Professional Documents
Culture Documents
9.सार्वजनिक खरिद ऐन २०६३ PDF
9.सार्वजनिक खरिद ऐन २०६३ PDF
np
g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt eO{ ldlt @)&$.@.* b]lv k|f/De ePsf] .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
2
www.lawcommission.gov.np
-ª_ æk/fdz{ ;]jfÆ eGgfn] s'g} cWoog, cg';Gwfg, ;e]{If0f, l8hfOg, 8«O{ª,
;'kl/j]If0f, tflnd, k/LIf0f ug]{ sfd, ;ˆ6j]o/sf] ljsf; jf o:t} k|s[ltsf
cGo af}l4s jf k]zfut ;]jf ;Demg' k5{ .
-r_ æcGo ;]jfÆ eGgfn] ;jf/L ;fwg, pks/0f jf dfn;fdfg ef8fdf lng],
9'jfgL ug]{ jf dfn;fdfg dd{t ;Def/ ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ .
-5_ æaf]]nkqÆ eGgfn] ;fj{{hlgs lgsfon] vl/bsf nflu k|sfzg u/]sf] ;"rgf
cg'?k ;f] lgsfon] tf]s]sf] 9fFrfdf af]nkqbftfn]] k]z u/]sf] d"No v'Ng]
sfuhft, k|:tfj jf b//]6 ;Demg' k5{ .
-h_ æaf]nkqbftfÆ eGgfn] vl/b sf/afxLdf efu lng af]nkq k]z ug]]{ jf ug{
;Sg] s'g} JolQm, kmd{, ;+:yf jf sDkgL ;Demg' k5{ .
-em_ æaf]nkq ;DaGwL sfuhftÆ eGgfn]] af]nkqbftfn] d"No jf k|:tfj jf b//]6
e/L jf tof/ u/L k]z ug{sf nflu af]nkq cfXjfg ug]{ ;DalGwt
;fj{hlgs lgsfon]] tof/ u/]sf]] lnvt ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
af]nkqbftfnfO{ lbOPsf] lgb]{zg, :k]l;lkms]zg, gS;f, l8hfOg, sfo{If]qut
zt{x? -6d{; ckm /]km/]G;_, sfo{tflnsf, d"NofÍgsf cfwf/, kl/df0f ;"rL,
;Demf}tfsf zt{x? / o:t} cGo sfuhft ;d]tnfO{ hgfpg]5 .
-`_ ævl/b ;Demf}tfÆ eGgfn] ;fj{hlgs lgsfo / cfk"lt{stf{ jf lgdf{0f
Joj;foL jf k/fdz{bftf jf ;]jfk|bfosaLr bkmf %@ adf]lhd ePsf] vl/b
;DaGwL] ;Demf}tf ;Demg' k5{ .
-6_ æ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{noÆ eGgfn] bkmf ^$ adf]lhd :yflkt
;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{no ;Demg' k5{ .
-7_ æclwsf/ k|fKt clwsf/LÆ eGgfn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod
adf]lhd vl/b ;DaGwL sfo{ :jLs[t ug{ clwsf/ k|fKt clwsf/L ;Demg'
k5{ .
-8_ æhdfgtÆ eGgfn] s'g} sfd 6'ª\uf] gnfu];Dd ;'/If0f afkt /flvPsf]
;'/If0f hdfgt /sd -l/6]G;g dgL jf cg{]i6 dgL_ ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] af]nkq hdfgt jf sfo{;Dkfbg hdfgt jf cGo s'g} sf/0fn]
;'/If0f /fVg' kg]{df ;f] afkt /flvPsf] /sd ;d]tnfO{ hgfpg]5 .
-9_ æljz]if kl/l:yltÆ eGgfn] ;'Svf, cgfj[li6, cltj[li6, e"sDk, af9L, klx/f],
cfunflu h:tf k|fs[lts jf b}jL k|sf]k tyf dxfdf/L jf cfsl:Dfs jf
3
www.lawcommission.gov.np
ck|Toflzt ljz]if sf/0faf6 ;[lht kl/l:ylt ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] o'4
jf cfGtl/s åGå h:tf kl/l:ylt ;d]t nfO{ hgfpg]5 .
-0f_ æ:yfgLo txÆ eGgfn] :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% adf]lhd ul7t
ufpFkflnsf, gu/kflnsf jf lhNnf;ef ;Demg' k5{ .
-t_ æ;+o'Qm pkqmd -HjfO06 e]~r/_Æ eGgfn] b'O{ jf b'O{eGbf a9L sDkgL Jff
kmd{x? ldnL ;+o'Qm jf 5'§f5'§} bfloTj ;lxt s'g} sfd ug]{ sfo{nfO{
hgfpg]5 .
-y_ æPh]06Æ eGgfn] s'g} :jb]zL jf ljb]zL JolQm, kmd{ jf sDkgLsf] Ph]G;L
lng] JolQm, kmd{ jf sDkgL ;Demg' k5{ .
-b_ æPs tx dflysf] clwsf/LÆ eGgfn] ;/sf/L lgsfo tk{m sfo{fno k|d'vsf]
xsdf If]qLo sfof{no ePsf]df ;f] sfo{fnosf] k|d'v / If]qLo sfof{no
gePsf]df ;DalGwt ljefusf] ljefuLo k|d'v, If]qLo k|d'vsf] xsdf
;DalGwt ljefusf] ljefuLo k|d'v, ljefuLo k|d'vsf] xsdf ;DalGwt
dGqfno, ;lrjfno jf cfof]usf] ;lrj, ;lrjsf] xsdf ;DalGwt
ljefuLo dGqL jf /fHodGqL / ;+j}wflgs cË jf lgsfosf] ;lrj jf
k|zf;sLo k|d'vsf] xsdf ;DalGwt ;+j}wflgs cË jf lgsfosf] k|d'v /
cGo ;fj{hlgs lgsfosf] xsdf vl/b ug]{ lgsfoeGbf Ps tx dflysf]
lgsfosf] k|d'v / To:tf] lgsfo gePsf] cj:yfdf To:tf] ;fj{hlgs
lgsfosf] ;~rfns ;ldlt jf o:t} cGo lgsfo ;Demg' k5{ .
-w_ æbft[ kIfÆ eGgfn] låkIfLo jf ax'kIfLo ;Demf}tfåf/f g]kfn ;/sf/nfO{
C0f jf cg'bfgsf] ?kdf j}b]lzs ;xfotf pknAw u/fpg] s'g} ljb]zL
d'n's jf cGt/f{li6«o jf ljb]zL ;+:yf ;Demg' k5{ .
-g_ æ/fzgÆ eGgfn] g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an jf g]kfn
;/sf/n] tf]lslbPsf ;/sf/L sd{rf/L, c:ktfnsf lj/fdL, sf/fuf/sf
y'g'jf / kz'k+IfL cflbsf] vfgfsf ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] tf]lslbPsf]
lhG;L ;Demg' k5{ .
-k_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf
tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
#= o; P]g adf]lhd vl/b ug'{ kg]{ M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] vl/b ubf{ o; P]g adf]lhdsf]
sfo{ljlw k"/f u/L vl/b ug'{ kg]{5 .
4
www.lawcommission.gov.np
-!s_ k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ ePsf] ;+:yfsf] ;/sf/L sf]if k|of]u u/L vl/b
ubf{ ;f] xb;Dd o; P]g adf]lhdsf] sfo{ljlw k"/f u/L vl/b ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ / -!s_ sf] k|lts"n x'g] u/L ul/Psf] vl/b ab/ tyf cdfGo x'g]5 .
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt eO{ ldlt @)&$.@.* b]lv k|f/De ePsf] .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
5
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b–@
vl/b sfo{sf] lhDd]jf/L / vl/b ljlw ;DaGwL Joj:yf
$= dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ / ;]jfsf] ljj/0f tof/ ug'{ kg]{ M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] dfn;fdfg,
lgdf{0f sfo{ jf ;]jf vl/b ug{' cl3 To; ;DaGwL :k]l;lkms]zg, of]hgf, gSzf, l8hfOg,
ljz]if cfjZostf Jff cGo ljj/0fx? tof/ ug{' kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljj/0f tof/ ubf{ To:tf dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ jf
;]jfsf] ;Da¢ j:t'ut k|fljlws tyf u'0f:t/hGo ljz]iftf / sfdsf] cfwf/df tof/ ug'{
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd ljj/0f tof/ ubf{ dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ jf ;]jfsf]
ljz]iftfx? :ki6?kdf a'lemg] u/L pNn]v ug]{ csf]{ s'g} pkfo gePsf] cj:yfdf afx]s s'g}
vf; a|f08, 6]«8dfs{, gfd, k]6]06, l8hfOg, k|sf/, pTklQ jf pTkfbssf] gfd pNn]v ug{
;lsg]] 5}g .
t/ To;/L pNn]v gu/L gx'g] cj:yfdf s'g} vf; a|f08, 6]«8dfs{, gfd, k]6]06, l8hfOg,
k|sf/, pTklQ jf pTkfbssf] gfd pNn]v u/L æ;f] ;/xÆ eGg] zAbx? pNn]v ug{ ;lsg]5 .
-$_ af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhftdf dfn;fdfg jf lgdf{0f sfo{ jf cGo
;]jfsf] k|fljlws jf u'0f:t/hGo ljz]iftfx?sf] ljj/0f / k/LIf0f -6]l:6ª_, dfls{Ë, Kofs]lhË,
n]alnË jf k'i6Ls/0fsf] k|df0fkq -sgkm/ld6L ;l6{lkms]6_ ;DaGwL cfwf/ jf ;Í]t jf
zAbfjnL pNn]v ubf{ To:tf] dfn;fdfg jf lgdf{0f sfo{ jf cGo ;]jfsf] sfd;Fu c;Da4 x'g]
of]Uo af]nkqbftfnfO{ vl/b k|lqmofdf ;xefuL x'g s'g} lsl;dn] afwf k'¥ofpg] jf cf}lrTo
ljgf k|lt:kwf{nfO{ ;Lldt ug]{ u/L ljj/0f, cfwf/, ;Í]t jf zAbfjnL pNn]v ug{ ;lsg] 5}g .
%= nfut cg'dfg tof/ ug'{ kg]{ M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] s'g} klg vl/bsf] nflu tf]lsP
adf]lhd nfut cg'dfg tof/ ug{' kg]{5 .
t/ lgdf{0f sfo{sf] xsdf afx]s Ps nfv ?k}ofF;Ddsf] vl/b ug{ nfut cg'dfg
ug{' kg]{ 5}g .
-@_ ;fj{hlgs lgsfon] pkbkmf -!_ adf]lhd tof/ ePsf] nfut cg'dfg tf]lsP
adf]lhd cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
%s= :jLs[t ug'{ kg]{ M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] bkmf $ adf]lhdsf] ljj/0f / bkmf % adf]lhdsf]
nfut cg'dfg tf]lsP adf]lhd :jLs[t ug'{ kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
7
www.lawcommission.gov.np
-#_ ;fj{hlgs lgsfon] b]xfosf] sfd ug{sf] nflu vl/b ;DaGwL sfo{af]em / sfo{
k|s[ltsf] cfwf/df 5'§} dxfzfvf, zfvf jf OsfOsf] :yfkgf u/L vl/b clwsf/L tf]Sg' kg{]5 M–
-s_ vl/b of]hgf tof/ ug]{,
-v_ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{non] tof/ u/]sf] gd"gf af]nkq ;DaGwL
sfuhft -:6\of088{ ljl8Ë 8s'd]06_, gd"gf k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhft -
:6\of088{ lk|Sjflnlkms]zg 8s'd]06_, gd"gf vl/b ;Demf}tf ;DaGwL
sfuhft -:6\of088{ sG6«ØfS6 8s'd]06_ df ;fdfGotof ;f/e"t?kdf
km/s gkg]{ u/L cfjZostf cg';f/ k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhft, af]nkq
;DaGwL sfuhft / vl/b ;Demf}tf ;DaGwL sfuhft tof/ ug]{,
-u_ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{non] tof/ u/]sf] gd"gf k|:tfj dfu
;DaGwL sfuhft -:6\of088{ /]Sj]:6 km/ k|kf]hn_ df ;fdfGotof
;f/e"t?kdf km/s gkg]{ u/L cfjZostf cg';f/ k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj
;DaGwL sfuhft tof/ ug]{,
-3_ vl/b ;DaGwL ;"rgf ;fj{hlgs ?kdf k|sfzg ug]{,
-ª_ k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhft, af]nkq ;DaGwL sfuhft ljt/0f ug{] jf
k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj ;DaGwL sfuhft k7fpg],
-r_ k"j{ of]Uotfsf] k|:tfj, af]nkq jf k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj k|fKt ug]{ /
To;nfO{ ;'/lIft tl/sfn] /fVg],
-5_ kg{ cfPsf k"j{ of]Uotfsf] k|:tfj, af]nkq jf k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj
d"NofÍgsf] nflu d"NofÍg ;ldltdf k]z ug]{ / d"NoflÍt af]nkq :jLs[ltsf]
nflu k]z ug]{,
-h_ k"j{ of]Uotfsf] k|:tfj, af]nkq jf k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj :jLs[ltsf] ;"rgf
lbg]],
-em_ sfo{ ;Dkfbg hdfgt lng] / To;sf] k/LIf0f u/L ;'/lIft tl/sfn] /fVg],
-`_ vl/b u/]sf] dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ jf ;]jfsf] u'0f:t/ k/LIf0f ug{]
u/fpg],
-6_ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{non] dfu u/]sf] hfgsf/L / sfuhft
pknAw u/fpg], /
-7_ tf]lsPsf] cGo sfo{ ug]{ .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] sfd ubf{ jf u/fpFbf vl/b dxfzfvf, zfvf jf OsfO{sf]
lhDd]jf/L tf]lsPsf] clwsf/Ln] ;DalGwt ;fj{hlgs lgsfosf] k|d'vsf] :jLs[lt lnO{ ug'{
kg]{5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhd :yfkgf ePsf] vl/b dxfzfvf, zfvf jf OsfO{sf] k|d'vsf]
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
10
www.lawcommission.gov.np
!)= af]nkqbftf jf k|:tfjbftfsf] of]Uotf M -!_ af]nkqbftf jf k|:tfjbftfn] vl/b ;Demf}tf k|fKt
ug{ b]xfo adf]lhdsf] of]Uotf k"/f u/]sf] x'g' kg]{5 M–
-s_ af]nkqbftfn] af]nkq ;DaGwL sfuhftdf plNnlvt of]Uotfsf cfwf/ jf
vl/bsf] nflu k"j{ of]Uotf lgwf{/0fsf] sf/afxL rnfOPsf]df k"j{ of]Uotf
;DaGwL sfuhftdf plNnlvt of]Uotfsf cfwf/, /
-v_ k|:tfjbftfn] k|:tfj ;DaGwL sfuhftdf plNnlvt of]Uotfsf cfwf/ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd af]nkq ;DaGwL sfuhft jf k|:tfj ;DaGwL sfuhftdf
of]Uotfsf cfwf/ pNn]v ubf{ k]zfut / k|fljlws of]Uotf, pks/0fsf] pknAwtf, ljutsf]
sfo{ ;Dkfbg, laqmLkl5sf] ;]jfsf] Joj:yf, hu]8f kf6{k"hf{sf] pknAwtf, sfg"gL ;Ifdtf,
ljQLo ;|f]t / cj:yf, k]zfut s;"/ u/] afktsf] ;hfo / o:t} cGo cfwf/x? pNn]v ug{
;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cfwf/ pNn]v ubf{ s'g} vf; ju{sf lgdf{0f Joj;foL,
cfk"lt{stf{, k/fdz{bftf jf ;]jfk|bfosn] dfq efu lng kfpg] jf s'g} vf; ju{sf lgdf{0f
Joj;foL, cfk"lt{stf{, k/fdz{bftf jf ;]jfk|bfosn] efu lng gkfpg] Joj:yf ug{ ;lsg]
5}g .
-$_ af]nkq, k"j{ of]Uotfsf] k|:tfj / k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj d'NofÍg ubf{ qmdzM
af]nkq ;DaGwL sfuhft, k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhft / k|:tfj dfu ;DaGwL sfuhftdf
plNnlvt cfwf/ adf]lhd dfq d"NofÍg ug'{ kg]{5 / To:tf cfwf/x? s'g} e]befj ljgf ;a}
af]nkqbftf jf k|:tfjbftfnfO{ ;dfg ?kn] nfu" x'g] 5g\ .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of]Uotf cfjZos kg]{ egL
;fj{hlgs lgsfoaf6 lglZrt ul/Psf lgdf{0f sfo{df afx]s b'O{ s/f]8 ?k}ofF;Ddsf] nfut
cg'dfg eGbf sd nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f sfo{ vl/bdf of]Uotf lgwf{/0f ul/g] 5}g .
-^_ af]nkqbftf jf k|:tfjbftfn] k]z u/]sf] of]Uotf ;DaGwL ljj/0f tYout ?kdf e'm§f
jf ;f/e"t?kdf ck"/f] ePsf] kfOPdf ;fj{hlgs lgsfon] s'g} klg ;dodf To:tf] af]nkqbftf
jf k|:tfjbftfnfO{ cof]Uo 7x/fpg ;Sg]5 .
t/ ;fgfltgf q'l6 ePsf] cj:yfdf ;DalGwt af]nkqbftf jf k|:tfjbftfaf6 ;f]
;DaGwL hfgsf/L dfu u/L ;Rofpg ;lsg]5 .
13
www.lawcommission.gov.np
-9!_ af]nkqbftfsf] nfut cg'dfgeGbf kGw| k|ltzt;Dd sd cÍ sa'n u/]df
sa'n cÍsf] kfFr k|ltzt / nfut cg'dfgsf] kGw| k|ltzteGbf a9L 36]/
sa'n u/]sf] cj:yfdf kGw| k|ltzt eGbf hlt /sdn] 3G6L sa'n u/]sf] 5
;f]sf] krf; k|ltztn] x'g cfpg] /sd sa'n cÍsf] kfFr k|ltztdf yk
u/L sfo{;Dkfbg hdfgt /fVg' kg]{ s'/f,
-9@_ af]nkqbftfn] s'g} ;fj{hlgs lgsfodf af]nkq lbFbf jf ;Demf}tf ubf{ k]z
u/]sf] cfly{s / k|fljlws ljj/0f,
-9#_ af]nkqbftfn] s'g} ;fj{hlgs lgsfo;Fu ;Demf}tf u/L s'g} sfo{ k|f/De
u/]sf] eP To:tf] lgsfo, sfdsf] ljj/0f, ;Demf}tfsf] /sd / sfo{ k|ultsf]
ljj/0f,
-9$_ v08 -9#_ adf]lhd sfo{ k|f/De u/]sf] cj:yfdf bkmf & sf] pkbkmf -#_
sf] v08 -v_ df plNnlvt sfuhftdf pNn]v eP adf]lhd s'g} ;fj{hlgs
lgsfodf k|of]udf /x]sf] af]nkqbftfsf] k|fljlws Ifdtf To:tf] lgsfonfO{
cfjZos kg]{ xb;Dd To:tf] af]nkqbftfsf] k|fljlws Ifdtf yk sfo{sf]
nflu u0fgf gx'g] s'/f,
-0f_ bkmf %@ adf]lhdsf] vl/b ;Demf}tfsf zt{x? / ;f] ;Demf}tf nfu" x'g]
tl/sf,
-t_ :jfy{ aflemg] -sGˆnLS6 ckm O{G6«]i6_ ePdf af]nkq pk/ sf/afxL gx'g] jf
hfn;fhL jf e|i6frf/ u/]df x'g] sfg"gL sf/afxL ;DaGwL hfgsf/L,
-y_ ;fj{hlgs lgsfon] af]nkq ;DaGwL sf/afxL ubf{ u/]sf] q'l6 jf lg0f{o
lj?4 k'g/fjnf]sgsf nflu af]nkqbftfn] lgj]bg lbg ;Sg] Joj:yf,
-b_ k|fljlws IfdtfnfO{ k|dfl0ft ug]{ sfuhft tyf cfly{s k|:tfj -af]n cÍ_
Pp6} vfddf k]z ug'{ kg]{ Joxf]/f, /
-w_ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{non] k"j{ of]Uotf jf af]nkq ;DaGwL
sfuhftdf pNn]v ug'{ kg]{ egL lgwf{/0f u/]sf ljifox? .
-#_ af]nkq cfXjfgsf] ;"rgf adf]lhd af]nkq ;DaGwL sfuhft dfu ug]{ JolQm, kmd{,
;+:yf jf sDkgLnfO{ / vl/b sf/afxLdf efu lng k"j{ of]Uotf cfjZos kg]{ ePdf k"j{
of]Uotf xfl;n u/L To:tf] sfuhft dfu ug]{ JolQm, kmd{, ;+:yf jf sDkgLnfO{ ;fj{hlgs
lgsfon] tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ lnO{ af]nkq ;DaGwL sfuhft pknAw u/fpg' kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
14
www.lawcommission.gov.np
!$= af]nkq cfXjfg M -!_ af]nkq jf k"j{ of]Uotf lgwf{/0fsf] k|:tfj cfXjfgsf] ;"rgf /fli6«o
:t/sf] b}lgs ;dfrf/kqdf k|sfzg ug'{ kg]{5 / cGt/f{li6«o :t/sf] af]nkqsf] xsdf
cGt/f{li6«o ;~rf/ dfWoddf ;d]t k|sfzg ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf s]Gb|Lo :t/sf] ;fj{hlgs lgsfosf] xsdf ;f] lgsfo
jf ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf] j]e ;fO{6df /fVg' kg]{5 / lhNnf :t/Lo ;fj{hlgs
lgsfosf] xsdf To:tf] ;"rgf ;f] lgsfo jf ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf] j]e
;fO{6df /fVg ;lsg]5 .
-#_ af]nkq jf k"j{ of]Uotfsf] k|:tfj cfXjfgsf] ;"rgfdf b]xfosf s'/fx? v'nfpg' kg]{5 M–
-s_ af]nkq cfXjfg ug]{ ;fj{hlgs lgsfosf] gfd / 7]ufgf,
-v_ vl/b sfo{sf] k|s[lt / ;do ;Ldf, dfn;fdfg cfk"lt{ ug'{ kg]{, ;]jf k|bfg
ug'{ kg]{ jf lgdf{0f sfo{ ug'{ kg]{ :yfg,
-u_ af]nkq hdfgt cfjZos kg]{ eP ;f]sf] /sd / dfGo cjlw,
-3_ af]nkq hdfgt cfjZos kg]{ eP af]nkqsf] dfGo x'g] cjlw,
-ª_ af]nkq ;DaGwL sfuhft jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhft kfO{g] :yfg,
k|fKt ug]{ tl/sf / ;f] afkt nfUg] b:t'/,
-r_ af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfj k]z ug]{ jf k7fpg] :yfg, tl/sf,
clGtd ldlt / ;do,
-5_ af]]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfj vf]Ng] ldlt, ;do, :yfg / af]nkq
vf]Ng] ;dodf af]nkqbftf jf lghsf] clwsf/ k|fKt k|ltlglwnfO{ cfdGq0f
ug]{ s'/f, /
-h_ tf]lsP adf]lhdsf cGo s'/fx? .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|sfzg ubf{ /fli6«o :t/sf] af]nkq jf k"j{ of]Uotf
lgwf{/0fsf] k|:tfj cfXjfgsf] ;"rgfsf] xsdf sDtLdf tL; lbg / cGt/f{li6«o :t/sf] af]nkq
jf k"j{ of]Uotf lgwf{/0fsf] k|:tfj cfXjfgsf] ;"rgfsf] xsdf sDtLdf k}+tfnL; lbgsf] cjlw
lbg' kg]{5 .
-$s_ bkmf @^ sf] pkbkmf -%_ adf]lhdsf] cj:yfdf afx]s pkbkmf -$_ adf]lhd
af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfj k]z ug{ lbOPsf] cjlwleq s'g} af]nkq jf k"j{ of]Uotf
;DaGwL k|:tfj gk/]df jf k/] klg ;f/e"t ?kdf k|efju|fxL geO{ k'gMaf]nkq jf k"j{ of]Uotf
;DaGwL k|:tfj cfx\jfg ug'{ k/]df ;fj{hlgs lgsfon] cfjZostf cg';f/ /fli6«o:t/sf]
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
15
www.lawcommission.gov.np
af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfjsf] xsdf sDtLdf kGw| lbg / cGt/f{li6«o :t/sf]
af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfjsf] xsdf sDtLdf PssfO; lbgsf] ;dofjlw lbO{ k'gM
af]nkq jf k"j{ of]Uoutf lgwf{/0f k|:tfj cfx\jfg ug{ ;Sg]5 .
-$v_ pkbkmf -$s_ adf]lhd lbOpsf] cjlwleq klg s'g} af]nkq jf k"j{ of]Uotf
;DaGwL k|:tfj gk/]df jf k/] klg ;f/e"t ?kdf k|efjzfnL gePdf / tTsfn vl/b gu/]
;fj{hlgs lgsfonfO{ xfgL gf]S;fgL x'g] jf ;f] lgsfosf] s'g} sfd /f]lsg] ePdf ;fj{hlgs
lgsfon] To;sf] cf}lrTo v'nfO{ /fli6«o:t/sf] af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfjsf] xsdf
Ps tx dflysf] clwsf/Lsf] :jLs[lt lnO{ ;ft lbg;Ddsf] cjlw lbO{ k'gM af]nkq cfx\jfg
u/L jf bkmf * adf]lhd s'g} vl/b ljlw 5gf}6 u/L ;f]xL k|s[of cg'?k vl/b ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -#_ sf] v08 -ª_ adf]lhd af]nkq ;DaGwL sfuhft jf k"j{ of]Uotf
;DaGwL sfuhft kfO{g] :yfg v'nfpFbf b'O{ jf b'O{eGbf a9L ;fj{hlgs lgsfodf To:tf]
sfuhft kfO{g] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -#_ sf] v08 -r_ adf]lhd af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfj k]z ug]{
jf k7fpg] :yfg v'nfpFbf Pp6} ;fj{hlgs lgsfodf dfq k]z ug]{ jf k7fpg] Joj:yf ug'{
kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfj k]z ug{ jf k7fpgsf]
nflu s'g} ;fj{hlgs lgsfo, af]nkqbftf jf k|:tfjbftfn] ;'/Iff dfu u/]df ;DalGwt lhNnf
k|zf;g sfof{non] clgjfo{?kdf ;'/Iffsf] Joj:yf t'?Gt ldnfO{ lbg' kg]{5 .
-*_ ;fj{hlgs lgsfon] cGt/f{li6«o :t/sf] af]nkq dfk{mt ug]{ vl/bdf g]kfnL pBdL
tyf Joj;foLnfO{ tf]lsP adf]lhd 3/]n' k|fyldstf -8f]d]l:6s k|]km/]G;_ lbg ;Sg]5 / o;/L
3/]n' k|fyldstf lbg] ePdf ;f] s'/f af]nkq cfXjfgsf] ;"rgf / af]]nkq ;DaGwL sfuhftdf
pNn]v ug'{ kg]{5 .
t/ /fli6«o:t/sf] af]nkqsf] dfWodaf6 x'g] lgdf{0f sfo{sf] vl/bdf tf]lsPsf] nfut
cg'dfg;Dd :jb]zL af]nkqbftf aLr dfq k|lt:kwf{ u/fO{ vl/b ug{ ;lsg]5 .
-(_ ljb]zL af]nkqbftfn] af]nkq k]z ubf{ g]kfn /fHodf cfˆgf] s'g} Ph]06 lgo'Qm u/]
jf gu/]sf] s'/f v'nfpg' kg]{5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd Ph]06 lgo'Qm u/]sf] eP af]nkq k]z ubf{ Ph]06sf]
;DaGwdf tf]lsP adf]lhdsf] ljj/0f ;d]t pNn]v ug{' kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
16
www.lawcommission.gov.np
-!!_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;fj{hlgs lgdf{0f sfo{
vl/bsf] xsdf ljb]zL af]nkqbftfn] :jb]zL lgdf{0f Joj;foL;Fu ;+o'Qm pkqmd u/]df To:tf]
ljb]zL af]nkqbftfnfO{ k|fyldstf lbg ;lsg]5 .
!%= cGt/f{li6«o :t/sf] af]nkq M -!_ o; P]g adf]lhd af]nkq cfXjfg ubf{ b]xfosf cj:yfdf
cGt/f{li6«o :t/sf] af]nkq cfXjfg ug{' kg]{5 M–
-s_ ;fj{hlgs lgsfosf] dfu cg'?ksf] dfn;fdfg jf lgdf{0f sfo{
k|lt:kwf{Tds d"Nodf g]kfn /fHoleqsf PseGbf a9L lgdf{0f Joj;foL jf
cfk"lt{stf{af6 k|fKt gx'g] ePdf,
-v_ dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ jf cGo ;]jf vl/bsf nflu /fli6«o:t/df af]nkq
cfXjfg ubf{ s'g} af]nkq gk/L lab]zaf6 k|fKt ug'{ kg]{ ePdf,
-u_ bft[kIf;Fu ePsf] ;Demf}tf adf]lhd j}b]lzs ;xfotf ;|f]taf6 ljb]zL
dfn;fdfg jf lgdf{0f sfo{ vl/b ug'{ kg]{ ePdf,
-3_ ljz]if tyf hl6n lsl;dsf] dfn;fdfg jf lgdf{0f sfo{ ePsf]n]
cGt/f{li6«o :t/sf] af]nkqaf6 vl/b ug'{ kg]{ egL ;fj{hlgs lgsfon]
k|dfl0ft u/]sf]df .
-@_ o; bkmf adf]lhdsf] cGt/f{li6«o :t/sf] af]nkq cfXjfgsf] ;"rgf c+u|]hL efiffdf
k|sfzg ug'{ kg{]5 / af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL ;a} sfuhft c+u|]hL efiffdf pknAw
u/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf bkmf !$ sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] j]e ;fO{6df
/fVg' kg]{5 .
!^= af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhftdf ePsf] låljwf af/]sf] hfgsf/L M -!_ af]nkq
;DaGwL sfuhft jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhftdf plNnlvt s'g} s'/fdf låljwf eO{ ;f]
;DaGWfdf :ki6 ug{ To:tf sfuhftdf pNn]v ePsf] ;dofjlwleq s'g} af]nkqbftfn] cg'/f]w
u/]df ;fj{hlgs lgsfon] af]nkq k]z ug]{ jf k"j{ of]Uotfsf] k|:tfj k]z ug]{ clGtd Dofb
;dfKt x'g' cufj} To:tf] s'/fsf] hfgsf/L ;a} af]nkqbftfnfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ ;fj{hlgs lgsfon] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] hfgsf/L / af]nkq ;DaGwL sfuhft
jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL sfuhftdf s'g} x]/km]/ u/]sf] eP To:tf] x]/km]/ ;DaGwL hfgsf/L
vl/b sf/afxLdf ;xefuL ePsf ;a} af]nkqbftfnfO{ lghn] af]nkq k]z ubf{ jf k"j{
of]Uotfsf] k|:tfj tof/ ubf{ To:tf] x]/km]/ pk/ ;d]t ljrf/ ug{ ;do kfpg] u/L lbg' kg]{5 .
17
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] sfo{sf] nflu af]nkqbftfnfO{ yk ;do lbg cfjZos
ePdf ;fj{hlgs lgsfon] af]nkq jf k"j{ of]Uotf lgwf{/0fsf] k|:tfj k]z ug]{ clGtd cjlw
a9fpg ;Sg]5 .
!&= af]nkq jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfj k]z ug]{ clGtd cjlw M ;fj{hlgs lgsfon] af]nkq
jf k"j{ of]Uotf ;DaGwL k|:tfj k]z ug{] clGtd ldlt / ;do lgwf{/0f ubf{ bkmf !$ sf]
pkbkmf -$_, -$s_ jf -$v_ adf]lhdsf] cjlwdf g36\g] u/L / To:tf] af]nkq jf k|:tfj
tof/ ug{ jf k]z ug{ af]nkqbftfn] kof{Kt ;do kfpg] u/L lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
!*= af]nkq k]z ug]{ tl/sf M -!_ af]nkq lgwf{l/t 9fFrfdf, af]nkqbftf jf lghsf] clws[t
k|ltlglwn] /Ltk"j{s ;xL5fk tyf l;naGbL u/L af]nkqbftf cfk}mn] jf cfˆgf] k|ltlglw dfk{mt
jf x'nfs jf s'l/o/ dfk{mt af]nkq k]z ug'{ kg]{ :yfgdf af]nkq k]z ug]{ clGtd ldlt /
;doleq} k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlw gf3L k|fKt ePsf af]nkqx? pk/ s'g} sf/afxL x'g]
5}g / To:tf af]nkqx? Gfvf]nL ;DalGwt af]nkqbftfnfO{ lkmtf{ ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljB'tLo ;~rf/sf]
dfWod k|of]u u/L ul/g] vl/bsf] nflu af]nkq k]z ug]{ tl/sf ;fj{hlgs vl/b cg'udg
sfof{noaf6 :jLs[t ljB'tLo vl/b k|0ffnL adf]lhd x'g]5 .
!(= af]nkq lkmtf{ tyf ;+zf]wg M -!_ ljB'tLo ;~rf/sf] dfWodaf6 af]nkq k]z ul/g] afx]s
s'g} af]nkqbftfn] cfkm"n] k]z u/]sf] lkmtf{ lng jf ;+zf]wg ug{ rfx]df af]nkq k]z ug{
tf]lsPsf] clGtd ;do ;dfKt x'g'eGbf rf}aL;306f cufj} l;naGbL lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ af]nkq lkmtf{ lng] jf ;+zf]wg ug]{ ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@)= af]nkq dfGo x'g] cjlw M -!_ af]nkq dfGo x'g] cjlw af]nkq ;DaGwL sfuhftdf pNn]v eP
adf]lhd x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf]] cjlwsf] u0fgf af]nkq k]z ug]{ clGtd ldltaf6 k|f/De
x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;fj{hlgs lgsfon] af]nkq
vf]n]kl5 af]nkq dfGo x'g] cjlw a9fpg' kg]{ ePdf ;f]sf] sf/0f v'nfO{ cfjZostfg';f/
af]nkq dfGo x'g] cjlw a9fpg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd af]nkq dfGo x'g] cjlw a9fpFbf ;DalGwt af]nkqbftfsf]
d~h'/L lng' kg]{5 .
21
www.lawcommission.gov.np
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhd Go"gtd af]n cÍ sa'n ug]{ af]nkqsf] af]nkqbftfsf] of]Uotf
af]nkq ;DaGwL sfuhftdf plNnlvt of]Uotf d"NofÍgsf cfwf/ cg'?k eP gePsf] hfFr
ug'{ kg]{5 .
-&_ pkbkmf -$_ adf]lhd Go"gtd af]n cÍ sa'n ug]{ af]nkqsf] af]nkqbftfsf] of]Uotf
pkbkmf -%_ adf]lhd hfFr ubf{ af]nkq ;DaGwL sfuhftdf plNnlvt of]Uotf d"NofÍgsf
cfwf/ cg'?k ePsf] kfOPdf To:tf] af]nkq Go"gtd d"NoflÍt ;f/e"t?kdf k|efju|fxL af]nkq
dflgg]5 . o;/L hfFr ubf{ To:tf] af]nkqbftfsf] of]Uotf af]nkq ;DaGwL sfuhftdf
plNnlvt d"NofÍgsf cfwf/ cg'?k ePsf] gkfOPdf lghsf] af]nkq d"NofÍgaf6 x6fO qmdzM
csf]{ Go"gtd af]n cÍ sa'n ug]{ af]nkqbftfsf] of]Uotfsf] hfFr ;f]xL cfwf/df ug'{ kg]{5 .
-*_ d"NofÍg ;ldltn] pkbkmf -^_ adf]lhd Go"gtd d"NoflÍt ;f/e"t?kdf k|efju|fxL
af]nkqsf] d"NofÍgsf] cfwf/ / tl/sf ;d]t v'Ng] u/L d"NofÍg k|ltj]bg tof/ u/L ;fj{hlgs
lgsfo ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
@^= af]nkq c:jLs[t ug]{ jf vl/b sf/afxL /2 ug]{ M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] b]xfosf] cj:yfdf
;Dk"0f{ af]nkq c:jLs[t ug{ jf vl/b sf/afxL /2 ug{ ;Sg]5 M–
-s_ s'g} klg af]nkq bkmf @# sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -3_ adf]lhd
;f/e"t?kdf k|efju|fxL gePdf,
-s!_ bkmf @& sf] pkbkmf -^_ adf]lhdsf] k|lqmof ckgfpFbf klg af]nkqbftf;Fu
;Demf}tf x'g g;s]df,
-v_ Go"gtd d"NoflÍt ;f/e"t?kdf k|efju|fxL af]nkqsf] af]n cÍ nfut
cg'dfgeGbf ;f/e"t?kdf a9L ePdf, jf
-u_ dfu ul/Psf] dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{, k/fdz{ ;]jf jf cGo ;]jf cfjZos
gePdf .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s]xL af]nkqx? jf Pp6f dfq
af]nkq ;f/e"t?kdf k|efju|fxL ePsf]] sf/0fn] dfq af]nkq c:jLs[t ug{ jf k'gM af]nkq
cfXjfg ug{ ;lsg] 5}g .
-#_ ;fj{hlgs lgsfon] pkbkmf -!_ adf]lhd af]nkq c:jLs[t ePsf] jf vl/b sf/afxL
/2 ePsf] sf/0f ;lxtsf] ;"rgf ;a} af]nkqbftfnfO{ lbg' kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
22
www.lawcommission.gov.np
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;"rgf lbPsf] tL; lbgleq s'g} af]nkqbftfn] ;a} af]nkq
c:jLs[t ePsf]] jf vl/b sf/afxL /2 ePsf]] cfwf/sf] hfgsf/L dfu u/]df lghnfO{
;fj{hlgs lgsfon] To:tf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-%_ af]nkq cfXjfg ubf{ s'g} af]nkq gk/L jf pkbkmf -!_ adf]lhd ;Dk"0f{ af]nkq
c:jLs[t jf vl/b sf/afxL /2 eO{ k'gM af]nkq cfXjfg ubf{ To;/L af]nkq c:jLs[t jf
vl/b sf/afxL /2 x'gfsf] sf/0fsf] ;dLIff u/L cfjZostfg';f/ af]nkq ;DaGwL sfuhft,
k|fljlws :k]l;lkms]zg, nfut cg'dfg tyf vl/b ;Demf}tfsf zt{x?df x]/km]/ ;d]t ug'{
kg]{5 .
-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} af]nkqbftfn] cfk;df
ldn]dtf] u/L af]nkq bflvnf u/]sf] k|dfl0ft ePdf To:tf af]nkqx? /2 x'g]5g\ .
@&= af]nkqsf] :jLs[lt / vl/b ;Demf}tf M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] bkmf @% adf]lhd Go"gtd
d"NoflÍt ;f/e"t?kdf k|efju|fxL af]nkq dfq :jLs[ltsf] nflu 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd af]nkq 5gf}6 ePsf] ;ft lbgleq ;fj{hlgs lgsfon]
;DalGwt af]nkqbftfnfO{ lghsf] af]nkq :jLs[t ug]{ cfzosf] ;"rgf lbg' kg]{5 . To;/L
5gf}6 ePsf] af]nkqsf] af]nkqbftfsf] gfd, 7]ufgf / /sdsf] hfgsf/L cGo af]nkqbftfnfO{
;d]t lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf lbPsf] ;ft lbgsf] cjlwleq s'g} af]nkqbftfn]
bkmf $& adf]lhd lgj]bg gu/]df pkbkmf -!_ adf]lhd 5gf}6 ePsf] af]nkqbftfsf] af]nkq
:jLs[t u/L lghnfO{ kGw| lbgleq vl/b ;Demf}tf ug{sf] nflu sfo{ ;Dkfbg hdfgt bflvnf
ug{ ;"rgf lbg'' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ sf] cjlwleq ;DalGwt af]nkqbftfn] sfo{ ;Dkfbg hdfgt bflvnf
u/L bkmf %@ adf]lhdsf] vl/b ;Demf}tf ug{' kg{]5 . o;/L hdfgt bflvnf ubf{
af]nkqbftfn] nfut cg'dfg eGbf kGw| k|ltzt;Dd sd cÍ sa'n u/]df sa'n cÍsf] kfFr
k|ltzt / nfut cg'dfgsf] kGw| k|ltzteGbf a9L 36]/ sa'n u/]sf] cj:yfdf kGw| k|ltzt
eGbf hlt /sdn] 36L sa'n u/]sf] 5 ;f]sf] krf; k|ltztn] x'g cfpg] /sd sa'n cÍsf]
kfFr k|ltztdf yk u/L sfo{;Dkfbg hdfgt afkt bflvnf ug'{ kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
23
www.lawcommission.gov.np
-%_ pkbkmf -#_ sf] cjlwleq sfo{ ;Dkfbg hdfgt bflvnf u/L af]nkqbftf ;Demf}tf
ug{ gcfPdf lghsf] af]nkqsf] hdfgt /sd hkmt u/L ;f]eGbf nuQ} kl5sf] csf]{ Go"gtd
d"NoflÍt ;f/e"t?kdf k|efju|fxL af]nkqbftfsf] af]nkq :jLs[t u/L vl/b ;Demf}tf ug{'
kg{]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] af]nkqbftf klg sfo{ ;Dkfbg hdfgt bflvnf u/L vl/b
;Demf}tf ug{ gcfPdf To;kl5sf] Go"gtd d"NoflÍt ;f/e"t?kdf k|efju|fxL af]nkqbftfsf]
af]nkq qmdzM :jLs[t u/L lghnfO{ o; bkmf adf]lhd vl/b ;Demf}tf ug{ ;"rgf lbg' kg{]5 .
-^s_ ;fj{hlgs lgsfon] af]nkq :jLs[lt / vl/b ;Demf}tf ;DaGwL sfd
;fdfGotof bkmf @) adf]lhdsf] af]nkqsf] dfGo cjlwleq ;DkGg u/L ;Sg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf lbPsf] tL; lbgleq af]nkq c:jLs[t ePsf] s'g}
af]nkqbftfn] lghsf] af]nkq c:jLs[t ePsf]] sf/0fsf] hfgsf/L dfu u/]df lghnfO{
;DalGwt ;fj{hlgs lgsfon] To:tf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .
@*= b'O{ r/0fsf] af]nkq M -!_ b]xfosf] cj:yfdf b'O{ r/0fdf af]nkq cfXjfg ug{ ;lsg]5 M–
-s_ vl/b ul/g] dfn;fdfg jf lgdf{0f sfo{ jf ;]jfsf] k|fljlws kIf jf vl/b
;Demf}tfsf zt{x? af]nkq cfXjfg ubf{sf avt k"0f{ ?kdf olsg ug{
;Dej gePdf, jf
-v_ vl/b ul/g] dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ jf ;]jfsf] k|s[lt hl6n eO{
;fj{hlgs lgsfon] ;f]sf ljleGg k|fljlws kIf jf vl/b ;Demf}tf ;DaGwL
;d:of s] s;/L ;dfwfg ug{ ;lsG5 eGg] ljifodf / To:tf k|fljlws kIf
/ ;Demf}tfsf] zt{ tyf To;af6 x'g] kmfO{bfsf ;DaGwdf af]nkqbftf;Fu
5nkmn ug{' k/]df .
-@_ o; bkmf adf]lhd k|yd r/0fsf] af]nkq cfXjfg ubf{ af]nkq ;DaGwL sfuhftdf
vl/bsf] p2]Zo, ck]lIft sfo{ ;Dkfbg, df]6fdf]6L :k]l;lkms]zg, cGo df]6fdf]6L ljz]iftf,
af]nkqbftfsf] of]Uotf pNn]v ug'{ kg]{5 / af]nkqbftfn] af]nkqdf d"No vf]Ng' gkg]{, k|fljlws
k|:tfj / k|:tfljt vl/b ;Demf}tfsf] zt{sf ;DaGwdf l6Kk0fL dfq k]z ug'{ kg]{ s'/f pNn]v
ug{' kg]{5 .
-#_ ;fj{hlgs lgsfon] pkbkmf -@_ adf]lhd u/]sf] af]nkq cfXjfg adf]lhd k|fKt
af]nkqsf ;DaGwdf s'g} jf ;a} af]nkqbftf;Fu 5nkmn ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd k|fKt ePsf] af]nkqsf ;DaGwdf pkbkmf -#_ adf]lhd ePsf]
5nkmn ;d]tnfO{ ljrf/ u/L ;fj{hlgs lgsfon] b]xfo adf]lhd ug{ ;Sg]5 M–
24
www.lawcommission.gov.np
-s_ vl/b ;DaGwdf k"/f ug'{ kg{] cfwf/e"t zt{x? -a]l;s l/Sjfo/d]06_ k"/f
ug{ jf Go"gtd sfo{;Dkfbg ug{ jf lgwf{l/t cjlwleq sfo{{ ;DkGg ug{
g;Sg] jf To:tf zt{x? k"/f ug{ jf sfo{ ;DkGg ug{ jf lgwf{l/t
cjlwleq} sfo{ ;DkGg ug{sf] nflu ;+zf]wg ug{ g;Sg] jf cGo s'g}
sdhf]/L eO{ k|efju|fxL gePsf] af]nkq ;DaGwL k|:tfj /2 ug]{,
-v_ k|lt:kwf{ clej[l4 ug{ k|fljlws :k]l;lkms]zg, d"NofÍgsf] cfwf/ / vl/b
;Demf}tfsf] zt{df x]/km]/ jf ;'wf/ ug]{,
-u_ af]nkqbftfaf6 k]z ePsf ljleGg ljsNkx?sf] pko'Qmtf lgwf{/0f ug{
d"NofÍg k4lt lgwf{/0f ug]{ .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] sfo{ ;dfKt ePkl5 ;fj{hlgs lgsfon] bf]>f] r/0fdf
af]nkq cfXjfg ug'{ kg]{5 . To:tf] af]nkq cfXjfg ubf{ ;f]xL pkbkmf adf]lhd af]nkq /2
gePsf af]nkqbftfnfO{ kl/dflh{t af]nkq ;DaGwL sfuhft cg'?k d"No ;lxtsf] af]nkq
k]z ug{ cfXjfg ug'{ kg]{5 .
-^_ o; bkmfdf n]lvP afx]s pkbkmf -%_ adf]lhd ul/g] bf];|f] r/0fsf] af]nkq ;DaGwL
sf/afxL o;} kl/R5]bdf plNnlvt Joj:yf cg'?k ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–$
k/fdz{ ;]jf ;DaGwL Joj:yf
@(= k/fdz{ ;]jf vl/b ug{ ;lsg] M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] b]xfosf] cj:yfdf s'g} JolQm, kmd{,
;+:yf jf sDkgLaf6 k/fdz{ ;]jf vl/b ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;DalGwt ;fj{hlgs lgsfodf pknAw hgzlQmaf6 s'g} sfd x'g g;Sg]
ePdf, jf
-v_ bft[kIf;Fusf] ;Demf}tf adf]lhd j}b]lzs ;xfotf ;|f]taf6 Joxf]l/g] u/L
k/fdz{bftfaf6 ;]jf k|fKt ug'{ kg]{ ePdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k/fdz{ ;]jf vl/b ug'{ kbf{ o; P]g adf]lhdsf] sfo{ljlw
k"/f u/L vl/b ug'{' kg]{5 .
#)= v'Nnf?kdf cfzokq dfu u/L ;+lIfKt ;"rL tof/ ug'{ kg]{ M -!_ tf]lsPsf] /sdeGbf a9L
/sdsf] k/fdz{ ;]jf vl/b ug'{ kg]{ ePdf ;fj{hlgs lgsfon] To:tf] k/fdz{ ;]jf lbg OR5's
JolQm, kmd{, ;+:yf jf sDkgLaf6 ;f] ;DaGwL cfzokq ;+sng ug{ sDtLdf kGw| lbgsf]
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
25
www.lawcommission.gov.np
cjlw lbO{ /fli6«o :t/sf] ;dfrf/kqdf tf]lsP adf]lhdsf s'/fx? v'nfO{ ;"rgf k|sfzg ug'{
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf ;fj{hlgs lgsfosf] ;DalGwt dGqfnosf] jf
;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf] j]e ;fO{6df /fVg ;lsg]5 .
-#_ b]xfosf cj:yfdf cGt/f{li6«o :t/sf] cfzokq dfu ug{' kg]{5 M–
-s_ tf]lsPsf] /sdeGbf a9L /sdsf] k/fdz{ ;]jf vl/b ug'{ k/]df,
-v_ ;fj{hlgs lgsfosf] dfu cg'?ksf] k/fdz{ ;]jf k|lt:kwf{Tds d"Nodf
g]kfn /fHoleqsf PseGbf a9L k/fdz{bftfaf6 k|fKt x'g g;Sg] ePdf,
-u_ k/fdz{ ;]jfsf nflu /fli6«o:t/df k|:tfj dfu ubf{ s'g} k|:tfj gk/L
ljb]zL k/fdz{bftfaf6 ;]jf lng' kg]{ ePdf, jf
-3_ bft[kIf;Fusf] ;Demf}tf adf]lhd j}b]lzs ;xfotf ;|f]taf6 Joxf]l/g] u/L
cGt/f{li6«o :t/sf] cfzokq dfu u/L k/fdz{bftfaf6 ;]jf k|fKt ug'{ kg]{
ePdf .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cfzokq dfu ubf{ c+u|]hL efiffdf ;"rgf k|sfzg ug'{
kg{]5 .
-%_ pkbkmf -!_ jf -#_ adf]lhd kg{ cfPsf cfzokq bftfsf]] of]Uotf, cg'ej / Ifdtf
;d]t d"NofÍg u/L ;fj{hlgs lgsfon] To:tf] k/fdz{ ;]jf lbg ;Sg] ;fwf/0ftof tLgb]lv 5
cfzokqbftfsf] tf]lsP adf]lhd 5gf}6 u/L ;+lIfKt ;"rL tof/ ug'{ kg]{5 .
-^_ tf]lsPsf] /sdeGbf sd /sdsf] k/fdz{ ;]jf vl/b ug'{ kbf{ ;fj{hlgs lgsfon]
tf]lsP adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L To:tf] k/fdz{ ;]jf lbg ;Sg] JolQm, kmd{, ;+:yf jf
sDkgLsf] ;"rL tof/ ug{ ;Sg]5 / ;f]xL ;"rLdf ;dfj]z ePsf JolQm, kmd{, ;+:yf jf
sDkgLx?dWo]af6 tf]lsP adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L bkmf #! adf]lhd k|:tfj dfu ug'{
kg]{5 .
#!= k|:tfj dfu ug]{ M -!_ bkmf #) adf]lhd ;+lIfKt ;"rL tof/ ePkl5 ;fj{hlgs lgsfon] ;f]
;+lIfKt ;"rLdf k/]sf cfzokqbftfx?nfO{ k|:tfj ;DaGwL sfuhft tf]lsP adf]lhd k7fO{
sDtLdf tL; lbgsf] ;do lbO{ lghx?af6 k|:tfj dfu ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|:tfj ;DaGwL sfuhftdf b]xfosf s'/fx? pNn]v ug'{
kg]{5 M–
-s_ ;fj{hlgs lgsfosf] gfd / 7]ufgf,
-v_ vl/b ug'{ kg]{ ;]jfsf] k|s[lt, ;]jf k|bfg ug'{ kg]{ cjlw, :yfg, ;]jfsf]
sfo{If]qut zt{x?, ;DkGg ug'{ kg]{ sfo{ / ck]lIft kl/0ffd,
26
www.lawcommission.gov.np
-u_ k|:tfj tof/ ug{ k|:tfjbftfx?nfO{ lgb]{zg,
-3_ k|fljlws / cfly{s k|:tfj cnu cnu vfddf /fvL l;naGbL u/L k|To]s
vfdsf] afxL/ s'g k|sf/sf] k|:tfj xf] ;f] :ki6?kn] pNn]v u/L b'j}
k|:tfjnfO{ csf]{ 5'§} vfd aGbL u/L dfu ul/Psf] ;]jfsf] ljifo pNn]v ug'{
kg]{ s'/f,
-ª_ k|fljlws tyf cfly{s d"NofÍg ef/,
-r_ k|:tfj d"NofÍg / t'ngf ug]{ cfwf/ / cÍ ef/,
-5_ vl/b ;Demf}tfsf zt{x?,
-h_ k|:tfj k]z ug'{ kg]{] :yfg, ldlt / ;do,
-em_ k|:tfj 5gf}6 ug]{ ljlw,
-`_ :jfy{ aflemg] ePdf k|:tfj pk/ sf/afxL gx'g] s'/f / e|i6frf/ jf
hfn;fhL u/]df x'g] sfg"gL sf/afxL ;DaGwL hfgsf/L,
-6_ ;fj{hlgs lgsfon] k|:tfj ;DaGwL sf/afxL ubf{ u/]sf] q'l6 jf lg0f{o
lj?4 k'g/fjnf]sgsf nflu k|:tfjbftfn] lgj]bg lbg ;Sg] Joj:yf, /
-7_ tf]lsP adf]lhdsf cGo s'/f .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|:tfj ;DaGwL sfuhftdf pkbkmf -@_ sf] v08 -r_
adf]lhd k|:tfj d"NofÍg ug]{ cfwf/x? pNn]v ubf{ k|fljlws k|:tfj d"NofÍg ug]{ b]xfo
adf]lhdsf s'g} jf ;a} cfwf/ cfjZostf cg';f/ v'nfpg' kg]{5 M–
-s_ k/fdz{bftfn] ug'{ kg]{ sfd ;DaGwL k/fdz{bftfsf]] cg'ej,
-v_ k/fdz{bftfn] sfo{ ;Dkfbg ug]{ k|:tfljt tl/sf -d]yf]8f]nf]hL_ sf] u'0f:t/,
-u_ k|:tfljt d'Vo hgzlQmsf] of]Uotf,
-3_ 1fg tyf k|ljlw x:tfGt/0fsf] Joj:yf,
-ª_ cGt/f{li6«o :t/sf]] k|:tfjsf] xsdf sfd ;Dkfbg ug{ k|:tfljt d'Vo
g]kfnL hgzlQmsf] ljj/0f .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|:tfj ;DaGwL sfuhftdf pkbkmf -@_ sf] v08 -em_
adf]lhd k|:tfj 5gf}6 ug]{ ljlw pNn]v ubf{ k|:tfjsf] 5gf}6 b]xfo adf]lhdsf ljlwx?dWo]
s'g ljlwsf] cfwf/df x'g] xf] ;f] Joxf]/f pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ u'0f:t/ / nfut ljlw,
-v_ u'0f:t/ ljlw,
-u_ lglZrt ah]6 ljlw, jf
-3_ Go"g nfut ljlw .
27
www.lawcommission.gov.np
-%_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg vl/b ug'{ kg]{ k/fdz{ ;]jfsf]
k|s[lt c;fdfGo ?kn] hl6n ePsf] jf To:tf] ;]jfn] /fli6«o cy{tGq jf efjL kl/of]hgfdf
pNn]vgLo k|efj kfg{ ;Sg] cj:yfdf k|:tfjsf] 5gf}6 k"0f{tM u'0f:t/ ljlwsf]] cfwf/df tf]lsP
adf]lhd ug{ ;lsg]5 .
#@= k|:tfj vf]Ng] M -!_ k|:tfj bflvnf ug]{ clGtd Dofb ;dfKt ePkl5 k|:tfjbftfaf6 k|fKt
k|:tfjsf] aflx/L vfd vf]nL k|fljlws / cfly{s k|:tfjsf l;naGbL vfd 5'6\ofpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5'6\ofOPsf vfdx?dWo] klxn] k|fljlws k|:tfj vf]Ng' kg]{5 /
cfly{s k|:tfjsf] vfd gvf]nL ;'/lIft;fy 5'§} /fVg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd 5'6\ofOPsf] cfly{s k|:tfjsf] vfd bkmf ## adf]lhd k|fljlws
k|:tfj d"NofÍg u/]kl5 dfq vf]Ng' kg]{5 .
-$_ k|fljlws k|:tfj vf]Ng] ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
##= k|fljlws k|:tfjsf] d"NofÍg M k|fljlws k|:tfjsf] d"NofÍg k|:tfj ;DaGwL sfuhftdf pNn]v
ePsf] d"NofÍgsf] cfwf/ adf]lhd ug'{ kg]{5 .
#$= cfly{s k|:tfj vf]Ng] M k|fljlws k|:tfjsf] d"NofÍgaf6 of]Uo ePsf k|:tfjbftfsf] dfq cfly{s
k|:tfj tf]lsP adf]lhd vf]Ng' kg]{5 .
#%= cfly{s k|:tfjsf] d"NofÍg M -!_ bkmf #$ adf]lhd vf]lnPsf] cfly{s k|:tfjsf] d"NofÍg b]xfo
adf]lhd ug'{ kg]{5 M–
-s_ k|:tfjsf] 5gf}6 ug{ u'0f:t/ / nfut ljlw ckgfOPsf]df k|fljlws k|:tfj
/ cfly{s k|:tfjsf] ;+o'Qm d"NofÍg u/L ;a}eGbf a9L cÍ k|fKt ug]{
k|:tfjbftfsf] k|:tfj tf]lsP adf]lhd 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-v_ k|:tfjsf] 5gf}6 ug{ u'0f:t/ ljlw ckgfOPsf]df k|fljlws k|:tfjdf
pRrtd cÍ k|fKt ug]{ k|:tfjbftfsf] dfq k|:tfj 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-u_ k|:tfjsf] 5gf}6 ug{ lglZrt ah]6 ljlw ckgfOPsf]df To:tf] ah]6sf]
;LdfeGbf a9L nfut ePsf]] k|:tfj /2 ul/g]5 / To:tf] ah]6sf] ;Ldfleq
k/L k|fljlws k|:tfjdf pRrtd cÍ k|fKt ug]{ k|:tfjbftfsf] k|:tfj 5gf}6
ug'{ kg]{5 .
-3_ k|:tfjsf] 5gf}6 ug{ Go"g nfut ljlw ckgfOPsf]df k|fljlws k|:tfjdf
;kmn x'g tf]lsPsf] Go"gtd cÍ k|fKt ug]{ k|:tfjbftfx?dWo] ;a}eGbf sd
nfut ePsf] k|:tfjbftfsf] k|:tfj 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-@_ cfly{s k|:tfj d"NofÍg ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
28
www.lawcommission.gov.np
#^= k|:tfj c:jLs[t ug]{ / vl/b sf/afxL /2 ug]{ M -!_ b]xfosf cj:yfdf ;fj{hlgs lgsfon]
;Dk"0f{ k|:tfj c:jLs[t ug{ jf vl/b sf/afxL /2 ug{ ;Sg]5 M–
-s_ k|fKt ;Dk"0f{ k|:tfj sfo{If]qut zt{x? cg';f/ ;f/e"t?kdf k|efju|fxL
gePdf,
-v_ nfut cg'dfg / pknAw ah]6eGbf 5gf}6 ePsf]] k|:tfjbftfsf] nfut
;f/e"t?kdf a9L ePdf,
-u_ k/fdz{ ;]jf cfjZos gkg]{ ePdf, jf
-3_ k|:tfjbftfn] cfk;df ldn]dtf] u/L k|:tfj lbPsf] k|dfl0ft ePdf .
t/ ldn]dtf] gu/]sf k|:tfjbftfsf] k|:tfj pk/ sf/afxL ug{
;lsg]5 .
#&= k|:tfjbftf;Fu jftf{ M -!_ bkmf #% adf]lhd 5gf}6 ePsf] k|:tfjbftf;Fu sfo{ If]qut /
k|:tfljt ;]jfsf] sfo{If]q, k|ult k|ltj]bg, ;fj{hlgs lgsfon] pknAw u/fpg' kg]{ ;'ljwfsf
ljifodf jftf{ ug{ ;lsg]5 .
-@_ bkmf #% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] cj:yfdf afx]s cfly{s k|:tfjsf
;DaGwdf k]zfljb\x?sf] kfl/>lds ;DaGwdf jftf{ x'g ;Sg] 5}g .
t/ zf]wegf{ x'g] k|s[ltsf vr{ ;DaGwdf jftf{ ug{ ;lsg]5 .
-#_ o; bkmf adf]lhd jftf{ ubf{ ;fj{hlgs lgsfo / k|:tfjbftf b'j}nfO{ :jLsfo{ x'g]
;xdlt xfl;n x'g g;s]df ;fj{hlgs lgsfon] bkmf #% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_,
-v_ / -u_ sf] k|:tfjssf] xsdf To;kl5sf] pRrtd cÍ k|fKt ug]{ / v08 -3_ sf] k|:tfjsf]
xsdf To;kl5sf] ;a}eGbf sd nfut ePsf] csf]{ k|:tfjbftf;Fu qmd};Fu jftf{ ug'{ kg]{5 .
#*= vl/b ;Demf}tf ug]{ M -!_ bkmf #& adf]lhd ePsf] jftf{df ;xdltdf k'u]sf] k|:tfjbftfsf]
k|:tfj :jLs[t ug{sf] nflu 5gf}6 ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|:tfj 5gf}6 ePsf] ;ft lbgleq ;fj{hlgs lgsfon] To;/L
5gf}6 ePsf] k|:tfj :jLs[t ug]{ cfzosf] ;"rgf ;DalGwt k|:tfjbftfnfO{ / ;"rLdf k/]sf
cGo k|:tfjbftfnfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;"rgf lbPsf] ;ft lbgleq s'g} k|:tfjbftfn] bkmf $&
adf]lhd lgj]bg gu/]df pkbkmf -!_ adf]lhd 5gf}6 ePsf] k|:tfjbftfsf] k|:tfj :jLs[t
ul/g] 5 / lghnfO{ ;Demf}tf ug{ cfpg kGw| lbgsf] cjlw lbO{ ;"rgf lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq lgh ;Demf}tf ug{ pkl:yt ePdf lghn] bkmf
%@ adf]lhdsf] ;Demf}tf ug'{ kg]{5 / pkl:yt gePdf ;fj{hlgs lgsfon] bkmf #% sf]
pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_ / -u_ sf] k|:tfjssf] xsdf To;kl5sf] pRrtd cÍ k|fKt
29
www.lawcommission.gov.np
ug]{ / v08 -3_ sf] xsdf ;a}eGbf sd nfut ePsf] csf]{ k|:tfjbftf;Fu qmd};Fu bkmf #&
adf]lhd jftf{ u/L bkmf %@ adf]lhdsf] ;Demf}tf ug'{ kg]{5 .
#(= k/fdz{ ;]jf ;DaGwL cGo Joj:yf M k/fdz{;]jf k|fKt ug]{ cGo ljlw tyf ;f]sf] d"NofÍg
k|lqmof ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–%
vl/b ;DaGwL cGo Joj:yf
$)= l;naGbL b/efpkq ;DaGwL Joj:yf M -!_ l;naGbL b/efpkqåf/f vl/b ug{ ;lsg]
dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ jf cGo ;]jfsf] /sdsf] ;Ldf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-@_ l;naGbL b/efpkq dfu ug'{ cl3 vl/b ug]{ dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ jf cGo
;]jfsf] :k]l;lkms]zg, u'0f:t/, kl/df0f, cfk"lt{sf zt{x? / ;do tyf cGo cfjZos
s'/fx?sf] ljj/0f :ki6?kdf pNn]v u/L l;naGbL b/efpkqsf] kmf/fd tof/ ug'{ kg]{5 .
-#_ l;naGbL b/efpkq dfu ubf{ /fli6«o jf :yfgLo :t/sf] ;dfrf/kqdf sDtLdf kGw|
lbgsf] cjlw lbO{ ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-$_ Psk6s k]z ePsf] l;naGbL b/efpkq lkmtf{ jf ;+zf]wg ug{ ;lsg] 5}g .
-%_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf zt{x? k"/f u/L nfut cg'dfgleq k/]sf] Go"gtd d"NoflÍt
b/efpkq :jLs[t ug'{ kg{]5 .
-^_ l;naGbL b/efpkq ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
$!= ;f]e}m vl/b ;DaGwL Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf]
cj:yfdf dfn;fdfg jf k/fdz{ ;]jf jf cGo ;]jf ;f]e}m vl/b ug{ jf lgdf{0f sfo{ ;f]e}m
u/fpg ;lsg]5 M–
-s_ tf]lsPsf] /sd;Ddfsf] k'm6s/ vl/bdf,
-v_ vl/b ;DaGwL zt{x? k"/f ug]{ k|fljlws bIftf jf Ifdtf Pp6f dfq
cfk"lt{stf{ jf lgdf{0f Joj;foL jf k/fdz{bftf jf ;]jfk|bfos;Fu ePdf,
-u_ vl/b ul/g] dfn;fdfg cfk"lt{ ug]{ clwsf/ Pp6f dfq cfk"lt{stf{;Fu
ePsf] / cGo pko'Qm ljsNk gePdf,
-3_ df}h'bf dfn;fdfg jf ;]jf jf hl8t ;+oGqsf] kf6{k"hf{sf] k|lt:yfkg jf
lj:tf/ ug{ cfk"lt{stf{ jf k/fdz{bftf jf ;]jfk|bfos kl/jt{g u/]df
;fj{hlgs lgsfodf /x]sf] dfn;fdfg jf ;]jfx? k|lt:yfkg jf lj:tf/ ug{
g;lsg] s'/f k|dfl0ft eO{ ;fljssf] cfk"lt{stf{ jf k/fdz{bftf jf
30
www.lawcommission.gov.np
;]jfk|bfosaf6 tf]lsPsf] ;Ldfleqsf] k|f]k|fO6/L :j?ksf] cltl/Qm
dfn;fdfg jf ;]jf vl/b ug'{ k/]df,
-3!_ Ps ;fj{hlgs lgsfon] csf]{ ;fj{hlgs lgsfo;Fu s'g} vl/b ug'{ k/]df,
-3@_ cGt/f{li6«o cGt/ ;/sf/L ;+:yf;Fu ;f] ;+:yfn] tf]s]sf] b//]6df dfn;fdfg
jf ;]jf vl/b ug'{ k/]df,
-3#_ ljz]if kl/l:yltdf vl/b ug'{ k/]df,
-ª_ k"jf{g'dfg ug{ g;lsPsf] sf/0fn] z'? ;Demf}tfdf ;dfj]z gePsf] / z'?
;Demf}tfaf6 cnu u/L ;DkGg ug{ k|fljlws jf cfly{s sf/0fn] sl7gfO{
x'g] eO{ tf]lsP adf]lhdsf] ;Ldfleqsf] cTofjZos lgdf{0f sfo{{,
dfn;fdfg, k/fdz{ ;]jf jf cGo ;]jf vl/b ug'{ k/]df, jf
-r_ ;DalGwt sfdsf] nflu s'g} ljlZfi6 -o'lgs_ of]Uotf ePsf] vf;
k/fdz{bftfsf] ;]jf tTsfn cfjZostf ePdf jf ;fljssf] k/fdz{bftfaf6
g} ;]jf lng' kg]{ ckl/xfo{ sf/0f ePdf .
-@_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_ sf] v08 -v_, -ª_
/ -r_ adf]lhd vl/b ubf{ bkmf @ sf] v08 -v_ sf] pkv08 -!_ adf]lhdsf] ;fj{hlgs
lgsfosf] xsdf b]xfo adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;sf] cfwf/df g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\af6 lg0f{o eP adf]lhd vl/b ug'{ kg]{5 / cGo ;fj{hlgs lgsfosf] xsdf ;f]
lgsfosf] ;jf]{Rr sfo{sf/L lgsfoaf6 lg0f{o eP adf]lhd vl/b ug'{ kg]{5 M–
-s_ d'Vo ;lrj, g]kfn ;/sf/ – ;+of]hs
-v_ ;lrj, cy{ dGqfno – ;b:o
-u_ ;lrj, ;DalGwt dGqfno – ;b:o
-3_ dxfn]vf lgoGqs – ;b:o
-ª_ ================
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;f]e}m vl/b ug'{ kbf{ ;fj{hlgs lgsfon] cfˆgf] cfjZostf /
u'0f:t/, kl/df0f, cfk"lt{sf] zt{ / ;do ;DaGwL ljz]if s'/fsf] tf]lsP adf]lhd lnlvt ljj/0f
tof/ u/L lnlvt b//]6 jf k|:tfj Ps dfq cfk"lt{stf{ jf lgdf{0f Joj;foL jf k/fdz{bftf
jf ;]jfk|bfos;Fu dfu u/L cfjZostfg';f/ jftf{ u/L vl/b ug{ ;Sg]5 .
t/ o;/L vl/b ubf{ o; P]g adf]lhd s'g} clwsf/Laf6 l:js[tL lng' kg]{ ePdf k"j{
l:js[tL lnP/ / ;Demf}tf u/]/ dfq vl/b ug'{ kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
31
www.lawcommission.gov.np
$@= /fzg vl/b ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
;fj{hlgs lgsfon] /fzg vl/b ubf{ b]xfosf ljifodf tf]lsP adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfpg'
kg]{5 M–
-s_ nfut cg'dfg / ;f]sf] :jLs[lt,
-v_ d"Noj[l¢,
-u_ af]nkqbftfsf] u|fXotf,
-3_ af]nkq hdfgt,
-ª_ af]nkqsf] bflvnf, /
-r_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo ljifo .
-@_ pkbkmf -!_ df pNn]v eP afx]ssf cGo sfo{ljlwx? o; P]gdf Joj:yf eP
adf]lhd g} x'g]5g\ .
$#= 3/hUuf ef8fdf lng] / ;]jf s/f/df lng] ;DaGwL Joj:yf M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ;fj{hlgs lgsfon] 3/hUuf ef8fdf lnFbf jf tf]lsP adf]lhdsf] ;]jf
s/f/df lnFbf tf]lsP adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfO{ vl/b ug{ ;Sg]5 .
$$= pkef]Qmf ;ldlt jf nfeu|fxL ;d'bfoaf6 sfd u/fpg ;lsg] M pkef]Qmf ;ldlt jf nfeu|fxL
;d'bfoaf6 lgdf{0f sfo{ u/fpFbf jf ;f] ;DaGwL ;]jf k|fKt ubf{ ldtJolotf, u'0f:t/Lotf jf
lbuf]kgf clea[l4 x'g] ePdf jf kl/of]hgfsf] d'Vo p2]Zo g} /f]huf/Lsf] ;[hgf ug]{ / nfeu|fxL
;d'bfonfO{ ;xefuL u/fpg] ePdf pkef]Qmf ;ldlt jf nfeu|fxL ;d'bfonfO{ tf]lsP
adf]lhdsf] sfo{ljlw k"/f u/L To:tf] sfo{ u/fpg jf ;]jf lng ;lsg]5 .
$%= cdfgtaf6 sfd ug{ jf u/fpg ;lsg] M -!_ ;fdfGo k|s[ltsf] d/dt ;Def/, ;fgfltgf
lgoldt sfo{ jf ;/;kmfO{ h:tf sfo{ cdfgtaf6 sfd ug{ jf pkef]Qmf ;ldltaf6 sfd
u/fpg ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfd ubf{ jf u/fpFbf k"/f ug'{ kg]{ sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
$^= u}/ ;/sf/L ;+:yfaf6 sfd u/fpg ;lsg]] M hg r]tgf ;DaGwL tflnd, cled'vLs/0f,
;jlns/0f, d"n k|jfxLs/0f h:tf sfo{ u}/ ;/sf/L ;+:yfaf6 u/fpFbf l56f] 5l/tf], k|efjsf/L
/ ldtJooL x'g] ePdf ;fj{hlgs lgsfon]] u}/ ;/sf/L ;+:yfaf6 tf]lsP adf]lhdsf] k|lqmof
ckgfO{ To:tf] sfo{ u/fpg jf ;]jf k|fKt ug{ ;Sg]5 .
32
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b–^
vl/b sf/afxL jf lg0f{osf] k'g/fjnf]sg ;DaGwL Joj:yf
$&= ;fj{hlgs lgsfosf k|d'v ;dIf lgj]bg lbg ;lsg] M -!_ ;fj{hlgs lgsfon]] vl/b sf/afxL
jf lg0f{o ubf{ s'g} q'l6 u/]sf] jf kfngf ug'{ kg]{ st{Jo kfngf gu/]sf]n] cfk"mnfO{ Iflt k'Ug]
jf k'Ug ;Sg] sf/0f v'nfO{ s'g} af]nkqbftf jf k|:tfjbftfn] To:tf] q'l6 jf lg0f{osf]
k'g/fjnf]sgsf nflu ;DalGwt ;fj{hlgs lgsfosf k|d'v ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbg] k'g/fjnf]sgsf] lgj]bg vl/b ;Demf}tf x'g'eGbf cl3sf]
sf/afxLsf ;DaGwdf ;Lldt x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbFbf o; P]gdf To:tf] lgj]bg k]z ug{sf] nflu s'g}
cjlw tf]lsPsf] eP To:tf] cjlwleq / To;/L cjlw gtf]lsPsf]df ;fj{hlgs lgsfon] vl/b
sf/afxL ;DaGwL q'l6 u/]sf] jf st{Jo kfngf gu/]sf] s'/f af]nkqbftf jf k|:tfjbftfn] yfxf
kfPsf] ldltn] ;ft lbgleq lgj]bg lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bgdf ;fj{hlgs lgsfon] s'g sfd u/]sf] jf gu/]sf]
sf/0fn] To:tf] q'l6 x'g uPsf]] xf] jf st{Jo kfngf gePsf] xf] / To:tf] lg0f{o of] P]g jf o;
P]g cGtu{t ag]sf] lgod jf lgb]{lzsfsf] s'g k|fjwfg ljk/Lt 5 eGg] s'/f :ki6?kdf
v'nfpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlw gf3L k|fKt ePsf] k'g/fjnf]sgsf] lgj]bg pk/ s'g}
sf/afxL x'g] 5}g .
-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|fKt ePsf]] lgj]bgsf ;DaGwdf 5fglag ubf{ vl/b
sf/afxLdf s'g} q'l6 b]lvP, ;fj{hlgs lgsfon] kfngf ug'{ kg]{ st{Jo kfngf u/]sf] gb]lvP
jf To:Tff] lg0f{o sfg"g ljk/Lt b]lvPdf ;fj{hlgs lgsfosf k|d'vn] vl/b sf/afxL lgnDag
u/L ;f] lgj]bg k|fKt ePsf] kfFr lbgleq sf/0f v'nfO{ lnlvt lg0f{o ug{' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] lg0f{odf ;f] vl/b sf/afxL s;/L cufl8 a9fpg] eGg] s'/f
;d]t pNn]v ePsf] x'g' kg{]5 .
-*_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg tf]lsPsf] /sdeGbf sd /sdsf] vl/b sf/afxLsf
;DaGwdf eP ;fj{hlgs lgsfosf k|d'vn] pkbkmf -^_ adf]lhd u/]sf] lg0f{o pk/
k'g/fjnf]sgsf] nflu k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf lgj]bg lbg ;lsg] 5}g .
$*= k'g/fjnf]sg ;ldlt M -!_ bkmf $( adf]lhdsf] lgj]bg pk/ k'g/fjnf]sg ug{sf] nflu g]kfn
;/sf/n] b]xfo adf]lhdsf] cWoIf / ;b:o /x]sf] ;fj{hlgs vl/b k'g/fjnf]sg ;ldlt u7g
ug]{5 M–
-s_ k'g/fj]bg cbfntsf] GofofwLz jf k'g/fj]bg cbfntsf]
33
www.lawcommission.gov.np
GofofwLz eO{ ;s]sf] JolQm jf g]kfn ;/sf/sf] ljlzi6
>]0fLsf] kbaf6 cjsfz k|fKt JolQmx?dWo]af6 Ps hgf – cWoIf
-v_ g]kfn ;/sf/sf] g]kfn O{l~hlgo/Lª ;]jfsf] /fhkqflÍt
k|yd >]0fLaf6 cjsfz k|fKt JolQmx?dWo]af6 Ps hgf – ;b:o
-u_ ;fj{hlgs vl/b ;DaGwL ljifodf cg'ejL tyf lj1
JolQmx?dWo]af6 Ps hgf – ;b:o
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] ;b:o lgo'lQm ubf{ ;fj{hlgs lgsfodf axfn
/x]sf] sd{rf/L lgo'lQm ug{ kfOg] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'Qm cWoIf jf ;b:osf] kbfjlw tLg jif{sf] x'g]5 .
t/ klxnf] k6s ;b:o lgo'lQm ubf{ Ps hgf ;b:onfO{ Ps jif{ / csf]{ ;b:onfO{ b'O{
jif{sf] kbfjlw tf]sL lgo'lQm ug'{ kg]{]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cWoIf jf ;b:osf] kbfjlw Ps sfo{sfn;Ddsf] nflu yk
ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cWoIf jf ;b:osf] ;]jfsf zt{ tyf kfl/>lds / ;'ljwf
g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-^_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cWoIf jf ;b:on] cfˆgf] kbdf axfn x'g' cl3 tf]lsP
adf]lhdsf] ljj/0fsf] hfgsf/L ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{no dfk{mt g]kfn ;/sf/ ;dIf
k]z ug'{ kg]{5 .
-&_ b]xfosf] cj:yfdf g]kfn ;/sf/n] cWoIf jf ;b:onfO{ lghsf] kbaf6 x6fpg
;Sg]5 M–
-s_ v/fa cfr/0f u/]df,
-v_ sfo{Ifdtf jf bIftfsf] cefj eO{ kb cg';f/sf] sfd, st{Jo kfngf ug{
g;s]df, jf
-u_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L s;"/df cbfntaf6 bf]ifL 7xl/Pdf .
$(= k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf lgj]bg lbg ;lsg] M af]nkqbftf jf k|:tfjbftfn] b]xfosf]
cj:yfdf k'g/fjnf]sgsf] nflu k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 M–
-s_ bkmf $& adf]lhd ;fj{hlgs lgsfo ;dIf lbPsf]] lgj]bg tf]lsPsf]
/sdeGbf a9L /sdsf] vl/b sf/afxLsf] ;DAfGwdf eO{ To:tf] lgsfosf
k|d'vn] ;f] lgj]bgsf ;DaGwdf ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -^_ df plN]nlvt
cjlwleq lg0f{o glbPdf jf lghn] lbPsf] lg0f{odf lgj]bgstf{sf] lrQ
ga'e]mdf,
34
www.lawcommission.gov.np
-v_ bkmf %@ adf]lhd ePsf] vl/b ;Demf}tfsf] ljifodf .
%)= k'g/fjnf]sgsf] tl/sf M -!_ bkmf $* adf]lhdsf] k'g/fjnf]sgsf] nflu k'g/fjnf]sg ;ldlt
;dIf lgj]bg lbg] af]nkqbftf jf k/fdz{bftfn] bkmf $( sf] v08 -s_ sf] ljifosf] xsdf
;ft lbgleq / v08 -v_ sf] xsdf To:tf] ;Demf}tf ePsf] ldltn] tL; lbgsf] cjlwleq
k'g/fjnf]sg ;ldltdf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePsf] tLg lbgleq k'g/fjnf]sg ;ldltn]
;DalGwt ;fj{hlgs lgsfonfO{ To:tf] lgj]bg / lgj]bg ;fy s'g} sfuhft ;+nUg eP ;f]
sfuhft ;d]tsf] k|ltlnlk k7fO{ To; ;DaGwdf eP u/]sf] sfd sf/afxLsf] hfgsf/L /
k|ltlqmof lbg ;"rgf ug{' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt u/]sf] tLg lbgleq ;fj{hlgs lgsfon] ;f]
;DaGwL hfgsf/L / k|ltlqmof k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k|fKt ePsf] hfgsf/L / k|ltlqmof, lgj]bsn] lgj]bgsf ;fy
k]z u/]sf] k|df0f, sfuhftsf cfwf/df / cfjZos eP b'j} kIfnfO{ a'emL pkbkmf -!_
adf]lhd lgj]bg k|fKt ePsf] tL; lbgleq k'g/fjnf]sg ;ldltn] lg0fo{ ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lg0f{o ubf{ k'g/fjnf]sg ;ldltn] b]xfo adf]lhdsf] lg0f{o ug{
;Sg]5 M–
-s_ lgj]bg vf/]h ug]{,
-v_ vl/b ;Demf}tf eO{ g;s]sf] cj:yfdf,—
-!_ ;fj{hlgs lgsfonfO{ cglws[t sfd jf lg0f{o jf unt sfo{ljlw
cjnDag gug{ cfb]z lbg],
-@_ ;fj{hlgs lgsfon] u/]sf] cglws[t sfo{ jf lg0f{onfO{ k"0f{ jf
cf+lzs?kdf /2 ug{ cfb]z lbg],
-#_ af]nkq jf k|:tfj d"NofÍgdf s'g} q'l6 b]lvO{ k'gM d"NofÍg ug'{ kg]{
ePdf To:tf] q'l6 ;d]t pNn]v u/L k'gM d"NofÍg ug{ cfb]z lbg] .
-u_ vl/b ;Demf}tf eO{ ;s]sf] cj:yfdf To:tf] ;Demf}tf lgj]bsn] kfpg' kYof{]
eGg] k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ nfu]df lgj]bsnfO{ k/]sf] dsf{ larf/ u/L
dgfl;a dflkmssf] /sd lgj]bsnfO{ e'QmfgL ug{ ;fj{hlgs lgsfonfO{
l;kmfl/; ug]{ .
-^_ o; bkmf adf]lhd k'g/fjnf]sgsf] nflu lgj]bg lbg] lgj]bsn] tf]lsP adf]lhdsf]
hdfgt /fVg' kg]{]5 .
35
www.lawcommission.gov.np
-&_ pkbkmf -%_ sf] v08 -s_ adf]lhd lgj]bg vf/]h ePsf] cj:yfdf To:tf]
hdfgtsf] /sd hkmt x'g]5 .
%!= vl/b sf/afxL /f]Ssf ug'{ kg]{ M -!_ k'g/fjnf]sgsf] nflu bkmf %) sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
lbOPsf] lgj]bgsf]] ;"rgf k|fKt ePkl5 ;f] lgj]bgsf ;DaGwdf k'g/fjnf]sg ;ldltaf6 lg0f{o
geP;Dd ;fj{hlgs lgsfon] vl/b sf/afxL /f]Ssf ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf vl/b sf/afxL
/f]Ssf ug'{ kg]{ 5}g M–
-s_ vl/b sf/afxLdf lglxt dxTjk"0f{ ;fj{hlgs lxtsf] sf/0faf6 vl/b
sf/afxL hf/L /fVg h?/L ePsf] s'/f k|dfl0ft u/L ;fj{hlgs lgsfon]
k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ hfgsf/L lbPdf, jf
-v_ bkmf %) sf] pkbkmf -$_ sf] cjlwleq k'g/fjnf]sg ;ldltaf6 lg0f{o x'g
g;s]df, jf
-u_ vl/b ;Demf}tf eO{ ;s]sf]df .
-#_ ;fj{hlgs lgsfon] pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhd vl/b sf/afxL /f]Ssf
gu/]df ;f]sf] hfgsf/L k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ lbg' kg]{5 .
kl/R5]b–&
vl/b ;Demf}tf ;DaGwL Joj:yf
%@= vl/b ;Demf}tf / ;f]sf zt{x? M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] o; P]g adf]lhd k'm6s/ vl/b afx]s
cGo vl/b ubf{ o; bkmf adf]lhd vl/b ;Demf}tf ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] vl/b ;Demf}tfdf af]nkq ;DaGwL sfuhft, k|:tfj ;DaGwL
sfuhft jf l;naGbL b/efpkq ;DaGwL kmf/fddf plNnlvt zt{x? ;dfj]; ug'{ kg]{5 /
To:tf zt{x? ;Demf}tfsf] k|s[lt cg';f/ b]xfo adf]lhd x'g ;Sg]5g\ M–
-s_ vl/b ;Demf}tfsf kIfx?sf] gfd / 7]ufgf, kmf]g, ˆofS; gDa/ / ;Demf}tf
sfof{Gjogsf nflu ;Dks{ /fVg] JolQm,
-v_ vl/b ;Demf}tfsf] sfo{ If]q,
-u_ vl/b ;Demf}tfdf /x]sf lnvtx?sf] ljj/0f / k|fyldstfsf] qmd,
-3_ sfo{ ;Dkfbg tflnsf,
-ª_ cfk"lt{ ;do, sfo{;Dkfbg ug'{ kg]{ ;do jf Dofb yk ug{ ;lsg] g;lsg]
Joj:yf,
-r_ vl/b ;Demf}tfsf] /sd jf ;f] lgwf{/0f ug]{ tl/sf,
36
www.lawcommission.gov.np
-5_ dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{ jf ;]jf :jLsf/ x'g] zt{x?,
-h_ ============== ljb]zL d'b|fsf] e'QmfgL nufot e'QmfgLsf zt{ / tl/sf,
-em_ sfa"aflx/sf] kl/l:ylt -kmf]z{ d]h/_,
-`_ d"No ;dfof]hg ug{ ;lsg] eP ;f]sf] Joj:yf,
-6_ vl/b ;Demf}tf ;+zf]wg / e]l/Pzg cfb]z hf/L ug{ ;lsg] eP ;f]sf]
Joj:yf,
-7_ ljdf cfjZos ePdf ;f] ;DaGwL Joj:yf,
-8_ cfjZos kg]{ hdfgt,
-9_ lgwf{l/t cjlwdf sfo{ ;Dkfbg x'g g;s] afktsf] k"j{ lgwf{l/t Ifltk"lt{ -
lnlSj8]6]8 8\ofd]h]h_,
-0f_ lgwf{l/t cjlweGbf cufl8 g} sfo{ ;Dkfbg ePdf lbg] af]g; ;DaGwL
Joj:yf,
-t_ vl/b ;Demf}tf /2 ug{ ;Sg] Joj:yf,
-y_ ;as06«ØfS6 ug{ ;lsg] jf g;lsg] Joj:yf,
-b_ ljjfb ;dfwfgsf] ;+oGq,
-w_ nfu" x'g] sfg"g, /
-g_ tf]lsP adf]lhdsf cGo s'/fx? .
%@s=k]ZsL ;DaGwL Joj:yf M -!_ ;fj{hgls lgsfon] vl/b ;Demf}tf kZrft cfk"lt{stf{, lgdf{0f
Joj;foL jf ;]jf k|bfosaf6 clu|d a}+s hdfgt lnO{ vl/b ;Demf}tf /sdsf] aL; k|ltztdf
ga9\g] u/L k]ZsL lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k]ZsL lb+bf klxnf] k6sdf :jLs[t k]ZsL /sdsf] cfwfdf
ga9\g] u/L / afFsL /sd sfo{ k|ultsf cfwf/df lbg ;lsg] 5 .
-#_ bkmf !) sf] pkbkmf -%_ sf] cj:yfdf afx]s k]ZsL /sd ;Demf}tf ePsf]
sfo{sf] nflu 5'§} vf]lnPsf] a}+s vftf dfkm{t dfq e'QmfgL x'g]5 .
-$_ cfk"lt{stf{, lgdf{0f Joj;foL jf ;]jf k|bfosn] pkbkmf -@_ adf]lhd klxnf]
k6s k]ZsL k|fKt u/]sf] ldltn] tL; lbgleq sfo{ k|f/De ul/;Sg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] k]ZsL /sd s'g k|of]hgdf vr{ ePsf] xf] ;f]sf] ljj/0f
cBfjlws u/L ;DalGwt ;fj{hlgs lgsfonfO{ tf]lsP adf]lhd pknAw u/fpg' kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
40
www.lawcommission.gov.np
-u_ cfk"lt{stf{ jf k/fdz{bftf jf ;]jfk|bfos jf lgdf{0f Joj;foLsf] s'g} q'l6
-l8kmN6_ ljgf ;fj{hlgs lgsfon] vl/b ;Demf}tf cGTo u/]sf] sf/0fn]
lghn]] Joxf]g'{ k/]sf] jf:tljs xflg gf]S;fgLsf] /sd .
-$_ vl/b ;Demf}tfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s ;fj{hlgs lgsfon] ;fj{hlgs
lxtsf nflu ;'lj:tfsf] cfwf/df vl/b ;Demf}tfsf] cGTo ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd vl/b ;Demf}tf cGTo ePsf]df ;fj{hlgs lgsfon] ;f]
;Demf}tf cGTo x'g'eGbf cl3 ;DkGg eO{ ;s]sf b]xfosf sfd afktsf] /sd e'QmfgL ug'{
kg]{5 M–
-s_ pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ adf]lhdsf] afFsL /x]sf] e'QmfgL,
-v_ s'g} vr{sf] e'QmfgL zf]wegf{sf]?kdf lbg] Joj:yf ePsf]df jf:tljs?kdf
ePsf] To:tf] vr{{,
-u_ vl/b ;Demf}tf cGtu{t ;fj{hlgs lgsfosf] nflu ljz]if?kdf agfOPsf
dfn;fdfgsf] d"No,
-3_ u'd]sf] gfkmf / pkbkmf -#_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] /sd afx]s vl/b
;Demf}tf cGTo ubf{ nfu]sf] vr{, /
-ª_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo vr{ .
-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg vl/b ;Demf}tf ug]{n]
;fj{hlgs lgsfonfO{ k"j{ hfgsf/L glbO{ ;Demf}tf tf]8\g kfpg] 5}g .
-&_ ;fj{hlgs lgsfo;Fu vl/b ;Demf}tf ug]{n] ;Demf}tf adf]lhd sfd z'?
gu/]df, sfd z'? u/L aLr}df 5f]8]df jf ;Demf}tf adf]lhd sfdsf] k|ult gu/]df ;fj{hlgs
lgsfon] To:tf] ;Demf}tf h'g;'s} avt cGTo ug{ ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adflhd ;Demf}tf cGTo ePdf ;f] sfd afkt /flvPsf] k"/}
hdfgt hkmt x'g]5 . ;Demf}tf cGTo ePsf] sf/0fn] ;Demf}tf adf]lhd afFsL /x]sf] sfo{
k"/f ug{ h] hlt /sd cfjZos k5{ ;f] /sd To;/L ;Demf}tf adf]lhd sfo{ gug]{
af]nkqbftfaf6 ;/sf/L afFsL ;/x c;'n pk/ ul/g]5 .
-(_ pkbkmf -&_ adf]lhd ;Demf}tf cGTo ePdf To:tf] ;Demf}tf adf]lhd afFsL
/x]sf] sfo{ k"/f ug{sf nflu bkmf @% adf]lhd 5gf}6 ePsf af]nkqbftfx? dWo]af6 kGw|
lbgsf] Dofb lbO{ tf]lsP adf]lhd cfly{s k|:tfj dfu u/L ;Demf}tf ug{ ;lsg]5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
41
www.lawcommission.gov.np
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd cfly{s k|:tfj dfu ug'{ cl3 Ps tx dflysf]
clwsf/Laf6 :jLs[lt lng' kg]{5 .
-!!_ pkbkmf -(_ adf]lhdsf] cfly{s k|:tfj lgdf{0f sfo{sf nflu dfu ul/Psf]
v'nf af]nkqsf] dfWodaf6 ePsf] ;Demf}tfsf] xsdf dfq nfu" x'g]5 .
-!@_ pkbkmf -(_ adf]lhd ;Demf}tf x'g g;s]df o; P]g adf]lhdsf] vl/b k|s[of
cjnDag u/L vl/b sf/afxL k|f/De ug'{ kg]{5 .
^)= vl/b ;Demf}tfsf] ;fj{hlgs ;"rgf M o; kl/R5]b adf]lhd vl/b ;Demf}tf ;DkGg ePkl5
;fj{hlgs lgsfon] af]nkq jf k/fdz{ ;]jf d"NofÍgsf] kl/0ffd ;lxtsf]] ;"rgf tf]lsP
adf]lhd ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–*
cfr/0f ;DaGwL Joj:yf
^!= ;fj{hlgs vl/b sfo{df ;+nUg kbflwsf/Lsf] cfr/0f M ;fj{hlgs lgsfosf] vl/b of]hgf
th'{df ug]{, vl/b sf/afxL ;~rfng ug]{, vl/b ;Demf}tf sfof{Gjog ug]{ jf vl/b ;DaGwL
tf]lsP adf]lhdsf] cGo sfd ug]{ sfo{df ;+nUg s'g} kbflwsf/Ln] b]xfo adf]lhdsf] cfr/0f
kfngf ug'{ kg]{5 M–
-s_ vl/b sf/afxLdf af]nkqbftfsf] :jR5 k|lt:kwf{ x'g] u/L cfˆgf] st{Jo
lgikIf 9Ën] kfngf ug]{,
-v_ vl/b sf/afxLsf] ;~rfng ;fj{hlgs lxt x'g] u/L ug]{,
-u_ vl/b ;DaGwdf cfˆgf] sfd jf cfr/0f jf Jojxf/af6 :jfy{ aflemg] sfo{
gug]{],
-3_ vl/b sf/afxLsf] l;nl;nfdf cfk"mn] yfxf kfPsf] af]nkqbftfsf] ;DklQ
;DaGwL hfgsf/L nufotsf cGo ;a} hfgsf/L uf]Ko /fVg],
-ª_ cfk"m kbdf axfn /xbfsf avt vl/b sf/f]af/ u/]sf JolQm, kmd{, ;+:yf,
sDkgL / o:t} k|s[ltsf cGo s'g} lghL ;+:yfdf cfk"m kbaf6 cjsfz
ePsf] b'O{ jif{;Dd sfd gug]{,
-r_ cfk"m ;+nUg ePsf] vl/b sf/afxLdf cfˆgf glhssf gft]bf/x?n]
af]nkqbftf jf k|:tfjbftfsf] ?kdf efu lnPsf] hfgsf/L x'g cfPdf
cfk"meGbf Ps tx dflysf] clwsf/LnfO{ t'?Gt hfgsf/L lbO{ To:tf] vl/b
sf/afxLaf6 cfk"m cnu x'g' kg]{],
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
42
www.lawcommission.gov.np
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf nflu glhssf gft]bf/ eGgfn]
Psf;uf]nsf] klt, kTgL, afj', cfdf, 5f]/f, 5f]/L, ;f;', ;;'/f, bfh', efO,
lbbL, alxgL, HjfO{+, ;fnf, ;fnL jf legfh' ;Demg' k5{ .
-5_ vl/b ;DaGwL sfd sf/afxL ubf{ k|rlnt sfg"g ljk/Lt x'g] sfd gug]{,
-h_ e|i6frf/hGo jf hfn;fhLk"0f{ sfo{ ug{ jf To:tf] sfo{df ;+nUg x'g gx'g],
-em_ k|lt:kwf{sf] nfeaf6 jl~rt ug{] u/fpg] pb]Zon] af]nkq jf k|:tfj k]z
ug'e
{ Gbf cl3 jf kl5 ldn]dtf] ug{ jf u'6aGbLdf ;+nUg x'g gx'g] .
^!s= ljefuLo sf/afxL x'g] M -!_ tfn's sfof{no jf clVtof/ k|fKt lgsfon] cg'udg ubf{
;DalGwt kbflwsf/Ln] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf plNnlvt lhDd]jf/L k"/f
gu/]sf] jf cfr/0f kfngf gu/]sf] b]lvPdf To:tf kbflwsf/L pk/ k|rlnt sfg"g adf]lhd
ljefuLo sf/afxL ug{ clVtof/ k|fKt clwsf/L;dIf n]vL k7fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd n]vL cfPdf To:tf] kbflwsf/LnfO{ lghsf] ;]jf, zt{
;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd ljefuLo sf/afxL u/L ;f]sf] hfgsf/L To;/L n]vL k7fpg]
lgsfonfO{ lbg' kg]{5 .
^@= af]nkqbftf jf k|:tfjbftfsf] cfr/0f M -!_ af]nkqbftf jf k|:tfjbftfn] of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod, vl/b ;Demf}tf tyf vl/b ;DaGwL cGo lnvtdf pNn]v eP cg'?ksf]
bfloTj kfngf ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] ;a{dfGotfdf k|lts"n gx'g] u/L af]nkqbftf jf k|:tfjbftfn] vl/b
k|lqmofdf jf vl/b ;Demf}tfsf] sfof{Gjogdf k|efj kfg]{ dg;fon] b]xfosf sfo{ ug{' jf
u/fpg' x'Fb}g M–
-s_ k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf cg'lrt k|nf]eg lbg jf ;f]sf] k|:tfj ug{,
-v_ tYo aª\UofO jf e'mSofO{ k]z ug{,
-u_ e|i6frf/hGo jf hfn;fhLk"0f{ sfo{ ug{ jf To:tf]] sfo{df ;+nUg x'g,
-3_ af]nkq jf k|:tfj ;DaGwL sfd sf/afxLdf s'g} lsl;dn] ;+nUg x'g] cGo
k|lt:kwL{ af]nkqbftf jf k|:tfjbftfsf] ;xeflutfdf x:tIf]k ug{,
-ª_ vl/b sf/afxLdf ;+nUg s'g} JolQmsf] hLp Hofg jf ;DklQ gf]S;fg ug]{
k|ToIf jf ck|ToIf wDsL lbg] sfo{ jf s/sfkhGo sfo{ ug{,
-r_ af]nkqbftfx? jf k|:tfjbftfx?aLr vl/b ;DaGwL sfd afF8kmfF8 ug]{ jf
af]nkq jf k|:tfjsf] d"No s[lqd jf ck|lt:kwL{ tl/sfn] sfod ug{] jf
cGo s'g} tl/sfn] ;fj{hlgs lgsfonfO{ v'Nnf tyf :jtGq k|lt:kwf{sf]
43
www.lawcommission.gov.np
nfeaf6 jl~rt ug]{ pb]Zon] af]nkq jf k|:tfj k]z ug'{eGbf cl3 jf kl5
ldn]dtf] ug{ jf u'6aGbLdf ;+nUg x'g,
-5_ af]nkq jf k|:tfj vf]n]sf] ;dob]lv af]nkq jf k|:tfj :jLs[ltsf] ;"rgf
glbFbf;Ddsf] cjlwdf af]nkq jf k|:tfjsf ;DaGwdf k|efj kfg]{ p2]Zon]
;fj{hlgs lgsfo;Fu ;Dks{ ug{ jf af]nkqsf] k/LIf0f / d"NofÍgdf jf
k|:tfjsf] d"NofÍgdf s'g} lsl;dn] k|efj kfg]{ sfo{ ug{ .
-#_ s'g} vl/b sfo{sf] af]nkq ;DaGwL sfuhft jf :k]l;lkms]zg tof/ ug{] jf vl/b
sfof{Gjogsf] cg'udg ug]{ lhDd]jf/L kfPsf] af]nkqbftf jf lgh;Fu cfj4 /x]sf] s'g} JolQm
jf kmd{ jf ;+:yf jf sDkgL jf To:tf] kmd{ jf ;+:yf jf sDkgLdf sfo{/t sd{rf/Ln]] To:tf]
vl/bsf] af]nkq ;DaGwL sf/afxLdf efu lng ;Sg] 5}g .
t/ 6g{sL vl/b ;Demf}tf jf l8hfOg tyf lgdf{0f b'j} sfo{ ug]{ u/L ePsf] vl/b
;Demf}tfsf xsdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
^#= sfnf];"rLdf /fVg] / k'ms'jf ug]{ M -!_ b]xfosf] cj:yfdf af]nkqbftf, k|:tfjbftf, k/fdz{bftf,
;]jfk|bfos, cfk"lt{stf{, lgdf{0f Joj;foL jf cGo JolQm, kmd{, ;+:yf jf sDkgLnfO{ lghsf]
sfo{sf] ufDeLo{tfsf] cfwf/df ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{non] Ps jif{b]lv tLg jif{;Dd
sfnf];"rLdf /fVg ;Sg]5 M–
-s_ bkmf ^@ adf]lhdsf] cfr/0f ljk/Lt sfd u/]sf] k|dfl0ft ePdf,
-v_ bkmf @& jf #* adf]lhd :jLs[ltsf] nflu 5gf}6 ePsf] af]nkqbftf jf
k|:tfjbftf bkmf #* adf]lhd ;Demf}tf ug{ gcfPdf,
-u_ vl/b ;Demf}tf sfof{Gjog ubf{ ;f/e"t q'l6 u/]sf] jf ;Demf}tf cg'?ksf]
bfloTj ;f/e"t?kdf kfngf gu/]sf] jf vl/b ;Demf}tf adf]lhdsf] sfo{ ;f]
;Demf}tf adf]lhdsf] u'0f:t/sf] gePsf] s'/f kl5 k|dfl0ft ePdf,
-3_ vl/b ;Demf}tfdf efu lng cof]Uo 7xl/g] s'g} kmf}Hbf/L s;"/df
cbfntaf6 bf]ifL 7xl/Pdf,
-ª_ of]Uotf 9fF6L jf e'mSofgdf kf/L vl/b ;Demf}tf u/]sf] s'/f k|dfl0ft x'g
cfPdf, jf
-r_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo s'g} cj:yfdf .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
44
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfnf];"rLdf /flvPsf] af]nkqbftf, k|:tfjbftf, k/fdz{bftf,
;]jfk|bfos, cfk"lt{stf{, lgdf{0f Joj;foL jf cGo JolQm, kmd{, ;+:yf jf sDkgLn] ;f]xL
cjlw;Dd ;fj{hlgs lgsfosf] vl/b sf/afxLdf efu lng ;Sg] 5}g .
-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a}+s jf ljQLo ;+:yfsf] C0f
glt/L k|rlnt sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt lgsfon] sfnf];"rLdf /fv]sf] JolQm, kmd{, ;+:yf
jf sDkgLn] To:tf] ;"rLdf sfod /x]sf] cjlw e/ ;fj{hlgs vl/b sf/afxLdf efu lng
;Sg] 5}g .
-$_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhd ;fj{hlgs vl/b sf/afxLdf efu lng g;Sg] JolQm,
kmd{, ;+:yf jf sDkgLn] ;fj{hlgs lgsfon] ug]{ vl/bdf efu lnPsf] kfOPdf lghsf] af]nkq
jf k|:tfj pk/ s'g} sf/afxL x'g] 5}g .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfnf];"rLdf /fVg] ;DaGwL cGo sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
-^_ pkbkmf -!_, -@_, -#_, -$_ / -%_ adf]lhd sfnf];"rLdf /x]sf af]nkqbftf,
k|:tfjbftf, k/fdz{bftf, ;]jfk|bfos, cfk"tL{stf{, lgdf{0f Joj;foL jf cGo JolQm, kmd{ ;+:yf
jf sDkgLnfO{ sfnf];"rLaf6 k'ms'jf ug]{ ;DaGwdf ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{non] tof/
u/]sf] dfkb08 cg';f/ sfnf];"rLaf6 k'ms'jf ul/g]5 .
kl/R5]b–(
vl/b sfo{sf] cg'udg ;DaGwL Joj:yf
^$= ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{no M -!_ ;fj{hlgs lgsfoaf6 x'g] vl/b sfo{sf] cg'udg,
lgodg / ;fj{hlgs vl/b k|0ffnLnfO{ Jojl:yt ug{ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no
cGtu{t Ps ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{no /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfof{nosf] k|d'v g]kfn ;/sf/sf] lghfdtL ;]jfsf]
/fhkqflÍt ljlzi6 >]0fLsf]] sd{rf/L x'g]5 .
-#_ =====================
^%= ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf] sfd, st{Ao / clwsf/ M -!_ o; P]gdf cGoq Joj:yf
ePsf] cltl/Qm ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
47
www.lawcommission.gov.np
-@_ ;fj{hlgs lgsfosf k|d'vn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] kl/l:ylt / tTsfn ug'{ kg]{
vl/b ;DaGwL lj:t[t ljj/0fsf] hfgsf/L Ps tx dflysf] clwsf/LnfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ ljz]if kl/l:yltdf vl/b ug]{ ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
^&= o; P]g adf]lhdsf] vl/b k|lqmof ckgfpg' gkg]{ M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf of] P]g adf]lhdsf] vl/b k|lqmof ckgfpg'kg{] 5}g M–
-s_ o; P]g adf]lhdsf] k|lqmof ckgfO{ ;'/Iff, ;fdl/s jf k|lt/Iff ;DaGwL
vl/b ug{ /fli6«o ;'/Iff jf k|lt/Iff ;DaGwL b[li6sf]0faf6 pko'Qm gx'g]
egL g]kfn ;/sf/n] lg0f{o u/]df, jf
-v_ g]kfn ;/sf/ / bft[ kIfaLr ePsf] ;Demf}tf adf]lhd ;f] kIfsf] vl/b
lgb]{lzsf -k|f]Sof]/d]06 ufO{8nfOG;_ cg'?k vl/b ug{' k/]df,
-u_ lghL If]q;Fu k|lt:kwf{ u/L Jofkfl/s sf/f]jf/ ug{ tf]lsP adf]lhdsf
;fj{hlgs lgsfon] Joj;fo ;~rfngsf] nflu s'g} dfn;fdfg jf ;]jf
vl/b ug'{ k/]df,
-3_ ;fdflhs, ;f+:s[lts sfo{qmd jf cf}Bf]lus, cfly{s, k|ljlw k|bz{g /
k|a4{gsf nflu ljb]zdf cfof]hgf x'g] d]nf, dxf]T;j, 6]«8km]o/ jf k|bz{gL
h:tf sfo{sf] nflu tf]lsP adf]lhd ljb]zdf vl/b ug'{ k/]df,
-ª_ ljb]z l:yt g]kfnL /fhb"tfjf;, lgof]u h:tf ;fj{hlgs lgsfon]
dfn;fdfg jf ;]jf vl/b ug'{ k/]df,
-r_ ljdfg ;]jf ;~rfng ug{ :jLs[t k|fKt ;fj{hlgs lgsfon] PlePzg jf
ljdfg;Fu ;DalGwt pks/0f vl/b ug'{ k/]df .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd lg0f{o ubf{ g]kfn ;/sf/n] vl/b ug'{ kg]{ sf/0f
v'nfO{ tT;DaGwL 5'§} sfo{ljlw ;d]t lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ ;fj{hlgs lgsfon] pkbkmf -!_ sf] v08 -u_, -3_, -ª_ / -r_ adf]lhdsf]
vl/bsf] nflu cfjZos sfo{ljlw agfO{ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf] ;xdlt lnO{
:jLs[t u/fO{ nfu" ug'{ kg]{5 .
-$_ ;fj{hlgs lgsfon] pkbkmf -#_ adf]lhd agfPsf] sfo{ljlwdf pkbkmf -!_ sf]
v08 -r_ adf]lhdsf] vl/bsf] nflu ljhg]z Knfg, nfO{km ;fOsn / g]6 k|]h]G6 e]No" ;d]tsf
s'/fx? ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
48
www.lawcommission.gov.np
^*= ;~rf/sf ljlw M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] af]nkqbftf jf k/fdz{bftfnfO{ jf af]nkqbftf jf
k/fdz{bftfn] ;fj{hlgs lgsfonfO{ lbg' kg]{ egL of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod,
af]nkq ;DaGwL sfuhft, k|:tfj cfXjfg ;DaGwL sfuhft jf vl/b ;Demf}tfdf plNnlvt
s'g} lnvt, ;"rgf, lg0f{o jf cGo hfgsf/L o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s
lnlvt?kdf lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;"rgf k7fpFbf To:tf] ;"rgf kfpg] af]nkqbftf jf
k/fdz{bftfsf] 7]ufgf kQf gnflu jf cGo s'g} sf/0fn] To:tf] ;"rgf a'emfpg g;lsPsf]
cj:yfdf ;f] ljifosf] ;+lIfKt ljj/0f pNn]v u/L /fli6«o :t/sf] b}lgs ;dfrf/kqdf
;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 / o;/L ;"rgf k|sfzg ePsf]df To:tf] JolQmn] /Ltk"j{s
;"rgf kfPsf] dflgg]5 .
^(= ljB'tLo ;~rf/sf] dfWodaf6 vl/b sf/f]af/ x'g ;Sg] M -!_ ;fj{hlgs lgsfon] vl/b sfo{sf]
s'g} jf ;a} k|lqmofdf ljB'tLo sfo{ljlw k|0ffnL dfq ckgfpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljB'tLo k|0fnLaf6 x'g] vl/bsf] sfo{ljlw, k|0ffnL / o;sf
cGt/lglxt l;4fGt vl/b cg'udg sfof{non] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-#_ ljB'tLo vl/b ;DaGwL cGo sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
&)= sfg"gL lnvtx? j]e;fO{6df /fVg' kg]{ M of]] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod / vl/b
lgb]{lzsf ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/L / ;'lawfsf] nflu ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf]
j]e;fO{6df /fVg' kg]{5 .
&!= d"NofÍg ;ldlt u7g ug'{ kg]{ M -!_ k"j{ of]Uotfsf] k|:tfj, af]nkq, k/fdz{ ;]jfsf] cfzokq
jf k|:tfj jf l;naGbL b/efpkq k/LIf0f / d"NofÍg ug{ ;fj{hlgs lgsfon] tf]lsP
adf]lhdsf] d"NofÍg ;ldlt u7g ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g ePsf] d"NofÍg ;ldltsf] sfd, st{Ao / clwsf/ tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
&@= vl/b sf/afxLsf] clen]v M ;fj{hlgs lgsfon] vl/b sf/afxL ;DaGwL sfuhftsf] clen]v
tf]lsP adf]lhdsf] cjlwsf] nflu ;'/lIft tl/sfn] /fVg' kg]{5 .
&#= clwsf/ k|Tofof]hg M clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] of] P]g jf o; P]g cGt{ut ag]sf] lgod
adf]lhd cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/x?dWo] tf]lsP adf]lhdsf clwsf/ afx]s c? clwsf/ s'g}
sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
50
www.lawcommission.gov.np
æ&= vr{ ug]{ sfo{ljlw M ;/sf/L sfd sfh tyf cfof]hgf ;~rfng ug]{ w/f}6L,
b:t'/, ;]jf z'Ns lng], k]ZsL lbg] tyf km5\of}{6 ug]{, ;/sf/L gubL tyf
lhG;L ;DklQsf] ;+/If0f ug]{, lnnfd laqmL ug]{, ldGxf lbg] ;DaGwL cfly{s
k|zf;g tyf cGo ljljw Joj:yf / tt\;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .Æ
&^= arfp M cfly{s sfo{ljlw P]g, @)%% / ;f] P]g cGtu{t ag]sf] cfly{s k|zf;g ;DaGwL
lgodfjnL, @)%^ / bkmf @ sf] v08 -v_ sf] pkv08 -@_, -#_, -$_, -%_ / -^_ df plNnlvt
;fj{hlgs lgsfosf vl/b ;DaGwL P]g, lgod jf u7g cfb]zsf] Joj:yf adf]lhd eP u/]sf
vl/b ;DaGwL ;a} sfd sf/afxL o;} P]g adf]lhd eP u/]sf dflgg]5 .
51
www.lawcommission.gov.np
52