www.zaluu.

com
www.zaluu.com
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Гэмтэл гэдэг нь гадны хүчин зүйлийн

гэнэтийн нөлөөгөөр хүний бие организм
анатомийн хувьд бүрэн бүтэн байдлаа
алдаж, физиологийн хувьд хэвийн үйл
ажиллагаагаа гүйцэтгэж чадахгүй болохыг
хэлнэ.
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Үйлдвэрлэлийн
• Аж үйлдвэрийн
• Хөдөө аж ахуйн

Үйлдвэрийн бус
• Тээврийн
• Ахуйн
• Гудамжны
• Спорт
• Зориудын
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

• Механик • Ил • Нэвтэр • Шууд

Хүндрэлээр
Үүсгэх хүчин зүйлээр

Шинж байдлаар

Эрхтэнтэй харьцах байдлаар

• Илчийн • Битүү сэн үүсэх
• Цахилгаа аюул
ны
• Нэвтрэ
• Сэтгэл
эгүй • Ойрын
санааны аюул
• Туяаны • Хожуу
• Төрөлтий үүсэх
н
аюул
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Гэмтэл
Олон
Ганц эрхтний
Нийлмэл Хавсарсан
эрхтний

Нэг төрлийн олон Хэд хэдэн гэмтээгч

Нэг ба хэдэн эрхтэн
Зөвхөн нэг эрхтнийг эрхтнийг хамарсан. хүчин зүйлсийн
хамт гэмтэх.Ж:зүүн
хамарсан.Ж:Элэгний Ж:Зүүн гарын бугалга нөлөөгөөр олон эрхтэн
гарын бугалга шууны
няцрал,бугалганы шууны хугарал гэмтэх.Ж:Ясны хугарал
хугарал тархины
хугарал түлэгдэлттэй хавсарсан
гэмтлтэй хамт байх
байх
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Альч гэмтлийн үед үзүүлэх тусламж нь

яаралтай байна. Яаралтай тусламжийн гол
зорилго нь:
Амь нас амьдралыг аврах
Айдсыг арилгах
Эмнэлгийн тусламж яаралтай үзүүлэхэд оршино.
Аливаа гэмтэл нь ихэнхдээ олон эрхтний
дутагдал гэмтэл үүсгэдэг учир анх үзэхдээ
хурдан , бүрэн үзлэг хийж анхны тусламжийг
яаралтай үзүүлэх шаардлагатай болно.
www.zaluu.com
www.zaluu.com
www.zaluu.com
www.zaluu.com
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Гэмтлийн үеийн яаралтай тусламжийг 3 үе шатаар

үзүүлнэ.
I үе шат:
◦ Биеийн байдлыг үнэлэх, амь насанд аюул бүхий
гэмтлийг олж илрүүлэх
◦ Яаралтай тусламж үзүүлэх. Анхны тусламж яаж
үзүүлэх ,юуг нь эхлээд хийх вэ? гэдгээ сайн
тогтоох
◦ Яаралтай тусламж үзүүлэх
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

II үе шат:
 Гэмтсэн бусад эрхтнүүдэд арга хэмжээ авах

 Өгүүлэмж зовиур шаналгааг тодруулах

 Бүх биеийн үзлэг хийх
 Яаралтай шаардлагатай шинжилгээнүүдийг
бүрдүүлэх
 Дараагийн шатны өвөрмөц эмчилгээнүүдэд
бэлтгэх хийх
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

IIIүе шат:
 Эмчилгээ
 Хүндрэлийн эсрэг арга хэмжээ
 Шинж тэмдгийн эмчилгээ
 Эмнэлэгт хэвтүүлэх
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

I.I Илрүүлэх :
 Амьсгалын зам бөглөрсөн эсэх
 Амьсгал саадтай эсэх
 Цусны эргэлтийн алдагдал байгаа эсэх

I.II Яаралтай тусламж үзүүлэх:

 Амьсгалын замыг чөлөөлөх
 Амьсгал цусны эргэлтийг сайжруулах

 Гадуур цус алдалтыг тогтоох

 Оврогын эсрэг арга хэмжээ авах
 Амьдралын чухал эрхтнүүдийг хянах оношлох
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Шокийн Глазго үнэлгээ

Байдал Хариулт Үнэлгээ
Нүдээ нээх Өөрөө нээх 4
Дуудахад нээх 3
Өвтгөхөд нээх 2
Огт нээхгүй 1
Хөдөлгөөний Тушаал гүйцэтгэх 6
хариулт \дуудах Өвтгөлтийг мэдэж 5
өвтгөхөд эсэргүүцэх
хариулах\
Жирийн нугалсан 4
байдал
Жир бус нугалсан 3
Жир бус тэнийсэн 2
Хөдөлгөөнгүй 1
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Дуу ярианд Зөв баримжаатай 5

хариулах яриатай
Зөв бус холбоо 4
муутай ярих
Утга холбоогүй үг 3
хэлэх
Бувтнах төдий 2
ярих
Огт дуугүй 1

Хамгийн дээд үнэлгээ 15

Доод үнэлгээ 3 байна.
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Шаардлагатай бүх шинжилгээг бүрдүүлэх

 Төвийн хураагууруудад гуурс тавих
 Шулуун гэдэсний үзлэг хийж, давсагт
катетр тавин үтрээний үзлэг хийнэ
II үе шатанд авах арга хэмжээ:
II.I Хугарал мултралыг цэгцлэх
II.II.Өгүүлэмж авах:гэмтлийн шалтгааныг
тодруулах.Үүнд:
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Урьд нь өвдөж байсан өвчин эмгэг, хагалгаа

гэмтэл тодруулах
 Харшилтай эсэх
 Хэрэглэдэг эмийн тухай
 Хоол хүнсний талаар архи дарс хэрэглэсэн
эсэх
 Эмнэлэгт ирэхээс өмнөх тусламж
үйлчилгээний талаар
 Гэмтлийн механизм
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

II.III.Бүх биеийн үзлэг

Аминд халтай шинжүүд болон яаралтай
үеийг өнгөрсний дараагаар бүх биенд
дээрээс доош, гаднаас дотогш нүцгэн
биений үзлэг хийн бусад эрхтэн мөчдөд
гэмтэл байгаа эсэх, хавсарсан өвчнүүд
сэдрэх магадлал байгаа эсэх физиологийн
хэвийн үйл ажиллагаа алдагдсан эсэх г.м
тодруулна.
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Хэвлийн лаваж
 Рентген
 ЭХО

II.IY.Төгс эмчилгээнд бэлдэх

 Зөвлөх эмч мэргэжилтнүүдээс зөвлөгөө авах
 Дээд шатны эмнэлэгт шилжүүлэхэд бэлдэн
зөөвөрлөлт хийх
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

III.Эмчилгээний зарчим:
1. Амьсгалын замын бөглөрөл

Шалтгаан
Толгой хүзүү нүүр Гадны биетээр Хамар залгиурын
Ухаан алдах
гэмтэх бөглөрөх цочмог үрэвсэл харшил

Шинж тэмдэг

Амьсгалгүй байх Шуугисан исгэрсэн амьсгал сонсогдох

Авах арга хэмжээ

 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Хүзүүний Бүтэлт
гэмтэл үед бөглөрөл
Бэхэлгээ хийнэ Цагаан мөгөөрсөн хойлойд гуурс
тавина

Толгойг хажуу тийш болгоно

Трахеостомия

Доод эрүүг ангайлгана

Гуурсаар коникотомия
Гадны биетийг авч нус цэрийг
соруулна

Агаар дамжуулагч тавина Коникотомия

 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Амьсгалын дутагдал
◦ Нарушения вентиляция
◦ Хийн солилцоо хийж чадахгүй болох ө.х цулцан
капиллярын мемран гэмтснээс
◦ Цусны эргэлт хямраснаас цусаар хий
зөөвөрлөгдөхгүй болох нь амьсгалын дутагдалд
хүргэнэ.
◦ Өвчин :
Няцрал
Хавирга өвчүүний гэмтэл
Өрцний урагдал
www.zaluu.com
www.zaluu.com
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Амьсгалын дутагдлын эмчилгээний зарчим:

Цээжний гэмтлийг хаах Хиймэл амьсгал хийх

•Цээжний хөндийд гуурс •Ам-ам
О2 өгөх тавих •Ам-хамар
•Шарханд тостой боолт хийх •Маскаар

Уушигны цусан Цээжний хөндийн хий

хангамжийг шалгах шингэнийг гаргах
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

2. Цусан хангамжийг шалгах:

 Оврого \шок\:
1. Цус багадалтын:
 түлэгдэлтийн үед үүсэх цус багадалт
2. Цус алдалтын
 цээжний цус алдалт
 хэвлийн цус алдалт
 хэвлийн ар хөндийн\1500 мл\
 чөмөгт ясны хугаралаас үүсэх цус алдалт\500-1000
мл\
3.Зүрхний гаралтай
4.Үжлийн мэдрэл-хордлогын
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Цусан хангамжийн алдагдлын үеийн эмчилгээ

Гадуур цус алдалтыг тогтоох

•Даралттай боолт хийх

•Чангалуур тавих
•Даралттай хувцас өмсгөх \100-1500 мл \

ЭЦХ\ОЦК\ ихэсгэх

•Трендленбургийн байрлалд байрлуулах

•Цус сэлбэх
•Кристалл ба коллойд уусмал сэлбэх

Шинж тэмдгийн эмчилгээ

•Ацидоз
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Гэмтлийн үеийн яаралтай тусламжийн үеийн

хяналт:
 Зорилго:
 Эмчилгээний үр дүнг тооцох
 Цаашдын эмчилгээний тактик боловсруулахад оршино
 Хяналтыг дараах байдлаар хийнэ.
Ухаан санаа сэргэсэн байх
Шээсний гарц
Зүрхний агшилтын байдал\хэм,хүч,зэрэг\
Артерийн даралтын үзүүлэлт
 ЭКГ
 Төвийн венийн даралт
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 III.III. Шинж тэмдгийн эмчилгээ гэмтлийн

хэлбэрээс хамаарна.
 А.Хугарал
 Ясны бүрэн бүтэн байдал алдагдахыг хугарал гэж
хэлнэ. Хугарал нь орчны зөөлөн эдийн гэмтэл, хаван,
няцрал ,цус хуралт, том судас мэдрэл, шөрмөсний
тасралт , урагдалт г.м гэмтлүүдтэй байнгын хавсарсан
байдаг онцлогтой.
 Ангилал:
Ил гэмтэл
Битүү
Энгийн
Няцарсан
Олон гэмтэл хавсарсан
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Оношлогоо:
Үзлэг
Зовиур:
Тухайн мөчөөр хүчтэй өвднө гэнэ
Хөдөлгөж болохгүй байна
 Тэмтрэлтээр:
Тухайн мөчний хөдөлгөөн хязгаарлагдсан
Хүчтэй өвдөлт илэрнэ
Арьсан доор цус хурсан
Хавдсан
Эмгэг хөдөлгөөн илэрсэн байна
Рентген :2 проекцоор зураг авна.
КТ ба МRI
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Эмчилгээ :
 Хавсарсан гэмтлийн үед ясны гэмтлээс илүү цээж
хэвлий, тархи, нугасны гэмтэл байгаа эсэхийг нягтлан
яаралтай тусламж үзүүлнэ.
 Хөлний гэмтэл:
Дунд чөмөгний хүзүүний хугарал-өвчтөн явж зогсож
чадахгүй, хөл нь гадагш эргэсэн нөгөө хөлөөсөө богино
болсон “өсгий наалдах шинж” гарна. Өвчтнийг хатуу орон
дээр хэвтүүлэн гөлтгөнөн боолт , ясан татлага хийнэ.
Татлагатай 6-8 долоо хоног хэвтүүлсний дараа хос таягтай
босгоод өвчтэй хөлийн хуруугаар дэмжиж гишгүүлнэ .5-6
сарын дараа бүтэн гишгүүлнэ. Гөлтгөнөн боолтыг 3-4
сарын дараа авна. Хэлтэрсэн гэмтлийн үед мэс заслын
эмчилгээ хийнэ.
www.zaluu.com
www.zaluu.com
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Түнхний үений мултрал:

◦ Түнхний үений тогоо гүнзий зарим чиглэлд
хөдөлгөөн нь хязгаарлагдмал үений уут холбоос
нягт бэх, олон давхар булчингаар бүрхэгдсэн
зэрэг анатомийн онцлогоос мултрах нь
харьцангуй ховор байдаг ч хөсөг тээврийн осол,
өндрөөс унах, морь малнаас унахад ихэнхдээ
тохиолдно.
Ар талын Урд талын

• Дээшээ \сүүжний • Дээд талын\умдаг

дэлбээ тийш\ руу\
• Доошоо\суудлын яс • Доод талын\сүүжний
руу\ нүх рүү\
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Дунд чөмөгний толгой ихэнхдээ арагшаа

дээшээ мултрах нь элбэг байдаг.

Хөл нь түнх Түнх Түнх

Хөл нь үл

Урагшаа дээшээ
Арагшаа дээшээ

Арагшаа доошоо

Урагшаа доошоо
өвдөгний үеэр
мэдэгдэх төдий
өвдөгний мэдэг өвдөгний
нугаларч үеэр эрс гадагшаа үеэр
цавиараа нугаларч нугаларч,
хавчигдан эргэж урт
эрүүл алцгар
дотогшоо болсон юм
эргэсэн байна. хөлийн гуян байрлалд
дээр унасан шиг байна гадагшаа
байна. эргэсэн
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Эмчилгээ:
Нугасны мэдээ алдуулалтаар мөрлөж оруулна.
Өвчтнийг гэдрэг харуулан хэвтүүлж туслагч нь
сүүжний 2 талын дэлбээн дээр дарж аарцгаар
хөдөлгөөнгүй байлгана. Эмч 2 гараараа хөлийн
шилбэ өвдөгний орчмоос барьж түнх өвдөгний
үеэр атийлган хөлийг хавчих байрлалаар салтаа
тийш нь шахаж гуяыг шилбээр нь хөшиж гадагш
нь эргүүлээд дараа нь хөлийг түнхний үеэр
огцом тэнийлгэхийн зэрэгцээгээр алцайлгаж
дотогш нь эргүүлнэ. Мөрлөж оруулах арга ч
байна.
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Өвдөгний үений гэмтэл:Тойгны хагарал, няцрал

илүү их тохиолдно.
 Шинж тэмдэг:
 Өвдөгний үеэр хавдна
 Үенд цус хурна
 Эмзэглэл ихтэй
 Няцарч хоорондоо салсан байвал завсар гарсан
 Холбоосууд тасраагүй бол хөлөө нугалж, жийж,жийсэн хөлөө
өргөж чадна.
 Хагархайгаар салаагүй байвал засах гэж оролдох хэрэггүй
хамгаалалт чиг, гөлтгөнөн боолт хийгээд 7 хоногийн дараагаас
хөлөөр гишгүүлж 3-4 долоо хоногийн дараа гипс авна.
 Хагархайн завсар 0,5 см-ээс их байвал мэдээ алдуулалт хийсний
дараа 2 талаас шахаж эвлүүлээд тойгонд цагираг хийж бооно.
 Хэрэв эвлэрэхгүй салж холдоод байвал мэс засал эмчилгээ хийнэ.
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Аарцаг ясны гэмтэл:Автын ослын үед үүсэх

нь элбэг. Их хэмжээний цус алдахын
зэрэгцээ ШБЗ-ын эрхтний гэмтэл хавсарч
тохиолдох нь элбэг.
 Оношлогоо:Рентген болон КТ
 Эмчилгээ:
◦ Хэвтрийн дэглэм
◦ Өвчин намдаалт
◦ Цус шингэн сэлбэх
◦ Яаралтай мэс засал
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Гарны гэмтэл:
◦ Мөрний мултрал

Анатомийн
Шалтгаан Ангилал Хүндрэл
онцлог

Чөмөгний толгой Атгаал чөмөгний

,далны тогоо толгой анатомийн
Арагш нь хажуу хоорондын Доошоо буюу хүзүүгээр хугарах
тийш нь дарж унах тохироо муу суга руу Атгаал чөмөгний
том жижиг
Үений урд доод
товгорууд тасрах
талын хэсгийн
уут,холбоос сул Урагшаа Үений тогооны
ирмэг сэлтрэх
Гадагш гэнэт • Далны хошуу
Үеэр огцом нарийн сэртэнгийн
хүчтэй эргүүлэх
хөдөлгөөн хийх Булчин шөрмөсүүд
• Эгмийн доорхи
шаардлага их тасрах,хавчигдах
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Шинж тэмдэг Эмчилгээ

• Өвчин их • Эвийн аргаар засах

• Үений хөдөлгөөн эрс • Кохер
хязгаарлагдсан • Гиппократ
• Араас нь харахад гар нь урт • Джаниледзе
болсон мэт • Бэхлэх
• Эрүүл гараараа өвчтэй гараа • 2-3 сар бэхэлгээ хийнэ
барьсан байдалтай
• Мэс засал
• Хэлбэр нь алдагдсан
• Атгаалын чөмөгний толгой,
• Үений тогоо, чөмөгний толгой анатоми, мэс заслын хүзүүгээр
чөлөөтэй баригдна хугарч тасраад үенээс эвэрч
• Хүндэрсэн тохиолдолд хаван гарсан үед
ихтэй, цус хурсан
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Бугалганы хугарал
 Шууны хугарал
 Хурууны ясны хугарал
 Шивнүүр ясны хугарал, мултрал
 Ерөнхий эмчилгээ оношлогооны зарчим ижил:
Гаднаас хараад оношлох боломжтой
Рентген 2 проекцоор
 Эмчилгээ
 Анхны тусламж
 Эмнэлгийн тусламж
 Чиг барих
 Гипс тавих
 Бинтэн боолт
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Нуруу нугасны гэмтэл

Нуруу нугасны гэмтэл

Анатоми Ангилал
• 32-34 нугалам бүхий биеийн • Тогтвортой
тулгуур • Нугас дарах аюултай
• Хүзүү –С • Багана нурууны ар өврийн
• Сээр-Тh бэхэлгээ тасарснаас
• Бүслүүр-L • Тогтворгүй
• Ууц-S • Аюул багатай
• Нугалам хоорондын мөгөөрс • Холбоос гэмтээгүй
• Цагираг болон тууш холбоос • Шахагдсан
• Бяцарсан
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Шинж • Хаана гэмтснээс шинжүүд

илэрнэ
тэмдэг • Хөдөлгөөн хязгаарлагдна

• Рентген
Оношлогоо • КТ
• MRI
•Корсет
•Хэвтрийн дэглэм

Эмчилгээ •Чиг
•Нурууны бэхэлгээ
•Физик эмчилгээ
•Хөдөлгөөн дасгал
•Мэс засал
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Тархины гэмтэл
Ангилал Шинж тэмдэг Эмчилгээ Анхаарах зүйлс
Оношлогоо
• Тархи доргих •Ухаан алдах • Хэлбэрээс •Согтуугаар гэмтэлд
•Тодорхой хугацааны
• Рентген хамаарна орсон
• Тархины хөнгөн
үйл явдлыг санахгүй
• КТ • Хүйтэн жин тавих •Зүрх судас, тархи
гэмтэл
байх нугасны архаг хууч
• Хүндэвтэр • Тайван хэвтүүлэх
•Толгой эргэх • MRI өвчтэй хүмүүс
• Хүнд •Өвдөх
• Өвчин намдаах
•Бусад эрхтний хүнд
• Тархи дарагдаж •Бие сулрах • Доплерограф • Хаван буруулах гэмтэлтэй хавсарсан
няцрал •Нойргүйдэх ия • Тайвшруулах тохиолдолд
давамгайлаагүй •Нүдний угаар өвдөх • Бариа засал •Хүзүүний булчингийн
•PS,АР хэлбэлзэх • Ангиография хөшингө илэрсэн
• Тархи дарагдаж • Бариа засал
няцрал
•Мэдрэлийн талын • Нүдний уг • Боолт хийх
•Өөрөө татгалзсан
шинж
•Гэмтэл авснаас 6
давамгайлсан дурандах • Мэс засал
цагийн дотор
нугасны хатгалт
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Толгойн хүнд гэмтлийн арга хэмжээ

 Глазгогийн үнэлгээ ≤8 голомтот шинжтэй
буюу шинжгүй
◦ Зүрх судасны байдлыг дэс дараатайгаар түргэн
үнэлээд яаралтай унтуулж интубаци хийх
◦ СО² -ыг жирийн түвшинд байхаар зохиомол
амьсгал хийх
◦ Тайвшруулах ,булчин сулруулах
◦ Гавлын доторхи венийн даралт ихсэхээс
сэргийлэх
 Толгой доошлуулж байрлуулахгүй
 Хүзүүний бэхлээсээр судас дарахгүй байх
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

 Судсанд шингэн сэлбэхийг хязгаарлах

 Судсанд 1г/кг тунгаар маннитол 20 минутын
турш дусаах
 Фуросемид хийх \шаардлагатай бол\
 КТ хийх
 Мэдрэлийн мэс заслын эмчийн зөвлөгөө авах
 Глазгогийн үнэлгээ>8
 Тайвшруулах, интубаци хийхэд бэлэн байх
 КТ хийх
 Мэдрэлийн мэс заслын эмчийн зөвлөгөө авах
 www.zaluu.com
www.zaluu.com

Анхаарлаа хандуулсанд
баярлалаа.