ORGANIZACIJA UJEDINJENIH NACIJA

UN je najznačajnija univerzalna svjetska međunarodna organizacija.

UN je subjekt međunardnog prava bez kojeg ne bismo mogli govoriti o subjektivitetu međunarodnih
organizacija uopšte. Ovdje je riječ o načelu specijalnosti koje je išlo u prilog tome da je sud rekao da
bez pojedinih subjketivnih prava se ne može govoriti o njihovom obavljanju dužnosti. Problem je
nastao 1946. godine kada je jedna delegacija UN-a stradala tokom obavljanja svoje mirovne misije.
Tada se postavilo pitanje: na koji način službenici odnosno činovnici UN-a u ovakvim okolnostima
mogu uživati zaštitu? Tražilo se savjetodavno mišljenje suda koji je jasno naznačio da ako UN nema
subjektiviteta onda ne može izvršavati zadatke koji su potrebni.

UN danas broji 193 države članice, a ovu međunarodnu organizaciju osnovala je 51 država članica.
(24.oktobar smatra se danom UN-a)

UN se nalaze u New York-u na East River-u. Pojedini organi nalaze se u Ženevi i Beču.

Najveća mana UN-a je to što je ostala u periodu postratovskog vremena.

NAJZNAČAJNIJI ORGANI:
 Generalna skupština
 Savjet bezbjednosti

Generalna skupština je plenarni organ UN-a koji broji onoliko članova koliko broji i organizacija
(193). Svaki član tj. svaka država ima prvo na delegaciju od do 5 osoba. Bez obzira da li broji jedan ili
pet članova svaka delegacija ima pravo na jedan glas.
Generalna skupština ima opštu nadležnost što znači da može da raspravlja o svim pitanjima koja joj
dođu na dnevni red pod uslovom da o tom pitanju u tom momentu ne raspravlja Savjet bezbjednosti.

Najčešće donosi odluke u formi:

 deklaracija
 preporuka

GS ima ključnu ulogu u usvajanju određenih međunarodnih ugovora i kontroli i formiranju određenih
tijela (npr. Komiteti koji rade pod okriljem UN-a).

Savjet bezbjednosti je izvršni organ UN-a koji broji 15 članova.

Od tih 15 članova 5 država imaju stalno mjesto (SAD, Rusija, Kina, Velika Britanija, Francuska), a 10
članova se bira na mandat od dvije godine. Glavni kriterijum za izbor nestalnih država članica SB je
regionalna odnosno geografska zastupljenost država članica.

Pravo veta je mogućnost da se prilikom glasanja obustavi bilo kakva odluka koja nije u interesu
stalnih država članica. Ovo se ne odnosi na odluke koje se tiču proceduralnih pravila i izbora sudija
Međunarodnog suda.

SB donosi pravnoobavezujuće odluka i ima pravo da vrši određeni vid sile ako je to potrebno (ako
dođe do kršenja Povelje UN-a). Za odluke o primjeni sile potrebno je 9 pozitivnih glasova članova SB i
da nijedna (stalna) država članica ne uloži pravo veta. Države članice imaju mogućnost da ne glasaju
tj. mogućnost da ostanu uzdržane.

1
Prvi sukob država članica SB desio se nakon II svjetskog rata, tokom Korejskog rata (rat između
Sjeverne i Južne Koreje). Tada su UN-a (SAD) htjele da izvrše vojnu intervenciju na Sjevernu Koreju, ali
Kina je konstantno ulagala veto. Na taj način se paralisao rad SB. Upravo iz ovog razloga donijeta je
rezolucija u okviru Generalne skupština koja predviđa da ukoliko je paralisan rad SB, a radi se o
rješavanju bitnih pitanja, onda o tom pitanjima može da rješava GS. Kako je rad SB bio paralisan zbog
ulaganja veta Kine, Generalna skupština je donijela odluku o vojnoj intervenciji i stvorila Rezoluciju
ujedinjenih za mir.

VAŽNI ORGANI:

Ekonomski i socijalni savjet broji 54 države članice i osnovna nadležnost odnosi se na pitanje
zaštite (kakav je stepan zaštite) ekonomskih, socijalni i kulturnih prava u državama članicama UN-a.

Generalni sekretarijat- na čelu Generalnog sekretarijata nalazi se generalni sekretar. Generalni

sekretari od osnivanja pa do danas:
1. Gledvin Džeb (privremeno vršilac dužnosti 1945/46)
2. Trigve Li
3. Dag Hamaršeld
4. U Tant
5. Kurt Valdhajm
6. Havijer Perez de Kueljar
7. Butros Gali
8. Kofi Anan
9. Ban Ki-Mun
10. Antonio Guteres

Generalni sekretarijat kroz ulogu generalnog sekretara značaj u vršenju diplomatskih funkcija
prilikom rješavanja mirnih sporova između država članica. Dakle, ključna uloga generalnog sekretara
je u tim diplomatskim procesima zbog toga što on posreduje u rješavanju određenih konfliktnih
situacija koje postoje između država članica. Kada postoji određena konfliktna situacija između
država članica generalni sekretar ja taj koji će pokušati da prvo, zadobije povjerenje tih država, a
nakon toga da uz njihovu saglasnost dođe do određenog rješenja.

Osim što rukovodi radom organizacija UN-a, Generalni sekretarijat ima jednu jako važnu ulogu koja
se tiče međunarodnih ugovora. Naime, svi međunarodni ugovori koji nastaju pod okriljem UN-a se
čuvaju i deponuju u Generalnom sekretarijatu tj. generalni sekretar je glavni depozitar
međunarodnih ugovora (ne samo onih koji su nastali pod okriljem UN-a, nego i ugovora koji su
potpisani od strane država članica).

Starateljski savjet (danas postoji samo na papiru, ne obavlja funkciju) je bio organ UN-a koji je
imao za cilj da pomogne bivšim kolonijama u procesu transformacije iz kolonija u nezavisne države.
Poslije II svjetskog rata ušlo se u proces nestanka kolonijalnih sila odnosno kolonijalnih prevlasti i na
prostoru gdje su nekad bili osvajači novonastale teritorije su se transformisale u države. S obzirom da
te države nikad nisu bile nezavisne i nisu imale svoj sistem, UN su trebale da im pruže pomoć kroz
Starateljski savjet. Nakon što je 1998. godine nestala zadnja kolonija (ostrva Palau) prestala je
potreba za obavljanjem funkcija Starateljskog savjeta.

Međunarodni sud u Hagu (International Court Of Justice) je sudski organ broji 15 sudija koji se
biraju u Savjetu bezbjednosti i Generalnoj skupštini. Svaka od stalnih država članica ima sudiju, a
ostalih 10 dolazi iz različitih država. Biraju se na mandat od 9 godina.

2
Postoje dvije vrste postupka:
 parnični koji se okončava pravnoobavezujućom presudom
 postupak za davanje savjetodavnog mišljenja koji se okončava davanjem savjetodavnog
mišljenja u formi preporuke (nije pravnoobavezujuća)

*Ko su stranke u postupku pred Međunarodnih sudom u Hagu?

-To su isključivo države članice Statuta Međunarodnog suda.
U principu, to su sve države članice UN-a i one koje nisu, ali su prihvatile Statut.
(država protiv države)

*Pravo da traže savjetodavno mišljenje Međunarodnog suda imaju: Generalne skupština, Savjet
bezbjednosti, specijalizovane agencije UN-a.

MIRNO RJEŠAVANJE SPOROVA

Kada nam je neophodno mirno rješavanje sporova?

-Vrlo često dolazi do sukoba država koji se završavaju ratom iako je on zabranjen. To ne mora biti
spor između dvije države, vrlo često dolazi do sukoba i unutar jedne države. Kako je Povelja UN
zabranila upotrebu sile, ne bi smjelo da dođe do sukoba ove vrste i dođe do rješavanja sporova ove
vrste. Da ne bi do toga došlo postoje dva oblika rješavanja ovih sporova:
1. diplomatskim putem
2. sudskim putem

U diplomatske načine rješavanja sporova spadaju:

 pregovori
 dobre usluge
 posredovanje
 istražne komisije
 koncilijacija

U sudski način rješavanja sporova spadaju:

 Međunarodni sud
 arbitraža

-Više je sporova riješenih diplomatskim putem.

Razlike između rješavanja sporova diplomatskim i sudskim putem:

1. sudski način rješavanja sporova se uvijek okončava pravnoobavezujućom odlukom
2. sudski način rješavanja sporova se uvijek vodi primjenom međunarodnog prava

Pregovori su diplomatski način rješavanja sporova koji se vodi uvijek i isključivo između dvije strane.
Kod svih ovih drugih oblika postoji aktivna uloga treće strane. Razlika između svih drugih je u tome
koliko je zaista uloga treće strane aktivna i važna.

Kod dobrih usluga je uloga treće strane najmanje bitna zbog toga što treća strana utiče na dvije
strane koje su u sporu da ili započnu pregovore ili ako su ti pregovori prekinuti da budu opet
ostvareni. Najčešće generalni sekretar snagom svog autoriteta i svoje funckije vrši dobre usluge. On
ne nudi rješenje, on ne predlaže, nerijetko ni ne učestvuje u pregovorima.

3
Kod posredovanja, posrednik ima značajno aktivniju ulogu. Ovdje će treća strana davati rješavanja,
predlagati rješenja, prisustovati sastancima, utiče na jednu i drugu stranu da prihvate rješenja.

Istražne komisije su vrlo često određrena tijela i određena grupa lica koja ima zadatak da
nepristrasno istraži određeno pitanje koje je predmet spora i nakon što istraži dostavi podatke jednoj
i drugoj strani. Na tim strana je da li će nalaz da prihvati ili ne.
Ako se stranke dogovore da angažaju istražnu komisiji, troškovi padaju na njihov teret.

Koncilijacija (izmirenje) je diplomatski način rješavanja sporova koji se vodi po sličnom principu kao
arbitraža, sa razlikom što kod koncilijacije nema pravoobavezujuće odluke. I jedna i druga strana
dostavljaju argumentaciju, i jedna i druga strana nastoje da utiču na izmiritelja (kao i kod arbitraže).
Obično strana koja nije zadovoljna pokreće spor, ali će druga strana u čiju korist je donesena odluka
imati snažnu argumentaciju u postupku.

RAZLIKA IZMEĐU SUDSKOG I ARBITRAŽNOG NAČINA RJEŠAVANJA SPOROVA

Kod arbitražnog načina rješavanja sporova stranke imaju pravo da utiču na izbor mjerodavnog prava
i izbor arbitara
Predstavnici države odluče da formiraju arbitražno tijelo i saglase se da sa određenog spiska arbitara
koji važi u određenog arbitraži ili taj spisak zajednički sačine, izaberu po jednog sudiju ili dvojicu
sudija. Treći, odnosno neparni broj sudije, bira se slučajnim izborom. Tako sastavljeno vijeće
odlučivaće o sporu između država. Pored toga, države bi imale pravo da se saglase tj. dogovore koje
će se pravo primjenjivati (neki od izvora međunarodnog prava, bez obzira na hijerarhiju).

DIPLOMATSKO I KONZULARNO PRAVO

Diplomatsko i konzularno pravo kao dio međunarodnog privatnog prava predstavlja jedan od
najstarijih segmenata ove grane prava. Bez poznavanje diplomatskog i konzularnog prava teško
možemo povezati sve institute međunardnog prava koji su nam neophodni.

Diplomatsko i konzularno pravo su dvije odvojene, ali isprepletane grane prava. Izvori diplomatskog i
konzularnog prava su različiti.

Prvi oblici određenih diplomatskih komunikacija, saradnje, vezuje se za najstarije periode pisane
istorije (period nastanka gradova i država). Još u tom periodu postojali su predstavnici
gradova/država koji bi predstavljali određena područja u međusobnim komunikacijama sa ciljem da
obezbjede što veći stepen zaštite, poštovanja prava i obaveza na tom području. Međutim, nestankom
ovakvih državica dolazi do stvaranje velikih carstava.

Nakon nestanka Rimskog carstva javljaju se dvije značajne ustanove/instituta u dipomatskom pravu:
poslanici i vlasnici. Oni su preteče diplomatskih zastupnika.
Vlasnici su bili lica koja su imala obavezu da prenesu određenu poruku od strane vladara do druge
adrese.
Poslanici su bili predstavnici tih gradova/država koji su imali pravo i obavezu ne samo da prenesu
poruku od vladara nego da pregovaraju u ime tog područja/grada/države.

4
Nakon toga, tokom Rimskom carstva javljaju se nešto drugačije uloge. U tom periodu javljaju se
određeni instituti koji su bili zaduženi za obavljenje sličnih aktivnosti. To je, prije svega, bio Kolegijum
od 20 sveštenika koji su stvarali pravo ius specialis odnosno pravo koje je predstavljalo određeni
oblik konzularnog prava. Oni su imala zadatak da rješavaju određene sporove i da daju određene
preporuke za rješavanje sporova koji su se vodili između rimskih građana i varvara.

Tek nakon nestanka Rimskom carstva (podjele) i nastanka drugih velikih država dolazi do
savremenijih oblika diplomatskog i konzularnog prava. Tako, već s početka XI i XII vijeka pojavljuju se
određene diplomatske vještine. Npr. u Vizantiji ukoliko bi predstavnik nekog drugog naroda ili neke
druge države dolazio na pregovore kod vizantijskog vladara postojala je jedna čitava ceremonija
njegovog prijema (dolazak u najluksuzniji palatu uz prisustvo velikog broja vojnika, sluga, ulazak u
posebnu dvoranu u kojoj bi se oponašali zvukovi iz prirode, oponašala bi se moć koju je Vizantija
imala u tom periodu kako bi se stvorio određeni osjećaj straha).

U periodu kada nisu postojali međunarodni ugovori i međunarodni sporazumi, poštovala su se

međunarodna običajna pravila. Ali, to nije bilo dovoljno. Zbog toga se već sa početka XX vijeka javila
ideja o kodifikaciji diplomatskog i konzularnog prava, ali njena realizacija je postala moguća tek nakon
završetka II svjetkog rata. Tada će biti usvojena 4 međunarodna ugovora:
1. Bečka konvencija o diplomatskim odnosima (1961.godine)
2. Bečka konvencija o konzularnim odnosima (1963.godine)
3. Konvencija o specijalnim misijama
4. Konvencija o predstavljanju država u međunarodnim organizacijama univerzalnog
karaktera

Sve ove konvencije predstavljaju temelj savremenog diplomatskog i konzularnog prava.

U fokusu je bilo rješavanje diplomatkih odnosa, pa je kodifikacija konzularnog prava izvršena dvije
godine kasnije. Razlog jeste što se diplomatka pitanja direktno tiču države.
Pored četiri konvencije značajan izvor međunardnog prava su i međunarodna običajna pravna
pravila, opšta pravna načela i kao pomoćni izvori sudska praksa, pravna doktrina i odluke
međunarodnih organizacija.

*FUNKCIJA DIPLOMATSKIH PREDSTAVNIŠTVA*

Diplomatska predstavništva predstavljaju jednu državu na teritoriji druge države i bave se

poslovima javne politike. To se odnosi na razvijanje i jačanje ekonomskih, političkih, privrednih,
kulturnih i drugih veza.

Konzularne funkcije se svode i mnogo češće povezane sa određenim pravima i obavezama koje
imaju državljani država čiji se konzulati nalaze na teritoriji te države. Oni se bavi zaštitom njihovih
građana na teritoriji određene države. (npr. za izdavanje viza, zaključenje ugovora, o braku, pitanje
razvoda...)

Na čelu diplomatkog predstavništa nalazi se šef diplomatske misije. Šef diplomatske misije, prema
Bečkoj konvenciji o diplomatskim odnosima može biti:
a) ambasador
b) poslanik, sekretar itd
c) otpravnika poslova

*Kako znamo koji rang šefa diplomatske misije će biti na čelu?

5
Ove tri klase šefova diplomatskih misije su jedan oblik predstavljanja međusobne saradnje između
država.
-Ukoliko države imaju najeći mogući oblik međusobnog povjerenja onda će njihovi dipomatki odnosi
biti na nivou odnosa između ambasadora.
-Ako ti odnosi nisu na tom nivou, ali nisu ni toliko loši onda će oni biti na nivou otpravnika poslova.
Ako se uspostavljaju određeni diplomatski odnosi između država koje nikad nisu imale diplomatske
odnose ili ako su imala dobre odnose, ali je došlo do pogoršanja onda njihovi odnosi mogu da padnu
na nivo otpravnika poslova. Takođe, ako jedna država ima obavezu prema drugoj, dok se ta obaveza
ne ispuni njihovi diplomatski odnosi mogu da padnu na nivo otpravnika poslova.

-Poslanici, sekretari itd. su u Bečkoj konvenciji postavljeni kao druga klasa šefova diplomatskih misija
koja je trebala da bude izjednačena sa prvom klasom ali istovremeno predstavlja nazive za
ambasadore odnoso za šefove diplomatskih misija za države istočnog bloka. Međutim, to nije
preživjelo. Jedini izuzetak od toga je Vatikan u kojem se koriste termini nuncie i inter nuncie.

*Kako se stupa na dužnost prilikom saradnji?

-Prvo, potrebno je da budu uspostavljeni diplomatski odnosi. Da bi oni bili uspostavljeni neophodno
je međusobno priznanje država (izričito ili konkludentim radnjama).

-Drugo, Vlada države šalje spisak u kojem predlaže ko će činiti njenu diplomatsku misiju na teritoriji
države prijema i ko će u njeno ima predstavljati državu. Nakon što država to prihvati, mora da da
pisanu saglasnost (potvrdu) tkz. agreman šefu diplomatske misije da je ona saglasna sa tim da
određeno lice bude na toj funkciji na teritoriji njene države. Ako države prijema ne da pozitivno
mišljenje ili čuti smatraće se da nije dala saglasnost.
Nakon što je dala saglasnost šef diplomatske misije će predati akreditivna pisma u državi prijema, u
principu, šefu države. Ta predaja pisama smatra se momentom stupanja na dužnost šefa diplomatske
misije.

IMUNITET
Šef diplomatske misije je, prije svega, zadužen za korespondenciju sa Vladom. Njemu je nadređeni
ministar vanjiskih poslova države iz koje dolazi. Šef diplomatske misije u državi prijema uživa najveći
stepen počasti i imuniteta koji je moguć- apsolutni krivični imunitet. To znači da se protiv tog lica,
kao i članova njegove porodice, ne može u državi prijema voditi krivični postupak dok god se njegova
država ne odrekne njegovog imuniteta. Ako se država ne odrekne njegovog imuniteta, postupak se
može voditi samo na teritoriji njegove države (ili pred nekim međunarodnim sudovima ako su
ispunjeni uslovi za to). Ovoliki stepen krivičnopravne zaštite dat je da lice ne bi bilo žrtva različitih
zloupotreba. Ukoliko šef diplomatske misije ode u drugu države u privatnu posjetu (ako je poslovna
posjeta uživaće imunitet dok traje put do tog mjesta i dok traju poslovi zbog kojih je otputovao), on u
toj državi nema ovaj stepene zaštite.

*Kako se država štiti od apsolutnog krivičnog imuniteta?

-Država može da upotrijebi svu moguću silu da spriječi izvršenje krivičnog djela koje je u toku.
Takođe, može da traži da osoba bude proglašena persona non grata (nepoželjnom osobom) i da u
najkraćem mogućem roku napusti područje države prijema.

6
Šef diplomatske misije uživa i građanski i upravni imunitet. Međutim, građanski imunitet nije
apsolutan. Postoje situacije kada građanski imunitet neće biti moguć:
 ukoliko je predmet postupka proistekao iz prava i obaveza ugovora o kupoprodaji
nepokretnih stvari
 ukoliko se šef diplomatske misije pojavljuje kao stranka u ostavinskom postupku
 ukoliko to lice obavlja neku od slobodnih profesija

Visok stepen zaštite uživaju i prostorije diplomatskih misija. Prostorije diplomatskih misija su
nepovredive. Niko, ni u kakvim okolnostima nema pravo da uđe u prostorije diplomatske misije bez
odobrenje šefa diplomatske misije.

Ukoliko se desi da se poziva šef diplomatske misije da odbija da omogući pristup, onda će ukoliko se
smatra da se krše pravila međunarodnog prava, lice biti pozvano na razgovor ili mu se može uskratiti
status šefa diplomatske misije ili u kranjem država prijema može potpuno prekinuti diplomatske
odnose sa tom državom.

DOAJEN DIPLOMATSKOG KORA

Svi šefovi diplomatskih misija na teritoriji jedne države čine diplomatski kor. Diplomatski kor nije
pravno lice nego ustanova koja je jako značajna zbog protokolarne funkcije koju ima. Na čelu
diplomatskog kora nalazi se doajen diplomatskog kora. On se bira na osnovu dva kriterijuma:
1. da pripada najvišem rangu klase šefova diplomatskih misija
2. dužina trajanja vršenja ove funkcije u toj državi

Primjer: Ambasador države X koji je stupio na dužnost 27.03.2016.godine ; ambasador države Y koji
je stupio na dužnost 01.04.2017.godine; otpravnika poslova države Z koji je stupio na dužnost
31.08.2015.godine. Ko od njih može biti doajen diplomatskog kora? –Ambasador države X.

Od ovog pravila postoje i neki izuzeci.

1. U katoličkim državama doajen diplomatskog kora, po pravilu je nuncie-predstavnik Vatikana.
U velikom broju latinoamerickih država to je praksa.
2. U nekim drugim državama postoji praksa da su doajeni diplomatskog kora uvijek
predstavnici određenih država.

Ako su šefovi diplomatskih misija stupili na dužnost istog dana onda se doajen diplomatskog kora bira
po abecednom redu država.

DIPLOMATSKA VALIZA

Diplomatska valiza je pismo, pošiljka, paket, koji služi u diplomatske svrhe i čiji pečat je nepovrediv.
To znači da je diplomatska valiza sva ona pošta koju primaju ili šalju diplomatska predstavništva.
Njihova nepovredivost znači da ne može biti provjerena ni otvorena od strane državnih organa.

7
Država otvara diplomatske misije isključivo unutar onih država u kojima ima određeni interes. Ako
država nema diplomotsko predstavništvo može da zaključi ugovor sa državom koja u drugoj državi
ima diplomatsko predstavništvo kako bi njeni građani uživali zaštitu.

DIPLOMATSKI I TERITORIJALNI AZIL

Azil je utočište, pružanje pomoći licu koje to utočište traži.

Diplomatski azil je zaštita koju neko lice uživa u prostorijama diplomatske misije.

Teritorijalni azil je azil koje lice uživa na teritoriji države čiji on nije državljanin.

U univerzalnom međunarodnom pravu pravilo je da se ne daje diplomatski azil.

Regionalno međunarodno pravo Latino Amerike poznaje Konvenciju o azilu iz Kavkaza koja daje
mogućnost državama da pružaju dipomatski azil. U ovom slučaju regionalno međunarodno pravo je
više pravne snage. Ove države nema pravo da tuži bilo koja država van Latinske Amerike zato što oni
crpe svoje pravo zaključivanjem ovog ugovora ili priključivaljem običajnom pravnom pravilu.
Bečka konvecija o diplomatskom azilu ne pominje diplomatski azil.

Vrlo često, žrtve teritorijang azila su lica koja bježe zbog rata i drugih događaja koji su na nekim
prostorima. I tu ima zloupotreba, prije sveg institut ekonomskog azila ili ekonomskih izbjeglica (npr.
sad u Siriji).

KONZULARNI ODNOSI
Da bi bili uspostavljeni konzularni odnosi neophodno je da budu uspostavljeni i diplomatski odnosi.
Međutim, ne mora nužno da bude obrnuta situacija. Prekidom diplomatskih odnosa ne prekidaju se
automatski i konzularni odnosi (to se mora izričito navesti).
Npr. SRJ je nakon bombardovanja prekinula sve diplomatske odnosa sa državama koje u učestvovale
u NATO bombardovanju, ali nisu prekinuti i konzularni odnosi zbog toga što je na teritorijama tih
država postojao značajan broj državljana SRJ.

Na čelu konzularnih misija nalazi se generalni konzul. Pored generalnog konzula postoji konzul,
vicekonzul i konzularni agent. U jednom državi može da postoji više konzularnih službi iste države.
Generalni konzul koordinira i upravlja radom ostalih konzularnih predstavništa, a na čelu tih
konzularnih predstavništa biće konzul, vicekonzul ili konzularni agent.
Za otvranje konzularnih predstavništa uvijek je potrebno da država odašiljanja zatraži dozvolu o
države prijema. Ono što je u diplomatskom pravu agreman u konzularnom pravu je egzekvatura. Ono
što je u diplomatskom pravu akreditivno pismo, ovdje je patentno pismo. Potpuno je ista funkcija
ovih instituta samo je različita terminologija.

Karijerni konzuli (generalni kozul, vicekonzul, konzul, konzularni agent) su, po pravilu, državljani
države odašiljanja. Oni uživaju krivični imunitet, ali on nije apsolutni. Ova lica u državi prijema mogu
odgovarati za svako teško krivično djelo. Uzimaju se u obzira samo ona krivična djela koja kao se kao
takva smatraju u međunarodnom pravu.
Karijerni konzuli se obično biraju na kraći period kako se ne bi intimizirali sa državom prijema i izgubili
vezu sa svojom državom.

Počasni konzul je državljanin države prijema koji obavlja konzularne fukcije u ime druge države. On
ne prima nadokandu za rad. Uživa imunitet isti kao karijerni konzul, ali ne uživaju članovi njegove
porodice.

8
POVLASTICE
Pored građanskog, krivičnog i upravnog imuniteta, predstavnici diplomatsko-konzularnih
predstavništa uživaju i tzv. povlastice odnosno privilegije.
Diplomatsko-konzularne privilegije su povlastice koje određena lica imaju prilikom vršenja svog
mandata. U te privilegije spadaju:
 njihova vozila su nepovrediva (mogu im biti napisane kazne, ali sankcije nikada neće biti
izvršene)
 parking mjesta (za vozila sa diplomatskim tablicama)
 oslobođeni su plaćanja državnih poreza i određenih taksi
 imaju mogućnost da kao predstavnici diplomatskog kora imaju poseban izlaz na aerodrom
itd...

Ove povlastice nisu predviđene Bečkom konvencijom (osim oslobađanja od poreza) nego je država
ostavljeno da odluče koje će povlastice dati.

*Primjer za imunitet*

Lice X, državljanin Crne Gore, u Srbiji odluči da po isteku mandata ostane da živi u Crnoj Gori i za
vrijeme dok je bio ambasador počinio je krivično djelo. Da li Crna Gora može pokrenuti krivični
postupak protiv ovog lica?
*Za krivična djela koja mu se stavljaju na teret koja je izvršio dok je bio pod imunitetom ne može
odgovarati osim ako se njegova država ne odrekne imuniteta. Država se može imuniteta odreći samo
za vrijeme trajanja mandata, ali ne i nakon njegovog isteka.
Može da izvši najteža krivična djela (genocid, ratni zločin i sl.) on se ipak ne može tužiti.

MEĐUNARODNA ODGOVORNOST DRŽAVA

Drzava odgovara za akte svojih drzavnih organa bez obzira koju poziciju oni zauzimaju u hijerarhiji.
Ona je duzna da sankcionise svakog svog sluzbenika (predstavnika organa) koji svojom radnjom krsi
norme MJP. U sluzbenike spadaju sekretarice, vatrogasci, predsjednik vlade... Drzava odgovara na
nacin sto odgovorno lice sankcionise i prciznaje krsenje normi MJP.
Moguce je da pojedine licnosti svojim aktima obavezu drzavu, ali pri tome ona moraju imati toliku
moc da to mogu uciniti svojim aktima (pr. izjava vjerskog poglavara u Iranu).

Kako drzava odgovara za akte ustanickih pokreta?

PRIMJER:
Slucaj Nikaragva – SAD
SAD nije bio odgovoran za ustanak kontrasa koje je finansirala i obucavala jer se smatralo da nije
postojao dovoljan stepen kontrole u odnosu na kontrase.

MKBJ ( Medjunarodni krivicni sud za bivsu Jugoslaviju) – slucaj Tadic

Tadic je bio vodja Srba u BIH- Postavljalo se pitanje da li to sto vlada SFRJ obucava, finansira ustanike
znaci daje postojao medjunarodni sukob?
Odluka prvostepenog vijeca – nije postojao medjunarodni sukob
Odluka drugostepenog vijec – finansiranje/ obuka predstavlja preveliki stepen mijesanja, pa je rijec o
medjunarodnom sukobu

ICJ (International Court od Justice) – BIH u SRJ

9
BIH se poziva na 2. presudu, dok se SRJ poziva na 1.presudu. SRJ je oslobodjena odgovornosti sem za
Srebrnicu.

PRAVILA O ODGOVORNOSTI

Postoji vise oblika medjunarodne odgovornosti.

Radi se o deliktnoj, apsolutnoj, medjunarodnoj krivicnoj odgovornosti i o administrativnoj
odgovornosti.
Pravila odgovnornosti se mogu podjeliti na:
1. pravila o izvorima odgovornosti,
2. na pravila o sadrzaju odgovornosti
3. na pravila o ostvarivanju odgovornosti.

DELIKTNA ODGOVORNOST SUBJEKATA MEDJUNARODNOG PRAVA

Međunarodni protivpravni akti (priznat termin od Komisije)- termini koji su jos u upotrebi ( delikt,
nedozvoljen akt, medjunarodni prekrsaj).
Medjunarodni protivpravni akt postoji kada se ponasanje, koje moze biti cinjenje ili necinjenje,
pripisuje drzavi ili medjunarodnoj organizaciji i kada ovo ponasanje cini krsenje medjunarodne
obaveze drzeve ili organizacije.
Medjunarodni sud je utvrdio da treba ispuniti dvije pretpostavke:
1. Da se akti mogu pripisati toj drzavi
2. I da se utvrdi saglasnost ili nesaglasnost tih akata sa obavezama drzave na osnovu ugovora na snazi
ili drugoh pravila medjunarodnog prava.
U medjunarodnoj literaturi pominje se i steta kao uslov nuzan za pojavu medjunarodne odgovornosti.
Da li ce materijalna steta biti uslov za odgovornost zavisu od vrste i sadrzaja prekrsene obaveze.
Sto se ti tice krivice kao uslova, iako je neki pisici smatraju uslovom, medjunarodna odgovornost jeste
objektivna odgovornost tako da se krivica prema medjunarodnom pravosudju ne smatra uslovom
ove odgovornosti.

PRIPISIVANJE AKTA DRZAVI

Osnovno pravilo jeste da se drzavi pripisu akti njenih organa (to je obicajno pravno pravilo). Ko se i u
kojoj situaciji smatra drzavnim organom zavisi od unutrasnjeg prava drzave.
Pod aktom organa smatra se fizicki i pravni akt.
Dovoljno je da je drzava imala fakticku kontrolu nad nekom teritorijom da bi joj se pripisao propust
njenih organa.

Opste je pravilo da se akti privatnih lica ne pripisuju drzavi. Medjutim ukoliko je drzava angazovala
privatno lice da izvrsi odredjeni zadatak u njeno ime i to lice pocini neki protivpravni akt, tada ce se to
pripisati drzavi.
Ukoliko se radi o pozajmljenim organima, akti pozajmljenog organa se pripisuju drzavi koja raspolaze
sa tim organom.
Ako organ jedne drzave radi na teritoriji druge drzave, odgovornost snosi ona drzava kojoj pripada
organ, a drzava u kojoj se organ nalazi moze odgovarati zbog propusta njenih organa da sprijece ili da
se suprostave djelovanju organa druge drzave ili medjunarodne organizacije.
Sto se tice akata ustanickog pokreta, oni se propisuju jedino tom pokretu, isto se desava u slucaju
pobune, demonstracija i slicnih unutrasnjih nereda. Drzava ovdje moze odgovarati u slucaju propusta
ili protivpravnih akata njenih organa.

10
Drzava ce odgovarati u slucaju protivpravnog akta pojedinca onda kada je moga sprijeciti povredu a
da to nije ucinila ili kada je bila duzna da kazni pocinioca a to nije ucinila.
Drzava ce odgovarati i onda kada prizna akte kao svoje.

PRIPISIVANJE AKTA MEDJUNARODNOJ ORGANIZACIJI

Opste je pravilo da medjunarodna organizacija odgovara za akte pocinjene od strane njenih organa i
zastupnika. Ko se smatra organom i zastupnikom medjunarodne organizacije zavisi od pravila a to su
konstituvni instrumenti, odluke i ustaljena praksa.
Drzava clanica moze odgovarati pod uslovom da je prihvatila akt medjunarodne organizacije s tim sto
se ovdje radi o supsidijarnoj odgovornosti.

KRSENJE MEDJUNARODNE OBAVEZE

Medjunarodnom obavezom je upucen jedan ili vise zahtjeva subjektu medjunarodnog prava. Ukoliko
subjekt ne udovolji tim zahtjevima smatrace se da je prekrsio medjunarodnu obavezu. Krsenje
medjunarodne obaveze se konstatuje tako se se utvrdi da ponasanje drzave nije u skladu sa oni. Sto
se od drzave trazi tom obavezom ili da je to ponasanje suprorno mejdunarodnoj obavezi, propust da
se medjunarodna obaveza izvrsi i slicno.
Medjunarodna obaveza treba da bude punovazna, valjano nastala i mora da vazi. I obavezno je
tumacenje medjunarodne obaveze da bi se utvrdilo njeno krsenje.
Dozvoljenost ili pravna valjanost nekog ponasanja drzave kvalifikuje se u oblasti medjunarodnog
prava jedino pravilima medjunarodnog prava. Tako da drzava ne moze da se pozove na unutrasnje
pravo kao izvinjenje za krsenje medjunarodne obaveze.

Medjunarodne obaveze mogu biti:

 pozitivne ( zahtjevaju neko cinjenje od drzave)
 negativne ( zabranjuju drzavi da nesto ucini)
 obaveze nacina ili sredstva ( zahtjeva se od drzave da se ponasa na odredjen nacin)
 obaveze rezultata ( zahtjeva se postizanje nekog rezultata).
 hibridne obaveze (kombinacija obaveze nacina u obaveze rezultata).

Sto se tice krivice, ona moze biti znacajna u ustanovljavanju krsenja medjunarodne obaveze onda kad
je drzava znala za okolnosti koje cine neposrednu i ozbiljnnu prijetnju za tesko krsenje nekih ljudskih
prava ili mogucnost da drzava zna za te okolnosti.

PRAVILA O IZVINJAVAJUCIM OSNOVAMA-PRAVILA O ISKLJUCENJU ODGOVORNOSTI

Zbog odredjenih okolnosti akt koji bi inace bio protivpravan, to nije. Relevantne oklonosti su :
pristanak, visa sila, slucaj, protivmjere, samoodbrana i nuzda. Razlikuje se nuzda u kojoj se nadje
drzavni organ - nevolja i stanje nuzde u kome se nadje drzava.

Drzava moze da pristane da se druga drzava ne ponasa prema njoj onako kako to zahtjeva
medjunarodna obaveza i u tom slucaju nema protivpravnosti niti delikta.

Sto se tice protivmjera to su prinudne mjere koje primjenjuju medjunarodne organizacije kao i
represalije i druge mjere drzava na osnovu opstih pravila o odgovornosti.

11
Visa sila- dogadjaji izazvani prirodnom silom- poplave, zemljotresi, epidemije, suse.

Slucaj- dogadjaji uzrokovani prirodnom silom ili ljudskom akcijom kkoji su nepredvidivi ali koji bi se
mogli otkloniti da su se predvidjeli. Da bi visa sila i slucaj iskljucili protivpravnost potrebno je da sila
bude nedoljiva a slucaj nepredvidiv.

Nevoljom se naziva ekstremno opasna situacija u kojoj se nasao drzavni organ koji nema drugog
nacina da spasi sebe ili lica koja su mu povjerena nego da postupi suprotno zahtjevu medjunarodne
obaveze. Mora postojati izvjesna jednakosti izmedju zasticenog i zrtvovanog interesa.

Nuzda se ogleda u postojanju ozbiljne opasnosti po drzavu koje se ne moze izbjeci na drugi nacin do
ponasanjem kojim se odstupa od medjunarodne obaveze. Opasnost mora biti talva da se njome
ugrozava egzistencija drzave, njena teritorija, stanovnistvo ili drzavna vlast. *Spor Belgije pred
Stalnim sudom medjunarodne prave*.

Drzava se moze pozvati na stanje nuzde uz ispunjenje odredjenih uslova :

1. Sustinski interes drzave mora biti u opasnosti
2. Opasnost mora biti ekstremno ozbiljna
3. Ponasanje mora biti suprotno medjunarodnoj obavezi i jedini nacin za izbjegavanje
opasnosti.
4. Drzava ne smije sama izazvati stanje nuzde.

UCESCE DRZAVE U PROTIVPRAVNOM AKTU DRUGE DRZAVE

Ako se utvrdi da jedna drzava pruza pomoc ili podrsku drugoj drzavu da bi ta druga ucinila
medjunarodni protivpravni akt, onda se i samo pruzanje pomoci ili davanje podrske kvalifikuje kao
nedozovljeno ponasanje drzave.

UCESCE DRZAVE U PROTIVPRAVNOM AKTU DRUGE DRZAVE

Ako se utvrdi da jedna drzava pruza pomoc ili podrsku drugoj drzavu da bi ta druga ucinila
medjunarodni protivpravni akt, onda se i samo pruzanje pomoci ili davanje podrske kvalifikuje kao
nedozovljeno ponasanje drzave.  Ukoliko se radi o potcinjenoj ili prinudjenoj drzavi koja kao takva
nije vrsila svoju volju imace indirektnu odgovornost.

ZLOUPOTREBA PRAVA

Iako ne postoji konkretna odredba koja propisuje postojanje ovog pravila u prilog njegovog
postojanja  govori nacelo savjesnosti. Pri ostvarivanju svog prava teba voditi racuna i pravu drugog.
Pravo teba da se vrsi sa ciljem zbog kojeg je ustanovljeno kao i u skladu sa ciljevima i nacelima
povelje Ujedinjenih nacija.

SADRZAJ ODNOSA ODGOVORNOSTI

Krsenje obaveze ukljucuje obavezu sa se ucini reparacija u adekvatnoj formi. Cilj instituta
odgovornosti jesre da se otklone sve stetne posledice krsenja obaveze. Tako iz delikta nastaju
obaveze za drzavu koja je pocinila delikt i prava za drzavu koja je pogodjena deliktom.
  Prva obaveza jeste da drzava prestane da vrsi protivpravni akt.
 Druga jeste da odgovorna drzava ucini adekvatnu reparaciju - da vrati u predjasnje stanje, uliko to
nije moguce da naknadi stetu, a ukoliko se reparacija ne moze u potpunosti uciniti duzna je da pruzi

12
zadovoljenje povrjedjenoj drzavi. I duzna je da ucini potrebne mjere da ne dodje do ponavljanjna
nedozvoljenog ponasanja. 

Stetu razlikujemo na moralnu(politicku) i na materijalnu stetu. Krsenje svake medjunarodne obaveze

cinu politicku stetu koja se  otklanja pruzanjem zadovoljenja u obliku priznavanja delikta, izvinjjenja,
kaznjavanja pocinioca, ponistenjem protivpravnog akta,...
Ukoliko se radi o materijalnoj stetu koju nije moguce otkloniti onda ona povlaci naknadu stete koja
obuhvata i izmaklu dobit. 

LOKALNI PRAVNI LJEKOVI

Pravilo o lokalnim pravnim ljekovima je univerzalno obicajno pravilo. Razvilo se u praksi diplomatske
zastite drzavljanima koji su pretrpjeli stetu u inostranstvu. 
Dogadja se da drzava povrjedi imovinu ili licnost stranca koji se nalazi izvan njene teritorije. Na
osnovu nekih slucajeva smatra se da ova lica ne mogu koristiti lokalne pravne ljekove. 
Pravilo o koriscenju lokalnih pravnih ljekova pretpostvalja postojanje odredjenih uslova vaznih za
primjenu ovog pravila: postojanje lokalnih ljekova, njihova dostupnost strancima, efikasnost i
postojanjje opstih uslova za normalnu realizaciju pravnih ljekova. Pravni ljekovi se dijele na redovne i
vanredne. 

OZBILJNO KRSENJE OBAVEZA ZASNOVANIH PEREMPTORNIM NORMAMA OPSTEG

MEDJUNARODNOG PRAVA

Komisija za medjunarodni pravo razlikuje medjunarodni zlocin i medjunarodni delikt tako sto svaki
medjunarodnoprotivpravni akt koji nije medjunarodni zlocin je medjunarodni delikt. 

Medjunarodni zlocin moze proisteci iz :

1. Ozbiljnog krsenja medjunarodne obaveze od sustinskog znacaja za medjunarodnu bezbjednost -
krsenje zabrane agresije
2. Ozbiljno krsenje medjunarodne obaveze od sustinskog znacaja za obezjedjivanje prava naroda na
samoopredeljenje - krsenje zabrane ustanovljavanja i odrzavanja silom kolonijlane dominacije
3.  Ozbiljno krsenje siroke skale medjunarodnih obaveza od sustinskog znacaja za obezbjedjiivanje
ljudskog bica- krsenje zabrane ropstva, genocida,..
4. Ozbiljno krsenje medjunarodne obaveze od sustinskokg znacaja za obezbjedjivanje i ocuvanje
zivotne sredine- krsenje zabrane masovnog zagadjivanja atmosfere ili mora. 

Potrebno je ispunjenje nekoliko uslova: 

- obaveza mora bitivazna za zastitu osnovnih interesa medjunarodne zajednice
- krsenje mora biti ozbiljno
- da medjunarodna zajednica osudjuje takvu vrstu krsenja kao medjunarodni zlocin. 

IMPLEMENTACIJA MEDJUNARODNE ODGOVORNOSTI DRZAVE

Povrjedjena drzava moze da trazi ostvarivanje svojih prava iz odnosa odgovornosti. U svom zahtjevu
ona specifira ponasanje koje odgovorna drzava treba da preduzme kako bi prestala sa krsenjem
obaveze. Ako ima vise odgovornih drzava povrjedjena drzava moze da se obrati svakoj posebnim
zahtjevom.  Da bi uticala na odgovornu drzavu ona moze da preduzme protivmjere. Iako nije
povrjedjena, svaka drzava iz grupe ciji se kolektivni interes stiti medjunarodnom obavezom moze u
korist medjunarodne zajednice da postavi pitanje odgovornosti drzave prekrsioca. 

13
Povrjedjena drzava je ovlascena na osnovu reciprociteta da suspendije izvrsenje svojih obaveza
prema drzavi koja je pocinila medjunarodni protivpravni akt ako su te obaveze povezane sa
prekrsenom obavezom. 

Protivmjere=represalije.

Specifican uslov  za dozvoljenost protivmjera jeste da je povrjedjena drzava duzna da notifikuje svoju
odluku o preduzimanje tih mjera. 
Povrjedjena drzava ne smije da suspenduje izvrsenje svojih obaveza ako bi time pogodila vrsenja
prava i obaveza drugih drzava , ako su u pitanju obaveze stipulisane radi zastite kkolektivnih interesa
ili zastite ljudskih prava i  ukoliko se radi o obavezama koje proisticu iz jus cogens normi. 

Od represalija treba razlikovati retorziju koja predstavlja odgovor jedne drzave na ponasanje druge
drzave koje nije protivpravno ali koji, se cini steta ili povreda interesa. Retorzija se ne sadrzi od
protivpravnih akata ali cini stetu ili neprijatnost. 

ODGOVORNOST DRZAVE ZA IZUZETNO OPASNE DJELATNOSTI

Ovdje se radi o nuklearnim, kosmickim i slicnim djelatnostima cije je vrsenje povezano sa velikim
rizikom kojij se sastoji u mogucnosti nastupanja ogromnih stetnih posledica na Zemlji ili u vazduhu u
letu. 
Drzava koja lansira apsolutno je odgovorna da plati naknadu za stetu koju nanese njena vasionska
letilica. 
( ovo necemo uciti jer stvarno necemo) 
Radi se o apsolutnoj odgovornosti. 

Komisija za medjunarodni pravo navodi cetiri uslova potrebna za konstituisanje odgovornosti za

izuzetno opasne aktivnosti: 
1. Da aktivnosti nisu zabranjene medjunarodnim pravom
2. Da su aktivnosti vrsene na teritoriji gdje vazi jurisdikcija odgovorne drzave (mora postojati veza
izmedju odgovorne drzave i aktivnosti) 
3. Aktivnost ukljucuej rizik uzrokovanja znacajnih prekogranicnih steta
4. Prekogranicna steta mora biti uzrokovana kao fizicka posledica takvih aktivnosti.

14