P + Π + ƒ = ma‬‬
‫ﺏ
‪ .I/‬ا‪ -M‬ا>‪/ CIJ J‬ر )‪: (Oz‬‬
‫‪P - Π - ƒ = m az‬‬
‫‪dν‬‬
‫و ﺡ‪ a‬أن ‪ ، P = mg ، Π = ρ air Vg ، a = z :‬ﻥ‪ CIJ .k/‬اد ا
ﺽ‪ I‬ا‪A‬ة ‪%/I‬آ ‪:‬‬
‫‪dt‬‬

‫‪dν z‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪= mg - ρVg – ƒ‬‬
‫‪dt‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪24 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪ -‬إن ا>'‪ .‬ا&‪I 3i‬د ا

ﺽ‪ -MJ N I‬ﺏ>'‪- - .‬ة ا‪y‬ﺡ
'ك ‪.ƒ‬‬
‫▪ ‪: ƒ = kν 6J‬‬
‫ﺕ'ن اد  ا>'‪ + ay = b .‬׳‪. y‬‬
‫ی' ﺕ‪6/‬ی‪ 6‬ا‪F‬اﺏ‪ a O‬و‪ b‬ﺏ‪
y‬ﻥ ﺏ
!‪%‬ﺏ و  ﺙ< ا

ج ‪ J‬رة ا"‪ J%‬ا‪6/‬ی ﺥ‪M‬ل ا"ط ‪ 3‬ا&اء ‪:‬‬

‫‪g‬‬
‫= ‪νL‬‬ ‫‪(ρ - ρair )V‬‬
‫‪k‬‬

‫▪ ‪: ƒ = kν 2 6J‬‬
‫ﺕ'ن اد  ا>'‪ + ay2 = b .‬׳‪y‬‬
‫‪ 3‬ه*` ا‪ /‬ﺕ'ن ‪ J‬رة ا"‪ J%‬ا‪6/‬ی ‪:‬‬

‫‪g‬‬
‫= ‪νL‬‬ ‫‪(ρ - ρ )V‬‬
‫‪k′ air‬‬

‫‪M‬ﺡ‪: Q‬‬
‫‪ -‬إن ا"‪ J%‬ا‪6/‬ی ﺕ‪A‬داد ﺏزدید ا'
‪ I‬ا‪ <"+!I !/‬ا‪ nIk+‬و ا!‪6+‬ول ا
‪ 3+‬ی‪6+/‬د ‪ +-‬ا‪ J%"+‬ا‪6/‬ی‪ + +‬‬
‫ا‪%/‬آت ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺕ ‪ ++‬ا
!‪%‬ﺏ‪ +++‬أن ﺡ‪%‬آ‪ ++‬ا‪"+++‬ط ‪ 3+++‬ا&‪++‬اء ﺕ ‪% –+++I‬ﺡ‪ ++I‬ا‪y‬ﻥ
‪+++Q‬م )ﺙ ‪+++‬ت ا‪ (J%"++‬ﺏ‪6++ 6+++‬ة ز‪6+++- +++‬ره ‪5τ‬‬
‫)‪% 5‬ات ا‪ A‬ا‪.(A‬‬
‫‪ -‬ﻥ
‪ „i‬ه*` ا‪6‬را ﺙ‪ „i
 I‬ا‪6‬را ا‪ 3 &IJ .k/‬ا‪Q‬اه‪ %‬ا'&‪%‬ﺏ‪) i‬ﺕ‪E‬ر ا
ﺕ‪ %‬ا'&‪%‬ﺏ‪ 3+ 3i+‬ا‪6+‬ارة‬
‫)‪ (R,C‬و ﺕ‪++E‬ر ﺵ‪6++‬ة ا
‪++‬ر ا'&‪%‬ﺏ‪ 3++ 3i++‬ا‪6++‬ارة )‪ ((R,L‬و ‪ 3++‬ا
‪U++/‬ت اوی‪++-) ++‬ﻥن ا
‪ 3++ ‰-++‬ا‪>++‬ط‬
‫ا‪y‬ﺵ‪ : (N(t)3J‬إﻥ& ﺕ
‪E‬ر آ‪ &I‬ﺏ>'‪ .‬رﺕ‪ n‬و ﺕ
‪ J A‬ﺏ& ﺏ‪  E‬و ﺏ‪F‬ﺏ‪ O‬ا‪.τ A‬‬
‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫
 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 28 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

: ‫ی‬6 g  
t = 0 → vx = 0
t = 0 → vy = 0
t = 0 → vz = 0
: 6!‫ ﻥ‬J%"‫ت ﺵع ا‬U‫ د‬3 ‫ﺏ
ی‬
0 = C1 → C1 = 0
0 = C2 → C2 = 0
0 = - g (0) + C3 → C3 = 0
: q k‫ ی‬N‫و‬
vx = 0
r
v vy = 0
vz = - g t

. (52-.'>‫ )ا‬v = a t .'>‫  ا‬N

‫أ د‬6 ‫  ا‬%‫ "
< ی‬J ‫ رة‬J ‫ ی'ن‬vz(t) ‫ ا ن‬-
: 52- ‫ا‬

: ]‫ﺵع اﺽ‬

x = f1(t)
r
r y = f2(t)
z = f3(t)
: ‫ی ﺏ‬6
dx
vx = 0 → =0
dt
dy
vy = 0 → = 0 Erreur ! Liaison incorrecte.
dt
dz
vz = 0 → =-gt
dt
' (  : &#$% .   ،  ،  !
 :  –
  – 

 29 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

: 6!‫ ﻥ‬.'
‫ﺏ‬
dx
= 0 → x = C1
dt
dy
= 0 → y = C2
dt
dz 1
= - g t → z = - g t 2 + C3
dt 2
: ‫ی‬6 g  
t = 0→ x =0
t = 0→ y=0
t = 0→ z=0
: 6!‫ت ﺵع اﺽ] ﻥ‬U‫ د‬3 ‫ﺏ
ی‬
0 = C1 → C1 = 0
0 = C2 → C2 = 0
1
0 = - g (0) 2 + C3 → C3 = 0
2
: q k‫ ی‬N‫و‬
x=0
y=0
1
z = - g t2
2
. (53-.'>‫أ )ا‬6 ‫  ا‬%‫ ی‬3/ ~‫ ﺥ‬J ‫ رة‬J ‫ ی'ن‬z(t) ‫ ا ن‬-
: 53- ‫ا‬

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 ‫;‪30 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫* ﺕ< ا*ف ا>‪: 3-‬‬

‫‪ 3++‬ﺡ‪ ++‬ا‪*++‬ف ﺏ‪ J%"++‬اﺏ
‪6‬ا‪ ++i‬ﺵ‪ -++‬ﻥ‪ ++/‬ا‪) C++IJ‬أو ﻥ‪ ++/‬ا‪ .(.++‬و ‪ M++J‬ﺏ‪%>++‬وط ا‪y‬ﺏ
‪6‬ا‪ ++i‬ا‪++
P‬رة‬
‫و ﺏ‪U6
y‬ل ا"ﺏ‪ g‬ﻥ"‪ ,N‬ی' أن ﻥ‪6/‬د اد‪U‬ت ا‪> A‬ع اﺽ] و ﺵع ا"‪ J%‬آ ی‪: 3I‬‬

‫ا ‪: 54-‬‬

‫ﺵع ا
"رع ‪:‬‬
‫‪ax = 0‬‬
‫‪r‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪ay = 0‬‬
‫‪az = - g‬‬
‫ﺵع ا"‪ J%‬ا‪: Q/I‬‬
‫‪vx = 0‬‬
‫‪r‬‬
‫‪v‬‬ ‫‪vy = 0‬‬
‫‪vz = - g t‬‬
‫ﺵع اﺽ] ‪:‬‬
‫‪x=0‬‬
‫‪y=0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪z = - g t 2 + v0 t‬‬
‫‪2‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪31 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪−8‬ط ‪#‬א ونא ‪,‬ون‪ :‬‬

‫أ‪ -‬ﺡآ‪YW 3‬ف ‪ 3C‬ا@‪8‬اﺉ‪ f 3‬ﺵ‪: 3 W,‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪ -‬ﻥ‪*++‬ف ‪ ++‬ﻥ‪ 6++JO ++E‬ا‪ t = 0 ++Q/I‬ﺝ‪ nI++d <"++‬ﺏ‪ J%"++‬اﺏ
‪6‬ا‪ ν (t 0 ) = ν 0 ++i‬ی‪ ]k++‬ﺵ‪ &J++‬ا‪A‬اوی‪]++ α ++‬‬
‫ا‪/‬ر )‪. (ox‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r r r‬‬
‫‪ -‬ﻥ‪
P‬ر ‪ (O , i , j , k ) I‬ﺏ‪ a/‬ا>ع ‪ ν 0‬ی
اﺝ‪ 3 6‬ا"
ي )‪. (xOz‬‬

‫ا ‪:55-‬‬

‫‪ -‬ا‪6‬را ا
!‪%‬ی  ﺏ
‪k‬ی‪ %‬ا
‪ n-‬ﺕ  أن ا‪%/‬آ ‪) /‬ا>'‪. (56-.‬‬
‫ا ‪: 56-‬‬

‫‪ -‬ﺏ‪+
J‬ر  ‪6++‬أ اا‪ .++d‬و از‪ 6++J ++‬ﺽ‪ ]+‬ﺕ‪%++‬ك ا!‪ <"++‬و أن ا!‪ <"++‬ﺕ‪%++‬ك ﺏ‪6+‬ون ‪ J%++‬اﺏ
‪6‬ا‪ ++i‬ﺕ'‪++‬ن ا‪%>++‬وط‬
‫ا‪U‬ﺏ
‪6‬ا‪ i‬آ ی‪: 3I‬‬

‫‪x0 = 0‬‬ ‫‪v x0 = v0 cosα‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪t=0→ r‬‬ ‫‪y0 = 0‬‬ ‫‪t=0→ v‬‬ ‫‪v y0 = 0‬‬
‫‪z0 = 0‬‬ ‫‪v z 0 = v0 sinα‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 32 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

: ‫آ ی'ن‬

gx = 0
r
g gy = 0
gy 0 = - g

: ‫آ‬%/‫  ا‬# ‫درا‬

. nId <"‫ ﺝ‬: ‫ة‬%
‫ ا‬I!‫• ا‬
. ‫ة ا"ط‬6 ‫ل‬M‫ ﺥ‬IB `%
‫ ﻥ‬3‫ أرﺽ‬3/E : ‫را‬6‫ﺝ] ا‬% •
. P nIk‫ ا!"< ا‬.‫ ﺙ‬: I!‫ ا‬CIJ ‫ة‬%‫رﺝ ا?ﺙ‬P‫• اى ا‬
r : ‫ ﺕ‬3‫ﻥ‬F‫ اﻥن ا‬g E
‫• ﺏ‬
∑Fext = mar G
r r
P = ma
r
mg = ma
a=g
: 6!‫ ﻥ‬a = g J>‫ ا رة ا‬.I/
‫ ﺏ‬-

ax = 0
ay = 0 →
az = - g

. Q
 
" ‫آ‬%‫ ﺡ‬3‫ ه‬ox‫ر‬/‫ ا‬CIJ ‫ ا*وف‬nIk‫آ ا!"< ا‬%‫ "~ ﺡ‬NIJ ‫ و‬ax = 0 ▪
‫م‬Q
‫ة ﺏﻥ‬%$
 
" ‫آ‬%‫ ﺡ‬3‫ ه‬oy ‫ر‬/‫ ا‬CIJ ‫ ا*وف‬nIk‫آ ا!"< ا‬%‫ "~ ﺡ‬NIJ ‫( و‬O‫ ) ﺙﺏ‬az = - g ▪
. ( ‫م‬Q
‫Š ﺏﻥ‬#
)
: Q/I‫ ا‬J%"‫ﺵع ا‬

: ‫ی ﺏ‬6
dv x
ax = 0 → =0
dt
dv y
ay = 0 → =0
dt
dv
az = - g → z = - g
dt

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 33 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

: 6!‫ ﻥ‬.'
‫ﺏ‬
dv x
= 0 → v x = C1
dt
dv y
= 0 → v y = C2
dt
dv z
= 0 → v z = - g t + C3
dt
: ‫ی‬6 g  
t = 0 → v x = v 0 cos α
t = 0 → vy = 0
t = 0 → v x = v 0 sin α

: 6!‫ ﻥ‬J%"‫ت ﺵع ا‬U‫ د‬3 ‫ﺏ

ی‬
v 0 cosα = C1 → C1 = v 0 cosα
0 = C2 → C2 = 0
v sinα = - g (0) + C → C = v sinα

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 37 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

g 2
0=- 2 2 x P + tan α x P
2 ν 0 cos α
g 2
2 2 x P = tan α x P
2 ν 0 cos α
g sin α
2 xP =
2
2 ν 0 cos α cos α
sin α
g xP = 2 v20 cos2α
cos α
2
g xP = 2 v 0 cosα sinα
g xP = v20 ( 2 cosα sinα )
: ‫ ی'ن‬2 cosα sinα = sin2α : ‫ أن‬a‫و ﺡ‬
2
g xP = v 0 sin2α

ν 2 0 sin 2α
x P = OP =
g

. (3-.'>+‫ )ا‬α = 45° ‫ أي‬sin(2α) = 1 + +QJ‫ى أ‬6+‫ن ا‬+'‫ ی‬, ν0 +i‫ا‬6
‫ﺏ‬y‫ ا‬J%"+I ‫دة‬6+/ +- .+‫ أﺝ‬+ -
.‫آ‬%/I i‫ا‬6
‫ﺏ‬y‫وط ا‬%>‫ى ﺏ‬6‫< ا*روة وا‬- ‫ﺕ ~ إ ًذا‬%‫ﺕ‬
π
. (4-.'>‫ )ا‬- α ، α 
‫اوی‬A‫ ا‬.‫ى  أﺝ‬6‫ ا‬b‫ ﻥ‬CIJ .k/‫ ﻥ‬-
2
Z : 60- ‫ا‬

g
α3 α
2
α1

x
‫م‬ P1 P2 P3

α2 = π/4

Z : 61- ‫ا‬

α2
α1
O
α2 = π/2 – α1 X
‫ﺝـ‬ ‫س‬

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 ‫;‪38 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫ب‪ -‬ا "آ‪@ ]C 3‬ي ‪:‬‬

‫‪ -‬ی
‪%/‬ك ﺝ"< )‪ (A‬آ
‪ m1 N
I‬و ‪%‬آ‪ G1 N+
EJ A+‬اﺏ
‪6+‬اءا ‪ +‬ا‪'"+‬ن ‪
"+ C+IJ‬ي أ‪ 3+‬ﺏ
‪+‬ﺙ‪ %‬ا‪"+‬ط ا‪3->+‬‬
‫!"< )‪ (B‬آ
‪ m2 N
I‬و ‪%‬آ‪.G2 N
EJ A‬‬
‫‪ -‬ا!‪"+‬ن ‪%‬ﺏ‪++#‬ن ﺏ‪ .++& ~++P‬ا'
‪ ++I‬و ‪- %+B‬ﺏ‪++E
Ÿ .++‬ط ‪ ,‬و ی‪ C++IJ %++‬ﺏ'‪%+‬ة ﺙﺏ
‪ ++I& ++‬ا'
‪ , ++I‬و ﺏ‚'ﻥ&‪++‬‬
‫ا‪6‬وران دون اﺡ
'ك ﺡل ‪/‬ر أ‪ 3‬ﺙﺏ‪.O‬‬

‫ا ‪: 62-‬‬

‫درا ‪  #‬ﺡ‪%‬آ ا!‪: I‬‬

‫• آن ا‪- %B ~P‬ﺏ‪E
Ÿ .‬ط و &‪ .‬ا'
‪ +I‬و آ‪+‬ن ا '‪%+‬ة &‪ +I‬ا'
‪ +I‬أی‪ +‬ی'‪+‬ن ‪ (B) ، (A) "+!I‬ﻥ‪b+‬‬
‫ا"‪ J%‬و ا
"رع ‪ 3‬آ‪ Q/ .‬آ ی'ن ﺵ‪6‬ة ا
ﺕ‪ %‬ﻥ"& ‪ 3‬آ‪ .‬ﻥط ا‪ ~P‬أي ‪:‬‬
‫‪a1 = a1 = a‬‬
‫‪T1 = T2 = T‬‬
‫• ا!‪ I‬ا
‪%‬ة ‪ :‬ا!"< ‪. A‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬ ‫• ‪%‬ﺝ] ا‪6‬را ‪ 3/E :‬أرﺽ‪ 3‬ﻥ
‪. rIB `%‬‬
‫• اى ا‪P‬رﺝ ا?ﺙ‪%‬ة ‪ CIJ‬ا!‪ : I‬ا‪ , P1 .F‬ﺕﺕ‪ %‬ا‪ . , T1 ~P‬ا"
ى ‪. R‬‬
‫‪r‬‬ ‫• ﺏ
‪ g E‬اﻥن ا‪F‬ﻥ‪ 3‬ﺕ ‪:‬‬
‫‪r‬‬
‫‪∑Fext = ma G‬‬
‫‪r r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪P + R1+T1 = m1a1‬‬
‫ﺏ
‪ .I/‬ا‪ -M‬ا>‪ J‬ﺏ"  ‪: ( o, i, j ) <II‬‬
‫‪Px + Rx + T1x = m1 ax‬‬
‫‪Py + Ry + T1y = m1 ay‬‬
‫‪0 + 0 – T1 = m1 a1x‬‬
‫‪- P1 + R + 0 = 0‬‬
‫‪T = m1 a‬‬
‫‪- P1 + R = 0‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 39 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

T = m1 a .......... (1)
- m1 g + R = 0 ....... (2)
. B <"!‫ ا‬: ‫ة‬%
‫ ا‬I!‫• ا‬
r .rIB `%
‫ ﻥ‬3‫ أرﺽ‬3/E : ‫را‬6‫ﺝ] ا‬% •
T2 ~P‫ ا‬%‫ ﺕﺕ‬, P2 .F‫ ا‬: I!‫ ا‬CIJ ‫ة‬%‫رﺝ ا?ﺙ‬P‫• اى ا‬
r : ‫ ﺕ‬3‫ﻥ‬F‫ اﻥن ا‬g E
‫• ﺏ‬
∑Fext = mar G
r r
P 2 + T2 = m 2a 2
: ( o, i, j ) <II  "‫ ﺏ‬J>‫ ا‬-M‫ ا‬.I/
‫ﺏ‬

P2x + T2x = m2 a2x

P2y + T2y = m2 a2y
P2 – T2 = m2 a2x
0–0+0=0
m2 g – T = m2 a ............ (3)
: 6!‫ف ﻥ‬%# C‫ف إ‬%# (3) ، (1) 
-M‫ﺏ!] ا‬
T + m2 g – T = m1 a + m2 a
m2 g = ( m1 + m2) a

m 2g
a=
m1 + m 2

‫ي‬A+‫آ‬% ‫ إذن‬, A+‫ل ا‬M+‫ ﺥ‬O+‫( ﺙﺏ‬B) <"+!‫ ا‬+EJ A+‫آ‬% ‫( و‬A) <"+!‫ ا‬+EJ A+‫آ‬% ‫  ﺕ"رع‬M‫ ‚ن آ‬NIJ ‫و‬
.‫م‬Q
‫ ﺏﻥ‬J‫آ "
 
"ر‬%‫( & ﺡ‬B) ، (A) "!‫ ا‬EJ
: ~P‫ ا‬%‫ﺕﺕ‬
: ‫( ی'ن‬1) -M‫ ا‬
m 2g
T = m1 a = m1
m1 + m 2

m1m 2g
T=
m1 + m 2

: (3) -M‫أو  ا‬
m2 g – T = m2 a
m2 g + m2 a = T
T = m2 g + m2a

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 ‫;‪40 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫)‪T = m2 ( g + a‬‬

‫و آ‪  .‬ا‪ 
-M‬ی?دي إ‪ C‬ﻥ‪ b‬ا
! ‪.‬‬
‫‪M‬ﺡ‪: Q‬‬
‫ا ‪: 63-‬‬

‫‪ 3‬ﺡ اﺡ
اء ا!‪ 3 CIJ I‬أﺝ"م آ ‪ 3‬ا>'‪ .‬ا"ﺏ‪ g‬ﻥ"
‪ .‬ﻥ‪ b‬ا‪%E‬ی 
‪6/‬ی‪ J 6‬رة ا
"رع ﺡ‪ a‬ﻥ!‪: 6‬‬

‫‪m 2 - m1‬‬
‫=‪a‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪m + m1 + m 2‬‬

‫ﺝـ‪ -‬ﺡآ‪ 3‬آ) ‪ 3 ,#C‬ﺝ ﺹ ‪@ ]C‬ي ‪,‬ﺉ‪:‬‬

‫ا‪'"+‬ن ‪+# C+IJ‬ل ﺥ‪ ~+‬ا‪ .+‬ا‪
"+ <+QJ‬ي ‪.+i‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪ -‬ی
‪%/‬ك ﺝ"< ‪ nId‬آ
‪ m N
I‬و ‪%‬آ‪ G N+
EJ A+‬اﺏ
‪6+‬اءا ‪+‬‬
‫ی‪ ] ]k‬ا‪ g‬زاوی ‪ .α‬ﻥ‪%‬ض أن ‪-‬ى ا‪y‬ﺡ
'ك ﺕ' ‪-‬ة ﺙﺏ
 ‪ ƒ‬ﺕازي ا"
ي و ﺕآ‪ b‬ﺝ& ا‪%/‬آ‪.‬‬

‫ا ‪: 64-‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 41 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

: ‫آ‬%/‫  ا‬# ‫درا‬

. A <"!‫ ا‬: ‫ة‬%
‫ ا‬I!‫• ا‬
r r . IB
r `%
‫ ﻥ‬3‫ أرﺽ‬3/E : ‫را‬6‫ﺝ] ا‬% •
. ƒ ، R : (A) <"!‫ ا‬CIJ ‫ ا"
ى‬. , P .F‫ ا‬: I!‫ ا‬CIJ ‫ة‬%‫رﺝ ا?ﺙ‬P‫• اى ا‬
r : ‫ ﺕ‬3‫ﻥ‬F‫ اﻥن ا‬g E
‫• ﺏ‬
∑Fext = mar G
r r r
P+R +ƒ = ma
: ( o, i, j ) <II  "‫ ﺏ‬J>‫ ا‬-M‫ ا‬.I/
‫ﺏ‬
Px + Rx + T1x = m1 ax
Py + Ry + T1y = m1 ay
P sinα + 0 – ƒ = m a
- P cosα + R + 0 = 0
m g sinα – ƒ = m a …….. (1)
- m g cosα + R = 0 …….. (2)
: ‫( ی'ن‬1) -M‫ ا‬

m g sinα - ƒ
a=
m

ƒ
a = g sinα -
m

: Q‫ﺡ‬M
: 3I‫ رة ا
"رع آ ی‬J ‫ ﺕ'ن‬,(ƒ = 0) ‫ﺡ
'آت‬y‫ب ا‬B 3

a = g sin α

 :( ‫אط‬1 ‫א‬2‫طقد‬−9

: 3X‫ی‬YW 3W,T -‫أ‬
‫ﺏ‬/"+++‫ اﻥ‬+++‫آ‬%‫ ﺡ‬+++-# +++
‫ ﺕ‬+++IB `%+++
‫ ﻥ‬3+++‫ أرﺽ‬3/E+++ ]+++‫ﺝ‬% 3+++ ( ‫ أرض‬+ +++‫*ی‬- ) +++I!‫ ا‬+++-# -
1
: 3‫ أرض( ه‬+ ‫*ی‬-) I!‫ ا‬-# , g ‫!ذﺏ‬I <Q
 .‫ ﺡ‬3 ، EPP = mgz ‫ آ ﺙ‬-# ‫ و‬Ec= mν 2
2

1
E = mν 2 + mgz
2

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 ‫;‪42 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫ب‪ 3W,T -‬ا ‪YW ) 3‬ی‪ + 3X‬أرض ( \! ا "‪ 3 ,‬ا @! ‪5‬ن \‪W ,Q‬ى ا‪:‬ﺡ@‪,‬ك ‪: 3 Q‬‬
‫‪ -‬إذا آﻥ‪ O‬ا*ی ‪ U‬ﺕ‪ ]+P‬إ‪+- C+‬ى ﺥرﺝ‪ +‬آ‪+‬ى ا‪U‬ﺡ
'‪+‬ك ‪ MF+‬ﻥ‪+‬ل ‪ +J‬ا!‪*- ) +I‬ی‪ + +‬أرض( أﻥ&‪ +‬ﺝ‪+I‬‬
‫‪A‬و و ‪ 3‬ه*` ا‪ /‬ﺕ'ن ‪ -#‬ا!‪ t/ I‬أي ﺕﺥ* ﻥ‪ b‬ا ‪ 3‬أي ﺽ]  ا‪%/‬آ و ا" ‪ 3 n‬ذ‪G+‬‬
‫ید إ‪ C‬أن ا‪y‬ﻥ‪P‬ض ‪ 3‬ا‪ -E‬ا‪%/‬آ ی‪/‬ل آ‪ I‬إ‪ -# C‬آ ﺙ ‪.‬‬
‫‪ -‬إذا اﻥ
‪ OI‬ا*ی  اﺽ] ‪ 6J M1‬ا‪ t1 +Q/I‬إ‪ C+‬اﺽ‪ 6+J M2 ]+‬ا‪ ، t2 p+/I‬و آﻥ‪ E1 O+‬ه‪ +-# 3+‬ا!‪+I‬‬
‫) ‪*-‬ی ‪ +‬أرض ( ‪ 3‬اﺽ] ‪ 6J M1‬ا‪ t1 Q/I‬و ‪ E2‬ه‪ 3 &
-# 3‬اﺽ] ‪ 6J M2‬ا‪‚ t2 Q/I‬ﻥ‪ N+‬ﺏ ‪+J %+‬‬
‫ ‪6‬أ اﻥ‪/‬ظ ا‪ -E‬ﺏ رة ‪:‬‬

‫‪E1 = E2 → EC1 + Epp1 = Ec2 + Epp2‬‬

‫‪ -‬ا‪6‬را‪ +‬ا
!‪%‬ی ‪+E
 +‬ر آ‪ + .+‬ا‪ +-E‬ا‪%/‬آ‪ EC +‬و ا‪ +-E‬ا'‪ EP +‬و آ‪*+‬ا ا‪ +-E‬ا'‪E = EC + EP +I‬‬
‫‪*- ) I!I‬ی ‪ +‬أرض ( ‪ 3‬ا‪ /‬ا
‪ 3‬ﺕ'ن & ‪-‬ى ا‪y‬ﺡ
'ك &‪ I‬أ‪ OEJ‬ا ﻥت اﺽ‪) 3 /‬ا>'‪(65-.‬‬
‫ا ‪: 65-‬‬

‫ﺝـ‪ 3W,T -‬ا ‪YW ) 3‬ی‪ + 3X‬أرض ( \! ا "‪ 3 ,‬ا @! ‪5‬ن \‪W ,Q‬ى ا‪:‬ﺡ@‪,‬ك ‪: 3 Q f‬‬
‫‪ -‬إذا آﻥ‪ O‬ا*ی ﺕ‪ ]P‬إ‪- C‬ى اﺡ
'ك ﻥل ‪ J‬ا!‪*- ) I‬ی ‪ +‬أرض( أﻥ& ﺝ‪A %B I‬و و ‪ 3‬ه*` ا‪/‬‬
‫ﺕ'ن ‪ -#‬ا!‪ t/ %B I‬أي أﻥ&‪%+$
 +‬ة ‪ ،‬و ا‪ 3+ n "+‬ذ‪ G+‬ی‪+‬د إ‪ C+‬أن ا‪y‬ﻥ‪+P‬ض ‪ 3+‬ا‪ +-E‬ا‪%/‬آ‪U +‬‬
‫ی‪/‬ل آ‪ I‬إ‪ -# C‬آ ﺙ ‪.‬‬
‫‪ -‬إذا اﻥ
‪ OI‬ا*ی  اﺽ] ‪ 6J M1‬ا‪ t1 +Q/I‬إ‪ C+‬اﺽ‪ 6+J M2 ]+‬ا‪ ، t2 p+/I‬و آﻥ‪ E1 O+‬ه‪ +-# 3+‬ا!‪+I‬‬
‫) ‪*-‬ی ‪ +‬أرض ( ‪ 3‬اﺽ] ‪ 6J M1‬ا‪ t1 Q/I‬و ‪ E2‬ه‪ 3 &
-# 3‬اﺽ] ‪ 6J M2‬ا‪‚ t2 Q/I‬ﻥ‪ N+‬ﺏ ‪+J %+‬‬
‫ ‪6‬أ اﻥ‪/‬ظ ا‪ -E‬ﺏ رة ‪:‬‬

‫‪E2 = E1 + Wm‬‬

‫ﺡ‪ Wm : a‬ه ‪- .J‬ى ا‪U‬ﺡ

'ك ‪.‬‬
‫‪ -‬ا‪6‬را‪ +‬ا
!‪%‬ی ‪+E
 +‬ر آ‪ + .+‬ا‪ +-E‬ا‪%/‬آ‪ EC +‬و ا‪ +-E‬ا'‪ EP +‬و آ‪*+‬ا ا‪ +-E‬ا'‪E = EC + EP +I‬‬
‫‪*- ) I!I‬ی ‪ +‬أرض ( ‪ 3‬ا‪ /‬ا
‪ 3‬ﺕ'ن & ‪-‬ى ا‪y‬ﺡ
'ك &‪ I‬أ‪ OEJ‬ا ﻥت اﺽ‪) 3 /‬ا>'‪. (2-.‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪43 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫ا ‪: 66-‬‬

‫د‪8"5 -‬ی‪ 8‬ذروة ‪,‬ر ‪YW‬ی‪8M lM#@ 3X‬أ ا"‪,X‬ظ ا ‪: 3W,#‬‬

‫‪r‬‬
‫‪ -‬ﻥ*ف ﺝ"< ‪*-) nId‬ی( آ
‪ m N
I‬ﻥ‪ /‬ا‪ qE  CIJ‬ارض ﺏ"‪ J%‬اﺏ
‪6‬ا‪ ν 0 i‬و ﺏ‪A‬اوی ‪ α‬ﺏ"  ‪.g‬‬

‫ا ‪: 67-‬‬

‫• ا!‪ I‬ا
‪%‬ة ‪*- ) :‬ی ‪ +‬أرض (‬
‫• ‪%‬ﺝ] ا‪6‬را ‪ 3/E :‬أرض ﻥ
‪. 3IB `%‬‬
‫• ﺏه‪+++‬ل ا‪U‬ﺡ
'‪+++‬ك ‪ ]+++‬ا&‪+++‬اء و دا‪ +++‬أرﺥ‪6+++‬س ‪ U ،‬ی‪ ]+++P‬ا!‪ <"+++‬ا‪*+++‬وف إ‪+++- C+++‬ى ﺥرﺝ‪+++I! +++‬‬
‫) ﺝ"< ‪ +‬أرض( ﺝ‪A I‬و و ‪ NIJ‬ﺕ'ن ‪. t/ &
-#‬‬
‫‪ -‬ﺏ‪
J‬ر ا‪
"+‬ي ا‪%‬ﺝ‪"+/ 3+‬ب ا‪ +-E‬ا'‪ +‬ه‪ C+IJ g+ E +‬ا‪
"+‬ي ا‪+‬ر ‪ +‬ﻥ‪ +E‬ا‪*+‬ف و أن ‪z = 0‬‬
‫آ*‪ J G‬ﻥ‪ E‬ا*ف ‪ ،‬ﺕ'ن ‪ -#‬ا!‪ 6J I‬اﺽ ا‪y‬ﺏ
‪6‬ا‪ Q/ ) i‬ا*ف( ‪:‬‬
‫) ‪EPP0 = m g z = 0 ( z = 0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪E C = mν 2 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪E 0 = mν 2 0‬‬
‫‪2‬‬

‫و ‪ 6J‬ا‪y‬رﺕع ا‪) S 3QJ‬ا*روة( ی'ن ‪:‬‬

‫‪EPP0 = m g zS‬‬
‫‪1‬‬
‫‪E C = mν 2S‬‬
‫‪2‬‬
‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫
 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 44 : 9:; 66+ 4 
5 – 7 8 

1
E = mν S2 + m g zS
2
: ‫ أن‬a‫و ﺡ‬
vS = v 2xS + v 2yS
: ‫ی ﺏ‬6
vxS = v0x = v0 cosα
vyS = 0
: ‫ ی'ن‬NIJ ‫و‬
vS = (v0 cos α) 2 + 0 = v 0 cos α
: 6!‫ ﻥ‬-E‫ رة ا‬J 3 ‫ﺏ
ی‬
1
E = m v 02 cosα 2 + m g zS
2
: ‫ ی'ن‬-E‫ظ ا‬/‫أ اﻥ‬6  
E = E0

EPP0 = m g z = 0 ( z = 0 )
1
E C = mν 2 0
2
1 1
m v 02 cosα 2 + m g zS = m v 02
2 2
1
m g zS = m v 02 ( 1 - cosα 2 )
2
cosα + sinα2 = 1 → 1 – sinα2 = cosα2
2

1
m g zS = m v 02 sinα 2
2
1
g zS = v 02 sinα 2
2

v 0 2 sinα 2
zS = OS =
2g

' (  : &#$% .   ،  ،  !

 :  –
  – 

 ‫;‪45 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪−10‬دود
ون‪ :‬‬
‫* ا"   ‪ 3IB‬إ‪ C‬أﻥ>
ی ‪:‬‬
‫ ﺏ اه< ا
‪ 3‬ﺕ
ز ﺏ‪ 6/‬آ ‪%‬ة ] أﻥ& اآ‪ %F‬ﺕ‪6+‬ا‪ ,‬ا‪%/‬آ‪ ,+‬ا‪*+‬ي ی‪6+‬ﺥ‪r 3+ .‬ن واﺡ‪ 6+‬ا‪+‬ء و ا‪.A+‬‬
‫ﺏ‪ k++‬ﺵ‪ ,I++‬ی'‪ ++‬و‪ h++d‬ا‪%/‬آ‪ ++‬ﺏا‪ E++‬ا‪"++‬ر )'‪%++‬ة ا‪++‬ء( و ﺏ'‪ ++‬ا
‪ 3++‬ی‪ ]++E‬ﺏ&‪ ++‬ه‪*++‬ا ا‪"++‬ر )'‪%++‬ة‬
‫ا‪%/ .(A‬آ إ ًذا ﺕ
‪ A‬ﺏ"ر ﻥ& ﺕ‪ I ./‬إﺽ ﺡل ا"‪.J%‬‬
‫ﺏ آن &م ا‪& J  iB A‬م ا‪%/‬آ ‪ 6J‬أر‪ ,E‬آ‪+‬ن ا‪%/‬آ‪ `6+J +‬ﺥ‪ +d‬ﺝ‪"+‬م؛ أ‪ O/ +d‬ا‪%/‬آ‪+‬‬
‫‪ 3IB 6J‬ﺥ‪ d‬ﻥ‪  "+‬ﺝ‪"+‬م ‪%+&Q,‬ت آ‪ + .+‬ا‪ J%"+‬ا‪) +Q/I‬أي ﺕ‪ %+$‬ا‪ ]+-‬ﺏ‪ (A+I  "+‬و ا
‪"+‬رع‬
‫)ﺕ‪ %$‬ا"‪ J%‬ﺏ"  ‪.(AI‬‬
‫و ﺏ‪ 6‬إﻥ!ز` ‪6‬ة ﺕ!رب‪U ,‬ﺡ‪ 3IB p‬ﺏن أﺝ" ذات آ
‪ I
P .‬ﺕ‪ ~"+‬ﺏ‪ b+‬ا'‪ + b+'J C+IJ) +‬آ‪+‬ن ی‪N+Q‬‬
‫أر‪ (E‬و ﺕ‪ .d‬إ‪ C‬ﺕ'< ا
‪E‬ر ا‪*& 3A‬ا ا"ط ﺡ‪ a‬و‪ » Nd‬ﺏ
"رع ﺏﻥ
‪Q‬م «‪ .‬و ﺕ‪ .+d‬ﺏ
!رﺏ‪ N+‬إ‪C+‬‬
‫إ‪EJ‬ء ﻥ‰  ‪6‬أ ا‪ E‬ا"  ا‪.I$‬‬
‫أ‪%/I q d‬آ ‪#‬ﺏ] ﻥ" ‪ ,3‬ﺡ‪ U a‬ﺕﺝ‪ 6‬ا‪%/‬آ إ‪ U‬ﺏ"  >‪3‬ء )ا‪%‬ﺝ](‪.‬‬
‫'ﻥ‪ G‬ﻥﺕ ‪:‬‬
‫إن أس ‪A‬یء ﻥﺕ ه ا
‪%‬اﺽ‪ N‬وﺝد ء ‪+ ,gIE‬ء ﺙ‪M‬ﺙ‪ 3+‬اﺏ‪+‬د‪ ,‬ی‪ g+/‬ﺥ‪+‬اص ه‪ +6‬إ‪6+I-‬س‪' ,‬ﻥ‪O+‬‬
‫ﻥ‪%Q‬ی
‪ N‬ا'ﻥ' آ‪ I‬و   أﺝ‪ .‬و‪ hd‬ا‪Q‬اه‪ %‬اﺏ‪MI I‬ﺡ‪ ,Q‬إ‪ C+‬أن اﺥ
‪ O+J%‬ا&‪ %+B +6‬ا‪6I-y‬ی‪,+‬‬
‫ﺡ‪ a‬ﺕ‪ .d‬ا‪I‬ء إ‪ C‬أن ﺕ‪%k‬ی‪ q‬ﻥﺕ ‪ b‬ﺏ‪ ,+IE /‬ﺏ‪ .+‬ه‪ h+d I"+ +‬ا‪3>+‬ء ا‪%‬یﺽ‪ 3+‬ا‪*+‬ي ی‪*+‬ج‬
‫اء‪.‬‬
‫و ﺡول ﻥﺕ ﺕ‪%‬ی‪" h‬ا‪ A‬ا‪ gIE‬و ا'ﻥ‪ 3‬ا*ي ی" ّ‪ %‬ﻥ‪Q‬م اﺵء"‪.‬و أه< آ‪ 3 I‬ه‪ `*+‬ا!‪ +I‬ه‪, "g+IE" 3+‬‬
‫ﺡ‪ a‬ﺏ"  ﺕ‪ ,‬اء و ا‪ A‬ه ﻥ"& ﺏ"  ‪ ,]!I‬و ‪ U‬ی' أن ی
ﺙ‪%‬ا ﺏي ﺵ‪3‬ء‪.‬‬
‫إن  ﺏ ﻥ!ﺡت ﻥﺕ ا' ‪%‬ى‪ ,‬ﺕ‪ .d‬آ‪  .‬أدا‪ (Adams)b‬و  ‪%‬ی‪  (Le Verrier)3‬ﺕ‪ ]+-‬وﺝ‪+‬د‪]+ ,‬‬
‫إ‪EJ‬ء ا'ن ا‪6/‬د‪ ,‬آآ‪ n‬ﺝ‪6‬ی‪ 6‬و ه*ا ﺏ‪6+J n "+‬م اﺡ
‪%+‬ام أوراﻥ‪+‬س ‪+‬اﻥ ﻥ‪+‬ﺕ‪ ,‬و ه'‪*+‬ا ﺕ‪ <+‬اآ
‪>+‬ف ﻥ
‪+‬ن‪ ,‬و‬
‫&*ا‪ 6J ,‬ﺡ‪6J p‬م اﺡ
‪%‬ام ‪EJ‬رد &*` ااﻥ‪ ,‬ﺕ< ﺕ"‪ `%‬أی ﺏﺝد ﺝ"< ‪ 3+ n "+
 3'I‬ذ‪ ,G+‬و ‪ <+‬ی‪G+ <
+‬‬
‫ا‪ A$I‬إ‪&t 6J U‬ر ا‪%Q‬ی ا"  ی>
ی‪.‬‬
‫إن !ل ‪Md‬ﺡ ا‪%Q‬ی ا'ﻥ' ﺕ ‪6/‬ود ‪ CIJ‬ا"
ی ا‪
 M‬ه ‪ 3‬ا' ‪ %‬و ‪ 3‬ا‪ %$k‬ﺡ‪ a+‬ﺕ
‪6+‬‬
‫‪ C++IJ‬ﺥ‪ ++d‬ا
‪A++‬ا‪ ,‬أي أن ز‪M ++‬ﺡ‪++t ++Q‬ه‪%‬ة یا‪ g++‬ز‪ ++‬ﺡ‪6++‬وﺙ& و ی
‪ 3++‬ه‪*++‬ا أن ا‪ ++I‬ﺕ
‪r .++‬ﻥ‪++ ++‬‬
‫ا
‪%‬آ ‪ +‬ا‪6‬رو‪ ++‬إ‪ C++‬ا‪M‬ﺡ‪ %++B ,p++‬أﻥ&‪ ++‬ﺕ
‪ .++‬ﺏ‪ J%"++‬اﻥ
‪>+‬ر ا‪++‬ء‪ ++ ,‬ی‪M++d 6++‬ﺡ 'ﻥ‪ G++‬ﻥ‪++‬ﺕ ‪6‬را‪++‬‬
‫ا‪%/‬آت ذات ا"‪ J%‬ا‪%‬ی   ‪ J%‬اﻥ
>ر اء‪.‬‬
‫* ا
‪E‬ر ا'‪: 3‬‬
‫ا ‪: 68-‬‬ ‫‪ -‬ر‪ <+++++B‬ا
‪>+++++‬ﺏ‪ N‬ﺏ‪ +++++‬ا‪ .+++++‬ا
‪+++++‬دل ا!‪+++++‬ذﺏ‪ 3‬و ا‪ .+++++‬ا
‪+++++‬دل‬
‫ا'&‪%‬و‪ 3"++#$‬ا‪*++‬ي ی‪++‬ﺡ‪ 3‬ﺏﺝ‪++‬د ﺕ‪>++‬ﺏ‪ N‬ﺏ‪ ++‬ا‪ ++Q‬ا'‪++‬آ ‪3‬‬
‫و ا*ري ‪ ,‬إ‪ U‬أن ا‪ %B /‬ذ‪. G‬‬
‫‪ -‬ﺕ!ﻥ‪ b‬اﻥ‪ Q‬ا*ری ا
‪ & 3‬ﻥ‪ b‬ا
‪%‬آ‪ U : n‬ی'‪ +‬و‪ h+d‬ا‪*+‬رة‬
‫ﺏ‪%E‬ی آ‪ 3 , 'M‬ﻥ&ی‪ +‬ا‪%+‬ن ‪, XIX‬اآ
ُ‪ h>+‬ا‪6‬ی‪ + 6+‬ا‪+Q‬اه‪%‬‬
‫ا‪A‬ی‪ i‬ا
‪ < 3‬ﺕ>‪%‬ح ﺏا‪ E‬ا'ﻥ‪ G‬اﺽ‪ *+ J‬ﻥ‪+‬ﺕ و ‪+‬‬
‫ﺏ ه*` ا‪Q‬اه‪ : %‬إﺵع ا!"< اد و ا‪ .‬ا'&‪%‬وﺽ‪.3i‬‬
‫‪%>+++‬ح ه‪ `*+++‬ا‪+++Q‬اه‪%+++J %‬ف ا‪%+++‬ن ا‪%>+++‬ون ﺕ‪+++E‬را ﺡ‪.+++I +++‬‬
‫ا
!‪%‬ی ‪ 3++‬ا‪*++‬ي ‪ ]++d‬أ‪++‬س ‪ ++‬ی‪ C"++‬ا‪A‬ی‪++‬ء ا'‪ .++‬ﺥ‪++& ++d‬‬
‫ا
‪ g/‬ا
!‪%‬ی ‪% 3‬ﻥ‪ G‬و ه‪%‬ﺕ‪. 1914 3 A‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪46 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫‪ -#‬ا!‪) I‬آآ‪ %- – n‬ا‪: (3JEd‬‬

‫‪ 6J‬ی'ن ‪ %-‬ا‪6 3 3JEd‬ار ‪ ,‬ﺕ
‪ GI‬ا!‪) I‬آآ‪ %- – n‬ا‪6/ -# (3JEd‬دة‪ ,‬أآ ‪ %‬آ‪ I‬ﺕاﺝ‪ 6‬ا‪%‬‬
‫ا‪ 3JEdU‬ﺏ‪6‬ا ‪ J‬ا'آ‪ .n‬ﺏ أن ﺝ] ا‪y‬رﺕ‪+J‬ت و ﺝ‪ ]+‬ا‪J%"+‬ت ‪‚+ ,+I
/‬ن آ‪ <+- .+‬ا‪ ,+' +-E‬أي‬
‫ی' أن ﺕﺥ* ‪ -#‬ه*` ا!‪ I‬أي ‪6‬ار و ‪ N‬ی'& ا
‪ %+$‬ﺏ‪%
"+ k+‬ة‪ ,‬ه‪*+‬ا ﺡ‪+‬ل ا!‪) +I‬ﺏ‪%‬وﺕ‪+‬ن ‪ -‬إ'
‪%+‬ون(‬
‫‪ 3‬ﻥذج ذرة ا&‪6‬روﺝ ‪.MF‬‬
‫‪ -#‬ا!‪) I‬ﺏ‪%‬وﺕن ‪ -‬إ'
‪%‬ون( *رة ا&‪6‬روﺝ ‪:‬‬
‫ﻥ‪M‬ﺡ‪ h# p‬ﺥ‪E‬ط ﺥص ﺏ*رة ا&‪6‬روﺝ)ا>'‪. (69-.‬‬
‫ا ‪: 69-‬‬

‫‪ 3‬اا‪ ,]-‬رأی‪ 3 ,‬ا" او‪ C‬ﺙﻥي‪ ,‬أﻥ‪ N‬ی' ا

‪%‬ف ‪ %kJ CIJ‬آ‪ 3i‬اﻥ‪k/I .N#  -ME‬ل ‪ CIJ‬ه*ا‬
‫ا‪ ,hE‬یﺽ] ا&‪6‬روﺝ ‪ 3‬ﺡ ﺏ زﺝﺝ‪ ,‬ﺕ‪ O/‬ﺽ‪ ,P ~$‬ﺙ< ﺕ‪6‬م ‪*I -#‬رات‪6/ ,‬ث ﺕ‪ 3+ %$‬ﺡ‪ +‬آ‪.+‬‬
‫ذرة‪.‬‬
‫ا ‪:70-‬‬
‫ﺕ'
"‪ n‬ا*رات ‪ -#‬زا‪6i‬ة‪ q k
 ,‬ﻥ>‪ E‬و ‪%
"+ %+B‬ة‪ .‬و ‪ 6+J‬ﺕ‪+‬د إ‪C+‬‬
‫ﺡ
&‪ ,‬اآ‪ %F‬ا
‪%‬ارا‪ ,‬ﺕ‪ &
-# P‬ﺏ‚‪6d‬اره ‪ -E‬ﺽ‪.i‬‬
‫إﻥ ﻥ‪M‬ﺡ‪ h# p‬ﺥ‪E‬ط‪ ,‬و‪%
" # b‬ا‪ ,‬وه*ا ی‪ 3‬أن ﺕاﺕ‪ %‬ا‪y‬ﺵ‪J‬ت‬
‫ا‪k‬درة ‪ U‬یﺥ* إ‪ - U‬ﺥ‪* d‬ا ﻥل أن ا
ﺕ‪.<' %‬‬
‫اﺕن و ‪%‬ﺽ ﺏر ‪:‬‬
‫‪ ,1900 +++ 3+++‬ﺡ‪6+++‬د ‪+++‬آ‪ b‬ﺏ‪M‬ﻥ‪ G+++‬ا‪ +++-E‬ا‪%+++# +++ +++‬ف اﺝ‪+++‬ت‬
‫ا'&‪%‬و‪ ."++#$‬آ‪ ++‬ا‪ „

++‬أن ﺕ‪/‬ی‪ .++‬ا‪ ++-E‬ا'&‪%‬و‪ U "++#$‬ی‪6++/‬ث‬
‫إ‪ U‬ﺏ<  و ه‪ » 3‬آت«‪.‬‬
‫‪ , 1905  3‬ا‪%
-‬ح أی>
ی ا'‪%‬ة ﺏ‪+‬ن ا'‪ <+‬ا‪-+E‬ي ‪+/‬ل ‪%+# +‬ف‬
‫ﺝ‪"+++++++‬ت ‪6‬و‪ +++++++‬ا'
‪ +++++++I‬و ا‪ 3+++++++ &
J%+++++++ , />+++++++‬ا‪%+++++++‬اغ ‪m.s-‬‬
‫‪c ≈ 3 ×108 1‬‬
‫‪6- ,1913  3‬م ﺏر ‪%‬ﺽ
‪ ,N‬ا
‪ 3‬ﺕ"‪ h# %‬ذرة ا&‪6‬روﺝ ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺕ‪ -# %$‬ا*رة وآ<‪.‬‬
‫‪ U -‬ی' ‪*+I‬رة أن ﺕ
اﺝ‪ 6+‬إ‪ 3+ U‬ﺏ‪ +‬ﺡ‪U+‬ت ‪ +%ّ  +-#‬ﺝ‪6+‬ا ‪ ,‬و‪A+‬ة‬
‫ﺏ"
ى ‪-#‬ي ‪. En‬‬
‫‪ -‬ی‪6k‬ر ﺕن ﺕاﺕ‪ 6J υ `%‬ﺕ
‪ .‬ا*رة  ‪
"+‬ى ‪ Ep‬إ‪
"+ C+‬ى ‪+-#‬‬
‫‪ En P‬ﺡ‪. Ep - En = h × υ : a‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬
 ‫;‪47 : 9:‬‬ ‫ ‪66+ 4 
5 – 7 8‬‬

‫رأی ﺏ‪ ,‬أن ا

اﺕ‪%‬ات ‪%
" %B‬ة ﺏ‪ .‬ه‪ .' 3‬ﻥ"

„  ‪ J‬رة ﺏر أن ا
‪ Ep - En %$‬ه‪ +‬أی‪ .<+' +‬ﺏ‪+‬‬
‫أن ا"
ى ا‪ -# ,O F -EI 3‬ا*رة '‪ -# b'J .‬ا!‪) I‬آآ‪ +-# ,(%+- - n+‬ذرة ا&‪6+‬روﺝ ‪U‬‬
‫ﺕﺥ* إ‪ .-%
 - U‬إذن ا‪Q‬م ا'آ ‪*I 3‬رة ‪%‬ض‪.‬‬
‫ی  ا ن ا‪-E‬ي ا "~ *رة ا&‪6‬روﺝ )ا>'‪(71-.‬‬
‫ا"
ى ا‪%‬ﺝ‪ ,3‬اﺥذ ی"وي ا‪ ,%k‬ی‪ .F‬ﺡ ا
>~ ا‪ : <QJ‬ه‬
‫ا ‪: 71-‬‬
‫‪*I‬رة ا>‪%‬دة )ﺏ‪%‬وﺕن و إ'
‪%‬ون ‪%/
 %B‬آ‪Uk ,‬ن ﺏ" ‪U‬‬
‫
ه(‪  .‬ه*ا‪ ,‬ﻥ"

„ أن ‪ -#‬ا"
یت اﺥ‪%‬ى   و ه*ا ‪<& %B‬‬
‫ﻥ ﻥ‪ n"/‬دا‪ i‬ﺕ‪%$‬ات ‪ 3‬ا‪.-E‬‬
‫* ا
‪: „i‬‬
‫‪ -‬ا‪++‬ء و ﺕ‪6/‬ی‪ 6++‬ا'‪ : ++‬أآ‪ 6++‬أی‪
>++‬ی ‪ ,1905 ++ 3++‬أن ا‪++‬ء '‪,<++‬‬
‫'‪++‬ن ‪ » ++‬آ‪++‬ت )‪ ++ (quanta‬ا‪y‬ﺵ‪J++‬ت «‪ ,‬ﺝ‪"++‬ت ﺕ‪++& ++-# G++I‬‬
‫‪ -MJ‬ﺏ
اﺕ‪ %‬اء‪ .‬ه*` ا!"ت ﺏ‪6‬ون آ
‪ O+ +I‬ﺕﻥ‪+‬ت )‪(photons‬‬
‫‪. 1926 3‬‬
‫‪ -‬ا‪++‬دة و ﺕ‪6/‬ی‪ 6++‬ا'‪ : ++‬ی‪++‬د ا‪6++I .++‬ﻥرآ‪ 3‬ﻥ‪ bI++‬ﺏ‪++‬ر ‪ 3++‬ا‪%++
-‬اح‬
‫اذج ا‪*+‬ري ا
ا‪ ]+ g+‬ا'‪+‬ر ا!‪6‬ی‪6+‬ة 
‪6/‬ی‪ 6+‬ا'‪%+d : +‬ح ‪+ 3+‬‬
‫‪ ,1913‬أن ‪-#‬ت ا*رات ‪ U‬ﺕﺥ* إ‪ b'J) -%
 - U‬ا< ا"
‪%‬ة( ‪.‬‬
‫إن ‪
"++‬ى ‪
"++ .++' : <++' ++&
-#‬ى ‪6++/ ++-#‬دة‪ ,‬ﺥ‪ ++d‬ا‪%++‬د ‪++%‬‬
‫ﺏا‪6J E‬د` ا'‪ n 3‬ا*ي یﺥ* ادی‪. n = 1, 2, 3, ... %‬‬
‫‪ -‬ا"
ى اا‪ g‬ل‪ n = 1‬ی"‪ C‬ا"
ى ا‪ ,3+‬ی‪ .+F‬ا‪
"+‬ى ادﻥ‪C+‬‬
‫‪. -EI‬‬
‫ﻥ
! ‪:‬‬
‫‪ -‬إن ا*رات‪ ,‬ا!‪A‬یŠت و ااة ﺕ
‪
" GI‬یت ‪.-%
 -#‬‬
‫‪ -‬أﺙ‪++‬ء ﺕ‪/‬ی‪-++# .++‬ي‪ ,‬ی'‪ ++-E ++‬ا‪*++‬رة ا‪y‬ﻥ
‪++‬ل ‪
"++ ++‬ى ‪-++#‬ي ‪ Ei‬إ‪
"++ C++‬ى ‪-++#‬ي ‪ Ej‬ﺡ‪Ej > Ei a++‬‬
‫و ا'‪.b‬‬
‫‪ -‬ی!‪ n‬أن ﺕ‪ g/‬ا‪ -E‬ا‪ -MJ E /‬ﺏر ‪:‬‬
‫‪ Ei < Ej ] E = Ej - Ei‬ﺡ‪ Ei ,E a‬و ‪ Ej‬ﺏ!ل )‪. (j‬‬

‫‪---------------‬‬
‫ﺥ‪: dM‬‬
‫‪ U‬ﺕ"‪' q‬ﻥ‪ G‬ﻥﺕ ﺏ‪6‬را ا‪%/‬آت ذات ا"‪ J%‬ا‪%‬ی  ‪ J%+ +‬اﻥ
‪>+‬ر ا‪+‬ء &‪6+/ 3+‬ودة ا
‪C+IJ %"+‬‬
‫ا"
ی ا‪
M‬ه ‪ 3‬ا' ‪ %‬و ‪ 3‬ا‪. %$k‬‬

‫** ا
ذ ‪-% :‬ﻥ‪ 3‬رس **‬
‫ﺙﻥی د ‪ <-‬ﻥی‪ O‬ﺏ‪<I‬‬
‫ا‪%P‬وب ‪E"- -‬‬
‫‪Fares_Fergani@yahoo.Fr‬‬
‫‪Tel : 0771998109‬‬

‫‪' (  : &#$%‬‬ ‫

 –  
–  ‪.   ،  ،  !
 :‬‬