MAHMUT MAKAL

I I

/ ~~ Bizimk6y Yaytnlan
IL\J... l{l~)lA
)L\S.\l. I
 Kapak dUzeni : Hasan Saglam

Ankara'da, Ba lkanoglu Matbaacthk Ltd. :;>tl.nde bastlmt~ttr .

Martl970
 Mahmut Makal

KALKINMA l\IIASALI
iKiNCi BASILI$

Bizimkoy Yaymlan
P.K. 255 - Ankara
B J ZiMKOY YA YINLARI 2

Binnci basil!) : Kasun 1960

 ALISILAN ·

K<iydc barmanlar d iikiilcli bir :1)' n!<:u ;>; u h:.:ldc

bir tiirli·, bitmi yord u. «Daha yirm: glin ~: i.m:r» diyor-
larcl!. Tarlada otuz kadar yt,~;t m Y~trdt h c rkcsin, yu -
varlak hcsap. Kcl iihdcrlc giincl < iki ~-:cfr: r yapdabi-
li yor. Bu iki scfcrde de bir y t ,~m :mcak kaldm!tyor.
Hir o kadar zaman da siirmcsi istc r bu ckii;in .. . Bun zo
r a~· rncn, llll ~;1rtlardan silkin ~ p k1.' ;l zarnanda hu i~lc ­
rin iistcsindcn gclccck olanaklara kavu$ma istc.~i scz-
mck mi'tmki.in clci~· ildir. Ern e-gin dc~.crini, kar~Il1:~mm
nc olclu)!;tmu di't ~ iinmcdcn , kt baham c,; ti ~,•_; Jvnr]a,-_ . .
Yii zlcr ka viak , <:ludaklar y abma, can ~:lZitL. kar1stz-
lt1: ... .
(:ift siirt.llllti , ck in !Jir,imi. harman diiki·111 ·ii .. dcr -
kcn, l>i'ttl'm vaz gcce giindi'tz <;:a !J~dchi-b h;ild c, yc ncn -
kr de sog·a n-ckmck lc n, boslan-ckmcktcn iitc gil miyor
iistclik. Hclc iigkyin s1cak ycmck y;q:d •nt)'l ~ t·. «Stc;tk
havada steak ycmck ycnir mi?» oluvor gcr:: k~· cl< ri de.
Ak~ama iyi kii!l't ycmck yaptlt\·or.<;;t da ~· orL;~. pi!Dv.
hu kcz ymgun gclcn <;ocuklar yc mek Yivc(Tk g·ucu
kcndilcrindc , hulamt\'arak can s 1z u~' kn y<~ va ;·I\' •>•·Iar .
nizimkilcr d e iiylc. Anamla kavg ;d, olu yoruz ha-
zan. VC illck viizl'tndcn. C~azo<: a ,~· tn<bn da van rlana -

- 5 - -
 KALKINMA MASALI

rak. harmandakikr gclrnedcn <tk~am iiviiniinii hazlr-

edin, diyorum. Olur molur diyor ama, ortilhk karar-
<hktan sonra harmannlar g·cldig·inde tcnlT'T ocakta
oluyor. Tczegin dumamnda IJOg·ularak anam nerdcy-
sc. Cenc de gazocaji;mm sag·la<hg1 kolayhktan yarar-
lanrnaya yana~rn1yor, clo.~·lunun havagaZJ olmayan
evdc otunnak istcmcdigi, diinyamn atomla ugTa~tig·1,
aya ula~t1g1 hu dcvirdc ... Evdc oldukc::a ben yakq>
tcncercyi iish'mc ot u r! uyorun1 ya. her zaman olmuyor
hu. Olmad1g1 i~·in de, nc kadar siiylesem, oraga tczck
c:,-abp tiitlitmcyincc i~·i rahat ctmivor.
«Gazoca.~J· var, !cnckc gaz dolu, msan ak~amdan
kalma ycmc.~i 1s1tmak i~·in bile u.~Ta~a ugTa~a !ezck
yakar 1111·~» divnck iizi'dc i'1ziik nuluk ~·ckmcyc ha~h­
\'OI'IIItl.

«Biiylc yap111<1S<IIII ucu bulunmaz bu gq:imin» di-

yor. Nc dcscniz. yi'1zy11lann ku~aktan ku~ag·a h1rakt1-
.~·1 ve Anadolu kiiyhisi.ini'm iliginc i~lemi$ olan kcndi
ya):b ilc kavrulma ah$kanl!g·ma ctki yapam1yorsunuz.

Evdc yai!: tiikcndi. Kec::i dcrisinden bir tulum var,

«karanhk yerde kacl! oturur» diyc hilmecelere gwen
tul um ... Her giin yogurt bo~al !1 yorlar ic;:inc. Gi.iz ge-
lincc yay1klanacak da kl~hk yag· <_'1kanlacak. Evin en
k1ymctli mali hu tulumdur ~imoi. Ovczler )'l,~·m y1g·m
konoukp anam gider, d1~111a si'1ziilcn tortulan sJyl-
nr kiir h1c::akla. Giiz dcycrler diyc gelenin gidenin
giirmcsini istcmez. «Vita alal!m hari» dedim cvoe yag·
ti.ikcnincc ve Battal Ag·anm diiktmmdan hirkac;: kilo
aldun. Akpm harmandan geldig·indc ilk paparay1 ba-
hamdan yedim:

-6-
 KALKINMA MASALI

«Haftaya Gclveri pazanna gidip altm gibi ya-

gmn a!tr gclirdim ben. Eve nerdcn bastmyorsun bu
yag·1. Sonrang1ma, ay1p deg·il mi as:1ktan as:1g·a yag· al-
mak? Evlerinde yag· kalmami~ demezlcr mi·r Elin og-
lu bilir mi senin cvinde heykcl gibi tulum oldugunu'(»
Ogleleri hirarada olursak, ikimiz bir olup s1cak
yemck yap1yoruz anamla. Biiylccc, midcsinc s1cak yc-
mek gittig·i i<;in sevin<;lerin en hiiyiigi.inii duyuyorum.
Ben yanmda olmadigim iig·lelerde, karpuz ckmek, so-
g·an-ekmek idarc cttigini biliyorum.
«(:ok vc kuvvctli yemen gerek» diye zorluyorum
yillarchr.
Verdig·i tek kar~Il1k ~u:
«Camm istemiyor.. »
Zorlamaymca ister mi o tembcl mide'?
Bir giin iiglc vakti gazocagm1 yaktun, rahat ra-
hat bulgur pilavi pi~irdik. Yanma salata yaptJk. Yo-
g·urt ayran da var ...
«Hadi ana, huyur hakahm, e~ olahm.»
«Ben iki kere yedim.»
«Ne yedin ki?»
«Bir ekmek, bostanla ycdim, sonra hir ckmek de
kirmlZiynan (domates) yedim.»
«Pilavm yeri ha~kad1r, helc gel.»
Geldi. Hele hir daha, hele hir daha derken lok-
malann sayiSI kan~t1. Konu~madan devam ettik yc-
meye. Pilavla bi;· yufka ekmek bitirdi ...
Anam zay1f. Hep hiiyle yemesi gerckir, ama ye-
rniyor. Diizen biiyle kurulmu~, ah$Ilandan ha$kasi
ycnmiyor. Ben de her zaman onun yanmda olamam
ki zorlayay1m.

-7-
 KALKINMA MASALI

Ycselcr yarma her ~cylcrinin ti"tki:ncceg·ini s<.m-

vorlar. Bir gazocagm1 kullanmak bile ali~dmiS tutum-
lu gidi~e avkm di·1~iiyor onlaret. Baz1 ihtiya<;bn a~·lk­
tan a~·~.~·a temin etmckten ~·ekiniyorlar, hirbirindcn
utamyorlar. ilkd ve ali51hm5 di"tzcnc severek ba,Q·-
lan(hklanm sanm:unaliviz. Onlarclaki «ali~ti.~·Imdan,
gordi"t.~·i'undcn ha~kasm1 yaparsam i5in ucunu vitiri-
rim .. » duygusunu ve inannm venmcnin yollanm ara-
mahvlz.
.. Uvo·arlt·~·m
• h ,'-1 verilcrivlc
• hirliktc kiivli"tni"tn
• uf-
kunu as·acak, ona urnul ve giiven vcrecek kurulu5lar.
hu kurulu~lann i"tlkiici"t giircv!ilcri tiiredi.Qi gi'mdi'1r ki
kiiylii «olunca harman. olmavmca kavran» dcyimiyk
hclirttigi ilkel ve gereksiz tutumlulu,g·unu siirdiirmek-
tcn vava~ \'<Iva~ uzakla~<lcaktJr. ..

-8-
 (:ARSAMBA DEDtKLERi

Yazt yazmam gcrckti, olurdum masay:L YararL:~~

n:1c:1i~~ ~:n bclgclcri de ycrlc)lirdim yantma, yii rcmc. l~
kald1 yazrnaya dcg~j] mi .' Kolay degil ama yazmak.
Nevi kol :tv yaptlnvorlar ki adama? T a k tak hoyuna
kapt ~·:Jimtyor . 1\~·tyorsun, ~apasag~ aJm hiri var kar-
)mda . « 1\llah is·in. allah giinlliyi.'m muradtm versin»
diyor. Bu kadar c;ok dilcnci mi olurmu5 diyc di.~t~iinii ~
\ orum. Du kadarl:t k:tJsa ivi. bir de yoksu] ii)~TCI1Ciler
i\·in gclcnlcr var. Kaptdan hi~· aynlmamak gcrckivor.
N:~· hi<;im toplumdur anla~llmaz .
Flimc gn;t'n yarnn giinii kullan:tmac!Ig.um. ha~ ~
bdt .~· tm yaZ I)'I bitiremedig·imi iiglcyin gclcn qimc. o.~· ­
lull 'a anlatJyonun ycmcktc. E~im , her giin g~cJcnlcr
lwlllndu j:b mu. fakat hugi'm Pcr~embe oldu~und:t;1 p;c-
lcnlcrin daha <;o k olmas1 gcrcktigini siiyllivor.
«Ncden?» diyorum.
«Ncden olacak, bilmiyor musun Per~cmhcnin na-
sd bir giin oldu.~unu?»
«Ihsbayag~I bir giin de.~~jJ mi?»
«Sus, sus ... >>
Bcnim konu)mama f1rs~t vermcdcn. ilkoktdun
ikinci s1mfma gidcn o~lum giriyor araya.

-9-
 KALKINMA MASALI

«Per~emhc olunca ne olur, anne?»

« Amaaan A hmel, hahana sqruvcr. Persembe
miisliiman giiniidiir.»

Ahmct hana dciniiyor bu kcz.

«Miisliiman gunu rw dcmek haha, miisliiman nc
dcmek '!»

i~indcn <;d, s·rkahilirscn. B.u ~·ocu.~·u yedi ya~m~1

~·ctircnedck akla karayr sc<;tim zaten. Trrnagmm na-
sd olup ta biiyiidiig·iinii, aydedenin nasrl yi'rriidiig·iinii,
insanm dislerini kimin yaptribm .. Sorar. Anamdan.
anasmdan da «allah» karsrlrg·mr alrr durur.

Sabrrsrzlrktan yan~l da hir. Saniyc gT<;mcdcn yc-

niledi sorusunu:

«Miisliiman nc dcmck haha. nryc siiylemiyor-

sun;1»

«insan dcmck. biz dcmck ... »

«Biz miisli'rman mryrz?>>
«Siizde.»

Bu «siizclc» ye krzdr hizimki. Biiylc durumlar kar-

srsmda nc yapacag·rmrz vc nasrl harekct eclece.~·imiz
konusunda verdigimiz karan hatrrlattr: tleri g-eri
a<;rklama yaprlmayacak, her sevin aslrm astanm hii-
yi'ryiincc kcnclisi iigTenccck ..

«Sen hit~laclm» dedim, «Perscmhe soran mr var-

clr size, miisliimanlrgr da ben icat ctmedim ya!»

O,Qlan durmaz hir yandan. <<Nivc siizdc dedin ba-

-10-
 KALKINMA MASALI

«L£tf olsun diye og·lum.»

Og·lan unutur g·ihi oldu, yamndaki unutmaz: <d~u

L'lf olsunlarm sonu ne olacak hilmem ki. (:ocuk hiiylc
mi cg·itilir, her ~eyin i\' yi.izi.i neyse, soran \'ocug·a ol-
du.~u gihi siiylenmeli benim hildig·im. (:ocuklan ya-
lanohg·a da ah~ttrmamts oluruz biiylece .. »

«Eg·cr her seyin ic;yi.lziini.i oldug·u gihi anlatacak

olsak halimiz harap» dedim. «Neyin iler tutar yam
var samyorsun. Sonra, kimden artmt~ da hize kalmt~.
o!dug·u gihisini siiylemek hir seyinh>

Lokmasmt ivedi tulmaya c;abalamasmdan ;mla-

srltyorclu Iftfmm haztr oldug·u. Uzamast gereksiz hir
lartrsmaych bu. Yi.izydlardtr milyarlarca insan tartu~­
tlliS, bir hiili.ig·i.i olumlu yam, hir hiili.ig·i.i karsrt giirii-
·;ii tutmus ama gene de hir sonuca bag·layamarm~lar.
(~tkar yolu hag·naz kalmakta, suya sabuna ilismemek-
lc bulmuslar. Kala kala bize mi kalmrstt bundan bir
sonuc; <;tkarmak? Meselcyi kapatmak ic;in radyoyu ac.-
11111.

Subay evlerinden, isc;i evlerinden siiz eden haber-

ler bi.iltenini dinlemeyc hasladtk. Bir ara, bir baka-
mmtzm, bir ilimizcle yapttg·r konusmayt verdi radyo.
Bir ara Bakan, Imam Hatip okullannm en yararh ku-
rumlar oldugundan, mi.isli.imanllg·r. mi.isliiman c;ocuk-
lannm iyice ve kaynaj.bndan iigTenmeleri gerektig·in-
den dcm vurmus siiz arasmda. Bu yoksunlug·u gider-
mek ic;in, c;ocuklarnmza miisli.imanllg·r iigTetmek ic;in.
lmam Hatip okullannm ac;tlmrs oldug·unu, ac;tlmakta
devam edecegini eklemis ...

-11
 KALKINMA MASALI

«Mal bulmu~ magribi» gibi sevindim hunu din-

leyincc. Ayaga kalktnn sevincimden. «Uuldum, hut-
dum!» declim. J\r~imet gibi. «Bo~una yorulmu~uz he,
imam H;.;tip okulu bizim eve \·akm nastl olsa, Ahmc-
di oraya verclim de, kendisi ;·,p,rensin mi.isliimanhgm
ne dcmek oldugunu.»

Ofkc ilc kalkanm zararb oturdug·u gibi, sevin~le

kalknn~ttm ama otururkcn i~·in)dcn hir yerin stzladt-
.~ti1L ~tctdtgmt duydum. Ahmd. sorubnna ycnilerini
ekkmcyc ha~lam1.5tt bile:

«Ka~· yrl sonra gidccc.~·im radvonun dcdig·i okub,

haha?»

<dlkokulu hitirincc mi giclccej:\"im. anne.;'»

«~imdi gitscm olmaz mth>
«Orada ka<; vtl okuyaca.~·tm? Mi"rsli.imanltgm nc
dCJllCk oldu,~UIHI iigrcnchilccck miyim oracJa";> Si;ylc-
Sl'llC baha, radvo valan mt siiyliiyor yoksa?»

·-· 12 --
 AYIN FETHl
YA DA
iMAM KAFASI

K1~111 camide vc oda scdi rinin ba~ ki.i~csindc an~

lattiklanm, ag·ustosta da sap kag·msmm go lgcsindc
anlabyordu bizim koyi.in imam1. Anlattiklanmn sira-
ya girecek, manhga bag·lanacak yam var m1 yok rnu
orasm1 okura bira kacag·"' Im. Y crli yers iz ydlardu· s{iy-
lcyegeldigi ~eyleri harmanycrindc yenidcn dinlcyincc,
~iiyl c bir toparlarnak istedim:

Di.inyanm kurulu~undan , yan i tcmeldcn ba~lal!J

lafa. Ama san oki.izc dokunmadan konu ya gi rdi : «Cc -
nabi Hak evvela tavus ku~u ~eklindc pcygambcr cfcn-
diniizin miibarck nurunu yaratt1. 0 nura bir bakti ki ,
nur Cenab1 Hakkm nazanna dayanmayarak criyi p su .
oldu ve ikiye aynld1. Bir boli.igii · hava ya S:lkiJ) ycdi
kat goklcri meydana getirdi. Nazmmda ~oylcdir:

<;iin yarattt bir felekle bir yeri

Muttastld1r birbirine her biri
Bir nazar ktld1 bunlar aynldtlar.
Yedi kat gok yedi kat yer oldular.
Ondan sonra da ar~orrahman vc ki.irsi lcvk vc

-13-
 KALKINMA MASALI

hi.iti.in ccnnct cchcnncm, hurilcr, gdmanlar, mclaikc--

kr vc vildanlar vc ndvanlar vc gi.inq vc ay vc yd-
dtzlar vc mclck vc zcbanilcr vc strat vc mizan vc sc-
madaki bulutlar ve biihin ccrami semaviyc vi.icut bul-
du ... ».
<,:cvrcsindckilcr de alt~n11~lar, imamm nclcri an-
latacagmt bildiklcri haldc, kafalannda dagtlmt~
iincrnli konulan ycnilcmcsini hattrlatmaktan gcri kal-
mtyorlar.
«Kaf Dagmt dcscnc Kaf Dagtmh> dedi Horum
Ali.
lmam plak gibi ba~ladt:
«Kaf Dag·1 ye~il ziimi:iitleriylc diinyanm her ya-
111111 ihata etmi~tir. Ve hem de ba~1 goklere biti~ik­
tir. Vc gijktcki yc~illik onun rengidir. Ve hem de
diinya yi.izi.indc biiyiik ki.i<;i.ik nc kadar dag· varsa hcp-
sinin damarlan Kaf Dag·ma merbuttur. Misali sant-
ral gibidir. I3ir afat vcya zelzelc emrolunsa oraya
mi.ickkcl melaikeye ernreder, o mi.iekkel oranm d<una-
nnt <;ckcr, ani o mi.ihite zelzele olur...»
«San iikiiz oos1l s1rtm1 vermi~ bu daga, onu de».
Diyorlar.
«Yok yok, Fcri~tah1 si)ylc siiylcmi~lcyin» diycn-
lcr de var.
lmam ba~ltyor:
«Cenab1 Hak Feri~tah melaikcsini di.inyay1 ku-
cagma alsm diyc yarattt. Fcri~tah ycrlerin altma gir-
di vc ycrleri kucag·ma altp bit· elini Sarktan bir clini
Garptan <;tkardt. Lakin ayag1 ycr tutmadt. Y e~il ya-
kuttan dort kii~e bir ta~ yarattl, Feri~tah oraya ayak
bast1..»

-14-
 KALkiNMA MASALI

Konuyu dcgi~tirip konu~mayr siirdiiri.iyor:

«Evvel zamanua ay VC gi.inc~in nurlan • miisavi
idi. Gccc olmadrg·r is·in Allalun kullan rahat cucmc-
diklcrini dualannda siiylcdilcr. Vacip tcftlft duayr ka-
bul cdip Ccbrail Aleyhissclfuna cmretti ki aym nu-
nmda birazrm a! vc giinqc vcr. Miibarck kanadr ilc
ay'r i.ic,: kcrc sildi. Ondan sonra aym 69 ciizini ahp gii-
nqc verdi. Aym ziyasr azald1. Gcce biiyle mcydana
gcldi. Aym ic,:inde giiriincn siyahhk, Ccbrailin kana-
dmm deg·digi ycrdir ... Giinq ycdinci katta, ay birin-
ci kattadrr. Giinq atqtir. Ayda srcaklik yoktur. Ay-
la bizim ararmzdaki mcsafc otuzbq bin senclik yol-
dur..»
Kagnmm giilgcsindc oturanlar, yorgun yorgun
saga sola diiniiyor, srg·ar·a sanyor vc bir uc,:tan da
«Allah Allah!» c,:ekcrck hayret ic,:inde olduklanm gos-
teriyorlar. imam da srgarasrm sany01~, bir uc,:tan ko-
nu~uyor:

«A~ure c,:orbasr yakla~tr» diyor. «Bugiin c,:ok mu-

barck bir giindiir. Hazrcti ibrahimin Nemrudun atc-
~indcn halasr, N uh'un tufanmdan halftsr, Musa'nm Fi-
ravun'dan halftsi, Eyiip peygambcrin dei·dindcn ~ifa­
sr vc isa'nm giiklere c,:rkmasr vc Yakupun og·lu Y usu-
fa kavu~masr, vc Yunusun bahk karnmdan halasr vc
kryametin dahi a~urc gunii kopacag·r, mcridir. Saydrk-
lanmm ciimlesi bu giinc tcsadiif cdiyor. Nuh alcyhis-
selam tufandan kurtuldugunda gcrnisindc bulunan
krrk kadm vc krrk crkek yeryuziine indiklerindc gc-
ridc kalan crzakr bir kazana doldurup c,:o.rba halinde
ycmek pi~irip yemclerinden iiturii, a~iirc giinii yap-
mak vc onlarm cenneti alada Huri bacrlanmrzm koy-

-15-
 KALKINMA MASALI

llllnd<t yatan ruhlanm ~ad ctmck riindc tniisliitll<llll<t-

ra siinnct olmu~tur. .. »
Ilorun1 i\li luyar soyuyordu. lmatlllll , durdu.~u­
nu g-oruncc sorclu:
«N uh alcyhissclftm kat; ya~mcla iildi.'t crnmi.~'»
«1--la~a, siimrnc ha~a, peygamber iilmez ya, dun-
ya dq:;·i~tirdi. Bu di.inyada 950 sene ya~adtgt kat'ldir.
Gc~·cn giin beiirsiz og·lum. ~u i.istiindc durdugumuz
diinya bile ihtiyarlac!J. Hak tcalfmm bu di'tnyaya ver-
dig·i iimi.ir yctmi~ bin scncdir. Bunun altmt~ iki bin
dokuz.yi.iz yirmi sencsini Can kavmi ya~anu~ttr. Bu
Can kavmi kanatii olup ku~ g'ibi havada ya~arlarch.
iblis Can kavmindcndir. Can kavminden sonra diin-
yanm baki kalan iimri.i insanog·luna aittir. Baki ka-
lan bu iimiir de bitmck i.izcrcdir. Ademdcn Nuha ka-
dar iki bin iki yiiz clliall! sene, Nuh tufanmdan lbra-
him Pcys·ambcrc kadar bin yctmi~dokuz sene gcs;-
mi~tir. Ondan bu yana ge~en de az deg·ildir. Ahir za-
man peygamberinin dog·umundan sonra sender sayt-
II kaldL .. »

Kalcme gclir mi bizim imamm kafasmdakiler?.

Ahir zamana kac;: ytl kaldtgmt hep birlikte hesap ct-
tiktcn· sonra yeniclen Can kavminc dondi.i ve tblis'in
kiinyesini sayd1. Sonra Beni tsrail pcygamberlerin-
dcn Danyal aleyhissclfumn iili.'nnden kar;an bin ki~i ­
nm pqinc du~mesine ges;ti ...
Ya~adtg·tmtduymak ic;:in, oli.imdcn kas;an bin ki-
~~ gibi oradan uzakla~ttm. 1mamm bunca y11 anlat-
ttklannm sonunu almak miimki.in dcg·ildi nastl olsa .. .

-16-
•.

0 L 0 !VI

Giistl.ddi..t Deli Bayram u;:;i·adt ilccdcn gclirkcn.

Zcmhcrinin ~<.it ayazmda vc sabalun bu crkcn vak-
tindc yola <;tkmak, her babayigidin h;nn dcgil clo.~­
rusu. Bayramm her taraft bm gihi dmtmu~. Bir saJ.t
kadar Jsmdtktan sonra, ancak ducbklannm cam gcl-
di VC konu~;~bilmck i<;:in dj]j s·iizi.dcbiJcli:
«Bizim <;ocuk i)l(lii» cliyordu «Kefcnlik almaya
gittiydim ~cere. Kiiydcn <,'Ikalt i.i<; gi.in oldu. Bilmcm
~inciyc kadar nice cttilcr yavrurnun mcvtasmt"h> Giiz-
lcrindcn <;<Ku,~un vc so~·ug·un vcrdig·i acmm ya~lan
diiki.ildi.t. Elinin tcrs-tarafiyla giizya~larm1 ~ilip vc
giizlcrini iyicc ovaladtktan sonra dcv<:lll cffi.
«Kcfcni ahp da yola <,Ikn>ca ~ccrin k1 1 :!nmdaki
yolda iki ccndirmcyc JrasgcldinL Ozcrimi <traddar.
G1~ giini.i, nc olur nc olmaz dcyi bir dahanc1 hulup
gittiydim Ke<;clinin oglundan. Dahancayt aldtlar.
Haydi ondan vaz gc<;clim, «Aman ctmcn hcni lllr<lkm
cvdc yavnn•m mcvtast bcklcyor» dcdiyscm de diync-
mcdilcr, clo.~ru nczarcte goti.iri.ip gapatldar bcni. iki
gi.indi.ir nczarettc s:ivi kcscrim. Buiin saltvcrdilcr .. »
Vaziyct anla~Ilmi~tJ: Kiiy diikkanmda biiyle ~ey­
lcr bulunmadi~b i<;in, hi.itiin kiiyli.iler, hiivlc hir iili.im

-17-
 . KALKINMA MASALI

amnda ils:cye ko~arlar. lyi-kotii herkesin tamdtgt bir

csnaf vardtr vc oradan veresiyc olarak kcfenlik bezi
koparabilirlcr. ..
Giderken Bayram: <<Olsek de gurtulsak ... $u \a- ..
ziyctimizc Allah da mt acnmyor acep!?» diyordu.
Bo~ bulundum:
«Ohincc kurtulacak miyJz kepazeliktcn?» dcdim.
«Boyle zamanda iiliim dilcmck iyi olmaz: ya kcfen
bulamazsm, bulsan da iis: giinde koyc zor diinersin.
Kimbilir ne hal oldu zavallr s·ocugun iiliisu ve ba~I­
ucunda ag·layanlar?.»
Ve sonra akltma bir mani geldi. Bu, bazt kandtr-
ma anlannda anamm stk srk soyledigi bir manidir.

Kar yagar beyaz olur.

Geceler ayaz olur.
Bizim gibi ahmaga
Daha bunlar az olur!..

-18-
 YOLDA

Trcn hareket edcr ctmez, yammtzdaki ihtiyar,

hepimizin yiiziinde gozlerini gudirerek «ugurlar ol-
sun» dedi. Sonra piposunu doldurmaya ba~ladt. Bir
yandan da stra ile mcsleklerimizi sordu. Onun vast-
last ile kompartnnandaki altt yolcu birbirimizi i)gren-
mi~ olduk: Bir subay, bir miihendls, iki iigretmen, iki
ogTenci idik. OgTetmcnlerden birisi ihtiyar, birisi de
bendim. Ne yaztk ki ihtiyar, s:oktan emekliye aynl-
nu~. Aynlmasiyle meslegine baghhgt da kat kat art-
rut~. Konu~malannm her yerinde bunu anltyorduk:
Ogretmenligin yi.ifsekliginden, yeti~cn ogrcncilerinin
gelip clini iipti.ig·i.i zamanlar duydug·u hazdan falan
bahscdiyor, meslckte kar~tla~ttgt s:ok cnteresan hadi-
selcri anlahyordu. Ogrencilerden zeki olanlan ISim-
leriylc bir bir hattrhyor, ~imdi bulunduklan memuri-
yet vc mcvkileri saytp doki.iyordu. Gers:ekten de bi.i-
yi.ik memurlar s:tkmt$ clinden. Sozi.i, sonra onlarm
yazdtgt mcktuplara, bayram tebriklerine gctirdi. Sak-
larmt~ iigrencilerinin bu mektuplanm. Rir kas: tanesi-
ni de ccp defterinin . arasmdan pkanp giisterdi; Oku-
du. «Fakat» diyordu «Azizim hayretimi mucip olan
bir r,:ocugu his: unutamtyacagnn: Sekiler koyi.inden Ali
Duran vardt. <;ocugu benim s:ah~ttg·tm koye getirdi-
ler. Anast, habast yokmu~. Onun bunun yanmda ycdi,

-19-
 KALKINMA MASALI

i~ti; biiyi.iclii. Birader, bu k(iyli.ilere de ~a~tun: 0 c.··~

cuga iiyle baktllar ki iiksiiz, fikare diye gozlerinin :. ct~
g·m1 ycdirclilcr. Dcrslere de iyi c;ah51)'ordu. SmiiL\tl
atlaclJk~a hayretimi arttJrch, s1ska miibarck. Lftkin Li
lirdi birader, s1mfta koymak cla olmazdt. Gel zamcll1,
git zaman ben oradan aynldtl!l. Ertesi sene diploma~
y1 almt$ bizimki. Talihi vanm$: Bahkesir'in bir yerin~
de ar;dan yeni bir okula gotiirdiilcr bunu. i$e bak sen.
oray1 da bitirmi~. Onunla kalsa .gene iyi, onclan sonra
Ankara'da htjyiik bir okula g·idip miifetti.~ pkmt5. Siz~
ler de $<l$bmz deg·il mi? 1$tc lm lalcttayin hir kiiy ~-o~
cugu azizim. Hem de anas1z, babas1z si'nniiklii bir ;;cv~
eli .. »
0, daha anlataeaktJ ama, hayrette ondan hiraz
daha ileri giden liselilcrle subay ve miihendisin sa-
birlan tiikenmisti. Nerdeyse dudaklarmdan akacaktt
zihinlerindeki i:,tifhamlar. Nitekim once miihendis
kesti emeklinin siiziinii:
«Su bildi/.i"imiz kiiy r;ocu.~·u mu babahk bu'?.. !yi
biliyor nntsun miifetti5 oldug·unu. yan!t5hk olmasm
sakm?»
Emcklinin ccvap vcrmesmc stra gclmeden. l'll-
Gay: ,
«Allah ... Allah!.. hayag1 hir koy ~·ocu.~·u demek
iki mcktehi bitirip te miifctti$ oldu ha?»
Ogrcncinin biri:
«Bas bayaih ~u hildigimiz kiiv s·ocugu mu.:' .. »
Onun siiziinii kesen iiteki:
«Biz bile stmfta r;aka r;aka i~imiz bitti. Nastl
olur bitli bir ... »
Giizleri dald1. ..

-20-
 HiZA YA GELiYORUZ

Postadan gclcn bir dcrgiyi at;tp kan~tmnaya ba~­

lanll~tnn ycni. Fcthi Bey girdi kaptdan. Daha okuyup
okuyamayacagun belli olmayan dergiyi elimdc gii-
rtin<T. «Olwoo!» diyc elini sallac!I siiylcnerck: «Bun-
lar toklann i~i bunlar.. His: rastbyor musun bi)ylc ho~
~cylcrlc u.~ra~ana? Ge~·im dcrdini halicdit1 gununu
giin ctmcyc hak dostum ... Bir damla zeytinyag·mdan
haher vcr hana ... »
Fcthi Bey salona get;ti, gctyim derdiylc ilgili i~lc­
rini yapmak is;in.
Az sonra Sabahattin Bey gcldigindc, dcrginin
di'1rdi.incii sayfasmdaki, dcrgi sahibine yaztlmt~ bir
mcktubu okumaktaycbm. Y apttg·tm i~ onun da dikka-
tini t;ckmi~ti. Yamma gelerck. okudugum sayfaya giiz
attt, cklcdi: «Dcmck okumaya vakit buluyorsunuz bu
dcvirdc ~yle mi? A~kolsun vallahi ... » Elindeki kese-
k£t.~tdmm ag·zmt atyarak iiniimc uzath. «Tadma bir
bak bakabm. tulum peyniri gcs;ti bir yerdcn clime.
Yanm kilocuk Ktlb mtlb ama olsun, kahvalttlarda ne
edccegimizi p~trdtk. Getyenlcrde us: be~ kilo ceviz gety-
ti elime, onunla kahvaltt ctti tyocuklar ... » dedi.
Peynirin tadma bakhm, «imanstz», yag-stzd!. Sa-

-21-
 KALKINMA MASALI

bahattin Bey de «Halkta faL-iletin son zerreleri kald1-

g1 kadar, bu Peynirde de yagm son zerrcleri kald!gl-
m» savunuyor, boylece avunuyordu ... Onyedi yirmi-
be~c bulmu~ hem de.

0, pcyniri clinde kar~I sandalyada dinlenirken

Ahmct Bey gcldi. Dogrudan dogruya climdeki dergi-
ye sald1rarak ald1, ko~eye f1rlath:
<<B1rak allaha~kma ~u ~ocuk ~eylerini, var m1
okumakla adam olmu~ biri? Bir tamd1gm yok mu,
diin yags1z yemek yedik. Bana bir ka~1k da olsa vita
bul allaha~kma. Evde varsa birazm1 ver ... » diye iin-
ledi.
Mektubu bitirmemi~tim . Oysa onu bitirmeyi. al-
tmda dergi sahibince yazilmt~ kar~Ihgt da okumay1
~ok istiyordum. Okudugumu, okuyacagm11 unuttur-
dular, akhm1 yaga takhlar. Hal'de bir tamd1ga tele-
fon a~hm. <<Z1kkimm pekini yesin Ahmct Bey, hafta-
ya bugiin belki ... » di ye tok ~akas1 yaph.
Kalktik yan resmi bir magazaya g-ittik. Eskiden
dergilerle ~ok yakm ilg-ilencn, kendisi de hir dergi p-
karmt~ olan magazadaki arkada~, elimdeki dergiyc
baktt bakh,
<<Bunlar gene aym ~ekilde pkiyorlar, sizler de
pe~ini btrakmiyorsunuz. tyi bir dayanma dogrusu .. »
dedi.
Y ag derdimizi a~bk. Pek yakmda gelecegini soy-
lcdikten soora ekledi:
<<Hah ~oylc, hizaya gelin!. .. »

-22-
 EGiTtMCt AGLIYOR

Uykusuzluktan ktzarmi~ gi:izlerimi ktrpa ktrpa

girdigim ki)y od,asmm karanhgma gozlerim ah~trken
iki delikanb geldi soluk soluga:
«Ogretrncn, scni Aga istiyor» dediler.
«Helc ~u;m deg·il Aganm,» dedim, «diindcnberi
yanun bclim stzladt yollarda ... »
Yammda oturan Dcko uyard1 bcni:
«Aga istcdi beg, sen gidecck. Aga agadtr, bcydir
pa~a<llr. Ki>yiin parti ocak ba~kamdu· .. » Agzmt kula-
gtma yakla~t1rarak ekledi: «Agaya itaat edcceksin
beg, o nc dcrsc yapacaksm, olmaz ba~ka hirlii.» Apar
topar kalkttm, kcndimi aganm kar~tsmda buldum.
«Ben» dedi, «bu kiiyiin vc de ~u kar~I koylcrin
agastytm. »
«Ben de kiiyi.imi.izc yeni vcrilcn iigretmenim» de-
dim.
Toprak scdirin alt yamnda yer i~aret etti, oraCI-
ga oturdum. Bir sessizlik oldu arada. Aga gozlerini
si.izi.iyor, apgtdan yukan, yukandan a~agt bakarak
beni gozden ges:iriyor.. Ben de, evvelki gi.in egitim
mcmurunun kulag·tma ki.ipe takar gibi soyledigi soz-
lcri du~iiniiyordum. Yoksa dogru mu s:•kacak soyle-

-23 -
 K A L K I N M A ;"vi A S A L I

cliklcri'' Scssizlik si.Irdi'd,<;c' cgitin1 mcnturuntm siizlcri

dun1luvor kaLuncla:
«Bana l!ak og·lumi> ckmi~iti. «daha okulu yt:!li hi-
tirdin, i.ilkiiciili.'!g·iin IJLtlllliiHb tiitli\·or. Ama. ;trlik
okul hayal111111 pcmbc giizliiklcrini ~·Ik<ll'lp hayali ol-
dugu gibi giinnck zorundas111. Yani olgunla7man ge-
rckir arttk. Dcmek istccligim ~u:
Gic!ccq~in kiiyi.in a.~<t~I nc dnse «ha7iisliinc» di-
ycccksin. Aksi haldc scni ol'l;tclan kaldmrlar. Biiylc
kaldtrmalar ~ok olmu•;tm. Gen~li~bn var. Ya~;ayaca­
.l!.In hir iimiir, aydmltk bir gelerck var .. »

Bun !an '\11SI)'tp du; urkcn siizc ba~lac!t

«Ad 111 nc ?>>
«Ali» dcdim.
«Mcmlekct?»
«Giil~chir . >>
<<An;t ;t\T<!I var 1111 ·:'))
«An;l \'<Lr. avrat yok.»
«iyill dccli. «Bu <HL!da y<~t:tcakstn. /\damLtriill \'1-
\'ccc.~ini, i~-cccgini gctirirlcr. (:ocuklan topl:tmayacak-
stn. Onlar namazltk iign:ncccklcr. Zatcn vuk;mLuJ
cm1r var. Fmii' olmasa da huramn her ~cy1 l>cnim.
Amma sen de ho) dum~etv;tc;tk~;nl.
lknim tarLt takan i~dcrinin hcsabtnt tutact kslll.
Koylcrimin gclirini yazac,1ksm. Vakil hulduk\·~t da as-
kerli.~·i yakla7an o.~·luma vaz1 ii)~rctcccbin .. »
Ohir miisiin iildiiri'1r mi.isiin demcye kalmadan,
\'C\T<:ntn sipsivri daglarla \'Cvrili oldu.~;unu anla ytver-
dim .

-24-
 KALKINMA 1viASALT

)chirc gitmcnin imLtm yok. Bir yolunu huLtynn

des en Ag;a i ,;in vcrmcz. Dagclan de red en ka~·aynn de-
sent v~qJam<•m. Ag·a aclarnlanm dii~i.iriir arduna. kiir
hir mavzcr kuqunu c;ok g-clir hana. Konu$malar st-
r,tsmcb i'tst ii kapah da olsa bu ihtimallcr duyuruldu
kulaglina. Ycmcm ycmc dc.~il i~·mcm ipnc clcg·il. Uy-
kttl11 uykusuzlug·uma kan~t1. gcccm giindi.izi.imc ...

Aganm dcdiklcrini yaparak .~\-ctirdik bakm.

Nis,•nm sonu dcyincc ~chir~· indim, sac;un sak:t-
ltmla. iistiim ba.';lmla vc altJ avcltr .~iircn serscmligim-
k. JH'\'l' hcnzcdi.~imi kcndim de hilcmij'orum.
(::t!trtdann;n .~-;·,_~c ~·tkt•r~~ ~,L·hir kuliihiinc
']',,\· 1 ;:

,!•ire> i1:1 dcdi;lJ .. KapHb r;~.;[,:rlt~;m c.~itim mcmuru he-

Ill LL:~,~·-kL~c'I. ~,;; 1_t';r ~~1p!I ilptl·, ~'dn~tkLlrltnd~n1, gl)tlc-
n ,. ;1_ ~ ~l rn11 ~;t 1.

«Tch;·ik cdn;n1» dedi.

«Nevi tchrik cdiyorsun hoccltli» dcdim.
C(Sa!~ :;,dim c;ddm gcldin va.»
«Pdi ag·lamJk Lt ncse»
«E.~itimcinin
hicran y.t.)Lll!. ILI)Lt hir ~cy .~dllli­
\'or ki climdcn ... »

-- 25 --
 ESSAH OGRETMEN

Yurdumuzun ilkokul iigretmcnine olan ihtiyao

gc~ici tedbirlerle giderilmeyc s:ali~Ilmaktadir. Bu yi.iz-
den de ortay1 yanm b1rakmi~ ya da ilk'i bitirmi~
gens:leri ogretmen vekili olarak tayin ctmc gdcnegi
hayli kiik salmi~tir. Fakat halk, bunlann vcrimsiz ol-
dugunu giirerek yakmmakta ve cssah ogretmcni iste-
mektedir. Onun bu hak!J istcgi bile siimiiriilcrck.
«halk enstitiilii iigrctmen istemiyor, ogretmcn okulun-
dan pkma iigretmcn istiyor» bis:imine sokulmu~tur.
Birs:ok inciler gibi, bu inci de ad1 ilcri olan bir cski
bakan taslagmmd1r.
Ess:th ii.~rctmen lafmm nercdcn gcldig·ini k1saca
a~Iklad1ktan sonra konumuza ges:elim.
Ogrctmcn okulunun son Simfmdaykcn gcs:en yd.
babas1yla kaf as1 uyu~amadigi is:in babasma «iskolas-
tik» diyen bir Cafer (,iirtiik var. Onun bu tek kcli-
mcyle babasm1 geri kafahhkla sus:ladigmi sezen kiiy-
Ii.iler hemen kullanmaya ba~lami~lardi bu kelimeyi.
Karpuzun suyunu ak1ta ak1ta yiyen Veli Agaya bile
iskolastik diyorlard1. Cafer, eski koy enstiti.ilerindcn
S:Ikan ogretmenlere de iskolastik diyordu. Bu yaz oku-

-26-
 KALKINMA MASALI

Iu bitirdi geldi. Kendi deyimiyle essah ogretmen ol-

du. 0 da yanh~ anhyor ~iinkii bu essah ogretmen la-
fmL Diyor ki:
«Okumaktan tehlikeli ne var, diin koy enstitiile-
rini bitirenlere bir~ok tehlikeli kitaplar verilmi~. Oy-
sa Talim Terbiye Kurulunun tavsiye etmcdigi kitap
okunmaz. Onlan da ogrencilcr okur. Ogretmen kitap
okumaz. «Esasen okumak kafay1 bozarm1~. Ne denir-
se onu yapmah, gerisini dii~iinmemeliymi~ ki~i. Bun-
Jar, yaymaya r;ah~hg1 dii~iinceleri. Miidiirlerinin ogii-
diinii de kulaklanna kiipe yapm1~: «Siz once memur,
ondan sonra vatanda~ veya insansm1z ... »
Birka~ ytldtr aym ~evredc ph~hgnmz genr; og-
retmenleri dii~iindiim ister istemcz. Onlann da oku-
makla bir ah~veri~leri yoktu. Gazcte, dergi, kitJ.p ...
Bunlan unutmu~lar. Daha dogrusu, hi~' kar~1 kaqrya
gelmemi~ler boyle ~eylerle, getirilmemi~ler... Okuma
ah~kan!Ig·r vermek, yurdumuzda iistunc ugranmamts
bir konu. Son yrllarda ogretmen okullarmda bu iizel-
likle unutuldu.
Diyor ki hir de Cafer: «Madem iyi ~eylerdi mye
admt degi~tirdiler, her seyini altiist ettiler bu ensti-
tiilerin? Siz hokiimettcn iyi mi biliyorsunuz? Essah
iigretmen yeti~tirmekten iyi ne var?» (:ocuga hak ver-
mcmek elde mi. t~imiz giici.imiiz gosteri~le kendimizi
avutmak, kelime oyunu oynamak. Bu enstitiilerin bir
adlan degi~ti, bir de onlara ad eklendi. Onlara Ya-
vuz Selim, Alpaslan adlan takrld1. Ernis Mcrnis de ad
mt degil mi ya! Kiiyiin ad1 da okula verilir mi? Olun-

-27-
 KALKINMA MASALI

ld ~ii y k k11 sk<1< ·; t hir ad olsun da \'l: ti~cr. de cssah <,'Jk-

s 111 n rada n ...

hsah i)g rctmcnlcr yolu yLt k iiylcrc «iskolasti .~i»

~""- ' ' ii11YIZ sokmaz tniVIZ o!·asl dti~tinidmcg-c dcj:;"er.
!L ; 1 iJLL .~ tCLt. C:1fcr'in s11n teL},;, iiz c rinclc duracagnn:

Cafcr ko skoca hi r ki'"'C atand1. Yakmda okullar

ar.d1rkcn gidip kiiyiin ~·ocuklanlll topbyacak. Bizkr
onu1t mcslcp, c gircrkcn kar.'ida~aca g· 1 sd..:mtdan dii~i.·,_
ni.lp . c:ldcn gclcn tavsiycyi , yanlnm yapmak istiyoruz.
(), ,ti 1 dc.~ il hi<,' . « Ad111ll dc.~ i,stiJ-ccc~ im» di yor da ba~­
k:t hir ~;i \'Y duni yor. Ad1 Cafcr (:iirtiik . C:afcri hi!mCJil
:un:1 divorum , <_:iirlliktcn gii zd ~oya<ll
bulmak gii<;.
( :<ir i ;d..:. !J;:~ cl giizc[ koLm hir ottur. Arpa vc bug·da-
' 111 ivi hi.lyi.;dii g ii kmmz1 toprakbnb biter. Koklama-

·~ .. doyulmaz.

«Kosko ca kiiviin ii.~rctmcni oldum , Cafcr (,:iirtiik

dr· lllt iigTctmcn ad1 olunnu5, millet gi.ilcr halimc, kiiv-
hi (lldugum mcydana <;!lear» diyor. Hnmn. Kiiyli.1 ol-
m:t '. acak. ad1 da .schirli olacak.

Konu~uyoruz :
«Peki nc ad alacaksm?»

«Yi.ikscl Yiicc koyduracag1m ama nasd cdcr'iclll

kl'<l z;:manda yapanm hunu?»

«Ni.ifus mcmurunu mahkcmeyc vcreceksin» diyc.

art1k onun muhta~ oldugu konuda tavsiyeler yapma
yoluna gittim. Dilek~csini verdi sanmm, mahkemclc-
rin tatili bitincc ~chirli bi<;imi bir ad alarak gidcr r,ii-
IT\' \'CJ'IllC .

-28-
 KALKINMA MASALI

1\dmi giizcl yapmanm iy1 bir insan, iyi bir Ll-

Lmda) olarak diiriist <;:ah~makla miimklin olacagm1,
mahkcmcdc degi~tirmckle hunun sag·lanamtyacag·mt
nasd Cafcr'c anlatamamt$Sak, yapdan yapmank c.~i­
timin mcyvasmm da vapmactk oldu:':unu ilpili!crc dll-
latamtyoruz.
Bcnim zavallt memlckctim, sana nc ki.itii tohum-
lar ckiyorlar. .. Ekiyorlar da, Giikdcmir gibi, Y cn~~ci
gibi <;:ocuklar adlanm deg·i$tirmeyi kurtulu$ saytyor-
lar kcndileri i<;:in. Yurt sorunlan isc zatcn umurlanu-
da degil. ..

-29-
 BtR <;tFT KIRMIZI ELMA

Demirci ki.iyi.inde bir egitmen var. Mustafa Ytl-

dmm. Alt1 ayhk kursta kendini donatarak ki.iyi.ine di.i-
ncn Yddmm, bir yandan okulda r;ocuklan okuturken,
bir yandan da halka rehberlik etmeye ba~lamt~hr. Ba-
har gclir gelmcz pfakla kalkar, fidan dikecek olan-
larla tarlaya gider, fidanlarm dikilmesinde nastl ha-
rekct edileceksc yol gi.isterir, onlara yardtm cder. Saat
dokuz olunca kan ter ir;inde okuluna diiner. Hasanog·-
lan eg·itmen kursunda iigrcndigi fidanCihgt kiiye boy-
le biiylc yayd!. Gene kursta ogrendigi a~ICihgt da yc-
ti~cn fidanlara uygulad1. Zatcn halkt elbirliginc r;a-
gtrarak 194 7 de iki bin lira toplaytp okulun tcmclini
atan da ondan ba~kast dcgildi. Rer;berligini de siir-
di.iren bu cgitmcn, aym zamanda bir gazek k ov u~tu­
rur. Gazeteler gi.ini.igiini.ine cline gelmesc de on!an sa-
satin sahnna okur, r;cvresinc duyurur obnt hiteni.
Haftahk aktiialitc dergilerindcn birini de getirir bin
gi.ir;liiklc.
Bu egitmen, iki tanc elma bahr;esi de kcndine
kurmu~, fidanlanm baktmh bir ~ekildc yeti~tirmi~tir.
Ktsa zamanda meyvaya duran bahs:elerin elmalan,
ikisi bir kucak dolduracak bi.iyi.ikli.ikte olur. Her iyiyi

-· 30 --
 KALKINMA MASALI

y1kmaya yonclmi~ bulunan dii~iik yonetimin eli ta

Demirci obasma da ne yaz1k ki uzanm1~ ve egitmenin
maddl mancvi' tcdirginligine sebep olurmu~. tls:e-
dcn ayarhlan birkas: ki~i, dogru diiriist s:ah~an ve ko-
yiin biiti.in i~lerini yoluna koymaktan ba~ka endi~esi
olmayan Yildinm'I «demokratlarm s:ocuklanm ycre,
iitckilcri s1raya oturtur, gerekli cezay1 veriniz» diyc
dogrudan dogTuya Cumhurba~kanhg·ma telliyorlar
iite taraftan da elma bahs:esinin birini tiimi.iyle kok-
tcn dogTayip kupkuru tarla haline gctiriyorlar. Bun-
dan sonra bir yandan ifadcler, savunmalar ... Bir yan-
dan da bahc,:eyi korumak is:in C,:Irpmmalar ba~hyor.
Ama kafire kiisiip te oruc,: ycmck asia aklma gclmiyor.
Onun is:inc, kiiyi.inde gerililiklerlc sava~mamn kozi.i
dii~mi.i~ bir kcre. 0 his: degilse kcndi yeti~tirdigi s:o-
cuklarm geli9kin bir ku~ak olmas1 ic,:in ugra~tyor. YII-
dmmdan siiz ac,:arken insan, ister istemez, okulu yeni
bitirmi~ gene,: ogTetmenJerin 11C cdip edip koyc gitmc-
mek is:in ko~turmalanm, gidenlerin orada eli kolu
bagh bir durumda bekleyerek ipi ktrma yollan ara~
malanm di.i~iiniiyor ... Dcmck oluyor ki, kurs altJ ay
oJsa da, 0 kursta gerc,:ek bir ogTetim yapiln11~, asker-
den diinmii~ okur yazar, koy genc,:lerinin benliginc,
koyi.ine hizmct a~kt sindirilmi~tir. Bu a~k ~imdilerdc
alh ay deg·il, alti yd iigTenim goren iigrctmen adayla-
nna ne yaz1k ki verilcmemektedir. Degil bahs:e kur-
mak, agas: a~tlamak, koyliiye fidan dikme yolunu gos-
tcrmck ve onunla birlikte geceden gidip bahs:ede fi-
dan dikmek. Okulun kaplSinl ac,:arak alfabe bile og-
retmiyor gcnc,:lcr, stzlanmadan ...
Onun is:in koy enstiti.ileri ve egitmcn kurslannm

-31-
 KALKIKMA MASALI

ti.:rkitsiini·t siiylcmcktcn usannuyoruz. Onun 1~111 kur-

ltli':~ yolu diyc Lu yolu gijstcriyoruz. Koyleri bilgiy-
lc donaLccak, kiiy halk,na en az Yddinni kadar on-
dcrlik cdccck i'dklicil iigrclmcnlcrin h:.:\;lu bir kurtJtll-
cLt vc kiiy cnstitlilcrindc uyguianan ger~:cklcrc daya-
lt ii;~rctim yapdmadan ycti.~tirilmiycccg·ini onun t<;m
sctvunuyoruz. Bu kuru bir savunma dcgil. i'•rneklcri
hoi obn hir cscrin savunulmasidJr.

i~in savunrna yamm l>1rak1p bir ~·ifl kmmz1 cl

tn~t\'Ll gclclim ~imdi:

Y ddmmm hah~csi ba~la<!J ya kimHzl kmmZI yu-

,·arlak clmalar ycti~tirmcyc. Askerdcn diinii~tc onun
kur~:a gitmcsinc, orda clrna ycti~tirccek bilgilcri og-
n:nrncsinc scbcp olanlan dii~iiniiyor o. Bunda cmc!;i
gq:cnlcr ~iiphcsiz ~ok. Ama o, en ~ok cmegi ge~en1,
tbha dogTLISl' bu yolu ona vc arkada(:larma ac;am dii-
~iini'tyor: Hakkt TONGU(:'u. Mcvsimindc yollad1 1111
bilmcrn ama, May1sm ortasmda benden, Tongu~la gii-
rii~iip giirii.5medig·imi sordu. Giiriistii.~i'nnii siiylcvincc.
«Ona bir (,'ift clma sakladm1, biraz daha bcklcr::c ~·i·I­
r'i'tycbilirlcr, bunu nasd cdip ula~tirsam?» dedi. «Ken-
dim c;-ckiniyomm, acaba bunlan gotlirmcz misin, oJHIIl
cmcki. onun cscri bu clmalar o da tadarsa ic,:imizc si-
ncr ... »
Elmalan giitlirdiim. Tongu~· cvdc olmadJg·l H_:tn
veri lmck tizcrc kom~usuna b1 raktm1. Ondan sonra hi r
arkada.5mm cvindc bularak, clmalan bJrakbi:bmt siiy-
ledim. 0 strada bir de an haber gelmi~ti, Selahattin
Sim~egimizin I lakkaride Zap suyuna dii~iip bogulma-
SI. Yillardir, kendine vc esenne kaq1 yapilanlarm

32-
 KALKINMA MASALI

i."tzi.intiisi.iylc, csermm meyvalanm g(irmenin sevincini

birle~tirdigi gibi, bu iiziintiilii habcrle egitmenin dav-
ram~mdaki asalcti, unutulmazhg1 giizya$larmda bir-
le~tirmi~ti. Egitmcne hemen mcktup yazmak ic;in ad-
resini alrh benden. Tonguc;'tm ortaya koydug·u gerc;ek-
lerden biri de zaten, ne kadar iyi yeti~ririlirse yeti~ti­
rilsin, kiiye yollanan egitimcinin pe~i btrakdmamah-
dtr. Her an destcklcmcli, korunmah. Bunu, cgitimci-
yi yeti~tiren kurumlar iirgiit olarak yapmahchr. Ama
Tongue; koydeki kcnttcki binlcrcc egitimciyle siirekli
olarak mektupla~arak, onlara kitap, fikir gondererek,
onlardan c;ah~malanna dair haberler alarak bunu tek
ha5ma yapmaya c;alt~mi~ttr. (,iinki"t ogretmen yeti~ti­
ren kurumlar gen;i gene iigTctmcn yeti~tiriyorlardr
ama, i~tc o kadar. Saldtm c;aytra. mevla kaytra hesa-
hmdan bir gidi~ oldu bu, on iki yddtr.

Sonraki gori.i~memizdc :
«Gee; duydum, Tongu\· Babanm cenazesmc eri$~
scm son g(irevimi yap:;ant i"tziinti.im hclki bir~v azahr~
ilt.>> diyor Yrldmm. ·
0 iilmedi Ytldmm! Dcmirciohasmda ~:c1. Demi1'·
cikiiyi.inde (~ezik, Bozku~ kiiyi"mdc ilyas Pm<u·ba~I ve'
yurdun diirt bucag·mda scnin gihi c,:alt~an vi.\zlcrcc
cgitmcn, binlerce ii,grctmcn, onu ya5ah111vor .mtivuzi?l
Onun yolunda yiiriimc giiciinii vc cesaretini kerlffil~Jl
rinde giircmeyenlere yaZiklar olsun ...

,I)J;~!!l(f~'{
••• !<".' i!U"·{O

riir:i!"li?

33'-
 GURBET

Kiiy Enstitiilcrinin admt clcgi~tirip qin cgitimi de

oralardan kaldadtktan sonra, 'koy ktZlarmm dogduk-
lart ki)yi.in hududunu <;tkamaz ulduklartnt biliyorsu-
nuz. Elli yii ya da altmt~ ytl her neysc, cline ge<;en ya-
t>arna siircsini, bq kilometre <;ap!t hir ycrdc t"i."tkctmck!
-<;ok act bu. Bunun iisti.indc uzun uzun di.i~i.inmeli. Os-
telik son ytllarda bu koy ktzlan ilkokula bile dogru
durust yollanmaddar. Okutmak i<;in onlann arkastm
kimse aramad1. Kanun ili~cmez, i).~rctmen ses etmez
oldu. Beri yanda da havanda su di)ger gibi cgitim se-
ferberlig·inin Lifmt cttik durduk . Erkekler hi<; olmaz-
sa askerlik dolaytsiyle ya da ekmck ugruna yorgant
strtlaytp Adanalara Ankaralara gidiyorlar. Peki bu
ktzlann bir ktsmt olsun gi.in giirmcyecek mi ·~ Koyi.inc
di)ni.ip de ka!anl a ra gi.in gi)stermcye ~alt~mayacaklar
mt?
Okula ayak basmamt~ siiri.i si.iri.i ktzt di.i~iincrck
kiiyumden aynldtm . Vardtgtm bucak mcrkezinin ilk-
okulunu staj okulu yapmt~lar. 11 merkczindeki iig·-
retmen okuJundan gelen 011 tane ogTetmen adayt ktz
staj yaptyor. Aynlma gi.inleri yakla~hgt i<;in haztrltk
yapmakla ugTa$tyorlardt. Aynlmadan once halka bir
oyun oynamak istiyorlar. Molyerticn Ediskun-Di.irder
<;iftinin aktardtklan «Ne oldum delisi» oyunlan.

-34-
 KALKINMA MASALI

Bu adaylar, iki ay soma mcslcgc girccckler. Hc-

yecanlan sonsuz bu yi.izdcn. Konu~uyontz soluk alma
zamam:
«Sen nerclisin?»
«(.orumlu.»
«Neresindcn?»
«is:indcn.»
«Sen'(»
«(:anakkalc, i\inden.»
«Ya sen?»
«Muglamn i\inden.»
Y aram tepre~ti ama kimselcrc as:amadun. lluna
benzcr gordugi.im klz ogretmen okullannda, kur~un
atsam degil, fi.ize ftrlatsam bir koy klZI gormem mum-
kun d.egildi. Bu biiyle de crkck iigrctmcn okullan ba~­
ka ti.irli.i mu? Orela da kur~unla koy s:ocugu bulamaz-
smtz.
Gen~ adaylara siiylcmczdim bunu. Bu derltcr-
den habersiz ycti~tiriyorlar onlan ~unki.i.
«Ba"kaiim iki ay sonra ncrelere atanacaksmtz»
dedim onlara, «almmza neresi yaztldt bakabm. nu
bucak gibi ycrlere di.i~er isteklc s:ah~trsmtz herhal-
de? .. »
«Buradan daha geri ycrler var mt?»
Bucak. yargto, doktoru, orman ~efi, sag!Jk mc-
muru. ehesi, mi.idi.iri.i vc ~avu~uyla koskoca bir bucak.
Uygar va~ama olanaklan saglanmi~. Bu haliyle onlar
zor katlam yorlar buna. Daha, daha geli~kin, kalaba-
ltk yer istiyorlar. 1stiyorlar ki ku~un si.idi.i bulunsun.
Lak dcyince su, bk deyince ckmek ellerindc olsun.
«Belki!» diye kar~tltk vcriyorum sorulanna.

-35-
 KALKINMA MASALI

Durakhyoruz belkiden sonra. Berkes kendi il ya

cia ilc;e merkezinin ic;inde c;alt~mayt her yiindcn uygun
buluyor. Bu di.i~tincclerine katilmamak elde mi? Ba~­
ka iller cmrinde uzak ki)ylcre atandtklan zaman nc
yaptp yaptp gitmiyorlar. Ozclliklc bz iigrencilcr ic;in
dog·up bi.iyi.idi.ikleri yerde c;alt~mak daha verimli ola-
bilir memleketimizde. Her ne kadar yurdun her yam
birdir ya da dogdugun yer degil doydugun yer desck
de gerc;ek bu. Hie; dcgilse belli bir si.ire, kultiir tohum-
lanm iyice ekenedek bunun boyle olmast c;ok iyi so-
nuc;lar vereq.ll.ir. Zamanlt zamanstz nakil istekleri-
nin, c;alt~ma isteksizliklerinin ve giinii gi.in ctrne zih-
niyctinin i.inlenmcsinde acaba hir etken olamaz m1
bu? Bu dediklerim yalmz ktz adaylar ic;in degil, er-
keklcr ic;in de boyledir.. Ogretmenin dogdugu yerde
ya da oraya yakm yerdc yerle~mcsi bir c;ok yonden
iyidir. Ki)y Enstitlilerinde iigrctmcnin kiiyc yerlqmc-
si ve koyiin hayatma kan~arak «yaban» olmaktan
kurtulmas1 ic;in, bu ilkcye stkt sikiya bagli kalmmi~­
tJ.
~imdiyse. bo~unayoruluyoruz: Ne koy cnstiti.i-
leri kaldt ne oralara alman ki)y c;ocugu kald1. Erkck
oku!una Ja k1z okuJuna da .)0-40 ogrenci aJarak duru-
m,U kurtanyorlar. Onlar da, si.iyledigim ~artlar yara-
tilmac!Igmdan atanchklan yerlqe gitmiyorlar. Egitim
dairelcrinin kapdarmda giizya~I diikcrck ~ehir okulu~
na atanmak isterler. Bizim hiyi.in ktzlan da okuma
olanag·ma kavu~saydt, onlar da kcndi kiiyleri ic;in, ol-
mazsa yakm kiiylcr ic;in dilekde bulunurlardt hcrhal-
de. Bizim ilgililcr, bu kiic;i.ik i~leri dii~i.inmektense,
man~etlik laf etmeyi yeg tutuyorlar ~imdilik..

-36-
 KALKINMA MASALI

Bu yi.izdcn koylcrde milyonlarca c,:ocuk t~tkstz

kalmakta, kiiyler GURBET olmaktan kurtulamamak-
tachr.
lstanbul'dan Kayscriyc atandtgt zamanlarda gur-
bet iisti.ine epi~ ~iir yazan Faruk Nafiz diliylc bir bc-
yit siiylcmck gcrckse, ~(iyle demeli:
Gurbet geceden kara, ozlem oliimden aCI
Ne zaman varacagiZ bu koye arabact?
Gurhet dcyip de Fatmayt anmamak olur mu?
~ehrin ve okumu~un gurbcti kiiysc, kiiyiin vc okuma-
mtsm gurbcti de ~ehirdir.
Fatm:1. Ankara Hastahancsinde c,:alt~tyor. Trah-
zonun Kiitki.i kiiyi.inclcn gelmi~. lTfactk tefecik dah~1.
«Ya~mt biliyor · musun?» diyorum.
«Ondiirt» diyor.
«Pcki ama ondiirt ya~mda almazlardt scm bura-
,·a. nastl oldu?»
«Baham onsekizc ~~tkartti. »
Y ast ondorttiir am a, btrakmamt~tz ondortte. (:a-
lt~tp para kazanmak ic,:in diirt yth bir giinde ya~aytp
onsekize bastvermi~ ktzcag·tz. Saranp solmu~ ekmek
ugnma. Babasmm kiir istegi u){runa, ayakta kalabil-
mc ugruna ktzhgmdan iince c,:octiklugunu, safhgmt,
tombullugunu vcrmi~. Kiirpe hcdeninin geli~mesinc
setlcr ~;ekilmi~ Fatmanm.
Bir ak iinliik bcribenzcr. Bir ak ortii ba~ma. Bir
elinde su legcni, hir elindc fay kutusu. Odalar, oda-
lar. Musluklar. banyolar, pencerc camlan, kapt kolla-
n, etajerlcr ... Sonra gclsin ycmek tepsileri, toplansm
yemck kaplan .. Silmcyc, ta~tmaya, getirmeye - giitiir-
meye: FATMA. Saffet hammlar, Saynur hammlar da

-37-
 KALKINMA MASALI

hem~irc ya cla hem~ire aclaytclu·lar sozgelimi. Hem~i­

rc adaylara siiylenir gorevi geregi:
«Etajerlcre bakm, toz toprak varsa sildirin ... »
Her biri bir odaya girer adaylann. Etajerlerin
gozlcrini taktrttyla s:ekip, ondan sonra bagmrlar:
«Fatma!»
Fatma giindc onyedi saat c;:alt~tyor. Kaytarma
bilmedigi gibi dinlcnme de bilmiyor. <;ok s:ah~ttgtm,
bu ya~ta dinlenmcye ihtiyact oldug·unu siiylcdig·inizde
dan ltr. Kendisine en kotii tclkini yapti,~mtzt dii~iiniir.
«<;alt~mayacam da i~im ne hurada?» der. Sorarsamz,
aydan giinden, okumadan yazmadan oldugu kadar,
saattan dakkadan da haberi olmamt~br. Hakdan hiir-
riyetten hie;: olmryacak bu gidi~lc. Fatma okulsuz, Fat-
rna saghkstz, sapsan. Fatma kendinin farkmda deg·il.
Fatma gidiyor iite kiiye dogru, hugiin degilse yarm ...
Bacaklan Cin (:altstmn dallanndan ince Fatmanm,
hileklcri irahan kokiindcn. Y emcsi ic;:mcsi, yatma ycri
ne durumda kimbilir. Anang·t nasi! dayamr onun iiz-
lcminc. Haydi og-!amn gurbetc gitmcsi olagan hale
gclmi$ bu dar gq:irnli hayatta, ~u ktzlann bu y;:t~ta
para kazanmaya c;:tkt~t da olagan mt? Hem ne c;:tlu~,
ne kazam~! Kiiylerindc okul varmt~ Fatmalarm. Bii-
yiikmii~ kiiy. Fatrnanm kiic;:iik erkek karde~i ikinci st-
mfa gec;:mi5. «Ktzlar girmez okula bizde. Ktz okula mt
giderrni~» diyor.
Ayhgt yiizclli lira. Paralar birikincc babast hir
parc;:a toprak alacakmt~ cia bir~eyler ekeceklcrmi~ ...
Gcccci Meliha hammm durumu, Fatmanm aym-
sl. Yalmz ya~t onun iki misli. 0 da gecenin Fatmast-
dtr bir baktma. lsstz gecckondusunda iki oksiiz yavru-

-38-
 KALKINMA MASALI

sunu uyuttuktan sonra saat yirmi olmadan damlar

hastahancyc. Ko~ baham ko~, kn~ babam ko~, sahaha-
dck.
Bi r tt:psi uzatsamz gececi hem~ ire adayt elinizde
kor yiiriir. «Meliha kadmt yollanm.» der.
On I ar ok Llll' u~lar. okuyorlar da. Y aztk cle~i I mt
kalclll tu t ;m ellc!·inc, bcmbeya2· (in] iiklerine'? Basm zi-
lc, z1r iitst·m ve ycni dogmu~ c;ocu.~u kucagmclan bt-
rakmaclan dog·tim k1smmcbn Meliha kadm ko~sun se-
StniZC.
« Ba~ clok tor geziyor» fiskosu ha~laymca cla, Bo-
yah'h o~m~mla Boyabath Mustafa paspaslan altp
ko~sun!ar. Bakan gelecek dcncli mi hir giin, aslt <;tksm
(tkmasm, o giin ak~amadek okurmqlar i.istiini.i ha~tnl
cliizenlcr, siislcnir, bagmr, iitekilcr terler tcfti~ hazir-
llib yapacai:bz diyc ... Osti'me iistliik ha~lamrlar bir d.e
Yap1m1z biivlc kmulmu~ toplurn olarak. Okuma-
mn ;-.nlaml, her ~e\'den cl ctck c;ckmektir. l~lcr, oku-
rna obnag·ma !-;;lvu5;unann~ Fatmalann. Osmanlarm
or•lUztmdaciJr. Kirnhilir. onlan okutmamak, hiiylc IH-
rakmak, olanaksizliklardan c;ok. hiiylc lctlmalannt is-
tcyi~imizdendi r?
Hastanedc Fatma. Osman, Mustafa; mcrnlckcttc
kiivli'1diir. Nc kaoar yan r;izcrsck c;izelim, hu gcr\ek
\'ardir. B1mu giizlemek is·in, hiiyi'dc ~chirlcrdc ya~a­
vanlarm iki yanlanna bakmabn yetcr. Sn·tt yorgan-
1!. iirkck bak1~1I insan kiimelcrinin, nereden, nic;in gel-
diklcrini giircn g-iiz bilir. Bilir ya. ayn diinyad~n gel-
mi~. iitcki gur!Jctten hu gurhcte g-elmi~ insanlar dii-
~i'mcliirmez onlan.
Nastl ki hastahanede Fatma kimseyi dii~iindiir­
llliiyor.
-39-
 <;OTELEK

Halkodafan yapum ic,:in seferbcrlik a~·ddtt~mdd

kiiv enstitlisi.indc iigTcnciydi~l. Yazm izinle hiyumii-
ze cliindi.igiimi.iz zaman bu odalann planmm uygulan-
rnasmda kaz1kbnnm <;akilmasmda az c,:ok emcgtmiz
gq:ti. (,~evre kiiylerin halkodasma kavu~masmda en
c,:ok cme!b gec,:cn de ~imdi hizim kiiyi':n ha~ii.Qrctmeni
olan Kutsi Cezik'tir. Halkodalarmt anmamm ncdeni,
cmcgimiz gc~·ti an~t o g-iinlerde simdiki kadar 1!:1 oda-
lann fi:icrnini kavr;J.yam<lllll!,; o!du.~·umu hclirtmck
ic,:indir. Derclim ki, kiiylii bu. i~in.i gi1ci.inii lmalup da
tozun S<lm<Ul!n i~·indcn gelip de_ hu odada kibp m1
okuyacak sana.:' Ama belli o!maz, helki de c,:ala c,:ala
bir havav;t diiner ..
KiiyiiL1 iiziin h <d kodast yaptld I, i':st ii iirtii!d i.1. K ul-
lantlm;tsma s1ra gelincc, cksiklerini f<'Iilallllayip kul-
lanmaya ba~lamad;m olumsuz propa~;anda ha5lad1.
Her yii c,:attsmdan bir lusnu ytkthr, duvanndan bir-
ka~,· tas dii~er. Bugiinkii durumuyla bile duvarlarm yu-
kardan bozulan yerlcri tamamlansa da c,:atis1 yenilcn-
se, kurtulur hu saglarn yap1. .. Halkodasmm kurtanl-
mast ic,:in yeni bir niyet de var kiiyde. Bakaltm sonu
ne olur bu niyetin de ...

-40-
 KALKINMA MASALI

Ak~amdan bunlan konu~tug·umuzdan olacak ar-

kad<t$larla. sabah olunca yatag·Imi toplay1p yi.iklcge
koyunca sedire oturdum gene bunlan di.i~i.ini.iyordum.
Art!k iigrcnci olduj:tum zamanki g-ibi dii~i.inmcm yer-
sizdi. Halkodalarmm gerckli vc yararb kurulu~lar
oldug-u giinden giinc daha iyi anla~Ihyordu. Kciyiin
okulunu bitircn sckiz-on s:ocuk ilkokulun i.isti.indeki
okullara gittiler siizgelimi. Yaz olunca d.iiniip buraya
gcliyorlar tatildc. Kiiy cnstiti.ileri devrinclc ycti~mi~
olan hir o kadar iigrctmcn var, onlar da tatile ugru-
' orlar. Bunlann yanmda, iyi kiiti.'1 clini yi.iziinii di·,_
zcltmi~ ilkokul <;Iki~It gcns:lcr de var. Hcpsi var kiiy-
dc. Ama hcpsinin hir sikmtiSI var: Oturacak, vakit
g·c~·irccek vc vaktini iyi u,ha~larla ge<;irccck vcr an-
,·or hcp:;i. \'wuf'•Jn L•r;mhk kahvcsi. Rcmzinin diik··
Um l>ir :),:v sii,·lcmivor onlara. Bir ;;cy siiykmese de
htt verier. zorunlu oht·;~k her fn·satta oraya r;·idivor-
lar. doP1ina o\·n;n·r)rL•r istcr istcmez. Su Halkodasi
~imdi ols:1Vfh tcrtcmiz salonu. vi.izlcrce se~·me kit:t-
hivla. si.Ircli ·gclen dcrgisi gazetcsiylc? ..

Ben biiylc di.·I~i.iniirken anam geldi. «1~in voksa

(iitelck seninlc konu~mak istiyor» dedi.

«Gt:lsin» dedim. «bir de clam~1yor musunuz?»

«(:ckiniyor da.»

<,:iitclck, Ki~gillinin kiz1. A!{zm1 yuwnu sarnu~

aclamakd!I. Giizlcri zor giiri.ini.iyor yemeninin altmda.
(,:ocukun biri sirtmcla, ondan daha kii~·i.ip:ii kucag-m(b.
Bu ikiden biiyiik olan iitcki iki~i de deklcrinden siin-
diiri.ip duruyorlar.

-41-
 KALKINMA MASALI

«~u agzmm sarg!smi ~oz de rahat<;a bir konu~a­

llll;» dedim, «n·mei1inin ucunu IslatJp durma konu~­
t uk~ <!. »

c,:iizc!Jj.
«Siivlc (:iitelck Bau?»
«~unlar ... »
Dedi. Etcgini tuLmlan, kuc1gn1dakini. oturdu-
;: u ltaldc s1rlmdan ii!J11eyeni giisterdi.

«I'~c o!du onlara?»

«Bi!mez gibi soruyon: Bibcrci Omar IJil(IIr i.ildi.i.

L:th:dan, iki cllc ge<;incn babamm yanma s1g·mchk
o iiliincc A~· ~·1pbk duruyorcluk onun kollu-
.~uncla. Onu da bu vd a!(II Allah. Zati ne luyn vanh.
hilmc mis;n Fcttinin og·lunu? ~incilcyin kai(!Ik orta-
lard;J. Kimi uym kimi uyamk eve kapat•yorum bun-
h i ! . zcng·inlcrin yufka ekmeg·ini yapmaya gidiyorum.

(ic;,;irci H;,_cdilcrin, Yahark~·dann ... Bunlan diyom.

ginc sen ivisini hilin a, bir yerkre komselesek? Su on
,-;~·.'Inda. ~u dokuz. Bun!J.ra iiksiiz nektebindc ncyllll
hir vcr illllunmsa. ~u ikivi ben iclare cdcrim au-zu-
lu Ill . »

Ya~lar oluk gihi akmaya ha~la(h gozlerinden. Bir

yandan da h1~kmnaya ba~lad1. Boga:z1 t.Ikanacak, ora-
va yikilacakb nerdeyse. «Tarla takan vermemi~ ki Al-
lahn diyordu hi~lunklar arasmda. Kucagmdakinin
diirt ya~mda oldugunu soyliiyordu. Oysa · daha ycrc
basam1yor, yiiriiycmiyor iki ayhk gibi ... S1ska ...

-42
 KALKINMA MASALI

«Di.i~i.ineyim, elimdcn bir ~ey gclirse sana haber

cdcrim» dcdim, g-itti. Ne gelecekti benim eiimdcn":) Nc
yapabilirclim bu gcrc;ck kar~tsmcla? Yalmz bu kiiydc
yi.iz tane var (:iitclegc benzcyen ana, hallcri ~iiylc
hiiyle olanlan bir yana bJraksak bile. Bu da edcr dort-
yi.iz c;ocuk. Ktrk bin kuyde I I) mil yon cder. Kaldt ki bu
s·ok iyimserce yaptlmt~ bir hesap. (:iitclcg·in d uru-
muna di.i~meycn ailclerin c;ocuklan kurtuhnu$ mudur
sanki, onlar da iiyle.
Bana dii~i.inmek kalrm~tt gene. Uykusuz giizleri-
mi ovalaya ov~daya kalkmaya c;aii~hm, kalkamadtm.
Kafam zonklamaya ba~lamJ~tJ, giiz!erimin iini.i karar-
dt. Oturdum ycniden. Dagm1k kafamla. okul bulama-
yan, korunmak ic;in gcni~ bir iirgiitc kavl15<lmayan.
kiiylerde kum g-ibi !\aynayan c;ocuklan di.i~iindiim. ls-
tcdigi kadar c;ogalsmdt niifus, aynm1 kaltr nnych Bek-
ta~inin c;:.unur adamla.nndan? Okuyahilen iic;-hq ta-
ncsinin de okuyacap;t hir kitah;l, oturacaih bir salona
kavu$mamt~ olduklanm g·iinnek, dii~i.inmcsinc de en-
gel oluyordu ki~inin ...
Ncrdc~iniz man~ctlik laf eden cg·itimciler? (:ocuk-
lar koruyacagtz diye uydurma birtiklcr kurarak k~ndi
s1rtlanm kalmla~hranlar? (",:iiteleklcrc bir cevap vcrm
hir s·tkar yo! gosterin. Nc olacak bu c;ocuklar?»

-43-
DAVAR DAMI YAPILAN KOY OKULLARI

Yaz tati!inde koy okullarmm durumu derttir.

NCI de bu dcrdi k()ki.inden kurutmak i<;in koyc ycrlc-
~en iigretmcn yeti~tirmek ~imdi. Ogretmenlerimiz kiik-
si.iz a~aca di)ndi.i, kii y cnstiti"!leri gihi gen;:ek ogretmen
ycti~tircn kurumlar ydulalt. Mart gelir gelmez koyi.in
,-,T;,rl"lllH"ni ~chirdcn bir cv tularak <;olug·u s;ocugu ta~l­
\"or. Nisan sonuncla 'okulu kapatarak kcndisi de gidi-
yor v:: biitiin yaz, bir ac!J ~chir kuli.ibi.i, bir adt ku-
marhane olan ycrJcrclc aJ papazt ver ktZl oynuyorJar ...
N c kulaktan nc de gozdcn bir yenilik girmi yor kafa-
lann;L Giiz gelincc, giirii~ ve dii~iini.i~ eski hamam es-
ki tas olarak t,:Ikiyorlar r;ocuklann kaqlSlna. Oysa in-
san ~ehir yerine gitti mi. hi<; bir ~cy getirmese bir ag·tz
tadlandtracak ~ckcr, bir aktl yatacak havadis getirir
hizim bildigimiz. Yattti\"t yerdcn bir avur; toprakla kal-
kar yani. Ama bizimkilcrdc ne o var ne oteki . Muh-
t a ra okulun qya bnnt ali ~ t!digt ~ckilde teslim cdcrlcr
aynl!rken, iki ayaklan bir papuca girer ivedilerip-
den. Samrsmtz bu gidi~;dc ~chirdc claglan yerinden oy-
natacaklar. Hie; bir ~cy yapmazlar oysa, dedigim gibi.
Giiziin doni.islcrinde de, oktilu vc okulun qyalarmt bl-
raktiklan gibi bulamazlar. ama umurl a rmda dci!;il.

-44-
 KALKINMA MASALI

Y dlar ph ilkiigretim ve koy cgitim davasmm U\.h cdi-

lir, kiiylcrde okul bir gostermelik yap1, bir igreti ku-
rulu~ olmaktan kurtulamam15hr. Valisinin, kaymaka-
mmm ve muhtannm goziinde en son gelir okul i~;deri.
Biits:eye konan para bile okula harcc:1J:1az. :.: ln~:t ver-
g-isinin toplanamayan klSimlan okul paras! olur ... Og-
rctimin yapildig·I aylarda biraz tcmizlik, biraz· di"tzcn
goren okul yaptlan, yaz aylannda kapiSina iiriimcck-
lerin aj\" orduj\"u iirenlere benzer. Biiylece, yildan yila
ytpramr, ytkthr gider.
Yuvah kiiyiine ba~iigretmen olarak atanan Mus-
tafa Ko~ar, yaz1 anlatttgtm ~ekilde Aksarayda ges;ir-
dikten sonra, 15 eylulde bir at arabasma qyalanm
yukleyerek tuttu yeni atandtgt Yuvalmm yolunu. Ko-
yun okulu 1944 te kiiylere okul seferberligi a~,:Ildigm­
da yaptlmi~h. Fakat aradan ge<;en bunca yii is:inde,
s1k s1k iigretmensiz kaldtgt ic,:in koye pek faydas1 ol-
mami~h. (,:i:inku, lm okul scferberlij\"ini yapanlar. aynt
zamanda ii.~Tctmcn scferberlig·ine de girmi~lerdi. Oj\"-
rctmen scferberligi sonradan. halka iyilik yap1yoruz
gcreks:esiylc durduruldu. Ama okul yapdch yapyal-
mz ortalarda kald1. .. Yuvalmm okulu cia. avlusuz ola-
r~•k bir duzliikte yapyalmz hckliyordu. Mustafa qya-
lanm okulun iiniinc indirdi. (:cvrcsine hakmca. giih-
re vtgmlan gi)nli"t. Araba okulun iiniindc durunca.
harmam kaldtrmi~ kiiyluler, s·ah~maktan agzi yiizii be-
lirsiz olmu~ ~,:ocuklar o yana yiiriidiiler. OgTetmcn, bu
davar giibrcsinin okuJun 011UI1dC nis;in )'Igtltp durdu-
gunu sordu gclcnlcre. «Muallim hey, sen di~ai'Jstm ne
yapacaksm, is:erisine bak» dediler.

-45-
 KALKINMA MASALI

«l~erisine ne olmu~?»
«Hele gel girelim de ne oldugunu giirursun. »
Girdilcr. Nc giirsiin, bir zamanlar kaptlan, pcn-
ccrckri, tavan1, s;vast tastam<.lm yaptlmt~ olan okulun
~imdi kapt penccrclcri kmk diikiiktii. Tavandan gok-
yiizii guriiniiyordu. Du.:arlar dclik de~ik... Bunbrm
iisti'mdc, taban diz boyu koyun giibresiylc dolu. Hem
de tazc taze kokuyor giibre. Ogretmenin merak i~in­
de kal(bg:m giircn kiiyliilcrc!cn biri a~tklama yapmak
zorunda kald1. «Burasmt davar ag!lt yapti bizim muh-
tar. Siiriisii gcceleri burada yatar. Ncrdcysc siirii ge-
ne gclir ~imdi, ak~am yakm ... »
Derkcn muhtar <;ol>amyla birliktc siiruni.in ha~m­
da oldugu haldc geldi. Davarlann boynuna talulm1~
~anlar cangtr cungur (itiiyordu. Muhtann kulagt bu
sestcydi, neylcsin okulu, netsin og-rctmcni ..
«Muhtar, bu ne hal, burast okul mu davar aiblt
mt?» dedi iigretmen.
Koyunlan ts!tklayarak okulun t~mc sokmaya \a-
II~an muhtar kaqtl!k verdi:

, «Ne olmu~ sanki okul olduysa?» Demokrat Parti

(ildii diye demokrasi de olmedi ya! tstersem okul, is-
tersem davar agtlt yapanm, kim kan~tr ... »
0 gece oyle gc\ti. Ertesi giin Mustafa, biitiin kar-
~~ koymasma ragmen muhtarm,, ~ocuklardan bula-
bildigini topladt ve siipiirge, su testisi getirterck okulu
temizlemcyc ha~lad1. Ogleye kadar i~lcr iyi gitti. Og-

-46-
 KALKINMA MASALI

lcyin, Toklucu dediklcri kadmm oglu su ta.?tdtg·t testi-

yi ktrdt. Habcri olan Toklucu bir ko~mayla gclip ya-
kasmt tuttu Mustafanm. «Agzma st~ttibm Y czit tohu-
mu, senelcrdir rahatttk, iiyretmcni unutmu~tuk, ncr-
den c;:tktm gcldin de benim aslan gibi ktrmtzt testimi
de ktrdtrdm? Hep sizin dediginizi yapacak, sizin iste-
diginizi
• mi vcrip
. duracagtz? $eyimizin kthm .da vere-
lim istcyin de,· c mi ?» Sonra bir c;:tgltk kopararak c;o-
cuklan evlcrine kovalad1 Toklucu.
Mustafa ogrctmcn, nc yapacagtm bilmez. hir hal-
de, bu gecc konuklacltgt vc okula yakm olan eve dog-
ru yi.iri.idi.i. Bir araba tutarak ycniden ilc;:cye diinmeyi
ve «haztr, munt.1zam okul, ogretmcn cvi de var» diye
onu buraya yollaym egitim memuruna ptmayt, gerc-
kirsc istifayt basmayt akhndan gec;:iriyordu. Aksaray-
daki egitim ilgililerinden ba~ka Ankaradaki Bakan!I-
gm Paris gormi.i~ yetkililcri de bun dan habersizdi ...

- 47-
 EMPERY AL1ZM1N
(:UP TENEKESt

Bir kamyonun iinune ardma dolmu~lar, geldi-

lcr. Altl ki~ilcr. Her hiri ayn bir konuda kiiyluleri ay-
dmlatmaya gclmi~ler. Kuru! ba~kam oldugunu soylc-
yen giibckli adam «tozlu yollardan, pplak tepelerclen
a~arak ki)ylii vatanda~lanmrzr aydmlatmaya geldik»
diyordtL «Biiylece, hem giirevimizi yapmr~ olaca.~rz,
hem de yrllardrr si.iren kiiy vc kiiylii iizlemimizi din-
dirmi~ olaca/iiZ.»

S<J.r,a sola adam ko~turarak epiy dinlevici toplan-

dt. Giinlcrdcn pazar olmasma ragmen hcrkesin i~e p;i.i-
cc gitmesinc hayret cdiyorlardt. Oysa onlar, «bugun
nasrl olsa pazardrr, kiiyli.iler istirahattadrr, kendi ra-
hatrmrzr feda cdcrek gidersek, onlarm tatilini deger-
lendirmi~. hirs·ok 'bilgileri kafalarma yerlqtirmi~ olu-
ruz.» diye dii~i.inmi.i~ler.
Gelenlerin ~cvrcsini saranlar r,:ogalmca, aydmlat-
maya ba~lama zamamnm geldigi di.i~i.ini.ildi.i. Dinlc-
yenleri iyi giirehilmek ic;in bir ta~m i.isti.ine c;rkan gene;.
«ilk siizi.'r ben alryorum» diyc ba~ladr. «Ben bcslcme
miitehassrsryrm dcgerli kiiyli.i vatanda~lar. sizlcrc iin-

-48-
 KALKINMA MASALI

cc m all'1mat kahilindcn ~unu siiy li ycy im ki, vcrdig·imiz

siit tozlan asia domuz siitiindcn degilclir. Bunlan si-
ze yanh~ aksettiriyorlar. Siit tow ve yanmda vcrcligi-
mil haplar A ve B vitamini ihliva cttikten ba~ka, ~o­
cuklanmtzt ra~itizme kar~t koruyucu unsurlan da
muh tev idirler. »

Anladtg·tma gore, ki)yliilcr say gtsiZI1k olmasm cli-

yc susuyorlar, bu anla~tlmaz sidcri dinler go riiliiyor-
lar. Beslcmcci isc, vitamin haplarmm iyi liklerindcn,
vitaminsizligin zararlanndan, iyi gtda almanm ve te-
miz ya~amanm i)nemindcn anlattp duruyordu, kitap-
lann yazdtgt gibi ...

Bcs lcmcciclen sonra «ann» oldugunu siiylcycn,

sa~,=lan kafasmm arkasmdan d iiki"dmcye ba~lamt~ bi-
risi ~tktt ta~m iistiinc. An bcslcmenin hem viicudu-
muza hem de ke sem ize nc k;tdar favdalt olrln,!i;unu,
her vatanrb~m masrafs1z bir i~ olan ancd! g l hir zcvk
n1cselcsi kabul cdcrck vapma<;ml. siiy lcdi .

Kmul h;u;;kam pktt ancmm ardmdan. «Gcr~i

arkada ~ lann iistiindc durduklan da iinctnli ko•mlardt
ama ~imdi ana konumuz olan ~ K kuliiplcri l:(lnusun-
da arkada~untz Perihan hanlln cfcncl i sizleri a\·dmb-
lacaklat· ve ondan son ra kiivi.lmt.!zdc I K I<uli.thi.mii
kuracag1z .» dcyip indi.

Pcrihan hammcfcncli ta~m i.istiinc ~·1kma~ a pit~ ­

! I, iki ayag·m• da yerlqtiremcdig·i i~,=in gcri indi.
ilk
athgt ayagmt saglam basmasma mini vc d e cbr ctc .~ i
ve ayakkabmm yiiksek ok<;:csi engel oluy·ord u. Ayak-
kahdanm ~tkarmak zorunda kaldt. Kuru! ha5kamnm

-49-
 KALKINMA MASALI

yardmllyla da ctet\in engel olmast onlcndi de bi.iti.in

vatanda~lan giirccek ~ekilde ta~m iisti.ine ~rktr. Kolun-
da takdt ~tptdtk ~antasmclan kagrtlar ~tkardt. Ktsa bir
siirc hem kagttlara giiz gezdircli hem rk bogaztnt tc-
mizledi.

0 temizleyc dururkcn yanundakilere sord um:

«Siit tozu, vitamin hapt dagthldt mt ktiyc?»
«Gormeclik i.iyle ~cy ... >>

Dudaklannm boyasmt yaladJ!dan sonra elindcki

kagrclt okumaya ba~ladr Perihan hamn1. Siizlcrini din-
lemcktcn ~ok kendini seyrettiklcri bclliydi. 0 konw)u-
yordu: «Vatancla~lar, okul dt~t cgitim ve og-rctimi olan
4 K ilc ~unlan yapmak istiyoruz: Y cniliklcri kiiylcrc
sokacagrz. Bu ~alt~malar 50 memlekette vardtr. Gcrek
tanm yoniindcn, gerck sosyal yiinden hir~ok ycnilik-
lcr, bu kuli.ipler yoluyla koylerc ulapcakttr. Dcmok-
ratik csaslar, mii~terek ph~ma zihniyeti, i~ vc cglcn-
ccyi dengeli bir ~ekilde yi.iri.itme ah~kanhgt, kiiy dcli-
kanhlanm kiiylerc bag·lamak gayelerimiz arasmdaclrr.
Kafa, kol, kalp ve kuvvetit'l bir araya gclmesi demck
olan bu kuliip, koyi.imi.izii sagltga, tcmizligc ve refaha
kavu~turacakhr. Bunun i~in de, kiiyi.ini.izden sc~cce­
g·iniz liderler,. ilkiince ko~e ba~larma ~iip tenckeleri
koyacaklar ve boylece koyiini.iz pislikten kurtulmu~
olacakhr. >>
Sozi.in burasmda agtr agtr dag·tlma ba~ladr. «Akt-
la bak aktla» diyorlardt, «hi~ cebe konacak krhk var
1111 bu akrlda! Koy kim ~op tenekcsi kim, ahah!»

-50-
 KALKINMA MASALI

Kom~u ulkclcrdcn birinde bir kiiyc gidcn gczgin-

ciler kiimesini ki)y muhtan dogruca mezarl!ga giihir-
mii~. Mczar ta~lannda «Buraya otuz ytl hizmct eden
doktor», «25 yil hizmet eden iigretmen», «Bu ki)ye 27
ytl hizmct eden muhendis», «Buraya ~0 yd hizmet
eden tanmn falan.» gibi yazttlar goriilmii~ iince. Son-
ra da. ayaklan ~ankh, kiiylii kthgmda bay ve bayan
iigrctmenlerle kar~tla~trlar, koyi.in geli~kin duruma
gcli~inin nedenlcrini anlatmaya ~ah~trlarmt~ konukla-
ra ...
Darmadagm cdilen Kiiy Enstitulerini, tedirgin
edilcn, her ~tkara koz edilen kiiy iigretmenlerini, ~im­
dilerde ycti~tirdig·imiz gostermelik iigretmenlcri di.i~ii­
niiyordum ki, Perihan hamm nutkunu bitirdi. 0 arada
Caynal Mustafa kuru! ba~kanma yakla~ti.
«Bi diyecem var bey» dedi.
«Buyur cvlacltm.»
«lyi diyorsunuz a, biz karmmtzi nasi! doyuraca-
g·tz onu dimiyorsunuz. Toprak yok, ekecek yok, pyc-
cek yok, avrat-akd yok. Biz burada sorarsan, dort
aganm ba~mt bekleyip duruyok ... »
Adamm surati karardt, ka~lan ~attldt. yumruk
atacak sandtk.
«Sen komiinistlik mi istiyorsun be!» diycrek ar-
kada~lanm kamyona ~·ag·n·dt. ..

-51-
 AMERtKADAN GELEN AHIRLAR
YA DA
BARAKA TOREN1

B[itiin ha[iirmalartn, iigiinmclcrin kar~mnda uz~t­

yan vc yoldan ba~ka her ~eye benzeycn <,:izgi i.istlindc
ilcrlcmeyc ba~layan cip, bazan homurdamyor, hazan
inliyordu. Bu haliylc, ~ofi)r Abdullah'la birle~i y ordu
sanki. Bu yollarm en ki.i<;iik r;ukmlanm bile gide ge-
le czberlcmi~ olan Abdullah, a~a!b yukan her yolcu-
lukta bir araya gelen hu insanlann agzmdan her za-
man duydugu ltdbr diikiildiik~c «Ctk» ~ckiyor, o Cik
~-cktik~·c dudaklarma kistirdiih ii<,:iincii Sigarast salla-
mvord u.
Kiiyll·l millctinin, giistcrilcn ilgiyc kaqt soguk
davrancl!g·I konusunda fikir hirlig·inc vanyorlardt. «Bu
cahil topluluk nankiirdiir. As1rlardtr. hatta son ydlara
kadar kirnsc y[iziinc hakmamt~ ayag·ma gitmemi~ken,
biz PazarJmJzt, tatilimizi hunlar arasmda clola~makla
iildi.iriiyoruz, hizc de pas vnmiyorbr» diyordu Bcledi-
vc Ba~bnt Ali Bey.
Tiiccardan Bay I layrcltin'lc 11 Yiinetim Kurulu-
nun siirckli i'tycsi Salim A.~a durmadan salladtklan
ba~lannt, b<.:lcdiyc ha~kanJnin siizi.i bitince, daha bir
htzla, daha bir dogTularcasma salladdar . .
 KALKINMA MASALI

«Evct» dedi Vali bey. «Evct. arkada~lar, Reis

Bn·in siizkrindc biiyiik bir hakikat payt oldugu ~iip­
hcsizdir. Ancak, iilmck var, donmek yoktur. Nc paha-
sm~t olursa olsun biilgcmizde birlig·i sag·lamak zorun-
da\·:z. Gcrckirsc her yola ha~ vuracagtz ... »
Sonra bir derin «Ahhh!» ~ekti. Bu ah'ta, yitirip
de \·dlanhr bulamadtgt bir ~eyin iizlcmi tiitiiyordu.
Ah o giinlcr.
C:iptcki sessizliklc birlikte amlanna daldt.
Kaymakamlt.~mm ilk ytllan ... Bu giin gibi anst-
:·or. sulan ~ml ~ml akan bir kiiydelcr, Zonguldak clo-
laylanmLt Karaman kiiyiindeler ... Bir kiime iilkiicii
hirlqmi~Ier. halkevi gens·lik kolu iiyelcriylc birliktc
kalktp kiiye gclmi~ler. Hanunlar, s:ocuklar kiiy gor-
rnck. kiiylii giirmck is:in yol stkmttlanna seve seve
ka!lanHH~lar.
Fakat i~in en giizcl yam, kiiyliilcrin agzt var. dili
vok yarattklar olarak, bozulmamt~, aplmami~, el pcn-
~T divan durmaktan ba~ka bir ~ey gormemi~ halleriy-
k bunlan kar5tlamalanchr.
Neydi o gi.in hcv. Ormamn uygun bjr yerinc at.-
nu~lardt kapagt. Simdi oldugu gibi ho~ geldin, be~ git-
tin dcyici kiiyli.i nerdc o zaman. konuklarm yamna bi-
le vakla~amtyorlardt. D~yiiz metre kadar iitede top-
lamp oturmw;;lardt ki:iyliilcr. Kiiyiin muhtan olan Mol-
la Memetle kiiyde «Katip>> dedikleri kiiyiin tek okur
vazan Haztm Efendi gelip koyliiler adma «ho~ gcldi-
niz» diycbilmi~lerdi.
Onbq ki~iydilcr, bayanlt, bay!t. Bir siire dinlcn-
dikten sonra, t;antalannda getirdikleri kuru yiyccckh:-

-53-
 KALKINMA MASALI

n, muhtann getirdig·i yogurt-si.itle birlqtirerck kah-

kahalar arasmda yedilcr.
Sonra ko~up oyna~maya ba~laddar.
Dinlenirken, yerken, i<;erken, gi.ili.i~i.ip oyna~tr­
ken, yerli dokuma entarileriyle, hunlara babalarm-
dan daha s:ok yakla~mt~ olan si.imi.ikli.i, s:apakb ~ocuk­
Jar hep dikkatlerini <;ekmekteydi.
Hem ziyaret, hem ticaret di.i~i.-mcesiylc, iiteki dc-
yimle: Hem piknik, hem koyci.iliik yapmak i<;in yola
pkmamt~lar mtydt? Hemen el edip <;ocuklan yanla-
nna <;agtrdtlar. Piknik fas!t bitincc kiiyci.ili.ik damar-
Jan ayaklanmt~h.
Herkes s:ocuklara iyilik etmek, kiiyctili.ik giircvini
yaptp huzura crmek i<;in birbiriyle yan~a ba~lamt~tt.
Kimi cchindcn <;tkardtgt tertemiz mendilc ktytp s:o-
cuklann si.imi.ig·i.ini.i silmcye, kimi ttrnaklanm kcsme-
ye, kimi de tuttugu bir <;ocu,~un yiizi.ini.i ytkaytp o yoz-
la~mt~ sas:larmt taramaya <;alt~tyordu.
Hele Vali Bey (0 zaman kaymakam) hi(; unut-
maz: Hanllm ne kadar scvip ok~amt~tt s:ocug·un hiri-
ni. Sonra s·antasmdan <;tkardtgt kininleri iis:er-be~er
da,~ttmt~tt s:ocuklara «Ar,:m avucunuzu» diyc diye ...
Stkt stkt peki~tirmi~ti:
«Sakm anneniz bunlarm hepsini birden vcrrne-
sin, olur mu ~ckerim?» diyc. Her zaman iktidardaki
partinin davuluna vurma gorevi aloma yaZilmt~ olan
vc o zaman CHP. nin elemam bulunan kaymakam da
karlSlyla ogi.inmi.i~ti.i ..
Abdullah act act iittiirdi.i cip'in di.idiigiini.i. Bir-
den kendine geldi Vali Bey. Karaman!t kiiyi.i silindi
kafasmdan. Simdi Bah<;eli koyiine giriyorlardt. Bah-

-54-
 KALKINMA MASALI

s:eli ki)yiinc girerken, bahs:eye baga bcnzer bir ~cy go-

remeyen V ali:
«Niye Bahs:eli dcmi~ler buraya?» diye ortabga
sordu.
«Efcndim, cskidcn kalma adtd11·. Belki cskidcn
vardt bahs:esi» dedi Ali Bey.
Kendini tutamadt ~ofijr Abdullah: «Bcyim!» de-
di, «Bu kiiylcrin admdan ha~ka hir ~cyciklcri yok.
«Bahs:eli» dcrsin kupkuru ~·tkar. «Ag·a<;lt» v:ml!r. di5
kurcahyacak ~:iip hulamazsm. «Dcmirci» vardtr, dc-
mirin diimi'tri'm yanmdan gcs:mcmi~tir. Hele hir «Gii-
zcloba» var, diinyada oras1 kadar s:irkin ycr bulun-
maz. «Haskiiy» var bir de. ne hasbk nc pakbk ara,
kcpazclikten ha~ka bir ~cy bulamazsm ... »
Tiiccard~m Bay TLlyrcttin yutkunduktan sonra:
«Ama hcvdcndi, ~i.tkiirlcr olsun huralarm hava-
stna, suyuna hir; divccck yok» dedi.
Vali. Bclcdiyc Ba~kanma diinerck sonlu: «Bura-
da durumumuz nast!dtr?»
rdyi efcndim. yiizdc sckscn falan v<tnz.»
Ktztlha~· kiiyiinc kurulacak olan barakanm teme-
linc hars: kovmaya gidcccklcrindcn, Bahs:cli\lc dur-
tnak niyctlcri yoktu. Ama kiiyliilcr cip'in iiniinc s:tka-
rak cl kaldn·diiar, arahasmt tamchklan valilcrinin
kiiylcrinc inmcdcn gq·mcsinc engel oldular.

Gckn clini uzattyor, gclen clini uzattyor. r<Ho~

gcldin Vali Pap» diyordu. El stkma i~i ve onunla bir-
liktc ho~ be~ cpiy siirdi.i ayakiistii.
~~onra okulun iiniinc scrilcn scccadelerin i.istiine
oturclul~~r.
 KALKINMA MASALI

O].krctmcnc:
«Nc v~tr. nc yok hoca, rahatm ycrindc mih> diyc
sorclu \'ali. Ot~rctmcn ~·ok scvindi. kiiyli'dcrinin \'a-
nmda ktt1nnm sorulmastn~t.
«iyiyim cfcndim, sa/!: olun .. Ama izin vcrirscniz
hir ka~· dilektc hulunacaglnl..»
Salim J\i:(a ilc tiiccarm ncdcnsc ivcccnliklcri iist -
lcrindeydi. Ogretmcnin dilcgi falan derkcn gccikilecc -
.~ini bifi,·orlar. lw~nutsuzluklan Yiizlcrinc vuruyordu.
Ama Parti ve Bclcdiyc Ba!?Lll11 Ali Bcy'k \'ali lkv
1\111 hu g-ibi clurumlar iyi sonw; vcrcbilirdi.
«Siiyk yavrun1» dedi Vali.
«Efcndim. mutcmctligirnizi yapmakta olan mcr-
kcz c.~ it im mcm!lrtlll(lan ~ikft\TI~:ivim. Par;tl;nlllliZI
do,!·~Tll d;·ll'l.l'd :lhllll\'!l!'l''l.. isft-flj~·j t•·ihi kuJI;omyor.
A~<t!~t ,·uL;m bin lir;l!nt kc~li. Ncn'\'C kt·~t i ~;i h::lirsi:t.
~csimi z i clti\'l!l'~l)llilcltk hir ti'tr:i·l. z~!li;llinizt•. rlttrlllllll
hildirmn-c nin·tkndik gcccn ;t\·. di'm,·;t\'t kt5tnnz:t
vtkmaktan siiz a~·t1. Hcmzi Bir;mt'tn <l:lvl .'d nlttvor btt
~tdam. Nc V<ip ~te<t.~tz .:'»
\';iti. Ali Bl'Vc ktklt. Som;t S:tlin1 A1:a ik tiic-
ctr Hancltinc l•iiz ;t11J. Onl:tr:~ hicbir ctki vapm:tl1115-
1t ii.~rdntcnin siizlcri.
Bu aracb ;·,~Tdnlctt kontt~Jll<l''t';' ,·::ni<1cn h:t :; ladJ.
C<l·:fcndinl. tir tir titri,·orll'. ni zi111 ;t]dti:i'llntZ p;tr~t -
11111 l'li buclu ncdit·. di't.~iinJncrl('n lin "'·· zi,·afct haztr -

ltyor. clli~er liranltZJ kcsi\·or. 1\tra lttft cttik mi . nc zi-

vafeti oldu.~· unu sorcluk 11111 . «siircli'triiri'lln ha!» diyor
da kt,ka hir ~c\' dcmivur. Bizc ne cvrak. nc Tchliglcr
Dcr.~isi \'ollam<tz. Dcrt v ;mmava bile rcsarct cclcmi-
vorunt. A.!i-zmt a~· ant ha~ltyor. Hatti't h e n. hi.itiin hun-

-56-
 KALKINMA MASALI

lara ses <;:tkarmad tg un haldc, kendisi tarafllldan scvi i-

mcdigim is:in terfiimi engelledi . Mi.ifetti~e ragmen ter-
fiimi iinlcdi. Bu yiizden de biliyorsunuz miifctti~ Veli
lkv Osm~tniyc'yc si.triildii.»
Ogrctmen siiz iinii kcs ip , konuklann yiiz i.inc ba-
hn ca kiis clinlemi$lcrc has bab~lan iistiine s-evrilmi~
huldu. nu scssizliktcn yararl a mp son siiziinii de siiylc -
di.
«A Hmtza stg marak ~ unu da sii ylcm ck ten kend i-
tlll alamtvorum. Koylcrc h e ptcn i~ c ya ramaz ii.~rd-
1\I Cn vckillcri yolluyor kcndi adandanndan. Onlann
d~t ilk vc son ayhkbnm i~· ctmckteclir.»
V~tlinin giizlcrindc hir dc.~ i~iklik oldu. Belki bo -
~ ~ll1acli<. helki p;tl) ;lYacd-: t i. A mma kii yiin p a r t i ocak
l,; ~ ~; k ; ·" ' · t !;P( k <' I' Ltll (;:~; , \T h:t nLd:la lam hu stra:h
i~niin c ,i•t ldi ~· i nc l,. ,,, cloi:l!l h<mL1:~ t :d1p ag·zt na giitiir -
t; :• ·: i 1! \' i'llll lntlch.
P ~1tL nna1 ·:1 c:athm:1 \';l b:tkmam:th. durum11 olunt ..
n; : htr:!kn v !l\·cll e n i\·j!; i . n .!~Tdnwnin l3a)H;:cli'dc ~(i,: l ·-
lll(':·; j ,·k ii.~Tcnccck dc .~ ildi va obnlan. Ru s1ztltdar
~·c;•k kanah avl arcltr kulag·ma !!Tliyordu . R es ml ob•·;tk
hir tancsi dilck ~·c vcrmek ist c mi~. onu da gc ri c,:cvir-
mi~ti. Fvct. Rcm zi Biranl k cnrl isinin de tutunun clm -
du ~· u hir duvarfll . !111 du v~tr; t siv mevc ycltcnm ek. T n-
ros da.~· larmm Konva 0v<\SII1<t y tktlm as t d cmckti. 0
zam :~n kcndisi d e al!ta kaltp cz ilmez mivdi '~
c<l~iiyiitiiyorsun o.~lum. h e r ~cydcn :tlmn1a» dedi.
«Dii zclir hcpsi diizclir. Sen siiyle bana ~imdi . hurada
ncler ya ptyorsun. halkm olup bitcnlerlc. memlekctl c-
ki kalkmma hareketleriylc ilgisi - hilgisi nc clurum -
da? Hangi tarafa meyil fazla?»

-57-
 KALKINMA MASALI

«Efcndim, ~u yandan olanlar da var, Lu yandan

olanlar da var. Ben durumum g·crektirdig·i ic;in pck ka -
riSilll yo rum.»

«Kan~acak s m!Olur mu ii y lc ~c y . Kalk111may1 ba -

~arn11s ohm tarafa yana~t1ra c aksm . Bu. scnin ba~!Jca
~iin.:vindir.l>
IL~1111 ycrc cg di iigrctmcn.
Bu snada, topluluk arasmdan hirisi \ ' ali:T yak-
la)ll. Kii yiin O ca k Baskam oJHt tamttl: «Susu z Kiiyii
csrafmdan lrifat Ag a!»
Rifat Ag;n1l!l dndi. yol suzluk.
«Susuz kiiyiinii.n yolu, azCJk yagmurdan alahura
olu yor bey» dedi . «~u sert yo! kiiti·, miiti.t ama g ene gc-
linip gidiliyor iistiindcn. Bu sed yola kadar iic; kilo-
met re hir ycrimiz var. oraya kum diikiilmcsi iic;iin yar -
dmi1111Zl irca cdi yoruz .. Zatcn zatmJZI claircde rahat-
SIZ dmcyi dii~iini.t y ordum, buraya Allah g iindcrdi.»
l y ice sokulup «Yaln1z Vali Bey, diyc ba~lad1 ocak
h;•skam , «Efendim hunlar iite gec;cli ... »
«Nc dcmck ? »
« Bizden <lc~iller bu kalcmdc al tJ kiiy ... »
«Bahang·un. duydun mu?» deoi Vali, l~ifat Ag-a -
va .
«Duydu111 amma . . . »
«Duyduysan iy i. Seninlc yollarumz aynymt~ hak -
sana. Sen ctcg·in1kki l<t$1 dok, kiiylii.lerini yola getir.
hen de yolunuza kum diiki.ilmcsi ic;in emir vereyim ... »
((Gee; kalc..!Jk, s:ok bcklcttik K1Z1lhac;hlan» diyerck
IZln istedilcr. Cip'c yana~mca Valinin kulagma bir-
seylcr fiSildadi Ocak Ba~kam.

-58-
 KALKINMA MASALI

«Hesabm1 g6riiriim onun» dedi Vali.

Gene eller s1klldt. ..
Cip'in horultusuna diidiik sesini de katan Abdul-
lah ikinci viteslc harckct etti.
Koyii ~1kar S:Ikmaz Ali Bey'c:
«Not et!» dedi Vali, «Biraz once gevczelik eden
iigretmcni not et de donii~te ac;:1ga ahp, sonra da il
d1~ma siirdiirelim. Yalmz Birant'a atmakla kalm1yor
humm gcvczcligi , kar~1 tarafm davullanm ~alarm!~
hie;: durmadan .. . »
«Belli duruyor zaten» dedi Salim Aga.
«Evet, ne mal oldugunu ogrenmek i~in kimseyc
hir $ey sormak istemez .. »
Son ciimlcyi Hayrettin Bey soylcmi~ti. Bir ciim-
lcyi toparlay1p siiyleyenedek kendini ~ok sikmi~ olma-
hV<il. Tcrlcycn dazlak kafasm1, hoynunu iyicc sildi
rncndiliyle.
Ali Bey notunu yaz1p dcftcri ccbinc ycrlqtirdik -
lc:n sonra:
«Bu KIZilha~: kiiyiindc de birkac;: ~· anaz adam var
amma ... » dedi.
0 adamlar iistiinc ba5layan konu$ma bitmeclcn
ki)yc girdiler. Barakanm kurulaca.~I ycri hiliyorclu
Abdullah . Dogru oraya siirdii Cip'i .
Kiiyliiler ve barakav1 kuracak ckip, haZir bckli-
yorlardJ.
Yolcla siizii cdilcn ii~· ki~ivi buldurup kar~Jsma
ald1 Vali. Elinde de han;: dolu malay1 tutuyordu.
«K1ymcti yi.iksek kCiylii vatandaslanm» diyc sii-
ze ha~lad1. «Simdi barakamzm temelini atacag1z. Eli-
mizden gelirse oniimiizdeki giinlerde bir de ilkokul-

-59-
 KALKINMA MASALI

dan diploma alnn~ iigrdmen vckili vereccg·iz. Biiylc-

cc. kiiy hoca~mdan namazltk, haf1zdan eski yaZI)'I og-
IL'JlUl yavrularJmlz, istcrseniz latinccyi de i.igrcnir-
ki ... ))
(,iizlcrini u~· yanaz ad:un<t diktiktcn sonra:
«Biz huraya kadar gcliyoruz. mcmlckct hizmcti-
ni '"·aklanmza kadar gcti~·ivoruz amma. dc.~-cr 1111.
kar:_,11Ik i'iiriir mi.'1yi.izh>
Dik dik haktl o ii~- vanaza:
«Si:dcrc soruyorum: zahmctlcrimiz. Cillcklcrimiz
k.tr~!IJ!-:: giirt.ll mii. make.•, iJulur llHI sizlcrin vicdanm-
da:'»
«Bulur!» dedi biri.
«Kar~d1k giiriir miiyiiz":'»
Or;:ii hirden:
«Giiri.Jrsi.iniiz» dcdilcr..
«Biz burada y;trab oldug·umllZu samyorduk. Ma-
dcni ki siz lm giivcni verivorsunuz. !~in avrmhlann1
s"nr<t giiri·1~mcyc IHrakarak csasta anla~hglmlzm sc-
vincivlc tcmclc ilk harc1 koyuyorum. Size, kiiyiiniizc,
millctc vc mcmlckctc haVJrli olmasm1 cambn dilc-
ri m. »

Tcmcl atd(!tktan sonra camiyc gittilcr. «Pence-

IT cunlan. gaz. tavan tahtas1 v.s. ihtiyaom kaqda-
mak iizcrc ilk cldc bir hcsyi.iz liray1 iini.imi.izdeki giin-
lcrclc '(·crcccg·ini» vaad cttikten sonra, haz1rlanan ziya-
fetin hakkm1 vcrmck iizerc muhtarm odasma gittilcr.

l~erdc durmadan konu~uluyor, koca koca daj{lar

r;:ak!l gibi ordan alm1p huraya ahhyordu... D1~ardan
J<;Tnyc vcmck ta~'Y'P· bos kablan i~erdcn ~1kanp du-

-60-
 KALKINMA MA.SALI

ran bck<.,:i Zobu Si.ileyman , bir u<.,:tan da dt~arda hiri -

kcn kiiyliilcrc lfd ycti~tiriyordu.

l)-crclc nclcr konu~uldu .~ unu soran C,:olak Vcli'H

ktzdt :

«Lflfa merakh ysan gtr de dinlc < •rkad <l ~ » dedi .

Sana s:cnc yctircmcm ben. N c bilcyim, konu5uyorl:tr
i~tc . Bana sorarsan atttklan hep kuru stkt. Yol tozun -
dan barut, ke~i kt g mdan s a~· ma . doldur doldur ho~alt
Alt vam fasa fi so .. . »

Bt.l strada odamn iiniinden ya~IJ hir nine gc<.,:i -

yordu. Kiiye Vali geldigini duymtl.5 olacak , orada du-
ran Cip ' in farlanm giistcrcre k «Vth'» d edi «Valinin
gozleri de kocam a n koc;1man . .. »

Besinsizliktcn, kirden pastan iilmcsck hale gelmi~

olan vc «Tavuk karanhgi>> hastalt/.\"lna tutulan giizleri
de be lli bclirsiz giircn Kiir D e rvi~ ~:tkt~ti. Civanlann
Urkuya Nine'yc :
«G6zlcrindc «lt dirseg i» <.,: 1ksm da hana benzc
c mi?» dedi. «Vali dcdigin adamdan olur, i<.,:erde ovun
ytyor. 0 scnin p; iirdii.~i-me dcmirknasi» derler ..
 SU BORULARI

ils:cnin balums1zhktan ytkllmaya yiiz tutmu~, <;cv-

resinc kedilcr - kopcklcr kunnanu~ olan eski halk
evindc ktiylcrin kalkmmas1yla ilgili toplanh iki saat
siirdii. Toplantmm as1l ereginin, koyleri kalkmdtrmak
degil de koyliileri kanchrmak oldugu smhp duruyor-
du. Bunu anlamak i<;in kafa yorrnak bile gcrekmez,
orada bulunrnak ycterdi.
Dcmokrat Parti Ba~kam Fikri Bey, toplantmm en
atc~li konu~ucusuydu. «Kiiyler bcnim avcumun i<;in-
dcdir» diyordu. «Onlar bizc inamrlar. Yaptlacak i~lc­
rin ba~mda, onlarm ayagma kadar gidip dil di)krnek
gelir. Kim hangi dildcn anlarsa o dilden konu~mak zo-
rundaytz .. Kimi cami istiyecek, kimi okul isteyecck,
kimi ktiyler su istcyccek .. Ba~hk parasmm kaldmlma-
smt ve k1zlarm bcdava evlcndirilmesini istcyeceklcr-
den tutun da i~siz olduklarmdan ki)ylerine fabrika ya-
ptlmasmt i~;tcycccklerlc bile kar~t kaqtya geleceksiniz ..
LM parayla degildir arkada~lar, ark altmdan bag ba-
gt~lar gibi herkcse istcdigini bag·,~layacaksmtz. Y almz
bir noktaya dikkat etmcnizi rica ederim: Biitiin bu di-
leklcrin ancak se<;imden sonra ycrine gctirilebileceg·ini
ekleycceksiniz. Bunu soylediktcn sonra bucak olmak

-62-
 KALKINMA MASALI

isteycn ki.iyc bucakbk, kaza olmak istcycn buc1g·a ka-

zabk verebilirsiniz. Y akmda se~ime gideceklerini ihsas
cttirmi~ olan Ankara'daki biiyiiklcrimiz biiyle yap!lma-
smt uygun goriiyorlar .. »
Hele son ktsmi, kimsenin karst hir si)zctmcsinc
ftrsat vcrmedi. Giirevli vc gorevsizlerden meydana ge-
lcn topluluk, il~cnin ileri gelenlerini i~inc almaktaycll.
Hangi biilgelere kimlerin gidccegi kararla~tmldtk­
tan sonra pazarycri meydanmda beklcyen cip vc pi-
kap arabalanna dogru yiiri.idiilcr. Parti ba~kamyla
ozel idarc mcmuru Aggiicek biilgcsi kiiylerine, Tahri-
ratpyla ni.ifuscu Kotii Yayla biilgcsinc, kaymakamla
e~itim memuru da Irmakiisti.i bolgcsinc gideccklerdi.

Harckctten iincc son iigiidiinii clc verdi parti ba~­

kam:
«Aman arkada~lar, size harorah da pkartacag1m.
Sc~imden iince yaptlacak propganda i~in milyonlar
aynld1. Her kiiyiin nesi cksiksc onu yapmaya suz vc-
rin siz. Mcrkeze yazanz. Belki bir iki yere hir ~cy
yapmak miimki.in olur. Otekilcre de «merkezdcn gc-
lecck» dcriz. Paralann ~ogunu size scydcrim ben.»
Biiylecc, I 960 yt!mm giizcl bir bahar gununiin
kusluk vaktindc, yolsmluklar arasmda unutulmus bir
patikadan inc kalka ilerleycn kaymakamm cip'i De-
mirciobasma geldi. ~ofiir, cipin diidii.~i.inii koye yak-
la~trken ~almaya basladtgmdan, kuyli.iler birikmekte
gccikmcdiler. (:evresinc toplanmalanm clleriyle isa-
ret cttikten sonra soze basladt kaymakam:
«Saym vatanda~lanm, sevgili yurtta.~lanm, sizlc-

-63-
 KALKINMA MASALI

J(' <Liha ~·ok fayclalt ol;tbilcrcy,imi sanarak arabaya at-

Li; q> ayagmtza kaclar gcldim. Yammdaki arkada~ egi-
tini mlmurudur. 0 cb l;iiyi'miizii cgitim bakmundan
.~iizdcn gcs·irccck, arzu cdcrscniz iiniimiizdcki yt! size
l)ir ii,i.\rctmcn vckili vcrccegiz ...
Vaktimiz dar oldugundan kiiyiiniiziin su i~ini he-
Illcn giirii~clim. (Camimizin bir S'Ok cksig·i var, iincc
onlan gidcrin) dcdig·inizi giizlcrinizdcn okuyorum.
~iz onu <;antada keklik saym.

«Bi ~cy diycccm bey» diycrck siizi.i Selim Dayt al-

di. «[kv, bey, ben ~u kaqala giirdiig·iin mahalledc otu-
rurum. Ki)yiimiiziin bu mahallesinde iyi kotii bir ~c~­
mc var. Eg·er su gctirilecekse bizim oraya bir su geti-
relim. C~eklerin strtma testilcri ~'atlp da gecc giindiiz
hu mahalleclen su ta~tmaktan kurtulal!m.»
Kaymakam «durum biiylc mi. sakallt Babamn
siiylcdikleri dogru mu?» dedi. Muhtara ... «Oyledir
<ttnma, amas1 var i~te» dedi muhtar.
«Nedir yani?»

«Onlar cfcndin1 emrcttig·iniz V.C. listcsinc vazt!-

mak istemcdiler.»

Kaymakam, sakallt Babaya dondii:

«Oylcyse ne yiizle su istiyorsun habaogm1. Gclir-
scn bir avak, gcliriz bir ayak. Her ~cy kar~tl!kh de,~il
lll i ':'))

«Am a susuz 1uktan nnamm1z gcvrcdi .. » dcd i sa-

kalh baba.

- Cl --
 KALKINMA MASALI

«Borulan getirir de kiiyc y1karsak o zaman muh-

tarm listesine yazdu· mismiz kiiycek'?>>

Sakalh Baba diliylc di~inin arasmdan:

«Hcle su gclsin de .. » diyc siiylcndi.

Y arm borulan yollayaca,Qm1 siiylcycrck np c

yakla~t1, kaymakam. Yanmda duran muhtarm kulagi··
na eg·ildi:
«Elimizde 20-30 boru var. Onlan kiiy kiiy dola~­
tmyorum. Liste i~i tamam olan kiiydc i~i bitincc bo-
rulan ba~ka kiiye yolluyorum. Bu scfcr kar~I mahal-
leyc b1rakm horulan. Listcyi doldurunca hahcr ct de
ba~ka bir kiiye alchrahm. Nc yaparsm, emir cmirdir
kcsiyor, boruyu gezdirtiyor .. »

Ci p 'in kapiSIIll kapa yacag 1 s1rada usulca cklcdi:

«Giinliini.i gori.iri.im muhtar, hdc bak giir..»

-65-
 UZATMALI

I %0 Nisanmm son gunu .. . Sanki memlekctteki

yas biitiin agtriigtyla Biiyi.ikkt~la koyiinc yuklenmi~.
Bir kiipek scsi duymak , kiilli.ikte c~incn bir tavuk gor-
·mck bile miimhlll ulmadt koyi.i ge~ip de oteba~taki
okula varanadck. Okula vannca iyice kcndini goster-
di bu yas. Og-renci dcvanu azalnn~, hcle ktz ogrenci-
lcr cl ctek ~ckmi~ okuldan. Kara kara di.i~iini.ir ogrct-
men Mehmct.
«Gcmilcrin mi bath Karadenizde Mehmef?»
«Gemilcrlc birliktc umutlanm da.»
«Ne oldu sana?»
«Karakold<.tki onba~tya sorun.»
«Ne yaptt sana onba~1h>
«Emrimdcu s;tkmayacaksm dedi.»
«Emri nch>
«Once ktzlann yakasmt btrakmak. Halk iiylc is-
tiyormu~. Oysam halkm boyle bir istegi falan yok.
Yukardan emir var diye halk1 kand1ran o. Ktzlann
yakasmt lmakdtktan ba~ka erkek ogrencilerin de ar-
kasmt aramayacakmt~un. Bu kadarla kalsa._.. »
«DahasJ m1 var?» dedim.
«Evet, dahast var ki nas1l» dedi. «Saat 9 olma-

-66-
 KALKINMA MASALI

madan okulun kaptsmt a~mayacak, saC~i 15 ten sonra

da hemen okulu kapayacakmt~llll. lb~t bo~ olarak de-·
g·il karakolun cmirlcrine giirc harckct cdccckmi~im ... »
«Pcki uydun mu bunlara?»
«Uydum zorunlu olarak. Stkt emir var, altntn
a~agt diyor. Ba~ma bela iistiinc bela a~·<mnL M<tpus-
lara atttnnm, iin11·iin boyunca ~tkaramayacagtn bir
ltmct halkast takanm boynuna ... »
Okulun nesine hakacaksm bu ~artlar i~iudc, og-
rencilerin nesine bakacaksm ...
«Karakola kadar gidelim» dcdim.

'<Ben g-itmem» dedi.

Sonunda zorla razt olclu. Yalmz bir ~art! vardt,
o kooperatif muhasibinin oturdu.~u biili.imdc kalarak,
onba~mm yanma ben tek olarak girecektim.

Kaptda bekleycn nobct~i jandarma kimi aradt-

gumzt, ne i~imiz olclug·unu sordu uztm uzun. Onba~ty­
la giiri.i~mek istediibmi si.iyledim. <<i~i var!» dedi. Gii-
ri.i~mcm gerektig·ini, bir habcr vcnncsini rica clim.
«Kimsinh> dedi. Cep takvimi arasmda bulunan bir-
ka~ kartun vardt, onlardan birini vcrdim, uzun uzun
anlatmaktansa. Gi.iti.ircli.i. Ncden soma ba~Lt bir cr
geldi, be~-on dakika sonra kabul edecegini siiy lcdi.
Bekledik ve almdtk.
Bir hollii ve di.irt odalt gcni~ bir yaptydt girdigi-
miz. Sagdan ikisini crier kullamyorlardt. Soldan bi-
rincisindc kooperatif muhasibi, ikincisindc onba~t var-

-67-
 KALKINMA MASALI

d1. Onba~lllm i>ulundu,~u odayt parmaklanyla giistcr-

diktcn sonra erlerden biri kog·u~a, biri de dt~anya no-
bet \Trine gitti. Melundse hemen kooperatif ktsmma
kaydt.
Onh~t~Intn kaptstnt vurup beklcdim. «Gel!» dedi
scrt~-c. Cirdim. Evraklarm darmadagm dolup ta~ttgt
m~tsasmtn c,:evresinde diirt sandalya vard1. Odanm ta-
kmm~t diiklilmi·t~ iri c,:akdlar adun atmaya bile engel
oluyorlardt. A,Qtr agtr vanp elimi uzattun. Yiiziime
yan bakar yan bakmaz bir tavtrla lutfen aldt climi.
Tiircn in summa kadar olag·an gi tmesini istiyordum
<Una, kcnditni yeniden tamtttg·tm haJde bir ~ey soyJe-
cli,~j vokt u. Ostdik yoldan gclmi~tim, kapi~la bekle-
mi~tint, kafam da karmakan~tkh bu buhranh gunlcr-
de, oturmarn gerekti. Otur derneyince i~in olagan yii-
rumesmt bozdum ve oturdum sandalyanm birini s:e-
kerek.
Dii~iiniin, tahkikat komisyonu kurulmu~, beni de
cayu· caytr anyur Forumdaki yaztlanm is:in. lstan-
bulda ve Ankara' da stkt yonetim kuruldu. Gens:lcr
meydanlarda bar bar bagmyorlar hurriyet diye diye.
F aki.iltclerin duvarlan kuqunlamyor, gens:ler olduru-
liiyor. Bi.itun bunlan diin ak~am Ankaradan ils:cye ge-
lenlcrdcn vc radyodaki bildirilerden iigrenmi~ olarak
kiiye gelmi~im. Aydm gcnr;lerden r;ogunun evi barkt
tcrkcdip Anadoluda bilinmedik yerlere kar;ttgun bili-
yorum. lhmun yanmda okullarda r;ocuk kalmamt~, on-
ba~I iigrctmeni c,:oktan sindirmi~ .. Ayakta duracak hal
kahr nu bendc?

-68-
 K A L K I N M A MA S A L I

«AdmJZI iigTcnehilir miyim onba~m1':'>>

Herhaldc durg-unlug·u biiylece bozabilirim diyc

clli~iiniiyorum. Scs yok kar~1da .

«lnsanlann adm1 iigrcnmcdcn hitabctmck zor

oluyor da ... » dcdim.

lnsafa geldi:

«Dcnizlidenim. adnn Ncvzat» dedi .

(:ok ~iikiir, s:ok ~iikiir , dcclim i~· imden .

«Okula gelmi~tim de ... » dcdim ona kar$1 cia. Oku-

la gelmi~tim deyincc iigTctmenlig·imdc kar~tla~t1g·nn
onba~1lar ~·agTJ~nn yaptl kafamda . BonJCu karakolnn-
da Cafcr l)nba~J , Gelvcri de Eyiip Onb a 51... Ncydi o
giinler.» Bi'1tiin iigTctmcnlcrin (;ckisi bir galiba, iiste-
lik sonunun nc zaman gelcn:.~· i bclirsiz hu ~ckilerin»
dedim kendi kcndime .

«Evct.. .» dedi .

«(:ocuklar azalm1~, k1z hi s: yok...» derlin1.

«Emir var!» ckdi .

«Nc c·mri?»

«S1k1 kontrol cmri. Siiylcncni. dinlencni. olum~tm,

yazdam, geli~i - gidi~i, her ~e y i .. . »

«Okulla ne ilgisi var':'>>

«Bak, gizli olmasa ctnri sana okn y uvcrirdim .

Tiirk k1zlanm Amcrikah crkcklerc pqkq STkiyor hi'1 -

-69-
 KALKINMA MASALI

klm1et dive pr<lpag-anda yapd1vonnu~. Kap1 gihi gizli

emir var elimde. Pqkq ~-cktiler diyeni yakalayaca-
·~·nn. Dcdiklerimi her kim tutmazsa hu maddedcn ya-
kzllar vc «gene!» c tellerim arkada~.»

<dvi ama k1zlann gelmcmcsi, okulun gc<; a<;Il1p

crken kapanmas1. .. »

Pqkq <;ekmcklc nc ilgisi varfh hunlarm, demck

istcdigimi ~mlafh.

«Lauhalilik tehlikclidir» dccli, «kontrol · hiiylc

olur. Umuml ycrlcri crkcn dag·Itacaksm, fisiltiya fir-
sat venncycccksin. Fakiiltclcri bile dag·Itacaklar.»

Olaylardan dogru diiri'•st hahcrli olmayan kiiyli'•

vc kiiyiin ii.~retmeni kiskivrak hag·lanmi~tl. Hamdi
Sancar imzasiylc Tahkikat Komisyonundan uzatmah
Ncvzata kadar uzanan emir. Rijyiikk1~la ii.~retmcninin,
halkmm cnscsindc hoza pi~irivordu.

Gclmcsin hir daha o giinlcr. g·clmcsin, amlmas1

bile kafa hozmaya yetiyor ...

-- 70-
 BAY DtiNDV BELE~

On y!l (inceyd i. Sanki kiiylerin sersefil kalmasm-

dan sorumlu benimi~im g-ibi tikildt/i;mJ mapus damm-
dan c;tkhgtm bir mayts g-iinii. <;eyrek asnltk iktida-
nn deg·i~mesini sag·layan sec;ime oniic; giin var. Ak-
~amiistii hir cip geldi kiiye. tlc;ede yohazltgm tekkesi-
ni kurmakla kalmayara~ milletin ilig·ini de soran hir
aii;anm og·lu var cipte. Bahast yatak!an ~·tka111tyormu~
da, onun yerine oii;lu yapacakmt~ propagandayt. Halk
nastl olsa tamyormu~. Bu og·lanm yanmda, son on ytl
hoyunca tiirli't renklere girmis. en son olarak hizim il-
c;ede pinekledig·i halde radyo dam~ma kurulunda iiye
giisterilerek hinlerin iistiinde ayltk alm1~ olan Hactha-
san efendi ... Bir de hayan. Fcvzi (.akmak'm ycgeni
olurmu~ siizde. Birisi hahasmm yohazh,~·mi, hirisi (.ak-
makla akraha oldug·unu, iitcki de eski saylavlardan hi-
rinin o.!i-lu oldu,~·unu ac;tklayarak, oy dilendilcr ... Nu-
tuklar hitince, partilerini kiiydc !cmsil cflllevc adam
aradtlar.
«Ben partinizin ha~kant olunun!» dedi hirisi.
Berkes parmag·mt Isiracakli ncrdeysc: Bu adam
en eski partinin ba~kamyc!I. lk!idara gec;mest miim-

-71-
 KALKINMA MASALI

kiin olan ikinri partinin de ha~kanhi\'1 iizcrindeydi.

~imdi iic;i"mrii hir partinin ha~kanhi\'Ina sahip olmak
istiyordu ...

AnbU 1k durumu particilcre.

«Kcndisi istersc ncclcn olmasm, hclki de iitckilcri

h1rakir. hizi tutar» dcdiler.

«Siz hana hakmavm. iiniimiizdcki giinlcrdc son

karamm vcrcrc.~·im. Burada hcndcn ha~kas1 parli ~~­
lerimlcn anlamaz. sizin propagandamzr yapamaz» di-
yord u.

Ccrc;ektcn. oni"I«;- gun sonra kararm1 verdi. ikticb-

ra gcltn p;1rtinin ocak b<1~kam oldu.

Kdh ~·;m,~·m i'1stline iincc hoi pa~ah pantolon giy-

di. Alay konusu olmaya alrllrmad!. Sonra silindir sap-
ka. sonra giim·~ g·iizli'l.~ii, hisiklcL. Dcrken kcndini
kabul cttirdi. Bir siirc alddar hunu, il~·cde partinin
gcl-git ayak adam1 yapq> maa~ vcrdilcr. Bir haloma
particilik staj1 giistcrdilcr. Ondan sonra kiiyc sahvcr-
dilcr. Bay Diindi'1 Bclq'in gcmi az1ya almas1 kiiyc
diinmcsiylc baslar i~tc. Yalmz kcndi kiiyiinc satsa ca-
kasrm. gcne ncysc denir. <,:cvre kiiykrin de on vd la-
dmi ka~1rrh.
Hangi kiiydc di'1gi'm dcrnek olsa, Bcles c;ag·mla-
cak. <>.~mnazsanrz. giiriir hcsahmiZI. Bekc;ilerini. par-
tililerini, ~·1kar saglamaya siiz vcrdiklcrini almaymca
da gitmcz. Kcndisi at iistiindc, iitckilcr mutlaka yaya
olacak. Kimi iini'mdc giclccck. kimi ardmda. Biraz1 da

-72-
 KALKINMA MASALI

sag·mda solunda. Olunca biiyle olmahymi~. Diigiin sa-

hibi yan yolda davul zurnayla kan;dar. Bunu gelenck
yaptJ on yiida.
Kiiye baraj yaptJracagun diye iis: kiiydcn binlcr-
cc lira toplayqJ ils:eden kaymakam, ildcn vali ba~ta
olmak iizere otobiisler dolusu adan11 kiiye getirdi ziya-
fetc. Nutuklar, nutuklar ... Y erie bir olan kiiy, utan-
cmdan iyice kii<;iildii, giiriinmcz oldu .. Onun tck di.l-
~i·mcesi. gclenlerin yanmda oldi1g·u kadar kiiyliilcrinin
yamnda da kendini yiiksek giistcrmckti. Kim gctirc-
bilmi~ valiyi ayag·ma, bu sui.isti.i kiiyleri var olah?
Muhtarhg1 da iistiine alch sonradan. Cumhurba~kam
demi~ ki Dinar'da «artik kiiyliilerimiz Sipahiocaj:b siga-
r<ISI i<;iyorlar, bana takdim cttiler.» Bunu duymu~ Be-
lq. «Diinyada en kiiti.i sev, hir adamm biiyiiklerini ya-
lan s:•karmasHlir. ben ve biiti·m demokratlar o adam
olmad•.~·•m•zdan, Sipahiocag·• bulundurmak, gclcn bii-
yiiklerimizc uzatmak, vazifcmizdir. .. » diyordu. Odasi-
nm dolab1 raf1 bu cins s1garayla doldu. Yukarda bite-
cek bir santim i~i olan gclip onun kap1S1111 <;ahyordu.
Ne is olsa keskin bir h1s:ak gibi kcsiyordu. Bu. kcskjn,
aym zamanda miknatish l)l(;agm .-;evresindeki kiiyli.l-
lcr, kum taneleri gibi yap•~m•slar, hi<;aktan aynlami·
yorlard1. ..
Kumlann aynlmamas1 i<;in baz1 gayrctler de giis-
terilmeli deg·il miydi? Bunu sezdig·i i<;in, kiiyli.ileri en
~·ok sevindirecek i~ler aramaya ba~lach. llk anda okul
ve iigTetmen geldi aklma. OgTctmen Naz1m Ydcltnm,
hir sahah kiiy bck<;isini kar~ISinda huldu:
«Beles Efendi birazdan okulu teftise gelccek, ona
r,iire haz~rlan, benden sovlemcsi ... »
 KALKINMA MASALI

Nazm1 homurdana dursun, Bele~ geldi saat do-

kuz olmadan. (,altm, kurum tamd1. Artik ne ktlh ~a­
nk, ne eski Jiiiskii giyisi ...
«Tefti~c haztr mtsm?»
«Sen henim miifetti~im misin?»
«Sade miifetti~ olsam, iip ha~ma koy. Ben senin
her 5eyinim he!» diyordu. Bakan!tk emrine almmt~,
dam~taydan karar c;tkartacaibm diye siiriinmii~, siir-
giinlerc gitmi~. yollarda c;ocuklan hastalamp olmii~.
Naztm Ytldmm'm. Karganm cline dii~mi.i~ bir karta-
la henziyordu. Bir duvar a~m evdeki hasta kansmt
dii~i.mdii, ho~ -cebini kurcalad1. (:evrenin ktra!tm ders-
lij:\"e almaktan ba~ka c;are bulamad1.
(:ocuklar ftrlaytp ayaklandtlar ic;eri girince. tki
r;ncu.~·a alfabe okuttu. lki kere iic; kac; eder diye hir c;o-
cu.~a czher hesap sordu. f5in giisteri~indeydi.
«Aferin Naztm efendi!» dedi, c;tkmaya haztrla-
nn·ken. «0 dedigim ktzlan getirmemi~sin. Bu emrime
eyi dikkat et. Ktz c;ocugu basmayacak huraya. Miis-
liimanltk dencn hir 5ey vardtr, hepsinin memesi ka-
hardt he ... »
Ktzlan iinledi iinlemesine ya, og·lanlardan da ge-
len diirt goniilliiden ha~kast degildi ...
Bu tefti~le 2i Mayts 1960 tarihi arasmda iki haf-
ta varclt. Bu iki hafta biter bitmez, istifa hayragtm
c;ekti Belq. (:ekmekle kaltr mt, ilk olarak ba~kanltgt­
nt yapttg·t en eski partiyc gec;mesi de aym giinde oldu.
Bucak miidiirliigiinden bir yaz1 geldi: «Miihi.irii
iigretmenc tcslim edip gelsin, ifadesi almacak» ~eklin­
de. Tiirkmenin Yusufu huldurup cevap yazdtrdt:

-74-
 KALKINMA MASALI

<<l~enim miidi.irliikle ilgim yok. Parti ha~kam ol-

rna<hg·nn gihi gay1tlm bile yok. partiye, ben ba~ka par-
tideyim. Ancak, Cemal Pa~a emir verirse miihiirii vc-
ririm.»
Mudiiri.in 1sran kar~lSlnda hoyuna direniyordu:
«Bq gi.in izin ver ondan sonra teslim edeyim. 1nsan
on senede ah~tig·1 hir ~eyi hirden verirse di.i~er hayJ-
l!r. Mekteplerde bunu okutmad1lar 1111 size. Ben cahil
ha~11nman bunlan ijgrendim ... »
Admm anlamm1 tamamlamak i-;in, Zafer gazetesi
okumuyor diyc ydlardu· ba~ma i~ler a-;tJg·1 iigrctmc-
ne ko~tu: «Ag·zmi yedig·im hocam, bu senin gazetcyi
her geldig·inde bana ver okuduktan sonra. Ver rlc
Turkmcnin og·luna iyice okuduyum ezdirc ezdirc.»

-75-
 KIRIK YABA

Fkccik kiiyliilcrinin <<Madam Bark)) dedikleri bu

adam, lstahullu olrlug·u haldc iki hll<;uk ytl Aksaraylt
olarak gcr;indi. Siizdc aiksi Aksaraym Uzarttk kiiyiin-
dcnmi~. Balkan sava~t siralannda dedesi buradan ~~­
kip M1s1r'a gitmi5 siizrlc. Biitiin bu hikayeler, 1957 se-
<;imlcrindcn hir hafta iincc ortaya r,:1kh. Ondan iince
Emlftk Krcdi Bankas1 Gene! Miidi.irii olan Medeni
Bcrk"in ncrcli oldugunu kimse bilmez, kendi de bildir-
mezdi. Scr;imi kazamp da «hakan)) olunca, Aksaray'-
dan iki ki5i huna akraba <;:tkt1. Ahmet-C:evat Emmi-
ogullan dcncn hu akrabalar, Aksaray halkma kan
kusturdular iki bur;uk yd. Kaymakam emirlerinde, be-
lcdiyc cmirlcrindc clbirlig·i ederck bir de «Berk Kiiyii))
acltvla modern bir kiiy kurdular. Uzartlk koyii hura-
ya la~tnacak. Mcckni Bey de arhk ger~ekten burah
olacakt1. ~u mcmlckctin kmk bin kiiyii var. Her biri-
nc yirmi milyon lira harcayabilir miyiz harcayamaz
llli)'IZ diyc dii~iinmcdcn iirnek koy yapmaya kalkma-
lan giillin~ti"•. Bu parayla bir c;:ok Tiirk koyiine uy-
garlt.~·m olanaklan ula~tmlabilirdi oysa. Ama Mende-
rcs gihi hir hovardanm kurdu~u hiikumetin Onanm
hakamndan da bu hovardaltktan ba~ka ne beklenebi-

-76-
 KALKINMA MASALI

lirdi?.. tlk i~i de Ahmct Emmioglu adh akraba-

smt iki bin lira ayllkla bu kiiyc bcks:i yapmak
uldu. Ahmcdin Ankara'ya ac,:tlg·t bir tclcfon, dag·lan
diiz ctmeyc, istediginc istcdig·i kadar krcdi saglama-
ya yetiyordu. Boylccc, kt~ ortasmda iigretmcnkr i.ic,:cr
bqcr Y ozgatlara, Yahyahlara siiri.ilmcyc ba~ladt. Bu
arada Emmiogullan, yaglanyla zor kavrulan bir aile
olmaktan pktp, iki benzin tankerine, iki benzin istas-
yonuna, yedek parc,:a magazasma ve iki apartmana ka-
vu~uvcrdiler. Ma'>allardaki «Arap» durumuna gdmi~­
ti Ahmetlc Cevat. Nastl iki c,:opi.i birbirine si.irtcn arap
saniyedc olmayacak zorluklan hallediverirse, bunlar-
dan iki sahrhk pusla ahp Ankara'ya gidcnlerin i~i de
saniycsindc diizeliyordu. Mcdcni Beyin bir telcfonuy-
la, valinin ildc, kaymakamm ilc,:edc yapmayacaklan i~
yoktu. Bir Bakan degil, Aksarayn1 koruyucusuydu siiz-
de. Aksarayt il yaphgtm bagtra bagtra 11iiyli.iyordu or-
tada fol yokkcn, yumurta yokken.
Bizim koyliilerin de Mcdcni Bcrk'tcn hir dilcklc-
ri vardt: koyii bucak yaphrmak istiyorlardt. Bunun
ic,:in Ankara'ya gidiyurlar, «Siz koyi.ini.izdc iitcki par-
tilcri kapaym, koyiiniizi.i bucak yapaynn. Hi.iklnnct
olarak kararnmz var: Bizdcn olana hizmct, bizdcn ol-
mayana, ziilmet..» kar~thgmt altyorlardt. Dedig·ini
yaphklan halde koy gene hucak olmadt. Acaha bir
hata nu cttik diyc iiziilmeyc, ycnidcn giizc girmck ic;in
ftrsat kollamaya ba~ladtlar. Ama, aldatmalanndan
iitiirii ktzanlar da vardt koydc.
Uu ytl Yasstada'ya gitmedcn once, hasbakanm
Konyaya gclcccgi giinlcrdc Aksaray'a, bu arada bizim

....... 77-
 KALKINMA MASALI

Gclvcri bucagm.t gcldi. Halkt Konya'ya kar7tlaytn

olarak kamyonlar dolusu yollamaktt gclmcsinin scbc-
hi. Onun Gclvcriyc gittigini duyan kiiyliilcrim, topt<in
yola dii~tiilcr vc diinii~ yolunda kar~tladtlar koyc gc-
tirmck i<;in. Hcm~chrilik zihniyctiylc onu konuk yaptp
ag·trlayacaklardt. Bir hata ctmi~lcrsc, oziir dilcyccckkr-
di.
Mcdcni, diinii~tc astk bir suratla «i~im acclc» di-
ycrck gq:mek istcdiyse de, lcract Yusuf'un bir cmriylc
kiiyliilcrim yola yattvcrdiler ve yolunu kcstilcr. Ba~ka
gidccck yol olmaymca, ki)ye geldiler.
Y tktk halkodasmm oniindc toplamldt. Haztrla-
nat• ycmcg·e buyur cdildiginde, «Hem karmm tok, hem
sizin ycmeg·inizi ycmem, ne zaman bu koydc bcnim
partim kazamrsa, o zaman yemcginizi ycrim» dedi vc
hcmen si)ylcvinc ge!i=ti. Aksaraya baraj yapacagmt,
Merinos s:iftligi kuracagmt, mcmur cvleri yapttracag·mt.
Aksaraym il olma kanununun pkmak iizere oldl!gunu
siiylcdi. 11 olup da nc olacaktt bilmcm, ytllardtr .<;ogu
da bunun gibi konu~arak oy toplanu~lardt. Dcrdimiz
bitti de il olmak mt kalmt~tl"? Ama bunlar, dcrdimizin
bundan ibarct oldukunu samyorlardt. Kendini koylli
giistcrip, iistclik kiiyii bilmiyordu. Kendini koyhi gos-
tcrmc hasta!tg·t da son zamanlarm bir hasta!tgtydt. ..
Bu arada o, konuyu degi~tirmi~ti. Diyordu ki: «Mu-
haliflcrimiz, yani sizin ses:tiginiz iiteki · partinin millet"
vckillcri, ba~vekilimc tel s:ekerck, Aksaray koylerindc
kurakhk, dolaytsiylc as:!tk oldugunu bildirmi~ler. Bu
yalandtr arkada~lar. Aksaray bu memleketin bug·day·
dcpolanndan biridir. Bolluk aktyor koylcrinden.. Bu-

-78-
 KALKINMA ·· MASALI

nu btrakahm. Dcdiklcrimi tuttugunuz takdirdc, isk-

diklcriniz yerine gclccck. Bucak ulmak istcdi ~ inizi bi -
liyorum, ba~ka dcrdiniz, istediginiz var uu ~ »
Eski muhtar ldris hem en sozc kan~t1:
<(fahtl ~ey ... Gaz ~ey . Pu·tt ~ey ...» di yc kckelcyc-
rck pahahhktan soz etmeyc ba~ladt. llir yandan gii-
himsiiyordu.
Medeni''nin ka~lan ~ahldt, agzmdaki ycni yaktlgt
piiroyu ycrc ath cammn s1kmhsmdan
. «S1rhma!>> diye ofkelendi ldris'e.
tdris s1~1tarak siirdiirdii konu~masuu:
«Pulluk b1~ag1 ~ey. Urbahk ~ey ... Kanlar ~cy ... »
«Nc ~eyi be!))
«Yani pahah <liyor bcyim)) diye Honnuk Dcde
a~tklama yaph araya girip.
«Kanlar dedi ya?>>
ldris susmu~, s1nhyordu. Medeninin yuzu tytcc
vah~ilqmi~ti. Koyliiler de arhk bucak olma istegindcn
vazge~mi~ gibi giiliimsiiyorlard1 herife kar~t. 0 da kii-
~iildiik~e kii~iiliiyordu ... A~1klamayt yapan Honnuk
Dcde soziinii kesmeden konu~tu :
«Beyim, kanlar demesi ~u ki, Emelikanltlara bi-
zim Angaradag1 kanlan ~ey ettiriyormu~unuz da on-
dan. Dcyenlerin babalt boynuna olsun, esir mi olduk
gayn, sayenizde? Kemal Pa~anm , devrinde var 1ntyd1
bu gavurlar? Kanlammzt ~ey ediyorlar mtydth>
Medeni'nin yiizii vah~iligin doruguna ~tkmt~h .
Agzmt bt~ak a~mtyordu.
Bir katilin kana tutularak oldiirdiig·ii adamm ya-
nmdan aynlmamast gibi, aynhp uzakla~mayt da dii-
~iinemiyordu. Neden sonra kendine geldi. <<~ofor!l> di-

-79-
 •''14.:"
KALKINMA MASALI

yc bagmlt. ~ofiir, Kadillagm kornastm \=aldt, gaza ba-

sarak bir hamlcdc kalabaltgt yanp cfcndisinc ula~tt.
1\kdcnl arabaya binmcyc \=alt~trkcn , Honnuk zafcr ka-
zamm~ bir hindi kabankhgtyla vc hakltlann kuvvct-
li scsiylc konu~uyordu:
«Accmi tosun gibi bu adam be. Boyunduruga ko-
~aytm dedin mi kt\= attyor, kagmmn tahtasma stpyor.
Ben scni hep \=imenliklcrdc otlatacak dcyilim ki hay
o.~·lum, giinu gclincc kagmya ko~up yuk ta~ttacag·tm.
Sen Emclikcn taksisine binmi~sin ka~ para cdcr, biz
btu·ada ktnk yabaynan cski harman savuruyoruz .. . »

-80-
 27 MAYIS

27 May1s Cuma sabah1 ~afak s(ikmcden koyiin gi.i-

neyine birikrni~ti kiiyli.i. Burada bir scc;:im yapilcltktan
sonra ilc;:eye, yani Aksaraya harcket eclikcckti. Aksa-
ray'clan da Koi;ya'ya giclilccek, Eski~ichir'den gelecck
ba~bakan LlrplanacaktL
Birikmc gcciktikc;:c gccikmi~. giinq bir adam bo-
yu yuksdmi~ti. IGiyi.in 1mam1 Saclir Tioclyl yol i.!stiin-
de bckletmcmck ic;:in yaluncla lmlun:.tn JY1n:i'!l1 kar1st
evinc pg1rd1. Mml'm oglu Pohtll'cla ~ofiiili'd-: yapil-
gJ kazancmm vc gorgi.isi'mi.in ycrinclc oldu.~u i\·in ev-
dc radyo da var. Hac;:c;:a Nine saati gclince ;H;1yor racl-
yoyu. l'!.adyoda, her zamanki •;algllar, he; ;;;miar.ki
konu~malar gerc;:i yok ama, ycni soylencnlcr de ima-
rna bir ~cy siiylcmiyor. Radyo i~ic. i(;!ndc konu~an cia
hciki.imet. .. Eh, istcdigini soylcr .. Hem oturuyor imam,
hem radyo dinliyor. Hac;:c;:a Nine ck hir ~cy anlatmyor
zaten. JYfustafa Gcccyalmaz'm ti.irki'1 okudui>;u z;J:n:ul-
lar ciJ~mcla hie; bir yaynn can kulag1yh dinlcmcz. din-
lese de anlamaz Hac;:c;:a Nine. «Mustafal!l Lt~· gi'mdi.ir
radyonun ic;:indc ti.irkii c;:ag·mmvor» cliyc mcraklaJ1(h-
g.mdan ac;:ar durur.
Saat sekizlerde Aksaray'a dogru yuruyor kalaba-

-81-
 KALKINl\'iA 1\'!ASALI

bk. ! la babam de babam vanyorlar ilc;cye. Coi{laki

sokagtmn giri~indc jancbnna pktyor kalababgm iinu-
nc.
«Diiniin kiiyiini.tzc .. » diyor. Ama anlanuyorlar.
Biz Ba~bakant kaqtlamak i~·in Konyaya git~cccg·iz, na-
sJl kc~et·sin yolumuzu?» diyorlar. Ba~bakan yardnnCI-
Sl Medcni Bcrk, giinlcnlir haztrlaml~ bu gicli~i ... 1mam
asastp1an, c,:ift~·i mcsesiyncn dcdikleri gibi, imarmyla,
muhtanyJa, bekc;isiylc .. dii$iiyorlar yola. Bizimkilcre
c,:ok zor anlabyorbr ordunun idareyi clc almt~ oldu-
g·umt. Yan inamr yan inanmaz di'.ni.iyorlar gcrisin ge-
n.
Ogrctmcn (:ezik de, onlar kiiyden uzakla~tdda­
nnda radyosunclan iigTeniyor clurumu. Adam ko~turu­
yor gidcnlcrin arclmdan ama, c;oktan gitmi~ler. Diiniip
gcldiklcrindc anlattyor, anlattyor radyodan dinlcdik-
lct·ini. Sonunda radyoyu bclcdiyc binasma giitiiriip,
ha~ma yig·tliyorlar.

«Anlamayacak ne var ~u laflarda Sadir cnuni?»

diyorlar, radyonun ba~mda sabah sabah dinlcdin de
gene bizi yollara dii~iirdiin .. »
«Ne bileyim hoki.imet lafmm nc dedigini.» diyor
Sadir Hoca.
Durum iyiden iyiye kavrandtktan sonradtr ki se-
vinc; ba~ltyor. Arbk radyolar hie; kapanm1yor. Gazetc
getirtmck ic;in ilc,:eye iizel adam yollamyor. Radyodan
ve gazetclerdcn millet iradesinin vc millet mahnm ne
kadar kotiiye kullamldigt, milletin, aydmtyla, ordu-
suyla vc gen~ligiyle, maddi - manevi' biitiin varltg·tyla

-82-
 I(ALKINl\IA i\t:ASALI

w;:urmnun tam kcnanna giitiiriildugii iigrcniliynr. (~c­

zik tarafmdan a~ddamyor. Hcrkcsin agz1 a<;Jk ka!Iynr
iigrcniicnlcr kaqiSlnda.
Bir hiikiimctin bu kadar yolsuzluk yapahilcccgi-
nc, y(\!dan bukadar sapahilcccginc inannuyor ha1k.
Dcvrilc;·dcr, halktaki «hi'rkiimctc inanm~l» alt~kanhg·t­
na day;marak hallo bu kadar aldatabilmcyi bcccrmi:;;-
l.:r anla~ilan.
Diyorlar ki:
«Hiiki.imete gi.ivcn derler bir ~ey vard1r. Nerden
hilirdik ha!;>Imizdakilcrin e~kiya olduklanm? Bu gi.i-
venimizdcn faydalanarak vanmtzl yogumuzu php
s:•rpmt~lar. .. »
Bu y;lZiyi yazch.~tm gi.inlc 27 Mayts arasmda tam
i.i~ bus:uk ay var. Bu zaman is:inde sanki astk suratlar
ycnidcn hayat buldu, ya~ltlar gens:le~ti... Dinmcycn
bir scvinr; var. Kendilerine, ordulanna ve gens:lige son-
suz bir gi.ivcn ha~ladt arttk. Kara bulutlann gokyiiziin-
den stynh)I gibi milletle bir olmayanlann ba!;>trntzdan
stynli~landrr kiiyliiyi.i sevindiren.

«Ordu cantmtzi, maltmtzt, trztmtzi, namusumu-

zu kurtarcli.» diyorlar da ba~ka bir ~cy dem1yorlar.
Kiiyiin ii.~Tetmeni ise uc;uyor:
« Bcni de ordu kurtardt. (.iinkii, duydu~um, dii-
~iiw!ii.~i.·tm gibi gcrs:c~i kiiyliimc anlatamiyordum, hu
hir sur; sayiiiyordu. Bugiin arttk, bask! idaresini ku-
ranlann vc yiiriitenlerin memlckct bi.inycsinde ar;tik-
Ltn yaralan korkmadan de$mck, halka anlatmak
miimkiin. Tek dile~im, ha~tmizda bulunanlarm cski-
lcrin di.i$ti.igi.i hab.lara dii$mcmesi, bask! yoluna sap-

--· 8:1-
 KALKINMA MASALI

mamast ve h iirriyetin gunli.ik konugumuz dci!;il n 111:1-

zm bir bircyi olarak kalmastdtr. .. »
Diyor. ~un!an da ekliyor:
«Bir giin Anay~tsamn ~~i.~ncnmc:;inden do-
gacak kotiiliiklcri anlathm. Anlatabilmi~ olmaltytm
ki, kiiyliilcrim hcptcn «vay anasmt» diycrck hayrctic-
rini bclirttilcr. Eski dernokratlardan Hiiscyin (~avu5
hile nc dedi bak: Anayt ~igncyip gc~endcn her kiitii-
li.ik bckknir, haytrh bir i~ ~-tkmaz iiylelcrinckn .. »
Kijyliilcrim, gc~mi~ olsun size de. 0 gi.in bu idare
degi~mcscydi, Konya ~imcrindc ba~mtza nclcr gelc-
cckt!. Gidioinizin adt Ba~bakan kar;.tlam;1 1;: olacaktt
ama, iktidarda kalabilmclcri i~in size nclcr yaptrra-
raklardt kimbilir. Belki de asker urbast giydirip halka
atq cdeccktiniz ya da polis urbast giycrek halka cup
sallayacakttmz. Siz, vatanda~ltk, haklan clinden alm-
rm~, cfendilcrin istedi.~i ycrc siirii siirii giitiirehildig·i,
istersc kendisini kar~dattigt, istcrsc ofkclcndig·i, ol-
diirttl:i,~·ii ... Bir kalahaltktmtz r;:iinkii onlarca... Onlar
cfcndi bizlcr kolclcriydik, ktsaca. Hepimize, hepimize
gc~mi~ olsun.

- 84 --
 MUDOR GELDi

«Mi.idi.ir geleccek! Herkes kaptsmm iinuni.i si.ipur-

si.in ! Kimin kaplS!nm i.ini.i si.ipi.iri.ilmezse ona cezayt
nakdiye yazdacak, duyduk duymadtk demeyin hal.»
Tclltt!t duydugumuzda Hiiseyin (.avu~un udasm-
da ydlk. Kiir usturay1 bilemeklc ug-ra~an Hi.iseyin (:a-
vu~ :

«Miidi.irliik de iyi ~ey hee?» dedi.

Ogrctmcn (:czik:
«l yi ~cy ya, ne bellediydin!» diye kaqtladt.
(:cncsini y ukan kaldxrdt bizim Emmioglu Musta-
fa:
«His: mi bir ~ey gormediniz be! Neymi~, mi.idiir-
liik iyi ~cymi$. Olmaz olsun, d1~1 seni it;i beni yakar.))
Bunu soyleyen Emmiog lu koopcratif muhasibi
oldu gundan, it;erde bulunanlar dikkat kesildi . Dikka-
ti bo~a savmak istcmcyen Emmioglu siiziini.i si.irdi.irdii
ktsa bir arahktan sonra:
«Miidi.irliik falan ama olunca vali olmah msan,
dosta du~mana kar~1. Bakm size olmu~ bir ~ey anlata-
vnn: Aksaraydan iitedc fnccsu kiiyu var ya i~te o kiiy-
dc bir adam var, adt Cumali.

-85-
 KALKINMA MASALI

Hayal hayal iisti.ine kurar bir giin, o kurmayla

(iki.izleri iiniine katarak tohumu yi.ikler, c;ift si.irmeye
gider. Aradan aylar gec;er, bahar gclir. Ekin gezmeye
gidenlerden biri, Cumalinin tarlasmda birbw;:uk evlek
yerin bos kaldtg·tm giiriir. Tarlanm orasmda ekin bit-
memi~. Gelince soyler. Cumalinin akh ba~ma gelir
alti aydan soma, der ki o adama «Ben o gun Nigde
vali:;iydim ... »
«Tohum ekmeyi unutmu~ demek.»
«Valilik bu kolay mt?»
Demeye ba~ladtlar.
Hiiseyin <;avu~ miidiiriin kaymciSiydt nedense:
«Sen miidiir ol da arkada~, arkasmt mth getirir,
gun gelir vali de olursun. Ne demi~ Memik usta, bir-
hirinc kavusmayan yas tahtalan yan yana s:aktp da
kapt yaparken?»
«Ne demi~?» dedi biri.
«Meraklanma Mtsa emmi arkasmt mtk getirir,
demis. Ondan sonraCigm1a, mtkt yandan dayaytp da
vurunca tahtalan kavusturmus birbirine.»
Onba~I mi miidiiriin emrinde miidi.ir mii onbast-
mn emrinde konusunu da tarttsdtktan sonra <;tkhk.
Oda kap1smm yiiksek yerinden Alanyurt koyiini.in di.iz
yoluna bakmca, mi.idi.iri.i kaqtlamaya giden kalaba!Jk
gori.ini.iyordu. Kimi buldularsa yola pkarmt~lar bele-
diye ili~kinleri ...
Yanmda iki jandarmayla geldi miidiir. Oni.ine
stralan1p cl stkt~ttk. Gens: bir arkada~: 27 Maytstan
Iince Ankaranm Hi.irriyet Meydanmda toplanmalara,
yiiri.iyii~lere kahlmt~. Goz ya~1 dokmiis bombalar ahl-

-86-
 KAL.KINMA MASALI

d1kr;a. Sonunda yakalamp Zir kampma da giitiirid-

mii~.
Gunlan ayak i.'tstii anlatbktan sonra i.ig-retmcn
cvine, pardon helediye binasma gittik. Demi~tim ya
iigTetmen cvini bckdiyc binas1 yapt!lar, bizim ii;~-rct­
men evsiz k;ddt. Tongur; Baba dcvrimlc bu cvlcr de
yapdmasa nc y<:parlanh kirnhilir. Bclccliycdc hir yc-
mek ycdikten sonra kiiyiin ir;ini gczmcyc c;:t!<ttk.
«Mmt1kamt tanunam gerek. Bu gc:~iyi hunun i<;in
yap1yorum. Bmadan Agac;:hya gcr;cccgnn» diyordu
miidiir. Kadmlar vcryansm cdiyorlar, kapdann iinlc-
rini tcmizlcyccegiz diyc tozu dumana katJyo:-larcii.
u~~maya zatcn haw· tozlar ortal!i'~t allak bullak cdi-
yorlarch. Tcmizkmck i)·in u);-ra~anlar dc;~irmcn toz-
cusuna hcnzcmi::;lcr. Y crdcn al1p kcndilcrinc IHllamJ~i­
lar. Ternizlik ck.~·il, diipcdi.t:~ pisli~;i dqip bn~!mnak­
tt hu. Hen bcni hilcli biivk yapdtr. l'Te uman hir mii-
diir gelsc, onb::t~J gdsc, vali - kaymakarn laft duyulsa
c;:a.~ml11· bu tel1;11. hu pisliklcr de dc5ilir olag·an ob-
rak ...
Mcmlckcti tannnayanlara. memlekctin rnc:>elclc-
rini bilrneyen vc yalmz kendi zevklerini, <;Jkarlanni
dii~incnlcrc kaq1 Ankarada ac;tlan dcvrim bayrag·mm
hir ucurHLm tutarak ka1Ilm15 olan gens~ miidiir, sokakla-
nn temizlcnmcktc oldug·unu giirdiik\·c seviniyordu. «Ne
~·alt~kan halk1 var buralann! Durmak dinlenmek hil-
miyorlar. Pislig·c hir; katlantmyorlar bakm, hcrkes
kendi mmhkasm1 temizliyor,)) diyordu. «Ben de sevi-
niyorum hu mmllkaya dii~tii~.iimc ... ))
Kiiyun alt yanma uzand1k harman yerlerinc dog-
ru. Yolurnuz 1rmagm loyJsmdan gidiyordu. Sagumz-

- 87-
 KALKINMA MASALI

da si.ig·i.it a.~a~lan,
toz i!¥indc kahm~ sebzelcr. Koy de
a~ag1dan yukan hakmca ak ta~lardan yapilm1~ evle-
riylc koti.i goriinmi.iyordu hani .. Bir sagma bakh, bir
soluna bakti gens: miidiir. Hayretini hclirtmektcn kcn-
dini alamad1:
«Orta Anadoluda biiyle koy ha!»
Doni.ip belediycyc gittik ycniden. Gene «k1sa hir
istirahah mi.itcakip» Aha<;h kiiyc ugurlad1k.
«Koyiini.izii <;ok bcg·cndim, c,:ok hcgcndirn, koyii-
ni.lzl'l» diyordu gcn~· bucak mi.idi.iri.imi.iz, gidcrken ...

-- 88 --
 DEVRtM PROPAGANDASI

Muhtar Fcyyazm ashgt astlk kestigi kestikti '27

Mayts'tan ()nee. Kanunmu~ rtevletmi~, mahkemeymi~ ...
l1is: birinin gcreg·i kalmamt~tl Feyyazm sayesinde. Ka-
. ra Salih kire~ yakip satmakla gcr;iniyor si)zgeli~i. Ama
Kara Salih tar<Jfstz kalmt~, hi~ bir partiyle ilgisi yok.
Olur mu bu. olma!. Fcyyaza r;iirc. Nc devridir bu? Dc-
tllokrat Partivc yazdm~:k V(' r:1hat dmck dururken ne
m·u~ukluktur bu? (:agmyor Kircc;c;:i Salihi:

«Nc kadar kirq: yaktm?>>

«Bin kilo gdir, bu kerc az yakttm.»
« Kar;tan satacaksm ?»
«Yi.iz iistiinden.»
«Satamazsm. :»
«Neden?»
«Partiyc kaydmt vapttrm<J.c!J .~mdan?»
«Arna ... »

«Yok bunun amas1. Ya partiye kaydm1 y<lpltrtr

kircci istcdi~·in fiyata satarsm ya da kireci ellidcn yu-
kan satmayacaksm. Ben emir vcriyorum. niliyorsun
hcnim cmrim demirin kertigidir. Uym;ult~mda ba\;Jila
geltccklcri bilirsiu .. . »

- 89-
 KALKINMA MASALI

Nc yapsm Kara Salih? As; mt oldiirsi.in cvdekile-

ri: Pcki cliyor, Fcyyazm part is inc kaydtm yaptmyor.
Stra gdiyor Hi.iscyin Dzsu iigrctmcnc. Hi.iscyin
Ozsu lciiyi.in iigretmeni. Partisi martisi yok. Ama olur
!Ill! iiyle ~ey. Ya Demokratlann kahvesinde oturacak-

sm ya da hcsabmt giirtir, ~cmdinliyc siirdi.iri.iri.im, di-

vor Fcyyaz. Hele Halkc;tlarm kahvesi i.ini.inclcn gec;-
miye giir, yand1gmm rcsmidir ...
Fcyyaz'm yasak ctti.~·i kahvcnin iiniindcn gc<;cmi-
vor Hi.iseyin ii,~Tet:ncn. Ostdik si.irckli g-clirldtgi Cum-
huriyct gazctcsini okumaktan cla c,:ekinir hale gclirili-
yor. Bu da kulagma ilctiliyor ~·iinkii. Ya Zafcr okur-
sun ya da his; bir ~cy okumazsm dcniyor. Bu kiiy
Mugbya yakm biiyiik bir kiiydi.ir. Kiiyiin post;J.etSI
Osman Aga, gazcteleri getirdigindc iigrctmcnle goz-
giizc gcliyor. c;evrede korkulacak ad;nnlar, yani Fcy-
yazm adamlan yoksa «sok cchimc» cliyor. Osman ;\~·a
da a(h ic;inc bvnlm1~ gazetelcri cchinc sokuyor. (:ev-
rcsindc hahcrcilcr varsa, s;enesiyle cvden tarafa giitiir-
mcsi i~·:n i~arct vcriyor. Gazctc eve gidiyor vc gcce
okunuvor. ..
Bcnim gitti,i!imdc Hi.iscyin, Akis, Kim, Forum ~~i
hi clcrgilcre y!llanhr ha~ret ~ektigini, fakat gctirip
okumLlnm en aztlHlan siirgi.in pahasma ol<~cag·mt hil-
di,~i is;in bunu g(iziinc alamc.u!Ij:('Im siiylcdi. Yerle$mi$-
ti buraya s;iinkii. Rir kalbur ~ocukla siiri.ilmek diinya-
dan kiikiiniin siiki.ilmesi gihi geliyordu ona.
«Bir dilcgim var sizden» dedi, «Bu dedigirn clcr-
gileri bana postayla yollayamaz mtsm? Ama s;ok siki
 KALKINMA MASALI

sarmamz gcrekir. ts:inde nc oldugunu kimse gorme-

~;in. Bir kas: kat kahn kag1da sann once, tutkahm hol
~Lirun, kimse a<;amasm. Dstiinden kiir diigiimlc saf,lam
ip baglarsamz daha garantili olur ... »
Dondi.igi.imde dedigini yapacag·1ma si.iz verdim.
Bu dcvrin kisa si.irmesi i<;in ikimizin fedai olmas1 yet-
se, <;ekinmedcn ortaya atJlacaktJk. Dertlc7irkcn soZ\1
mi.ifetti~ine gctirdi Ozsu. «Ah dostum» dedi, «kravat
takmazsm, partiye faydan olmaz, nc yapay1m ben se-
ni der dururdu mi.ifctti~im. Evirnc konuk ald1m. Ta-
bancasmi, para ciizdamm ve dolmakalcmini yastlgt'lm
altma yerle$tirdi iyicc. Hi<; giivcni yoktu bana. Sonun-
da da bir zayrf dayand1 rapora. Resmen partinin pro-
pagandasmr yapti durdu. Sonunda da Konya Mill!
Egitim Mi.idi.irii oldu. Belki tamrsm cannn, ad1 Rtza
Giirel...))
Bu .;ckilerin ardmdan ~deli 27 May1s. Sonra rla
yap!lan devrimin halka anlatdmast ic;in propaganda-
Jar ha$ladt. Hi.iseyin bana tel .;ekecck olrnu$ «arttk Sl -
. ki s<trma» diye. Meselcyi bilmeycn posta memurlan
ba5ka anlamlar ~1kararak telgraft almann~lar. Almaz-
larsa almasmlar, cline ,e:e<;cnlcri sakmcastz okuyor ya,
yetiyor ona. Ama bu da uzun siirmcdi diyor Hiiscvin:
«Ge.;cnlerde bir ki.imc <1dam gclcli dcvrimi yay-
maya. Eski demokratlardan hir aganm cvinc indilcr.
Ayran i~tilcr, yemek yediler. Sonra da aganm bahc;c-
sini gezdilcr. Gczmelerini, ycmclcrini aramazd1m. Asd
bana dokunan nc oldu biliyor musun: Elimc ycni gc-
len gazeteyi kanstmyordum, propaganda ki.imcsinde
bulunan bir bayan o anda nutuk s:ekiyordu. istanbul

-91-
 KALKINMA MASALI

yolculugunda bilmem nc gcr;mi~ ba~mdan, onu anla1t

yordu. Benden de goziinii kesmemi~ anla~tlan.
«Ne yaptyorsun iigretmen efendi?» dedi.
«Gazete okuyorum» dedim.
«Sana gostcririm. devrim propagandasmt dink-
mivorsun.»
Kadma kendimi, r;cktiklerimi, di.i~iindiiklcrimi an-
latmaya kalkt~tlm ama, gi.triiltiiye getirdi, dinkmedi.
Nc diin nc de bugiin bir stkmti r;eksinlcr sanm:un o vc
onun gibiler. Kabak gcn<' benim ba~111uLt p;t1 Ltdt. Bu
obydan cesarct alan bucak miidiirii, dcmol\l;t1ltr, va-
tan cephesinc kayttltyc!J diyc beni Vcrimli kiiyii muh-
tanm araCI yaparak ~ikftyct cttirmi~. Haytrltst haka·
Inn. Her ~ey dcgi~iyor, bizim kadcr deg·i~miyor.

Bcnse giinlcrdir «bu gi.izel koye qimk gc·ztttt·vc

gclcccgim aynca» diycrck aynlan o kad1111 dii~i.tni.tv••
rum.
Sen dii$iinmcye gene dii$iin Ozsu! Am a ytlnt.l k
yok ha. 27 MaylSI ba$archk diyc her ~eyi tamam oldtt
sayamaytz. 0 kadm gibi dii~i.incnlerl'e, o dcvritnk
bagda~mayan r;tkarct zihniyctin temsilcileriyle her z:t
man sava~mak zorundaytz. Sava$ durmaml~hr, dut
mayacaktJr ... Bir yandan halk cgitimi, cp;itim scferbn
lig·i slizii cderkcn, bir yandan da okutmama seferbnli
gint yi.triitm[i$ obnlarm borusu iitmeyeccktir arhk ..
 tRE"i1S

I~iiyc bcl cd iy e kurulclu, ilnii hiiyildi!. K i; v[!:1 k1yt·

sma as;h tcnd:e bile ycni dcg i ~.: ik l i ~ i hahcr v c n~· nr:
«Siiratli vcsaiti nakliyc ktdbndm ~t~; • cczayt mi;stclzim-
dir.)) Okuldan <.ly rt y aptlmt~ olan iigrctmcn cvi hele--
cliyc binast oldu. oraya yerlc~ti!cr. Bi :'bt~ y tlch r ldc-
diyc ba$kanlt g· mt Ali 1\ga ya pty ordu . '27 Maytslan
sonra, il~ c d eki iizel idarc mc;nurbnnd an hirini h'·- ~­
kan o!arak yolla(hb:-. 0 d:t ircvisli g ini t ~;;11 gii~>tcrrnc­
vc ha$ladt. B clcdiyc meclisi (la ~; ltdmc a orLlda hir
muhasip le iki zabtta memurn vc hir de odaCI kaldt-
.0.mdan, ircyis kii y iin htit[in idarcsi ni cl c alcl1. Bckdi-
v c bin as m:n hir odasma ;tttt k;:i'ag·t, ha ~ hdt k:t Lcy i
<_:ekmcyc. Halk ta n. zabttalardan bi ;·i g: k d·iyccck olsa
«almrn ct!)agt )) di yor. Kimsc scs cdc mi yo r. (:evrcsindc
fml fml diinii y orlar istcr istl:mcz . H e lc odac1 Aliye
dur diinck yok, Ko$ Ali mts!r gctir hah<_:eden, ko5 yu-
marta gctir. ko5 yo1~urt bul gel... i rcy is heslenecek.
Koskoca ircy is bugi.inc hugi.in. 1rcvi ;; de dcg·il adam,
Osman!I mcmurlanmlan nas1lsa kahm~ hirisi, her
davram~tyla ... Bir kuzuyu iki saatta, bir ko~u bir gtin-
dc bitiryormu ~ ...
Kii y liiler. dertleniyorlar. Olacakh da boyle mt

-93-
 KALKINMA MASALI

obcaktl, Jiyorbr. Bu kiiydc adam yok muydu? Haydi

oiitiin kiiyi.i bir yana lmakm, kuyi.in asian gibi burda
doit ma hi.iyumc Erayil mcktcbini bitirmi~ B a~ iigrctmc­
m ne giine duruyor?
ZabJt;dar cl a, odact cia biiy le du~iiniiyor . Bunhnn
bii y!e dii ·;iincliikl cr ini de !rcyis biliyor. Bunun iistiine
ba5!ach herkcsin ddigini bozmaya. Once zalHta me -
murlanm ha~laclt. Haztm sen ~u i~de deg·il hu i5dc t;a -
!t ~a~:aks m, Abdullah sen ~u i~de degil bu i.5dc t;:ah ~ a ­
caksm. Bckd i ycnin avlu duvan iistune de bet on ba -
l!k slrh yaptmnaya ba5lacl!. Yaptlan kuru kayma bir
cluvarm iistune bu masrafm ya pdmasn11 ki.iyli.iler, be-
lcdi yc ili5kinlcri d og ru bulmad!lar. Bu, usulen yaptl-
mt~ bir cluva rchr, dcdilcr. D stclik tasarruf zihniyetiylc
harckct cclilmesi is:in emir de vardt, bu da hattrlattldt.
Ama o bir despot , dcvrimin devirmenin nc oldugunu
anl aya mam1~ bir et vc kcmik y1gmt. .. «<;:ckin, kum c;:e-
kin, bu i~ olacak, benim de escrim kalacak . Bir insan
bir is in ba~ ma vard1 m1 orada damga smt b1rakmalt ,
5u i ~ i de blanca zaman fal a nca yapb, declirtmeli» di-
yordu. «~imdi beg·cnmcseniz de so nunda takdir edc-
ccksiniz yaphgtm i~leri ... »
Kaymakamlara, va!ilere yakmmaya gi ttiler, fa y-
<b yo k. Bir yandan ire yis odaCI Aliyi ko~turuyor, se-
pctlere yumurt a la r, mtstrlar doluyor, cvinin qtgmc
kadar giitliriiluyor il\cyc. <;:o cuklanm getirip sahyor
or taya, «diiv Ian , vur, Jan» diye kt~ktrbyor, kiiy c;:o-
cuklarmm iisti.ine. irey isin ~ocugu bile ha~ ka oluyor
vcsselilm. Bunu ben de biiyl ecc iigrenmi~ oldum. Kuv -
vctlcrini ireyisdcn alchklan ts:m kiiy s:o cuklarmt ka -

- 94
 KALKINMA MASALI

~: myorlard1.Astrltk zorbal:k, astrhk siimiiru ciiliik ne

oldug u, ne ettigi belirsiz bir kimscnin ki~ili .~ indc si·t-
rup gidiyor kamst uyamyor ins::mda.
Biit<;ecle bulunan parabn critmek H,:m de cpiy
ycr aramt~a benziyordu. Hani in~aata dcvam zihniye-
6 .. Kaptlann pencerclcrin dt~ma tclli kepenk yaptmp
bovad1. Masalara cam gctirtti. Sanki kiiy isli bir u,
bclccliyc bin a st bu eve astlmt~ Picasso'nun hir tablo-
suydu ...

Sonra, il~edeki ·i~i de devam edi yordu 1 rey!Sin.

Her iki i~te de hir ~ey yapmadtgl haldc aras1ra gidip
geliyordu ..

Bizun bilmcdigimiz, anlamadt.~lrntz hir lara[ var:

Halka iyi iirnck olmak, iyi iirnck vcrmck. Bir dcvrim
yapttk. D.::vrimdcn sonra halk iyi iirnckler giirrnck,
scvinmck istcr. Eskiyi aratacak tutumlan btrakmalt,
htrakmtya:llar varsa btrakttrmalt, yara nerdcysc kc -
sip atma!tdtr.

Soruy,n·um koyli.ilcrimc: «Kim tayin ctti hunu·~'»

«Bunlar kaymakamltga bakan yarbaya valvar-

dtlar, kcndi i.? lcrini gi.is:lerini btrakarak her hiri bir
kiiye dagtldtlar. Kendi kcndilcrini tayin ettilcr dcsck
de olur ... »

ireyisin soyadt tlcri ama, olmaz boyle gcricilik,

diyccci:;· im ben gene.

-95-
 ARTIK ERI\EK(:E Y A~A Y ACAGIZ

D.P. cski ba~ka!ll Hiiscyin r,:avu~ kiili.isti.'tr hir

kamynn ;dmt~. Her y;u11 ktnk diikiik. ~ofiirii de yok.
Ama p<tdt i~i kalmadtgmdan, her giin onu trm;tgm
kc!c;trma giitLiri.ip tcpcclcn tirna.~a ytkayor. Fvin iiniin-
ckn giifiiri':p gctirmcyi de askcrdc ~ofiirli.ik ogrenmi~
olan cliikk:'mn Rcmzi yap1yor. Bu gidi~ gcli5lcrdc iis-
tiinc c;oluk ~:ocuk hinip gidiyoruz. ~ofiiri.in oturacag·t
vcr hclzuk zatcn.
(h;ula bir yanc~;m k;tn•yon ytkamyor, bir )i<tndan
kor:tt.~:uyontz sii.~i-;cll'm giilgcsindc. Kamyon l<ttrt!)'<ll1<1-
cl:k l Ji'tsc;.'in Cavu~ kcndi ydzamyor suda, kamvon ku-
rwlu mu ycniden ha5byor tcnekc tcnekc su scrpmn-c.
Ama ytkacbk~·a rcngi bozuluyor cski hlstiklcrin. <;i'tri.tk
karoscrin, boyastz kapaklann ...
Bir giin iiglcdcn ak~am;t kacbr sudan t;tkaram;t
cltk Hiiscyin (:avu5u. Urba~ayla ~;uya yatJyor, kallu-
vor, ti'trki'miin hi<; ardmt kcsemiyor sevincindcn.
«Dclirdi bu, delirdi» diyor, Emmioglu.
Rcmzi kiiri.ik c;ckiyor yangma:
«0 dclirmcsin de kimlcr dclirsin, adamlanm Yas-
staclaya siirdi.iler .. »

-96-
 KALKINMA MASALI

llatt!Ht1 Yu.•-ttl r;1d \'t J dinkttti ~ ;t11Lt ·; tl.ti t:

«C:t\'11 sl·~itll yok ;~rkad: t~ llllkdc~rllk t~· lt1 , hclcdi ·
yc ~ ~· 111... Jv1ikd:tll ltiikiintcl Lt> itt ulccck , r:tdyo ;·,ylc
:;iiykdi >> diyor.

llli scyin ( ,: avu~:

«l'arli Ba~k:. tltilgiill k:tldiidtl,tt \dlllll c1kck t,! .

dun1 , kiiy ycrind c1t 111ikd:u· sc~· i111i11i k :tldlitltl:tl (IIIII
nkck uldlllll. S:th.d1Ltnhni iHJ ) lllld 1111 :; ul:u :1 yC~li ) t '­
runt 1\.ar:t Mi sLJiantl1 c;uJil /. 1 ~ il1i ... » di ycn·k st: V111t'l ·
lllll lll'(lcllilli <l<;tklctlll<l)d ~·ali.?I>" lJI.

«hkckligi , gn<_ck crkcLii g i cidcn k<Ji,' lldllliZ d.t

~ i1ndi lafJ\'11<111 cglcniyorsunuz.»
<<"f{)vhc de, ti·,,-!Jclcr olsUJl i\· l~!ldckini ."-;(1\ · lcll!l\ t)! ·-

s;tln>> diyor <.,::t\' ll?. «011 sclll·dir <,:thaLtdi hi zilll Y as -

SI:tdanl:tr da ~u llll'llllckcttc k1 ~ 1 kovup Y<tzl gdirc;nc-
dikr hir tiirlii. YaZI gctirl'!ncdiktcl1 g dli g:t y n ki111
in:u11 rdt unlara . Dtndll~ Nilll· ho ~ tln:t sii ylc1nezdi: (3e~:
gclclt \':tz:t, ~·ok kolltl~<lll kiZ <l. dt.IZL'IISiZ .'i<lZd, lJt'llll'IJ
giilcn viizc, d:ty : t;ta ~ t oltnay:ut siizt·. inanllla diyl'... Bi-
zinl r;tl111tdli p:trl i t:un DtndH ~ N il lt'llin ,;·, y lcdi g i gi
i>i vdi. 1'\~ · iiJil<tcdk \dill. 11c lul:tcak k:Jn:tdl k;d!JJI ) IL
Ciirt.JiliJ~tl h~ gi.tnqi gil,iydi. IHizLtrl crilip de ' lltl'lllit:-
kl'li soguktan kmt:uatti<tdl. Yiizi-1 millck gLilsc de ilti-
Lttlart £i111ir iltibll giiJiydi , ins:uun ic;inc si111nezdi ... »

On scnedcn , h<tll [t otHiiirl scncdcn bcri iizcllildt

,-,c~i111 Z<llll<lllLtrtllda ()tVLI.~LIIl ,t;cccli 1-;L.Illdt'tz!i.l ~·trplll ­
lll<tl:II'Jllt hatubtttlar.
 KALKINMA MASALI

Fmmio.~lu:
«Unultun nlll':'>> dedi, «sabaha kadar clindc
Kur.am Kcrimlc cv cv dola~tp cia size oy vermesi is:in
kiLaba cl !>astmp millctc su gibi ycmin ettirdigin giin-
leri .. >i
Yu~uf:
«Unuttun nlu':'» dedi, «HalkCiya oy verenlerin ho-
ruzl <m ' ~mn kcndini demokratlann kenefindc bilsin,
dedi .~; n g tinlcri ... >>
E ~ ki muhtar Ahmet:
«Unuttun muh> dedi, «HalkCiya oy vercnlcrin ka-
nlanntn giibcg·inde yumurta kaynatacagtz ... >> dedigin
gi.inkri.
«lkri kd-:m>> dedi (:avu~ , «bir adamm kanst dii-
g iinc g itti mi omt bo~amak dii~er, derdi rahmetli San
lrnam. Bo~anrnazsa , duast, orucu, namazt kabul edil-
mcz. E1~er hen avrach bo~amasaydtm dediginiz dog-
ruydu. Amma benimkiler Yasstadaya di.igi.ine gittiler,
bana ria bo~amak dii~ti.i. Nikahumz imam nikahtydt
zatcn. Bundan gilli duam , namaztm kabul olacak. Be-
ni huna p;iire dinleyin ... »
Isl<!nmt~ urbalanm suyun is:indeki kamyonun i.is-
1l"me scrdi, kcndisi de bozuk ~ofor yerine s:ml~tplak
g irip otun1u. 0 bi zc gi.ili.iyor, biz ona gi.ili.iyoruz.
«Aytp>> diyor , Emmioglu, «Su kiiydc adamnn di-
ve gcc;: inirsin, ftkaraya di.i~kiine aktl dag·tttrsm, ~u ha-
lini giiren ... »
Si>zi.ini.i kesiyor (:avu~:
«A cdc ctme, acclc etmc. Ban a deli demekte acele
<::tme. lknim bildi g im, iic;: ~eyden ba~kasmda acele ct-
nd' dogru clcg·il: Konuga yemek getirmekte, oglan

-98-
 KALKINMA MA.Sl\.Ll

cvcnilcktc. n~t;naz kdmakta ... ~inci ;mlatacagun S<lll<t,

scvincimdc h;tkli nnynn haks1z mivinl: Bir oy 11;111
Tavs1rm Iv1Jsdavaya . Salihin 1 [asana yalvannakLm
kurtuldun1 IIlli kurtulmadnn nn':' Bir oy i<;in ona huna
iil~·ck i)l~-ck arpa cb.4Itmaktan kmtuldun1 IIIli kt,rtul-
madnn Jl11·~ '{ani hen crkek <lc.~il hir lctr~ydtlll. Karl
gibi ya~Iyordum. Yalvanyorduin olur olmaz<t. l/ifi-
mm ipi sap1 yoktu. 0 zamanlar pq;imc clti~si.mln dive
giistcri.•.di ya~<lllli~SaiiL ~inci paydos hcpsinc birdcn. i\r-
IIk crkck gihi ya~ayacag1m <trkad;t~. Nc clcliyinL nc
doluyuin hen. J\llallln I<)()() scncsinin '27 May1stncla
ycnidcn dogitlU~ hir kuluyum. Dilcrscm urbamman Jr-
maga gircri111 diln~;cin Kurdav'm Ali gihi s·1plak gczc-
rim. Bcgcnntcycn ki/1!11 vcnncsin oyunu da VlTJncsin.
Gayn 11CIIll kttLtvactkla;· IJcllil!L sc~·tm yok, hir ~cy
yok.

-- 99 -
 TIHMAN MESELESi

(:.:IIJ,t! K11ca'mn i>ir ~1111 v;u. Dcr ki:

«K<tynJalctllll doktoru savns1,
« .'\ \ .t,~11l<t k<tdar gcldi,
«l!\<tll Cc11Jil, hiikl'11nd <t\'<L.~IIJ<t kadar gcldi,
«Lu1 Cc111il, uy;m Ccmil'»
lltd<.i.IIIJCI gcliiHT iili'1siiniin bile ayaga kalkntasl
.~nd.tigilll' ill<tll<tll ( :nnil'lni dii~iinmcmck olmuyor,
hu di,rtliigi·l okll\'tlll<'<L i\nta nc olsa ~air siizii yalan-
d 1i. de1ni~k1. l\unu Mclnnd de dogrulad1:
I Ld>n i>gk iistii gcldi kiiyc. (;iikbaynda kan
;J•\ dn i giit iiri1vor. di)T. Birikip ko~tuk. Kaburgalart
<,tkJnl~· i>ir <;ilt kcl ;·,kiiz lwyundurukta ko~ulu duru-
vordu. ~<ti><llllll luLtgl kana bulannn~tt. Tarlamn sii-
riil1n•:d1k \Trindc upuz11n yat1yordu Mchmd. Deli Vc-
lilci dell kin1sc gi'>riilllniiyordu ortalarda. 1~lcrini biti-
' ip gil1ni~ln hcnH.:n.
«( )lllJ<tZ olsu11. olinaz olsun» diyc bagtrmaya b<t~­
i,Hll l\lcnl!lledin anast Scncm kadlll. «Olmaz olsun,
( ;;;kkt\ 11111 hi n·kk k1r·, ycdi Mcntiucdimi. Am<tntn,
l·llnindc kii:;si.ik gibi 1nqc odunlanynan birikmi~lcr
de i k i ~;tk l'f mi ~lcr MclltnH.:dimin La~mt. .. » Aghyor,

- 100-
 KALKINMA MASALI

<;abahyor, kucakltyor, daha stkt kuctkltvor o.~luntm

iiliisiinii.
«Biicnem henim» diyor, «v~trsa si.tn;cvdiln t Irma-
Ill Memmcdim, ltrnagtnt ctmez scnin. Aslt m·-;]i tW.
giiti<;i kadar ycr. Ne cttiler de s~m;t k!vrltbr lnr<~
Mcmmedim ... »

Giizi't ya~lt iitcki kadmlar da Mcmmcdi lmakq>

Sencm kadma yamyorlar. Yitirdigi hitcnc.'>ini drl.~ll!· ..
mak vc ya~atmak i~·in <;cktiklcrini anlattvmbr. Scncnt
kadm iki yd tcr'c vatm1~ Mcmmedi cdinmck 1<,'111.
Edindiktcn sonra !t~ra di"t~m[·,~ Mctntnd. Onm~tm1~: l'a-
ui. Alnw; Scnem kad1111 bir dcrt. IXH·t yo] a.~znu ~tl­
ltnda atq olmayan hir kazan kurrnu5. Kaz~mm alima
!Jir ~-(ip atm da yavrumun cam r;o.~~tlsm dive v:tlv:tr-
tlll~ gclenc gcr;cnc. i~ <;tkm:ums <;crden c:iiptcn. Kirli
hir don bulmu~. ktz dotH!, g·i.tna.~lrt o~L1n1 t,itndirir.
ha~ma hu donl! saranm~. Bu rLt r~I\'(Li \'t'llll('llli~. Oil
dan sonra kalm15 ay'a salbmak. Kanmm k;~rt)ll1:Hlt.~l.
akraba di.t)meycn Sclli'nin kansmt <;agmp Mctltl!tcdi
\'\Tirkr kuca~111:1. Ay ak)~unLult.!!t llir .~i':n tuLtr koi-
Lmndan, sallar. «Ya al. ya dirilt» divl' i\!Lti~:t nn
rlf'\''it' k:tr~t gclnck vaptlan Itt! s;tlbnt;t, IJir it;tfLt sur

tlli't). Sen<.:tn kaclm kan~t\'rlr SflZC «S:tll<tdt!~ltlllltLttl

'l)lll:t birez kcndinc gcldi. Btt s<tll:ttna ;tvtrl v.tka.-;tydt.
1\iivk yapmca. \'a alac:tk. 1·:1 d;t rnttt i,ilq!it·tTd:.
:\l,nasm(b!l korkman11z . . .
hosuti:l\'lllt~;. i\' ilik '-·ndi .>>

CiikktvJrda kaf:tst kmLm:tdck 2! l<t;; \,ls.t\',111

Mcnttncdin, hn datnla kant nclnf' tnal o!tl!u:,.. nf'likk
Ltz:tntlmt~ ... «i\y'a saii:Hhgtnlli<ld hir hll~·llk \':t;;tn·
ri:lnlt Az tomhulla~I!lCa kii\' llll'\'d~tnlll:l r:tlcl!lp tc~

101 --
 KALKINMA MA.'3ALI

zcklc tartiik. iki alnr iczc.~ini ~·trdc;1plak agdmrsa kor-

kumuz dinccck. Nndc ;tg(hrsli1 iki !czci:i:' Bircm hi-
rem say k;thurg·alanm ... »
( ~clcnlcr. gidenlcr. aglayanlar ...
;\git yaluvor kadmlar, iil(,i.di"l uvakh haykmyor-
lar. En s·ok cLt. Scncm kadmm bin gii~·liiklc hiiyiiui·,_
.~ii o.~lunu vitirdiktcn sonr;1 v;dlilzh.~·a :1asd Lttlanac;-
.~ma a.~ltyorlar. Anla~dl\·or ki. lli.lti"m kiiv ~·ocuklan
g·ihi. bakmlslzli.~m. kimscsizli,~~in. iltt~·s1zh.~m. doktor-
suzlug·un, lnmun ikisi l>malar;t avak b;tsmach.~t 1<;111
ho~ in;tm~larm clinclc. chh:t dogTusu. ho~ inam~larm
clindc ~·aresiz h1rakdm1~ ;mang·mm kuca.~mcLt. hir
raslant1 cseri olarak s;1.~· kaltm~. hiiyiimii~.. S;tllavm
karl'il da anLtilvor: «Bu Mcnmwt IH' s-cktirdi hir.e» di-
vor. «,\llaha hiiviikliik v;mn;~s!n. kiivliiniin gozunc
ktklllcl\";t kt~hdtk iilcn o!s<t. di~"c. ivolactk varava
1nclhcm Lu-~1 gclc!i: K;tra K1z11L Mcnnnct g·il!i htr;t
dii~1ni"t) lsmav1h iildi"!. On;t lciZILlll vcni mczerin i<;"inc
vatmp c;i")vdi'lrme.c;ini hckkdik. lb<;;1n;1 hirikrlik de go-
zi"me hC~krbk rlurcluk hir c:iivdi"lrsc, di\"l·. (:iivdi"mli·, mi·,
i<;"inin dutkri hcptcn diiki'dccck, gi'm gibi orLtv;t ~-~­
kacaktJ. lLt guzum. de guzum clcrkcn c;·iivcli.mli"l. lbh-
mctli c;ocuk. o g·iindi"lr hu ,e·i"mdiir agTI s1z1 ~-('kt i ;tnllna
lnr;tJJ].;Ian kurtulduvdu .. »

llik2tvcnin iinii uztm ;una . arkas1 k1sa. Kara ls-

llla\11111 vn1i mcz;ll"lna (iivdi"lrcrck k;tzand1g·1 virlt1ihq
,.J!!J], iimriini'1 Mcntlltl'l. Ciikhav!J"(bki tJrmanda a~'l­
lan hir sahan ~·izgisi Wi" u.~runa. Deli Vclilcrin eli me-
:;;clilcri iiniinrlc vncli. Vndi de ~-ilesi hitti mi? Nc p;c-
:~n. ~;1ir siizi·, dhcttc \"abnd1r. Hiikiimct iivlc her za-

-- 102 -·
 KALKINMA MA.SALI

man insanm ayaibna gelir mi? ~chirc haberci ta (Em

gilli.~i haldc gelen gidcn yok. Kara Tsmayilm Inczan-
n;t ~·;·,vdiirmck var ama, sonunda ortada kalmak da
var. «Ulan Memct, yat Memet» diyorum i~·imdcn
,«1 liiki.imctin nc zaman gelccegi belli olmaz, u.~Tuna
i'>ldi'tgi'nl hir ~izgi toprag1 olsun sulasm kanlann yu-
rc.~inc inmemesi i~in.

Og·lunu ortalardan kald1rsa da o~·lunun kopillc-

nm bagTma hir bassa tcselli bulacak Sencm kaclm.
Kcndini avutacak hclki. Onlann da h1ra dii~mck ob-
sJl!.~·I var nc yaz1k. Sonra, onlan doyurmak i<_:in gene
toprak ister, gene tmnan siiriiliir, kafalar gidcr gene.
Neier ncler istcr bunun biiylc siiriip gitmcmcsi anala-
nn yi.ireginc inmemesi i~in.
Bugi'tnctkk uyamk ana 'babadan yoksun lnraki-
lan kopillcr, lnra di.i~memek i<;in bakm1 isterlcr, adam
olmak il;in okul. .. Hak, hukuk.. Nc cdip cdip kader-
lninin kiikten dcg·i~tirilmesini!.
!)u Anadolunun asnlard1r hallcdilmemi5 toprak
dttvalan ne zaman bitccek. Toprak nc zaman pL\nla-
nacak, Memmetler nc zaman kurtulacaklar giiti~i ka-
dar toprak uib·una birhirini yemektcn .. .':'

- 103-
 OLORDU. Ol.MAZIH

.\l'!arrLtn /\~t!Sitls. ! ~i -tnkr<kn cum;~. l·~kit~ini ltar-

lll:llnn; i>tr:tk:lll Ltllli\'l· g·ddi. 0JicTdcn dul'ttrtddu.[~tl
1(,'111 11 1 Lir iJ:,fiZ111 .!~cldi::. i. ku~dttk v;~kt i d()ldu c;uJJi.
l\1cl 1 ul tot: :: lopr:t.'-!< 1 h:~nltdtl \ nin <k n ,•;·cinder ,k k:t·
rl'iliH :t ; :t!111111!1 h<t\' ,t SI l:tlll ;·, l.:iJ.si '~:Jii lnddtt. Tl'J IIiz li!:
rlcncn ')l'\; k!,:J .tr:11111~ ki hu; ::l:tJ·r!:l. Kin1Sc l: in go z11
'-!;·,1'1lll.l\'lll' lt:ll .lli.l ll<,ll~:tllhn Yctti ILil.tt: <:t1·:1Jlt :i ol:111
1-1 \':l~;ttllLd< i <."· !1.~1111 _;•ii 1. ln i hie l>i1· ~l'\ giitlllli \'O r :tr-
ltk. () ;.:c~·; n i ~; Ltr': t\': 1. k<~JHI ~ tt\·,,r:
«Bir ken >> t!i1·or <d•.u r .;m ti.llk<y ttkllt1:tt11:tz. 1\i z-
kr lt!l !-': i.itl ,~ c.·c. i L:~ ~; !u dilk knnu~•li\ ' () J'll/ . <1111:1 <·•:: •.-; ::"
\ 1111\IIZllll t!ilindl'11 hi<, ki111st· l1i z i tt z;tld:J')Itr<t111:t z. Si z
s:tlncdi;L hir .c:i.tn ,!.!.den k i>iili'lll l:ncukl:trnnt z. hidi.tn
tnilkl :t!l:l dili!;oi,:i i> •.iTIH'C• ·k. ,\n:t dilitniz. jH' \'!'. :t1nhc-
rinti t: S;d [tiLthi \'cssckt1i cJ',·ndinti;in k<~11li~lll ,!:, u k ur·-
:111 dilidir. »
1\<>'. :111:1 .,:dl:tt11\ <>r l<< >llli':' tlrkt ·n. Di11kl·ulkr d e k:t-
p;~ll .~;·,r.kri. dikk.11 k, siitni ·.; ktlhkLmvi:J •;:tiLill1\'0I
l:1r. (:ocuk :;r:t ''li':l 11lj:!;llii.C:ll k()nlrnl cdcr• k <i l' V<IItt
cdi ,., ),.:
i ·~skidcn i';ll 1111\'111 k11; .;m ttkl!\'lljl ltti )cn ·• ILkm
lll'll [\ i;slilk ~;; ·,., i'; JH1('11 ·\!.::t(_l lv :t .~ illi111. csk i h:1kl111 Me-

104
 KALKINMA MASALI

dcni Bevin hir nnriylc as·dan mcklt'hc girdin1. ;tr<tl•i

>cvi kanadlllL. lknint g·il,i ka<; tanc v<tr. Btt l.ir nt
ttlt"ttir. Nirnctin ktvntctini bilmck gcrcktir.»
Kur'an konu~unu halkttikt<:n sonr;t y,·ni dnsinc
gc~·ti. Neier nckr ii.Qt-enmi~lcr mq~cr. I lent de su ,l!ihi
nhcrkmi~ siiylcvcce,Qi siizlcri.
«San iikiiz» dedi, hir siirc durdtt or<tcLt. «S<trt
iiki'tzii)l k<tr~t~'ind;t hiivclek v;m!Jr hir tane. Bu bi't\'l'-
lc.~in aklmm ipi Allahm clindcdir. i\ILth hi·,,·Je br·
~;mnza s·tkq> da partnagmt giiziimiizc sokmaz. 0. !)('

\'Ctrltdir. tH' g·iiktedir. m· s<t.C~·rLtdtr. ne soldadtr ant<!

ltn ycrdc eli. her verde gi'•zi't var kula,Qt vanhr. istc'l'-
~:c hir pin·~'l' hir \'Ot).>,ant (Lt vakar. Divclim ki hir kiiv-
dc <td;tnttll hiri namaz kdnll\'or. on~<; tutntuyor. N;~sd
vcrsin ontm cc·zastnt':' 0 hilir nasd vetTcc.Qini: Bi'tvck-
.~;_in akd ipine hir dokunur. hi'tvelck, de san iiki'tzc hir
,!•iiri'mdii tni·t. his· hir ~n· ,·aprnasa bile san iiki'tz. hit;
c!q~ilsc ayagmm \Trini dc.!~-i~tirir ondan sonra da hir
gi'mahkftr viizi'mdcn o kiiy g·iimhiir giitnbiir hatar. Nc-
dcn hn \crdc hirdcn olmuyor zclzclc.:' Onun i~·in. ar;t
ttJtzcb gi'mahkftrlart ya~atmtvaltnL ont~· tutmayan. ;tl, ..
dcst altp namaz kdmavanlarm vi'tzi'me hakmavaltm ... »
Namaz vakti geldi,Qindc kafalar da ii_giit vi'tki'tni't
doldunnu~tu nerdcvse.
Ama s·ocuk ktfiZill siizii hitmcmi~ti. lklki lllltllltt
dive vaktin ger;mcktc oldu~bmu, czamn rla okunclu-
;;tmu hatrrlattJ hirisi iindcn.
«Bcni bir daha nerdc hulacaksrnrz. vaaznn hihin
de ondan sonra krlaltm namazr» dedi. «~cnlcrdc aldt
viiriidi't. 11cyaz avakkahr vc parlak clhisc givivorLtr.
Bunlar LHir icadr olup kativcn miisli'tmanlann ~!.t\'llH'·

- 105-
 KALKINMA MlLSALI

st caiz degildir. 13unu hi1ylccc hilmi~ ohm. Ondan son-

raetg·ml, yirmi-yirmibe~ ya~ma geldikleri halde sakal
l11rakmayanlar giiriiyorum. Bunu peygamberimiz efen-
dimiz bag·t5lamaz. Allah da affetmeo>
Diinya i ~ lcrinin gq:ici oldugundan , i)tc di.inyaya
hizmf'I!L ku~ur ctmcmek g·ercktig·indcn uzun uzun ko-
11ll5tll daha, iirnckler vcrcrck. Anlmdan namazt da
lo Id mi 1.
C:amickn c;tkt!chg·mda ~·oc11ga hayranltg·mt hclir-
tcrek vc iiA'iitlcrini do.~rulaytp hirbirine lckrar ederek
da.~· tlmaya ha$1adt millet. Ben de l~ctnzinin diikkanma
dogru yiiriidiim. Diikkana gircrkcn, i>ir kas- gi.indiir
kaptlarda giirdi.igiim el kadar kai{tdt o kaptda da gi)r-
diim . Mcrak cdip okudum : «Tiirkiye ( :umhuriyeli Mil-
li Birlik Komitcsinin .'35 numaralt tcbligi : Vicdan hiir-
riyetinin hazincsi olan mukaddes dinimizin irtical ve
siyas! cereyanlara alct cdilmeden, saf vc lckcsiz kal-
mast Mill! Birlik Komitcsinin en hiiyi.ik cmdidir
Vatall(b~lanrmzm din hakkmdaki inam .~ vc iha-
det lcrinc ne kanun vc ne de zor kuvvetiyle miidahaic
cdilcmcz.
Bu maksatla, ~unu kesin olarak belirtmck istniz
ki, h;!ZI tqckkiil vc $ahtslar tarafmdan yaptlan czan
vc kur'ant kerimin tiirkc;c okutulmast mccburiyeti gihi
vatanda5lanmtztn zihinlcrinde yanlt~ kanaatlar uyan -
dtracak istidattaki hcyan, tefsir ve propag·andalar, hi\·
hir .suretlc Milli Birlik Komitcsinin fikirlerini ifadc
edcmcz .. .
Milll Birlik Komitesi»
~u hasit gcr~· cgi ktsaca tcshit cttiktcn sonra sow
uzatmanm p;crc,gi vok de.~il m!''.

- 106-
 AYSEL

Aysc:l'in yiizii sapsan. Giizlcri c;apaklt. eli aya::l

~ir tahakas1 i<;indc. Ayscl dokuz ya~mda. Dogru dii-
' i'1st konu~annyor heniiz. I-Tem ho.~·azmdan basta, sc:;i
az ~-Jk!yor. hem de baz1 harflere dili diinrniiyor. C. It
J gibi hir ~-ok harflcr ycr ahmyor siizci"tklerinde.
Ayscl'in dog·dup;u kiiy dag·l,mn ardmda. Di"mya-
d~tll ili~i.~·ini kesmi~ hir durumda. Aysel iyile~mck is-
ler, «tohtur» vc «clcc;» avak hasmam1~ huralara. Ay-
scl'in silsilesi giirmcmis hunlan. Oksiiri-,_~·ii ne cdip te
;•tlatm<~k gcrckti.~·ini aganm «iradiiyiisi'mde annafhr-
larken» hir c;ala duymu~ hahas1. Ama kulaktan g-c~·ir­
mis. Ce~·irmcse de uyg-ulayacak durumu yok. ~imdi
Av~:el'i iyile~tirmek ic;in ne gcrekliysc yap1ynrlar.
Giizcl yaratllmJs hir k1zciir Ayscl. Anasmm ba-
hasmm da «hitcnclcri». Bundan iincc sekiz c;ocuk da-
ha dog·urmustur anas1. Y elin uc;urup sclin siiri'ddcdig·i-
nc henzcr hir ~ekildc hcpsi de Aysel kadar olamadan
«Allahm sevg-ilisi olmuslar.» Ru dokuzuncuyu nc 'ya-
ptp yap1p yasatmak isteg·indeler. Y;t5lan clliyc dayan-
1111$. ne olur nc olmaz, bundan sonra da Allahtan <;o-
cuk istcyecek yiizleri olamaz ... Herhalde hunu ha.~-!~­
latmah. Allaha g-iivenirken, hir yandan da onu iyilcs-

- 107 --
 K A J, K T N M A M AS A L I

1irici ,·ollar~t ha)Vllrllt~dl. Nc etmcli·~~ Allah haha, ver-

diklninitl hcpsini alarak kulunun elini hiigTiinde koy-
tnak1an Lui almaz hcrhaldc. Runlarm ha~ma gelen-
lndc kulo.~ltlllllll da eli olmal1. Kimler okuyup id'ledi
rk c,·<~cu.~u hu duruma getirdi kimsclcr hilmez. Ofi't-
rid;k coc11g·un va~ama vollan111 tJkayan kim olursa
ol.-;un. l>u .-;ihri hozmal1. Ocdclcrimiz. nice dcnemclcr-
dcn pc\·irnck \'ararli oldll.~unda karar kdchklan 1VI-
k)1ircn volhr htraknn~lard1r. Ozan istedig·i kadar
11\';tklt ;tl1tllkLtr siivksin:
K1~ aylan boyunca
Ecel ktydt ~ogumuza
Suhat hasatla ge~ti
Mart ayt dert ayt
Kan kusmayt ogrctti
Anamtza oglumuza
din·. ller gclcn AILthtandtr Ayscl'in dogdu.~·u ~·cvtT­
\T. Biivlc de olsa eli kolu haglt dunnamah, diynck
:);than i\g;tva git1 i Avscl'in hahas1. Ah1rdaki at gi'th-
rcsi \'lgl!l!lldan hirgiin yararlanrnak dile.~·indc hullln-
du. Sonra ~·ocug11 a lip aganm ;d11rma giitiirdii. ( ;(ir-
si.tnlndi. c,·ocll.~un l)l)g·azm1 stkan. dilini ha.~·layan. c;~
n1111 ;tlnld\';t \•tl15:lll g-izli dii5manlar.
( ;i·dm· \'1.~111!111 iyicc <:i.~nediktcn sonra, orlasnl-
rbn hir dclik a\·11 ,\vscl'in gq·eccg·i kadar. Ayselcik
iki hiikliim ol11p dcliktcn iitcyana gcr;ti.
/.endn:ri l>ilti, «gi'1ciik» de hitti. Kiiyde oren ol
111~!\'~l
viiz tutmu:; bir okul var ;una iir; vddtr iigret-
ntcn \ok. Avsel. artd, 5iltcsinin i~·ind<:n c:1kannvacak

--- 108 ~
 KALKINMA Mi\.':>ALI

kadar gi.i~si.lzdiir . Kon1~11 kiiydcn :200 kilc l>ugday<t gl·

tirilmi~ ulan sakail bagrull iirkn llaf1 ·r.·m namazl1k
dcrslcrine de gidcmez olmu~tur. Hasta olau , dt-rsc gi -
dcmcycn salt Aysd dcgil iistdik . Kiiyiin ~· ocukl;uJ c;-o -
gunlukla pcrpcri~an. Sabah ak~am birka~: kcz kalah<t
ilk gidcr nH:zarilga. Kiiy odasmda oturarak giinlcri
iildiirmcktc o!.tnlan atq aln11~t1r. ivcdi bir c;arc buldu
ycni haf1z: Art1k giibrc yiglnim dclcrck ~: ocuklan ;·,tc-
yana gq:irmcktc i~ kalmad1. I IafiZin sabk vcrdi.~i gihi
c;ocuklan iistiistc i·1~: cuma degirmcnc giitiireceklcr. Dc -
·~· irmcnin biitiin ~alt~ma ~cklini in ccdcn inccyc ~· ocuk ·
lara giistcrdiktcn sonra , deginnen l<Ujl diinmcktcyhn.
usulca ~· ocuk clkrini ta~a dcgdirccck . Sa111ldig ma gii -
IT, dcg\rmcndc c;ocugun k1smcti artar, hu klsJnctlcn
yararlanabilmcsi i~·in iimiirii de uzarnn~. Oc; Cllllla de ··
girmcnc gitmc i~ini lanJam!Jyanlar, alura giitiiriilccek.
orada hayvanlardan birinin yem ycdi .~· i yne baglan<t·
cak, alur siipiirgesiylc de ii~· kcz ~· ocu g un hcline vu ·
rulacak. Ycrlcri tcrlcmiz siipiirrn si'q>i·n·gc. onLmn kts-
tabbm da <lliker indirirmi~ «Allahm in<tydi ylc.»
Ayscl'in ya~Itlan clc.~inncn yolunda gidip gcli-
ycll ·lar y a da ahmla siipiirgc vurunuyorlar. Aysd 1sc
onlann arasmdan aynlcil gcc;cnlndc. Ayscl nc ~rhif­
tir nc gazidir ama onun tath giiriinlt.Jsiinii uullllillll ola·
nak di~Idu· . DagJ.mn ardmdaki yak1nlan bir yana,
Aysclin gidi~indcn kimscnin hahni yok . Ya~ttlarmdan
kar;:I onun yolunchn gidccck. o da hilinmcz. Ben de
Ayscl'in gitti.~ini hildirn1ck istcdin1, o kadar. ..

- 109-
 BEBEK DA VASI

Bq yd oluyor Behice evlcncli. Bu zaman i<;inde

<liirt s·ocugu oldu. Oldu dane oldu sanki·~ Elinde bir tek
Mani~ ktzt kaldt. Otekilcr ancak dog-dular, Behiccnin
canmt-kanmt ahp gittiler. Sogukmu~. stcaknu~ alcl!r-
mtyor, evin dammda oturan anamm yanma btraktp
bmtktp gidiyordu Mani~i. Ak~amlaradek inlcyip du-
ruyordu o da iiksiiriig·iin clinden. Bq ya~ma bastt~t
halde ayakta duramtyor, emeklcyerek ycni du~mii~
tavuk pisliklerine ula~tyor, ellerini bulayarak ag·zma
gotiiruyordu ...
Y.azt biiyle ge<;irdik, birarada. Behice gene iki
canhydt o zaman, gcbeydi yani. Ocak bcklcyecck,
dosta dii~mana kar~t arka olacak bir oghn bckliyor-
larclt. Kus:uk giinule kii<;iik istck. Sutlii kes~inin og·laib
dcgildi ki ~ah gibi lahla oturacak prcns bcklcsin ..
~imdi giiz. Behiec zamamnt doldurmu~, bir gecc san-
ct duymaya ba~lamt~. Ocaktaki samanlan iiflcye iiflc-
yc ba~u<;lanndaki bczir <;trasmt altp yakttktan sonra
kocast, karan!tk kiiyiin karanltk sokaklannda cbe ara-
maya <;tkmt~. Ebc dediksc, ~u okul bitirmi~, <;ocug·un
nasd altmp nastl paklanacag·un iyi kotii iigrenmi~ler
dcgil <tranan cbe. Ne gczcr burada oyle ~cy. Sonra,

-110-
 KALKINMA MA.SALI

gcrcg1 nc buralar i~in cbcnin.:' Kalkmma, ilcrlcmc.

yiiksclmc, geli~mc, diinya ilc yan~ma ... Lttflan ncmi-
zc yctmiyor'? .. 13unlar gclmi~ ya ayagumza kadar ..
Or;-diirt kucakanyi uyandmni~, bunlardan Giil-
bahar'm gonliinii edip getirmi~ Bchiccnin kocas1. Bu-
daklt bir r;ah odunu gibi batao, kaya scrtliginrlcki cl-
lcriyle i~c giri~mi~ ebcmiz ... Giinlcrdir kimbilir nelcrc
dokunmu~ ulan, her aldig·m1 iistiinde tutan ellcr; c;l>-
cugu ald1ktan sonra ak~amadek bir mahalleyi dola-
~an paslt makasi tutup giibegini de kesiyur ... Ebe Ina-
kas ararken onu bulup gelcn evin erkegi de gohdb
baglayacak ip aram1~, bortiiniin bocegin yuva yaptt.~t
yerdcn bulmu~ bir parr;a. i~tc hu iple haglami~Iar gii-
beg·i, kesmeden once ..
Sonra? Ebc gitmi~ cvine. Kalanlarda biiyiik hir
sevinr;, beklediklerine kavu~tular. Kavu~tular ama, bu-
nun ya~amas1 i~in, daha diinyaya geldigi andan itiha-
rcn en azmdan neler yapllmas1 gerekir, i~in u tarafm1
dii~iinmezler. Ko<tkoca Allah varken, yaf;iamasi ic;in bu
bebegi diinyaya salarken unlara nc kahr dii~iinccck?
Ne kadar ya~ayacaksa r;oktan amel deftermin birinci
sayfasma yazmt~br o, diyurlar. Bulduklan ~·aputlann
arasma sanyorlar. Nc ilar;, ne de una bcnzcr bir f;iey
var cldc. Aranm1yor, aransa zatcn bulunmaz.
Sabah olunca h1s1m akraba duyup kutlamaya gc-
liyorlar. Bulamar;, r;orba dolu taslar cllct·de... Fakat,
saatlar ger;tikr;e r;ucukda bir bitkinlik ba~hyor. Tela~
cvden r;Ikip mahallcyi sanyor. Gene mi gostcri~ yap!-
yor ~u Allah dede? Bir giindcn fazla ya~atmayacak
m1 bunu gene'? Ak~amiistii kahla~maya ba~hyor r;ocu-

-111-
 KALKINMA MASALI

.!~till ,.i.Hudu. Hir araba bulup o hallcriylc ~chir v.dull<l

<:IIuvorLtr: Doktora ycti~tirip kurtaractklar <;ocugu.
\';ll'ln(';t ;:o.~uk bir siiz doktordan «zamant gc~·tni~. tc-
l;~ttos oltnu~ ~·,•cuk, kurtaramaytz ... »
Gitmi~ iiylccc, iiteki kiiye. Gidenlcr gidiyor. l>n')
blt\·or analann kuca.~t. Once Allaha giiven, k;1~· ytl
iitniir bi~·nti~sc o kadar ya~atir, i.istyam bo~tur. de.
Soma gene bir sarstlma olsun giiveninde, kaldtr, hcr
ti'trlii gii~·liig·ii giize alarak doktora giiti'tr, ~chire. Bu
kn: de zamam ge~·mi~ olsun .. V e Ta~ltkiiy dolsun <;o-
cukbrla. (_:ocuk dogura do,~·ura hal kalman11~ ana-
brd;t. Oflcscn upcaklar canstzltktan. Yiireklcri ya ·
mk. cigcrlcri ddik ... ~iiylc bir ara~tmltm, Ul az <;ocuk
do,~uran kadm yedi ~·outk dog·urmu~. On, onbq do ..
.~uranLtr v;tr. Anta ellcrindc ka~:t kaln11~, o taraf1111
sormaym. Dogumda iilenlcr. dog·duktan sonraki ii~·­
bq ytl is·indc her tiirli't hastaltktan iilcnlerin toplamt-
n;t bcdcl oluyor. hesaplanmca. Bu do,~·arkcn iilmedc
de tetanus ba~roli't oynuyor. Sonrakilerin iili.im scbc-
hini saymaya isc ba~gclemeyiz. Ktzanuk, bo,~·maca, is-
lt;d. \·i~'Ck ... Hem sayanuyorum, hcm saymak bir fayda
sa.~];un;tyacak. Saya saya sckizcik cttik dediklerinc dii-
ncr bu i~ gide gide. Bir millctin en hiiyiik servcti ni·t-
fustur, dcrlcr. Bugiinlcrde gene saytlacagtz. Saytlaltnt
hakaltm. Bana kaltrsa, iitc diinyaya dogarkcn gidcn-
lcri de saymalt kiiylerdc, yiizi.imiiz ak mt kara mt mcy-
dana s·tkar o zaman. Biitiin hastaltklar, biiti.in ilkdlik-
lcr ii~l't~JHi·t~ kiiyliiniin ha~ma. Buna kar~tltk olarak
orava his· hir ~ey yollayannyoruz. Doktorlugu devlct-
lqtirclim diyoruz, lafta kaltyor, ~t111tl yapaltm diyo-
ruz, lftfta kaltyor. Ondan sonra da siyasct hastaltgma

-112-
 KALKINMA MASALI

tutulup, adamlardan oy toplama yollan anyoruz. On-

Jan kurtannaya dcgil, kendimizi kurtannaya c;:abah-
yoruz. Onlar tcta~oza, ktz<mll,~·a, satltcana yakalamr-
ken iitckiler koltug·a 1smtp sandalya hastaltgma yaka-
lamyorlar. Bunun iishinc, mcmlckcttc yarattlacak bir-
lik de yarattlanuyor, iki kutup halindc kahyor memle-
ket. Ankara Hastancsindc i ngi liz hcm~irclcrin bin bir
titizlig·iylc dogum yapanlan giiri.ip de biiti.in memle-
keti iiyle sanmtyahm. Behicclcri di.i~iinclim. Behiccle-
ri! Ve ~u siiylcvlcrc, ~irin giiri.inme gayrctlcrine son
vcrclim arttk. 0 gurhcte kimsclcr gitmiyor. Hie;: degil-
sc kiiy !uzlanm altp cbe ycti~tirclim .. Doktorlan, ilac;:-
lan onlara dogru giiti.irclim, yiizyiizc gelclim nc olur?.

- 113-
 SIKI DUR <;EZ.tK

- «Bizim Koy»iin ogretmeniae -

Son mektubunda gene Said-i Kiirdiden siiz ettigi-

ne ve onunla ilgili gazete haberlerini yorumlad1gma
gore, k1~ da olsa gazetelcrini kiiyc getirtebiliyorsun dc-
mektir. Bu durum beni s:ok scvindiriyor. Dilcgimiz,
bi.iti.in koy ogretmcnlerimizin de sizin gibi, ycni ya-
ymlan ve gi.inli.ik gazetcleri izlcycrck yurt ve di.inya
olaylanyla baglanm koparmarnalandn·. Ogretmenin,
koyli.isiine vc ulusuna yararli olabilmcsinin ilk ~art1
budur. Sizi engellcycn birs:ok olaylan, ~artlan yakm-
dan bildigim is:in, dipdiri ayakta duru~unuzu ve ger-
s:eklere saldlqlmZI hayranhkla kar~1liyorum. Burada
birlikte s:ah~tiglm!Z koy ogretmeni arkada~lann duru-
mu da sizinki gibi. tlceye gidenin gazetcsiz, dergisiz
gclmemesini gelenek haline getiren koylcr v<.~r. Geti-
rilcn yaym1 koy odasmda birliktc okuyup dinli yorlar.
Bu, yillardn· ozledigimiz, belirtilerini gordiigiimiiz iyi
davram~lardan biri. Yarat!Cilan ve onderleri de iig-
retmen arkada~lar. Koylerin i.iteki i~leriylc bi rl iktc
posta i~leri de saglam diizene kavu~uncayadek La~ka
s:tkar yol yok. Gozi.ine s:arph mt bilmem, devrimlere
saldmlann s:ok oldugu bu gi.inlerde, Bursa'mn bir ko-
yiinde halk Atati.irk'i.in Nutku'nu okuyormu~ her gece.
Bunun da onderi o koyi.in ogretmenidir samnm.

-114 -
 KALKINMA MASALI

Sozii dag·ttmadan mektubunuza gec;elim. Diyor-

sunuz ki: «Said-i Kiirdi' ile ilgili soruya profesorleri-
mizin verdigi cevaplan da merakla okudum gazetede.
Kmk umutlanm bir daha kmldt. Onlara ve onlann
ilmi cesaretlerine giivenecegiz de ic;imiz, vatammtzm
gclcccgi ic;in rahat edecek ha? <;ok uzak, c;ok!»
Mektubun bu ktsmt bana c;ok ~ey dii~iindiirdii.
Bir kere ~unu soyleyim, salt ilim adamlan oyle dav-
ranmtyor bir ulusal olay, bir geri aktm kar~tsmda.
Toplum olarak oyleyizdir. Boyle durumlarda en kor-
kusuz davranan, yazan, soyleyen gene bazt ilim adam-
lanmlzdtr. Be~ parmagm hepsi aynt boyda degilse ne
yapahm.
Niye boyleyiz acaba?
Doguluyuz bir kere. Dii~iinii~iimiiz, anlayt~lmtz,
gi)rii~iimiiz, tutumumuzla doguluyuz. Kafamtzt yor-
maktansa pkanmtzt kovalamak daha c;ok i~imize ge-
liyor. Duyduklanmtza, hem de duyduklanmtzm i~i­
mize gelen yanlarma inamverip huzura kavu~uyoruz.
Ondan ()teye g(izlerimiz bir ~ey gormiiyor. Kahn kahn
perdeler gozlerimizde. Gec;enlerde dort stajyer miifet-
ti~ geldi bulundugum ilceye. Dort ay kurs goriip mii-
fetti~ olacak arkada~lardan. Uygulama yapmaya gel-
mi~lerdi. Sakarya, Bolu, Bahkesir, Antalya dolaylann-
da i)g-retmenlik yapmt~lar. «Kulak dolgusu» ile gec;i-
nenlerden duya duya btkhgtm soruyu onlar da kar~t­
ma pkarmasmlar mt? «Kitabtmzda anlatttklanmz
gerc;ck mi?» Bunlar hie; mi topraga basmadtlar, gel-
dikleri c;evreyle hi~ mi ilgilenmediler? Bolu'dan gelen
oradaki da,glarm yiicesine, Bahkesir'den gelen gokyii-
zi.inden zeytin dallanna, Antalya'dan gelen Beydagla-

- 115-
 KALKINMA MA.SALI

rmm dumanma mt bakh hepten? lnamlacak i$ dc.Q"il.

«Okudunuz mu?» dcdim. «1$ittik. Ama o zaman iiy-
lcysc bile ~imdi dcgi~mi$tir dcgil mi?» dcdiler. Evct,
herkcs iiyle diyor: «~)imdi degi$mi~tir»
Bu inam~ta Nursi'nin s:evrcsinc, KapLmm here-
sine kar~; pkacak akgii<; olabilir mi? Oysa burast Ko<;-
hisar, hizim kiiyiin ycri Aksaray. Y~myana iki ilccnin
kiiyleri. Burast nastlsa orast da oylc. Onlar i~indc bu-
Iunduklan s:evrcyc bakmtyorlar. Baksalar gormiiyor-
lar, giirscler inanmtyorlar. Duydug·una mt inamyor-
sun, giirdiig·i.in koye mi? Biitiin mcscle burada.
Sanmm ges:en yaz sen de boyle bir kiimc ile kar-
~da9tm kiiydc: Koyu~aym golgcliycn siigiitlerin al-
t mda i~mekte olan doktor, yargt~, sa volar: «Su giizel
manzarah, zcngin koyii diinyaya kar~t rezil etti ... » dc-
mi$lcr hani. Kiiyliilerimiz de istcr istemez ba~ salla-
lTII~lar. Kafalannm dumam yiikseldik~e siizleri kiifre
donmii~. 0 anda kiras: ytlam gibi dogrulup da «Ma-
kal'm kiiyiinde Makal'a dil uzatamazstmz! Siz nc bi-
lirsiniz kiiyii. Sizce kiiy, 9u ztkkm11andtgtmz rakt, yo-
gurt ve yumurta demektir .. » diycrek bir daha a~ma­
masma agtzlanm bkamt~sm.
Kiiye gcldigimde bunu Asiyc'nin Haztm anlabr-
ken gozlcrim ya9armt~ti. Senden duymadtm, sana sor-
madnH ama, seni kucakladtgtmda sag yanagmdan
iipii9iim iizlemdense sol yanagmdan iipii~iim bu <;tkt-
smla ilgiliydi. 0 zaman giiziimden dii9en damlalar,
inan ve umut damlalanydt ...
Kas: yonctici ya da giirevli savu~turduk bu siiz-
lerin benzerini soyleyen. Sen de ~ok giirdiin boyle ko-
nu?anlan, ben de, Hele kaye gelince bir ~ahm bir ku-

- 116-
 KALKINMA MASALI

rum gelir bunlara. Hasandagm1 s:akll diye atarlar.

· Nasd olsa yi.izylllardu dinlemi~ koyli.i. Bir Kutsi <:;e-
zik pkmami~ kar~Ilanna. Ama ~imdiden sonra yur-
dun her bucagmda olmasa da s:ok yerinde bir <:;ezik
S:Ikacakhr.
t~in en ao yam, bu sozlerin koyiin is:inde soylen-
mi~ olmasidir. Bu kadar gozii kapali, yi.iregi sag1r
olu~lanna aglasak, yara~Ir ... Am a az da olsa, bun lara
kaqi duran gers:ek aydmlannnz da yok deg·il. Onlar
yi.izi.inden umutluyuz. Bin deli dii$mana bir akillt dost
yetcr demi~ atalar.
Sonra sen, scnin gibi arkada~lar. .. Aldtgmtz cgi-
timlc pen;inlcnen braktcriniz her gii~liig·i.i yenmeyc
yctccektir. S1k1 durun, s1k1!
S1k1 durun dedim de aklnna geldi: Eski Devlet
Ba~kanlanmtzdan lniini.i Trabzon'a gittiginde, Trab-
zonlu Bakan vc iiteki saylavlar, devlet ba~kamyla hal-
km dogrudan dogruya degeyde bulunmamast is:in ug·-
ra~tp dururlarmt~. lsterlermi~ ki, soylenecek bir dert
varsa iince biz duyalim, bizim si.izgecimizden ges:sin ...
Bir yandan gidecegi ilcelere haber us:ururlarmi~ yol-
larda ytktk kiipri.i falan varsa gece gecc gi.indi.iz s:ali-
$Ihp hemen onanlmast is:in ... Vali ugTa~trmt~ progra-
ma alman giizalict yerleri giistcrip iiviinmek u;m.
Adam iki arada bir dcrcde kalmt~. Oysa onun i$i halk-
la. <:;evresindekilcrin i~i giisteri~le ... Ba~kanm s:evrc-
sindekiler de kendisi gibi di.i~i.inebilselerdi <:;ezik, o
gi.inden bu yana belki kurtulurduk bu hastahktan ...
Neyse, bu arada Ba~kan, «program dt$1 bir yer gcz-
mek istiyorum!» der ve hastaneye gider. Ko~u~malar
fa! an ... Ne ba~ doktor, ne otekiler, o saatte hastanede

- 117-
 KALKINMA MASALI

olmalan gerekenlerdcn birisi bile yok. Dcrdc derman

it;:in bir saghk s:avu~u <;:tkar gelenlerin kaq1sma. 0
gezdirir Ba~kam.
Aynhrkcn onu kutlar ba~kan. ~i)ylc dcr strtmt
ok~ayarak: «Stkt dur aslamm, her devirde, her yerde
senin omuzlarma sarnu~lardtr i~i ... »
Yi.iklemeseler iyi ama yi.ikli.iyorlar <;ezik. l~in
dalgasmt, siiylevini yi.iri.itmek dururken niye yi.iklemc-
sinler'? Durumumuz sagltk t;:avu~unun durumuna ben-
zemiyor mu? Ama dayanacagtz.
«Fakir'in bakanhk emrine altm~mt okuyunca di.i-
~i.indi.iklerimi, yazamam, ancak yaz gelincc sizlere Ko-
yut;:aytrda siiyliyebilirim» diyorsun. Dogru. Yazamaz-
sm, soyliyemezsin. Bizim koyi.in s:aytrhgt Forum Mey-
dam gibidir. Sakla, hit;: degilsc istedigimiz gibi konu-
~uruz orada yaz gclince. Get;:enlerde Forum dergisinde
t;:Jkan «Aydm PtsmkltgJ>> yaztstnJ okursan, plSlnk-
Jardan Fakir'in de nel~r <;:ektigini giiri.irsi.in. Dert he-
pimizin derdi.
Mektubum uzadt ama, bir mesele daha at;:ma-
dan edemiyecegim sana:
Aman karde~im, gugi.inlcrde geri bir adam takma
adla bir kitap t;:Ikardt. Senin, bcnim okudugumuz Kiiy
Enstiti.ilerine iler tutar yam olmayan iftiralar atma-
ya yelteniyor. Ktzlarm crkeklerlc birliktc okumast,
halk tiirki.ilerinin siiylcnmesi... sozdc ahl<1ka aykmy-
ffil~ Boyle olunca da bu i~i yaptp s:atanlar sus:luymu~.
Bu geri ve gericilerin kendi t;:ocuklan nerclerde okur
bilirsin. Ktz, oglan kan~1k kolej ve fakiiltelerde. Son-
ra da A vrupa plajlanna... danslanm, toplanhlanm
da kat «sosyetc» s:tksm ortaya Bu halkm tiirkiisiini.i

118-
 KALKINMA MA.SALI

soylemek, omuz omuza ya~adtgtmtz hayatta hirlikte

okumak nasi! sue;: olur oyleyse, d,iyeceksin. Olur karde-
~im. Aslmda ahlftkm, ulus vc vatan, sevgisinin Iafmdan
iitesini bilmiyenler, bir de devrimleri <;igneme ftrsatt-
m elde ettiler mi, soylemiyecekleri, yapmtyacaklan
yoktur. Kiiyli.iniin okumamast, uyanmamast onlarm
yararmadtr. Bunu ac;:tk ac;:tk siiyliyemedikleri ic;:in, koy
c;:ocuklanm okutmak istiyenlere ve onlarm okudukla-
n yerlere c;:amur atarak ereklerine varmak is~iyorlar.
Alavere dalavere, Kiirt Mehmet ni)betc. Aman stkt
dur!
Bunu ncdcn yaZiyorum sana? Cami vatzlanna bu
kitaptan hirer tane dagtti!dtg·tm duydum. Koyiin tek
l~tgt oJan enstiti.i!ii ogTetmenin kar~ISIOa ~imdiyc ka-
dar <;Ikardtklan giic;:liiklcr, ftrlatttklan iftiralar yet-
miyormu~ gibi, ~imdi de vatz hocasmt pkanyorlar.
Bu kitaptan iincc de vatzlann bu konuda neler siiyle-
diklerini bilirsin. Ne yapabildiler? Hie;:. Gene bir ~ey
yapamtyacaklar. Kiiylii bu L1flara, bu iftiralara doy-
du c;:oktan. Okul yapttrabiliyorlar 1111, ogTetmcn var
mt? ondan haber versinler koyliiye, degil mi?
Onlara kar~t ne yapacagmt da bilirsin sen. Benim
yazmam, haber vermek ic;:in.
Hakstz ve yersiz olarak Ahmet Sungur ve arka-
da~larmm bakanhk emrine almt~lan da ayn bir dert.
Hem onlann durumu, hem onlann ogrctmensiz kalan
stmflan dii~iindiiriiyor insam. Hangisini desem bit-
mez karde~im.
«Kuc;:uk Pa~a» romam piyasada yok. 1stegini ye-
rine getiremedigim ic;:in iizgiiniim. Gene yazanm. $im-
dilik ho~p kal. ..

-119-
 KOYE GELENLER

Gunc~. indim iniyorum diyordu d1~arda. l .. nn

odanm biricik klic;t:d~ penccresi de clo.~uya baktJgm-
dan, ic;erinin dl$<myla ilgisi (;oktzm kcsilmi~;ti. Ahmct
ocakta kaynayan patatesi indirdiktcn ~. ~mra l:lmbay1
yaknu~. Durmu!j gcl inceyc kadar onu d :t elden <;Ikara-
yrm diyc pantolonunun ha Gtk arasmclal\ i siik ii j!;i't dik-
mcyc koyulmu~tu. Durmu .~ da g·ecikt i k~:c gccikiyortlu
bani. in san odaya gidcr. konu~ur monu~ur <tma bu ka-
dar da lJk la lu uza tt1 1111 i~in tac!J ka lmar.. lhnb otu -
ran da insan , arkada~. Garipscr , cn11 sdultr bir .5cyc.
~unun .)urasmda miimklin oldugu kad;t;· hirarada bu-
lunarak can srkmtJsma f1rsat vcnn emcli c1 cgi l mi? i<_;tc
(igrctim y d1 bitiyor. Ne kald1 ~urada, on sek iz giin.
lki giin de haZJrl tk olsun . yi rmi gi'm . Demck yirmi giin
sonra yaz tatili ba~l1yor.
«Tabil ba~byacak» diye i~: inden g ec;irdi Ahmel.
«Burama gcldi r;cl\ tiklerim b~ boyunca .. ~u Nisana
kavu!;iana kad::r akla karay1 se~tim. Ama arasmlar da
bulsunlar yirmi gun sonra ... »
Nisana kavu~mu<;;tu kavu~m asma arna. bi)yle
giinlerde daha cia garipsiyor, i~indc bir ycrl~r burku-
luyordu . 1-Iclc ak~am olurkcn ... Bu bozk11·da ak~amm
klZII!tgmi , gi.inc$in bah$1nl gi.irmck pek dokunuyordu
ncdense. l~ine kapamk, scssiz bir hali vard1. Kalaba-

- 120-
 KALKINMA MA.SALI

bktan, an!Jms1z dipsiz giiriilttilerle saatlerini, giinle-

rini i.ildiirmekten ho~lanmad1gl ic,:in gitmemi~ti Dur-
mu~'la kuy oclasma.
«Nc var, ne yok bir anlaym1» diyerek gitmi~ti
Durmu~. Belki ~ehire gidip gelenler bulunurdu. Gaze-
te falan olmasa da, kulaktan kap1lnu~ bir haber gele-
hilirdi kiiye. 0 da k1sa giiniin kan olurdu duyarsa.
Diinyada nclcr oluyordu kimbilir? ...
Nc var, nc yok anlayadursun o. Elindeki kitah1
hitirip kapad1ktan sonra cam stk!lmaya ba~lami$t1
Ahmcdin. Kcndini hir hapis gibi hissediyordu. Yalmz-
bk diirt yannn sarmi$ti. Dt$arda ak~amm halini hili-
) ordu. (~1ksa daha fcna olacakti. Kiir pi~man, miinzc-
vili.~i:lc gi·m,iilmcliy<:i p;cnc. Onu cla yapam~'.d1. Elin-
dcki i!.;ncvi lm:!ktp a~:a.;~~~ blld1.
Y 1rttk ktsa don Ia dol a~;m;! \"a ba~dad 1. Don un yt r-
ti.~1!11. ~;iih!gi"mi·, dikmcnin vakti gcc,:mi~ti. 1fer v:m1
chnczik. Yenilcmekti en ivisi.
Bulundu.~t! ~wdirdc iki kere a.~ag1 yukan yiirii-
diiktu1 sonra br~1 scclirc atlacli. Sedir dedigin alt1
adnnltk ycrdi. Birbc,: kerc de orada yiiriidiikten son·
ra, hir yolculu[;u bitirmi$, giclccek yolu kalmaml$ bi-
ri gibiydi. Ocag·m yanma c,:iimcldi. Tavadaki kay1!a-
m15 p:!tateslcri yokladJ. So,~umu~;tu patateslcr. ~imdi
hem soymas1 giic,:lqir, hem tacit olmazd1 sog·uk pata-
tcsin. Ama umurunda 1111 Durmw;>'un. 0 giiniinii iil-
diirmcyi bilir sadecc. Koca Yusufla Iaf1 kay11~~~1 mna-
ya hir ba~bchysa tamam. Erciycs da1~·m1 helik diyc
atarlar; kaq1 kar~1ya han yaptmrlarclt. Helc o qck
hikayesi. Omriindc hie,: ba~ka bir ~ey giirlip ya~ama­
dm mt be adam. Hep o yirmi ytl once kiiye gelen iii};-

-121-
 KALKINMA MA.SALI

retmcnlc. iki e~egi c;iftle~tirdiginizi ve hanktr hanlor

g-i.ildi.igiini.izi.i mi.i anlatJp duracaksm'?
Pencerenin iini.ine vanli. Her vakit soguk ic;in ca-
mm ic; yamna bastJrdtklan ot yasttk, havalar iyile~ti­
gt halde gene oradayd1. Yastlgt a~agtya ald1. Gozleri-
ni c.:ma dayaytp baktt. Dt~anst kapkaran!tk olmu~tu.
Diiniince, pantolunu goziinc c;arpb. Gidip ~u sii-
kiig·ii c;abucak bitirip bacag·ma gec;irmeliydi pantolo-
nunu. Niye kalknu~t1 sanki? «Evin ic;indc pijama
giymek c;ok iyi gider diye gec;ti ic;inden. Ama ne ge-
zcr pijama. Dokuz saat yo! gideceksin gecenin altmda.
Araban uykusuz, sen uykusuz yo! delik dqik, arabanm
dingili kmk. 1yi ki ben kalmt~Im da sepet dii~mii~ ge-
ne ... » Pantolona yakla~t1. Baktt, bakt1, iyicc. Tamk
istcrdi pantolon demeyc. Soki.igiini.i dik dur. Pac;alar
kendi kendini yemckte; diz kapaklarla oturak yeri «de-
linccegiz» diyc siiylcnmcktc. Dayamkhymt~ gene de. lki
yd. gcc;ti ~u bacaklara girip c;tkmaya ha~layah. Sckiz
,·iiz giinc vanr bu bacaklarla birliktc si.iri.indi.igii. Oti.i
miitii dii~iinc girmcdigi gibi, tcmizlik de hak gctirc. Ne
yapsmd1. lstcklcri clt~mda olup gidiyordu bunlar. De-
gilsc, pa~a giinliiniin nc istckleri vard1. Pek gi.izel hilir-
di ncyin i.istiinc neyin yenecegini. tki ytl once i~e ba~la­
yan bir kiiy iigretmcniydi altucu. Ayda yetmi~ lira l,ir
mccit hesabiyle iic; ayda para gec;iyordu cline. Onu da
vaktinde gidip alanuyordu c;ok kere. f~te ~imdi parast
gczici iigretmencle bekliyordu ~ehirde. Be~ aydtr gide-
mcmi~ti. Karar vermi~lerdi ytlba~mda gitmeye, havalar
bozmu~tu o vakit de .. Okullar ac;thrken ne gctirebil-
mi~lcrse, onlarla siirdi.iriip gidiyorlard! gec;imlerini.
Geri dondii. tki eliyle, sakah uzamt~ y:::-.lerini ka-

-122-
 KALKINMA MASALI

~1d1 iki yandan, sonra ba~ma gitti elleri. Tath tath ka-
~Imyordu ba~I. Ka~Idtks;a ka~tmyordu. Hart hart ettire
ettire ka~Idt adamaktll!. Kollan yorulana kadar siir-
diirdii. Ttrnaklarmm aran kepek dolmu~, eli yiizii d(i-
kiilen sas;lann is;inde kalmt~h. Ho~una gitmiyordu hali.
Biraznk ya~amaya benzemeliydi ya~amas1. Ama nastl?
Cevaphyamtyordu.
Oturup sokiig·ii dikmeyc koyuldu ycniden. Durmu~
gclmeden bitirip giyinmeliydi. 0 geciksc bile gclen gi-
den olur.
Giyinirken, tahtahmn iistiindeki gramafona kay-
dt gozii. Sevindi. Nastl olup aklma gelmemi~ti, dcmin-
denberi. Vesveselerinin bir s;ogunu yah~bnp, unuttu-
rabilirdi bir iki p1<1k. lsa'mn oglundan ahp gelmi~ti
Durmu~, s;alaltm biraz diye. On giindtir aklma cscn
tahtaltya ko~uyor, boyuna kol s;eviriyor.
PHtklann, ad1 pH'tkt1. Bir diizincdcn fazla ama hcp-
si eski. Eskilij:\'inin yanmda s;ogu kmk da. Birisi var-
i~e yarayan. Kmk olmasma ragmen dinlcnebiliyor; an-
la~thyor nc dedigi. Oi·anktaki ta~; bir ig·nc siirttiikten
sonra kolu s;cvirdi. Koydu o i~e yarar plag1. Kuyudan
gelir gibi Zehra .Bilir'in sesi geliyordu:
Agu agu bas da gel
Tahtalar oynamasm
U sui usul ~1k da gel
Anam babam duymasm.
lgnc kmk yere geldiks;e bir taktrb yaptyor, bu da
bir uyum oluyordu.
Os; kere daha s;aldt aym plagm bu yiiziinii. Gidip
oturdu sonra ocagm ba~ma. Patatesleri soymaya ba~­
ladi.

- 123-
 KALKINMA MA.SALI

Elleri patates soyuyordu arna, aklmdan ge~enler

daha ba~ka ~eylerdi.
Evlenip evknmemeyc karar vermck i~in aylardn
kafasm1 yoruyordu. ~imdi gene bu fikir gclip aklmm
ba~ kii~esine kuruldu. Kcndisinc bakarmyonlu bir ken:.
Dogru diiriist ycmek yap1p yiyemiyor, <;:ama~Irlanm tc-
mizletmek mcscle oluyordu. Mcsclc olmak ne, tcmizle-
tcmiyordu. Bcdcni ona kcz;\, kirli hep kirli geziyordu.
Kendi kendinc kar$1 hitmiycn bir kizgml!g·I vard1 bu
yiizden. Cammn en <;:ok sikillhgi giinler, ocaga tenekc-
yi oturtup su ISithklan gi.inlcrdi. Pazar gi.inlcriydi yani.
j b f'tat! ;1 bi r kcre )'lkanma ya ~ali~Iyor, <;:ama~Irl anm rs-
latryorbr vc biiylccc i$i kitabma uyduruyorlarch san-
b. Ama hcpsi o kadar. i~ sadece kitaba uymakla kal!-
\'or. i~;tcg·c uymuyordu. Temizlcncmiyorlanh vessclftm.
Od;mm giri~ losmmdaki, gclen konuklann c;,cklcri i~in
yapdm!$ ki.i~i.ik ah1rda yapryorlard1 tcmizlik i~lerini.
Bu sog·uk yerdc, soyundug·u andan giyindig·i ana kadar,
her pazar haftanm en kiiti.·, dakikalanm ya$Iyordu. Ka-
f asma her su diiki.i~tc sanki sa<;:lanmn i<;:indeki kire vc
kepe:gc onlan temizleyecegi yerdc, yeniden ckler yapi-
yordu.
Yarm gene pazanh i~tc. Kirinc yorgunluguna his·
yaran olmayacak bir ~eyi tckrarlamanm sikmtt~I is-in-
de birikrncye ha~ladi.
Nisana cri~mcyi bunun i<;:in gozli.iyordu sadcce.
Yazm tad1 ba~ikaych. Tatildc ~u koyden aynlmay1 da
safa siirmek i<;:in, istcmiyordu. Gideceg·i bir ba~ka koy,
kcncli kiiyu. Gidcccg·i Karabudak, yiyeccgi san kabakt1
yani. Deg·i~ik bir yam varcl1 yalmz: Akar su. Bir <;:ay
var """rla. Bu kiiyde vc bir~ok kiiylerde olmayan mu-

- 124-
 KALKINMA MA.SALI

him bir ~cy. Bah~clcrin arasmdaki ~aii!Jk ycrc gidcr.

yi.izcr, ovalamr, gi.'mqlcr ... Kcndini biraz hafiflcmi~.
tcmizlenmi~ hisscdcrdi hi~ dcgilsc.
Bu kiiy iiylc mi ya? Kalcm kalmii.~mda akan hir
~·qmcsi var. Eldc tcsti stra beklcr kii:, li.i.
Kiiy kiic;iik de deg·il iiylc. Diirt yiizdcn fazb cvdc
i ki bini <t•,;km insan ya~ar. Yaz gclincc bu yctcrsiz su da
akmaz olur. Her biri bir da,~·m ba5ma ka~ar cvlcrin,
bir su kaynag·t bulmak, b51 gctirmck i~in. Adt da yay-
laya c;tkmak olur bunun.
Bu su i~i aklma gcldikc;c, en <;ok hayvanlara act-
yordu. Kt~ koyunca, kar ve ya.~·mur sularmm birik-
digi ~amurlu goleklcrdcn sulayorbrdt haynnlan. Ho$.
yerin gore, c;:qrncnin suyunun ycti~mcdigi ycrde cvlcr-
dc de aym su, golek suyu kullam!Jyordu. Kaplara ak-
~amdan doldurulup btrakdmca, sabaha kaclar dibinc
milliyor, c;amuru azahyordu. Y cmcklcrdc vc ic;mekte
pek guzcl kullamltyordu bu da. Ak~amdan doldurul-
mu~ suyun aclt, sabah ohmca, «ti.inemi~ su» oluyor, ar-
ttk buna kimsc kiymet bic;emiyordu. Damlast damlasl-
na gcrekli ycrlcre kullamhyor, kap kacak vc cl yi.iz yi-
karken gi.il suyu ycrine ti.inemi~ su kullanan aile birey-
lcri, ana baba tarfmdan azarlamyor, pataklamyordu.
Bu suyun yeri, midc idi, ic;crck va da yemek pi~irmck­
te kullanarak, mideye girmeliydi hu tiincmi~ su. (:ar
~·ur etmcyc gclmezdi. «Vanltgm vcr kiirsc» dcyimincc,
Ahmetgil de tiinemi~ suyu hu ~ckilde kullamyorlardt
yerinc gore ..
Oturdug·u ycrdc, iyi_clen iyiyc yorulmw; hissetti
kendini. Bacaklanm uzatarak yan geldi, sag· clini c;ene-
sinc dayad1. Bu koy i~in, iki mesele kafasma laktlmt~tt

-125-
 KALKINMA MASALI

ilkten: Su ve hela derdi. Oteki meseleler bunlardan

sonra dii~i.ini.ilmeliydi. Hel<1 yapma ve kullanma i~i bu-
rada, aggt yukan hit; parayt gerektirmiyordu. Bir zih-
niyet meselesi. Koyli.ilerin aklmm ucuna aztnk ctki ya-
pabilmekle olabilirdi.
Bu etkiyi yapabilmek it;in az ugn~madt iki iigrct-
men. Her ftrsatta, her rastladtklanyla bu «ufank» dert
i.izerinde durdular. Hele Durmu~ ~ok kaba konu~uyor,
en dokunulmaz duygularma hitap ediyordu. Mi.isli.i-
manhklanm t;i.iri.ittiigi.i gibi; i.isti.i kapah, gavur da sa-
ytlamayacaklanm bu durumlanyla, t;aktmyordu. Ama
ne sw;:lan vardt adamlarm. Mi.isli.imanhk ba~ka, bu i~­
ler ba~kayd1. Namazhklanm, ahrete haztrlanmanm bi.i-
tiin yollanm kiit;i.iktenberi nastl ogrenmi~lerse, gece giin·
diiz oylece t;ah~tp, dinlerine hizmet ediyorlard1. Bu he-
la i~i de iiyle. Babadan nasil giirmi.i~lerse. onu siirdi.iru-
yorlardJ. Eski koye yeni tore demek biraz da t;llthgt
kabugu begenmemekle ilgiliydi.
Ki.iyiin bu durumlan kafasma takihp onu di.i~un­
diirdiigu zamanlarda, kendini unutur gidcrdi Ahmet.
lyi de olurdu bu. Uyu~uklugu gider, alnmm km~tkla­
n azahr, gozleri parlardt adamaktlh.
Ugra~ttgt konu i.izerinde dudaklan ktptr ktptr
eder, parmaklanm bir ~eyler yaptyor, ya da saytyor
gibi oynattr, it; ve dt~ benligiyle biitiin olarak kendi-
ni verirdi di.i~iincesine. Yiiziinde belli belirsiz bir gii-
liimseme ba~lad1. Kendinden get;mi~t;esine dii~iinii­
yordu. Kimbilir nerelerdeydi kafas1. Perakende konu~­
malann iizerinde bir de toplu olarak ctkide bulunmak
is:in iki kere koyli.ileri toplaytp konu~mu~tu bu hela
i~ini. Soyledigi sozler ci.imle ciimle dogru bulunmu~-
 KALKINMA MASALI

tu. 0 luzla bir s:okan evlcrinin iinune kag-mlarca ta~

getirmi~ler, fakat ti.irli.i bahanelerle, kara kt~l one si.ire-
rck, diirt duvar dincltmcye giri~en olmamt~ti his:. En
biri, kendi oturduklan odanm oni.inde de, odanm sa-
hibi Ki.is:i.ik Aganm getirdigi bir ytgm ta~ varch. Dur-
mu~la gi.inlerdir, bir bela yiikseltip iirnck olmayt kuru-
yorlar, bugiin, yann, «hava iyilqince» diyerek i~i
onlar da savsakltyorlard1. Ama ba~ltyacaklardt bugi.in
yann. Gecikmiyeceklerdi. $uyle gi.ine~li yani ii~iit­
meyen bir cumartesi pazar giini.i, giri~eceklerdi yapma-
ya. Durmu~ in~aats:1, Ahmet marangozdu oku!da. Ama
ikisi bir.den bunu yapabilirlcrdi. Sonra da kiiyde iir-
nekleri s:ogaltrd1 her haldc, agu· agtr da olsa. Koyli.ile-
rin bu yonlere soguk davramp kulaktan gcs:crek «he-
le siz ~u camimizi terkedin bir, orada s:ocuk okumaz»
demelcrinc ragmen olacakh bu. Degil mi ki bir ham-
ledc ta~lar getirilmi~ti.
Birdcnbirc iirperdi oturdugu ycrde. Anast «Az-
rail yokladJ>> derdi boyle i.irperdigi zamanlar. Oturu-
muna geldi. Durmu~u anstdl. Nedcn geciktiks:e geciki-
yordu bu oglan. Ba~ma bir hal gelmesin? Gclmczdi
her halde. Koyli.i birbirine di.i~man iki tarafa aynlmt~­
h ya, bunlar miimki.in oldugu kadar tarafstz kalmaya
ugra~tyorlard1. lki taraf arasmda gece gi.indi.iz deme-
yip siiri.ip giden vc ytllardanbcri son bulmayan bu ge-
-;:imsizlik diigii~lerinin yeli onlardan yana csmiyordu
~i.iki.ir. Esmiyordu ya, is:lerinde bir ug·ultusu da yok de-
gildi bu halin. Bu yi.izden halkla bir tiirli.i kayna~ma
olanaklarma kavu~amamt~lard1. Herkcsle ilgilenirken,
konu~urken, hangi taraftan oldugunu adamm. kimin
kim oldugunu bildikleri halde tereddi.it ettikleri olu-

-127-
 KALKINMA MASALI

\ ordu. Toplu olarak kiiyll'tylc yi.'tzyi.'tzc gcldikleri an-

larda isc iki taraf, ;1:-•r:hklan goze batacak ~ekilde
tuplamyor, kaqt tarafm hi~bir kimscsiylc ilgilenmc-
dcn clagtltmyordu. Ogretmenlerin tarafstzltgt vc bii-
ti'tn kiiyli.'tylc, kimscyi otckindcn ayn tutmadan dcg·cy-
dc bulunduklan hususuncla bir kam ycrlqmi~ti be-
rckct.
Bu k:mmm ycrlqmesi sayesindedir ki, Durmu~
diin gittiklcri Ali Aganm odasmdan sonra, bugun kar-
$1 tarafm aclarnr olan Y usuf A.g·anm odasma gidcbili-
yor. Bu aytrdctmemc bali, her iki tarafa da itimat tel-
kin cdiyor, iki kabilcnin clipsiz ve yokbn yarahp kcn-
dilcrinc dcrt ettiklcri, <;oculdanna da bcmmscttikleri
bu kan cL1vasiyle ilgili dedikodulara, iigretmenlerin
yanmda, miimkiin oldugu kadar yer verilmemcsine
gayret ediliyordu. Durmu~'un kii<;iik <;apta hir soguk
harp olarak niteledigi bu durum, gene de ikisinin na-
zannda, ki)yiin i~lerini yiiziistii btrakmast yiiniinden
hiiyiiyordu. Onlan da ihtiyata sevkediyor, biitiin gii-
vcnilirliklerine ragmen, <;ogu giinleri, odalariyle <;o-
cuk okuttuklan cami arasmda gidip gelmekle biti-
yordu. HaWi her iki tarafm, iizcrinde birlqtigi bir
nokta da vardt ki, <;:ekimserlige zorluyordu onlan: Bu,
Allahm evi olan ve kiiyiin biricik miibarek yaptst ca-
mide ~ocuk okutulmastydt. Ne olurdu yani, ~u kt<;:t s:a-
ktldaki s:ocuklan (kendi yavrulan oysa) buraya top-
laytp da Allahm evini kirletmescler. Ktyamet mi ko-
par sanki. Hay1r, aksinc uzakla$tr ktyamet.
Dii~iiniiyordu boyuna. Kafalanm dolduran, gece-
lerini giindiizlerini alan bu inam~lann, bu diinya ka-
dar bo~ zamanlanm ugruna verdikleri vesveselerin,

- 1:23-
 KALKINMA MASALI

kcndi ya~amalarma bir ycnilik, hir iyilik pctirdigi

vok bu kiiyli'!lcrin. Y crinde saytyorlar.
Durundanndan habcrlcri yok. Bu gidi~lc kcndilc-
rinc k1kac:tld;>r1 da yok. 1~tc otmduklan cvlcr. Tavuk
girmcz kiimcs dcyip de, tamk istcr cv demcyc. i~te
iistlcri kt~lan Ahmcdinkindc11 hctcr. Barsaklanm cv-
lcrin arasmdaki dcrcciklnc ho~altiyorlar. Ostiinrlcn
karlar kalkt1 gayri, ha~hvor kokmaya dcrclcr. Suyun
dmumu da hiiyle olunr<l., nc '· ~tr ki bu kiiydc kokma-
yan? t<;indc ya5tyz:n canhlanhn ha$hyarc:k, cvlcr, kii-
~clcr dcrelcr, cv aralan (soL:k dc.~il). ki'dll'd<lcr, ker-
melikler. .. Duygubr, chi~iincclcr, inam~lar. ..
Nasi! i)ni'mc p·e<;ilircli hu kokumm':' Sol eli kafa-
sma gitti Ahmedin. Dii~iincelcri karm<Jbn~tktJ. Dt-
~tyla birlikt• i<:i de ka;amyordu ,;illki kafasmm. Kuv-
\·ctliu' ka~nnaya ha~ladt ycnir:cn.
Hem ka~IrllJ) hem dii~i·1!1iirkcn. iyicl' ':clermi~ti
giizleri. Belli dcgildi nereyc bakh.~L Bakn11yordu ki
hi,· hir vcrc zatcn. Gi)zlcrinin ;tkt hiiyiimii~ ..~·iiz hc-
hcklcrini i'•rtmii~tii ncrdl'vsc. T•:rs CC\Tii;Pi)i<''' .!~iizlc­
ri de l·absmm is=ine haloyorlardt olsa ol•:•. I Ltydi di-
velim ki ~u hclalar tek tiik yapdmtya h;;~hrlt. Su dcr-
di de ii\; kcrc ba:;; vurup muht<trla ald1kl;•n n·v;1plara
gi)rc bu scfcrki sc<;imlcr l>itcr hitmcz lnlkdilccek.
C,:ataltcpenin bii,~riindeki Toshal::lt pln<tr kiin' ,l!octiri-
lecek.
Kiinki'mii devlct verdiktcn sonr;t. <tmclcligini hay-
di haydi yapacak koyli.iler. C;ctlt~acak iki ustav1 do-
yurmak i~tcn clegil. A!t~tk kiiyli.i. Ev strasma ~iire hi-
rer iivi.in vcrirler. Usta iicretleri de nasd olsa olur.
Rir baktyorsun devlet onu da veriyor. Ki'mkiinii ~-~-

- 129-
 KALKINMA MASALI

mcntosunu vcrin cc. bu ttcrct i~im: cl katmayacagt nc

belli! Y 3..~1!11 vcrcn Allah bulgmunu da vermcz mi?
Filim gt:~idinc dcvam cdiyor kaf<tsmria :
«Ama. bunlan ktsktvrak baf>;ltyan kiihisiinc ve
koriikiirunc inanlan ne olacak~ Bunlan siikiip ye ri-
ne olumlulanm clikrnck nastl rniiml<iin clacak? Kcn-
dilcrinc, hayata y(inclmczsc hunlar, su da hava, ck -
mck de. Tcdirgin cdilmcli hunlar tcdirgin ... »
D1~adan ;_~· clcn bir ht~trtt filmi kopard1. Kcndi-
ne r,c!di Ahmet. Yagmur lll~trlt s tna bcnzi yordu gc-
lcn scs. Kulak vcrincc, orbnm Toprak dammcla ttptr-
tilannt duydu yagmurun. Scvindi. Dakmak i~in dt~a ­
nya ~tldt kalktp. Tath tatlt yagtyordu gcr~ektcn. Ta
derindcn giiliimsecli. Alacak aranltkta, savat derilcri-
nin bmu~tug· unu anlaclt guliirnserkcn. J.;tcr istcmez
yuzunu yoldaclt clinin biriyle. Do~ruydu yiiziiniin
buru ~ tug·u. Giilii~uniin accmi cc olclu.~·unu da tamklar-
dt bu buru.5n1a. Giilmcsini nc i.igrcnebilrni~ nc de be-
cerebilmi.5ti.
Ell yiiziindc, iiylecc dij ~ iindi.i kaldt ayakta. Ya .~­
murun ba~lamasma nc kadar scvinse gene azdt. ~u
karanltgm i~ine giimiilmii~ olan kiiyiin, i~indekilcr de
dahil, dii~iineni yoktu. Allahtan ba~ka.
Haytr, ~er ne gelirse ondan. Buradakiler ancak
heklerler. Salmla beklemcsini bilirlcr. Dert, bel~.
yokluk, a~ltk, urn it. .. Her gel en Allahtandtr. Boyle
koklii bir giivenc sahip olduktan sonra du~unmeye,
ugra~maya ne hacet. Unutulmazlar. Giiniilleri ona
baglt. Namazlan oru~lariyle, gece giindiiz onun hu-
zurundadtrlar. AzCik unutuldukl«nnt sansalar, yag·-
mur yagmasa, geciksc ornegin, duaya ~tkarlar, dik-

-130-
 KALKINMA MA.SALI

kati c,:ckcrlcr kcndilcrine. «Bu yagmur dcrdi hamba~­

ka. Gccikse, havaya bakttrsa, bcnizlcri soldursa da,
az erkcn az gee,: yagar herhalcle. Daha bcklcmczken
bile ba~lath i~tc. Bcreketli bir ytl olsa, guise yi.izii-
mi.iz. Eu kiiy i<,:in yagmurun iinemi daha ba~ka. Gii-
lekler dolmazsa nc yapar o dilsiz hayvanlar ... Kiipck-
lcr, kdilcr, tavuklar sonra? Daha bahann kulagnu
giirmcdcn, ortalik ISinmadan kat onunc kel iikuz)eri,
vur strtma iki heybelik varm1 yogunu, tut daglarm
yolunu.>>
C;;.nstz gibi harckct ctmcdcn dururkcn bacakla-
n yoruldu ncrcdcysc ... Bu yorgunlugu duyarak yi.iri.i-
dii. Duvardaki takanm iini.ine vard1 ayaklan. tki ya-
nma hakt1. Od:mm i~indc ftrdolayt gczdirdi gozlerini.
Tahtalmm altmdaki so~an ve patatcs c,:uvah ile iis-
tiindcki un c,:t;valmt giirdii. Azalrm~ti un. On bq giin-
dcn on be~ giine biraz yufka yaptyordu Ki.ic,:iik Ag·a-
nm kans1. Bir eclimlik ya var ya yoktu. Ucu ucuna
yctccek demek. Patates sogan da oyle. Bir kac,: pi$i-
rimlik bulgur da vardt kcsede. Arada Strada yumur-
ta da hulunuyor nastl olsa .. . Gec,:im di.i~iinccsi yoktu
~imdilik ... Bu ak~amm yiyecegi bile haw· de.~il mi.
ic,:inc so.gan dogTamasi kaldt bir.
Giizlcri duvan siiri.ip gidiyorkcn kaztklarda yan-
yana c.stlt yi.iz havlulanm gi)rdii. Bu odaya ilk girmi$
gibi dikkathca bakh. Durmu~un kravatt vard1 s;ivinin
birinde de. Yanar doner der durur, takmaya hir tiir-
l i.i luyamaz, tlc,:cye gittiginde bilhassa ogretmen top-
lanttlan v.s. ic,:in gittiginde takard1 onu. Kravatm ya-
mha~mda da biricik dostlan ayna. <;antasmdaki ki-
f "' ' · ··•n ansma ycrlqtirip ktrmadan, ne korkularla

- 131
 KALKINMA MASALI

gctirmi~ti oi1Ll. i\yna c;ok iincmliydi bu iki bckfu· <lg-

rctmcn ir;in. Tr<t~da, k1hkda, can s!luntismda... ko··

~ulac;c;!,_ tck dosl. Oncmli ci!dugu, Durmu~a yet rmyi-
~indcn belli. Sahah bir, aynanm ba~I bir DurnH15 i~in.
Tra~ olur. Yi.izi.indeki sivilcclcri s1k.ar. Taramr. Sozar
H:nidcn tarar sac;lanm bir kar; kcrc. Ebikligini duy-
dugu bir ~cy var yalmz Durmu~'un : «0~:--.·arla;· ~~­
nlc;Iplak !» diyor. «Biiyle mi olmaii bckar oda~;mm du-
varlan ... (,:Iplak cluvara, hayu·, r;mlc,:Iplak duvara,
c;mit,'IJ>lak olmasa cla oldukp C,'Iplak kadm rcsimlcri
istiyordu. Ncrdcn gclccckti iiylc ~cylcr bu da1\ ha··
~tna. pardon (il ortasma? ..
Tam kanmm rlelirdigi c;agiydt DurmU$Ull, (:alun
di.izii~i.inc bak1hrsa, Kiic;iik Agamn «Gulgulu» adh
ortanca k1zmm pqindc oldugu siiylcntisinc inamlahi-
lir. K1:~m ~alvan ycrdc si.iriiniiyor ama. Her yam ka-
pah. e,:mlc,·Iplak kadm iizlcmi (rcsim de olsa) hura-
dan gcliyor olmah. Rcsmc bakacak, Gulg-ulu'yu da
onun gihi. hclki ck ti.imden soyacak aklt Sirtmdan,
giizlcrini kapayacak. it,:tcn scyrcdccck onu. Sonra dii$-
lninc girccck hu giirLinti.t. Dcrkcn kapalt Gulgulu'nun
v~mmda bir de a~:tlql serpilmi~ Gulgulu do~acak. ..
Allah da giinckrmcz ki bu ellcrc i)yle resimler. Bura-
lann beklcdig'i ~cvlcr daha ba~ka ~eylcr. Yagmur, yo!.
su. Bunlann yanmda 1~1k . 1-Jclc. helc 1~1k. Aydmhk
getirecck ...
Okumak ic;in gctircbildigi on kadar kitap vaHh
takada. Yan tarafta iki tanc de Durmu~un vard1. «Rii-
yamdaki Okullar,» «Kiiylerimiz Nasi! Kalktmr?» Me-
rakla aldt~ml. ezc ezc okudugunu, siiyliiyor, «fakat
bir ~ey anladnma arap olup da ktz bulamtyaym1>>

132-
 KALKINMA MA.SALI

divordu. Ordaki lclflar ba~ka, kiivdcki hayat ba~kay­

m;~. ic,:li, iizdcn ~ocuk ~u Durmu~: Dobra dobra Mch-
mct A.Qaya bcnziyen yamm isc bcgenmiycn yok.
Arkalan kcndinden yana iistiiste duran kilap-
lan a$ag·tdan yukan siizdii Ahmet. Aztctkhlar ya da-
ha dijrt - bq tanc okuyabilmi~ti. Giindiizleri okul var.
Kt~ boyunca gclip giden kom~u hie; eksik degildi ak-
~arnlan. Daha diin hir bugiin iki, havalar aplmca, uy-
ku tatlanmca gclmcmeyc ba~ladtlar. Daha dogrusu,
uzak odalara gitmck kolay biiylr giindc. Sonra, kafast
karmakan~tk. Sakin dcf~·il hie,:.
Okumak ic;:in yola gctirmektc giic;liik c;ekiyordu
kafasmt.
Kitaplann iistiindcki dosyanm kapag·mt !'.aldtr-
dt. Bir iki ~izgili kftibtla bir o kadar dcrgi vardt giiz-
dcn kalma. Dosvanm iistiindeki not dcfteriyle kalc-
mi alarak gidip pantolon diktigi kii~eye oturdu.
Deftcri «Pu·» diyc ha~tan sona ac;:tt biikerck. Ba~
tarafmdan ktrk yaprak kadar ycri karalamm~ bir sa-
n defterdi kalmca.
Madem gecc hasttrdt, Durmu~ gecikti. Kafa~a kar-
man c;orman. Okuyamtyor. Sessizlik, yalmzltk gclmi~
burasma. Biqeyler daha yaztp cklcmcli deftcrdcki
notlarma. Ama hangisini yazma!t! Unutmamak i~in
dcftcrin sonuna kaydettig·i yaztlacak noktalara baktt.
Hie;: biri sarmadt. Gitmezlerdi biiylcsi saatlarda. Bu-
zu c,:iiziiliip de kalem hile i~lcmezdi ~imdi. Yok mu
sanki yazacak $Cy. Yaktmrsa, yoklugundan dcgil ~ok­
lu,gu:oclan yakmtrdt. Dcftcri kalcmi btrakh serginin
iistiin::.
Yag·murun sert yagdt,~I anla~tltyordu darndaki vu-
ru~lan nrian.
- 133-
 KAI-KINMA MASAL>

«Yag be miibarek!» dedi kendinden ge\crek. Srw-·

lenmesi, odamn i)}i_i havasm1 diriltivcrdi ama, ~ok
siirmedi bu dirili~.
Y agmuru dii~iinmeye ba~lad1 gene. Simdi tarla-
larda biiyiiycn ckinlcre benzctti kendini. Onun iistiine
yag·tyordu sanki yagmur. Soluk ald1. Gogiis ge~irdi.
Sere serpe buakh kendini. Ferahladt iyice. Binlerce,
milyonlarca ana kuzusu ren~ber de en az onun kadar
stkmhdan kurtuluyordu ~u anda. Yakmdan hilirdi
yagrnursuzlugun stkmhstm; halkm nasil ktvrandtgt-
m bu stkmh i~inde.
Dcfterini kavrach yeniden. Geli~igiizcl a<;h yaztl-
mt~ ktstmdan hir yeri. On gi.in kadar once yazdti-b hir
notu okurnaya ha~lad1 :
«Bckta~m Salkastyla konu~uyoruz duvann dihin-
de. Neden cvlcnmcdi.~imi soruyor.
«Daha vakti, saati var; dur bakahm» diyorum.
«Abaruuu! Senin ya~mda da m1 dur hakahm
olur.» diyor. «Suncaok <;ocuklar hilc avradm giibcgi-
m tcrlctirkcn?»
«Eh!» diyorum, «kader nc yapahm.»
«Kader mader dc.~il, sen tango bi<;imi alacaksm
cllccm; ~cerlcre gidip de ... »
«Belli mi olur, alm yaztsJ.»
Gignedig-i, vtok vtok ettirerck 1ytce ()zedigi bok
yuvarlaklanm duvara <;arptp dururken, knca ninesi
<;a/brdt;
«Salka gm! tnegi sag yiirii de. Dana tepinip dur~
masm hoynu baglt»
Ellcrini topraga beleyerek pisligini stytrdJ. Te-
mizledi, yani. Yemenisinin u<;lanm <;ozerek agzm1 ta-
zeledi. Yiiriirken:
- 1~4 --
 KALKINMA MA.SALI

«Sen tango bi~imi alacan, tango. Bizim gibi i>11k

yapan, onu bu·akq) inek sagam ahp da nitcen!»
Dt~ kapmm ac;tlch/.\"lm duydu. Ardmdan oda ka-
ptst vuruldu.
«Gel'» dedi pckc,:c.
Kel Abdullah'm Musa'ydt gelen. Aktlhca ogTen-
cilcrdcn hirisi.
«Musa ho~ geldin. Si)y]e?»
«Durnw~ O,;rdmcn odadan sal<h bcn 1. Sclt'tm
siiyledi. O<Ltd:t mi'tfctti.~ var, alqam yune;~·ini on unla
yiyccc.~in1. 0 <Li i>cni hck lcmedcn doyursun karnmt.
Yalmz od:m~;: s:t.~tnt solunu tertiplcsin bir. Oraya gc-
kn·.~iz ptm;ty a .»
«Pcki Mt!s;,» dedi. 0 gidince pat:1tcsin ba$u:a
oturdu. Bckleyc bcklcyc doymu~tu yoksa. Kcndini yok-
l::dt hir. Fkmck istemiyordu cmt. Tuzlu~u getirdi.
l\:tttra battra ii<; patetes ycdi r,tkla, ckmeksiz. Y ctti
l·u ka d a n.
Siipiirgcyi tslatip scdirlni si.':piirdii. Yastddan
di': :ccltti. Kcndinc c,:ek i diizcn vermeyi dii~und i't sonra.
Aynanm lur~tsma giiti'm]i·: onu ayaklan. 13irhirinc
gn:mi7 savatlani11 giirdi': ilkin. u,avan sakalmtn al-
t tnda da he IIi cduymrlt•. Giiz aklan kanl:mrnt ~, kirli
kirli giiri'miiyr:rdu. ~;i~kin giiz kap<ikLmndan sonra dc-
risi, t:''t ~:.1bd·dannm ii~tiine kadar hn:-u.) buru~tu. Sac,:-
lan kart~tk kirli, kcpckli.
«Bir berber ~imdi, sac,:t saka!t hudaytvcrccek» di-
yc ge~irdi giinliinden. «Sonra bir hamam. l~bilir bir
keseci hamamda. Ki)pi'•klerin arasmdan pkacaksm pa-
muk gibi. (:tktnca da bu c;ama~•rlan, bu elbiscleri bu-
lama vacalcsm. T c rtemiz bir taktm ~ama~ tr, clbise scni

- 135-
 KALKINMA MA.SALI

hckliyccck dt~anda. l Jzamp dinlcncceksin on lara haLt

haLt. Kalbinin ~·trpmtdan ge~ip rahatlaymca giyinmek
isteyecek canm. Y cri gelccek o vakit bismillahm. «Bis-
milltth!» dcyip ge~·ircceksin giimlcgi boynuna. (~tktp ge-
lincc miifdti~lc kaq!lapcaksm.
Belini biikcceksin;
«Ho~ gcldiniz cfendim: bendcniz Buclak kiiyii Ba~­
iigrdmcni Ahmct Tczcr ... »
«Mcmmm oldum» diyecck, «Pck ~tksmtz ma~~~~­
lah.»
«Vazif em iz cf cndim, kthk k tyafclimizle de iirnck
olac1.~·1z kiiyli.ive ... »
Mcmnuniyctini bu kcz gi)zlerilc de belli cdccck
miifctti~. ilk ctkj tamam. Ayak tistii hir ka~ sual dah:t
soracak.
«l\'lcslckl e:;crlcr okur musunuz)» diyccck iirnc.~tll.
«Okumaz olur muyum !»
«Mccmu:t okur musunuz tlkiigrct im. Og!Timcn'-'»
«Okun1111.»
«G[inllik gazck lctkip cllllck lttZlln hir de. I Lmgi~i-
ni okuyorsttn)
«Ct'l 1 1huri,Tt'i clcndim. tarafs1z.>1
«Kiiyl ~-,,lc gq·itnin n:tsi!'>»
«lyiyiz.>>
«Dcv:tnl- Ltkip \';'PI\'()J llltl';un?»
«l-1arf; ktrf;ne!»
Fazb bik gTlccck hu k;;<hr hil!·.i. J\(;Cicak not
deftnini. v::;·ccc~i ~''':'oi':t k;lvnak olmak i.izerc, yazacak
lnmLtr• hir. 117·1 savth
•
Lmtttwn 10 uncu maddcsi 0vcrc-
.~inn: nclcr yapddtib hakk:ndaki sonmun kar~IStnl iyi-
cc .)i$irccck: Ki!Il;, luyafctiylc iirnck oluyor, kiiyli.ivlc

- 136 ---
 KALKINMA MA.SALI

gq:in11 JY!. .. Otcki sorulann kaq1sl da bundan geri kal-

nuyacak. Kitap, clcrgi, gazctc kovu~turarak i~ ba~mda
kcndini yeti~tiren adama ne diyccegi var daha. Rapor
gcliyor bornba gibi. Sen de ~a$Jyorsun , bu ncrcnin ii.~­
rdmcni di yc ...
Sen kitap okuyabildin mi. Mcslcki mi okudun oku-
dunsa. Dcrg-i yi.izi.i, gazctc yi.izi.i gordi.igi.in var 1111? Dc-
vam- takip yaptm da kas; \ocuk gctircbildin ciiirt gii-
niil!i."Jdcn gayri?>> Dii~i.i bozuldu. Bunlar da, berber, ha-
Jnam vc clhisc gibi di.i~ti.i .
Aynadan aynld1 gozlcri. Online baktJ. Pantolonu ,
tnintam. cekdi iyi clcgillerdi arna pck utandacak duru-
mu da yoktu h a ni . fakat sakal, ille sakal. Bir dertti .
Olrnu\'ordu hu nc idigi bclirsiz jilctlerle sivilct:li yi.izi.l -
n i'1 ka na1m:.lc (;j! m i yorcl u ho ~ una. Sakal uzarsa uzasm,
cm1 olsltl1 rah;tt 'divnrdu. Ilcrkcc; s;tkalmt sahvcnne-
llli'i 1ni kiivclc? V;ml!.~."' ycr kiirsc..
Bu si.oze ~ii\'kcdi :ddm1. lh$arl bulundu,t>:un top -
lulll .~a uyma kla llltimkiindii hiraz da. Zck~mm hcli r ti :-: i
de htl\ ' lllll~ hem . Ba~; ka tiirli.i harckct edcnler, ayn b:t)
•:ckcnlcr ba~an gosteremezlermi~. Zaten kendileri ~ ,,
val hak11ndan gd i~mcmi~. intihak g-iis:lcri zay1f im~ul­
lanhr ilk in . Kaldt ki ha~ a r1. .. So1·arsa llliifctti ~. L11 lli -
~-illl s;:v u11 :: c ~tk l t kcJH:ini. S ; •vu • 1:na~· t h3zlrlay mca tr ;·~
Ltsas 1 cl a yokoldu.
(_~cnc;;ini ka !dll'!nca yu zl!<lll avnad ;J giirdii ycni -
dcn. 1!it,· f1c fcn a dci~ildi h11 lu~' - (; ;izlcri pml pl!'ll. ~a­
kahn ;\ltmch tcrtemiz bir cilt. Ufak tcfck eksikkri v ;n-
dJ ~i.iphesiz . J\ma kach k•z• hilc k ns ursuz olan1;1z. 1\lii-
fetti ~ insan dcg·i! llli soma. 0 d a im ~:n. th·lc\·sc hi •: Hr
vnk i'1ziilmeye.

- 137 -
 K/,LKINMA MASALI

Kolbnnt kald;r:p iinden a rkaya do.4ru gcrindi.

Arkadan iine do,ij; ru t:<dladt bir de .. Pcrdah vcrcn bir
pchlivan gibi kollarmt sallayarak snt scrt yi.iriidi.i sc-
dink . Gidip o kmk plakt koydu gra111ofo11a . Zchra Di-
lir'in b <'.~uk bo 1~· uk gckn scsi od«yt doldurdu :
Agu ngu bas da gel
Tahtalar oynamasm
Osul u:ml pk da gd
Anam h:.1bam duymasm •.
Pl£tg·m U< tak, til: tak diyc ig·ncyc c;arpt~mt seyrc-
di~: ordu. Kctpt bird cnbirc a<; ddt. Kaptyt a~an Durmu~­
!tl. Yi.i;:i·t hir pla g ijri.indii, byboldu. A~Iian kaptdan
iinc~· bir yabanCJ g-irdi. Miil"ctti$ huyclu zahir. Otekilcr
hildik : Mtthtar, HaCI A .~a , Ctlm, Halil Dcdcnin Abdul-
lah . Oc;i't de kii y kt: r ulu:-~un i.i yclcri. Arkalanndan
Dunnu~ 1·: irip kaptyt iirttii «I3uyurun efendim, $oylc bu-
vurun! » c1; yuck yah;mu ya ha~ kii~cdcki yasttgt goster-
di. Orali olmacll o. Paltosunun diigmelerini ~oziiyor;
kupkuru duvarbn si.tziiyordu hir yandan. Onun ko~e­
si !1 i ho~ bt rakarak iitcki lcr ~·ok I an ycrlerini bulup otur-
rnu~lan!J.
«Mcrhaba Muhtar!»
dv1erhaba.»
«Mcrhaba Hao Aga»
«Merhaba.»
«Abdullah cfcndi, Ctlm Aga. merhaba .»
«Merhaba.»
i<Ahmct Bey zaWUiniz mi?» dedi yabano hirdcn.
Cenzini ytrtarak 'rikan zor anla~Ilu bir sesti bu .
<<Evet efendim. Buyurunuz.))
Eyvahlar olsun. 0 kaptdan girerken kendini tamt -

-138-
 KALKINMA MA.SALI

mayt vc clini stkmayt araya srki~tiramamt$h 5a5kmh-

gmdan. Yuziine bakakald1 aflamm. Gozgiize geldilcr.
tcpcden tJrnaga siiziiyordu onu adam.
Paltoyu, hir kolu s:tkmarm~ken s:ekti aldt Durmu~.
Ul.stiklerini sedirlerin arasma s:tkanp oturacag1 yere
yiiriidii miifctti~. 50- 55 ya~larmda giistcriyordu. Uzun
boylu, geni~ omuzluydu. Kapkarayd1 benzi. Karahgiy-
lc de kalm1yordu. Tek ti.ifek namlusundan sa<:ma ho-
~_;altJlmt~ gibi delik de~ikti yiizleri Mcsti - lastigi hala
~Ikarmadtgma gore, abdesttinde namazmda bir miifet-
ti~ olmahydi.
«Demek zatialiniz ... » •
«Buyurun efendim.»
«Sey .. Sende biraz muharrirlik var nu?»
«Estagfurullah cfcndim.»
«Hangi manaya soyliiyorsun esta.~furulbht?»
Durmu~ tahtalmm kii~csine ili~mi~, iitekiler de
otunluklan yerdcn ikisini dinliyor, onlara baktyorlar-
cl!. Giizgoze bile gelemcmi$lcrdi Durmu~la. Odada nc-
ler konu~mu~lar, nclerden don vurmu$lardt kimhilir.
0 nc sormu~, Durmu~ ne kaqtbk vcrmi5ti. «Kcrata, on
dakikaCJk iince kalksa gelsc nc olurdu sanki. Simdi me-
rak ct dur artlk i~in yoksa. Miifetti~ gidencdck vanva-
na gclip konu5mak miimkiin olmaz.» ·
«DogTu manada efendim. Muharrir dcgilim dcmek
istedim yani.» ·
«Estagfurullah dcmen nc oluyor. Muharrir olmak
hir bok olmak mt?»
«Estagfurullah efendim.»
«Kim yazdr peki mecmuaya, bu koyiin okulu olma-
ytp da s:ocuklann camidc okutuldugunu. Ondan sonra-

-139-
 KALKINMA MA.SALI

ugm~a: Ho canm. ~·ocuklan ba~n1a topla y tp narnazltk

hellettigini.?»
«Nerde cfcndim?»
«Mcemuada i~te . Admt unuttum . Maarif memuru-
uun mas as mda . Gelcn ge~en okuyup gi'tliiyor. Muhar-
t:,irlik de ma~karahk oldu ~·tkti. Neydi ki zaten.»
Hcrkes oturuyor, o ayakta. Otur demcyi mi unut-
tu; voksa zevk mi ahyordu miifctti~. «Mccmua. bakka-
lm adrcsinc g clccckti. Oradan :Ilam :tzbr. Anla~tla:~
ba~Lt aboncler var ... Giizdcn yollach .~ m1 y;tztyt koy-
enu~Ltr d cmck . Ya~asm Dng ici Bay Ya~ar! Ama bun-
larla nc olacak halim. Bc,~-c nmiyorlar baksana . Rapo ··
ru zay tf vcrir. tcrfi cttirmczsc ya·~ Osti.inc bir de km
s;t giindcrirsc ... »
«Muh ar rirlik olsun cliyc dc.~· il efendim.»
«Ya? Oyle mi? Nc olsun diye yazdm?»
<d~ olsun diyc ... »
« 1~ bularnadm 1111 yapacak . Onlan yazacagma <k
vam!m sa.~· lamaya u,l\'ra~saydm. Sonra, hocilarla ll!~T:')­
ma\'a cak sm . Bela a\arsm ba~ma. Ciinncmc zlikt cn gck-
ccksin onlan. Kiiyde siiriiyle <;nnrk v:u . Onlardan ar-
tan size de yctcr.»
J\1uhtara bakt1.
«Deg·il mi muhtar?>>
«Do .~:ru <lirsin beg.»
Nc diycn:g·ini ~a~tnm~tt Ahml'l . <d~u ;tchllllarm d:t
ipleriyk kuyuya inilmcz. Durumun gncktirdi.~-j ~dcildc
fctva vcr irlcr, arkasmdan da aksini siiyl crncyc hi<; st -
ktlmazlar. S;;q>t!1a kadar olgun adalllbr. Hem hoc<lLt-
nn i)ine k Zll' l.~rmyacaksm, hem clc dcvamt s;l ,~ltyacak­
sm. :\lb.h l1eni de btraksm, ~u mcmlckctin ha lin c ;tn-

- 140-
 KALKINMA MA.SALI

~111. Ncleri varsa dillcrindc bunlann. Hundan iinrcki

111iifctti~ ~1jkri.i bey de biivk dcgil miycli?. Bir giin, iig-
1 ctmctdcr toplantist ba~lam:tdan ,·;:rtm saat iincc hen-

den hirk;·~· mcdck dcrgisi adt sordu. ~·)iiy!cdim . Sanki

Lcndisi bu dcrgilcrin yiizlcrini piirm;·,·.; ~,.ibi. mutlaka
!JLmlara ahonc obra!; oku;n;d:tnnt s;iylcmi~ii loplanll-
d;t. Topbnt1dan sonr:t ben ;:azctc obtrkcn omuzumdan
'' da siizmi·!.~, ~;onn <l<t: «Okuyunca bu gazctcyi hana
vcr hoca!» dcmi5ti. iki lane i lgin~· yazt v:mh gazctcde.
Sakl!yacddt helki. Verdin~ gazctcyi. 0 pan;alal'l kesip
<:antasma koyacak, yarmn gittig·i her iigTetmcnc, g aze-
!c okumasini, hiiylc bymdli yaztbn da kcsip kcndisi
gibi saklamasm1 siiylcyip dmm11.5tur. Bcnden iirnck
;d m demi~tir.»
«Muharrirlik dcmck. kcnc!ini d<. ha,kal;:rnn th
oyalamaya ~ali~mak dcrncktir. Sizlcri isc (ocukbn vc-
ti~tirlllck i<;in okuttu hu dcvlct. YaZJyla ~·izivle ov;Jbn-
m;\va hi\ hakkmtz yok.»
Scdirin luytsma oturdu Ahmct.
Bir arct siiz, gen~: liktcn. ihtiyarltktan . \·oluk ~·, H·uk
..,ahihi olmaktan, onlan ycti)tirmcktcn a~·ddt. Daha <;·nk
tni'd.dti5 anlatJyo,. ;itckilcr i'giylc dinliyorlan!J.
«Eknrlim, en kiitii, en giinah ~cy ~·ocuklan namaz-
l:k iigrdmcktcn ve namaz kdmaktan mahrum btrak-
lll a ktir. Cenah1 Allah i.i<; <;:oruk verdi, i.i~· iini.i de dilc~i­
mc giirc yeli$1iri yo rum. Nam<tzlanm giizi'm1i.in iiniindc
kd(l!rmm.
Ben evdcn aynhp kiiylcrc gidincc nan:az1 astJklan
oluy"r ama. analanna tcnbih cdiyorum ve diinii)i.imde,
kim dalga ge~mi~se, bir saat tek ayak iistiindc durmak
veyahut bir saat helada heklemek gibi en ag·tr cczalan
veriyorum ona.»
-141-
 KALKINMA MASALI

Muhtar:
«Beg, sen boyle koni~irsin, ayaklanm i_ipesim gc-
livir» dedi.
, «Efcndim her ~cyin ba.51 bu» dedi miifctti~. «Ma-
demki Mi.i~li.imamz, dinimizi ~ocuklammza da ii.~-rctc­
cegiz. Bunu yapmazs<1.k, mes'uli.t hiziz. Allah hizi bilir.
Sorgusunu c;:ocuktan dcgil, hizdt'll :.orar. Fhcdiycn Mii•;-
!i.im;w kalmarrnz i>;·in hund.ttl I•;L~k;t ~·;tiT voktur. Sen
ihmal cder, ben ihmal c<lerst·nt, \·ontklarntJIZ hcp cahil
ka!tr, gtinL!n birindc din de elden giclcr. 0 vakit yan
dur g-;:~.yn. Allah korkusu Ltlmaz, vicdan kalmaz, ah-
L'lk b.lmaz. Hak kalmaz, hukuk kalmaz ... »
<(I1e valla do.~ru dirsin mivetdi~ beg·» dedi, Ctbtr
Ag·a. B<t.5 salla;np duruyordu iitekiler de.
Vakit hayli gec;:mi~ti. Gccenin yans1. Esneyen es-
neycnc. Yatma vakti gcldi de gec;:iyor. Odadakilcrin
hepsini sefcrbcr etti miifetti~ bey: Bir giigiim taze siit
bulunacaktt. Si.it olmazsa ya~ayamazmt~. Bilmcm nc
hastaltgmdan dolayt gcce gi.indiiz si.it is·mcliymi~. Snn-
ra, hie;: ic;:indc yattlmadtk yatak, yorgan bulunacak. Te-
mizlik imandanmt~. Ba$kalarmm kullandtgt yat<•l<ta
yatmak, c;:aqaft, iirti.isii ytkansa da o yatagm, Mi.islli-
manltg·a aykmymt~ ...
Slit bulunamadt. .. Gidcnlcrin hepsi de hirer taktm
yatak gctirip atttlar ortaya. Arna elindcyse begendir
bunlan. Nc bdar dil dokiilmi.i~sc bo~una oldu. Bunun
yiizi.i kirli, utekinin yorgam, berikinin yasttg1. .. Mutlak
uyuyan kanlanm uyandmp onlarm altmdan ~tkanp
getirmi~lerdi bu yataklan getirenler.
Ahmet du~iindii:
«Ama miifetti~e anlatamazsm ki bunu. Soyleyecek

-142-
 KALKINMA MA.SALI

olsan kuyliini.in ycdck yatagt olmadtgmt (ihtiyacma-

yctccek kadar vanm~ gibi) verccegi cevap haz1r miifet-
ti~in: «Zatcn muharrirligi cle almi~sm. Muharrir de-
mck yiizdc doksan yalan siiyleyen adam dcmcktir. Ut:l.-
nacak yi.izii de pek g(;remiyorum scndc. Bari ~u yatak
i~ini de yaz mccmuaya ... ))
(.:arcsiz kalmca, birinin yorganmt, birinin yastl.~l­
m uydurarak hir taktm diizdiilcr. .. lyi Jmna rastbnu~
olmah, mi.ifetti~ de scs etmcclcn kahullendi.
Muhtar vc i.iyelcr «Allah rahathk vcrsin» cleyip
gittiler. G~·L·! kald1 oclada. Durmu~la Ahrnct clkrini tcz
tutup iist kii~eye miifctti~inkini, iki sedirin alt y;:mlan-
na da kcndi yataldanm yaptilar.
Yatag·m ayak ucmn oturdu miifctti~. D1~ giyimi-
ni soyunduktan sonra:
«Gelin buraya!:> diye <;a.~·,rdi iigrcl mcnlcri. Gdd!-
ler. Ccbindcn bir <;1km <;Ikanh. Kilg·1t, k:t.~:t iistiinc sa-
nlml~. Ar;t1.
«Bu D.D.T. dir» dedi. «Yakama, kollarn~ta sii-
ri.in bakayun.l>
Ahmct yakas1111 a<;tJ, Durmu~ ckti tozu. Ahmct kn-
lunu, pa<;asm1 sivacli, Durmu~ ekti tozu. Yab.~·m ki-
)'IS1!1a kii~esine de ckledi. 1kisi de esncyip duruyorbli·.
Orah dcgil miifetti~. Keyfi kirt, tuzu kuru olmah.
«Getirin bakay1m ~u okudugunuz kitaplan mccmu-
alan!.»
Kalktilar. Takada ne varsa getirip koydular gu-
7.uniin c)nunc. Kitap clizisinin en iisti.indc Ti.irk~e soz-
li.ik vard1.
«Kaldn· bakaym1 onu!» dedi. El si.irmiiyordn ken-
disi. Kald1rdi Ahmct.

143-
 KALKINMA MA.SALI

<if\asd cla belli muharrir obc~tk adam» dedi

'; 1< oskoca iigrdmcn ollntt';', hfda 1(\gat k uliamyor. M 11
k:rrirkr de biiylc i~k. ;tdmda hi<;"hir \'CY bilmczlcr.
i~tr-~1. tln~:iklopcdiJcrc baka Laka yaz~ Y~1Z,lr1~tr
l !t 1 ·,cyi biliyor gibi yultururhtr kcndilcrini »

«Pcki. Sonraki nc:'»

«Bir ~iir kiL!b1 dcr~dim.»
«Diind iir baka ym1 yi.izi.ini.i. »
EL!!c alrmyonlu. Giizi.inc giiziinc YakLt~tmli Ah
1nd. h;cc tctkik ctti kaFag·1 mi.ifetti~.
«Dcmck solculuk kiiyc clc girc!i, iiylc mi':'»
«Nasil cfcndim?n
«Kapaktaki kafa rcsminin it;:inc orak t;:eki~· Ycrk~·
tiriimi;:. Diklutlc b<~hlmaymca sczilmiyor.»
«Nasil olur efendim.»
<~Siz giircmezf.iniz onu. Miitehhass1~1 gorttr. Si:~in
aklmu hocan;n okuttugu <;'Ocuklanb.»

«Pcki. sonraki?»
Or,:iinciiyii kaldudt Ahmct:
«Bir roman cfendim, (Budala)».
«Budala m1. hangi hudala vazm1~:'»
«Dos toyevsk i. »
«Hangi milletten o?»
«Macar>> dive attJ Ahrnct. Yutarsa nc i'tliL Yut-
mazsa cahil!ig·i strtlanmh. Cahil notunu zaten verdi
mtifctti~. «Macar vc hugiin sayd1 fikir adamlarmdan
biri.»
«Kat; ya~mda var?»
«50 lCI·de. »
«Bcnim gibi?»
- 141 --
 KALKINMA MA.SALI

Adami bu ~ekilde atlatarak kafasmda yersiz istif-

hamlarm dog·masnu onlcme yolunu huldug·una sevin-
di. Ondan sonraki kitabt aldt dine.
«Bu da (Yaban) efendim» dedi. «Yakup Kadrinin
bir rumam.»
«Kim bu Yakup Kadri?» ,
«T;.uHnmi~ romannlanmtzdan biri.»
«Nc zaman yazm1~ bu romam?»
·«lK inei astrda.»
«Zatcn lK inci astrdan sonra bizdc kuvetli eser-
ln yazdmad1. Mevzuu ne?»
«Yaban ay1s1 gihi kaba bir erkcgin, asri, Yutmuk
Ku~u gihi gi.!ZlJ bi r kt za £1~1k olu$u ve ikisinin mace-
ralan.»
«Dcmek oradan gcliyor istni.»
«Evd. Adam yabani mi y:tbani ... »
Durmu~ pel pel baktyordu. Ona sordu miifetti~ :
«Sen de okudun mu bunuh>
«Okumad11n. Ben a~ki romanian scvnlctJt.» Bulsa
iitc bile g-c~·ndi oysa.
«'•'a neler okursun?»
«Kiiylcrimiz Nasd Kalkmmah. l~i.tvamdaki Okul-
lar vcsairc ... »
«Afcrin .. »
Giiliimscdi Durmu~. An~<t onu g i.ili"mlsctcn, ahh-
!{t afcrin dcg·il, Yaban romamm Ahmcdin yutturma
~ckliydi.
«Kaldmn!» dedi. Ka!dJrddar kitaplan. Gitti, pal-
fosunun cebindcn defter kalem getirdi, yataj("a girdi
miifetti~. Kendi kendine bir ~eyler yazd 1 defterine.
Sonra Ahmede dondii:

- 145
 KII.LKINMA MA.SALI

«Namaz ktlar mtsm sen?» Ahmet bir dakika du-

rakladL Buraya da yalan stkt~hrmanm kolayt buluna-
bilirdi. Adam en s:ok i~in bu yoniinc onem ver-
diginc gore, rapor is:in de iyi olurdu. Ama, demin ye-
rini ~oylc - boyle bulan yalanlar burada tath kapm-
yacakh.
«Haytr!» dedi.
«Hayu rm':1 Sen Miisliiman s:ocug·u degil misin?
Gftvur doli.i mi.isiin yoksa?»
Durmu~a sordu. 0 da «haytr» dedi. Oru~ tutup
tutmadtklarnu sorup da her ikisinden gene «haytr» cc-
vabmt a!tnca, kiiplere hindi:
«Namaz ktlmayan, orus: tutmayan adam, agzty-
la alaku~ tutsa gene inanmam. Laf ba~mda da kiiy-
li.iyle ge\=inemediginizi, s:ocuk gondermediklerini sa-
yar dokersiniz agzmtz as:tldt 1111. Bana baktn: Bana
(:opur Fikri derler. Gokten Allah inse gene santimini
mi.isbet vermem raporunuzun. Hatta meslekten tasfi-
yeniz cihetine bile giderim hie;: sakmmadan. En iyisi
mi yarmdan tezi yok abdesinizi aim, namazmtzt lui-
maya ba~laym. Koylii yi.iziiniize baktyor iyi ki. Ben ol-
sam insan yerine bile koymam sizi ... »
Aym konuda biraz daha konu~tu ileri - geri, son-
ra yattilar. OgTetmenler, susmayt yeg tutup hi\= kar~t­
hk vermemi~lerdi sozlerine.
Y a tar yatmaz horlamaya ba~latm~tt. Sinirlerini
ayaga kaldtran oteki sebeplerin yanma bu horultu da
eklenince uykusunu biisbiitiin yitirdi Ahmet. Gozi.in-
den akh durdu uyku. Bir an olsun kestirebilmek ic;:in
\=abaladt durdu ama, gayreti bo~unayd1. Ne yana don-
se uyku oradan kas:tyordu. Durmu~'un da i:iyle olma-
dtgt ne belli.
-146-
 KALK!NMA MA.SALI

Ortahk aydmlanmca kalkt1. Ocaga lczck ~at1p

~aydanhg1 da si.irdi.i. Fikri Bey de, Durmu~ da rahat
bir sabah uykusuna do~enmi~lerdi .
Kap1 vuruldu. Gidip a~h. Ku~i.ik Aga :
«Ho~ gcldin, Ki.i~i.ik Aga!» dedi usulca.
«Bdki, dedim, bi.iyi.ik misafirlc ri var, bir ~eye
eytiyan olur da ~ocuklar bulamaz . Yanlarmda bulu-
nayim.»
«Sag· ol Ku~i.ik Aga.»
Fikri Bey birdenbire uyamp otu ruma gelmi~ti.
«Sabah ~ e rifleriniz hayrobun beg !» dedi Aga.
«Hayrolsun . Tcreyag• bulunur mu bu koydch>
Y ok begim, nerd en bulunsun. »
«Satmalmak i~in falan dcgil. Oyle r;ok istcmiyo-
rum. Bir borek yaptlrabilir misin diycccktimh>
«Oyle desene beg. Evvcl Allah kuar diiger bir
boreklik yag bulurum zatm1z ur;un.»
Aga gitti. Durmu~la Fikri Bey kalktik, giyindik
deyinceye kadar da bir lcngerinin usti.inc istif ettigi
borckleri getircli . Ki.iydc nc kadar ocak varsa yan-
makta bu saattc. Gi.inli.ik ekmekler yap1hyor.
C1b1r Aga ilc Halil Dcdenin Abdullah da geldiler
bu arada.
Borck ycdiktcn sonra Fikri Bey :
«<;abuk biriniz gidin de ki.iyun i~indc zil r;alsm-
lar. Bir dersinizi giirmek istiyorum. (:abuk toplana-
bilir mi <; ocuklar? Ogle yemeginden sonra gidcce-
g·im .. . » dedi.
Ahmet bu 1~1 yapmak ir;in izin isteyerek pkt1.
lyice bir soluk ald1 giderkcn yolda. C1b1r Agamn og-
luna rasladt. Kopckler i~in iki dcynek edindiler ora-

-147-
 KALKINMA MA.SALI

nktan. lkisi birden ki.iy hocasmm evinc clogru yuru-

didcr. Hocaclan caminin anahtanm alarak ~Iralar­
dan hirinin ccbindc duran zili c;tkaracal:, yanmclaki
c;ocuga vercn.:k kiiy i\-crisindc ~-alma~:ml, arkada~Ja ..
rm1 hcmcn camiyc toplamastni siiyliyccekti. Damba-
~mcb. kcc;ilcrinc Kcrtcgcn dikcni ikram eckrkcn hul-
du hocay1. Durumu anlatar<>k anJ.htan hc1ncn a~agt­
,.a uz;<tmasml siiylcdi. Tavrma bak!lusa mtrm kt-
nn ctmcyi aklmdan gcc;iriyordu hoca. Ama i~;n ic;i-
nc miifctti~ siizii kan;:n115tL A~zm1 yumdu Vl' cvm
tepcsindcki dcliktcn kansm<l, ;mahtarlan ii.~-rclmcnc
vcrmcsi ic;in i.inlcdi.
On bq dakika bile gcc;mcdcn, hir lnyli 1;ocuk
toplamm~t1 cami avlusuna. Zilin pqindc ko~turan­
lar vardt bir hayli de. Haber g-iinderip onbn da kat-
ti toplananlara. l\1usa ilc Ctbtr A.~·anm og·lunu rni.ifct-
ti~c yollach, c;ocuklarm toplanclt,~·lm siiylcmcsi ic;in.
Y olda kctrarla5ttrmt:1lar: Din dersindcn gayrisi-
ni dcrstcn saym;tch.0,m1 siiylcmcsi kar~tsmcla mi.'Ifet-
ti~iu, Durmu~ da y<~:·m vcrmck i"Izcrc hazirladi,~·t din
dersini hugi'm vcrccekti ... Durmu~un. miifct ti~in is-
tcginc uygun hir dcrs yap:lcagmdan emin olmakla
hcraber, hir ara kulagma q~·ilerek. a~alarm da bu-
lundugu dcrsc iyi iizcnmcsini rica etti Ahmct.
Dcrsligc yiiri.ichilcr.
Caminin kap1smclan girmeden ba~ladi dersinc
Durmu~:
«Efendim. hu clin dersi o kadar zcvkli oluyor ki,
insan vaktin nasd ge~tigini bilemiyor. ~ocuklar da
bamba~ka oluyorlar din desinde. Bir hareket geli-
yor hepsinc ... En ~ok bu derse ~ah~Iyorlar ve gi.izel-
ce haztrlamyorlar.»
-148-
 KALKINMA MASALI

Mi.ifctti~:
«Dinimizin dircg·i ... »
«Oyle tahil» diye ba~m1 salladi Ki.ir;i.ik A.~·a.
CJbJr:
«Deli misin» diyerek tamamlad1.
Durmu~:
«Gcrr;i okulda din dcrsi okumadun ama, ben de
nc cdip cdip hazu·lama imkfmmt buluyorum. Zevk
de abyorum bundan. (~ocuklartn kitabt oyle gi.izel ha-
ztrlamm~ ki zaten .»
Dcrsligc girdilcr.
Dersi alacak olan bqinci stmf, konusu da «Mi.is-
li.imanbgm ~artlarmt tckrarla, bu ~artlardan namaz
k1lmanm tatbikatm1 yapmakmts . .. »
Konuya ges·mcdt·n iince, belki derslikte bir de
konuk bulundugunu hcsaba katat'ak. iinceki dersleri
de bir an kansttmak istedi Durrnu~:
«Miis]i'tmanbgm temeli neydi c;ocuklarh>
Hep birden :
«Ayetler ii.~Tctmenim!»
«Biz ayetlere nc cderiz?»
Gene hcp birden:
«lnanmz, iman cderiz iiii;retmenirn.»
«Ayctlcrimizi inkftr cdcnlcrc ne dcriz Alih>
Ayaga kalktt Ali:
«Onlar kafirdir iigretmcnim. Cehennemdc yana-
caklar iigrctmcnim.»
«Aferin Ali!..»
Pcncercnin iini.indcki aydmhk yere dogru yi.iri.i-
clii Durmu~. Biraz 1~1k girmekteydi ama caminin ufa-
nk penceresindcn. ic;-erdc bulunan agalar oranga top-

- 149 --
 KALKINMA MASALI

landiklan i~in etki yapatmyordu 1~1k. Fikn Bey de

be~inci s1mflann bulundug·u ycrdc bir s1ranm iistline
oturmu~, bacakbnm sarkitnu~ti. Kan~madan dersi
dinliyor, arada bir agalann bulundugu ycre baka-
rak ka~, giiz i~arcti yap1yordu. Dcrs istcdigi gibi yii-
riimiiyorsa da k1zmad1gmt anlamak olanakstz deg·ildi.
Ahmedin kafasmda ise cinlcr cirit oynamaktayd1. En
iyisi gozden 1rak olmak diyc dii~i·mcrek stralann ara-
sma dolamp karanhkta huldugu bir ho~ yere otura
dii~mii~tii.
Parmagiyla, arka Strada oturan bir k1za i~aret
ctti Durmu~. K1z kalkt1. Kalkan ktz ayakta dururken,
miifetti~e yakla~h Kii<;iik Aga:
«Bu kalkan k1z yok mu miivcddi~ beg, bunlann
biitiin siilaleleri din adam1. hac1 hoca ... »
«{,:ok giizel, c;:ok giizcl» dedi Fikn Bey. Sonra
ayakta duran iigrenciyc diindii: «Aferim ktznn, aferim!»
Daha hir ~cycik sorulup cevaplanmadan aferimi
alan ktza, aray.t g-irenlcr yiiziindcn geciken sorusunu
sordu Durmu~:
«Pcki Halide, siiyle ~imdi: ;1yctlcre iman edcnlcr.
onlann gostcrdigi yoldan gidenler nc olacak?»
Saniye beklemcksizin kondurdu ktz:
«ic;:indcn giiriil g-iiriil mnaklar akan Cennetin
kii~klcrinde oturacaklar!»
«Sonunda o kii~ktcn c;:tkacaldar m1 onlar?»
Biraz gecikti ktz. tki yandan parmaklar kalktp
havada oynamaya ba~lad1.
«Durun» dedi Durmu~, ((bt;nim bildigim Halidey-
sc. durun az.»
Halide ccvabt ycti~tirerek ii.~retmeninin yiiziinii
agarth:
-150-
 KALKINMA MA.SALI

«Hi~· <;Ikmayacaklar iigTctmcnim, chccliycn t~tura­

caklar.»
«i\fcrin Halide otur. ~i-lkrt'l sen siiylc: trydlcrimize
ina:Hnayanlar sadece atqc atJ!makla kalacaklar m1?»
«Ehcdiycn oracla yatacaklar ii[~retmcnim Ccza-
lanni ~-ckcrl~cn iyicc aci)'i l:1Lm;1Ln it;:in, Albh clcdc-
miz onb nn clerilerini yand1kr,:a ycnilcyccck ... »
«~almaz, kizJm sen ~iiylc bakaltm, biz daha nclerc
inamnz?»
«Mt:lcklerc iigrctrncnim, kaderc iigretmcnim.
Ccnnetc, cchcnnemc, oll'nnc ogTetmcnim.»
Fikri Bey clini kalc!Irrh Durmu~a. Kcndisi sora-
caktL «lhna bak» dedi ayakta hcklcycl kJz ogrcnciyc:
«Siiylcr misin bana: Mclcklcr hize g(',riini':rlcr mi?»
«Giiriiniirlcr cfendim.»
Durmu·;un bcnzi sapsan kcsildi. Bcrekct vcrsin
onun g-iivcndi,~·i <;:ocuklar da vanh bu dcrsliktc. Nitc-
kim parmak kalchranlar oldu bidca<;: ycrclen. Kafas1
keL kiit burunlu bra bir <;ocui!;u giizii luttu Fikri Bcyin:
«Sen siiyle bakahm Karadayi, Mclcklcr hizc g-ii-
ri'm i'1 rler mi ?»
«Giiriinmezlcr efendim.»
«Pcki hic; kimscyc p;iirunmczlcr mi?»
«Gii ri'mrnczlcr. »
«lyi dii$iin .. ,»
Berkes dii$liniiyordu. O~rcnciler arasmda hi<;:
parmak kalchran goriinmiiyordu bu kez. Ders dinle-
rnckte olan agalara goz etti Fikri Bey, onlar da hep
hirden omuz silktiler. Bilemiyorlardi Meleklcrin kim-
Jere goriincliigiinii. Dii$iiniiyorlardi agalar: Mufetti~
de miifetti$ti ha! Bir adam olacaksa b(iyle olmaltych ...

- 151-
 KALKINMA MASALI

«Bu adama bir iyilik kalmah bizdcn» diye gc-

<;irdi is:indcn. Ahmcdin oturdugu straya doj;tu yiiri·t-
dii CII>Ir Ag·a. «Nasi! olur Ahmct Beg. bir horoz kcs-
scrn, bir ho~af kaynattirsam pilftvmm yanmda da?
Bu adam bo~ adam degil.»
«Peki, nasil isterscniz aga» dedi Ahmct. Fikrini
Kiis:iik Agaya da soyledikten sonra Fikri Bcydcn i1.in
isteycrck s:tkq> gitti Ctlm. Fikrini as:mamt~ti Fikri Bcyc.
«Ahmet Bey ncrcde?» diyc iki yamn~t hakm(II
miifctti~.
«Arkada cfcndim» dedi Kiis:iik Aga. 1s:indcn de :
«Eyvah yakacak altmt~ birle s:ocuklan» diyc ges:irdi,
«benim bile bilmcdigimi Ahmct Bey nereden bilccck.
Soruveri rsc yancl1. »
Bu miifctti~ bo~ adam clcg·ildi gcn,:cktcn. Ovk
hir ipucu hulmu~tu ki deg·mc hahayig·it alamaz elin.-
dcn. «Buyurun cfcndim, hir cmriniz mi varh> divc-
rck aya.~a kalktt Ahmct.
«Hay11·. ncrckrck kddtil din· !llcrak dtim de.»
Bunun iizcrinc artJk o(urmadt Ahmct. Stralann
arasmda clola.•,;arak. dcrs y;~pmakta oLn1 lw~inci stmf-
lardan ga\Tt stmfl<\1'111 uslu oturn,;;lan i~:in clindcn gc-
lcni vapmava ha~ladt. Kcndinc bir i.~ lndrnu~:(tl hiiy lccc.
Panna):bda i)ard cdip kalcltrarak hirka<; iii~Tcn ­
ci n · daha sordu Fikri Bey, Mclckkrin giiriini'q) gii -
riinmcdiklcrini. Giiriinmezlcr diycnlcrin yanmda gii-
riiniirlcr diyenlcr de vard1 ama, kimlere giiruniip,
kimll'IT giiriinmcdiklcrini aymleden s:tkmt\'ordu.
«Sen anlat ycniden, iigrcnmi~ olurlar 1» d{'(!i Dur -
mu~a diincrck.

- 152-
 KALKINMA MA.SALI

Durmu~ anlatmaya ba~lad1:

«Melekler, Allahm emirlerini yerine getircn, onun
hiz!lletlcrini yapan yaratiklard1r. Onun is:in yalmz
Allaha giir(mi.irlcr. Bizler ise Allahm kullany1z. Bi-
zim durumumuzu Allaha, Melckler haber verir. Bi-
zim i yi kiitli ncler dii~iindiigiimiizii iigTenerek Allah
dcdcmizc siiylerler: Bunun i<,:in bize his: goriinmezler,
A II aha gori.iniirler ... »
«Sormak istcdii[im bu clc~il!» dedi miifetti~. «AI-
lahla kulun arasmdalar. bu kabul. Vazifeleri icab1
bi ze gor(mmczler. Allah dedemize goriini.irlcr, bu da
kabul. Ama bcnim sormak istedigim husus ~udur: Biz
kullanna giiri.inmcdikleriyle ve Allaha goriindi.ikle-
riyle mcselc tamam oluyor mu? Ba~ka kimseyc goriin-
m cz lc r mi?»
«Ffcndim, IM~ka ... »
«Allaha hizmet eden l\1cleklcr, Allahtn t:lc;isi
oL1n pcvgambcrimi!.c de giiri.ini.irlcr. Anla~dd1 nn''»
dedi miifetti~ .. (()cuklardan birini kald1rar a k:
«Mclcklcr kim c giiri'mi.irlcrmi~?» diyc sordu.
«Pcygambcrimizc giiri';ni;,-krmi5.»
«Mclckler nc. yaparlar?»
«Allaha hizmct cdcrler cfcndim.»
«Bakm ~·ocuklar» dedi 1ni.ifctti~. Ccbindcn dok-
san dokuzluk oldut;"u anla51lan incc boncuklu uzun -
ct tcsbihini ~·,kzmh. Tcsbih s-ckcn sa!!, kolunu ~,ll!'IYor.
sol kolunu arkasmda tutuyordu. Hem gcziliivor. hl'm
konu ::; uyordu.
«lbkm ~:ocuklar: Gaycmiz kiitii ruhlu insan ,,j_
mak dcgil, iyi Mt1sliiman olmaktJr. Hcpinizin hirer
g-iinah defteri vard1r. Siz dog·dugunuz za111an Allah

- 153-
 KALKINMA MA.SALI

her biriniz i<:in hir defter apnr. Bu ddtcri ~.~clc:klcr

doldurarak Allaha giitiiriirlcr. Giinah ddterlcri1 :i dol-
dur<m Mcleklcrin sizlcr hakkmda da iyi ,cylcr yazma-
lan i~in kiittiluklcrdcn sakmmal1SI111Z. OgTctmcniniz
de bu dcr ~ lcri iyi Miisli.iman olmamz i<;in okutuyor
•:izc. Abdcstinizi aim, namazmlZI vaktinde k!lm. Za-
mam gelinc c orucum!zu tutun. Otu~: tutmayan, na-
maz kilmayan insanlar kiitli insanlardu·. Onlarla ko-
nu~maym, arkada~hk ctmcyin. Oylelcrinc selam ver-
mcyin .. . »
Halil Dedcnin Abdullah, Ku~uk Aganm kula~ma
cg ilcrck bir ~eyler si.iyledi. Sonra ikisi birden hayrd -
k ba~ sallamaya ba~laddar . Ahmct ag1r agH onlar;t
dogru y i'1riidu. «Dcrsine dcvam cdcbilirsin» dt'di Dm -
tnu~a miifctti~ .
«(:ucuklar, ~imdi csas bu saatkki kotHIIII!IZa gcli-
Yoruz» dedi Durmu~. «Mi.isli.imanl1.!(·1n ~;·rtLmndan
namaz ktlmak nasd olur, onu giircn·g·iz ... »
Durmwi bu satteki konusuna gclmi~ti <tllld, rkrse
ha ~ layah iki saate yakla~mi~ti. Fakat, iincmli rlt· .~il­
di vaktin gc~· mcsi . Gi.inlerdcn Pazar olmas1 karl;u mii -
fctti ~ in bu dersi scvmcsi de biiyle di.i~i.indiiri'•yordu
Durn:u ~ u. OgTcncilerden ki.it burunlu kcl ~ukrii y ii l' V C
vollad1 hir scccadc gctirmcsi i~in . Bcnli Nurhan de ·
clikleri k1;: iiP:rcnrisinc de hemcn bir siipiirge hulup
s1ralarm nrasmdaki gcni~cc ycri siipiirmek gi.irevm1
verdi. Her halde en iyi kiiabileccklcrden olacak, it;lc-
rinden be~ ki~iyi se<;ti. Abdest alarak t;abucak gelme-
lcrini si.iyledi .
Agalar. Ahmedc miifetti~in qi bulunmaz bir
Miisli.iman oldugundan bahisle bugiin ogle namaztnl

- 154-
 KALKINMA MA.SALI

kildm\rak kiiyi.in camisinde unutnlrnaz bir vaaz ver-

mesini tcklif etscler nasil kar~ilayacagmi soruyorlar-
ch. 0 da, «sevinir sanmm» dedi. Durmu~ onlara yak-
la~b: «Arttk okulu hitiriyorlar. Hayatlannda bunla-
l·a en ~ok laz1m olacak hu namaZ(hr» dedi. Miifetti~e
:lc duyurmak is:in eklcdi: «Gayct ycrindc bir gorii~le
mi.ifetti~ hey de bu hususu biraz ()nee iigrencilcrc ver-
diklcri kiymctli iigiitlerde bclirttiler zatcn ... »
Su·alann arasmdaki ho~luk si.ipiiriildii. Siikri.i
~eccadeyi getirdi. Serdiler. OI~i.ip hi~erek k1bleyi dog-
rulamaya liiwm yok. Onu, okul binasmcla din dersi
yapanlar di.i~i.insiin. Buras1 cami :di ve yiinii yi.intemi
belli idi . Ahdest almaya giden be~ ki~i de geldiler.
Gelenler seccadcnin i.istiindc kibleye kaq1 s1ra olur-
ken, Durmu~ da durumu as:Iklad1:
«(,ocuklar, hepinizc hmada namaz kddirmak
miimkiin olmadigi is:in. be~ arkada~m1za kildiraca.~Im.
Sizler de bakacaksmiz.l> diyerek scccadenin ktytsma
durdu. 0 bcs kh:iden birini seccadcnin i.istiinc <;ekti.
«~imdi HalCik, iince nerden ba~lamyor, nerdc hitiyor.
ahdcst almayt tarif edecek bize ... »
HalCik, sanki suyla ahdest ahyormu$ gibi, yapa-
rak, anlatarak ve neler okunmas1 gerekiyorsa onlan
da okuyarak gi.isterdi. Onlar, ktblcye kar~t stralanmi~
dururken, Durmu~, namazm Allaha iideyccegimiz bir
bon; oldugunu, bunu giinde hes vakit ktlmak sure-
tiyle odediibmizi apklach. Hangi vakitlcrde siinnet
once ktlmiyor, elindeki kagJttan onlan da soylcdi ba-
karak. PH\m olmahydi Durmu~un, elindeki.
tmamhk ediyordu Haluk. Otekiler de «cemaaU> idi.
Ba~lad•lar.

- 155-
 KALKINMA MASALI

Hali'tk, Gulhiiyii, Elhami okurkcn yamlmaya, ya-

nsmi ycmiyc ba~lad1. Hele Allahuekber diyemiyor,
«Ailafcbbcr» diycbiliyordu. Ogretmen, duzcltmck is:in
ll!~r;t<_;ti, namazt btraktJrarak. Ama o da dogru durust
siiykvcmiyordu kclimelcri. Mi.ifcttifj de siize kan~t1.
Dogru okunmazsa, scvap ycrinc gunah kazamlacagmt
vc amcl dcftcrinc iiylccc gcs:cccgini si.iylcdi. Elhanu
Giilhiiyc zammcclerck okumaya ba~layan HalCik'a <;t-
kt$!1: «Ncdcn Gi.ilhi.tyc Elhamt zammediyorsun? Daha
ha~kalanm zammctscnc!» Ne dcmck istcdigi 01taya at-
tl,~t sorudan daha iyi anla~tltyordu:
«Ncdcn bazi surelcri clhama zammcdiyoruz da
clhamt iitckilcrc zammctmiyoruz?»
«. . . . . !»
«Ya. giiriiyor musunuz ag·alar, siz de dahil daha
Elcmtcredc ktrk iki yanlt~tmz var. Adam olmam1z
i~in ycdi diivelin ekmck dcpolan yeti~mez.»
(,ocuklar yenidcn ba~ladtlar namaz kdmaya. El-
lcrini ayaklarmt usulunc giire koyamtyarlar, indirip
kaldtramtyorlardi. Haklt olarak ktzdt Durmu~.
«En L."tznn olan ~eyi de biiylc yanm bilirscniz vav
halimizc!» diye siiylendi. Hclc is:lerinde birisi ellerini
accmice tutuyordu. Arkadan, di.irduncii stmftan birisi
guldii huna. (~tkt~mak gene Durmu~a dii~tu: «Gulmc-
yin. sonra namaz hozulur, hcpiniz gi.inaha girersiniz»
diycrck onu da yati~ttrdi. 0 aceminin yanma gitti.
Hal('tk\t bakarak iirnek almasmt cllerini kadmlar gibi
giigsiinc clcgil. a~agtya baglamasmt habrlattt. Fakat
baktt ki yanh5 yanh~ i.istiinc gidiyor, «btrakm!» diyc
bagmh. llcnli Nurham pkardt ortaya. El bag·lay1.5ta
falan kad111lann crkcklcrdcn farklt durumlanm g-iistc-

- 156
 KALKINMA MA.SALI

rcrek ar kada~hu ma yardm1o olmasmr is ted i. Krz d~t

hildi,C;i katbr istcncnlcri giistcrip oturdu. Kabul edi-
lirdi ki, gcrck irnamlik yapan Hall'tk, gcrcksc iitckikr,
h:~ttft» son olarak baZJ hususlan tarif cdip de oturan
krz. yanm yamalak ana - babalanncbn iit~r(·nmi~ ol-
duklanm tam yapamryorlardr ~ckincdcrindcn. Y:mi.
;m]ayr~la kaqllanacak olur~a. lm namaz klima hindc
V·'ctddann pck gcri olmadrklan ve ~artlara giire. yc-
ti~mclcrinin kiitii olma(bg·r mcydana ~rkard1. 1 fatala-
rmr hsaca hatrrlattt Durmu~. Y cnidcn, (bha diizgl"m
kilmak i.;-in namaza durdu ki.imc, I lalfrk'un dili diin-
m iiyonlu <;ok ycrlcrdc. Allah iickhcrc «albf chhcr» dc-
dig·i kadar si.iphanabbilala diycccgi ycrde «siipanap-
purap» diyc scrtlqtiriyorclu. Onlan scyretmcktc olan-
lar isc hayli iiziiliiyorlardr hu yanb~lar i<;in.
Ahmct:
«Efendim. pck iincmli deg·il hu yanlrslar» dedi
rniifctti~c. Oncmli olan kalblcrdcki niycttir. Bu r;ocuk-
larm iligindc bile Allah korkusu ycrlcsmi~ oldug·unu
i : 1 n~cli vc iiziilmcmclisiniz .. »
Artlk bu kcz yanhs da olsa sonuna kadar bir iig-
lc namazmr tcmsil cttilcr. Daha da <;·alr~arak hatalanm
gidermclcrini istcycn Durmu~ iigretmcn, hu dcrsin bit-
tigini, p;clccek d.crs i<;in hir dua yazdrracagmr siiylcdi.
Ka.~tt kalem c;:tkardilar. Yanh$hk olmamas1 ic;:in
tahtaya yazdr Durmu$ duayr: «Allahiimmc inne Ncv-
sipikc, nelhabcr hisse ... »
«Gelecck dcrse kadar czberleyin. Manasm1 da o
vakit soylerim» dedi Durmu$. «Her Miislumanm bil-
mesi Iaztm gelen, her yerde i$e yarayan c;:ok krymetli
bir duadrr bu ... »

-157-
 KALKINMA MASALI

Bir ogrenci parmak kaldtrdt.

«Soyle Sami!» dedi Durmu~ ogretmen.
«Ogretmcnim. Yav~anobast'nda benim bir arka-
da~tm var. «Tam Tatbikatlt Namaz Hocast» var on-
da. Narnaz kt!arkcn nasd oturulacagu11, na~tl yattltp
kalkt!acagmt, din ayagm ne ~ekilde tutulacagmt hem
tarif ediyor, hem de ortaya ~izilmi~ ~ekillcr var, on-
brla f':osteriyor.»
«!yi. Ismarlaym ~ehre, getirtin iiylcysc. Her va-
kit lftznn o!ur.»
Dcrsc ba~landtgmda saat dokuzu biraz gec;:iyor-
du. ~imdi ise on bir buc;:uk. tki buc;:uk saat oluyordu
~oylc boyle. ~~ocuklann stkmttsl neyse ne ama, iiglc
namazt yakla~mt~h.
Once mi.ifetti~, i1gretmenler ve agalar pkttlar.
Sonra da c;:ocuklar. Hacmm Abdullah ic;:erdekilcrin
c;:tkmasmt bekliyormu~ caminin damma c;:tkmt~ da.
Hernen ba$ladt ezan okumaya «Allahiiekber, Allahii-
ekhcr! .. » Kar$1 cvlerin ko~elerinden stvalt kollarmt
indircrck camiye c;:ekilmekteydi koylii.
Elde c;:anta derslikten ho$anan c;:ocuklar, birbirlc-
nne:
«Ogle ezam okunuyor Ian, yiiriiyiin! Yeti~emeyiz
sonra namaza, abdest alacagtz daha» diyerek iti~i­
yor, ko~u~uyorlardt. ..
<;oktandtr avlu duvannm dibinde oturan koy
imamt hemen toparlamp i.istba~mm tozunu silkeleye-
rek miifetti~in yanma ko~up, ellerine sanldt. «Salli-
alla seyyidina Muhammet, Sallialla seyyidina Mu 7
hammet» diye tekrarladt iki kere. Ortahk kan~tt. Belli
belirsiz, anlamstz laflar mmldanarak miifetti~in eline

- 158-
 KALKINMA MA.SALI

sanlmaya, borcu odemek i~in bir u~tan kuvruk ol -

maya ba~ladt millet. Ahmetle Durmu~, koskoca pa-
zar giinlcrini birarada ge~irip de iki kelimc konu~­
mayan gurbetteki iki hem~eri askere benziyorlardt.
Birbirlcrinc baktyorlar, yanyana duruyorlar, ama du -
daklan lopu-damayt unutmu~ gibi susuyorlardt.
Ho~la~ma f:dt biter bitmez clindc ibrikle kar51-
sma <likildi IG"u;Lik Ag·a. «Buynm mi.ivcddi:,; beg, ab-
destinizi alm, vakit ge~iyor.»
«Og rctmenlcr ncredc ogTctmcnlcr, i)n cc onl a r :d-
sm bakaytm!»
E!iP.dc ibriklc iigrctmcnlerin bulundug u ycre yi.i-
ri.idi.i A g·a. Oli.ir mi.i, oldi.iri.ir mi.iydi.i Ahmct. Mi.ifctti~i
emrcdiyordu. Emir, dcmiri keserdi. «Emir alh» dcyi-
mini askcrliktcn bahsederken siiylcrler, dururlar di yc
di.i~i.indi.i. «Oysa ki bu ellerdc ast - i.ist ve bi.iyi.ik ki.ir;:i.ik
rncsclesi diger sahalarda da asker ocag· mdan farklt de-
gil. Hcrkcs, bir parmak iisti.iniin yanmda siikli.im pi.ik-
li.im. «Bazdarmm burnu Demirkaztk ytldtzmt ni~an
almtyor ama, Erci yq 'tcn a~ag·tsma da denk olan bun~ n
bulamazsm .. »
Abdest almalan her baktmdan uygundu . I-Tm!t• ,
gi.ii-iiltii, yerli ya da konuk, hepsinden gelccek pisli[;i
bir abdestle tcmizlemek en iyisiydi .. .
Gozgoze anla~arak abdcst aldtlar ikisi.
Miifctti~ ktldmyordu namaz1. Ahmetle Durmu~
arkalardan bir yere stgmarak «durdum divana, uydum
imam a» kabilinden durumu kurtanyorlardt. ..
Namaz bittikten sonra ayaga kalkh Fikri Bey.
Pi.ir dikkat, dinlemeye haztrdt topluluk.
«Ben maarif mi.ifetti~ iyim arkada~lar, belki tam-

- 159-
 KALKINMA MA.SALI

!ill\ ;tnlnlz Yar!>i diyc ha~lacb. 1\.cnclisinin cli."mya i~lcriy­

k ilgili bir mcmur oin1;1sma rag·mcn, ahiret i~lcrinc
l)c\ ~-<iL (;nctll \'Cr(~i{~ ~11i a~·1klryordu. «Kl)yiinlizdc
\ ,,zif'ckn okulun tcfL;~ii i<;in bulunuyorum cb L:lhcn
~~~ Allalun cvinde hulunan i.immcti mi.isiiimanla aym
~cykri dii;.i'111crek <tym ch:ay1 y:l]Jl}'orum. Bu duam, din
Lardc)nimizin arzub; 1 h;lftfma on lara kabul ctt.iril-
mJ~.• olim hihnnu111 ki.tfLtr 1;wdasmm k!~~~ zam;mda ye-
rini cski ,'cdd vc ;:n';~nckrimi:cc tcrketmcsn~(~ matuf-
tm ... » <liyc l>itirdi siizlcrini ... Egcr elk alk1~lama vc
~~i··~i~l!i'tli·, ;;·,::;i·, t•:ircsi kiiydc ol-;;1, cnni bile v!lohrd1.
Burac!a. ho.~landddanlll ha~l;mm sa!Lunakb g-iistcrir-
krcli. Bu kc;, de iiylc yaptdar.
Borcunu namaz ba~lamadan iincc odcycmcycn va-
Lmd:qlar gene mi.ifctti~i <;embcrc almi~Iard1. Dilini yu-
tan yutanayd1. «(:ok dcrin» cliyorlard1 cla ba~ka bir ~cy
dcmiyorhrd1. S1kda s1kda mi.ifctti~in iiniinc varch Ko-
ct Duran:
«Afcdcrsin miivcddi.~; beg, bi 1rcam var zatnnzdan»
dedi «diinya yiiziinde eski hocalar kalmach. ~imcliki­
ln daha guram yutmadan comaatm oni.inc gc(;ip na-
maz gdd1nyorlar. Gdclirdiklan. namazm gusuru bizc
mi onlara m1 Allah bilir orasm1 gayn. Bi dii~iin baka-
lun. burda hocabk yapmak (iziinden gcc;crse, ku~un sii-
diiylc bcslcrik vallah scni ... »
«Bu kiiylcr zatm gibi adam istcr miveddi~ beg·!
diyenler ise bir iki degildi c;evresinde.
Burada ya~amamn kendisi ic;in miimki.in olmad!-
girn, c;oluk c;ocuk buraya gelmenin zorluklanm anlata-
rak iizdcnliginc inandird1 onlan.
Koy imam1 ile birlikte C1b1r Aganm c;agnsma

- 160
 KALKINMA MASALI

uyup (iglc ycmegine gitti mi.ifetti~. Aganm haztrladtgt

yemeklerin kahn ~ekilirdi dogrusu: Tavuk suyuna
~·orba, piL1v, aynca tavugun ktzarmt~l. .. Yemek biraz
gcs; haztrlanrm~tt. Odalannda nefislerini korletip de
miifetti~lcrini ug·urlamaya geldiklerinde yeni kurul-
mu~tu Ctl)lr'm sofras1. «Sogan yoksa tur~u buldur
Aga!» diyordu Fikri Bey. (:evresinde bulunanlar ise
i~in ba~ka yiini.indeydiler.
«Bu memlckete hiiyle adam il~lZlm .. » dcyip duru-
yorlardt birbirlerine.
Y emek bitmeden yolculuk derdine dii~mi.i~ti.i Fik-
ri Bey,
«Bana bir at bulamaz mismtz Ctbtr Aga, Yav~an­
obasma gidecegim. Ak~ama kalmadan yeti~cyim. Dun
(ukurbiiktcn iyi bir at buldular, s-ok rahat gcldim bu-
raya .. » dedi.
Di.i~i.indii oradakiler. Bu konugun incinmcdcn Yav-
i,ianobasma ula~tJnlmast boyuplanna bor~tu. Ama na-
~d? Evvelallah strtlannda da ta~trlardt ya, rahat cde-
mezdi. ille rahat bir hinek ab istcrdi. motorlu aras:lan
hulunamadtgma gore.
iyisi kotlisi.i bir binek ab vardt 'kiiyde. Giiliizann
oglunun att. Ama o da keyif sahibi. Kcndindcn ha~ka­
stm bindirmez kolay kolay. Hcle hir yabanctya vercce-
gini pek aktl kcsmez. Fakat o da duymu~tur bclki kiiy-
de bi.iyiik konuk bulundugunu. Koyi.in ~ercfini aklma
gctiriverirsc, verir mi verirdi.
«Kii~i.ik Ag·a! Goni.il al~akltgt ilc Giilizarm ogl u-
na kadar bir git ne olur» dedi Ahmet.
Aga da gitmek zorunda oldu.~unu kcstiriyordu <;1-
karkPt"J:

- 161-
 KALKINMA MA.SALI

«Senin w;un gidip ugra~acagu;n miveddi~ beg. V c-

lakin akhm kcsmiyor olacagm1. Anasmm adtyla am-
landau hayu· gelmez beg, yanm erkek sayiltr. Giilii-
zar'm oglu demi~ler ona. Korkanm gene qckien yol-
cu ederik zatm1z1.» dedi.
Bo~u bo~una, si)ylcnerek diini.i~i.i aganm. tahmin-
lerini dogrulamt~h.
«Beg· olmaz dedim sana>> dedi. «Benim lurbtz qc-
gi onun atmdan kalmaz. Adt e~ek. Haztrlaytm onunla
git. Gidecegin yer bir kuqun ahm1 ycr. Biz her giin ya-
yan gider gelirik, bir saat siirmez.»
Kii~i.ik Ag·anm Ktbnshst haz1rlamm~, miifetti~i
ugurlamak i~in muhtar iiyelcr ve ileri gelcn bir kar,:
koylii daha gelmi~lcrdi. Yav~anobaya kadar miifctti~i
gotiirecek ve oradan e~eg·i geri getirecek bck~i de ha-
ztrdt.
E~cge binmeden once:
«Yanna kaltp da digcr derslerinize girmek istc-
miyorum. Mal meydanda. Per~cmbenin gcli~i ~ar­
~ambadan belli olur.» dedi. Orada bulunanlar dikkat-
le dinliyor, hccclere yaphgt vurgulan bile ka~mm­
yorlardt. Bi)yle adam sencde bir kcre ya gelir ya gcl-
mez bu koyc. Koyliilerin en biiyi.ik kazanCI aradan
bir ka~ kelime kaparak bclleklcrinin ko~cciginc ka-
Zimak. Yeri gelincc de, «falan zaman bir bey geldiy-
di de ~i)yle dediydi» diye yarenlig·in arasma verlq-
tirmek o kelimeleri. Onlarm gi)rgii vc bilgilerinin
artmasmm yolu da budur.
Devam etti miifetti~:
<<Namazdan abdestten bihabcr oldugunuza go-
re, ~ocuklara din dersi verirken kepaze etmeseniz

-162-
 KALKINMA MASALI

ne olur. Bcnim uzerindc durdugum tek mcvzu bu.

Bunda da durumunuzu ugrcndim. Otcki dcrslcriniz
vtz gclir; nc yap::usamz yapm ... »
Kiiyiin en ilcri gclcnlerinin iini.indc ve yi.denne
kar~t si)ylenen bu siizler, iigretmenlerin ikisini de ag~
lamakh etmi~ti. Mi.ifetti~in ag·zmdan ~tkan her keli-
mc, onlan dinleyen kiiyli.ilcrin giizi.indc biraz daha
kiir;i.ilti.iyordu, muhakkak. l~in i~ini dt~mt bilmcdik-
lerinden «her ~eyin bir annayam olur. Bizim ugret-
menler her bir ~eye bakmtyorlarmt~ bakm. Biz ne
bilek,>> diye ·u;:lcrinden ge~irdikleri de muhakkak.
Ama rapor ve kii~i.ilme kaygusu degildi onlan
aglamakh eden. Daha ba~ka ~eyler, ansrdrklan bi.i-
yi.ik meselelerdi. Bu halleriyle de olsa kafalarmda
biiyiik yurt meseleleri vardt. Kendi gi.i~si.izli.iklerinin
olanakstzhk i~inde oluslarmm fakmdaydtlar. Di.in-
yada, yurtta neler oluyor, ne yazthyor, nc soyleni-
yor... Hepsinden yoksundular bu c;ol ortasmda. Ko-
nu5masmt unutmadrklarma ~iiki.ir. Unutmamt~lard1
konu~mastnl ama, dillerini ~tkartp bir tck kelime soy-
lcmiyorlardt. Bu hal c;aresizliklerinden t;:ok, ~artlarm
onlan mancn oli.i bir hale getirmesi ~eklinde yorum-
lanabilirdi . Sadece manen mi? Maddeten pek mi ta-
katlan vardr sanki. Az tntydt dertleri, yaralan? . . :
Delik de~ikti her yanlan. Her gelcn ok onlara sapla-
myordu. l~te boyle arada strada biri geliyor, bir ek-
sigi tamamlarcasma tuz hirer ekiyordu yaralarma.
Onlan bir i.imit ayakta durduruyordu oysa: Bu.
maddi yokluklarm ve yalmzhgm ardmda, onlarm ve
iilki.ilerinin muhta~ oldugu manevi· destegin varltgt
i.imidiydi . Giivendigi daglara, kann yagdtgt da olu-

-163-
 KALKINMA MA.SALl

yordu yagmadtg·I da. Ama bir ~oklannm ba~t kcl 111.

keldi daglarm. Ot bitmez, it siyrnez ...
E~~ege bindi mi.ifetti~. Og-retrnenkrden ha~b
oradaki herkesin elini stkmi~tt binmeden . Hareket
ederken ogrctmenlere bakti:
«l~te bana bu kadar tesir cttiniz ... » dedi «kiiyll"t-
ye ne kadar tesir cttiginizi de bir binek atm1 alamayi-
~miz gosterdi ... »

II
Gi.inlerden ~aqambaydt. Diirt gi.in kalmi~tt oku-
lun tatiline. Ahmet son dcrsi bir an once bitirip ca-
miyi ogle namazt i~in bo~altma ~abasmdaydt. Og·le-
den sonra okul tatildi zatcn . Ders bitincc gidip has-
fa yatmakta olan Durmu~ 'un ba~t ucuna oturacak, onu
teselli etmeye ~ah~acak, ona gcrckcn hizmcti yapacaktt.
Caminin a~tk (luran kaptsmda giilgclcr bclirdi
ve kiiy ihtiyar kurulu i.iycleri girdiler birdenbirc. Ah-
mct «ho~ gddiniz!» cliycrck cllcrini stktt. Bir emir-
Jeri, yaptlacak bir i~ olup ()lmad1,~·mt sorduktan son-
ra dedi ki:
«Haytrdir in~allah muhlar: her vakit gclmezdi-
niz. Biiyle bas!on vcrip sevinc.lirmclisiniz hizi bazan .
Bakm biz hart I hart! ~ah~tyoruz ... »
Soma ~ocuklar hakkmda bir ~cyler siiylemcnin
de gerckli oldugunu di.i~i.incrck ckledi:
«~u sol kii~edckilcr bqinci smd"lar. Bak Ctbtr
aganm oglu or21da. Haytrhsiylc okulu bitirecek. Sag
taraftakiler diirdiinci.i stntf. ~u iin ktsim da s1rayla
bir, iki, i.i~i.inci.i Slntflar. Dunnu~ Bey de aztctk i.i~i.it­
rni.i~ gelcmedi. Hcpsi i.isti.imc kaldtlar iki gi.indi.ir ... »

- 164-
 KALKINMA MASALI

Muhtar:
«Duymad1k Durmu~ hcg·in hasta oldugunu» dedi.
CII)Ir Aga:
«Ak~am i.istii gidek yoklayak bir>>.
«Gidek ya, gidek !» diyc otekiler de kat!ld!lar fikrc.
«Benim oglanm gafa nas1l; i~ var m1 Ahmet Beg»
dedi C1bu· Aga. «Allah izin verirse okutmak istiyom
bunu. ~oylc en yi.iksck mektep hangisi varsa soyle
oraya gondcrelim. Bize faydas1 olmaz a gendisi bari
bi mayt~ sahab1 olsun. Duva eder bel kim... lh1, nc
diyon?»
«Haymls1 olsun C1bir Aga. Sen okutmak iste-
yincc elbct bir yo! bulunur. <;ocugun kafas1 mi.isait.
Akii!I bir s-ocuk.»
Muhtar:
«Allah us-un derin C1bu· Aga» dedi, «senin bu
s-apan okur. Okur amma, gi)ndermi~leyin yiinsek
mektebe gondermeli. Su cni.isdi.i neyim dediklerine
salaraasan hec; de yogurt akhm si.it etme. B~rak c;if-
tin arJcasma di.i~si.in, okiizlcri kovalasm ... ))
«Ti:ivde de Muhtar, ti:ivbe de. Salar IDIY'm hec;
eni.isdii mektebine. Ne dedi ges-ende miveddi~ beg,
ak~am (iviinii yerken, gumuliis mektebi yapm1~lar
oray1 ... >>
Ahmet lafm agzm1 degi~tirmek ic;in:
«Ne hayu· oldugunu s(iylemedin muhtar? dedi.
onun kar~Il1k vermesini beklemeden s-ocuklara dondi.i:
«Ag1r ag1r, diizgi.ince c;:Ikacaksmlz, paydos!» dedi.
(ocuklar pkmaya ba~lad!lar. tc;i ferahlad1 Ah-
medin. (:iinkii enstitiiler ic;in konu~ulam c;ocuklar da

165-
 KALKINMA MA.SALI

clinliyorlardi. Oysa bu konu~ulanlar, Ahmedin td-

kinlerine aykm dii~iiyordu. 0 her laf ha~mda Ensti-
ti.iye gitmelcri i\'in. Ozellikle diirdiincii. hqinci smtf·
lardaki ~ocuklan tqvik etmckteydi. Biliyordu ki on-
lann gidebildikleri okullarm en ba~mda enstiti.iler
geliyordu. Diger okullann yollan daha sarptl bu s:o-
cuklar i~in.
Ama gelcnin gidenin siiyledilderi tutmuyordu ki
onun soylediklerini. Giirdiigiine ve duyduklanna ba-
ktltrsa, her gelen Enstitiiler hakkmda bir ~eyler siiy-
li.iyor, ama lehindc tek kelime ~tkmtyordu a,~tzlann­
dan. Bu yiizden kiiylerde bir ~ok iigTetmenlcr ne ede-
ccklerini ~a~trmt~lar, ne ileri ne geri konu~maktan sa-
kmmaya ba~lamt~lardi. Bir s:oklan araytp taraytp iig-
retmen okulu rozeti bularak yakasma kondurmu~, ya-
lan siiyliyerek ashm inkara kadar gitmi~lerdi, durum-
lanm kurtarmak is:in.
«Bunun sonu ne olacak?» diye bir an dii~iinmeye
ba~lad1 Ahmd. «Esen yelin ucu muhakkak kiiyli.ile-
rin kulagma kadar geldi. <;ocuklannm kulaklan da
bo~ dcgil. tlk ba~tan bize, ogretmenlere inan kalmtyor
bu s:ocuklarda. Sonra ... »
«Yarmdan sonra gelecekler var da ... » Muhtarm
bu kar~tltgt yanm koydu dii~iincesini.
«Kimler geliyor?»
«Aran mt: Onba~tsmdan tut valiye kadar. Sait
Ber haber salm1~ pazarnlannan.»
«Hangi Sait Bey. Parti Ba~kam rut?>>
«Heye. Ses:im yakla~h, ~unun ~urasmda bir ay
hilenem kalmad1. Allah tzm verirse Cumayt giin
Budaktaytz dcmi~. Vali de gelecekmi~ onlarla. Fahir

-166-
 KALKINMA MA.SALI

Onba~I da yann gelecck. Onlar geleneden tertibat al-

mamiza yarchm edecek ... »
Konu~a konu~a. Camiden t;Ikip Muhtann odasi-
na geldiler. Giilli.i Bekc;i bir kahve yapti, ic;tiler. Oda
~imdiden diizene girmi~ti. Kom~ularda ne kadar hall,'
seccadc, )'atak yastik varsa yigmi~tt Giillii .. Odanm
ic;ini kat kat iistune do$emi$. artanlan, duvara c;ak-
mi~tJ. Diirt duvann kiyiSlm firdolay1 iki kat yastJkla
donatnu~t1.
«Tellftl da c;agH·dim» diyordu. «llerkes kopegini
ahmna baglasm; kimsc bir tarafa gideyim demesin .. >>
Ekledi.
«Oyle ya., n e olur ne olmaz, Fahir Onba~I yann
crkenclcn gcliyor ... »
Muhlar:
«Ahmct Beg » dedi, «Scnden trcamlz, Vali geldi-
ginclc biziminen olman. Bclkim hir $CY sorar neyim
cder de altmda galmk. Hie; olmazsa iki liigatca go-
nu~ur, covap vcrirsin.»
«Hay hay muhtar. Birarada olaltm. Kaqdaya-
lun, ug·urlayahm. Anca bir, kanca bir olsun . Biz bize-
yiz.»
«Sagol.»
«Siz de sag olun. Mi.isaade ederseniz Durmu~ Be-
. y1 daha bekletmiyeyim.
«Giile giile. Selam si)yle Durmu$ Bege, belki biz
de gelirik birazdan ... »
Koyi.i ortadan ikiye ay1ran dereyi gec;ti . Orda ko-
nu~makta olan bir kac; ki~i online ge~tiler:
«Ba~efendi gelecek diyorlar hoca, ash var m1?»
diye sordular.

- 167-
 KALKINMA MA.SALI

«Herhalde ... >>

«Nc vakit?»
«Yarm.»
«Yalmz m1 geliyor accp, ba~ka kimse yok mu ?1>
«Cuma gunu gelecekler de var sanmm. Vali ma-
li 0 0 0))
lhtiyar kurulunu oldugu kadar biiti.in koyllileri
tcla~landmm~t1. «Bazdarmm gelecegi» habcri.
«Onba~1 gelccek!»
«Ba~cfendi gelecek!» Deyip duruyordu herkes.
0 gun ikindin, bekc;ilerden birini kom~u kc)yc
yollad1lar, hindi almas1 ic;in. Otekinin oniinc de iki
e~ek katarak karakola yollad1lar. Sabahlcyin Ba~cfen­
diyi ahp gelecekti.
Geldi crtesi giin. O.~lc vaktiydi. Bcri bcnzer ki-
~ilcr pek yakla$amarhi\-t i~:in, k(iyiin ilcri gelcnlcri c;e~­
mcnin yanmda k;u~1ladtlar. (:cvrcsinde ezilip biizii-
lenleri, «amin!» ~·ekcrck sakallanm sJv,tzlayanlan da-
ha da korkutmak ic;in, c;ok iyi e1yarlarm~tt pozunu.
Ku·hacmt pa<;alarma vurup duruyordu.
Ahmet de vardt kaqilayanlar arasmda. Do.~ru­
ca muhtar odasma yiiriidulcr.
Sofr~t hazirlanch. Baku· ~ininin iisti"mde iki tanc
ktzanm~ tavuk duruyordu. Leg·cnin ibrig·in gclmesin
den. ellcrin ydcanmasmdan sonra sininin r;cvresinc
ycrlqtiler. Ovekr oturmanll!;i, Muhtarla Ahmct, Baii-
efendi yalmz kalmasm diyc oturmu$lardt. tki jandar-
ma cri alt ba~ta ayn yiyorlardt. ..
Fahir onha51 Ahmecle tarif cdc cdc tavuklann
ikisini de parc;alad1 elleriyle.
«Her vakit, her yerde laz1m olur hoca ... » dedi.

- 168-
 KALKINMA MA.SALI

Yemekten sonra yasbklara yaslamp stgaralar va-

kdch.
«Nc gihi haztrltgm var Muhtar?»
«Valla daha het; bir haztrltgm1 yok ba~efcndi .
Zattmz nastl emir buyurursanuz ... »
«Kuvvctli bir hayvan haw·lat. Bir heybc rakt ~a­
rap getirt $ehirden. Bu gece ak~amdan gitsin, yann
ku~luk olmadan da donsiinler. Onlar gelmeden dcmck
istiyorum!»
« Ba$iistiine! »
«Rakt kliip olsun ha!»
« Ba$1:-tstunc. »
«Mezc it;in listc yapacagu11. Gidecck olan kimsc,
u.[b·a~; m hana. »
<(lh$iistiinc Ba!;iefcncli.»
Muhtar mbst an kovant gibi i.~lcmcyc ba~larm~­
tt ~·oktan. Odanm iiniindcki oymak oymak insanlan
g(iri'tncc:-bcsiktcki s·ocuklar bile i~crde onba~l hulun-
du.~llntl bilirlcrdi. Hcrkcs kcndinc ~ckidiizen vcrmi-:;-
ti onhast var. diyc. Ktsa zamanda bir kac; $ikaycti d,·
clinkvcrck b•r.51 taraflan c, : ,;~· ·np hctn"n yaq~tlaytvcrdi .
Odamn i)niine hirikenlcrin giiriiltiisii kulak tnma-
laytp duruyordu . Bir cmirlc onlan dagttttktan son-
ra muhtara:
«Yorgunum» dedi. «Bu ak~am crkcn yatm<tk isti-
yorunl. H aztrltgm ncyse gcti r ortaya! »
« Ba$iistiine»
Ahmet rle iyi ak$amlar dileyerek aynldt,
«Kal hoca» demi$SC de Ba$efcndi yanm ag11h.
tek ba$tna kalmasmdan daha iyisi olamazd1.
Kadehini doldurdu.

- 169
 KALKINMA MASALI

«Sercfe muhtar» deyip bo~altt!ktan sonra:

«An latsana ?» diye i.isteledi.
«Nebliyim ba~efcndi, ne annadtym1 Camimiz pc-
ri~an oldu. Ceza meza yaztp dururken gonuvla gom-
;;uyla ki)tii olduk. Gtz u~agmm okumasmt hec; mi he<;
;tklnn ahmyor. Nc olacak bu i~ler?»
«Ne mi olacak?»
«Heyc?»
«Eg kula.~tm! Ycni partiye venn rcymtzt, yem
partiyc. Ne olacaksa giiri.irsi.ini.iz o vakit. .. »
Cuma sabaht. Valiyi c;qmcnin ba~mda kaqda-
.clt koyliiler.
Fahir onba~1, csas vaziyctine gec,:irdigi iki jan-
clarmasma «Dikkat! Selam dur!» dcdiktcn sonra ko- .
~;up tckmil vcrmcyc c;ah~t!. Ama vali ~ok ktzgmcb.
El sallayarak azarladt. Yiizi"t sapsan kesilcn onba~1
giic;bela:
«Silah omuza! Rahat dur! Rahat!» diyebilmi~ ka-
labahg-m arasma kan~arak, ftdeta sinmi~ti ..
Cqmenin durumunu gostermi~lcr, yetersizli.~in-
den dcrt yanmi~lardt. Tetkik etti.
«Scc;imlcr biter bitmcz .ele ahyoruz» dedi.
Sevinmi5ti koyliiler, sq·imlcr biter bitmez c;e~me­
nm elc almacaibna.
Bu su scvinciylc, vali iindc camiye kadar yiirii-
diilcr.
Ahmet ikinci dersteydi. Valiyi kar~tlamaya git-
rnek ya da dersine devam etmek hususunda tereddi.it
gec;irmi~: en iyisinin dersine devam etmek olduguna
karar verrni~ti:

- 1 0 -·
 KALKINMA MA.SALI

Vali vc yanmdakilerle birliktc, orada nc kadar

ki)yli.i varsa camiyc dolmu~lardt.
(:ocuklar ayaga kalk1m~: Ahmet valin~n yamna
~iderek ho~ geldiniz demi~ti. Vali elini uzatmadan vc
ho~ bulduk kabilindcn bir ~ey soylemeden:
«<;ekil!» diyc bag·1rd1 Ahmede. Ahmet r;ekildi.
lr;erdekiler daha bir toparlanml~lar; valinin daha ne-
ler diyecegini, nas1l davranacagmt bekliyorlard1.
<;ocukla~:.a: «oturun» dcmcsiyle, ikinci s1mftan bir
r;ocuga:
«Oku bakay1m dersini!» demesi bir oldu.
<;ocuk okumaya ba~lad1. «lnekle sinck» manzu -
mesiydi ders.
'
«Kes!» dedi, «Ulan bu kitapla m1 ogretecegiz
Milli Terbiycyi? lnekten sinekten ba~ka okunacak
ders mi yok!»
Ahmede siiylemi~ti. Yutkundu Ahmct :
«Efendim .. »
«lstemiyorum. Olmaz hiiyle. 1yi ~ey ler okulacak-
smJZ !»
Koyli.iler gi)zgiize geliyorlar, hakh siiylcnmi~ bu
siizlcrden memnunluk duyduklanm giizleriyle siiylii-
yorlardl birbirlerine.
S1ralarm arasma ilerledi :
«Kar;mc1 s1mf buras1?» diye sordu s-ocugun birin-
den .»
«lki.»
«Sen kerrat bilir misin?»
I<Bilirim.))
«Alh kere dokuz ne eder?>t
'«Eili dort!»

- 171-
 KALKINMA MA.SALI

1!erledi. Sordu bir c;:ocuga:

«Burast kac;:met stmf?»
«Oc;:i.incii.»
«Kalk tahtaya.»
Kalktt c;:ocuk. Seker sandtg·mt bozarak yapbgt ka-
ra tahta ilc yer yer ytrttlmt~ kiic;:iik bir Tiirkiye hari-
tasmt bulup duvara yanyana getirebilmi~ti Ahmet.
Onlann hulundugu yere baktt.
«Sakarya nehrini goster!»
C.~ocuk saga baktt, sola baktt. Haritanm iistiindc
o va~a bu yana yiiriittii parmagmt. Ama gosteremedi.
«Dordiincii stmf neresi?»
«Burast efendim.»
Oradan kaldtrdt bir c;:ocugu:
«Agn dagun goster!»
(.:ocuk parmagmt bash haritada bir noktava.
Rulmu~tu.
«Otur! Be~inci stmf?»
«Burast efendim.»
«Sen kalk, Ktztltrmagt goster!»
(.:ocuk zoru zoruna kara hir ~izginin ktvrtmlann-
da gezdirdi parmagtnt.
Vali parladt :
«Ben, her ~eyi umumi efkar huzurunda ve apk-
<;a siiylcrim: Olmamtp> dedi., «Maalesef te~ekkiir cdc-
rr.iycccg-im. (:ocuklann muhtac;: olduklan tek ~ey, di-
n1 vc milll duygulann bcslcnmesi. tnekle, sinckk ka-
tinen olmaz bu ... >>
Ekledi:
«lstiklal mar~mt bilir mi hunlar?>>
«Bilirler efendim.>>

172-
 KALKINMA MA.SALI

«Ba~tan sona demck istiyorum?»

«Ilk iki klt'asml bilirlcr efendim.»
«Ncce? Bakm bakln! llk iki k1t'asm1 bilirlermi~ ...
1Ik i~in bu maqm biitiiniinii s:ocuklara ezberletmek
olacak.. Ama kcnclin bilir misin? Bihc:1 ii!~Tctirdin de.
%atcn biitiin giis:luk buradan S:1k1yor ya. Enstitii mu-
diir ncdir, Bckta~inin <;amurdan adam yapt1g1 gibi
cahil cahil salivcriyorlar bunlan. Cczasm1 da hu her
biri bir ccvhcr olan <;ocuklar <;ckiyor'?>>
«Efendim.»
«Efcndin kalc111 odasmda. Ahmct Tezer 1111 scnm
adm?!
«Evct.»
«Ki.iyiin <;ocugunun hocadan namazhk ogTendi-
gini mecmualarda ilan etmcsini bilirsin ama dc,~·il mi?
Bu mcmlckettc idarc vc idarecilik dcncn hir ~cy var-
(hr. Scnin aklm crmcz. Bu gibi hususlar biz idareci-
lcrin vazifesidir. Seni mcncdcrim biiylc dt.i~t·Ik i~ler­
dcn. Cczam <;abuk <;ckcrsin. Giiriiyorsun vazifeni ih-
mal ctmi!? ve ~~ocuklan ycti~tirmcmi~sin. ~;imdilik, gi-
der gitmcz, siciline gepncsi ~artiyle bir kmama ceza-
SI vcrecegim. Giiriiyorsun hi<; gizlim yok.»
«Efendim, onu yazmakta maksadmL>>
Si.iziinii kcsti:
«Ben giirmedim nc yazd1gmt. Maarif memuru ilc
kaymakam telefonla haber verdilcr. Her ne gayeyle
olursa olsun, mevzu kritiktir ve her ~eyden iincc vazi-
fcni yapmallSln!»
(:JktJlar.
Particilerdcn diirt ki~i bir ciple gelmi~, Valinin
camide oldugunu ogrenincc acele acele camiye dogru
 KALKINMA MA.SALI

yururncyc ba~latm ~ lanl!. Y old a kar~tla~hlar. Gcri

donduler. Hcp birliktc muhtarm odas1 yonunc yuru-
diiler:
Ahmet ki)~edeki stralardan birine ytgtltp kalmt~-
1!. Gal1~maz olmu~tu kafas1. I-Ii\ bir sonu\ \tkaratm-
yordu bu olanlardan. Her ~eyi raporla sicille ol\mele-
rinc ve rapor, sicil korkusu vermdcrine i\erliyordu .
Raporunda deg·ildi o i~in. Y azmak yazmamak dert ol-
mu~tu bir de. Bu kadar buyiitiilecck ne yazmt~tl san-
ki. y oksa yaztyt yolladtgt dergi i~i mubalagalandtra-
rak mt yavmladt? Gok ~cy geliyordu aklma. Dergi-
de nc bic;im yaymlandtgm1 heni.iz gi)rmcdigi i\in, me-
rakt gi ttik<;e art1yordu.
Strada bir saat kadar oturmu~tu dalgm. Gocuk-
lan dagttma zamam da gelmi~t. Cuma gunleri cemaat
crken biriktiginden son dersi yanm btraktrdJ. Koyluy-
le ge\im i<;in gcreken gerckmeyen nelcr yapmtyor, ne-
lerc katlammyordu ki! ..
Evlerin arasmda kaybolmakta olan <;ocuklarm
arkasmdan b a~t ycre egik, iizgiin yiiriidu. Sagma soluna
bakamtyordu utancmdan. Cahil, v<'.zifesini ihmal eden,
<;:ocuklara en gcrekli ~eyleri ogretmeden aciz, ustclik
de ustiine du~meyen <;tlgiSizhklar yaparak herkes kar-
~tsmda kendi kendini kii<;iik du~uren birisi olarak ta-
mmp gitmekteydi. Boyle tanmmakla kalmtyor ccza-
ya dayamyordu i~in sonu. Gunun birinde hapishaneye
ttRtlmayacagmt da kimse soyleyemez. Bu yel boyle
estik<;:e, bu makas da boyle kestik<;:e, o dii~unmesin de
kimler dii~unsiindii? 0, bakmasm da kimler baksmdt
yerlere . . .
Muhtar odasmm oniine vardtgmda, s:eps:evre top-

- 174-
 KALKINMA MA.SALI

lanan koyliilerin ortasmda, gozi.inii.n birisi kiir, zaytf-

~a hir adam dikiliyordu.
«Den Doktor Ramazan olarak, biiti"m bu dedikle-
rimi ktsa zamanda tahakkuk cttircmezsem, adtmt de-
gi~tiririm. Siz yurtta~larnndan da tek ricam, size her
ti.irli.i nimeti gctirmi~ ve getirecek olan partinizin yo-
lunda yiiri.imenizdir. Dibi gori.inmeyen suya girilmez
arkada~lar ... »
Diyerek sozi.inii hitirdigine gore uzun uzun ko-
nu~tugu anla~thyordu. Meydandan ~ekilirken de:
<<~irndi son olarak Sait Bey de bir ka~ kelime ile
sizlcre hitabedecek ve sonra mi.isaadelerinizle aynla-
cag·tz. Gideceg·imiz ~ok yerler var.» dedi.
Sait Bey bogazmt temizliyerek ortaya yiiriidi.i.
lki yamna bakmdtktan sonra :
«Aziz kiiylii yurtta~lar!» diye ba~ladt. «Bu mem-
leketin astl sahibi ve efendisi sizlersiniz. Her ~ey si-
zin sandtktan ~tkan reylerinize baghdtr.»
Bogazmt temizledi. <;evresine goz gezdirerck, bu-
lundugu yerden i.i~ adtm one yi.iriidi.i:
«Binaenaleyh, iki hafta sonra yaptlacak sec;im-
ler esnasmda kullanacag·mtz reyleri; sizleri en c;ok an-
layan ve dertlerinize yillardanberi yakmdan vakif
olan partimiz namzetlerine, yani bizlere verdig·iniz
takdirde, hiikumet merkezinde dertlerinizin halledil-
mesi i~in hi~ bir gi.is:li.ik kalm1yacak demektir.
«Muhterem karde~lerim, sayg1 deger hem~erile­
nm:
Sunu bilmenizi bilhassa istirham ederim: Ben
ille de meb'us olmak is:in sizlere hitabeden birisi de-
gilim. Beni aramza getiren, boyle an an konu~tu-

- 175
 KALKINMA MASALI

ran sizlcrin clcrdi, eleva beklcycn dcrin yaralanmzdu·.

Burada uzun boylu komt$arak klymetli dakikalanm-
zi i~gal clmck istcmi)'Orttm. <,~iinht, ~imdi lftf dcvrin-
dc dcgil, i~ dcvrindcyiz. Ben, size kaqt ulan bag·l!b-
gn111 fiiliyatJmla giisterecegim. Fakat kisaca ~unu ar-
zdmck istcrim ki, suyunuzun gctirilmesi, kopriiniiziin
yapdmaSI gibi macldi clertlcrinizin hallcdilmesi husu-
suna iinem vcreccg·iz. Bu arada ilkokullara koymu~ ol-
dugumuz din clcrslcrini haftada bir saattcn on sckiz
saatc ~·tkaraca.~·Iz. Miisliimanl!g·m csasm1 r;:ocuklan-
llliZa kavratmanm ba~ka yolu olamaz. Aynca, Allah
huzurunda siiz veriyorum k!: biitiin kiiylcrde bir de es-
ki Tiirks:e. (araps:a) mektcbi as:acagtz. (:ocuklanmzm
dinlerini vaktindc vc zorluk r;ckmeden ogrcnmelerini
miimkiin kiiacagiz. Kiiy kiiy imam aramaktan kurtu-
lacaksunz. Bu, ncsildcn nesile biiyle gidccek ve bu va-
tanm ~·ocuklarmm cbediycn Miisltiman kalmalanm
tcmin edeccktir ... »
Uzun uzun alkt~lanch. SeU'tm verip giiliimseye-
rck oradan s:ekildi. Vali ve i:iteki partililer de clini SI-
brak tcbrik ettiler.
Valinin iini.ine vanp:
«Pa~am ir;eri buyurun: r;ok yoruldunuz ve aCik-
tmtz.» dedi muhtar.
ir;eri girdiler.
Ahmet odasma yiiriidii; Durmu~un yamna. Ora-
ya birikmi$ olanlar da usul usul, dinlediklerini ken-
dilcrine gore yorumlayarak evlerine dagilmaya ba$-
lachlar.
«~u eski yaz1 meselesi yok mu onu IYI soyl~di
Sait Beg» diyorlar.

- 17G-
 K A LK I N M A M AS A~ I

«Hepsi hepisi ya, orasmt daha iyi st)yledi.» cliye

t'kliyorlard1.
Oglcclen sonra Ahmetk Durmu~. Cami kap1smm
6ni.ine oturmu~lar, soluk alma strasmcla, partilerclen
hangisinin kazamp hangisinin kaybccleceg·inden ko-
nu~uyorlarclL Yarm okul tatil cdilcceg·i i<;in, son g-un-
de <;ocuklann arasmcla bulunmasmm iyi olacag;tm
soyliycrek DurmU5ll yatakti'l1 kaldmm~tJ. Yatlp dur-
makla i~ olmazdt elbet. Can sikmtJlan iistiistc bini-
yorclu hem. Bir arada bulunmalan ba~IIba~ma bir
tcselli idi.
Onlar konu~makta iken, avluda gczincn <;ocuk
kiirnclcrini yararak lsa'nm kd oglan gcldi soluk so-
l uga:
«Emmimin odasma [i<; ki5i gcldi ciplcn, sizi <;a-
gmlihr. Zahmct olmazsa, giini'd ,,Jc;akh.ibylon boca-
Jar bq dakika gelsinler diyc scU!m saldilar.» dedi.
Baki~tJlar. Kcl oglanm cmmisi ycni partinin ba~­
Llmycli ki)ydc. Onun oclasma geldiklerinc giirc bun-
L!· cia garanti yeni partinin adaylanclir.
«Pcki geliyoruz» deyip yolladdar <;ocugt!.
Di'tdiik c;alip i<;eri aldi!ar s·ocuklan. Yann arbk
ders ydmm sona erecegini, kitaplanm JaLm almadan
gelmelcrini soylcdiler. Bqinci Sll1lf1!1 hitirmc smavlan
da pazartesi yapilacaktJ.
isa'lann odasma girincc gozlerinc inanamann~­
lar, ktpkmnlZI kesilmi~lerdi: 0 <; konugun us·ii de a ya-
ga ftrlarnt~, onlan goriince odada bul unanlann hcpsi
de kalkmt~lardt. Boyle bir kaqtlanmayt ilk giiriiyor-
lard 1.
EI stkmalar, steak steak bakt~malar hittiktcn
sonra:
177-
 KALKINMA MASALI

«~oyle buyurun efcndim buyurun.»

«Rica cdcrim ~ oylc kii~cyc buyurun» diye konuk -
lar hocalan ba~ ki.i~cyc oturttular. Ev sahibi gibiydi-
lcr b·u odada.
Hocalar oturduktan sonra oturdu iitckiler. Hal
hattr sorulurkcn kahvclcr gcldi . Zmka zmk cloluydu
oda. Ocakta yanan tczcg·in dumam sigara dumamna
kanprak giizl erd.::n ya~h~r gctiriyordu. Oda kaptsmt
a~td <! r. Kaptdan gircn ikindi giine~i iyice aydmb.ttt
it;:cri sini .
<;cnesinin a ltt bmgtl bmgtl etli ~i~m a n ve kahn
sesli ohm, adlanm sordu ogrctmenlerin. Soyledilcr.
«(:ok memnun oldum!» dedi. Bu kahn sesten p-
kan ciimle odada <;It lnrakmadt. Kulak kabarttp o za-
ta bakhlar. 0 devam etti:
«Hakikatcn s:ok memnun oldum tam5t1gumza.
Bir memleket ancak ii.~retmenlerin omuzlan iizerindc
yiikselir. Bir memlckctin hakiki kurtanctst irfan or-
dt!sudur. Memleketin maddi: vc manevl varltg t i)~ rct­
menlcrin escridir. Hangi memlckctte iigrctmcnlcr cl
iistiinde tutulur, o mcmleketin geleccginden cndi~c ct-
memelidir. Yer yiiziinde en kutsi meslek ogretmenlik-
tir. Dcgil mi ya?»
Ogretmcnler ba.~ salladtlar. Sigara uzath ~i~man
zat. Y akhlar.
Y eniden ba~ladt. konu~maya:
«Ben ve arkada~lanm, ogretmenlere s:ok onem
veririz. Her gittigimiz koyde ilk i~imiz onlan bulmak,
onlarla tam~tp konu~makhr. Her ~ey onlartn elinde-
dir t;:iinkii. lsterlerse koyliiye ...
Su istedi. lt;:tikten sonra gene konu~masma de-
vam etti:
-178-
 KALKINMA MA.Sfi.LI

«Fakat arkada~lar, an hakikal ~udur ki bugt·ill

iigrctmcnlcr ordusunun dertlcrine parmak h;Jstlmt~
degildir. Hele koy ogretmenlcri; koylerimiz kadar ba-
ktmstz haldcdirlcr. Bu ktymetli arkada~lanmtz, su~­
suz, gi"m ahstz vc zavalltdtrlar. Bunlan, dag· ba~larma
esir kampt kurar gibi mektcp kurarak ordara topla-
ytp menfi fikirlerle ycti~tirmcyc yeltcndikr. Sonra da
turli.i ge~im stkmhlan ic;:ine sokarak diinyadan bcz-
dirdilcr. Ttpkt okul yaphrmak it;:in kiiylunun ba~mm
etini yedikleri gibi ... »
«Biitun bu dertlere son verecegiz arkada~lar! Bii-
tun yuki.i omuzlanmzdan alacagtz. OgTetmenlerimizin
get;im scviyesini de en ktsa zamanda ayarlayacagn.
Ktzlanmzm okumasmf onleyeceg·iz, erkeklerdcn ayua-
ca.fi·tz ... »
«Dert s:ok amma vaktimiz az arkada~lar. Haber
yolbvm da kom~ular dt5anya toplansmlar. Birkat;
dakika da onb.rla hashihal cdclim. Vakit yakla~tyor,
bir koy frczla g-ezclim .. . »
Dt~an gidcnler oldu kom~u c;:a,~mnak i<;in, ic;:er-
deki konu~malar da dcredcn tepeden yiiriidu. Ahme-
din agzmt bH;ak ac;:mtyordu. Durmu~ iistii kapah iki
ciimle siiylcmeye c;:alt~ttks:a, o yutkunuyordu. On be~
yirmi d<~kika daha gcs:ti boylccc.
Kapmm iiniine birikcnlcr ~ogalmca hep bin-len
clt~an s:tktt i<;erdekiler. Bu kez Saffet Efendi dc-
cliklcri, orta boylu, kara mt kara olan zat konu~acak­
ti. Odanm e~ig-inde dineldi .. Oksiirdii. Kahn dudak-
lanm yalad1. lsanm karde~i ba~laymca cl vurmaya;
bir alkt~ koptu. Alkt~tan sonra da Saffet Ef.:;;,.i·· -=~7e
ha$ladt:

-179-
 KALKINMA MA.SALI

«Gus terdiginiz alakadan dolay1 partim vc ~a lHIIll

adma ~iikranlarnm sunanm.
Muhtercm scs:menlerim!
1ki hafta sonra yap1lacak sc\imlerdc kullanaca-
gm1z n:yler, ydlardan beri aldatJhp durmamza son vc-
rcccktir. t~lerinizi gormelcri is:in hundan iincc sc\mi~
olduklanmz, sizin nc gibi dcrtleriniz oldugunu dahi
bilmcmcktedirler. Buna ragmen, cbcdiyen ba~ta kal-
mak scvdasmdadJrlar. Bu olamaz arkada~lar. Bugun,
din davas1 diye biiyuk bir clava ilc kaq1 kar~1yay1z.
Ahlak elden gitmcktc, Allah korkusu kalmamaktadu·.
Bunlan halletmediks:c huzur is:indc ya~ amam1za ve
ilcrlemcmizc imk:tn var nn? Bundan dolay1, sizlcri al-
clatmak i~in ilk okul1ara konmu~ olan din dersini ihya
dmeklc berabcr, bunun orta okullanm1za. lisclerimi-
zc ve hattft yi_iksck okullanmtza tc~mili gcrcklnckte-
dir. Camisiz kiiy, minarcsiz cami kalmamaltchr. Biz
bunlan yapaca.~JZ. Bunun is:in, rcylerinizi hize verrne-
niz kafidir .. . Bundan da Allahm hirli.~i kaclar eminiz.
Hcpini~i savg1 ik sclilmlanm.»

III
Ahmct kullibc girer girmcz oturdu, cebindcki clcr-
gilerdcn birini t;Ikardt masaya scrcli . Kcndini oyala-
maya ~ah$tyordu. Kendi yaZJsmm bulundugu sayfa-
Y' a~maktan s·ekiniyordu. Oysa ki ne kadar istiyordu
yaziSllll okuyup da iistLindc sere scrpc clii5i.inmcyi. Ya-
dlrganaca k yanlan ncrclcri olabilirdi acaba .. Her va-
kit oldugu g-ibi: ~chre bu ini~indc de cllcri ayaklan-
na dola~mt~ti. Bcrberdcn s:tktp Kayali"nm dukkamna,
oradan da kuliibe ko~mu~tu. (:iinkii, arabadan mer m-

- 180-
 KALKINMA MA.SALI

mez maarif katibi Memi~'c rastlanu~, Memi~tcn «ne

var nc yok'?» diye bir ~ey soracakkcn,
«Scni maarif memuru bekliyordu gunlcrdir. He-
men git kulube giir!» diyen hir bildirisiyle kar~tla~­
nu~ t1.
Dalgm bir halde dergiyi suzerken, garsonun se-
siyle aytldt:
«Seni Maarif Mcmuru istiyor kar~t ki:i~ede.»
Gitti memurun yanma.
«Kaymakamla gorii~ccegiz. Bir dakika, ~u oyunu
kapataynn hemen gidelim.» dedi memur.
Oyun bitincc c;:tktilar. Kaymakamhk makamma
do.~ru yi1riiduler HiikC11net caddcsinden.
Makamdayc!t b.ymakam bey, iyi kar~dadt Ah-
mcdi. Yazarlt~m iyi bir ~cy oldugunu soylcdi ilk pc-
~in. Du hususta kcndisinc elinden gelcn yardunlan
da \ apacakt1. Dcrgidc pkan yazilanm okumu~tu.
«Fakat Ahmct Bey!>l dedi. «Sade kotu taraft giirc-
rek yazmamah bir yazar. Scnin yazdanm okuyunca,
kotiimser oldug·un kanaatt belirdi bcndc. Otekilcr hele
melc, ama o bit hildycsi ciddcn acaip kac;:mt~. Koyli.i-
miiziin bitli oldugunu hie;: tahmin ctmiyorum. Oldugu-
nu farzetsek bile, bunu mccmua sayfalannda dallan-
clmp budaklanchrmakla climizc hic;:hir ~ey gec;:mez.
Bitten kurtulmanm c;:aresi onu yazmak olamaz. Boyle
bir dcrdimiz varsa ~ayet, ondan kurtulmak ic;:in c;:arc-
ler aramamtz gerekir.»
(,aylar geldi.i;ekinc c;:ekine, korka korka ic;:iyordu
Ahmet.
Maarif memuru:
«Bizim okullanmtz yazar yeti~tirmek t<;m at,"d-

- 181-
 KALKINMA MASALI

mamt~tlr, aslmda» dedi. «~imdiye kadar yazdanlan

okursal: yctcr de artar bile. Onlann ustiinc yazacak
ba~ka nc var ki?))
Kaymakam si.irdiirdii konu~mayt:
«Bizdc Abdulhak Hamittcn ba~ka nc ~air yeti~ti
zatcn, ne de yazar. Nc de ycti~ir ustunc. (:iinku o,
dunyada bcnzeri olmayan bir ktymcttir. <;ok okurdu
birkere. Okudugu ic;in o kale gibi ~iirlcri yazard1. Me-
scla Faruk Nafizi cle alahm, o oylc mi ya? Ne okur,
nc du~iiniir. l~te yazdtgt ~iirler de meydanda duruyor.
Hem btraktt artJk, yazmtyor. Okumayan yazamaz da,
Abdulhak Hamit isc omruniin son deminc kadar yaz-
dt. Dahiydi. 0 ... ))
Maarif Memuru aldt:
«Bcndcniz de aym fikirdcyim efendim. Ostclik
Abdulhak Hamit bqcr hayatmm en buyiik konusu
olan a~kt, kalbinin butun prpmtiSlyle terenniim ct-
mekte dehasmJ kabul ettirmi~ ve ~airi azam mertcbe-
sine yiikselmi~ bir ~airdir.))
Kaymakam hirer sigara ikram etti. YaktJlar.
Maarif memuru kaldt~b ycrden clevam ctti:
«Bir de giirii5 meselr.:si var efendim. Mescli't, koy-
Jiilerin askerlik sevgisi, Allah scvg-isi, clinine haghhgt
vc misafirpcrverligi yazdmah yaZilmca dcgil mi?»
Ara vermedcn ba~ladt kaymakam:
«Ahmet Beyin dikkatini c;ekmek isteyi~imiz bun-
dandtr zaten. Bizim kiiyliimuzun ruhunda oyle bir
asalet vardtr ki, kendisi ac; olur, cline gec;en bir yiyc-
cegi misafirine saklar. Mesela, kendisi ycmez yumur-
tasmt da, bir misafiri gelince c;tkanr ortaya... Asa-
let bu' kadar olur ... »

-182-
 KALKINMA MASALI

Zile bash. Gclen odaoya: ....

«Emniyct amiri ycrindeler mi bak da haher vcr!>,
dedi.
«Ba~iishine. »
Odao gidince Ahmede dondii: «Yamld1gmtza
inamnahsmtz. Tecriihe sahihi oldt!lu;a bu hususlara
clikkat t:(lccc~iniz ~iiphesizdir. Bu ruh zcnginligini in-
cedcn inccye dilc getirmck, eli kalcm tutan her va-
tanda~m boynuna hor~tur ... »
Kap1c1 g-cldi.
«Ycrindclcr cfcndim.»
«Peki git sen! .. »
Gene Ahmerlc dondu:
«Buyurun Ernniyct amirine kadar gidclim. Vali
bcyin dircktiflcri var galiha siiyleyccek sana.»
Gitlilcr. Ahrncdi t<Jmtttktan sonra pktp gitti kay-
r:ukam. Emn!yct :tmiri ik ba~ ba~a kalmca sikihnt~,
aym zamanda heyccanlamm~tt. Di~lcri hirbirine vu-
ruyor, hacaklan tir tir titriyordu hcyecanmdan. Put
gibi durmu~tu <lmirin kaq1smda.
Amir, g(izli"tldcrini taktp yukardan a~agt vc a~a­
i-hclan yukan siizdiikten sonra:
«Ahmct Tczc,· scngin dcmck, diyc iinlcdi. Demck
kiiyliiler bitli, <;Iplak ... Oylc mi? Sen ne kan~l­
vorsun kiiyliiniin bitinc, kirine"? Devlet senden mi aktl
:dacak! Scninlc mi hilccek koyiin durumunu? Allah
~,ana azok akt!. vcrmi~se eger, neden iyi yolda kullan-
mazsm onu? Bunu mu ogrcttiler sana okudugun mek-
tcpte?»
Terden yakasmm JslandJgmJ farkediyordu. K1-

- 183-
 KALKINJ14.A MA3ALI

JHrdiyamiyor, sikildtks:a stkihyordu. Cans1z bir direk-

tcn farln yoktu. Adam kendini dinledikten sonra:
«Hangi mekteptc okudun sen?» diye sordu.
«Koy Enstitiisiindc.» diyebildi yava~s:a. Sesi de
ktsilmi~h durdugu yerde.
«Htmmm! .. »
Hayli sessizlikten sonra:
«~u odaya ges·, bckle orada!» diyerck bir kap1
giisterdi Ahmedc. «Komiser gelincc ifadeni alacak.
Sonra Savnhga gideceksin ... » Gosterilen odava ges:ti.
Orada buldugu kirli bir sandalyaya altJ kcndini. Ka-
fasl i!>lemcdigi gibi, kolu bacagt da i~lemiyordu .. Bii-
t iin viicudu stop deyip durmu~tu. Don en dolaba hie;
akh ermiyordu helc. ~a~sa ~a~amaz, kapa kas:amaz
durumbra dii~mii~ti.i.
Bu ins<mlann da ipleriylc kuyuva inilmczdi. Gc-
~-cn yd l-Ltlkevimk kiiyciili'd, kolu ba5kam hir iigrcl-
l)l('llin de ha~nn nckr !"·e!Pti~Li: Hafl:uh hir kcrc
«Kii:lli Cecci)) v;t!ll•rm;Jk k:tr;Jr>m ddJrnttz,ll ii.e,rcl-
. men. Once Yiincli!tl Kun!lu itiraz cimis. kiiyliikrin
i~leri vok ch ~;i;:in lopLmlmlZ<~ mt gekcck diyc i~:i aLt-
va iilm;·_:!:l,·c!I. Ciihn( hulmu;:l;mlt IH"•ylc hir dii~.!·:ncc­
\·i. «Nc ;>!•b; kiivli·, topl:tntl(lan: a~;kcrlik ckrc:i vcr;e-
n:z h·11; i .. » ckrli!er.
i\ma, 1Jii' 11",-rak, hir vcnilc~c kn~;u~ nnt 11ctlir,
1oplantt _!'t.mkri t1khm ttldtnt chluyordn salon. $chrin
pazan per5cmbc oldugundan, kiiyliilcrin s:o.~·u <,:ar~am­
barbn gclirlerdi. (~ar5;m;b:.t :'k~amhn ~·ok uygundu
tnplant' ir:in. Karar cb hu sckildcydi. Nc olursa ol-
sun ivi bir ha~L:mgJ<:tl lm. Halkcvi salonu cskiyccek
de~·ildi va. na~b. h;s: fayda gctirmcsc vtllardtr clt51!1-

- 184-
 K AL K I N M A M A .S A L I

i:lan gordiikcri yapmm i~ini de gormek, orada otur-

mak firsahm buluyordu koyliiler.
Bu gecclerdc, iince koyliilerin bildig·i oyunlar.
Ti'lrki.iler gi.ire~ ~ekilleri tesbit edilip, her koyiin gclc -
nckleri digcrlcriylc kar~tla~tmltyordu . Bunlardan ha-
rckct edilcrek koyliilere bazt basit bilgilcr verilmeyc:
t,alt5tltyor, daha s·ok da dinsel destek verilcrek giiniil-
leri ho~ edilmek isteniyordu. Halk egitimi falan dcyip
durduklan harckctin bir ~qidiydi. Kiiylii ayaklarma
kadar geliyordu. l~te koyli.iyc yarar «mataht» olanlar
~·1kanp satabilirlerdi.
Fakat, az zaman sonra nc almaya, ne satmaya fn-
sat kalmadan bir fcryat ba~ladt «Salon bitlendi, ki)y-
liileri ddcdin! .. » Bu ses. bu toplanttlann yaptlmasma
br;11 ': ercnlcrle l>irliktc. ilcri gclcn ti.iccar, hakkal vc
«:1 mil'» krdcn .!tcli~:ordu. Nc rk olsa zor gclmistir olm
nlm:1 zl:mn gclip oray1 doldnml <1brt. ldeal midca!.
~11J1:1 ;!li IIC'II'! .. Ncrdcyse aralannda fark kalm:.lyacak-
1;, Bii vlesi de \Ckilmezdi gayri.
<diitlcndi Halk::vi!» siizi'1. cs:lsl aranmacl;m 1><· -
~:un:J v:lvihnmlll. Kiiyciiliik kolu h:1.)ka111 kahul c! -
mivordu yalmz:
«Salnn bitlendi mi?)) diyordu.
«Bitlcn(li de ~: (iz mii!»
«Kiivli.ilcr hitli clcmck?»
«TC1vmvor cfcndim, kaymvor! .. »
«Pcki. nylcysc yardm1 cdin de du·: nLkte cck-
linl I hll;:cvi ,1i.»
Yan!Im ctmc1~i hclcdi~·c<kn de i s t ~· · : di. Hi~· k; :,1-
scdcn h ir ses ,<:clmedi. Kiiyciiltik kolu i!c hilmcin n ,:
knlimun vc nc kur•nmmun cl birli,~·i edcrek . kiiylillc -

- IRS --
 KALKINMA MA.SALI

rin bitten kurtanlmalan is:in bir pre aramalan ileri

siiriildi.i,giindc isc af a! af al baki,;tm~lardL
((Pcyg-ambcr miyiz iimmet kaytracakh> diye cuk
oturtmu~lanh IM 1. Kcndilcri de oturad ii~tiilcr kts:la-
nnm iistiine.
Gers:ckten, lJ.f mtydt yani bunlar. Neymi~, koylii
bi !ten kurtanl acak. «Ulan Allah gcikten inse gene
.Litten kurtaramaz kiiyliiyii. Onun ~amuru onunla ka-
nlmJ~. Strtmcla bit gczinmezsc rahat edemez» diyor~
larch.
Hzdkcvinin kaptst boylece kapand1. ..
(\~imcli, ya ~imcli ... » diyc dii~iindii oturdugu yer-
clc. Den kijyliilerde bitin gtvtl gtvtl kaynadtgmt yaz-
dtm. DugTu. Onlar da ki.iyhiler bitlidir, bitsiz rahat
cdcmczlcr diyorhr. Aynldtgtmtz nokta, bugiin «var»
olan, ) ann c;:tkarlan gcrcgincc «yok» olabiliyor. Koy-
lcr olmu~ bir yaz - boz tahtast. .. »
Kapt ~!'.~ddt, ~i~man, tuluk gibi bir komiser girdi.
Ahmcdin davranmasma vakit kalmadan.
«Kalk ayaga» dedi. «Maznun oturmaz. !fade ve-
rccebin ... »
Daktiloya bir kagtt takt1. Ahmet put gibi dikili-
vordu gene ...
IV
Kiimedekilerin birbiriyle ilgilendigi yok. Laflan
rm bitti, yoksa koye yakla~tiklan ic;:in Ia£ faslmm
bitip i~e giri~me vaktinin yakla~ti).\"Im mt dii~iiniiyor­
lar, ncdir, her biri yolun bir yerinden, yere bakarak
sallana sallana yiiriiyor. Ellerindeki pkmlar ta~ma­
mtyacak kadar agtrhk veriyor. Hele kiic;:iik bir ila~
I

- 186-
 KALKINMA MASALI

sand1g1 var. Nastl edip de koye ula~tiracaklanm bile--

miyorlar. Gidecekleri koyden de biri var aralannda.
Eskiden polislik yaptigm1, s:ok iyi giinler gordugiinii
anlatiyor. «Ama hcpsi yalan oldu ~imdi» diyor. «Ka-
zigi kaktik buraya. Bir adimlz kald1: Pulus beri Pu-
lus (ite, Ad1mla sammla Pulus derler bana.»
Yiiriirken ortahgm scssizligini bozuyor Pulus:
«Hem teker gibi liram1 ald1 herifs:ioglu, hem de
yolnn 01·tasma buakip gitti. ~eerden yayan gelmey-
ncn ne fark1 var yolun yansmda inmenin?»
Dogruydu. tls:eden bucaga dogru gcr;en kamyon-
cu, liralanm almt~, yol aynmma buak1p gitmi~ti on-
Ian.
Hasan biraz dinlenmelcrini istiyor. Arpas1 yolun-
mu~ bir tarlaya saparak oturuyorlar yolun kiy!Slna.
Pulus g-ene s(iyleniyor oturur oturmaz:
«Tcker gibi liram1 ald1 da ... »
Kulaklan ugulduyor. Sessizlik. fc;:lerine i~lemek
if>tivor.
«Ah kiiyler ah !»
Diyor Hasan. Hasandan ba~ka iis: arkada~I daha
var: Mevlut, Salim, Ordal. Diirdu de koyci.iliik Ko-
misyonunun iiyelcri. Pulus'un kiiyune gidiyorlar.
Pulus bovlu boyunca uzanm1~ arpa tarlasma, din-
leni,:ordu. Elindeki pkm1 da yashk yapm1~ bal)mm
altma. Hasan, bir biiyuk kesek pan;asmm iistiine
oturmus diisiiniiyor. Sol elini <;enesine dayam1~, ote-
ki eliyle yakmmdaki hir s:iirtiik dikeninin dallanm
kopararak kokluyor.
«Ne giizel kokuyor ~u c;:ortiik» diyor koklarken.
«Evet» diyor Mevlut ccc;:iirtiik c;:ok giizel kokar!»
Ordal:
-187-
 KALKINMA MA.SALI

«(:i.irti.ik bu mu?» dedi ve uzun uzun baktt az ge-

ridcn.
Hasan VC Mcvliit Simdi 1stanbulda yuksck ogre-
nirnlcrini yaptyorlar ama dogma 'bi.iyiimc kiivlii olduk-
larmt si.iyliiyorbrdt. Salim de kiiy hayatmt yakmdan
bildigi ve koyliileri ~ok sevdigini soyliiyor. Koyde ara -
zileri vc koyun siiriileri varmt~ babasmm. Bazan gi-
dcrmi~ eskiden.
Ordal ise ilk bu gidccekleri koyii gorecekmi~, kiiy
olarak. Yasst bir ta~m iistiine mendilini sermi~, elhi-
,;csinin ktvn~masmt (inlemek i~in bedenini dimdik tu-
tarak oturnyordu.
Komisyonlan kurulaii iic,: ay kadar olmu~tu. Erck-
lu·ini ozctlcmck gerckirsc, mcmlckct gcn<;lig·i, {)zellik -
k 1·iiksck ii.~rcnimde bulunan iilki.icii gen<;lik arasm-
(b, kiiylcrirnizc vc koy mcselelcrinc kaqt ilgi uyan-
d mnak. Ki·, yc k iiI tlir vc hareket giitiirmck. Bi r<;ok
al~mlanL~ iiydmlahn s(·,,·Jcvlcr vcrcrck onlarm uvu -
~ukld:lannt gid ermck . Bir d e. kiiylc rdc ara$ttrma \'~1-
par;; k bot bol m a lzcmc toplamak.
Bijtim Turk gcw;li~inin en hiiyuk davasmtn.
kiiylcrimizi kalbndmna <}ttvast olnuf;una yiircktcn
inammslardt. Simdilik en biiyi'tk dilckleri. bu gidi~tc
kiiyliiylc kayna~abilmek. onlar i<;in yi.ircklcrinin na-
stl tutwitu.~unu anlata bilrnck v e hundan sonraki gc-
li ?lcr ic;in de tcrnd olac1k ctkiyi h1r::tk arak iyi hir ha5-
langtc; yapmaktt. ~
Komi.o,yonlan kurulur kurulmaz, kiiye g idecek
malzemenin ne yolla edinilece,g·ini incelemi~ti. Birc;ok
veri c:rc ba~ vurulmu$ , ecza depolanndan sandtk san-
cltr ilas-lar verilmi$ti emirlcrine. tlkin, koyliilerin sos-

- 188 -
 KALKINMA MA.SALI

yal hayatmdaki basitligi degi~tirmcnin nasil mi.irn-

ki.in obcag1 hakkmda, tanm alanmda, koylcrdc ne gi-
hi yeniliklcr yap1lmasi gcrcktigi hakkmda ilim adam-
lariylc dcgcydc bulunarak, siiylcvlcrinc tcmcl olacak
hi lgilcri toplamt~lard1.
Kiiyliiylc kayna~arak, onlarm i~inc kan~arak ya-
~~l)'I~Iannt ,·akmdan giirmck vc en iincmlisi de bu ara-
da onlara ctki yapmak, faydali olmak i~in katlam-
yorlarch bu yollara. ~imdi bin;ok arkada~an da bun-
Jar gibi, uiktilcri ugTuna, iitcki b(iJgclcrcle yo\ tcpiyor-
Jarc!I. llk kurulu~un ::nnucu olarak, istcdikleri ~c­
kildc ~Ikaman11~lardi yola. Gclccck t;:;til mcvsimi ir,:in
kiiyc gcn~li~in ak1h halindc gitmcsi saglanac<tk, daha
s·ok kiimclcr <;Ikaciiktl Anadoluyzt. Aynca. sag-hk. ta-
rim bilgileri gotlirmcnin, baz1 siyas! sonmlan kiiyhi-
niin anlayacay;t ~cJ,ildc yonnnlamamn d1~11Hla. piycs
oynayacak tiyatro ekiplcri, konscr vcrecek rntizik
ekiplcri vc cbha aida gclebilccck alanlarda fayda sa~­
lamak it;in c;:qitli ckiplcr ~:1bcakt•.
«Kalk1yor muyuz arkada~lar?» dedi Orela!.
Her halde ~ok rahats1z olmu~tu ta~m iisti.inde put
gibi otura otura. Epivce de oturup kahm~lard1.
Kalkt~blar.
Sand1g1 Pulus kucakladt hu kcz. Kendi ki)ytinc
gitmiyor muydu zaten bu ila~lar. Ta~ISln varsm, yol-
lannm hcpsi altJ kilometre zatcn aynm yerinden ko-
yc kadar. Ncrdeyse yan el!nek iizercler. Az sonra biri
al!r s<.mcllgt, ondan i)tcki ahr. Derkcn bakarlar ki kii-
ye varl'vcrmi~lcr.
(:Jkmlann da sandtktan kaltr yerleri yok agn·-
),kta. Yiiriidiik~c daha a~ag1 sark1yor koll<1n .

- 189-
 KALKINMA MASALI

«Kagtdm agtrhgt hi~bir ~eyin agtrhgma benze-

miyor» diyor Salim.
Mcvliit:
«Gers:ekten oyle!l>
«Ama ... » diyor Hasan «bir de kiiyc yeti~tirildi
mi bu s=tkmlardaki bro~iirler, bu yorgunluklar tczce
unutulur o vakit. ~~ckilcnlerin kar~lSlnda, ytgmla in-
sanm sagltga, bilgiye kavu~mast var ... »
Ordal diyor ki:
«Soylcyeccklcrimizi; bu bro~iirlerde okuyacaklart
yaztlarm da dcstcklcmcsi s:ok iyi olacak. Hele Mars-
h all yardnmndan bastian ~u sagltk bro~iirleri koyliiye
yol giistcrmcktcn yana birebir. Mcsela «Vercm Onle-
nebilir» adlt bro~iirlcrde o kadar ktsa ve anla~thr ~c­
kilde anlattlmt~ttr ki konu, bunu okuyan insanm vcre-
me yakalanmast kolay kolay miimhm olmaz .. »
Mcvl(It giizlerinin iisti.indeki tcri ~;ilerken:
«K1ymct bi<;:ilmcz bunlara» diye do,grulad1, «kiiy-
liiniin clindc, koriin degncgi gibi bir ~cy olacaklar..»
«!~ten vakit bulurlar mt, ya da vakit bulsalar
okuyacak, anlatacak kimse var mt diyc dii~iiniiyo­
rum» diyor Hasan. «Kadmlara bunlan duyurmak, an-
latmak, benimsetmek de miimkiin degil, ya da s:ok zor
olacak gibi .. »
Konu~ulanlan dinlemekte olan Pulus:
«~ey var koyde» diyor. «Ahmet ogretmen. 0 okur
dinletir. Her zaman oyle eder zaten.»
«Koyiiniiziin ogretmeni mi?» diye sordu Hasan.
«Haytr koyliimiiz ya, Budak'da ogretmenlik edi-
yor. Yazm da burda duruy()r. .. >~
«lyi, onunla da gorii~iiriiz. Bize yardtmt olur mu,
nastl bir adam?»
- 190 --
 KALKINMA r•,L\SALI

«Ncbliyim, zaran yok .. »

Salimin kaf:.tsma t~tkthm~ olma!J, Hasar~m okuyup
anlamalan miimkun degil dedigi:
«Onlar hikaye» diyor. «Ki.iyluniin cahilligi, anla-
mazhgt, inadt hep ztppkttlann hikayesi. Gi.ireceksi-
niz birazdan, deuiklerimin dogru oldugunu. Giirup de
imrencccksiniz.»
Hasan:
«lmrendigimiz birs:ok ~eylcr vardtr» diyor, «Na-
za, cilveye, is: s:ckmeye ... »
Soziinu kesiyor Ordal. Ho5una gidiyor lafm ag-
zmt degi~tirmesi. Boyle cdilmesc yol da koyar insa-
na.
«Kalb vurmasma, as:t!tp scrpilmeye, siizgiin ba-
kt~lara, buzbag·t ~i~esinc benziycn bacaklara ... n diyor.
Salim:
«Bunlan bir dergide okudugumu samyorum» di-
yor.
«Uydurmuyorum» diyor Hasan. «lmrcnil-?cek
~eyleri stralamt~lardt, ben de orada okudum. Ama,
as:1hp scrpilmelet·, si.izgiin bakt~lar, i~ve ... Helc helc
buzbagt ~i$esine benzer bacaklar bulunacak mt baka-
lnn gittigimiz koyde? .. »
Oflaya oflaya en onden giden Pulus:
«Yok, beyler buralarda kadmlar ~alvar gtymtr-
lern diyor gcri bakarak. Bu arada Hasan htzlamyor,
Pulusun kucagmdan sandtgt ahyor.
«Koyde hasta, yarah s:ocuk var mt?» diye soruyor
on a.
«Eysik ohu mu koy yerinde, bulunur begimn di-
ye kar~thyor Pulus. Sonra soruyor:

-191-
 KALKINMA M.A.SALI

«Nc var ki bu sancllgm i~incle?»

Hasan soyli.iyor:
«Oksijcn, tcncliirc!iyot, sttma ve iiksi·n·i.ik hapla-
n. Tiirlii mclhemln .. Pamuk. sargu>
<dyi iyi.»
«Varsm bacaklar gori.inmesin. Gi.iri.inmeyen ~cy­
lcr hakkmda daha iyi, daha geni~ dii~i.ini.ili.ir sere ser-
pc. insan, kafasmda istedigi giizclligi verir ona» di-
ycrck, dcminki bacak hikayesini kafasmda gcli~tir­
mcktc oldugunu bclirtti Salim.
Hasanm alnmda ter, damlalar halindc biiyiiyordu
yiiriidiik<;c. Kucagmdaki sandtgt sag biigriinden ag-
dmp sol biigriinc yasladtktan sonra ba.'imt Salim'e <;c-
virdi:
«Evct, gen,:cgi gi.izdcn trak tutunca, ne kadar uy-
durursan uydur, giclcr. Bazt ~i~man kadmlar olur tu-
luk gilJi; onlann bacaklan da kiloluk ~i~c ayarmda-
dtr hani. Kiiydc $i~man adam bulunsun sanmam ama.
hay£tlindcn insanm bcdcnini clc ~i~ircbilir isteyen.»
«Nasd istcrsc o bi~im anlatamaz 1111 anlatan.
I I em hikayc kuruluktan kurtulur.»
Hasan soluyordu. Sanchgt gene Pulus aldt kuca-
-~mdan. Terini silc sile Salime yakla$ti o:
«Dostum 1» dedi. «0 olmasma olur, uydurulmast-
na uydurulur, bir $eycik demem. Gi.ini.in birinde de
gcn;:ek kendini, gi.izi.imi.izi.in it;ine ba~a bata bize kabul
cttirir. Gcr<;egi inkara kalkt~amaytz.»
«Gcrt;ek mi?» diyor. Ordal orta yere «hani imrc-
nilccek ~eyler saytyorduk, onlar gerc;ek degil mi be:
Ayna gibi gogiisler, beni op diye oynayan dudaklar.
Uyumla oynayan takkeli ikizler, kalc;alar... Bunlar

- 1D2-
 KALKINMA MASALI

gcn;ek dei;il mi Hasan ... Ger~·ek deyince hemen koy

mii gclmcli akla?.»
Aytnyor Hasan:
«Tatlt ger~ekler, act gcrs;ekler!»
«Tath gen;:eklerin her parc,:asmt bir vitamin ~e~i­
dine benzeten karikatiirciiyii akhrna getirdiniz gene»
deyince Ordal, hangi tat!t ge;-s:eklerin karikatiiriinii
yaphklanm sordu Hasan:
«Bayagt; boyun, bogaz, eli!, dudak, gogiis, bacak ..
rcsirnleriydi.»
«Ku~ ti.iyi.i do~eklerde.»
Arkasm1 gctirmedi Hasan. Sustu.
Ki)ye de iyicc yakla~rnt~lardi Yakla~nll~lardt da
nc kelime, birka.; tavugun klilh:-tktcn kas:masmdan, iki
zagar'm canstz iirmelcrinden sonra, ki)yi.in kly!Sindaki
okulun oniinde buldular kendilerini.
Okul avlusunun s:evresi kara s;opur ta.~lardan al-
s:ak bir duvarla s:cvrilmi~ti. Duvarm yanmda bir yere
toplamp otlll'dular. Ne yapma!tlardt ~imdi ilkba~tan?
i.:;tc sessizligi ilc iig·lc stcagmm karanhgma giimiilmi.i~
olan kiiy, soluk almadan, kar~!larmda durup duruyor-
du. Avlunun is: yamnda bostan otlan, chcu;umcci vc
lSlrganlar yer yer ti.imsekler yaptyorlar. Baknnstz bit:
bahs:c gibi avlu, Bir koye benzetcbilir insan onun clu-
rumunu.
Alt yandan yorgun yorgun bir <;ay gc<;·iyor. · Ka-
rabudak'm «Kara su» yu. lki yanda siij!;i.it <Jga~hn gii-.
runuyor.
«Oraya giclelim» cliyor Pulus, «Siigut giilgesi hi.i-
tiin gi)lgelerden serin olur. Kiiyiimii~ iyidir. Akar su~
yu, sog·i.idii, golgesi Val:. Bakmaym yaz gi.inii hoyieoL:-
duguna. Gi.iz g-elincc bu havlinin is:i temizlcnir, s:ocuk-
- "1-93·-
 KALKINMA MA.SALI

lar Civ!ldamaya ba~lar. l~ler bitince ktzlar delikanh-

lar yaztdan yabandan s;ekilir gelir. Koy koy olur. .. >>
Onlcrinden, strtma testileri baglam1~, agulan yiiz-
leri sanb oldugu is;in gens: mi koca m1 belli olmayan
kadmlar ges;iyor tek ti.ik. Qaya su doldurmaya gioip
geliyorlar.
Siigiit golgesine mi gitmeli kalktp, burada 1111
oturmah biraz daha, yoksa koyiin is;ine mi girmeli? ..
Kafalanm bu anda ugra~hran ~ey, bu basit soru
idi muhakkak. Kimsenin ortaya bir fikir athgt yok-
tu ama.
Salim paketini as:h bu dalgmhk, sessizlik, daha
dogrusu dinlenme amnda. Bir taktm s:ama~tr vardt
paketinde, di.iriili.i. <;ama~tr diiri.isiiniin altmda iistiin-
de gazeteler, dergiler vardt. Hafta ve Y elpaze Dergi-
leriydi iki~er tane.
Hafta'nm kapagmda, kt~· iistii yangelmi~. onun-
deki incir yapragt kadar golge saytlmazsa, pnls:tp-
lak bir kadm resmi vardt. Az once yolda sozi.i edilmi~
olan tath gen;:ckleri andmyordu. Bu tsstz yerdc, tepc-
den hrnaga kapah giyinilen bu ellerde, kavrulan du-
daklariyle bu kapak resimlerine baktyorlar, her iki
anlamda susuzluklan azahyordu. ts:inden s:1k1p geldik-
leri ycrleri filim gibi gozlerinin oni.ine getiriyordu san-
ki bu resimler.
«Bunlarm is:indeki resimlerden gostererek halka,
iyice kapah giyinmenin kotiiliiklerini anlatsak nas1l
olur?» dedi Salim.
Biikiilmii~ gazeteleri kan~hrmakta olan Ordal,
oradaki tek ve kiimeler halindeki Diinya Giizellik
Kralis:eligiyle ilgili resimleri gostererek:

-194-
 KALKINMA MASALI

«Zannedersem onlar as;1k kas:ar birdenbire gi.is-

tcrilince.» dedi. «Once bunlan gostermeli, ne dii~iin­
diiklerini sormah. His: bi.iylc giyinenler gi.iriip gi>rmc-
dik!erini, gi>rselcr nasd kar~dayacaklanm ~nlay1p
clinlemeli . Neier dediklerini yatarsak, malzcmt> de
olur bizc.»
«Evet» dedi Hsan, «bunbn yaparken Salim de
fotograflar;m;zi s:ekcr kiiyliilerle.»
Ordal:
«Bir ta~la iki ku~ vurmu~ oluruz. Kalkmma on-
ciileri ya da Anadoluyu ad1m ad1m gczen kahraman
milliycts:iler demeli resimlerin altma da!>> dedi.
«Kalkahm i:iylcyse, ne duruyoruz?» dedi N!evh''tt.
Toparlamp kalktJlar. .
Okulun iid yanma dolamnca dar bir sokagil gir-
diler. Az ilerlediler, ag;1t s:1ghk sesleri gelmeye ba~b­
d! kulaklanna. Kar~Ida, birbirine biti~ik clamlarm iis-
tiinde yiizlcrcc insan yigilmt~ , kayna~tp duruyordu.
Sanki hcpsinin inim inim inledigi santlmh viiksclen
S:Ig·!tktafl. Kii ydc k!m var kim yok oray a birikmi~ an-
la./Ilan. Hcle kirmccikler gi.iriinmiiyordu demindcn be-
ri ortabkda.
Hasan bili yordu ki.iydeki kom~uluk vc oli.im ka-
IIm anlanncl<' birle~me durumlanm:
«Kiiy iin i!nemli bir ki~isi olmi!~ olm<>.h?» dedi.
Hcpsi aym kamda birle~tiklerini giisterdiler, ba~
s;Alhyarak.
lleri do.U:ru yakla~Irken, oradaki y1g·mdan ~ogu
gormii$tii onlan.
Pulus cl etti, orllara dogru yiiriidii birkas: ki~i.
«Ne var Vel'a nc oluyor, kom~ular toplanmt$ ge-
ne?»
- 195-
 KALKINMA MA.SALI

«Sonna Pulus, \ :inko 'nun konur okiizii i.ildi.i . Gc-

cedcn beri albasnu~ gibi (.inko. Tiim scrscm oldu
cvindckilcr aglayt aglayt.»
<<Demc Vel'a!»
<<Demesi boyle. Dizlerinc vurup, bagmp duru-
yorlar halen. Kesmeye bile elleri varmamt~, mundar
etmi~ler. Musmul olsa gom~ulara dag·tt!rdt da cline
bi raz enck gcs:erdi .. . »
Hayretlc dinleycn Salim:
<<Neee?» dedi «iilen iikii:.:c mi agltyorlar biiylc.
Ben de bir insan iiliisii var sanmt~ttm'? .. »
«1nsana bu kadar aglamr mt bcyim!» dedi Vel'a,
«insan iiliincc aznk aJeti yaptltr; sonra da yunur yt-
kamr kaldmltr ; her 1;cy biter. .. l>
«Allah Allaaaaah!»
«lnsan dcdigin nedir ki kiiy ycrindc . Bak ~u da-
nnn ba~ma: si.'11·iiyncn vclecl var: Kum gibi kaymyor.
Ama (~inko yinni scncclc zor s:iftlcdi o iiki.izlcri . Tam
yinn i sene ko~turdu gurbct daglannda . El is:inc ka -
I'J~ttm dcrkcn. iki eli bii~ ri.indc kaldt. .. »
Kalaba!t~tm i\:inden, kasketl i, bol pac;:all, Flrl kIt
hiri chha yi'rri'rdi.'t onbra do gru . Onlarm vabann ol-
dPklarr IH:sbclli ycli. /
«Ho~ gcldiniz ;!l· kada~lar» dedi. «Ben Ahmct. .. »
T c k tek cllcrini stktt hepsinin .
<<Ho5 bulduk... »
«Ho~ bulduk ... » '
«Ho~ bulduk ... »
A!nnet C'kin ta rlasmdan gclmckteyken oraya sap-
nu~tl. Pa~alan pttrak dikeniyle stvab, clleri ~atlak
~atlath.

- 196-
 KALKINMA MA.SALI

Onlar da kendilerini tamthlar. Koye gelmekte

ereklerinin neler oldugunu anlathlar.
«Hclc eve gidelim de bir dinlenin» dedi Ahmet.
Eve g-iderken dertle~tiler:
«Koy davastyla ug-ra~mak kolay olmuyor» diyc
siivlendi Ahmet.
l~lerinden hir klSim ba~lanm salladilar «evet»
dercesinc.
Hasan:
«Bir clava ugruna ba~mt verenler var dostum, oa-
ha bizimkiler nedir onlarm yamnda. Halkm, anlayt~­
stzltk yi.izi.indcn pkardtgt ufak tefek gi.i~li.ikler.»
«Bir de otekiler, halkt anlaytp bilmeden yonet-
me.~e c;ah~anlar vardu· ki hi~ kimsenin. gtk demesini
uvr,un hulmazlar. yerden vere c;alarlar adamt>> dedi
Ahmd.
«Konw;mantzda \ok r;ekmi5lcrin hali var Ahmd
Bey?» r

«Maalesef» dedi Ahmd. «cpiv serencam gT<,"ll"-

dik.>>
«Meslcj\"inizden olmadmtz ya?»
«Maalescf aytrdtlar dostum» dive, gene iiziintl.ty-
lt· karl>tladt Hasamn sorusunu.
((Simdi?»
«Arpa tarl<1~t. .. n
«Nastl olur?»
((Aslma doni·,~;,.»
Sabahlcvin di)rt-bc~ Va5larmdaki i~e vitmcven
rocuklaroan bir kalahaltk doldurmustu mevclant. 0:1
kadar da ihtivar vardt elleri asal1. Meydana hakan
tbm ha5Iannda bit·bc; kadm da gi)ri.iniivnrdtt.

- 197-
 KALKINMA MASALI

Hasan; basta olanhr vcya cvindc hastast bulu-

nanlar olup olmp.dtgmJ wrdu. Vardt hastast olanlar.
Eksik olur muydu. Otcki kiiylcri de dii~uncrck,_ eldeki
haplann bir losmmt dagtttt Hasan.
Saiim konu~maya ha~la<.ll sonra. Uzun u:mn laf
cdip kafa patlatrmyaca11·mt, yalrm: bir iki hususa do-
kunmakta kiiylulcr i~in fayda unH!u~·unu siiylcdi. Ce-
l)inc!cn, s;ok cskickn lnztrbnmt} bir kag·tt c;tkararak
~iiyle dcvam ctti ~nma:
«VatammJZJn bu tarihl kii~csindc, mukaddcsatt-
!\;~ vc ~anh mazisir..c b~~lt kciylu vatanda~lanm!
Hnzur ve hiirriyct dolu havasmdcm milli ruhumu-
w doldnrdugumuz bu topraklar i.izcrinde vc-kar!a vc
V<lzife a~:byla ya·;;un<tl:ta n!du[;unnzc!<~:1 ~uphcm yok-
tur. Tarihin Turke surattrn asttgt ve hayat ufuklanm
karartttgt hir gi.indc, bu korkun~ karanhktan fayda-
hnarak, mcckniyctin mana ve meziyetlerini unutup
d;.:, narncrtcc gazahmt iizerimize yagdtrmaga koyu-
hnlara nastl bir ders vermi~sek, bugiin de aym mu-
k?ddcs topraklar iizerinde medeniyetin nurlu ufukla-
nna do.~ru luzla ilerlcmerhiz elimizdedir ve hizler bu-
nu y<:pacagtz.
lnsaniycti, ihtir;>.<;];mna ve kiifli.i idcolojilerinc
kurhan ctmek istcyenlcr vc maddenin, menfaatin tg-
rcn~ mcrdivcnlcrinc tmnanmak i~in mert vc ~erefli
bir millctin kanmt i~mek isteyenler nastl hayal suku-
tnna ugTaml~:lars~. cchalet vc g-erilik. de ytlmaz azmi-
miz oni.inde clbettc dizc gelecckle;·dir.
Bizim en kutsal gorevimiz hep vatan olacakttr.
En bi.iviik gayemiz, vatam omuzlanmtzda yiikselt-
mek ''e hiir, mutlu bir vatan haline getirmektir.

- 198-
 KALKINMA MASALI

Biz, vatanmuz iistiinde milletimize ve hiir insan-

ltga ~crefle hizmct ettigimiz siircce, sizler huzur ve
mutli!luk is:indc ~ah~m, uykunuzu rahat uyuyun ...
lnsan!Igt vc medcniycti, dii~tii~·ii vah~ct us:urumun-
<bn kurtaracak olan daima bizleriz ... »
A!kt~landt, gogsii gururla doldu Salimin.
Az sonra, yanlarmda koy bcks:isi Caynal lsma-
ytl oldu.~u halde, tuttular Pasakh Mandama kiiyiiniin
yo! unu ...

- 199 --
 Kalkmma si:iylevleriyle yurt alantmtzm
cJolup ta~ttgt bu on yll sonunda Mahmut Ma-
kal'tn ki:iylerimizin bugunku durumunu orta-
ya koyan yeni bir kitabt. «Kalkmma MasaiP>
admt ta~tyan bu kitabtyla yazar, son on yll
boyunca yurdumuzda en <;ok tekrarlanan kal-
kmma savlan yaldiZir.m altmdaki gerc;egi en
a<; tk, be lirli i:irnekleriyle gi:izlerimizin onLine
sermekted ir.

Maka l'm ger<;eklerin olanca sertligini,

actligmt ve <;tplakltgmt duyuran anlaltmtyla
•Kalkmma Masalt»nda c;e~itli ac;llardan yan-
sttttgt ger<;eklerimizi, insanoglunun aya ula~­
ttgt bir strada okumak yuregimizi iki katlt
burkuyor. Makal'm kitabmda dile gelen ger-
c;ekleri butl.in yurtsever aydmlar gi:izi:inunde
tutmali, bu sorunlann c;i:izumlenmesine gucu-
nun yettiqince yardtmCI olmaltdtr.

Ahmet Koksal (imece Dergisi)

On Lira