CHAPTER 9.

INTEGRAL CALCULUS

1085. fíÉê~íÉÇ=fåíÉÖê~äë=~åÇ=cìÄáåá∞ë=qÜÉçêÉã=
Ä è(ñ )

∫∫ Ñ (ñ I ó )Ç^ = ∫ ∫( Ñ) (ñ I ó )ÇóÇñ ==
o ~é ñ

Ñçê=~=êÉÖáçå=çÑ=íóéÉ=fI==
o = {(ñ I ó ) ö ~ ≤ ñ ≤ ÄI é(ñ ) ≤ ó ≤ è(ñ )} K=
=

=
=
Figure 193.
=
Ç î (ó )

∫∫ Ñ (ñ I ó )Ç^ = ∫ ∫ Ñ (ñ I ó )ÇñÇó ==
o Å ì(ó )

Ñçê=~=êÉÖáçå=çÑ=íóéÉ=ffI=
o = {(ñ I ó ) ö ì(ó ) ≤ ñ ≤ î (ó )I Å ≤ ó ≤ Ç} K=
=

261
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

=
=
Figure 194.
=
1086. açìÄäÉ=fåíÉÖê~äë=çîÉê=oÉÅí~åÖìä~ê=oÉÖáçåë=
=
fÑ=o=áë=íÜÉ=êÉÅí~åÖìä~ê=êÉÖáçå= [~I Ä]× [ÅI Ç] I=íÜÉå==
Ä Ç
  
Ç Ä

∫∫o Ñ ( ñ I ó )ÇñÇó = ∫~  ∫Å
 Ñ ( ñ I ó )Çó 
 Çñ = ∫  ∫ Ñ (ñ I ó )Çñ Çó K==
 
 Å~ 
=
få=íÜÉ=ëéÉÅá~ä=Å~ëÉ=ïÜÉêÉ=íÜÉ=áåíÉÖê~åÇ= Ñ (ñ I ó ) =Å~å=ÄÉ=ïêáí-
íÉå=~ë= Ö (ñ )Ü(ó ) =ïÉ=Ü~îÉ==
Ä Ç 
∫∫o Ñ ( ñ I ó )ÇñÇó = ∫∫o Ö ( ñ )Ü( ó )ÇñÇó = ∫
 Ö ( ñ )Çñ ∫
  Ü( ó )Çó  K==

~ Å 
=
1087. `Ü~åÖÉ=çÑ=s~êá~ÄäÉë=
∂ (ñ I ó )
∫∫ Ñ (ñ I ó )ÇñÇó = ∫∫ Ñ [ñ (ìI î )I ó(ìI î )] ∂(ìI î ) ÇìÇî I==
o p

∂ñ ∂ñ
∂ (ñ I ó ) ∂ì ∂î
ïÜÉêÉ= = ≠ M áë= íÜÉ= à~ÅçÄá~å= çÑ= íÜÉ= íê~åë-
∂ (ìI î ) ∂ó ∂ó
∂ì ∂î
Ñçêã~íáçåë= (ñ I ó ) → (ìI î ) I=~åÇ=p=áë=íÜÉ=éìääÄ~Åâ=çÑ=o=ïÜáÅÜ=

262
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

Å~å=ÄÉ=ÅçãéìíÉÇ=Äó= ñ = ñ (ìI î ) I= ó = ó (ìI î ) =áåíç=íÜÉ=ÇÉÑáåá-

íáçå=çÑ=oK==
=
1088. mçä~ê=`ççêÇáå~íÉë=
ñ = ê Åçë θ I= ó = ê ëáå θ K==
=

=
=
Figure 195.
=
1089. açìÄäÉ=fåíÉÖê~äë=áå=mçä~ê=`ççêÇáå~íÉë=
=
qÜÉ=aáÑÑÉêÉåíá~ä=ÇñÇó=Ñçê=mçä~ê=`ççêÇáå~íÉë=áë==
∂ (ñ I ó )
ÇñÇó = ÇêÇθ = êÇêÇθ K==
∂ (êI θ)
=
iÉí=íÜÉ=êÉÖáçå=o=áë=ÇÉíÉêãáåÉÇ=~ë=ÑçääçïëW=
M ≤ Ö (θ) ≤ ê ≤ Ü(θ) I= α ≤ θ ≤ β I=ïÜÉêÉ= β − α ≤ Oπ K==
qÜÉå==
β Ü (θ )

∫∫ Ñ (ñ I ó )ÇñÇó = ∫ ∫ Ñ (ê Åçë θI ê ëáå θ)êÇêÇθ K=

o α Ö (θ )

263
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

=
=
Figure 196.
=
fÑ=íÜÉ=êÉÖáçå=o=áë=íÜÉ=éçä~ê=êÉÅí~åÖäÉ=ÖáîÉå=Äó==
M ≤ ~ ≤ ê ≤ Ä I= α ≤ θ ≤ β I=ïÜÉêÉ= β − α ≤ Oπ I===
íÜÉå==
β Ä

∫∫ Ñ (ñ I ó )ÇñÇó = ∫ ∫ Ñ (ê Åçë θI ê ëáå θ)êÇêÇθ K==

o α ~

=
=
Figure 197.
=
=

264
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

1090. ^êÉ~=çÑ=~=oÉÖáçå=
Ä Ñ (ñ )
^ = ∫ ∫ ÇóÇñ =EÑçê=~=íóéÉ=f=êÉÖáçåFK=
~ Ö (ñ )

=
=
Figure 198.
=
Ç è(ó )
^ = ∫ ∫ ÇñÇó =EÑçê=~=íóéÉ=ff=êÉÖáçåFK=
Å é( ó )

=
=
Figure 199.
=
=

265
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

1091. sçäìãÉ=çÑ=~=pçäáÇ=
s = ∫∫ Ñ (ñ I ó )Ç^ K==
o
=

=
=
Figure 200.
=
fÑ=o=áë=~=íóéÉ=f=êÉÖáçå=ÄçìåÇÉÇ=Äó= ñ = ~ I= ñ = Ä I= ó = Ü(ñ ) I=
ó = Ö (ñ ) I=íÜÉå==
Ä Ö(ñ )
s = ∫∫ Ñ (ñ I ó )Ç^ = ∫ ∫ Ñ (ñ I ó )ÇóÇñ K==
o ~ Ü(ñ )

=
fÑ=o=áë=~=íóéÉ=ff=êÉÖáçå=ÄçìåÇÉÇ=Äó= ó = Å I= ó = Ç I= ñ = è(ó ) I=
ñ = é(ó ) I=íÜÉå=
Ç è(ó )
s = ∫∫ Ñ (ñ I ó )Ç^ = ∫ ∫ Ñ (ñ I ó )ÇñÇó K==
o Å é( ó )

266
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

fÑ== Ñ (ñ I ó ) ≥ Ö (ñ I ó ) ==çîÉê==~==êÉÖáçå==oI==íÜÉå==íÜÉ==îçäìãÉ==çÑ=
íÜÉ= ëçäáÇ= ÄÉíïÉÉå= òN = Ñ (ñ I ó ) = ~åÇ= ò O = Ö(ñ I ó ) = çîÉê= o= áë=
ÖáîÉå=Äó=
s = ∫∫ [Ñ (ñ I ó ) − Ö (ñ I ó )]Ç^ K==
o
=
1092. ^êÉ~=~åÇ=sçäìãÉ=áå=mçä~ê=`ççêÇáå~íÉë=
fÑ=p=áë=~=êÉÖáçå=áå=íÜÉ=ñó-éä~åÉ=ÄçìåÇÉÇ=Äó= θ = α I= θ = β I=
ê = Ü(θ) I= ê = Ö (θ) I==
íÜÉå==
β Ö (θ )

^ = ∫∫ Ç^ = ∫ ∫ êÇêÇθ I==
p α Ü(θ )

s = ∫∫ Ñ (êI θ)êÇêÇθ K==

p
=

=
=
Figure 201.
=
1093. pìêÑ~ÅÉ=^êÉ~=
O
 ∂ò   ∂ò 
O

p = ∫∫ N +   +   ÇñÇó =
o  ∂ñ   ∂ó 
=

267
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

1094. j~ëë=çÑ=~=i~ãáå~=
ã = ∫∫ ρ(ñ I ó )Ç^ I==
o

ïÜÉêÉ==íÜÉ==ä~ãáå~==çÅÅìéáÉë==~==êÉÖáçå==o=~åÇ==áíë==ÇÉåëáíó==~í=
~=éçáåí=EñIóF=áë= ρ(ñ I ó ) K===
=
1095. jçãÉåíë=
qÜÉ=ãçãÉåí=çÑ=íÜÉ=ä~ãáå~=~Äçìí=íÜÉ==ñ-~ñáë==áë=ÖáîÉå=Äó=Ñçê-
ãìä~=
j ñ = ∫∫ óρ(ñ I ó )Ç^ K==
o

=
qÜÉ=ãçãÉåí=çÑ=íÜÉ=ä~ãáå~=~Äçìí=íÜÉ=ó-~ñáë=áë=
j ó = ∫∫ ñρ(ñ I ó )Ç^ K=
o

=
qÜÉ=ãçãÉåí=çÑ=áåÉêíá~=~Äçìí=íÜÉ=ñ-~ñáë=áë=
f ñ = ∫∫ ó Oρ(ñ I ó )Ç^ K==
o

=
qÜÉ=ãçãÉåí=çÑ=áåÉêíá~=~Äçìí=íÜÉ=ó-~ñáë=áë=
f ó = ∫∫ ñ Oρ(ñ I ó )Ç^ K==
o

=
qÜÉ=éçä~ê=ãçãÉåí=çÑ=áåÉêíá~=áë=
fM = ∫∫ (ñ O + ó O )ρ(ñ I ó )Ç^ K==
o

=
1096. `ÉåíÉê=çÑ=j~ëë=

jó
N ∫∫ ñρ(ñ I ó )Ç^
ñ= = ∫∫ ñρ(ñ I ó )Ç^ = o
I==
ã ã o ∫∫ ρ(ñ I ó )Ç^
o

268
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

j N ∫∫ óρ(ñ I ó )Ç^
ó = ñ = ∫∫ óρ(ñ I ó )Ç^ = o
K==
ã ã o ∫∫ ρ(ñ I ó )Ç^
o
=
1097. `Ü~êÖÉ=çÑ=~=mä~íÉ=
n = ∫∫ σ(ñ I ó )Ç^ I==
o
ïÜÉêÉ=ÉäÉÅíêáÅ~ä=ÅÜ~êÖÉ=áë=ÇáëíêáÄìíÉÇ=çîÉê=~=êÉÖáçå=o=~åÇ=áíë=
ÅÜ~êÖÉ=ÇÉåëáíó=~í=~=éçáåí=EñIóF=áë= σ(ñ I ó ) K===
=
1098. ^îÉê~ÖÉ=çÑ=~=cìåÅíáçå=
N
µ = ∫∫ Ñ (ñ I ó )Ç^ I==
po
ïÜÉêÉ= p = ∫∫ Ç^ K==
o
=
=
=
9.11 Triple Integral
=
cìåÅíáçåë=çÑ=íÜêÉÉ=î~êá~ÄäÉëW= Ñ (ñ I ó I ò ) I= Ö (ñ I ó I ò ) I=£=
qêáéäÉ=áåíÉÖê~äëW= ∫∫∫ Ñ (ñ I ó I ò )Çs I= ∫∫∫ Ö (ñ I ó I ò )Çs I=£=
d d

( )
ã å é
oáÉã~åå=ëìãW= ∑∑∑ Ñ ì á I î à I ï â ∆ñ á ∆ó à ∆ò â =
á =N à=N â =N

pã~ää=ÅÜ~åÖÉëW= ∆ñ á I= ∆ó à I= ∆ò â =
iáãáíë=çÑ=áåíÉÖê~íáçåW=~I=ÄI=ÅI=ÇI=êI=ë=
oÉÖáçåë=çÑ=áåíÉÖê~íáçåW=dI=qI=p==
`óäáåÇêáÅ~ä=ÅççêÇáå~íÉëW= ê I= θ I=ò=
péÜÉêáÅ~ä=ÅççêÇáå~íÉëW= ê I= θ I= ϕ =
sçäìãÉ=çÑ=~=ëçäáÇW=s=

269
 CHAPTER 9. INTEGRAL CALCULUS

j~ëë=çÑ=~=ëçäáÇW=ã==
aÉåëáíóW= µ(ñ I ó I ò ) =
`ççêÇáå~íÉë=çÑ=ÅÉåíÉê=çÑ=ã~ëëW= ñ I= ó I= ò =
cáêëí=ãçãÉåíëW= j ñó I= j óò I= j ñò =
jçãÉåíë=çÑ=áåÉêíá~W= f ñó I= f óò I= f ñò I= f ñ I= f ó I= fò I= fM =
=
=
1099. aÉÑáåáíáçå=çÑ=qêáéäÉ=fåíÉÖê~ä=
qÜÉ=íêáéäÉ=áåíÉÖê~ä=çîÉê=~=é~ê~ääÉäÉéáéÉÇ= [~I Ä]× [ÅI Ç]× [êI ë] =
áë=ÇÉÑáåÉÇ=íç=ÄÉ==

∑∑∑ Ñ (ì I î I ï )∆ñ ∆ó ∆ò
ã å é

∫∫∫ Ñ (ñ I ó I ò )Çs = äáã á à â á à â I

ã~ñ ∆ñ á →M
[~ I Ä ]×[Å I Ç ]×[ê I ë ] ã~ñ ∆ó à →M á =N à=N â =N
ã~ñ ∆ò â →M

( )
ïÜÉêÉ= ì á I î à I ï â =áë=ëçãÉ=éçáåí=áå=íÜÉ=é~ê~ääÉäÉéáéÉÇ=
( )
(ñ á −N I ñ á )× ó à−N I ó à × (ò â −N I ò â ) I=~åÇ= ∆ñ á = ñ á − ñ á −N I=
∆ó à = ó à − ó à−N I= ∆ò â = ò â − ò â −N K=
=
1100. ∫∫∫ [Ñ (ñ I ó I ò ) + Ö (ñ I ó I ò )]Çs = ∫∫∫ Ñ (ñ I ó I ò )Çs + ∫∫∫ Ö (ñ I ó I ò )Çs
d d d
=
1101. ∫∫∫ [Ñ (ñ I ó I ò ) − Ö(ñ I óI ò )]Çs = ∫∫∫ Ñ (ñ I óI ò )Çs − ∫∫∫ Ö(ñ I óI ò )Çs
d d d
=
1102. ∫∫∫ âÑ (ñ I óI ò )Çs = â ∫∫∫ Ñ (ñ I ó I ò )Çs I==
d d
ïÜÉêÉ=â=áë=~=Åçåëí~åíK=
=
1103. fÑ== Ñ (ñ I ó I ò ) ≥ M =~åÇ=d=~åÇ=q=~êÉ=åçåçîÉêä~ééáåÖ=Ä~ëáÅ=
êÉÖáçåëI=íÜÉå==
∫∫∫ Ñ (ñ I óI ò )Çs = ∫∫∫ Ñ (ñ I óI ò )Çs + ∫∫∫ Ñ (ñ I óI ò )Çs K==
d∪q d q
eÉêÉ= d ∪ q =áë=íÜÉ=ìåáçå=çÑ=íÜÉ=êÉÖáçåë=d=~åÇ=qK=
=

270