[ΑΝΑΙΡεΣΕΙΣ]

Έντυπο της νεολαίας ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ • Τεύχος 16 • Φθινόπωρο 2011 • Τιμή 2 €

 περιεχόμενα
3
Τ
ο παρόν τεύχος των Αναιρέσεων βγαίνει σε μία πε-
Αυτός ο χειμώνας προμηνύεται καυτός
περιεχόμενα

ρίοδο έντονου κοινωνικού αναβρασμού, αλλά και

editorial
Φορολογικό κολαστήριο 4-5 Η... Αγγελία ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων για τη χώρα.
Ο συνεχής εκβιασμός της κυβέρνησης που συμπυκνώ-

(δεν) είναι Χρυσός 6-7 Camping Αναιρέ-

νεται στο «μέτρα ή χρεοκοπία» χάνει την υπόστασή του
και η ιδεολογία του μονόδρομου απογυμνώνεται ολοένα

σεις 2011 7 70 χρόνια από την ίδρυση του

και περισσότερο. Η ελληνική κοινωνία αδυνατεί να πάρει
ανάσα και συνειδητοποιεί ότι η χρεοκοπία βρίσκεται ήδη

ΕΑΜ 8-9 Η Μεταπολίτευση πέθανε, ζήτω

εδώ και πως χιλιάδες εργαζομένων τη ζουν καθημερινά
με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης και της Τρόικας. Με

η μεταπολίτευση! 10-11 29-30 Οκτω-

τα μέτρα, τα χαράτσια και τις έκτακτες εισφορές να ανα-
κοινώνονται ανά πενθήμερο, το αφορολόγητο να πιάνει
ακόμα και όσους ζουν από το επίδομα ανεργίας, τη στάση
βρίου, 1η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της πληρωμών σε μισθούς και συντάξεις, αλλά και την ανερ-

Ανταρσύα 12 Για το σύγχρονο επανα-

γία να φτάνει σε επίπεδα ρεκόρ αγγίζοντας το 30%, τα διλήμματα
πλέον αποκτούν άλλο περιεχόμενο και νόημα. Οι εργαζόμενοι και

13
η νεολαία βιώνουν στο πετσί τους την αποτυχία και την αποτελε-
στατικό υποκείμενο Οι γεμάτες πλα- σματικότητα των μέτρων και είναι ξεκάθαρο ότι το σημαντικότερο

14-15
ερώτημα είναι όχι το αν θα χρεοκοπήσουμε, αλλά το για ποιόν θα
τείες και τα ανοιχτά στοιχήματα χρεοκοπήσουμε, καθώς οποιαδήποτε χρεοκοπία γίνει ως επιλογή του

ανυπακοής 16
κεφαλαίου θα περάσει ως οδοστρωτήρας πάνω από τις εργασιακές
Μαθητές: Ηχηρό μήνυμα σχέσεις, έχοντας πρώτα επιτρέψει το ξεπούλημα των κοινωνικών
αγαθών και της δημόσιας γης.
Αφιέρωμα: στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια Την ίδια στιγμή που οι μονόδρομοι καταρρέουν, γίνεται αναγκαία η
αναζήτηση μιας διεξόδου από το σημερινό αδιέξοδο. Όλα δείχνουν ότι
17 Πανεπιστημιακό Άσυλο 18-19 Η οι επόμενοι μήνες θα είναι αποφασιστικής σημασίας για την κλιμάκωση
του αγώνα. Ο φετινός χειμώνας προμηνύεται καυτός και η αρχή έγινε
έννοια της δημοκρατίας στα πανεπιστημια- από το κομμάτι της εκπαίδευσης! Το φοιτητικό κίνημα βρέθηκε στην
πρώτη γραμμή της αναμέτρησης με την κυβερνητική πολιτική, απα-
κά ιδρύματα 20 Τα φοιτητικά αμφιθέα- ντώντας με τσαμπουκά στο πραξικοπηματικό κατέβασμα του νέου Νό-
μου Πλαίσιο στα τέλη του Αυγούστου. Επί ένα και πλέον μήνα έκλεισαν
τρα εξεγείρονται... 21 Ένας χρόνος με σχεδόν όλες οι σχολές της χώρας ενάντια στο νόμο Διαμαντοπούλου
και οι φοιτητές μπόρεσαν να εκφράσουν μέσα από τον αγώνα τους το
φοιτητικές κινητοποιήσεις ανά τον κόσμο κοινωνικό πρόβλημα, με τον ιδιαίτερο τρόπο που χτυπάει τη σπουδά-
ζουσα και την εργαζόμενη νεολαία. Η δυναμική επανεμφάνιση των
22-23 Ως εδώ... τώρα μιλάνε οι φοι- φοιτητών αποτέλεσε σημείο αναφοράς, πυροδοτώντας και την ανά-
πτυξη του μαθητικού κινήματος, με εκατοντάδες σχολεία να αποφασί-
τητές μαζί με όλη την κοινωνία 24 Όταν ζουν καταλήψεις ενάντια στο νέο επιχειρηματικό σχολείο, στην πρώτη
σχολική χρονιά από το 1946 που ξεκινά χωρίς βιβλία! Δικαιολογημένα
λοιπόν το αφιέρωμα αυτού του τεύχους έχει σα θέμα τους αγώνες της
ο χρόνος κυλάει αντίστροφα και η ιστορία σπουδάζουσας και μαθητικής νεολαίας, μέσα από την ιστορική τους
γράφεται προς τα πίσω 25 Και οι τοίχοι συνέχεια, αλλά και μέσα από τη διεθνή τους διάσταση.
Σε μια περίοδο γεμάτη από αντιξοότητες, στιγματισμένη από τον
έχουν... στόματα 26 Grassroots κόμικς κοινωνικό αποκλεισμό, ζούμε και μέρες όμορφες, μέρες γεμάτες με
μικρότερες ή μεγαλύτερες αναταραχές: οι μεγαλειώδεις απεργιακές
27 Βιβλιοπαρουσίαση 28 Επαναστάτης κινητοποιήσεις, το καλοκαίρι των πλατειών, οι ριζοσπαστικές και
αποφασιστικές μορφές αγώνα από εργαζόμενους διαφόρων κλά-
Κινηματογραφιστής 29 Από την κατάληψη δων με καταλήψεις υπουργείων, δημαρχείων και άλλων δημοσίων
κτιρίων, η ενίσχυση του συντονισμού των σωματείων και η απόφαση
για αγώνα μέσα από γενικές συνελεύσεις, υποδεικνύουν ότι ο νέος
της Wall street στην ελληνική blogoσφαιρα γύρος αναμέτρησης για την ανατροπή κυβέρνησης, ΕΕ και Τρόικας
30 Για το σύντροφό μας Τάσο... 31 είναι ήδη εδώ.
Πάνω στα ερείπια ενός συστήματος που αποκαλύπτει το πιο βίαιο
και αληθινό του πρόσωπο, κάτι νέο αρχίζει να γεννιέται… Σε όλο τον
κόσμο οι αντιστάσεις ολοένα πληθαίνουν απέναντι σε μια πραγμα-

[ΑΝΑΙΡεΣΕΙΣ]
τικότητα που πετά εκατομμύρια ανθρώπους από τη μια στιγμή στη
άλλη, στην ανεργία, την ανασφάλεια και τη φτώχεια. Από την Αθήνα
των μεγάλων αναμετρήσεων και το φοιτητικό κίνημα στη Χιλή, μέχρι
την κατάληψη της WallStreet, όλα δείχνουν ότι μια γιγαντιαία κοινω-
νική σύγκρουση κυοφορείται…
Έντυπο της νεολαίας Κομμουνιστική Απελευθέρωση Το τρέχον τεύχος είναι το πρώτο που εκδίδουμε
Εκδίδεται από Συντακτική Επιτροπή χωρίς το σύντροφο Τάσο Κοζανιτά. Αμέτρητες οι φορές
Χ. Τρικούπη 76 & Ερεσσού, 106 80 Αθήνα που νιώσαμε μόνοι κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας
Τηλ.: 210 33 89 611, http//www.nka.gr του. Χιλιάδες οι φορές που τον μνημονεύσαμε σιωπηλά.Τα
e-mail: anaireseis@gmail.com, anaireseis@nka.gr καίρια σχόλια του στη συντακτική επιτροπή, η πολύπλευρη
συνεισφορά του στην έκδοση του εντύπου, αλλά και
Ενισχύσεις-Συνδρομές-Πληρωμές:
η αιχμηρή του πένα λείπουν αισθητά στις σελίδες που
EΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ αρ. λογαριασμού: 116/772501-90
ακολουθούν. Τάσο ελπίζουμε να σου αρέσει… ■
Αυτός ο χειμώνας
προμηνύεται καυτός!

αναιρέσεις
σωπικό του κεφαλαίου, της ΕΕ και του ΔΝΤ ψήφιζε ένα ακόμη
πολυνομοσχέδιο συγκρότησης του νέου εργασιακού μεσαίωνα.
Έντρομη και πολιτικά τελειωμένη η κυβέρνηση, δεν μπορούσε
να απαντήσει διαφορετικά στο συνεχώς κλιμακούμενο κίνημα
των εργαζόμενων και του λαού, από το να καταφύγει με όλους
τους μηχανισμούς της στη βία: για μία ακόμη φορά έβαψε τα χέ-
ρια της με αίμα, αμαυρώνοντας την μεγαλύτερη πολιτική απερ-
γία με έναν νεκρό και δεκάδες τραυματίες.
Είναι πλέον σαφές, ότι οι εκβιασμοί της κυβέρνησης για
αποδοχή των μέτρων δεν πείθουν την κοινωνία. Ολοένα και
περισσότερο φαίνεται ότι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η
χρεοκοπία του λαού είναι ο αντικαπιταλιστικός δρόμος για την
ανατροπή της επίθεσης και του κεφαλαίου. Ο εργαζόμενος λαός
πρέπει να πάρει στα χέρια του την οργάνωση της πάλης. Ήδη
έγινε η αρχή για ένα νέο απειλητικό πολιτικό, μαζικό, εργατι-
κό και λαϊκό κίνημα που μπορεί να ρίξει αυτήν, αλλά και κάθε
άλλη κυβέρνηση κοινωνικού πολέμου. Ένα άλλο εργατικό και
νεολαιίστικο κίνημα που θα υπερβαίνει το εκτονωτικό – απο-
σπασματικό ημερολόγιο του αστικοποιημένου συνδικαλισμού
των ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ και τον κατακερματισμό των επιμέρους
κλαδικών αγώνων. Που θα μπορεί να κάνει δική του υπόθεση
τη διαγραφή του ληστρικού χρέους, απαιτώντας την ρήξη και
την αντικαπιταλιστική έξοδο από το
Ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τε-
Για να πάρουν οι εργαζόμενοι λικά στις εντολές
το εισόδημα και τα κοινωνικά Διαμαντοπούλου για τους

τους δικαιώματα, έχοντας
ως αίτημα την εθνικοποί-
ηση των τραπεζών και
όλων των επιχειρήσεων
στρατηγικής σημασίας με
εργατικό έλεγχο. Για να
μπει φρένο στα επίπεδα
Όταν η λαϊκή οργή ρεκόρ της ανεργίας, στις
συνεχείς απολύσεις και τις
γίνεται ποτάμι ιδιωτικοποιήσεις. Για να διεκ-
ανατροπής δικήσουμε μία άλλη ζωή σε μια
άλλη κοινωνική συγκρότηση.
Η μόνη συνέχεια, δεν μπορεί
3
αιώνιους δεν βγάζουν τη γλώσσα
μόνο οι φοιτητές αλλά και ορισμένοι
εργαζόμενοι... Απ’ ότι φαίνεται μάλι-
στα δεν τους εμποδίζουν ούτε οι απειλές
για διαγραφή – εφεδρεία. «Στα μαθήμα-
τα της υποταγής θα μείνουμε μετεξετα-
στέοι» έγραφε το πανό που ανήρτη-
σαν οι εργαζόμενοι της ΔΕΗ, στην
κινητοποίηση τους έξω από την
υπηρεσία που θα εξέδιδε τα
έκτακτα χαράτσια.

Λ
ίγες ώρες πριν οι παρούσες Αναιρέσεις πάνε στο τυπογρα- παρά να είναι η κλιμάκωση ΕΚΤΑΚΤΟ
φείο, οι δρόμοι της Αθήνας και όλης της Ελλάδας γέμισαν του αγώνα! Αυτός ο χειμώ- ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑ:
με χιλιάδες απεργούς και διαδηλωτές στο μεγαλύτερο νας δεν μπορεί παρά να εί-
πανεργατικό-παλλαϊκό ξεσηκωμό μετά τη μεταπολίτευση. Με Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αποφά-
ναι γεμάτος με απεργίες, σισε οι μαθητές να πηγαίνουν στο
πρωτόγνωρα μαζικές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις σε όλες καταλήψεις, διαδηλώ- σχολείο με τελείως άδειες τσάντες.
τις πόλεις της χώρας, εστάλη σαφές μήνυμα ότι ο φετινός χειμώ- σεις και νέες μορφές Ακόμη και η μικροποσότητα βιβλίων
νας, θα είναι ένας χειμώνας έντονης κοινωνικής αναμέτρησης. ανυπακοής... Θα είναι θα διώκεται αυστηρά από το νόμο. Στην
Η οργή και η αγανάκτηση ξεχείλισαν, ενώ το ανώτερο ποιοτικά η χρονιά της ανατρο- οικογένεια των μαθητών – παραβατών θα
αίτημα «κάτω η κυβέρνηση – έξω η τρόικα», σφράγισε πής! ■ επιβάλλονται έκτακτα χαράτσια, με συνέ-
ανεξίτηλα το χαρακτήρα των απεργιακών κινητο- πεια ο μαθητής να μην μπορεί να εξασφαλίσει
ποιήσεων. Ο ούτε χαρτζιλίκι για κουλούρι. (σ.σ. Γονείς και
Οι εργαζόμενοι σε δημόσιο και ιδιω- τσελεμεντές δάσκαλοι καταγγείλουν συχνές λιποθυμίες μαθη-
τικό τομέα μαζί με τη νεολαία και τα του Γιωργάκη τών μέσα στα σχολεία από την ασιτία! Η πολιτική
μαχόμενα λαϊκά στρώματα που βυ- κυβέρνησης και τρόικας καταδικάζει τη νέα γενιά
θίζονται καθημερινά στη φτώχεια, Βάζουμε στο μίξερ: τις δηλώσεις του πρω- στην πείνα και την εξαθλίωση, την αμάθεια)
διαδήλωσαν δυναμικά στις 19 θυπουργού στη ΔΕΘ, το νέο – νόμο έκτρω-
του Οκτώβρη, κάνοντας σαφές μα της Διαμαντοπούλου, τη θηλιά των πε- Γιε μου που πας?
ότι μπορεί και πρέπει να υπάρ- ρικοπών που μας σφίγγει γύρω από το Μάνα θα πάω Αυστραλία…
επικαιρότητα

ξει εναλλακτική διέξοδος από τη λαιμό η τρόικα, την εντεινόμενη κατα- Μέχρι και για την Αυστραλία είναι έτοιμη η νεολαία να
ζοφερή πραγματικότητα που μας στολή. Και είναι έτοιμο το νέο όραμα ετοιμάσει τις βαλίτσες της προκειμένου να ξεφύγει από
έχουν επιβάλλει. Η αποφασιστικό- του ΠΑΣΟΚ: «Ένας εργαζόμενος την ανεργία, την αβεβαιότητα και την εργασιακή ανα-
τητα του κόσμου φάνηκε περίτρανα ανά οικογένεια, ένας δάσκαλος σφάλεια. Το υπουργείο Μετανάστευσης της Αυστραλίας
και τη δεύτερη μέρα της 48ωρης ανά σχολείο, ένα γιατρός διοργάνωσε ενημερωτικές ημερίδες στην Αθήνα για το μετα-
απεργίας. Δεκάδες χιλιάδες εργα- ανά όροφο νοσοκομείου, ναστευτικό πρόγραμμα της χώρας λόγω του "αυξημένου ενδι-
ζόμενοι απέκλεισαν για ολόκληρη την μία διμοιρία ΜΑΤ αφέροντος των Ελλήνων να μεταναστεύσουν" με τις συμμετοχές
ημέρα τη Βουλή, όπου το πολιτικό προ- ανά γειτονιά». να φτάνουν τις 12.000, όταν πέρυσι είχαν κατατεθεί μόνο 42 αι-
τήσεις… ¨Όμως η λύση στο σημερινό κοινωνικό αδιέξοδο δεν μπο-
ρεί να είναι η φυγή και η μετανάστευση. Ας πάει η κυβέρνηση και ο
όλος ο συρφετός στην Αυστραλία. Ελικόπτερα διατίθενται δωρεάν…
 Το πρόβλημα της δίκαιης κατανομής του κοινωνικού πλούτου δε λύνεται μέσα από τη πάλη
για μια πιο φιλολαϊκή φοροεισπρακτική πολιτική, αλλά στα πλαίσια της πάλης
για τη συγκρότηση μιας άλλη κοινωνικής και παραγωγικής δομής.
Η καταιγίδα των ληστρικών μέ-
επικαιρότητα
τρων της κυβέρνησης δείχνει
μια ποιοτική ανατροπή στο
φορολογικό σύστημα
που επικρατούσε στην
Ελλάδα τις τελευταίες
δεκαετίες. Ο τρόπος ανα-
κοίνωσης των νέων φο-
ρολογικών μέτρων θυ-
μίζουν πολεμικό ανακοι-
νωθέν. Κάθε εβδομάδα
στο όνομα της σωτηρίας
της χώρας, προωθείται η
λεηλασία του εργατικού εισοδή-
ματος για την εξυπηρέτηση των δανειακών
συμβάσεων και προετοιμάζεται μια γενική
αντιδραστική αναδιοργάνωση του φορο-
λογικού συστήματος και των μηχανισμών
είσπραξης των φόρων.
Η αλλαγή αυτή δεν αφορά στη «διόρ-
θωση» κάποιων κακώς κειμένων. Δεν
προτείνει το περιορισμό της πολυνομίας,
του λαβυρίνθου των διατάξεων και «παρα-
θύρων» που περιβάλλουν το φορολογικό
καθεστώς.
Εξάλλου, η ανισοκατανομή των βαρών
στη φορολόγηση των μισθωτών σε σχέση
με τους επιχειρηματίες και τους κατόχους
μεγάλης ακίνητης περιουσίας, ασφαλώς
και δεν προκύπτει λόγω λαθών, έλλειψης
νομοθεσίας και του τέρατος της «γραφει-
οκρατίας». Είναι δημιούργημα της ταξικής
λειτουργίας του κράτους, έτσι δουλεύει ο
καπιταλισμός.
Η φορολογία σε εθνικό και
διεθνές επίπεδο
Το επίπεδο συγκρότησης του φορολογι-
κού μηχανισμού και η φορολογική πολιτική
κάθε κράτους αποκαλύπτουν το βαθμό της
κυριαρχίας της αστικής τάξης πάνω στα με-
σαία στρώματα και την εργατική τάξη, δίνουν
στοιχεία για τη θέση κάθε αστικής τάξης στο
διεθνές πλέγμα του κεφαλαίου. Η φορολο-
γία είναι εκτός των άλλων και ρυθμιστικός
παράγοντας για τη κίνηση και τοποθέτηση
κεφαλαίων σε διεθνές επίπεδο, ωστόσο
στην εποχή της καπιταλιστικής διεθνοποίη-
σης αίρονται διαρκώς οι περιορισμοί αυτοί,
δίνοντας ολοένα και μεγαλύτερη ελευθερία
δράσης στους καπιταλιστές.
Εκτός από την αρπαγή της υπεραξίας σε
ένα επόμενο επίπεδο μέσω της φορολογί-
ας, γενικεύεται η καταλήστευση του εργα-
τικού εισοδήματος. Με το ποσό που συγκε-
ντρώνεται γίνεται αναδιανομή του πλούτου
προς όφελος του κεφαλαίου, υπηρετώντας
τις στρατηγικές και τακτικές επιλογές της
κάθε εποχής, ενώ ταυτόχρονα δαπανώνται
και ποσά για την στοιχειώδη αναπαραγωγή
της εργατικής δύναμης μέσα από ένα υπο-
τυπώδες κοινωνικό κράτος.
Το κοινωνικό κράτος των ανεπτυγμένων
δυτικών ευρωπαϊκών κρατών πλέον απο-
συναρμολογείται και ιδιωτικοποιείται, ενώ
τα αναπτυξιακά προγράμματα και οι επιδο-
τήσεις προς το κεφάλαιο αυξάνονται. Εξάλ-
Φορο
λογικό
κολα
στήριο
Z Του Θοδωρή ΜουγιάκοΥ
λου τα φορολογικά «καθήκοντα» μιας
εταιρείας οποιασδήποτε μορφής σε σχέση
με τις αντίστοιχες υποχρεώσεις που έχει
ένας εργάτης, ένας δημόσιος ή ιδιωτικό
υπάλληλος είναι πολύ διαφορετικές.
Συχνά τονίζεται από τα αστικά ΜΜΕ,
πόσο σημαντικό είναι η κατοχύρωση ενός
φορολογικού συστήματος το οποίο θα
είναι δίκαιο και αποτελεσματικό,
απαλλαγμένο από γραφειοκρα-
τικές στρεβλώσεις. Προβάλ-
λεται η θεωρία ότι οι φόροι
μεταφράζονται σε ανταπο-
δοτικότητα σε είδος για
τον εργαζόμενο με κοινω-
νικές παροχές (υγεία, παι-
δεία κτλ) και αναπτυξιακή
πολιτική της κυβέρνησης.
Η πραγματικότητα
όμως διαψεύδει αυτή την
υπερταξική οπτική, της δή-
θεν φορολογικής συνέπειας
που «επιστρέφει» και επιβρα-
βεύει τον πολίτη. Για παράδειγμα
ο φορολογικός μηχανισμός στις ΗΠΑ
ασφαλώς και δε χαρακτηρίζεται από
τη προχειρότητα και το παρασιτισμό των
επιχειρήσεων που υπάρχει στην Ελλάδα.
Φορολογική «συνείδηση» υπάρχει, με την
έννοια της τήρησης ενός βασικού οικονο-
μικού πλαισίου και διατάξεων, χωρίς αυτό
να σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι στις ΗΠΑ
απολαμβάνουν κοινωνικό κράτος, το αντί-
θετο μάλιστα χρυσοπληρώνουν την υγεία,
τη παιδεία κτλ.
Η τριπλή επιδρομή
στην εργασία
Η πρώτη ζώνη φορολόγησης είναι ο
ΦΠΑ, με ποσοστό κατά κύριο λόγο 23%,
και οι υπόλοιποι έμμεσοι φόροι σε καύσι-
μα, ποτά και τσιγάρα, από τους οποίους δε
ξεφεύγει κανείς μισθωτός, αντίθετα όλες
οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα συμψη-
φισμού του ΦΠΑ. Για παράδειγμα αν μια
εταιρεία προβεί σε αγορά εξοπλισμού, επί-
πλων, PC, αναλώσιμων, καθαριστικών ή
και άλλων σχετικών παγίων που αφορούν
το «αντικείμενο της επιχείρησης» αφαιρεί
τον ΦΠΑ που αναλογεί στα έξοδα αυτά από
τον ΦΠΑ στα έσοδα που θα έχει.
Το γεγονός φυσικά ότι ο ελεγκτικός μη-
χανισμός των ΔΟΥ είτε δεν επαρκούσε είτε
ήταν διαβρωμένος οδήγησε στη διαμόρ-
φωση ενός καθεστώτος όπου σαν έξοδα
οι επιχειρήσεις δήλωναν ότι ήθελαν χωρίς
ποτέ φυσικά να γίνεται ουσιαστικός έλεγ-
χος. Ένα ακόμη δείγμα της απληστίας των
επιχειρήσεων είναι το γεγονός ότι πολλές
από αυτές παρακρατούσαν και δεν κατέ-
βαλλαν στο κράτος το ΦΠΑ που είχαν ει-
σπράξει, μέσω ενός μηχανισμού απάτης με
την έκδοση εικονικών τιμολογίων ύψους
πολλών εκατομμυρίων ευρώ.
Απέναντι σε αυτό το όργιο η «μεγάλη»
επιτυχία του οικονομικού επιτελείου της
κυβέρνησης ήταν «το κίνημα των αποδεί-
ξεων», το οποίο το μόνο που συμβολικά
επιβεβαίωσε ήταν η ρήξη με τους μικρομε-
σαίους, τους μαγαζάτορες και τους μικρούς
ελεύθερους επαγγελματίες, αφήνοντας στο
απυρόβλητο για μια ακόμη φορά τις μεγά-
λες εταιρείες, όπου το πλαίσιο εξακολου-
 αναιρέσεις
ή η μη των «τζαμπατζήδων», οι οποίοι εκ-
Τα κύρια φορολογικά και εισπρακτικά μέτρα που ελήφθησαν από το μνημόνιο και μετά: μεταλλεύονται τους εργαζόμενους, απορ-
ροφούν τις επιδοτήσεις και στο τέλος φορ-
Έμμεσοι φόροι τώνουν με ελλείμματα και «κανόνια» τον
• Αύξηση του ΦΠΑ από 8 σε 13%, 18 σε 23% και από 13 σε 23% για υπηρεσίες σίτισης.
• Αύξηση του ειδικού τέλους για τα καύσιμα κατά 10%. προϋπολογισμό.
• Αύξηση της φορολογίας ποτών και τσιγάρων. Εξάλλου η διεθνής επιχειρηματικότητα
έχει να επιδείξει και ανώτερες μορφές του
Άμεσοι Φόροι «επιχειρείν». Επειδή οι περιορισμοί σε φο-
• Μείωση του αφορολόγητου από τις 12.000 στις 5.000 € ρολογικό επίπεδο στις ανεπτυγμένες καπι-
• Καθιέρωση εισφοράς αλληλεγγύης 1% για εισοδήματα μέχρι 20.000€, 2% για εισοδή- ταλιστικές χώρες για πολλούς πλουτοκρά-
ματα από 20.000-40.000€ κτλ, τες είναι «αφόρητοι» έχουν καταφύγει στην
• Τέλος «ηλεκτροδοτούμενης κατοικίας» 3-16 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο και ανάλο- ίδρυση υπεράκτιων εταιριών. Οι εταιρείες
γα με την παλαιότητα και τη τιμή ζώνης της περιοχής του ακινήτου αυτές προσφέρουν ανωνυμία και σκανδα-
• Κατάργηση μιας σειράς φοροαπαλλαγών (δίδακτρα, ιατρικές δαπάνες, ενοίκια, ασφά-
λωδώς χαμηλή φορολόγηση. Παραβιάζουν
λειες ζωής)
κατάφωρα την αρχή ότι κάθε επιχείρηση
«Έκτακτες» Εισπράξεις οφείλει να φορολογείται στον τόπο όπου
• Περαιώσεις-τακτοποιήσεις προηγούμενων οικονομικών ετών. ασκεί οικονομική δραστηριότητα. Θεωρη-
• Τακτοποίηση ημιυπαίθριων χώρων τικά η λειτουργία της εταιρείας βασίζεται
• Τακτοποίηση αυθαιρέτων στην έδρα του κράτους - οικονομικού πα-
ραδείσου, όποτε υπόκειται στους κανόνες
φορολόγησης του κράτους αυτού και όχι
λαπλασιάζεται καθώς με τα πρόσφατα του κράτους που έχει οικονομικές δραστη-
μέτρα της κυβέρνησης ο εργαζόμε- ριότητες.
νος φορολογείται με μειωμένες
φοροαπαλλαγές για μια σειρά
από δαπάνες όπως οι τόκοι
δανείων, τα ασφάλιστρα, τα Αλληλεγγύη, ανυπακοή,
νοσήλια, τα ενοίκια κ.α. ανατροπή
Το πρόβλημα της δίκαιης κατανομής του

θεί να είναι χαλαρό αναπαράγοντας τη προ-
ηγούμενη κατάσταση.
Η δεύτερη ζώνη φορολόγησης αφορά τη
φορολογία εισοδήματος. Η φορολογία αυτή
είναι κλιμακωτή και ξεκινά από 10% για χα-
μηλότερα και καταλήγει μέχρι και 45% για
τα μεγαλύτερα εισοδήματα. Σε αντίθεση με
τα φυσικά πρόσωπα, οι μικρές και μεγάλες
επιχειρήσεις, έχουν κοινό φορολογικό συ-
ντελεστή 20% επί των κερδών τους.
Ο συντελεστής φορολόγησης των επι-
χειρήσεων είχε μειωθεί ήδη από την εποχή
του Αλογοσκούφη. Μειώθηκε ακόμη περισ-
Οι τσαμπατζήδες
του εγχώριου και
διεθνούς κεφαλαίου.
Από τις περαιώσεις
στις υπεράκτιες
εταιρείες.
Τα τελευταία χρόνια έλα-
βαν χώρα δύο «περαιώσεις», η
πρώτη έγινε επί κυβέρνησης ΝΔ με
υπουργό οικονομικών τον Παπαθα-
νασίου και η δεύτερη με τον Γιώργο
Παπακωσταντίνου.
Τι σημαίνει όμως περαίωση; Ας πά-
ρουμε για παράδειγμα μια εταιρεία με
ακίνητη περιουσία μέχρι 400.000€, που
για τα οικονομικά έτη 2004-2010 έχει
εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις. Κα-
ταβάλει εφάπαξ ποσό 7x700 = 4900€
και «περαιώνει» (κοινώς καθαρίζει και
δεν την ξαναενοχλούν) για όλα τα οικο-
νομικά έτη. Μπορεί να η φοροδιαφυγή
να ήταν υπερπολλαπλάσια, ωστόσο αυτό
δεν έχει σημασία αφού «εισπράχθηκαν»
έστω και μερικά ψίχουλα.
Αρχές Σεπτέμβρη δόθηκαν στη δη-
μοσιότητα οι κατάλογοι με τις μεγάλες
επιχειρήσεις που οφείλουν πάνω από
30 δις. ευρώ στην εφορία, το ΙΚΑ και τα
τελωνεία. Εκτός από ορισμένες ΔΕΚΟ,
5
κοινωνικού πλούτου δε λύνεται μέσα από
τη πάλη για μια πιο φιλολαϊκή φοροεισπρα-
κτική πολιτική, αλλά στα πλαίσια της πάλης
για τη συγκρότηση μιας άλλη κοινωνικής
και παραγωγικής δομής, σε μια επαναστα-
τική διαδικασία προς τον σοσιαλισμό - κομ-
μουνισμό.
Αυτή η παραδοχή όμως σε καμία περί-
πτωση δεν αποκλείει την απόκρουση στις
σημερινές συνθήκες της καταδρομικής
φορομπηχτικής πολιτικής της κυβέρνησης,
του ΔΝΤ και της ΕΕ, το αντίθετο! Απαιτείται
η πάλη για την αλλαγή του συσχετισμού δυ-
νάμεων υπέρ της εργασίας, την ανακούφιση
των εργαζόμενων και σε αυτό το επίπεδο.
Το εργατικό κίνημα θα κριθεί για το πως
θα οργανώσει συλλογικά καταρχήν την αλ-
ληλεγγύη σε όλα τα πληττόμενα τμήματα
από τη πολιτική των χαρατσιών. Είναι τε-
λείως διαφορετική περίπτωση η υπεράσπι-
ση των εργαζομένων, που οδηγούνται στην
εξαθλίωση, μέσα από την συλλογικά και
δημοκρατικά οργανωμένη πάλη και άλλη
περίπτωση η μικροαστική, ατομική και μι-
κρομεσαία άρνηση «γενικά» καταβολής
των φόρων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι
τα μεσαία στρώματα που συντρίβονται από
αυτή τη πολιτική σε μια απέλπιδα προσπά-
θεια αναζητούν σανίδα σωτηρίας συνεννό-
ησης με το μεγάλο κεφάλαιο, ενάντια στους
εργαζόμενους.
επικαιρότητα

σότερο από τη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, ενώ
ο Σαμαράς έχει δεσμευτεί για ακόμα μεγα-
λύτερη μείωση!!! Οι απώλειες εσόδων του
κρατικού προϋπολογισμού θα είναι πολύ
μεγάλες και τα βάρη θα μεταφερθούν για
άλλη μια φορά στα γνωστά υποζύγια- τους
μισθωτούς και τους συνταξιούχους.
Σε ένα τρίτο επίπεδο, η επιβάρυνση πολ-
το 97% των οφειλών αφορούν περίπου
6000 επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα.
Παράλληλα επίκειται και η δημοσιοποίη-
ση αντίστοιχου καταλόγου φυσικών προ-
σώπων που χρωστάνε επίσης πάνω από
30 δις. ευρώ.
Εύκολα θα συμπεράνει κανείς ότι το
πρόβλημα ποτέ δεν είναι η δημοσιότητα
Αντίθετα, η εργατική ανυπακοή προϋπο-
θέτει την αλληλεγγύη μεταξύ των εργαζο-
μένων και έχει σαν στόχο την ανατροπή της
επίθεσης και το σπάσιμο του οικονομικού
μεσαίωνα. Η μάχη λοιπόν πρέπει να δοθεί
με την ηγεμονία αυτών των ιδεών για τη
νικηφόρα έκβαση και προοπτική του αγώ-
να. ■
 Δίνεις τα 2 ευρώ. Ανοίγεις την εφημερίδα. Πιάνεις το στυλό.
Με τόσες χιλιάδες αγγελίες, η ανεύρεση εργασίας σκέφτεσαι θα
είναι παιχνιδάκι! Μη βιάζεσαι ότι λάμπει δεν είναι χρυσός...
κοινωνία
Η… Αγγελία
(δεν) είναι Χρυσός
Z Της Νατάσας Κεφαλληνού
«Ήχος απ΄το ξυπνητήρι στις 8. Βιαστικός καφές.
Το κλικ απ’ τον υπολογιστή που ανοίγει. Αγωνία
μήπως ήρθε κάποιο απαντητικό email από
μελλοντικό εργοδότη. Πάλι τίποτα.
Μετράω τα απεσταλμένα βιογραφικά:
90 σε ένα μήνα, άρα τρία την ημέρα. Απάντηση
καμιά. Διαγώνια ματιά στα κυκλωμένα
‘’ζητείται’’ στην εφημερίδα.
Σηκώνω με βαριά καρδιά το τηλέφωνο…».
Τ
ο παραπάνω θα μπορούσε να είναι απόσπασμα - περιγραφή
ενός τυπικού πρωινού, από το ημερολόγιο ενός νέου ανέρ-
γου. Ενός απ’ τους χιλιάδες που αναζητούν δουλειά είτε
γιατί δεν τα βγάζουν πέρα οι γονείς τους με τα έξοδα σπουδών
είτε γιατί μόλις μπήκαν στην αγορά εργασίας ή γιατί απολύθηκαν
προσφάτως (σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το 32,9% των νέων
μεταξύ 15-29 είναι άνεργοι).
Και ποια είναι η πρώτη καταφυγή του ανέργου; Φυσικά οι… χρυ-
σές ευκαιρίες εργασίας στις αγγελίες της εφημερίδας! Δίνεις τα
2 €. Ανοίγεις την εφημερίδα. Πιάνεις το στυλό. Με τόσες χιλιάδες
αγγελίες, η ανεύρεση εργασίας σκέφτεσαι θα είναι παιχνιδάκι!
Αγγελίες για κάθε είδος δουλειά και βάρδια, για όλα τα επίπεδα
μόρφωσης, για κάθε ηλικία, για όλα τα προσόντα και τα γούστα.
Απορείς μάλιστα για τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, που κάθε τόσο
ακούς! Μη βιάζεσαι ότι λάμπει δεν είναι χρυσός...
Συγχαρητήρια προσλαμβάνεστε!
Τι συμβαίνει στο… μαγικό κόσμο των «χρυσών αγγελιών»;
Για να απαντήσουμε στο ερώτημα ακολουθήσαμε κατά βήμα τον
καθημερινό αγώνα δρόμου ενός ανέργου: Προμηθεύομαι πρωί
πρωί την εφημερίδα και ξεκινάω να παίρνω τηλέφωνα. Μερικοί
δεν απαντάνε καν, άλλοι σου ζητούν να στείλεις απλά βιογραφι-
κό. Παρακάμπτω τις θέσεις που ζητούν εμφανίσιμες σερβιτόρες,
ντίλερ, άτομα για τηλεφωνικές και ιντερνετικές πωλήσεις. Μέ-
νουν ελάχιστες ακόμα αγγελίες. Συνεχίζω ακάθεκτη. «Ζητούνται
εκπαιδευτικοί από εκπαιδευτικό όμιλο για προώθηση εκπαιδευτι-
κών προγραμμάτων». Σχηματίζω τον αριθμό, μια κελαριστή φωνή
μου κλείνει ραντεβού την επόμενη μέρα. Ευκολάκι, σκέφτομαι.
Περνάω από συνέντευξη. Ο υπεύθυνος τα περιγράφει όλα ρόδινα:
6ωρη δουλειά, 650 €, και ΙΚΑ, συν τα bonus. Δεν έχω καταλάβει
ακριβώς το αντικείμενο εργασίας: Σύμβουλος ενημέρωσης για
τις δράσεις της τάδε ΜΚΟ... «Έλα αύριο για το εκπαιδευτικό σεμι-
νάριο» ακούω φεύγοντας.
Το άλλο πρωί σε μια αίθουσα στα γραφεία της εταιρείας βρί-
σκονται συγκεντρωμένες πάνω από 15 κοπέλες. Οι περισσότε-
ρες μεταξύ 20-25 ετών, 2-3 γύρω στα 40. Συμπληρώνουμε μια
αίτηση. Η συντριπτική πλειοψηφία τικάρει το κουτάκι απόφοιτος
ΑΕΙ. Ο υπεύθυνος ξεκινά να μιλά για τις παροχές, για τις δύσκο-
λες στιγμές που ζούμε, για τα μπόνους που δίνει η εταιρεία, για τα
τεράστια ποσοστά ανεργίας, για το άψογο εργασιακό περιβάλλον
του ομίλου κλπ. κλπ.
Μετά το μισάωρο λογύδριο μας «αποκαλύπτει» ότι στόχος της
δουλειάς είναι να πουλάμε συνδρομές για την τάδε ΜΚΟ (τι σχέ-
ση έχει η ΜΚΟ με τον εκπαιδευτικό όμιλο είναι μια άλλη πονεμένη
ιστορία) και λευκώματα κόστους 145 €! Κοιτάζω γύρω μου ούτε
ένα βλέμμα έκπληξη, απορίας, αγανάκτησης για την εξαπάτηση και
το χαμένο χρόνο. Φεύγοντας βλέπω άλλες 20 κοπέλες, που περι-
μένουν για να μπουν στο επόμενο «εκπαιδευτικό σεμινάριο».
Έξω πιάνω κουβέντα στην Κωνσταντίνα, που μου φαίνεται η
πιο υποψιασμένη. «Πριν ένα μήνα έκανα το ίδιο σε ένα ιατρικό
όμιλο, πουλούσα οδηγούς και συνδρομές για παροχές υγείας.
Είχα κάνει 10 συνδρομές σε είκοσι μέρες. Όταν τους ρώτησα
πότε θα πληρωθώ και θα υπογράψω σύμβαση, μου απάντησαν ότι
είμαι ακόμα στη φάση της εκπαίδευσης και δεν θα πάρω φράγκο.
Δεν ξαναπάτησα». Ξαφνικά θυμάμαι τα λόγια του υπεύθυνου του
εκπαιδευτικού ομίλου: «Απ’ την εταιρεία έχουν περάσει 20.000
εργαζόμενοι τα τελευταία δύο χρόνια (!!!) αλλά έχουν μείνει 100.
Το ζήτημα δεν είναι αν μπορείτε αλλά αν θέλετε. Εκείνοι δεν ήθε-
λαν». Τώρα καταλαβαίνω: Ο όμιλος «προσλαμβάνει» αθρόα κόσμο.
Τους κρατά για κάνα μήνα, του κάνουν τη δουλειά πουλώντας κάνα
λεύκωμα και μετά δεν τους δίνει ούτε ευρώ… Ρωτάω την Κωνστα-
ντίνα αν τελικά θα δουλέψει για αυτή την εταιρεία. «Θα δοκιμάσω»
μου λέει, «μπορεί εδώ να πληρώνουν. Δεν έχω και πολλά περιθώ-
ρια έχω έρθει από τη Λαμία και είμαι ένα χρόνο άνεργη».
Άρπαξε την ευκαιρία!
Ημέρα δεύτερη. Περιδιαβαίνοντας τις στήλες των αγγελιών. Κάτι
ανεξήγητο συμβαίνει: η ίδια θέση εργασίας με διαφορετική όμως
περιγραφή αλλά τα ίδια τηλέφωνα επικοινωνίας απαντάτε πάνω
από 40 φορές στο ίδιο φύλλο (και στα επόμενα). Αυτό δεν το κα-
ταλαβαίνεις όμως με την πρώτη ματιά. Η αγγελία είναι πάνω κάτω
η εξής: «Πολυεθνική ζητά νέους/νέες για εσωτερική θέση γραφεί-
ου, μισθός: οκτάωρο 1.300 €, εξάωρο 850, τετράωρο 500». Πλη-
κτρολογώ τα πρώτα νούμερα. Απ’ τη άλλη πλευρά του ακουστικού
αρνούνται να μου δώσουν στοιχεία για το είδος της δουλειάς και
πριν καλά καλά το καταλάβω μου έχουν κλείσει ραντεβού για αύ-
ριο. Πάω στην επόμενη παρεμφερή αγγελία: οι διατυπώσεις και τα
νούμερα είναι λίγο παραλλαγμένα. Έκπληκτη διαπιστώνω ότι και
για αυτή την αγγελία μου απαντά η ίδια κοπέλα, κλείνοντας μου
ραντεβού την ίδια μέρα και ώρα. Δίνοντας διαφορετικά ονόματα
κλείνω 17 ραντεβού για την Παρασκευή, στις 7 μ.μ.
Η συνάντηση είναι σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας. Οι συ-
γκεντρωμένοι γεμίζουν την αίθουσα με τα παχιά χαλιά. Νέοι, με-

σήλικες, γιαγιάδες, αλλοδαποί. Σε ένα δεκάλεπτο η παράσταση
ξεκινά μετά μουσικής και συνοδεία power point. Ο υπεύθυνος με
την ατσαλάκωτη κουστουμιά αρχίζει να παρουσιάζει τα προϊόντα
ευεξίας της εταιρείας, καλώντας τους παρευρισκόμενους να γί-
νουν ανεξάρτητοι συνεργάτες της και να πλουτίσουν.
Η συνέχεια ξεφεύγει: Άτομα απ’ το κοινό ανεβαίνουν στο βήμα
και εξηγούν πόσο ευτυχισμένοι είναι που τους δέχτηκε η εταιρεία
στις τάξεις της. Διαβεβαιώνουν ότι μέχρι πρότινος ήταν αποτυχη-
μένοι, πλέον όμως βγάζουν πακτωλούς χρημάτων.
Μετά από κάνω δίωρο μας εξηγούν κοντολογίς τη διαδικασία:
Πρώτον πρέπει να αγοράσεις τα προϊόντας ευεξίας, δίνοντας ουκ
ολίγα ευρώ. Στη συνέχεια πρέπει να αναζητήσεις πελάτες για
να τα πουλήσεις ώστε να βγάλεις τα λεφτά σου και υποτίθεται
ένα ποσοστό επί των πωλήσεων. Επιπλέον για κάθε άτομο που
θα «στρατολογείς» στην εταιρεία, θα παίρνεις μπόνους επί των
δικών του πωλήσεων. Θυμάμαι ότι ένας φίλος την είχε πατή-
σεις κατά τον ίδιο τρόπο την προηγούμενη χρονιά. «Στην ουσία
πρόκειται για την απάτη της πυραμίδας», μου λέει την επόμενη
ο Κώστας. «Τα προϊόντα δεν τα αγοράζει κανείς, αλλά ακόμη και
αν είσαι τυχερός τα έσοδα από τις πωλήσεις είναι μηδαμινά. Στην
πραγματικότητα ‘’ψαρεύουν’’ πελάτες και σε παραμυθιάζουν ότι
γίνεσαι συνεργάτης».
Αργά η γρήγορα, τέτοια συστήματα καταρρέουν, αφού πολλοί
δεν καταφέρνουν να βρουν νέα μέλη, άλλοι αποχωρούν μόλις
καταλάβουν την απάτη, και έτσι μόνο λίγοι (αυτοί που έστησαν την
πυραμίδα) βγάζουν κέρδος (αφού έχουν κοροϊδέψει πολύ κόσμο),
ενώ οι υπόλοιποι κλαίνε τα λεφτά τους. Η αγγλική ονομασία του
συστήματος είναι Multilevel Marketing (MLM), και διδάσκεται στο
πανεπιστήμιο του Harvard. Μόλις το 1% των συμμετεχόντων σε μια
αναιρέσεις
Αντιμετωπίζοντας τα πιράνχας
Και προσοχή αυτά δεν είναι τίποτα. Κάποιοι εκεί έξω
πραγματικά δαγκώνουν! Στα ψιλά του αστυνομικού ρεπορτάζ τον
τελευταίο χρόνο μπορεί να βρει κανείς μια σειρά από απάτες που
γίνονται μέσω μικρών αγγελιών για εύρεση δουλειάς. Οι επιτή-
δειοι υπόσχονται λαγούς με πετραχήλια και εν προκειμένου καλο-
πληρωμένες θέσεις εργασίας στο εξωτερικό. Οι αγγελίες γράφουν
πάνω – κάτω τα εξής: «Αν θέλετε δουλειά στο εξωτερικό αναλαμ-
βάνουμε να σας βρούμε εμείς» ή «Ζητούνται εργάτες για τη Σουη-
δία». Στην τελευταία περίπτωση παρέχονταν δήθεν εργασία σε ερ-
γοστάσιο κατασκευής πλαστικών στη Σουηδία, έναντι της υψηλής
αμοιβής των 2.600 € το μήνα! Για να πάρεις το εισιτήριο για τον…
παράδεισο αρκούσε να βάλεις σε συγκεκριμένο τραπεζικό λογα-
ριασμό 250 €. Βέβαια μετά την απομάκρυνση εκ του ταμείου ου-
δέν λάθος αναγνωρίζεται, οπότε μόλις οι απατεώνες τσέπωσαν τα
λεφτά εξαφανίστηκαν. Σε άλλη περίπτωση στήθηκε «μαϊμού» γρα-
φείο εργασίας που καλούσε ανέργους να υποβάλουν αναλυτικά
βιογραφικά για να βρουν δουλειά, ζητώντας κυρίως καθαρίστριες,
οικιακές βοηθούς κ.λπ. Οι ανυποψίαστοι άνεργοι τους κατέθεταν
πλήρες φάκελο με όλα τους τα δεδομένα, όπως αντίγραφο από
φορολογική ενημερότητα, ταυτότητα, βιογραφικό κ.ά.
Με τα στοιχεία αυτά, τα μέλη του κυκλώματος πήγαιναν σε κα-
ταστήματα κινητής τηλεφωνίας και στα ονόματα των ανέργων
υπέγραφαν συμβόλαια συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας, στο
υψηλότερο πάγιο που υπήρχε. Αγόραζαν έτσι πανάκριβες συ-
σκευές κινητής τηλεφωνίας με ευτελές χρηματικό αντίτιμο.
Εν συνεχεία, πωλούσαν σε καταστήματα αγοράς και πωλήσεων
συσκευών κινητής τηλεφωνίας τα κινητά σε πολύ χαμηλότερη

7
πυραμίδα βγάζει κάποιο κέρδος, ενώ το 99% χάνει τα λεφτά του τιμή, από την αντίστοιχη του εμπορίου, βγάζοντας χιλιάδες €. ■

Στιγμές από το συλλογικό μας μέλλον

Camping Αναιρέσεις 2011

Z Της Ελένης Τριανταφυλλοπούλου

Α
ν και το καλοκαίρι ίσως φαί-
νεται πλέον μακριά, δεν θα
μπορούσαμε να μην αφιε-
ρώσουμε λίγες γραμμές στη φετινή
εμπειρία του πέμπτου κατά σειρά
κάμπινγκ των Αναιρέσεων της νεο-
λαίας Κομμουνιστική Απελευθέρω-
ση, το οποίο έλαβε χώρα από τις 29
Ιουλίου έως τις 7 Αυγούστου στην
ειδυλλιακή τοποθεσία του Χορευτού
στο Πήλιο.
Το φετινό κάμπινγκ μπόρεσε
πραγματικά να αποτελέσει μια εναλ-
λακτική πρόταση συλλογικών δια-
κοπών. Οι πολιτικές εκδηλώσεις,
το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, η προ-
σπάθεια για έναν αντιεμπορευματικό
και αντικαταναλωτικό χαρακτήρα,
καθώς και το ελάχιστο κόστος των
3 ευρώ ημερησίως, κατάφεραν να
προσελκύσουν χίλιους περίπου νέες
και νέους, αλλά και διεθνείς απο-
στολές από χώρες της Μεσογείου,
ξεπερνώντας κατά πολύ τον αριθμό
των συμμετοχών περασμένων χρό-
νων.
Η σημαντική επιτυχία δεν έγκειται
μόνο στην ιδιαίτερα μαζική συμμε-
τοχή, αλλά κυρίως στο ότι για πρώ-
τη φορά δόθηκε η δυνατότητα για
μία πραγματικά συλλογική διοργάνωση. πολιτικές ανησυχίες που προκύπτουν από
Σύντροφοι, συναγωνιστές και φίλοι συ- την ιστορική καμπή που ζούμε.
νέδραμαν ενεργά στο εγχείρημα, προσφέ- Σε μια περίοδο σφραγισμένη από την
ροντας εθελοντικά σε όλα τα επίπεδα: από κρίση του σημερινού σάπιου συστήματος
τη διαμόρφωση του χώρου και την πλήρη και από την ανηλεή επίθεση σε δικαιώμα-
λειτουργία του, τη σίτιση και τον καθαρι- τα και κατακτήσεις αιώνων, η νεολαία δυ-
σμό, μέχρι την επιτυχή πραγματοποίηση σκολεύεται να βρει ελπίδα σε ένα μέλλον
των συζητήσεων και των συναυλιών. που φαντάζει αβέβαιο. Για μας αποτέλεσε
Ξεπερνώντας αδυναμίες προηγούμενων επιδίωξη και ανάγκη μια διαφορετική προ-
ετών, η φετινή προσπάθεια αποτέλεσε ένα σέγγιση του ελεύθερου χρόνου, η οποία θα
πραγματικό εργαστήρι συλλογικής οργά- φέρει στο σήμερα στιγμιότυπα από το μέλ-
νωσης και συντροφικής διαχείρισης, όπου λον της συλλογικής ζωής που θέλουμε να
όλοι είχαν τη δυνατότητα να συνεισφέ- ζήσουμε... Οι μέρες στο Χορευτό ήταν μόνο
ρουν, έξω από τα καταναλωτικά πρότυπα η αρχή αυτής της αναζήτησης. Συνεχίζου-
και χωρίς εργοδότες, εργαζόμενους και με στις μεγάλες μάχες που βρίσκονται ήδη
καταναλωτές. εδώ, στο δρόμο του αγώνα, της συλλογι-
Εκατοντάδες ήταν οι αγωνιστές που πή- κότητας και της αλληλεγγύης … ■
ραν μέρος στο πλούσιο πρόγραμμα των
συζητήσεων και των εκ-
δηλώσεων, ενώ με σχε-
τική προτεινόμενη βιβλι-
ογραφία σε κάθε θέμα και
γραπτά εισηγητικά κεί-
μενα, δόθηκε η ευκαιρία
στον κάθε συμμετέχοντα
να εμπλακεί δημιουργικά,
με ζητήματα ιστορίας, θε-
ωρίας και πολιτισμού, να
αναμετρηθεί με τα μεγάλα
ερωτήματα, αλλά και τις
 O λαός συγκρατημένος σε ενιαίο σώμα «μεταβάλλεται μέσα στο ειδικό κλίμα της ομάδας,
της κοινότητας, του συνόλου, του ΕΜΕΙΣ, αν όχι σε σοφό, … οπωσδήποτε όμως σε ποιο έξυπνο …
απ’ όσο είναι στην πραγματικότητα ο καθένας που παίρνει μέρος στην Γενική Συνέλευση»
Δομές λαϊκής αυτοδιοίκησης
ιστορικά
Ο
ι όροι «άμεση δημοκρατία», «γενική συνέλευση» ή «λαϊκή συ-
νέλευση» επανήλθαν πολύ έντονα στο προσκήνιο την περίο-
δο του κινήματος των Αγαναχτισμένων Πολιτών. Εάν μέχρι
τώρα απέναντι στην αμφισβήτηση και την οφθαλμοφανή χρεοκοπία
του μεταπολιτευτικού κοινοβουλευτισμού προβαλλόταν ένα είδος
«βοναπαρτισμού», δηλαδή η λύση της αρχής ενός ενάρετου ανδρός,
για πρώτη φορά από την περίοδο της έναρξης της κρίσης (και ίσως
για πρώτη φορά από τη μεταπολίτευση και έπειτα) αναζητείται, προ-
βάλλεται ή ακόμη και επιχειρείται να εφαρμοστεί μια άλλου τύπου
δημοκρατία σε σχέση με την κοινοβουλευτική. Στα πλαίσια αυτών
των συζητήσεων και των πειραματισμών είναι ανάγκη να μελετή-
σουμε την ιστορία και να διδαχθούμε την από την εμπειρία του ελ-
ληνικού χειραφετητικού κινήματος.
Την περίοδο της Κατοχής στα χωριά των βουνών της Ρούμελης,
αλλά και όλης της Ελεύθερης Ελλάδας, αντικαθίσταται η παραδοσι-
ακή αντιπροσωπευτική δημοκρατία με μια πρωτόλεια μορφή λαϊκής
εξουσίας. Πρόκειται για μια πραγματικά προοδευτική επαναστατική
τομή στον τρόπο οργάνωσης της καθημερινότητας των αγροτικών
στρωμάτων, διαχείρισης των καθημερινών τους προβλημάτων και
συλλογικής δημοκρατικής έκφρασης. Στοιχείο δυναμικής ολοκλή-
ρωσης αυτής της διαδικασίας είναι η διενέργεια εκλογών και η συ-
γκρότηση του Εθνικού Συμβουλίου της Ελεύθερης Ελλάδας στις 30
Απρίλη 1944.
Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο του Γεωργούλα Μπέικου «Η λαϊ-
κή εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα» παρακολουθεί βήμα βήμα την
πορεία της δημιουργίας των δομών «λαϊκής αυτοδιοίκησης» μέσα
από τη γραφή ενός εκ των πρωταγωνιστών. Το πρώτο ίσως και το
βασικότερο ερώτημα είναι πως και γιατί κοινότητες βαθειά συντη-
ρητικές και για δεκαετίες εξαρτημένες από τις παλαιοκομματικές
κοινοβουλευτικές πελατειακές σχέσεις κατάφεραν να πετύχουν
70 χρόνια
από την
ίδρυση του ΕΑΜ
Z Του Κώστα Παλούκη
με μια ιστορική πρωτοτυπία ένα τέτοιο εγχείρημα λαϊκής αυτό-
οργάνωσης. Τόσο ο Μπέικος όσο και η Ρίκα Μπουσχότεν στο βιβλίο
της «Ανάποδα χρόνια, συλλογική μνήμη και ιστορία στο Ζιάκα Γρε-
βενών (1900-1950)» υποστηρίζουν ότι οι ιδέες του Αγροτικού Κόμ-
ματος και διεκδικητικά κινήματα του μεσοπολέμου μπόλιασαν με
ριζοσπαστισμό τις ορεινές περιοχές και τις αγροτικές κοινότητες.
Εξάλλου, μια περιήγηση στις μεσοπολεμικές εφημερίδες Ριζοσπά-
στης και Ελεύθερος Άνθρωπος μπορούν να πιστοποιήσουν την κι-
νηματική δυναμική των αγροτικών στρωμάτων – αν και κυρίως
πεδινών – πριν την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά. Ωστόσο,
στα 1940 ένα πλειοψηφικό κομμάτι του ανδρικού αγροτικού κό-
σμου ήταν σε θέση να διαβάζει εφημερίδες και διέθετε εμπειρία
πολιτική ζωής, δηλαδή συμμετείχε ενεργά στην πολιτική κοινότη-
τα. Σε κάθε περίπτωση η εμπειρία της ΕΑΜικής λαϊκής εξουσίας
αποτελεί παράδειγμα ότι δεν είναι η σχολική ή η πανεπιστημιακή
μόρφωση ή η προϋπάρχουσα πολιτικοποίηση οι καθοριστικοί
παράγοντες για τη λειτουργία μιας δημοκρατίας.
Η σύσταση της Επιτροπής Επίλυσης
Η κατάρρευση του αστικού κράτους με την έλευση των Ιτα-
λών δημιούργησε ένα κενό εξουσίας το οποίο αυθόρμητα οι κά-
τοικοι σε κάποιες περιπτώσεις κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μόνοι
τους. Στα 1941 ο Μπέικος περιγράφει πως μέσα από μια ιδιότυπη
γενική συνέλευση συστήθηκε στο χωριό του μια Επιτροπή Επίλυσης
όλων των προβλημάτων υποκαθιστώντας την κοινοτική διοίκηση,
αν και ο διορισμένος πρόεδρος της κοινότητας συμμετείχε σε αυτή
ώστε να μετατρέπει τις αποφάσεις της Επιτροπής σε νόμιμες, όπου
αυτό χρειαζόταν στις σχέσεις με τις κρατικές υπηρεσίες. Η Επιτροπή
αναλαμβάνοντας την επίλυση του επισιτιστικού προβλήματος συ-
γκέντρωνε τις οικονομίες του χωριού σε εθελοντική βάση και τις
μοίραζε με βάση τις ανάγκες. Πολύ σημαντική τομή ήταν η υπέρβα-
ση πατριαρχικών εθιμικών παραδόσεων. Το συμφωνητικό της επι-
τροπής δεν υπογράφτηκε από τους «αρχηγούς των οικογενειών»,
αλλά από όλους τους άντρες άνω των 18 ετών. Το δικαίωμα των
ίσων δικαιωμάτων των γυναικών τέθηκε για πρώτη φορά με οικο-
νομικούς όρους. Προτάθηκε η υπογραφή από γυναίκες «αρχηγούς»
οικογενειών, δηλαδή από όσες έλειπαν οι άντρες ενήλικες, εφόσον
καλούνταν να συμβάλλουν και αυτές οικονομικά ή και να λάβουν
οφέλη. Έτσι, για πρώτη φορά γυναίκες, χωρίς οι ίδιες να το διεκδι-
κήσουν, συμμετείχαν σε μια πολιτική διαδικασία.
Σύμφωνα, με τον Μπέικο η Επιτροπή αυτή αποτέλεσε πρόδρομο
της κατοπινής Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης
προσφέροντας πολύτιμη πείρα για τη συνέχεια. Δεν είχε προορισμό
την αντικατάσταση της υπάρχουσας κρατικής μηχανής. «Η εξουσία
της στηριζότανε στην πειθώ, στον συμβιβασμό, τη διαιτησία και το
κοινό συμφέρο ν’ αντιμετωπιστούνε τα κοινά προβλήματα», καθώς
δεν είχανε ωριμάσει οι συνθήκες για μια τέτοια σκέψη. Όταν πλέον ο
ΕΛΑΣ είχε διαλύσει όλα τα όργανα της αστικής εξουσίας τότε μπήκε
ανοιχτά το ερώτημα. Ο ίδιος ο Άρης στους λόγους του στην περιοχή
της Ευρυτανίας προσέδιδε στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα κοι-
νωνικό περιεχόμενο. Ο Μπέικος τότε ανέλαβε να συγγράψει τους
 Όμως στην πράξη συγκεντρώνουν την μέχρι τότε εμπειρία σε χωριά,
πόλεις και κωμοπόλεις και συγκροτούν ένα ενιαίο μοντέλο λειτουργίας
της λαϊκής εξουσίας.

κανόνες που θα ρύθμιζαν τους νέους θεσμούς της Λαϊκής Αυτοδι-
οίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Πρόκειται για δύο κείμενα. Το
πρώτο ήταν νομοθετικού περιεχομένου και είχε τίτλο «Εντολαί δια
την Λαϊκήν Αυτοδιοίκησιν και την Λαϊκή Δικαιοσύνη» και μια εγκύ-
κλιο για την εφαρμογή των εντολών.
Όλη η εξουσία στη Γενική Συνέλευση
Ο δικηγόρος Μπέικος προσπάθησε να συνθέσει έναν κώδικα βα-
σισμένος στις αποφάσεις της 4ης Ολομέλειας του ΚΚΕ στα 1934,
στα διαβάσματά του για τη λειτουργία της Αθηναϊκής Εκκλησίας του
Δήμου και στο μοντέλο των Σοβιέτ με ουσιαστικές προσαρμογές
στο παραδοσιακό εθιμικό δίκαιο των αγροτικών περιοχών, αλλά
και στις δεδομένες συνθήκες του πολέμου και της μέχρι τότε εμπει-
ρίας. Οι Εντολές έμειναν γνωστές ως «Κώδικας Ποσειδών». Σε
κάθε χωριό όλοι οι ενήλικοι πολίτες
αποτελούσαν την Γενική Συνέλευση
που ήταν ο μοναδικός φορέας και
εκφραστής της Εξουσίας του. Από
την Γενική Συνέλευση εκλεγόταν η
Πενταμελής Επιτροπή Λαϊκής Αυτο-
διοίκησης η οποία ήταν ταυτόχρονα
και Επιτροπή Λαϊκής Δικαιοσύνης. Η
Επιτροπή εκλέγει τον πρόεδρο, ενώ
το κάθε ένα από τα υπόλοιπα μέλη
είναι πρόεδρος σε 4 υποεπιτρο-
πές, την επισιτιστική, την σχολική,
την εκκλησιαστική και την Λαϊκής
Ασφάλειας. Ο Μπέικος υποστηρίζει
αναιρέσεις
τον πόλεμο στο ανταρτοδικείο, ώστε να μην προκληθούν διχαστικές
μνήμες εντός του χωριού. Τέλος, η Λαϊκή Δικαιοσύνη λειτουργούσε
δωρεάν και χωρίς δικηγόρους, ενώ οι θέσεις στις Επιτροπές ορίζο-
νταν ως «τιμητικές».
Οικοδομώντας θεσμούς λαϊκής εξουσίας
Οι «Εντολές» εφαρμοστήκανε στην πράξη ως τον Απρίλη του
1943 και μόνο στον περιορισμένο χώρο των μεσοπολεμικών Δή-
μων Κτημενίων και Δολόπων. Η Εγκύκλιος 4 της ΠΕΦΦΕ του ΚΚΕ
αντικατέστησε τις Ένοπλες εφαρμόζοντας τους δύο θεσμούς σ’ όλο
τον απελευθερωμένο από τους Αντάρτες χώρο των νομών Φθιώ-
τιδας, Φωκίδας και Ευρυτανίας. Στις 8 Αυγούστου συγκροτήθηκε
ο «Κώδικας Αυτοδιοίκησης και Λαϊκής Δικαιοσύνης για τη Στερεά
Ελλάδα», ο οποίος δεν εφαρμόστηκε ουσιαστικά καθώς μπήκαν σε
ισχύ τα 15 άρθρα της Απόφασης 6 του «Κοι-
νού Γενικού Στρατηγείου Εθνικών
Ομάδων Ανταρτών» που διεύρυνε
τους Λαϊκούς Θεσμούς σε όλη την
απελευθερωμένη Ελλάδα, ακόμα
και από τις δυνάμεις του ΕΔΕΣ και της
ΕΚΚΑ. Οι νέοι αυτοί κώδικες, παρότι
ήταν βασισμένοι στις αρχικές «Εντο-
λές», διαφοροποιούνταν σε διάφο-
ρα σημεία κάποια από τα οποία ήταν
ουσιαστικά. Το πιο αδύνατο σημείο
ήταν ο περιορισμός του δικαιώματος
της ανακλητότητας με την δυνατότη-
τα παρέμβασης ενός αναθεωρητικού

9
– προφανώς εμπνευσμένος από δικαστηρίου και η επί πληρωμή εκδί-
τους πλατωνικούς διαλόγους – ότι καση στα αναθεωρητικά δικαστήρια.
έδωσαν στη Γενική Συνέλευση όλη Το πιο δυνατό σημείο ήταν η από-
την εξουσία, όχι μόνο εξαιτίας της δοση του δικαιώματος του εκλέγειν
κομματικής τους αντίληψης, αλλά και εκλέγεσθαι στις γυναίκες. Όμως
και επειδή είχαν πειστεί πως ο λαός στην πράξη συγκεντρώνουν την μέ-
συγκρατημένος σε ενιαίο σώμα χρι τότε εμπειρία σε χωριά, πόλεις
«μεταβάλλεται μέσα στο ειδικό και κωμοπόλεις και συγκροτούν ένα
κλίμα της ομάδας, της κοινότητας, ενιαίο μοντέλο λειτουργίας της λαϊ-
του συνόλου, του ΕΜΕΙΣ, αν όχι σε κής εξουσίας. Στις πόλεις θεσπίστηκε
σοφό, … οπωσδήποτε όμως σε η δυνατότητα των δημοψηφισμάτων.
ποιο έξυπνο … απ’ όσο είναι στην Η μεγαλύτερη αδυναμία όλων αυτών
πραγματικότητα ο καθένας που των κωδίκων ήταν ότι δεν κατάφεραν
παίρνει μέρος στην Γενική Συνέ- να συγκροτήσουν δευτεροβάθμια όρ-
λευση». Θεωρεί πως, παρότι στο γανα «Λαϊκής Εξουσίας».
χωριό του ήταν ο πιο μορφωμέ- Οι θεσμοί της Λαϊκής Εξουσίας εν-
νος και ο παραδεδεγμένα ηγέτης σάρκωσαν τέλεια την ιδέα της λαϊκής
του, «η σκέψη της Συνέλευσης κυριαρχίας με την πλατειά σύμπραξη του
δείχτηκε πιο προωθημένη, άρα λαού στη διαχείριση της τοπικής εξουσί-
πιο έξυπνη» σε όλα τα κρίσιμα ας. Όταν λοιπόν το Φθινόπωρο του 1944
ζητήματα, ακόμα και σε εκείνα το αίτημα για «Λαοκρατία» έσειε όλη την
που ο ίδιος θεωρούσε ότι το Ελλάδα, δεν ήταν ένα απλό όραμα, αλλά
σώμα θα αντιδρούσε συντηρη- μια πραγματικότητα που οι λαϊκές τάξεις
τικά ή θα διασπώταν με βάση δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν, αλλά να
τα επιμέρους ατομικά του συμ- διευρύνουν. Σωστά ο Θόδωρος Κουτσου-
φέροντα. Ουσιαστικό δικαίωμα μπός στο βιβλίο του «Πόλεμος των Χω-
της Γενικής Συνέλευσης ήταν η ρικών και Κοινωνική Επανάσταση» συ-
ανάκληση των εκλεγμένων της γκρίνει την Λαϊκή Εξουσία στην ελληνική
Επιτροπής. Όλες οι αποφάσεις ύπαιθρο με τις δομές δυαδικής εξουσίας.
των Λαϊκών Επιτροπών κυρώ- Όμως το ΕΑΜ του 1944 και συγκεκρι-
νονταν από τη Γενική Συνέλευση. μένα το ΚΚΕ δεν ήταν σε θέση εξαιτίας
Η Λαϊκή Επιτροπή έθετε ως κρι- στρατηγικούς ελλείμματος να κάνει το
τήριο όχι την εκδίκηση, αλλά τον επόμενο αποφασιστικό βήμα. Η «Λαϊκή
συμβιβασμό στις αντιδικίες. Δεν Εξουσία» και η «Λαϊκή Δικαιοσύ-
αφορούσε ζητήματα οικογενειακά, τα νη» εφαρμόστηκαν στην Ελεύθερη
ιστορικά

οποία ανέθετε σε κλειστή ομάδα κάτι Ελλάδα μέχρι την παράδοση των
που αναεφαρμοζόταν ήδη εθιμικά όπλων του ΕΛΑΣ στην Βάρκιζα. Με
στην ύπαιθρο, ώστε να μην δημο- αυτόν τον τρόπο η Βάρκιζα συνιστά
σιοποιεί οικογενειακά θέματα. Πα- την ήττα όλων των κατακτήσεων της
ρέπεμπε ζητήματα που αφορούσαν λαϊκής αυτοδιοίκησης. ■
 Το τέλος της μεταπολίτευσης ήρθε στη νέα κατάσταση να επενδύσει ιδεολογικά την αναδιάταξη του
πολιτικού συστήματος, την αντιδραστική στροφή, την εμπέδωση του κοινοβουλευτικού ολοκληρωτισμού,
τη μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και τη γιγαντιαία επιχειρούμενη αναδιάρθρωση.
Η μεταπολίτευση πέθανε,
ιδεολογία
ζήτω η μεταπολίτευση!
Η κατάχρηση ενός όρου στην εποχή των τεράτων
Τι είναι όμως η μεταπολίτευση και τι σημα-
τοδοτεί το τέλος της;
Η απάντηση αν και φαίνεται με την πρώ-
τη ματιά προφανής δεν είναι, καθώς ο
όρος τείνει να λάβει τη θέση αυτού που
στη θεωρία ονομάζεται κενό σημαίνον.
Η μεταπολίτευση έχει καταστεί δηλαδή
μια λεκτική εικόνα με θολό περιεχόμενο,
που μπορεί κανείς να της προσδώσει δι-
αφορετικές και αντικρουόμενες σημασίες
ανάλογα με την πολιτική του «αφήγηση».
Στο άρθρο αυτό λοιπόν, θα αντιμετωπί-
σουμε τη μεταπολίτευση ως έναν ιδιαί-
τερο κοινωνικό και πολιτικό συσχετισμό
δυνάμεων υπέρ των λαϊκών δυνάμεων, ο
οποίος προκύπτει μέσα από μια συνιστα-
μένη παραγόντων με καθοριστική όμως
τη σφραγίδα του λαϊκού παράγοντα, της
αντιδικτατορικής πάλης, της εξέγερσης
του Πολυτεχνείου, του ειδικού νεολαιί-
στικου ριζοσπαστισμού, της έντονης πο-
λιτικοποίησης και τέλος μιας αλύγιστης
ιστορικής μνήμης του εμφυλίου και του
μετεμφυλιακού αντιλαϊκού ρεβανσισμού.
Μια τέτοια ανάγνωση της μεταπολίτευ-
σης είναι προφανώς μερική, αλλά είναι,
όπως θα επιχειρήσουμε να δείξουμε πα-
ρακάτω πολύ χρήσιμη ειδικά για την κα-
τανόηση της σημερινής χρήσης του όρου
στον κατεστημένο λόγο. Καταρχήν ας
ξεκινήσουμε από μια μετατόπιση αυτής
της χρήσης. Ένα προηγούμενο διάστημα
κυρίως πριν το ξέσπασμα της κρίσης αυτό
που χρωμάτιζε το τέλος της μεταπολίτευ-
σης ήταν μια επιθυμία μετάβασης σε «μια
Ελλάδα «κανονική», cool, μεταδογματική,
ευπρεπισμένη» όπως περιγράφει ο Ν. Σε-
βαστάκης αποκαλώντας τους φορείς αυ-
τής της αντίληψης νέους φιλελεύθερους.
Περιέγραφαν ένα αναλυτικό πλαίσιο έξω
από το κλασσικό συγκρουσιακό πολιτικό
δίπολο αριστεράς - δεξιάς και ένιωθαν
έντονη αποστροφή προς τους εξτρεμι-
σμούς και τα άκρα. Η τάση αυτή βίωσε μια
πρώτη συντριβή το Δεκέμβρη του 2008
και μια δεύτερη στο δόγμα του σοκ των
μέτρων κυβέρνησης - ΕΕ - ΔΝΤ και στον
παρατεταμένου λαϊκού αγώνα για την
ανατροπή την τελευταία διετία.
Το τέλος της μεταπολίτευσης ήρθε στη
νέα κατάσταση να επενδύσει ιδεολογικά
την αναδιάταξη του πολιτικού συστήματος,
την αντιδραστική στροφή, την εμπέδωση
του κοινοβουλευτικού ολοκληρωτισμού,
τη μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης
και τη γιγαντιαία επιχειρούμενη αναδιάρ-
θρωση. Εδώ δε χωράνε πλέον cool μύθοι
και ο κυρίαρχος λόγος περί μεταπολίτευ-
σης έχει ξεκάθαρο ταξικό και πολιτικό
πρόσημο. Ας δούμε δυο παραδείγματα,
ένα από τον πολιτικό κόσμο κι ένα από τα
λεγόμενα θινκ τανκ της αστικής τάξης. Ο
Γ. Παπανδρέου στη συζήτηση στη Βουλή
για το νόμο - έκτρωμα της Διαμαντοπού-
λου τόνισε ότι πρέπει να τελειώνουμε με
το σοβιετικού τύπου εκπαιδευτικό σύ-
στημα της μεταπολίτευσης. Ο διευθυντής
του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομη-
χανικών Ερευνών Γιάννης Στουρνάρας,
ο οποίος σε πρόσφατο συνέδριο του
Economist αποκάλεσε την Ελλάδα μετά
το 1974 «χώρα του αριστερισμού» και σε
αρθρογραφία του αποκαλεί το ελληνικό
δημόσιο «σοβιετικό εργοστάσιο» αποδί-
δει τις δυσκολίες στην επιχειρηματικότητα
στην αριστερή νοοτροπία που επικράτησε
στη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Γιατί παρουσιάζουν την Ελλάδα της τελευταί-
ας 30κονταετίας σαν περίπου σοσιαλιστική;
Οι τραγελαφικές και ανερμάτιστες
αναφορές σε σοβιετικά εργοστάσια στην
Ελλάδα και το οριστικό διαζύγιο με την
αριστερή νοοτροπία, πέρα από το χυδαίο
αντικομμουνισμό, έχουν μια συγκεκριμέ-
νη στόχευση. Επιχειρούν με έναν εξαιρε-
τικά βίαιο τρόπο να απονομιμοποιηθεί το
κοινωνικό συμβόλαιο της μεταπολίτευ-
σης. Ένα συμβόλαιο που προφανώς και
είχε κυρίαρχες όψεις ενσωμάτωσης του
κινήματος και της αριστεράς (με όλα τα
συμπαρομαρτυρούντα αυτής της ενσω-
μάτωσης), αλλά είχε και πλευρές γνήσιας
λαϊκής κι εργατικής επιβολής κατακτήσε-
ων. Τη σημερινή περίοδο το στοιχείο της
ενσωμάτωσης και των παραχωρήσεων
ακυρώνεται από την ίδια την ιστορική
κρίση του καπιταλισμού. Συντρίβεται ως
εκ τούτου ένα ολόκληρο μείγμα αστικής
πολιτικής, δόμησης κοινωνικών συμμα-
χιών και συνολικού προτύπου ηγεμονίας
της προηγούμενης ευρύτερης περιόδου.
Σαρώνεται μια δοσμένη δομή διακυβέρ-
νησης και ένα ολόκληρο δίκτυο διαμεσο-
«Στην Ελλάδα της
μεταπολίτευσης η ζωή έχει
αξία μόνο αν είσαι αριστερός.
Εάν δεν είσαι σε πεθαίνουν
σε 10 μέρες. Ότι έγινε στην
Ελλάδα κατά τη διάρκεια του
εμφυλίου αντιστράφηκε μετά
την μεταπολίτευση»
Α. Λοβέρδος
Σεπτέμβρης 2010 στη Βουλή
«Φτύστε επιτέλους την
ιδεολογική πιπίλα
(η μεταπολίτευση πέθανε!)»,
Lupus Ec(onomicus)
Δεκέμβρης 2009 στο Protagon.
gr

λαβήσεων, ομάδων πίεσης, συνδικαλι-
στικής διαπραγμάτευσης κ.ο.κ.
Ας σταθούμε λίγο παραπάνω σ’ αυτό
το σημείο. Προφανώς, αναδιατάσσονται
ραγδαία και συνολικά οι όροι διεξαγω-
γής της ταξικής πάλης στο νέο τοπίο. Από
πολλές απόψεις δυσκολεύουν οι συν-
θήκες. Ωστόσο, απελευθερώνεται ένα
πεδίο εν δυνάμει άγριου κοινωνικού ρι-
ζοσπαστισμού και νέων μορφών πάλης,
ενώ αντικειμενικά «δένεται» πιο άμεσα
ο οικονομικός με το συνολικό πολιτικό
αγώνα. Οι «πάνω» αντιλαμβάνονται αυτή
τη μεγάλη πολιτική και κοινωνική διερ-
γασία στο λαό και την εργατική τάξη που
με το βάθεμα της κρίσης και της επίθεσης
επιταχύνεται (πχ. κίνημα πλατειών). Αυτό
που τρέμουν είναι τους δύο παράγοντες
που μπορούν να προσδώσουν στη νέα
ριζοσπαστικοποίηση εξαιρετικά επικίν-
δυνες για το σύστημα εκρηκτικές διαστά-
σεις. Ο πρώτος είναι αντικειμενικός και
είναι η οργανωτική και πολιτική αποσυ-
γκρότηση (σε επίπεδων υλικών όρων)
των μηχανισμών που επιτελούσαν στο
παρελθόν το ρόλο της διαμεσολάβησης
και της ενσωμάτωσης. Ο δεύτερος είναι
το διακύβευμα της περιόδου που συνί-
σταται στο μπόλιασμα αυτής της διεργα-
σίας με έναν συνολικό ανατρεπτικό πολι-
τικό προσανατολισμό από μια στρατηγικά
εξοπλισμένη αντικαπιταλιστική αριστερά
και ένα αναγεννημένο μέσα στη φωτιά
της μάχης ταξικά ανασυγκροτημένο πο-
λιτικό εργατικό κίνημα. Αυτή τη δεύτερη
δυνατότητα είναι που προσπαθούν να
τσακίσουν με κάθε τρόπο.
Έχοντας αυτά κατά νου, προκύπτει ότι
πίσω από το τέλος της μεταπολίτευσης
κρύβεται η εναγώνια προσπάθεια της
αστικής τάξης να ανακόψει την πολιτική
διεργασία στους κόλπους του λαού και
Z Του Κώστα ΓΟΥΣΗ
να σφραγίσει τη νέα περίοδο με έναν
αντιδραστικό προς όφελος του κεφα-
λαίου πολιτικό και κοινωνικό συσχε-
τισμό. Ας πάρουμε το παράδειγμα της
εκπαίδευσης. Όταν ο Πρετεντέρης έβγα-
ζε μύδρους κατά του ασύλου, έγραφε
για τη νεαντερτάλιο Αριστερά και έθετε
στόχο Πανεπιστήμια που δε θα παραγά-
γουν οπαδούς του ΑΝΤΑΡΣΥΑ έπιανε
μια πλευρά του νόμου που δεν πρέπει
να υποτιμηθεί. Μέσω της επίθεσης στην
ΕΑΑΚ ουσιαστικά έθετε επί τάπητος το
ποθητό για το σύστημα τέλος εκείνου
ενός ειδικού μεταπολιτευτικού συσχετι-
σμού. Ενός συσχετισμού που επιτρέπει
μέχρι σήμερα το ανατρεπτικό φοιτητικό
κίνημα να είναι κοινωνικό και πολιτικό
εργαστήρι για όλη την κοινωνία, να έχει
κατοχυρώσει συλλογικές πρακτικές μα-
ζικής επιθετικής διεκδίκησης και «από τα
κάτω» εκβιασμού και τα Πανεπιστήμια να
παραμένουν ζωντανοί χώροι πολιτικο-
ποίησης και ορμητήρια κοινωνικής δρά-
σης ακόμη και πέρα από τα στενά όρια
του φοιτητικού συνδικαλισμού. Το τέλος
της μεταπολίτευσης περνάει μέσα από το
τέλος αυτού του Πανεπιστημίου.
Με αυτή την έννοια, αν αντιληφθούμε
τη μεταπολίτευση ως συσχετισμό που
ευνοούσε την επιβολή λαϊκών κι εργα-
τικών κατακτήσεων σε συγκεκριμένες
οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές
συνθήκες, σήμερα έχουμε να αντιμετω-
πίσουμε αυτό που ο Στ. Κουβελάκης ονο-
μάζει αντιμεταπολίτευση.
Τι θα ακολουθήσει το τέλος της μεταπολί-
τευσης;
Με μια φράση που θυμίζει (σε άλλα βέ-
βαια πλαίσια Βαλερστάιν), θα λέγαμε ότι
την επόμενη περίοδο μπορεί να έχουμε
κάτι πολύ καλύτερο ή κάτι πολύ χειρότε-
ρο από τη Μεταπολίτευση, σίγουρα όμως
δε μπορούν να αναπαραχθούν οι θεμελι-
ώδεις κοινωνικοί και πολιτικοί όροι που
ιστορικά τη συγκρότησαν. Αυτό λοιπόν
που τρέμουν οι θιασώτες του τέλους
είναι μην τυχόν αναβιώσουν και αναπα-
ραχθούν στις νέες συνθήκες οι λαϊκές
όψεις της μεταπολίτευσης χωρίς μάλι-
στα τα βαρίδια της (μεταξύ των οποίων
αξίζει να ξεχωρίσει κανείς την ΠΑΣΟΚική
ενσωμάτωση της δεκαετίας του ’80, τις
αυταπάτες της αριστεράς και την ενσω-
μάτωση της στο αστικό πολιτικό σύστημα
με αποκορύφωμα τη συγκυβέρνηση).
Σε μια αποστροφή από το «μανιφέστο»
που συνυπέγραψαν λίγο πριν τη 48ωρη
Γενική Απεργία η εσωτερική τρόικα (Λο-
βέρδος, Διαμαντοπούλου, Ραγκούσης)
τόνιζαν: «Η ελληνική πολιτεία, άρα τόσο
το κράτος όσο και η κοινωνία, θα βρει
και πάλι τον εαυτό της. Θα καταφέρει να
ξαναβρεί αυτό που έχασε, δηλαδή την
κλασική για τις προηγμένες χώρες δυνα-
τότητα να συνδυάζονται αρμονικά οι κοι-
νωνικές διαμαρτυρίες και συγκρούσεις,
με τη λειτουργία των κλασικών τομέων
της κοινωνικής ζωής και του κράτους».
αναιρέσεις
Αυτό είναι το μετα-μεταπολιτευτικό όνει-
ρο της συμφιλίωσης των «παιδιών της
αλλαγής». Όνειρα γλυκά και καλή προ-
σγείωση!
Αυτό που τρέμουν είναι μια νέα εργα-
τική, κοινωνική και πολιτική μεταπολί-
τευση της κοινωνικής πλειοψηφίας που
μπορεί πραγματικά να αλλάξει τα πάντα
και να μετατρέψει την Ελλάδα από πει-
ραματόζωο των ΔΝΤ - ΕΕ - τραπεζών
σε διεθνές πείραμα αντικαπιταλιστικής
ρήξης κι ανατροπής. Μια νέα μεταπολί-
τευση πλατιάς δημοκρατίας των «κάτω»
που δε θα περιμένει κοινοβουλευτικούς
σωτήρες αλλά θα φτιάξει νέα (ή θα δώ-
σει νέα ποιότητα σε υπάρχοντα) όργα-
να - θεσμούς εργατικού και κοινωνικού
ελέγχου μέσα στους χώρους δουλειάς
και παρατεταμένου λαϊκού εκβιασμού -
επιβολής της θέλησης του λαού σε παν-
κοινωνικό επίπεδο. Μια μεταπολίτευση
έξω από τη φυλακή του Ευρώ και της ΕΕ
απ’ τη σκοπιά του εργατικού διεθνισμού.
Μια μεταπολίτευση που δε θα σταματάει
στα απαραβίαστα δικαιώματα του κεφα-
λαίου και της ελεύθερης αγοράς, αλλά
θα τα παραβιάζει στο όνομα των εργατι-
κών συμφερόντων εθνικοποιώντας χω-
ρίς αποζημιώσεις τράπεζες και βασικούς
1
τομείς της παραγωγής. Αυτός ο δρόμος
είναι καταστροφή; Ξεκάθαρα ναι! Για το
κεφάλαιο, τους ιμπεριαλιστικούς σχεδια-
σμούς, την Ευρωζώνη, την ΕΕ, τους G20,
τις συνόδους τους κ.ο.κ. Για την κοινωνι-
κή πλειοψηφία είναι όρος επιβίωσης.
Ή εμείς ή αυτοί! ■
1
Αν στο εξωτερικό κάθε
λέξη με πρώτο συνθετικό
το μετά-(post) μοντέρνο,
δημοκρατία, νεωτερικότητα
κ.ο.κ. έχει μια σίγουρη θέση
στην πολιτική θεωρία και τον
πολιτικό λόγο, στην Ελλάδα
η πιο κλισέ έκφραση των
τελευταίων χρόνων είναι το
τέλος της μεταπολίτευσης.
Για να το καταλάβει κανείς
αρκεί να ψάξει στις μηχανές
αναζήτησης του διαδικτύου
πόσες φορές εμφανίζεται η
φράση αυτή σε εφημερίδες
όπως η Καθημερινή, ιστολόγια
ιδεολογία
όπως το Protagon.gr ή λόγους
κυβερνητικών εκπροσώπων,
ειδικά όταν επίκεινται νέα
αντιλαϊκά μέτρα ή δηλώσεις
πολιτικού τσαμπουκά.
 Η έξοδος από την ΕΕ, είναι όρος για την επιβίωση και τη σωτηρία
της κοινωνικής πλειοψηφίας και προϋπόθεση για μια άλλη πορεία
αντικαπιταλιστικής κατεύθυνσης και επαναστατικής ανατροπής.
Εν όψει της 1ης
Πανελλαδικής
αριστερά
Συνδιάσκεψης της ΑΝΤΑΡΣΥΑ,
στις 29 και 30 Οκτωβρίου,
μιλήσαμε με
τον Νίκο Ξηρουδάκη,
εργαζόμενο και μέλος της Αριστερής
Παρέμβασης Ν. Σμύρνης – ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΑΝΑΠΟΔΑ
Του Γιώργου Μιχαηλίδη
Ν
ίκο, η 1η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ γίνεται
σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για τις πολιτικές εξελίξεις στην
Ελλάδα. Πώς βλέπεις την μέχρι τώρα συμβολή της ΑΝΤΑΡ-
ΣΥΑ και πώς πιστεύεις ότι πρέπει να συμβάλλει από δω και πέρα στις
πολιτικές και κινηματικές εξελίξεις;
Πέρα από την αδιαμφισβήτητη συμβολή στους κοινωνικούς και
πολιτικούς αγώνες της τελευταίας περιόδου, όπου συχνά μάλιστα οι
δυνάμεις της πρωτοστάτησαν, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ έδωσε ξανά ελπίδα στον
κόσμο του αγώνα που ψάχνει τη συνολική πολιτική απάντηση. Και
κάτι περισσότερο: κράτησε ζωντανό το όραμα, το όνειρο δεκαετιών
για μια άλλη, για μια ανυπόταχτη και ανατρεπτική αριστερά. Από την
άποψη αυτή, αποτελεί μεγάλη κατάκτηση η ίδια η ύπαρξη της ΑΝΤΑΡ-
ΣΥΑ και το αντικαπιταλιστικό της πρόγραμμα. Έχουμε ωστόσο μακρύ
δρόμο να βαδίσουμε ακόμη, με το βλέμμα στην κοινωνία και μακριά
από την εσωστρέφεια.
2. Πολλοί μιλάνε για την ανάγκη ύπαρξης ενός νέου ΕΑΜ παραλλη-
λίζοντας την σημερινή κατάσταση με αυτή του ‘40. Τι στάση πρέπει να
κρατήσει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, κατά τη γνώμη σου, όσον αφορά σενάρια πολι-
τικής συνεργασίας και συνένωσης κομματιών της Αριστεράς;
Δεν μπορούμε με εργαλεία μιας άλλης ιστορικής περιόδου να ερ-
μηνεύουμε την σημερινή πραγματικότητα.
Μπορούμε σίγουρα να εμπνεόμαστε από το μεγαλειώδες κίνη-
μα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, χωρίς όμως να μας διαφεύγει ότι «ετελεύτη-
σε εν στόματι μαχαίρας» μετά το Λίβανο, την Καζέρτα και τη Βάρ-
κιζα. Πολλοί πράγματι μιλάνε σήμερα για νέο ΕΑΜ, χωρίς όμως
να διαφαίνεται στον ορίζοντα το αναγκαίο συμπλήρωμά του, ο
ΕΛΑΣ… Δεν βλέπω άλλωστε κανέναν να επιφυλάσσει για τον
εαυτό του το ρόλο του Τσιριμώκου. Αποτελεί ιστορική καπηλεία
σήμερα, προωθώντας κανείς τη γραμμή του να επικαλείται το με-
γαλείο της εαμοελασίτικης παράδοσης, για να κρατήσει από αυτήν
μόνο τη συμμαχία με τμήματα της αστικής τάξης! Αυτό που σήμερα
χρειάζεται είναι ένα ευρύτατο αντικαπιταλιστικό μέτωπο που θα εκ-
φράσει με σύγχρονους όρους το «εθνική ανεξαρτησία - λαϊκή κυρι-
αρχία», ενάντια σε  ΕΕ- ΔΝΤ, ενάντια στην ελληνική αστική τάξη και
σε όλο τον αστικό πολιτικό κόσμο (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ κλπ). Μέρος
αυτού του μετώπου μπορεί να αποτελέσει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Άρα όσο
λάθος είναι η αυτάρκης εκτίμηση ότι η ΑΝΤΑΡΣΥΑ είναι το υποκεί-
μενο, ο φορέας της ανατροπής –έχουμε από την αρχή μιλήσει για
την ανάγκη περαιτέρω διεύρυνσης και με άλλους αγωνιστές και
οργανώσεις- άλλο τόσο είναι λάθος η διαρκής αναβολή, το «κράτη-
μα του ίππου» μέχρι να προχωρήσουν διαβουλεύσεις φωτισμένων
κορυφών για να πάμε σε εκβιασμένες, «καλλικρατικές» θα έλεγα
συγχωνεύσεις στην Αριστερά. Άλλο η –απαραίτητη σήμερα- κοινή
ανατρεπτική δράση και άλλο η συνένωση.
3. Για ποιο λόγο θέτει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ το ζήτημα του ευρώ και της ΕΕ ως
προαπαιτούμενο για την ενότητα της Αριστεράς;
Μπορεί κανείς να φανταστεί τον αγώνα στη διάρκεια της δικτα-
τορίας χωρίς αντιδικτατορικό περιεχόμενο; Πορεία του Πολυτε-
χνείου στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης χωρίς αντιαμερικά-
νικα-αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα; Αντίστοιχα στο σήμερα είναι
αδιανόητο το θέμα του ευρώ και της ΕΕ να παραμένει ταμπού για
την αριστερά. Η ΕΕ είναι σήμερα ο βασικός πυλώνας της επίθεσης
ενάντια στα κοινωνικά δικαιώματα, του ξεσαλώματος του κεφά-
λαιου και των αφεντικών που καθημερινά βιώνουμε. Και το ευρώ
είναι το βασικό εργαλείο αυτής της αντεργατικής επίθεσης. Ας μη
μας διαφεύγει ότι οικονομικός είναι ο βασικός μοχλός της μεγα-
λύτερης ιστορικά αντεργατικής επίθεσης –κρίση, χρέος κλπ. Πότε
αν όχι σήμερα, θα χαράξει η αριστερά πολιτική γραμμή αντικαπι-
ταλιστικής ανατροπής και εξόδου από την ΕΕ και το ευρώ, που
αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για το αστικό μπλοκ; Η έξοδος από
την ΕΕ, είναι όρος για την επιβίωση και τη σωτηρία της κοινωνι-
κής πλειοψηφίας και προϋπόθεση για μια άλλη πορεία αντικαπι-
ταλιστικής κατεύθυνσης και επαναστατικής ανατροπής.
4. Μία σημαντική τομή της 1ης Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης της
ΑΝΤΑΡΣΥΑ είναι αυτό που λέμε “ΑΝΤΑΡΣΥΑ των μελών”. Πώς βλέ-
πεις αυτή την εξέλιξη και πώς θα πρέπει για σένα να λειτουργεί ένα
μετωπικό σχήμα όπως η ΑΝΤΑΡΣΥΑ;
Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ των μελών, ένα μέλος – μία ψήφος, είναι κατά
την άποψή μου σημαντική τομή συνολικά για την αριστερά. Νο-
μίζω μάλιστα πως αν είχε κατορθωθεί νωρίτερα, θα πρόσθετε
ακόμη περισσότερο στην δυναμική που από την αρχή εμφάνισε
η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Μας πλησίασε και μας πλησιάζει κόσμος, θέλει να
συμβάλλει και να συνδιαμορφώσει, ήταν πράγματι ιστορικά απα-
ραίτητο να του δώσουμε αυτόν το χώρο. Εμπιστευόμαστε τους
καινούριους συναγωνιστές που πυκνώνουν τις γραμμές μας, η
ΑΝΤΑΡΣΥΑ θα λειτουργεί δημοκρατικά και, θα πρόσθετα, ευχής
έργο είναι εκτός από το κεντρικό συντονιστικό, τις Τ.Ε. και τις
κλαδικές επιτροπές, να υπάρξουν και ενδιάμεσα όργανα. ■
 Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου ο καπιταλισμός μαστίζεται από μια κρίση ιστορικής σημασίας και
όπου, για να την υπερβεί, προχωρά σε μια άνευ προηγουμένου κανιβαλική επίθεση στον κόσμο
της εργασίας, στα άλλα καταπιεζόμενα στρώματα και στη φύση.

αναιρέσεις
την πορεία προς το 3ο συνέδριο του
ΝΑΡ σημαντικοί σταθμοί αποτελούν
τα δύο πανελλαδικά σώματα, για
την καπιταλιστική κρίση (που πραγματο-
ποιήθηκε τον Φλεβάρη που μας πέρασε)
αλλά και για το σύγχρονο επαναστατικό
υποκείμενο της αντικαπιταλιστικής πάλης
και της κομμουνιστικής απελευθέρωσης
της εποχής μας, που θα πραγματοποιηθεί
το αμέσως επόμενο διάστημα. Στην εποχή
όπου ο καπιταλισμός μαστίζεται από μια
κρίση ιστορικής σημασίας και όπου, για να
την υπερβεί, προχωρά σε μια άνευ προη-
γουμένου κανιβαλική επίθεση στον κόσμο
της εργασίας, στα άλλα καταπιεζόμενα
στρώματα και στη φύση. Στην εποχή όπου
ωριμάζει μια ιστορικών διαστάσεων σύ-
γκρουση ανάμεσα στις τάσεις καπιταλιστι-
κής καθήλωσης -και μάλιστα καθήλωσης
στον πιο βάρβαρο καπιταλισμό που έχει Πανελλαδικό Σώμα ΝΑΡ – ν.κ.α
γνωρίσει η ανθρωπότητα- και στις τάσεις
και δυνατότητες επαναστατικής ανατρο-
πής και κομμουνιστικής χειραφέτησης.
Αλλά και στην εποχή, που μοιάζουν να
Για το σύγχρονο
ωριμάζουν όσο ποτέ, μέσα στα σπλάχνα
του γερασμένου και απωθητικού «παλιού»
κόσμου, οι ανώτερες από ποτέ δυνατότη-
επαναστατικό υποκείμενο
τες και προυποθέσεις για το πέρασμα σε Z Του Γιάννη Μπαλάση
έναν νέο,ανώτερο τρόπο παραγωγής και

την κομμουνιστική κοινωνία.
Αντικαπιταλιστικό Μέτωπο και
Κομμουνιστικό Κόμμα
Το κείμενο αλλά και η συζήτηση που θα
κομμουνιστικού κόμματος, αλλά και σε
εκείνα του αντικαπιταλιστικού μετώπου
και της σχέσης οικονομικού-πολιτικού
αγώνα, τόσο στην πολιτική όσο και στην
ειδικά οργανωτική τους διάσταση. Ταυ-
τόχρονα φιλοδοξούμε να συμβάλλουμε,
1
λαντεύσεων και λαθών του, αλλά και της
ιστορικής του συνεισφοράς στο κίνημα και
στην αριστερά, για τους επαναστάτες άλ-
λωστε η αποτίμηση και η αυτοκριτική ήταν
το «άλλο μισό του προγράμματος». Όσο
και των εμπειριών που είναι αποτυπωμέ-

αρθρωθεί γύρω από αυτό, φιλοδοξούμε
να στηριχθεί στην ανάλυση που έγινε στο
σώμα για την κρίση και στη λογική που
διατυπώθηκε για τη σχέση στρατηγικής-
τακτικής, για τους φορείς-υποκείμενα
που την προωθούν, για την ακατάλυτη
ενότητα σκοπών και μέσων, περιεχο-
μένου πολιτικής και φορέων που την
υλοποιούν. Κάτω από μια τέτοια γενική
λογική, επιχειρείται να απαντηθεί πώς θα
ισχυροποιηθεί η συνειδητή, επαναστα-
τική πλευρά αυτής της σύγκρουσης και
το ποιο θα είναι το υποκείμενο που θα
επιβάλει την αντικαπιταλιστική ανατρο-
πή της επίθεσης και θα διαμορφώσει τις
προϋποθέσεις για την αντικαπιταλιστι-
κή επανάσταση και την πορεία προς τον
κομμουνισμό. Ειδικότερα η προσοχή του
κειμένου συγκεντρώνεται στο ζήτημα του
με σύγχρονους όρους, στην διαμόρφω-
ση απαντήσεων σε μεγάλα ζητούμενα
της πολιτικής πάλης, όπως ποια είναι τα
όρια και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της
σύγχρονης εργατικής τάξης,  πώς τίθεται
σήμερα το ζήτημα της ενότητάς της και
των κοινωνικών συμμαχιών της, με ποια
έννοια αντιλαμβανόμαστε την «ιστορική
αποστολή» της, ποιά η σχέση ανάμεσα
στο κόμμα και την κομμουνιστική οργά-
νωση νεολαίας και άλλα.
Έχουμε συνείδηση ότι το ζήτημα του
επαναστατικού υποκειμένου δεν μπορεί
να απαντηθεί ουσιαστικά αν δεν συνδυ-
αστεί με μια διαλεκτική επαναστατική
αποτίμηση, με μια διαρκή αλλά προω-
θητική κριτική των ιστορικών εμπειριών
του επαναστατικού και κομμουνιστικού
κινήματος, μέσα από ένα πρίσμα ανα-
γκαίας τομής και ρήξης με την «αρχαία
σκουριά» αλλά και τις παθογένειες νέας
κοπής που τελικά έρχονται απο πολύ πα-
λία και δεν πάνε καθόλου μακριά.  Που θα
υπερβαίνει δημιουργικά το δογματισμό,
τον οπορτουνισμό, τον αγνωστικισμό, τον
εκλεκτικισμό και τα αστικά δάνεια, εντός
όμως της αναντικατάστατης συνέχειας
3
νες στο θεωρητικό έργο και την πρακτική
εμβληματικών μορφών του Κομμουνιστι-
κού Κινήματος, όπως οι Μαρξ, Ένγκελς
και Λένιν, κομμουνιστών όπως οι Λούξε-
μπουργκ, Γκράμσι ή Λούκατς, των διαφό-
ρων ρευμάτων του αριστερού κινήματος,
της αυτονομίας, του αναρχικού ρεύματος.
Με αυτή την έννοια, το ΝΑΡ επιχειρεί να το
προσεγγίσει με έναν τρόπο που σε επίπε-
δο αρχών αλλά και πρακτικής θα εμπεριέ-
χει διαλεκτικά και τα στοιχεία της κριτικής
και αυτοκριτικής της ιστορικής διαδρομής
όλων των ρευμάτων που κινήθηκαν ή κι-
νούνται κόντρα στην καπιταλιστική βαρ-
βαρότητα.
Όλα αυτά, θα ήταν βέβαια καταστροφικό
να προσεγγίζονται σε κλειστά κομματικά
γραφεία, με μια εσωστρεφή και φοβική
συζήτηση εντός των πλαισίων του ΝΑΡ
και της ν.ΚΑ χωρίς το βλέμμα στραμμένο
στην αναζωογονητική κίνηση των εκα-
τομμυρίων αγωνιζόμενων ανα τον κόσμο.
Απεναντίας είναι απαραίτητη μια συζήτηση
που θα αναμετρηθεί με τις ανάγκες και τις
απαιτήσεις των καιρών, που θα διαλεχθεί
με τα – ανώτερα από ποτέ – ερωτήματα
των αγωνιζόμενων, που θα κάνει μέρος
αριστερά

του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος
. Από ένα τέτοιο πρίσμα δεν μπορεί να
λείπει η αυτοκριτική προσέγγιση των ει-
κοσάχρονων εμπειριών του ΝΑΡ και της
ν.ΚΑ  των αντικειμενικών και υποκειμενι-
κών αντιφάσεων, ορίων, παλινωδιών, τα-
της την ιστορική κίνηση της τάξης και τα
πρωτοπόρα της τμήματα -στην ΑΝΤΑΡ-
ΣΥΑ, στο ανένταχτο αντικαπιταλιστικό δυ-
ναμικό, στα σχήματα, στην ανήσυχη βάση
της ρεφορμιστικής ή διαχειριστικής Αρι-
στεράς. ■
 Ο κόσμος αντέχει, κρατάει την πλατεία μέσα σε πρωτόγνωρες στιγμές χαράς,
αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης δηλώνοντας ότι ο αγώνας θα φτάσει μέχρι
την ανατροπή.
κίνημα πλατειών
Οι γεμάτες πλατείες
και τα ανοιχτά στοιχήματα
Το «κίνημα των πλατειών» χαράχτηκε με φωτεινά
γράμματα στην ιστορία των κοινωνικών αγώνων
της χώρας. Μπορεί να μην πέτυχε το στόχο
του, αλλά κράτησε ανοιχτό το στοίχημα για
τις επόμενες αναμετρήσεις, φανέρωσε ότι οι
εργαζόμενοι και η νεολαία δεν έχουν υποταχτεί,
άνοιξε δρόμους, έθεσε νέα ερωτήματα και
κυρίως αποτελεί δίδαγμα για όσους θέλουν να
αναγνωρίσουν τα όρια του ώστε να τα υπερβούν.
Δύο μήνες
Ο Μάης
Στα μέσα του περασμένου Μάη το τοπίο έμοιαζε εξαιρετικά σκο-
τεινό. Είχε προηγηθεί η απεργιακή κινητοποίηση της 11ης που πα-
ρότι είχε δυναμική και μαζικότητα, δεν αποτελούσε ούτε κατ’ ελά-
χιστον την αναγκαία απάντηση στα μέτρα εξαθλίωσης που είχε υι-
οθετήσει και προετοίμαζε εκ νέου η κυβέρνηση. Συνοδεύτηκε από
την ακραία κρατική καταστολή που έφτασε να στείλει τον Γ. Καυκά
στο νοσοκομείο στα πρόθυρα του θανάτου. Την ίδια στιγμή, η κοι-
νωνική άβυσσος παρουσιαζόταν και στην στυγερή δολοφονία του
Μανώλη Καντάρη στο κέντρο της Αθήνας, την οποία χρησιμοποί-
ησαν ως άλλοθι κρατικοί και παρακρατικοί κύκλοι για να εξαπο-
λύσουν πογκρόμ ενάντια σε μετανάστες. Στη συνείδηση αρκετού
πολλών, η πλάστιγγα είχε γύρει για τα καλά προς την άλλη μπάντα,
της εξουσίας, και πως ένας γύρος κοινωνικών αγώνων είχε κλεί-
σει με το εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα ηττημένο βαθιά.
Στις 25 του Μάη το κλίμα είναι διαφορετικό και χαμόγελα σκάνε
στα πρόσωπα μετά από καιρό. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι γεμί-
ζουν την πλατεία Συντάγματος για ώρες, μετά από ένα κάλεσμα
προερχόμενο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπροστά στη
Βουλή το πανό «Ξυπνήσαμε! Τι ώρα είναι; Είναι ώρα να φύγουν»
δίνει τον τόνο της κινητοποίησης. Τις επόμενες μέρες το σκηνικό
επαναλαμβάνεται και μάλιστα με μεγαλύτερη μαζικότητα και σε
όλες τις πόλεις της Ελλάδας, με αποκορύφωμα τις Κυριακές των
πανευρωπαϊκών ραντεβού που οι συμμετέχοντες φτάνουν τους
εκατοντάδες χιλιάδες.
Z Toυ Θάνου Ανδρίτσου
Ο Ιούνης
Η καθημερινότητα είναι πια ολότελα διαφορετική. Κάθε μέρα
στο Σύνταγμα, σε γειτονιές της πρωτεύουσας και στις κεντρικές
πλατείες όλων των πόλεων συρρέουν πλήθη όλων των ηλικιών,
που διαμαρτύρονται, φωνάζουν συνθήματα και κυρίως συζητούν
μέσα από τεράστιες γενικές συνελεύσεις για τα αιτήματα και τη
συνέχιση του αγώνα τους ενώ οργανώνονται σε ομάδες εργα-
σίας που αναλαμβάνουν δράσεις, οργανώνουν εκδηλώσεις… Τα
ερωτήματα είναι διαφορετικά. Όχι πια μοιρολατρία και αναμονή
για τα νέα μέτρα που έρχονται αλλά προβληματισμός για το πώς
θα νικήσουμε, τι θα διεκδικήσουμε.
Η μαζική και ορμητική είσοδος στο προσκήνιο του λαϊκού πα-
ράγοντα έχει μεμιάς αλλάξει το τοπίο, τώρα όριο στη σκέψη και το
όραμα δεν υπάρχει. Επόμενος σταθμός η πανεργατική απεργία και
η περικύκλωση της Βουλής στις 15.
Η κυβέρνηση, τη ίδια ώρα που σαστισμένη φαίνεται να καταρ-
ρέει, επιλέγει την άγρια καταστολή. Ο κόσμος αντέχει, κρατάει την
πλατεία μέσα σε πρωτόγνωρες στιγμές χαράς, αλληλεγγύης και
αυτοοργάνωσης δηλώνοντας ότι ο αγώνας θα φτάσει μέχρι την
ανατροπή. Ώσπου φτάνουμε στις ιστορικές μέρες της 28ης και
29ης του Ιούνη. 48 ώρες πανεργατικής απεργίας, μια διήμερη
αναμέτρηση από τις πιο μαχητικές και μαζικές στη σύγχρονη ιστο-
ρία, με την αστυνομία να επιτίθεται με σφοδρότητα στρατιωτικού
καθεστώτος και τελικά τους βουλευτές της κοινοβουλευτικής
χούντας του ΠΑΣΟΚ να ψηφίζουν το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα
εξαθλίωσης του ελληνικού λαού. Παρά την ψήφιση και την κρα-
τική τρομοκρατία από την επόμενη κιόλας μέρα χιλιάδες κόσμου
επανέρχονται κάνοντας σαφές ότι ο αγώνας τους θα είναι μακρο-
πρόθεσμος.

Πολλά ερωτήματα, μερικές απαντήσεις,
και πολλές προκλήσεις
Τέλειωσε, συνεχίζει; Νίκησε, έχασε;
Μια μονοσήμαντη απάντηση στα ερωτήματα αυτά θα είναι σί-
γουρα λάθος. Αν κάποιος υποστήριζε ότι το «κίνημα των αγανακτι-
σμένων» στην Ελλάδα κέρδισε ή ότι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο
και σήμερα δεν θα ήταν απλά αισιόδοξος, αλλά μάλλον αφελής.
Καταρχήν ο βασικός στόχος, η μη ψήφιση του μεσοπρόθεσμου
δεν επετεύχθη, η κυβέρνηση κλυδωνίστηκε αλλά παρέμεινε στην
εξουσία, οι πλατείες παρά την αντοχή τους άρχισαν να φθίνουν
μέσα στο καλοκαίρι, ώσπου άδειασαν όπως ήταν μάλλον αναμενό-
μενο, ενώ οι προσπάθειες επανεμφάνισης στο Σύνταγμα με όρους
ίδιους με πριν μέχρι στιγμής αποτυγχάνουν. Από την άλλη όποιος
παρουσιάσει μόνο αυτή την οπτική, υποβιβάζοντας το «κίνημα των
πλατειών» σε έναν ηρωικό αγώνα που χάθηκε και πέρασε στην
ιστορία, ή ακόμα χειρότερα σαν μια φούσκα που ήταν καταδικα-
σμένη να σκάσει, δεν θα έχει μεγαλύτερή σχέση με την αλήθεια. Οι
μήνες αυτοί χαράχτηκαν με φωτεινά γράμματα στην ιστορία των
κοινωνικών αγώνων της χώρας, μπορεί να μην πέτυχαν το στόχο
τους, αλλά κράτησαν ανοιχτό το στοίχημα για τις επόμενες αναμε-
τρήσεις, φανέρωσαν ότι οι εργαζόμενοι και η νεολαία αυτού του
τόπου δεν έχουν υποταχτεί, άνοιξαν νέους δρόμους, έθεσαν νέα
ερωτήματα και κυρίως αποτελούν διδάγματα για όσους θέλουν να
αναγνωρίσουν τα όρια τους ώστε να τα υπερβούν.
Γιατί ψηφίστηκε το μεσοπρόθεσμο; Πότε θα πέσει πια αυτή η κυβέρ-
νηση;
Όσο περνούσαν οι μέρες, όλο και περισσότερο άρχισε να γίνε-
ται πιστευτό ότι ήταν δυνατό το μεσοπρόθεσμο να μπλοκαριστεί
και να ανατραπεί η κυβέρνηση. Είναι από τις φορές που στη συλ-
λογική συνείδηση εκατοντάδων χιλιάδων αποτυπώθηκε αυτό το
μείγμα πίστης και ελπίδας, που αποτελεί την αγωνιστική αισιοδο-
ξία. Πράγματι η μάχη, πολιτικά αλλά και στο δρόμο ήταν αμφίρ-
ροπη και σίγουρα η κυβέρνηση δυσκολεύτηκε πολύ. Ωστόσο, το
ερώτημα γιατί τελικά ψηφίστηκε ο νόμος όταν για ένα μήνα είχαν
πλημμυρήσει οι δρόμοι από λαό, όταν δεν λύγισαν μπροστά στην
καταστολή, όταν ήταν απόλυτα σαφές ότι η κοινωνική πλειοψη-
φία διαφωνεί, όταν το ΠΑΣΟΚ καταλάβαινε ότι θυσιάζει όλη του
την εκλογική βάση, όταν στη μάχη μπήκαν τμήματα που δεν συμ-
μετείχαν ποτέ πριν, ταλανίζει τους πάντες και συχνά συνηγορεί σε
αποδοχή μιας παντοκρατορία του αντιπάλου.
Η επιθετικότητα της κυβέρνησης και η προσφυγή της στην ωμή
βία, και τότε και τώρα, δεν είναι δείγμα δύναμης αλλά αδυναμίας.
Το ίδιο και η παγκόσμια ομοφωνία των κυρίαρχων. Έχουν κατα-
νοήσει ότι η πολιτική τους που διαλύει την κοινωνία, που επιτάσ-
σεται από τα συμφέροντα της αστικής τάξης σε όλο τον κόσμο
μπροστά στην ανυπέρβλητη κρίση τους, δεν μπορεί να βρει υπε-
ρασπιστές. Τη σημερινή εποχή έχουν αλλάξει οι όροι των αγώ-
νων και της πολιτικής. Μια διαμαρτυρία που παλιά θα έριχνε ένα
νόμο ή ακόμα και μια κυβέρνηση πλέον δεν αρκεί. Δεν ελπίζουν
στην κοινωνική συναίνεση. Το βασικό τους όπλο είναι ο φόβος
και η τρομοκρατία. Άρα γίνεται σαφές ότι για να μην ψηφιζόταν
το μεσοπρόθεσμο που θα σηματοδοτούσε ένα συνολικό κλονισμό
της αστικής πολιτικής για την υπέρβαση της κρίσης χρειαζόταν
μια πραγματική λαϊκή εξέγερση που θα έριχνε την κυβέρνηση και
θα άνοιγε το δρόμο για ευρύτερες ανακατατάξεις μέχρι την αντι-
καπιταλιστική επανάσταση.
αναιρέσεις
Πώς θα γίνει η εξέγερση; Από τις πλατείες στους χώρους δουλειάς και
πάλι πίσω.
Ακούστηκαν πολλές απαντήσεις στο τι έπρεπε να γίνει αλλιώς,
οι περισσότερες επιπόλαιες και απλοϊκές. Φταίει το οργανωτι-
κό πλάνο για περικύκλωση της Βουλής που δεν πέτυχε, φταίει
η μαζικότητα που ήθελε περισσότερη, φταίει η βία, φταίει η μη
βία, φταίει που το κίνημα ήταν πολιτικοποιημένο, φταίει που ήταν
απολίτικο. Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για όλα αυτά. Το πιο
βασικό όμως είναι ότι απαιτείται για μια εργατική ανατρεπτική εξέ-
γερση νέα σχέση μεταξύ του αγώνα εντός των χώρων εργασίας,
και εκτός, στις γειτονιές και τις πλατείες. Χρειάζεται ταυτόχρονα η
μαζικότητα, η διάρκεια, ο πλουραλισμός της διαρκούς κατάληψης
του δημόσιου χώρου αλλά και το σταμάτημα της παραγωγικής δι-
αδικασίας η διεκδίκηση εκεί που παράγεται ο κοινωνικός πλού-
τος. Δεν αρκεί μόνο του ούτε το ένα ούτε το άλλο. Και μπορεί να
έγιναν απεργίες, ωστόσο δεν υπήρξε η ριζική ανατροπή εντός του
εργατικού κινήματος, ώστε να μετατραπεί στον φορέα εκείνο της
κοινωνικής ανατροπής. Η αντικαπιταλιστική ανατροπή θα περνά
μέσα από μαχητικές απεργίες, ένα αναγεννημένο ταξικό και νε-
ολαιίστικο κίνημα αλλά όχι λιγότερο και από την συνεύρεση των
ανέργων, των νέων, όλων στον επανακτημένο δημόσιο χώρο.
Τα όρια του αυθόρμητου και τα καθήκοντα του συνειδητού.
Κεφαλαιώδες ζήτημα που αναδείχτηκε ήταν η σχέση του αυθορ-
μητισμού μαζών και της συνειδητότητας των συλλογικοτήτων. Οι
πολλαπλές αναγνώσεις αυτού οδηγούν σε λανθασμένα συμπερά-
σματα, είτε σαν μια σχέση αντίθεσης, είτε σαν μια σχέση υποταγής
άλλοτε από τη μια μεριά άλλοτε από την άλλη. Για ένα μεγάλο μέ-
ρος του κόσμου της πλατείας και κυρίως για τα ΜΜΕ η δύναμη θα
προέλθει από μια συνολική καταδίκη «των κομμάτων». Για το ΚΚΕ
1
οτιδήποτε διαφοροποιείται από το ίδιο είναι καταδικαστέο, ενώ ο
ΣΥΡΙΖΑ υιοθετεί αυτή την αντικομματική λογική ώστε να την εκ-
φράσει εκλογικά και όχι να αναμετρηθεί υπερασπίζοντας την πολι-
τική του. Το πραγματικό όμως ζήτημα, όπως μας διδάσκει η ιστορία,
είναι ότι η σχέση αυθόρμητου και συνειδητού οφείλει να είναι σύν-
θετη και διαλεκτική, ότι δεν υπάρχει επαναστατική συλλογικότητα
που να μην αναπνέει μέσα στην αυθόρμητη λαϊκή βούληση αλλά
5
και ότι η απουσία πολιτικών στόχων και συλλογικών υποκειμένων
οδηγεί την αγανάκτηση σε τυφλές ήττες. Η ιστορία των νικηφόρων
επαναστάσεων του παρελθόντος καθορίζεται από τις στιγμές που
το συνειδητό στοιχείο παρενέβη στις αυθόρμητες εκρήξεις των εκ-
μεταλλευόμενων. Και αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε καθημερινά
μπροστά μας, οι πλατείες θα γεμίζουν και θα αδειάζουν, το κίνημα
θα έχει άμπωτη και πλημμυρίδα, όμως η συνέχεια, η πολιτική εμβά-
θυνση και η οργανωτική ανάπτυξη περνάει μέσα από τη συλλογική
δράση τόσο μέσα από όργανα του κινήματος όσο και από πολιτικές
οργανώσεις δημοκρατικές, που δεν θα καταπνίγουν την δημιουρ-
γικότητα και την ατομική πρωτοβουλία αλλά θα την υψώνουν μέσα
από την αλληλεγγύη και τη συντροφικότητα.
Το στοίχημα που παραμένει ανοιχτό
Όλο το παραπάνω κείμενο δεν προσπάθησε να είναι χρονικό, ούτε
και να παρουσιάσει όλες τις πλευρές που αναδείχτηκαν. Το βασικό
είναι ότι το στοίχημα παραμένει ανοιχτό και μένει το επόμενο διά-
στημα οι αγώνες και στους δρόμους και στους χώρους εργασίας και
σπουδών και βέβαια και πάλι στις πλατειές να δώσουν οι ίδιοι τις
απαντήσεις τους, νικηφόρες και ανατρεπτικές. ■
κίνημα πλατειών

μαθητικό
Μαθητές: Ηχηρό
μήνυμα ανυπακοής
Με ιδιαίτερα δυναμικό τόνο
ξεκίνησε η φετινή σχολική
χρονιά, αφού χιλιάδες μαθητές
σε όλη τη χώρα επέλεξαν το
δρόμο του αγώνα, αντιδρώντας
στη σημερινή κατάσταση των
τεράστιων ελλείψεων του “νέου
σχολείου” και αντιπαλεύοντας
ένα εκπαιδευτικό σύστημα που
παραδίδεται ολοκληρωτικά
στις ανάγκες της αγοράς και
των επιχειρήσεων. Πιάνοντας
το νήμα των φοιτητικών
καταλήψεων, σε πάνω από 800
σχολεία πραγματοποιήθηκαν
συνελεύσεις και καταλήψεις,
όπου οι μαθητές βρήκαν
χώρο έκφρασης για να
συζητήσουν αλλά και να
τοποθετηθούν ενεργά απέναντι
στα συνολικότερα πολιτικά και
κοινωνικά προβλήματα που είτε
βιώνουν μέσα στο σπίτι τους,
είτε βλέπουν να απειλούν το
άμεσο μέλλον τους. Απέναντι
στην πραγματικότητα του
ΔΝΤ και της Τρόικας, των
συνεχών δυσβάσταχτων
μέτρων και χαρατσιών, του
κοινωνικού αποκλεισμού και
του πιο αβέβαιου μέλλοντος
για τη νεολαία, οι μαθητές
επέλεξαν να απαντήσουν
μέσα από τις κινητοποιήσεις
τους, προσπαθώντας να γίνει
υπόθεση και ευθύνη όλων η
οργάνωση των καταλήψεων.
Ο αγώνας για παιδεία που θα απελευθερώνει
αντί να εγκλωβίζει και εργασία που θα χειραφετεί
αντί να καταναγκάζει είναι κοινός.
Της Ιωάννας Βρεττού
Η πραγματικότητα
του “νέου σχολείου”
Στο «νέο σχολείο» δεν υπάρχουν καν
βιβλία. Η εκπαίδευση είναι φτηνή, πα-
ρέχεται με πακέτα κατακερματισμένων
πληροφοριών και δεξιοτήτων, μέσα σε
ένα αυταρχικό πλαίσιο και σε σύνδεση με
τις ανάγκες της αγοράς. Έτσι με τις αλλα-
γές που προωθούνται στα προγράμματα,
η γενική γνώση υποβαθμίζεται και ο μα-
θητής από τη β’ λυκείου οδηγείται σε εξει-
δίκευση και αποσπασματικές γνώσεις
όπως επιβάλλουν τα πλαίσια προσόντων
της ΕΕ. Το ήδη υπερεντατικοποιημένο
σχολείο φορτώνεται με επιπλέον εξετά-
σεις και αξιολογήσεις που μηδενίζουν τον
ελεύθερο χρόνο του μαθητή. Η παιδαγω-
γική ελευθερία συρρικνώνεται με το δι-
ευθυντή να μπορεί να κόβει το μισθό ή να
απειλεί καθηγητές που δε συμμορφώνο-
νται με αυτό το πρότυπο. Φυσικά σε αυτό
το σχολείο δε χωρούν και «τιμωρούνται»
οι αγώνες, οι συνελεύσεις οι καταλήψεις
μαθητών και οι απεργίες εκπαιδευτικών.
Το σύγχρονο σχολείο που φυλακίζει
τα όνειρα και τις ελπίδες των μαθητών
συμπληρώνεται από το αβέβαιο κοντινό
μέλλον που τους περιμένει: την ανεργία
του 50% στη νεολαία, τη μετανάστευση,
το σύμφωνο πρώτης απασχόλησης των
400 ευρώ, τα συνεχή χαράτσια, τη μόνιμη
ανασφάλεια της απόλυσης. Νέοι ταξικοί
φραγμοί ορθώνονται για την εισαγωγή
στη τριτοβάθμια εκπαίδευση με τα δίδα-
κτρα και το κλείσιμο πανεπιστημίων, τη
γιγάντωση των ιδιωτικών κολλεγίων και
το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο που πα-
ράγει άνεργους, αναλώσιμους και ελα-
στικούς εργαζομένους.
Μαθητικός τσαμπουκάς
για έναν δίκαιο αγώνα
Τι και αν έσπευσαν να τους συκοφαντή-
σουν, να τους λοιδορήσουν ότι δεν έχουν
αιτήματα. Ο μαθητικός τσαμπουκάς μπόρε-
σε και αντιμετώπισε όλα τα μέσα ενσωμά-
τωσης και καταστολής. Τα ΜΜΕ, ακολου-
θώντας την τακτική τους στο φοιτητικό
κίνημα τήρησαν σιγή ιχθύος ή ξεκίνησαν το
γνωστό «τροπάριο» των «υποκινούμενων
καταλήψεων» και των «καταστροφών-
βανδαλισμών», καθώς τα σενάρια «δια-
κίνησης ναρκωτικών στα σχολεία κατά
τη διάρκεια των καταλήψεων». Μόνο ως
πρωτοφανής θα μπορούσε να χαρακτηρι-
σθεί η επιστράτευση για τον εκφοβισμό του
μαθητικού κινήματος, αφού οι καταληψίες
μαθητές δέχτηκαν συνεχείς απειλές από
τους διευθυντές των σχολείων, ενώ οι
παρεμβάσεις από την αστυνομία και τους
εισαγγελείς αποτελούσαν καθημερινό
φαινόμενο.
Ο αγώνας των μαθητών,
αγώνας όλης της κοινωνίας
Για την ανατροπή αυτού του σχολείου,
αυτού του εκπαιδευτικού συστήματος,
και της ζωής που ετοιμάζουν στη νέα γε-
νιά απαιτείται μαχητικός αγώνας διαρκεί-
ας. Οι μαθητές πρέπει να συνευρεθούν με
τους φοιτητές, τους εκπαιδευτικούς, τους
άνεργους και όλους τους εργαζόμενους
σ’ ένα κίνημα ανατροπής της χούντας
κυβέρνησης – ΕΕ – ΔΝΤ. Ο αγώνας για
παιδεία που θα απελευθερώνει αντί να
εγκλωβίζει και εργασία που θα χειραφε-
τεί αντί να καταναγκάζει είναι κοινός. «Η
μόρφωση δεν είναι ζήτημα γνώσης, είναι
ζήτημα ζωής», απαντούσε ο Δημήτρης
Γλυνός -φωτεινό σύμβολο του αληθινού
παιδαγωγού που θέλει να δημιουργήσει
μία καλύτερη ανθρωπότητα- στο ερώτη-
μα για το σκοπό της μόρφωσης.
Οι μαθητές δίνουν μαθήματα αποφα-
σιστικότητας μέσα από τη συνεχή πολι-
τικοποίηση και κλιμάκωση του αγώνα
τους. Έως τώρα έχουν συμμετάσχει σε
πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια μαζί με
τους φοιτητές, στην απεργία 5 Οκτώβρη,
ενώ δυναμική ήταν η παρουσία τους στο
απεργιακό 48ωρο στις 19-20 Οκτώβρη.
Στο 2ήμερο παλλαϊκό ξεσηκωμό που συ-
γκλόνισε το πανελλήνιο, ο εργαζόμενος
λαός και η νεολαία φώναξαν δυνατά πως
θέλουν να τελειώνουν με την κυβέρνηση
της κοινωνικής εξαθλίωσης. Οι μαθητές,
όπως και όλος ο ελληνικός λαός που
αγωνίζεται, δεν τρομοκρατούνται, έχουν
το δίκιο με το μέρος τους, ενώ η μαζικό-
τητα και η αποφασιστικότητα του κόσμου
όλο το προηγούμενο διάστημα δείχνουν
πως η ιστορία μπορεί να γραφτεί με βάση
τις ανάγκες τους! Η συνέχεια έπεται
στους δρόμους... ■
Αφιερωμα: Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
με εντολή της φράου Άννας
Ο νόμος Διαμαντοπούλου (ν.4009/2011) γέννησε πλήθος ενα-
ντιωτικών συνθημάτων από το φοιτητικό κίνημα, τα οποία
αναδείκνυαν την οξεία αντίθεση των φοιτητών. Όμως, τα συν-
θήματα που ξεχώρισαν είναι εκείνα που κατόρθωσαν να συ-
μπυκνώσουν σε μια φράση την ουσία της εκπαιδευτικής αντι-
μεταρρύθμισης και τους στόχους του αστικού μπλοκ. Φράσεις
όπως «όχι στο πανεπιστήμιο της αγοράς», «όχι στο μνημόνιο
στην εκπαίδευση» είχαν κυρίαρχη θέση στα πανό των φοιτητι-
κών συλλόγων και στις αναλύσεις τους, δείχνοντας να κατα-
νοούν την ανάγκη του καπιταλισμού να περάσει σε ένα ποιοτι-
κά ανώτερο επίπεδο υποταγής του πανεπιστημίου στις ανάγκες
του κεφαλαίου. Μάλιστα η τάση αυτή ενισχύεται από το βάθεμα
της κρίσης και την αστική προσπάθεια υπέρβασης της.
Φρανκενστάιν παρών!
Το… πείραμα που διεξάγει το κεφάλαιο και η κυβέρνηση πάνω
στο σώμα της… τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει δύο κεντρικούς
στόχους: Πρώτον, τη δημιουργία του αυριανού εργαζόμενου. Ο
εργαζόμενος αυτός πρέπει να είναι απόλυτα συμβατός με τις ανά-
γκες του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, δηλαδή να μην κατέχει
εν συνόλω ένα γνωστικό αντικείμενο, αλλά αντίθετα, να έχει
συσσωρεύσει πληθώρα πληροφοριών που θα τον καθιστούν εύ-
κολα προσαρμοζόμενο στις ταχύτατα εναλλασσόμενες ανάγκες
της επιχείρησης. Ταυτόχρονα, δεν θα μπαίνει εμπόδιο στην καπι-
ταλιστική κερδοφορία αφού δεν θα έχει κανένα κατοχυρωμένο
εργασιακό δικαίωμα, καμία εμπειρία αγώνα, αλλά θα είναι ταγ-
μένος στην ατομική διαπραγμάτευση με την εργοδοσία. Δεύτερον,
τη συγκρότηση του πανεπιστημίου σαν πεδίο κερδοφορίας για τις
επιχειρήσεις. Αυτό επιτυγχάνεται άμεσα χάρη στην αποχώρηση
του κράτους από τη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων και τη διά-
λυση των κοινωνικών παροχών. Έτσι, ανοίγεται «πεδίο δόξης
λαμπρό» για τις επιχειρήσεις να κερδίζουν από τις ανάγκες των
φοιτητών για σίτιση, στέγαση, συγγράμματα. Στην ίδια λογική,
υποτάσσεται η έρευνα και η παρεχόμενη γνώση στις ανάγκες του
κεφαλαίου προκειμένου να ενταθεί η αποδοτικότητα της εργασί-
ας και να αυξηθεί η απόσπαση σχετικής υπεραξίας. Ταυτόχρονα,
με την εντεινόμενη εμπορευματοποίηση των αποτελεσμάτων της
έρευνας, η αστική τάξη κατορθώνει να αποσπά άμεσα υπεραξία
από την ερευνητική διαδικασία. Ο νόμος-πλαίσιο έρχεται να
υπηρετήσει αυτούς του στόχους μέσα από κάθε πτυχή του.
Πανεπιστήμια coca cola!
Στο νέο πανεπιστήμιο, η επιχειρηματική λειτουργία είναι συ-
στατικό στοιχείο λειτουργίας. Μέσα από τις επώνυμες χορηγί-
ες-έδρες, τη συμπλήρωση της ελλειμματικής χρηματοδότησης
από ιδιωτικά κεφάλαια και την ΄΄πατεντοποίηση΄΄ της παρε-
χόμενης γνώσης και έρευνας, εξασφαλίζεται ότι επιβιώνει
μόνο εκείνη η γνώση που κρίνεται χρήσιμη από το κεφάλαιο.
Παράλληλα, με τη μετοχοποίηση της περιουσίας των ιδρυμάτων
περνάει στα χέρια των ιδιωτών η αξιοποίηση των κτηρίων και
αναιρέσεις
Του Αλέξανδρου Μινωτάκη
της υλικοτεχνικής υποδομής του πανεπιστημίου. Προκειμένου
να υλοποιηθεί αυτή η πολιτική, δημιουργούνται τα συμβούλια
διοίκησης που αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου τη διοίκηση του
πανεπιστημίου. Σε αυτό περιορίζεται στο ελάχιστο η συμμετοχή
των φοιτητών, ενώ καταργείται εμπράκτως η αυτοδιοίκηση στα
ιδρύματα, μιας και κατοχυρώνεται θεσμικά η παρουσία εκπρο-
σώπων του υπουργείου και των επιχειρήσεων.
Κέντρα Διά Βίου Σκλαβιάς
Ο εργαζόμενος της εποχής του Μνημονίου δεν μπορεί να έχει
ενιαίο πτυχίο, όπως ακριβώς δεν μπορεί να έχει κλαδική σύμ-
βαση, μήπως και διεκδικήσει συλλογικά κατώτατο μισθό (γιατί
1
ούτε αυτό αντέχει το κεφάλαιο). Ταυτόχρονα, δεν μπορεί (δη-
λαδή δεν πρέπει) να έχει συνολική εποπτεία ενός γνωστικού
αντικείμενου για να μην αξιοποιήσει κριτικά τη γνώση του και
αντιληφθεί σε επιστημονική βάση το σύνθημα «Χωρίς εσένα
γρανάζι δεν γυρνά, εργάτη μπορεί χωρίς αφεντικά». Αντιθέ-
τως, για να είναι στο πνεύμα της εποχής, πρέπει να πληρώνει
7
1
για να ολοκληρώσει τις σπουδές του, να μετακινείται χωρίς
σχέδιο μεταξύ των προγραμμάτων σπουδών και να πολτοποιεί
τη σκέψη του, σωρεύοντας ασύνδετες πληροφορίες, τις οποίες
θα χρυσοπληρώνει στα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης.
Παιδεία για λίγους και εκλεκτούς
Όπως προαναφέρθηκε, πλέον θα μπαίνουν δίδακτρα στους κύ-
κλους σπουδών, αλλά η εμπορευματοποίηση βασικών αναγκών
της νεολαίας δεν θα μπορούσε να μείνει εδώ. Τα δωρεάν συγ-
γράμματα, έχοντας ήδη δεχθεί πλήγμα από το νόμο-πλαίσιο της
Γιαννάκου, προοπτικά καταργούνται και αντικαθίστανται από Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
ηλεκτρονικά συγγράμματα. Παράλληλα βασικές παροχές, όπως
η σίτιση και η στέγαση γίνονται ζήτημα ατομικά του κάθε φοιτη-
τή. Στην πράξη αυτό αφήνει δύο επιλογές στα παιδιά των λαϊκών
οικογενειών: είτε να δεχθούν «εθελοντικά» εξοντωτικούς ρυθ-
μούς σπουδών, ελπίζοντας να εξασφαλίσουν μια υποτροφία είτε
να πάρουν ένα φοιτητικό δάνειο, υποθηκεύοντας όλη την υπόλοι-
πη ζωή τους στις τράπεζες.
Το μυαλό σου είναι ο στόχος…
Η προετοιμασία του αυριανού εργαζόμενου περνάει μέσα από
την «εκπαίδευση» του σε απάνθρωπους ρυθμούς σπουδών, με
την απειλή της διαγραφής να κρέμεται διαρκώς πάνω από το
κεφάλι του, ώστε να είναι έτοιμος για τα εξοντωτικά ωράρια
στο μελλοντικό χώρο εργασίας. Ο αυταρχισμός είναι δομικό
στοιχείο του νέου πανεπιστημίου καθώς δημοκρατικές ελευ-
θερίες, όπως το άσυλο, μπαίνουν στο «χρονοντούλαπο της
ιστορίας», δίπλα ακριβώς στους αγωνιζόμενους φοιτητικούς
συλλόγους. Η αστική τάξη, που στοχοποιεί κάθε μορφή διεκ-
δίκησης, οραματίζεται τη νεολαία της ιδεολογικής υποταγής, η
οποία θα είναι ευγνωμονούσα για μια ζωή ανάμεσα στην ανερ-
γία και τη μαύρη εργασία. ■
 «η απάτη είναι αναπόφευκτη όταν υπάρχουν μυστικότητα,
Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
Πανεπιστημιακό Άσυλο
Από τους κοινωνικούς αγώνες
στην ελευθερία της επιστήμης
Η
νέα ακαδημαϊκή σεζόν ξεκίνησε με την πραξικοπηματική
ψήφιση του σκανδαλώδους, μαύρου από κάθε άποψη, Νέου
Νόμου Πλαίσιο, στις 26 Αυγούστου. Έχοντας την ταξική πάλη
στο προσκήνιο της πολιτικής σκηνής με τους αγώνες ενάντια στο
μνημόνιο και το μεσοπρόθεσμο, το φοιτητικό κίνημα και συνολικά
η ακαδημαϊκή κοινότητα αντέδρασε άμεσα και σχεδόν καθολικά με
καταλήψεις και απεργίες.
Η συμφωνία 250 βουλευτών από τα 4 αστικά κόμματα πάνω
στο ζήτημα της ριζικής αναδιάρθρωσης της ανώτατης εκπαίδευ-
σης σίγουρα συνιστά ιστορικό γεγονός, δεδομένης και της έκτα-
σης και του βάθους των αλλαγών. Γι αυτό ακριβώς ιντριγκάρει
και το ζήτημα το οποίο έκρινε τελικά τη στήριξη της αξιωματικής
αντιπολίτευσης, της ΝΔ στο νομοσχέδιο του ΠΑΣΟΚ: η οριστική
κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου. Θα ήταν εξάλλου παρά-
λογο στην εποχή της επιβολής της τεχνοκρατίας πάνω στην ακα-
δημαϊκότητα και της κυριαρχίας των αγορών και του κεφαλαίου
πάνω στα κοινωνικά συμφέροντα, η μεγάλη μάζα του αστικού
μπλοκ εξουσίας να διχάζεται, έστω και κατ’ επίφαση πάνω στο
ζήτημα του ξεπερασμένου γι αυτούς ιστορικά πανεπιστημιακού
ασύλου. Και η ιστορία το επιβεβαίωσε.
Το Άσυλο των κοινωνικών αγώνων
Καταρχάς είναι γεγονός πως το πανεπιστημιακό άσυλο είναι
ένα πολύ σημαντικό εφαλτήριο αγώνων, απαραίτητο για την συ-
γκρότηση και την ανάπτυξη των πολιτικών διαδικασιών στα πα-
νεπιστήμια, για την οργανωτική κάλυψη των κινητοποιήσεων και
των κινητοποιούμενων φοιτητών καθώς και άλλων αγωνιζόμε-
νων κομματιών. Η κάθε απεργιακή κινητοποίηση που συντρίβεται
από τα ΜΑΤ ή κηρύσσεται παράνομη από δικαστήρια και κυβερ-
νήσεις θα καλωσόριζε έναν ιστορικά επικυρωμένο φραγμό που
θα την προστάτευε απέναντι σε αυτές τις διαθέσεις. Το φοιτητικό
κίνημα της περιόδου 2006-2011, αχτίδα φωτός μέσα σε μια πε-
προνόμια και μη απόδοση λόγου»
Horace Freeland Judson, Ιστορικός της επιστήμης
Z Tων Κώστα Αρβανίτη και Δημήτρη ΠούλιοY
ρίοδο κρίσης και πηγή ελπίδας για ολόκληρη την κοινωνία που
πλήττεται, επένδυσε στο θεσμό του ασύλου, τον υπερασπίστη-
κε πολιτικά αλλά και με την παρουσία του, ενώ προσπάθησε να
μιλήσει για την ανάγκη να επεκταθεί ο θεσμός σε ολόκληρη την
κοινωνία: στα σχολεία, όπου οι καταλήψεις του Σεπτέμβρη δέχτη-
καν επίθεση από την αστυνομία, αλλά και στους χώρους δουλειάς
όπου δρα πιο ανεμπόδιστη από ποτέ η εργοδοτική τρομοκρατία.
Το λαμπρό και αλύγιστο προφίλ του φοιτητικού κινήματος ήταν
στενά δεμένο με το άσυλο: για την ελευθερία στη συζήτηση και
στη λήψη αποφάσεων μέσα από τις γενικές συνελεύσεις, για την
υλοποίηση ριζοσπαστικών μέτρων πάλης όπως η κατάληψη, για
το συνολικό σταμάτημα της επιχειρηματικής έρευνας του πανε-
πιστημίου. Παράλληλα, το άσυλο δίνει χώρο για να οργανώνουν
οι φοιτητές τα δικά τους “αντιμαθήματα”, αλλά και ποικίλες πο-
λιτικές εκδηλώσεις των μαχόμενων κομματιών της κοινωνίας.
Είναι φανερό πως ο θεσμός του ασύλου ενισχύει μόνο όψεις
χειραφέτησης στα πλαίσια ενός σύγχρονου πανεπιστημίου των
επιχειρήσεων και του κεφαλαίου. Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκ-
πληξη η φούρια κάθε κυβέρνησης ως τώρα να το απαξιώσει και
να το καταργήσει. Η οριστική κατάργηση του (καμία (!) λειτουργία
ασύλου δεν προβλέπεται στον ψηφισμένο νόμο), ήρθε σαν επι-
στέγασμα της πολιτικής συμφωνίας του αστικού μπλοκ εξουσίας,
έχει όμως βαθύτερα κίνητρα κι αυτά επιπλέουν μέσα στο συνολι-
κό κλίμα των ημερών και της εποχής που ζούμε.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο σύγχρονος μεσαίωνας της
νεολαίας και των εργαζομένων προσομοιάζει στην περίοδο που
ο Μαρξ χαρακτηρίζει σαν πρωταρχική συσσώρευση (όπου το κε-
φάλαιο χωρίς κανένα απολύτως φραγμό, νομικό ή όχι, τσαλαπα-
τώντας τον εκάστοτε λαό δημιούργησε το προλεταριάτο και την
καπιταλιστική κοινωνία από την αρχή). Το σύστημα χρειάζεται
επανεκκίνηση, η οποία κυριολεκτικά απαιτεί τη θυσία των τωρι-
νών (αλλά και πολλών επόμενων) γενεών στο βωμό της κερδο-

φορίας. Για να επιβληθεί αυτή η διαδικασία θα πρέπει αναγκαστι-
κά να τσακίσει και να διαγράψει κάθε κεκτημένο, κάθε συλλογική
παράσταση, κάθε μνήμη, κάθε ίχνος κοινωνικού αγώνα και πάλης
από τη συλλογική μνήμη. Το άσυλο ενσωματώνει πολλά τέτοια
στοιχεία: τον παλλαϊκό αγώνα, το χυμένο αίμα του Νοέμβρη για
τη δημοκρατία. Αλλά περιλαμβάνει και πολύ πιο ριζοσπαστικά
κεκτημένα: την συλλογικότητα του Νοέμβρη που θύμισε κομμού-
να, τις φοιτητικές και εργατικές συνελεύσεις που οραματίζονταν
άλλη κοινωνία, τους οικοδόμους που αναποδογυρίζοντας τις αύ-
ρες της αστυνομίας μπήκαν στην κατάληψη του ΕΜΠ, τη καλύτερη
μαγιά της Αντίστασης, του Εμφυλίου και του δημοκρατικού κινή-
ματος που ήρθε μετά ενάντια στη χούντα-ενσάρκωση της υπο-
ταγής σε όλες τις μαύρες όψεις του οικονομικού και πολιτικού
συστήματος. Το πανεπιστημιακό άσυλο ενσαρκώνει τον αγώνα
για τη χειραφέτηση.
Η απαξίωση και αυτό-απαξίωση της γενιάς του Πολυτεχνείου
που έθρεψε το ΠΑΣΟΚ ήταν το πρώτο βήμα. Η προσπάθεια να
συκοφαντηθεί ένας θεσμός που συμβολίζει το σεβασμό και την
αγάπη του ελληνικού λαού για το φοιτητικό κίνημα ήρθε αργό-
τερα. Η κατάργηση του έρχεται τώρα, μέσα στο έτσι κι αλλιώς
εμφυλιακό κλίμα που μεσολαβεί ανάμεσα στη μεγαλειώδη κοι-
νωνική σύγκρουση του Συντάγματος και την καυτή συνέχεια που
ετοιμάζεται. Συμβολίζει τη λύσσα του αστικού μπλοκ εξουσίας να
συντρίψει κάθε αντίσταση στην αντεργατική σταυροφορία και μαζί
με αυτή κάθε έμπνευση αυτής της αντίστασης. Κάθε ιερό και όσιο
των κοινωνικών αγώνων, κάθε ανάμνηση, από μια στιγμή που ο
λαός είπε τώρα ή ποτέ, εμείς ή αυτοί. Και για να θυμηθούμε τα
λόγια ενός πανό του ΕΑΜ «μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας
ο λαός διαλέγει τις αλυσίδες ή τα όπλα». Γιατί η παράδοση στην
Ελλάδα λέει ότι ο λαός έχει διαλέξει πολλές φορές τα όπλα, προ-
καλώντας ,με τη δύναμή του τρόμο στους αστούς και τους υπη-
ρέτες τους.
Τα «βαρίδια» του Ασύλου: Η πανεπιστημιακή
έρευνα βορά στο ιδιωτικό κεφάλαιο
Πέρα από τη σπουδαιότητα του στα πλαίσια των κοινωνικών
αγώνων και της πάλης του λαϊκού κινήματος, η οικονομική κρίση
επαναφέρει δυναμικά και την πρωταρχική έννοια του Πανεπιστη-
μιακού Ασύλου. Το θεσμό εκείνο δηλαδή που υπερασπίζεται την
ακαδημαϊκή ελευθερία στη διδασκαλία και την έρευνα, και εμπο-
δίζει την επιβολή συγκεκριμένων επιστημονικών θέσεων καθώς
και την διεξαγωγή απόρρητης έρευνας. Η κατάργηση του ήταν
κομβικής σημασίας για το «νέο πανεπιστήμιο» που ετοιμάζουν. Ο
λόγος είναι απλός. Ένα πανεπιστήμιο που λειτουργεί στο εσωτε-
ρικό του με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και ως προς την εξωτε-
ρική του λειτουργία έχει στόχο τη κερδοφορία με όρους αγοράς,
δεν μπορεί να υπόκειται σε κανέναν δημοκρατικό έλεγχο από την
κοινωνία. Το νέο αυτό καθεστώς φέρνει δραματικές αλλαγές στο
επίπεδο των ακαδημαϊκών ελευθεριών καθώς και στην ποιότητα
έρευνας και διδασκαλίας. Εδώ θα μπορούσαμε να διακρίνουμε
δύο βασικά χαρακτηριστικά:
Το πρώτο έχει να κάνει με τη μετατόπιση της ερευνητικής δρα-
στηριότητας από τη βασική στην εφαρμοσμένη έρευνα, σαν ένα
άμεσο αντίκτυπο της υποχρηματοδότησης από τη μεριά του δη-
μοσίου, αλλά κυρίως λόγω της μαζικής εισόδου εταιρικών κεφα-
λαίων στην πανεπιστημιακή έρευνα. Η ερευνητική δραστηριότητα
προσαρμόζεται με αυτό τον τρόπο στις ανάγκες του κεφαλαίου
ενώ ολόκληρα επιστημονικά πεδία, όπως αυτά των ανθρωπιστι-
κών σπουδών, παραγκωνίζονται ή και καταργούνται. Επιπλέον ένα
νέο πλαίσιο ανταγωνισμών δημιουργείται για τον έλεγχο, την αξι-
ολόγηση και την πρόσβαση των επιχειρηματικών ομίλων στα απο-
τελέσματα της έρευνας. Υπό αυτές τις συνθήκες οι ακαδημαϊκές
ελευθερίες είτε υποτάσσονται είτε εξοντώνονται. Το παράδειγμα
των ΗΠΑ είναι χαρακτηριστικό, καθώς οι περικοπές των προϋπο-
λογισμών των Πανεπιστημίων από τις τοπικές κυβερνήσεις των
πολιτειών το 2010 οδήγησαν σε πλήρη αναστροφή των προτεραι-
οτήτων της εκπαίδευσης. Είναι ενδεικτικό ότι ο πρόσφατος νόμος
περί αξιολόγησης των μελών και των εργαζόμενων των Ανωτά-
αναιρέσεις
των ιδρυμάτων στη πολιτεία του Τέξας έθετε τρία μόνο κριτήρια:
Το πρώτο ήταν ο μισθός, το δεύτερο ήταν τα χρήματα που έρχονταν
στο πανεπιστήμιο μέσω έρευνας και το τρίτο ήταν τα χρήματα που
παράγονταν από την ίδια τη διδασκαλία.
Με τον έλεγχο της έρευνας και της διδασκαλίας από τα ιδιωτικά
συμφέροντα η ελεύθερη πρόσβαση στη καινοτομία όχι απλά καταρ-
γείται, αλλά η κατάργηση της είναι προϋπόθεση και αυτό στοιχειοθε-
τεί το δεύτερο χαρακτηριστικό αυτής της πολιτικής. Η έρευνα πλέον
δεν αποτελεί κοινωνικό αγαθό προσβάσιμο από όλους, αλλά προϊόν
του χορηγού ή της χρηματοδότριας εταιρείας. Η «μυστικότητα», το
«απόρρητο» και η «πατεντοποίηση» είναι στοιχείο της ερευνητι-
κής διαδικασίας. Όπως παρατηρούσε ο Νόαμ Τσόμσκι έχει περάσει
η εποχή που στα ερευνητικά κέντρα οι πόρτες ήταν ορθάνοιχτες,
πλέον οι πόρτες κλείνουν με συστήματα ασφαλείας και σεκιούριτι
φυλάσσουν τα αποτελέσματα της έρευνας. Στη χώρα μας το νέο κα-
θεστώς θεσμοθετήθηκε ήδη από τη κυβέρνηση Καραμανλή, η οποία
και εισήγαγε την «υποχρέωση εχεμύθειας» για την έρευνα.
Το νέο στάτους στο πεδίο της έρευνας κάνει το ζήτημα του
Πανεπιστημιακού Ασύλου καθώς και το επίδικο της ελεύθερης
πρόσβασης στη γνώση και στην έρευνα επίκαιρο όσο ποτέ. Αυτό
που για τις κυρίαρχες ελίτ θεωρείται ένας παρωχημένος θεσμός
του Διαφωτισμού που προστάτευε τότε από την Εκκλησία και το
Δεσποτισμό παίρνει νέα νοήματα σήμερα. Αλλά και οι εχθροί της
πρόσβασης στη γνώση και της επιστημονικής προόδου έχουν νέα
πρόσωπα και ρόλους. Οι σύγχρονοι Ιεροεξεταστές, είναι ένα σύγ-
χρονο κονσόρτσιουμ πανεπιστημιακών του κατεστημένου, επιχει-
ρηματιών και πολιτικών του αστικού μπλοκ που όχι μόνο έχουν
στόχο να βυθίσουν τα πανεπιστήμια αλλά και όλο το μέλλον της
νεολαίας στο σκοτάδι. Για αυτούς η κατάργηση και ο περιορισμός
1
των συλλογικών μηχανισμών ελέγχου, των θεσμών όπως το
Άσυλο αποτελούσαν στρατηγικό σχέδιο χρόνων.
Είναι πλέον στα χέρια του φοιτητικού αλλά και ευρύτερα του
εργατικού και λαϊκού κινήματος να προτάξουν ένα άλλο δρόμο
από αυτό του σκοταδισμού της αγοράς. Καθώς για το κίνημα δεν
υπάρχει τίποτα που να περισσεύει, δε θα μπορούσε λοιπόν να λεί-
πει το κεκτημένο του ασύλου, συνδεδεμένο όπως είναι με τόσες
9
μεγάλες στιγμές του μαζικού κινήματος της Μεταπολίτευσης,
αλλά και τη πρόοδο της επιστημονικής σκέψης. Και είναι στοί-
χημα και ακλόνητη πίστη ότι θα επανακαθιερωθεί, θα κατακτηθεί
2/3
και θα καθαγιαστεί ξανά σε ένα νέο δρόμο σαν αυτό που λέει το
σύνθημα: “Οι εξεγέρσεις δε μπαίνουν στα μουσεία, εμπρός για της
γενιάς μας τα πολυτεχνεία”. ■
«...ο χρηματιστηριακός πυρετός μετέφερε τη λήψη
αποφάσεων σε επενδυτές άσχετους με το έργο […]
η έρευνα έγινε επιπόλαιη. Τα πάντα κρίνονται σε Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
χρονικό ορίζοντα τριών ετών, γιατί έτσι επιτάσσουν
τα οικονομικά επιτελεία, οπότε αποτελέσματα
που χρειάζονται μεγαλύτερο χρόνο ωρίμανσης
πετιούνται στο καλάθι των αχρήστων. Ενέσκηψε και
η μόδα της «συνέργειας»: Βιομηχανικοί κολοσσοί
συνδυάζουν τις δυνάμεις τους για την επίτευξη
πολλαπλασιαστικού οφέλους. Τι σημαίνει αυτό
στην πράξη; Ότι εξαίρετα ερευνητικά εργαστήρια
κλείνουν και πολύπειροι ερευνητές απολύονται,
ως υπεράριθμοι! Ή, όπως έγινε στην περίπτωση
της Rhone Poulenc, εγκαταλείπεται η έρευνα στα
αγροτικά προϊόντα για χάρη των φαρμακευτικών
που είναι πιο κερδοφόρα. Φοβάμαι ότι σύντομα θα
αρχίσουμε να υφιστάμεθα τις συνέπειες αυτής της
τυφλής υπαγωγής της επιστήμης στο κυνήγι του
άμεσου κέρδους».
Πιερ-Ζιλ ντε Ζεν, νομπελίστας Γάλλος Φυσικός

Η έννοια της δημοκρατίας
Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
στα πανεπιστημιακά ιδρύματα
Από τον διαφωτισμό ως σήμερα
Μ
ια από τις σημαντικότερες κληρο-
νομιές του πνεύματος του Διαφω-
τισμού είναι η ανεξαρτησία (αυτο-
νομία) των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.
Όπως θα έλεγε κάποιος τότε, το ιδεώδες
του διαφωτισμένου ανθρώπου, η καλλι-
έργεια και η μόρφωση δεν μπορούν να
χωρέσουν κάτω από τα ασφυκτικά πλαίσια
της απολυταρχίας και του συνδεδεμένου με
αυτήν θρησκευτικού σκοταδισμού. Αυτός
ο πρώτος όρος στη συγκρότηση του πανε-
πιστημίου, που τον περιέγραψε πρώτος ο Ι.
4
Καντ, ήταν η αποσύνδεση του Λόγου και των
επιτευγμάτων αυτού από τις κυρίαρχες τότε
κοινωνικές πρακτικές.
Με αυτόν τον διαχωρισμό λύθηκε το πρώ-
το ζήτημα ελευθερίας σε σχέση με τη γνώ-
ση, γεγονός που σήμανε και μια σπουδαία
κατάκτηση, η οποία θεμελίωσε τον επανα-
στατικό ρόλο της: τη σχετικά αυτόνομη θέση
της γνώσης σε σχέση με τα άλλα πεδία της
κοινωνικής ζωής (πολιτική- οικονομία), πα-
ράλληλα με μια προνομιακή θέση άσκησης
κριτικής σε αυτά.
Όλα αυτά σήμαιναν πράγματα και για τα
ίδια τα πανεπιστήμια και τη δημοκρατική
συγκρότησή τους (όπως τον απογαλακτισμό
από την εκκλησία και τις αυλές των βασιλέ-
ων), όμως η πραγματική επανάσταση ήρθε
αργότερα. Συγκεκριμένες εξελίξεις στην
βάση των παραγωγικών δυνάμεων και
των παραγωγικών σχέσεων κατέστησαν τα
πανεπιστήμια μαζικά κέντρα εκπαίδευσης,
επιλύοντας από τη μια σε κάποιο βαθμό
το ζήτημα της δημοκρατικής διάχυσης της
γνώσης και εισάγοντας από την άλλη μέσα
σε αυτά τον παράγοντα του λαϊκού κινήμα-
τος.
Έτσι το πανεπιστήμιο συνδέθηκε με την
ανάδυση του νέου ριζοσπαστικού νεολαιί-
στικου κινήματος και αναγκαστικά άλλαξε
και το ίδιο. Πριν όμως από αυτό, το πανεπι-
στήμιο είχε κατακτήσει και κάτι ακόμα: τον
χαρακτήρα του αυτοδιοίκητου. Τα ίδια τα
πανεπιστήμια δηλαδή, επίλυαν θέματα που
τα αφορούσαν, μέσω διαδικασιών που η
δημοκρατικότητά τους μπορεί να μην ήταν
ιδανική, αλλά παρόλα αυτά διεπόταν από
Οι σχέσεις οικονομικής εξάρτησης
στα πανεπιστήμια είναι το νέο ιερατείο που ορίζει
τι πρέπει να μελετάται και τι να διδάσκεται.
κάτι βασικό: τη μη εξωτερική καθοδήγηση.
Αυτό φαντάζει σαν μια υλική απόληξη του
σεβασμού που ενέπνεε ο διαφωτισμός στον
Λόγο και στην Επιστήμη προσδίδοντας τους,
όπως είδαμε, και μια ανεξαρτησία στην
σφαίρα της σκέψης.
Αν λοιπόν εννοούμε κάτι λέγοντας δη-
μοκρατικό πανεπιστήμιο εννοούμε την
ενότητα τεσσάρων πραγμάτων: Πρώτον
την ελευθερία μετάδοσης και παραγωγής
γνώσης, δεύτερον τη δημοκρατία και την
ισότητα στην διάδοση και κατοχή της, τρίτον
τη δυνατότητα θεσμικής αυτό-συγκρότησης
των ιδρυμάτων και τέταρτον την ουσιαστική
παρουσία του λαϊκού και νεολαιίστικου κι-
νήματος.
Αυτή η δημοκρατία ήταν εν γένει ο κανό-
νας μέχρι κάποιες δεκαετίες πριν (στην Ελ-
λάδα μέχρι πιο πρόσφατα) και οι εξαιρέσεις
στην ιστορία του αστικού πανεπιστημίου
είχαν να κάνουν με περιπτώσεις δικτατο-
ριών και καθεστώτων έκτατης ανάγκης.
Αλλά αυτό που ήταν η εξαίρεση παλιότε-
ρα, σήμερα μοιάζει να είναι ο κανόνας. Και
αυτή η αναίρεση της δημοκρατικότητας στα
πανεπιστήμια δεν γίνεται δια μέσου μιας
συντηρητικής οπισθοδρόμησης και μιας εκ
νέου αυταρχικής συγκρότησης αλλά με τον
αέρα της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης.
Αναίρεση της δημοκρατίας στα πανεπιστή-
μια όχι μόνο για να ικανοποιηθούν πολιτι-
κές επιδιώξεις, αλλά για να ικανοποιηθεί ο
επεκτατισμός των καπιταλιστικών σχέσεων
παραγωγής σε κάθε πτυχή της κοινωνικής
ζωής. Αυτή η κατεύθυνση έχει ήδη αποκρυ-
σταλλωθεί στις πιο προηγμένες καπιταλι-
στικές χώρες και έρχεται με βιαιότητα στην
Ελλάδα σήμερα.
Επιχειρώντας την αποδόμηση
του ελληνικού πανεπιστημίου
Η Ελλάδα είναι για πολλούς λόγους μια
ιδιάζουσα περίπτωση. Μόλις το 1981 με την
τότε μεταρρύθμιση κατάφερε να προβεί σε
έναν εκδημοκρατισμό του πανεπιστημίου με
την κατάργηση των εδρών κτλ, άλλα έκτοτε
έμενε μετέωρος ο εκσυγχρονισμός των πα-
νεπιστημίων και η εναρμόνισή με το επιχει-
ρηματικό πρότυπο που έχει ανάγκη η αγορά.
Αυτό ακριβώς έρχεται να συμβεί τώρα και
αυτό ακριβώς επιχειρείται: να αποδομηθούν
και τα τέσσερα χαρακτηριστικά της δημο-
κρατίας στο πανεπιστήμιο…
Έτσι, η γνώση βρίσκεται στα πλαίσια ενός
οικονομικού στραγγαλισμού. Η ευκταία
γνώση είναι η εν δυνάμει κερδοφόρα. Οι
πατέντες που γενικεύονται και η είσοδος
των εταιριών στο πανεπιστήμιο ορίζουν
τις περιβάλλουσες μιας «ελευθερίας στην
έρευνα». Οι σχέσεις οικονομικής εξάρτη-
σης στα πανεπιστήμια είναι το νέο ιερατείο
που ορίζει τι πρέπει να μελετάται και τι να
διδάσκεται. Ταυτόχρονα, η ιδιωτική εκπαί-
δευση και η όξυνση των ταξικών φραγμών,
τα κέντρα αριστείας και η υποβάθμιση του
περιεχομένου για της μάζες της νεολαίας
ποδηγετούν το δημοκρατικό δικαίωμα στην
καθολική μόρφωση της νεολαίας. Η είσοδος
των μάνατζερ, τα συμβούλια διοίκησης και
οι διορισμένες διοικήσεις στα πανεπιστήμια
είναι ο νέος τρόπος που παίρνονται πλέον
οι αποφάσεις. Αν πυρηνικό συστατικό της
δημοκρατίας είναι ο μη διαχωρισμός διοι-
κούντων και διοικούμενων τότε αυτό που θα
χαρακτηρίζει τα πανεπιστήμια την επαύριον
είναι η φράση «αυταρχικά εκπαιδευτήρια».
Τα Γκόλντεν Μπόυ των πανεπιστημίων και η
διοικητική γραφειοκρατία που θα αναπτυχθεί
θα είναι μόνο το επιστέγασμα. Τέλος, παρα-
τηρείται και θεσμική αναίρεση κάθε δυνατό-
τητας εργατικού και φοιτητικού ελέγχου. Αν
από την δεκαετία του 80 όλα τα εμπλεκόμε-
να στο πανεπιστήμιο στρώματα είχαν εγκα-
θιδρύσει την παρουσία και την συμμετοχή
τους στην λήψη αποφάσεων, αυτό πλέον θα
αποτελεί παρελθόν, γεγονός που θα σημάνει
ένα ευθύ χτύπημα προς το φοιτητικό κίνημα
και την πολιτικοποίησή του.
Το φοιτητικό κίνημα, μαζί με τους μαθη-
τές, τη νεολαία της περιπλάνησης και τα μα-
χόμενα κομμάτια της εργασίας οφείλουν να
δώσουν από κοινού μάχη για την ανατροπή
της ολοκληρωτικής αυτής επίθεσης και για
την παρεμπόδιση της επέλασης της κυρι-
αρχίας του κεφαλαίου στα πανεπιστήμια. Ο
αγώνας έχει ήδη ξεκινήσει και αναμένεται
να έχει διάρκεια. Το αποτέλεσμα μένει να
κριθεί στους δρόμους. ■
 αναιρέσεις
Αν για τα εργατικά και σοσιαλιστικά κόμματα οι φοιτητές θεωρούνταν πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
στοιχεία μικροαστικά, η θέση αυτή θα αντιστραφεί απόλυτα τις αμέσως επόμενες δεκαετίες. Η συμπόρευση
των φοιτητικών κινημάτων με ευρύτερες κοινωνικές αντιστάσεις και η συγκρότηση αυτοτελούς
παρέμβασης, νέων πολιτισμικών προτύπων και μορφών δράσης, θα καταστήσουν τα πανεπιστήμια και το
σώμα των φοιτητών βασικό χώρο για την ανάπτυξη αγώνων με σημαντικές προεκτάσεις. Συχνά οι φοιτητές
θα αποτελέσουν τον καταλύτη για ευρύτερες κοινωνικές διεργασίες και θα επηρεάσουν αποφασιστικά
τους κοινωνικούς συσχετισμούς αλλά και την ίδια την πολιτική πραγματικότητα, ενώ την ίδια ώρα θα
βρεθούν στο στόχαστρο των κυβερνήσεων και των μηχανισμών καταστολής.

Τα φοιτητικά αμφιθέατρα εξεγείρονται…

Μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση
Z Του Αντώνη Αντωνίου

Τ
α πρώτα χρόνια μετά τον Εμφύλιο, και παρά την απουσία θε-
σμικά αναγνωρισμένων μορφών έκφρασης, το φοιτητικό
κίνημα θα κάνει αισθητή την παρουσία του κυρίως μέσα από
τους αγώνες για το Κυπριακό. Επρόκειτο ουσιαστικά για μια φάση
ανασυγκρότησης. Οι σημαντικές διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις,
που αυξάνονται όσο περνούν τα χρόνια, έρχονται σε αντίθεση με
το αυταρχικό μετεμφυλιακό κράτος και την ιδεολογία του. Σταδια-
κά, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ‘50, θα αναπτυχθούν και οι
στη χούντα και θα δημιουργήσουν τους όρους, μέσα από τη συνά-
ντηση τους και με άλλα εργατικά και λαϊκά τμήματα, για τη μετάβαση
στη Δημοκρατία. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, αρχικά φοιτητική
που στην πορεία θα λάβει μαζικό λαϊκό χαρακτήρα, θα γίνει για την
ελληνική περίπτωση το αρχέτυπο της εξέγερσης και, μέσα από μια
τεράστια συμβολική ακτινοβολία, θα μεταφέρει μέσα στα χρόνια και
τις γενιές τη λάμψη του ανυπόταχτου νικηφόρου αγώνα, με τους
φοιτητές στο επίκεντρο.

αγώνες γύρω από εκπαιδευτικά ζητήματα, ενώ παράλληλα εντείνε-
ται η καταστολή. Την εποχή αυτή, η μεγάλη αύξηση του αριθμού των
φοιτητών, ενισχύει τη σημασία των αγώνων τους και δημιουργεί
παραπέρα δυναμικές.
Με την έλευση της δεκαετίας του 1960, το φοιτητικό κίνημα θα
βρεθεί στην πρώτη γραμμή των αγώνων για Δημοκρατία, τόσο στο
εσωτερικό της εκπαίδευσης όσο και για ολόκληρη την ελληνική
2
Το συμβολικό και αγωνιστικό αυτό κεφάλαιο θα μεταφερθεί στο
φοιτητικό κίνημα της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η πρώτη φάση
χαρακτηρίζεται από την έντονη πολιτικοποίηση και την ηγεμονία
των αριστερών ιδεών. Ο ν. 815 -πρώτη απόπειρα εισαγωγής του
νεοφιλελεύθερου μοντέλου εκπαίδευσης- θα οδηγήσει στις κατα-
λήψεις του 1979 και τον Ιανουάριο του 1980 η κυβέρνηση Ράλλη
θα ανακοινώσει την αναστολή του. Επόμενος σταθμός στην ιστορία

κοινωνία. Τα κινήματα του 1-1-4 και του 15% για την Παιδεία θα
αγκαλιάσουν ευρύτερα τμήματα του πληθυσμού, ενώ κατά τη διάρ-
κεια των Ιουλιανών του 1965 οι φοιτητές θα βρεθούν στους δρό-
μους ενάντια στο πραξικόπημα του Παλατιού και τις κυβερνήσεις
των αποστατών που ακολούθησαν. Στη μάχη αυτή θα χάσει τη ζωή
του ο αγωνιστής Σωτήρης Πέτρουλας.
Από το φοιτητικό κίνημα θα αντλήσει, σε μεγάλο βαθμό, δυνάμεις
και ο αντιδικτατορικός αγώνας. Με μεγάλο κόστος ο φοιτητικός κό-
σμος θα προβάλει την αντίστασή του στο στρατιωτικό καθεστώς και
μέσα σε μια εποχή φόβου θα αντιπαρατάξει ως απάντηση τη συλλο-
γική αντίσταση. Οι καταλήψεις της Νομικής και του Πολυτεχνείου θα
φέρουν στην επιφάνεια τα υπόγεια κοινωνικά ρεύματα εναντίωσης
1
του φοιτητικού κινήματος υπήρξε η εναντίωση στο πολυνομοσχέ-
διο Κοντογιαννόπουλου το 1990 για τη λειτουργία, μεταξύ άλλων,
του πανεπιστημίου με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Η όξυνση και η
5
κοινωνική πόλωση, οι προωθημένες μορφές δράσης, οι καταλή-
ψεις, τα οδοφράγματα και ο παλλαϊκός χαρακτήρας είναι στοιχεία
που περιγράφουν το κίνημα του ΄90-΄91. Ο υπουργός Παιδείας πα-
ραιτείται, αλλά το κίνημα θα πληρώσει και πάλι βαρύ τίμημα με τη
δολοφονία του καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα στην Πάτρα.
Στα δύσκολα, για την Αριστερά και το κίνημα, χρόνια της δεκα-
ετίας του ‘90, το φοιτητικό κίνημα θα αποτελέσει μια μόνιμη εστία
αντίστασης, Τα πανεπιστήμια θα είναι από τους λίγους χώρους που Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
η καπιταλιστική επέλαση θα βρει αναχώματα και εντός τους θα αν-
δρωθούν γενιές αγωνιστών. Ξεχωριστή στιγμή, στα τέλη της δε-
καετίας, θα αποτελέσει η μάχη διαρκείας ενάντια στην πολιτική του
υπουργού παιδείας του ΠΑΣΟΚ, Γ. Αρσένη, στην οποία οι φοιτητές
θα βρεθούν στην πρώτη γραμμή με τους μαθητές και τους εκπαι-
δευτικούς. Για το λόγο αυτό θα στοχοποιηθούν από το κράτος και την
παρακρατική συμμορία της Χρυσής Αυγής οι αγωνιστές της ΕΑΑΚ
και της νΚΑ Δ. Κουσουρής, Γ. Καραμπατσόλης και Η. Φωτιάδης.
Η δεκαετία του 2000 θα αποτελέσει ένα νέο σημείο τομής για το
φοιτητικό κίνημα και τους κοινωνικούς αγώνες ευρύτερα. Το 2001
θα δοθεί αναπτυχθεί το κίνημα ενάντια στην υποβάθμιση των ΑΕΙ και
ΤΕΙ. Στο αντιπολεμικό κίνημα και στη μάχη στη Θεσσαλονίκη ενά-
ντια στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. τα φοιτητικά μπλοκ θα βρεθούν
μαζικά δίπλα στον αγωνιζόμενο λαό. Κορυφαία όμως αγωνιστική
εκδήλωση ήταν το μεγαλειώδες κίνημα του 2006-2007, ενάντια
στην κυβέρνηση της ΝΔ και την υπουργό Μαριέττα Γιαννάκου, μια
μάχη απέναντι στο νέο νόμο διάλυσης του δημόσιου πανεπιστημίου,
που θα φέρει μάλιστα και τη μεγάλη νίκη ενάντια στην αναθεώρηση
του Συντάγματος σε αντιδραστική κατεύθυνση. Το κίνημα αυτό θα
ανοίξει μια νέα σελίδα για τους κοινωνικούς αγώνες, που θα συ-
νεχιστεί και με τη καθοριστική συμβολή του φοιτητικού κινήματος
στην εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008. ■
 Αγώνας των φοιτητών, χωρίς σύνορα....
Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
Μετά την κατάθεση από την
Άννα Διαμαντοπούλου και
την ψήφιση από την κυβέρνηση
του ΠΑΣΟΚ μέσα στο
καλοκαίρι, του νέου νόμου
Πλαίσιο που αποσυνθέτει κάθε
έννοια δημόσιας τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης και δημοκρατίας
στα πανεπιστήμια και ΤΕΙ της
χώρας, μέσα σε ελάχιστο χρόνο
οι φοιτητές έδωσαν μια πρώτη
απάντηση. Ο Σεπτέμβριος
του δεύτερου μνημονιακού
έτους στην Ελλάδα,
ξεκίνησε με εκατοντάδες
σχολές υπό κατάληψη. Οι
συνήθεις απαντήσεις που
ανακυκλώνονται με μεγάλη
6
ευκολία όταν το φοιτητικό
κίνημα μπαίνει δυναμικά στο
προσκήνιο, και επιλέγει μορφές
αντιπαράθεσης που μπορεί
να φέρουν τις κυβερνήσεις σε
δύσκολη θέση, περιλαμβάνουν
απλοποιήσεις όπως “αυτό
είναι ένα φαινόμενο που
δεν το βλέπεις σε καμία
πολιτισμένη χώρα”. Κι όμως...
“το φαινόμενο” διαψεύδει
τις Κασσάνδρες. Εμφανίζεται
παντού! Και υπάρχουν
συνταρακτικές ομοιότητες
και στις αιτίες αλλά και στα
αιτήματα ενός φοιτητικού
κινήματος που δεν γνωρίζει
σύνορα.
Γαλλία: Οι φοιτητές
έχουν κοινωνικό λόγο
Το Φθινόπωρο του 2010 σημαδεύτηκε από
απεργίες και κινητοποιήσεις που παρέλυσαν
τη Γαλλία για εβδομάδες. Οι καθημερινές
κινητοποιήσεις αλλά και οι πανεθνικές κι-
νητοποιήσεις των εκατομμυρίων στο δρόμο,
Ένας χρόνος με φοιτητικές
κινητοποιήσεις ανά
τον κόσμο Z Της Κατερίνας ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
είχαν ως στόχο να μην περάσει η ασφαλιστι-
κή μεταρρύθμιση που προωθούσε η κυβέρ-
νηση. Πέρα από τους εργασιακούς χώρους
όμως, όπου η έννοια της απεργίας απέκτη-
σε πραγματική μορφή, ανάσα του κινήματος
αποτέλεσε η μαζική συμμετοχή μαθητών και
φοιτητών. Μετά την επιτυχία τους και την
απόσυρση μετά από μεγαλειώδεις κινητο-
ποιήσεις του Νόμου Πρώτης Πρόσληψης της
κυβέρνησης Ντε Βιλπέν το 2006, ο οποίος
καθιέρωνε το Συμβόλαιο Πρώτης Εργασίας
και παρείχε το δικαίωμα στους εργοδότες να
απολύουν χωρίς αιτιολογία εντός δύο ετών,
τους νεοπροσλαμβανόμενους κάτω των 26
χρονών, για άλλη μια φορά οι Γάλλοι φοι-
τητές κινητοποιήθηκαν για ένα ζήτημα που
αφορούσε την εργασία και την κοινωνία.
Μέσα σε λίγες μέρες οργανώθηκαν καλέ-
σματα ενημέρωσης για το περιεχόμενο του
νόμου, γενικές συνελεύσεις, καταλήψεις,
φοιτητικές “απεργίες” σε δεκάδες πανεπι-
στήμια, συμμετοχή στις εργατικές κινητοποι-
ήσεις και συνεννόηση με τους μαθητές ώστε
η στιγμή των διακοπών των υπό κατάληψη
σχολείων να βρει τα πανεπιστήμια έτοιμα να
μετατραπούν σε κέντρα αγώνα. Σε μια διαδι-
κασία διαλόγου των κινητοποιούμενων φοι-
τητών με την κοινωνία, δεν θα μπορούσε να για την έρευνα. Στο νέο τοπίο προστέθηκε η
λείψει και το διοικητικό αλλά και το ερευνη- περικοπή πολλών φοιτητικών επιδομάτων. Η
τικό προσωπικό των πανεπιστημίων, που σε πρόταση της κυβέρνησης ερχόταν με τη μορ-
πολλές περιπτώσεις βρήκε κοινό βηματισμό φή δανείου το οποίο έπρεπε να αναλάβει πλέ-
με τους φοιτητές. Η γενιά τις επισφάλειας, ον ο φοιτητής αν ήθελε να σπουδάσει.
του κατακερματισμένου πτυχίου, των συνε- Περιγράφοντας το νέο τοπίο στα βρετανικά
χώς απειλούμενων εργασιακών και ασφα- πανεπιστήμια η Νίνα Πάουερ έγραψε στις 10
λιστικών δικαιωμάτων και της οικονομικής Νοεμβρίου στον Guardian: “καθώς οι τέχνες,
κρίσης έκανε για άλλη μια φορά αισθητή την οι ανθρωπιστικές σπουδές και οι κοινωνικές
παρουσία της διεκδικώντας το αυτονόητο. επιστήμες αντιμετωπίζουν πλήρη απόσυρση
Την αξιοπρέπεια. της κρατικής χρηματοδότησης , αυτά τα επι-
στημονικά αντικείμενα θα εξαφανιστούν σε
Μεγάλη Βρετανία: οι φοιτητές πολλά πανεπιστήμια αφήνοντας τις κλασικές
εισβάλλουν στο προσκήνιο σπουδές, την ιστορία, τη φιλοσοφία και την
Το φθινόπωρο του 2010 ο προϋπολογι- τέχνη σε εκείνους που αντέχουν οικονομι-
σμός που ψηφίστηκε για το 2011 στη Μεγάλη κά να επιδίδονται σε τέτοιες “ανεπίτρεπτες”
Βρετανία, με υποτιθέμενο στόχο να απαντήσει ενασχολήσεις. Όλοι οι άλλοι θα πρέπει να
στην οικονομική κρίση, έφερε μαζί του πε- διαλέξουν κάτι “χρήσιμο”, παρά το γεγονός
ρικοπή των κονδυλίων για να πανεπιστήμια ότι θα υπάρχουν ακόμη πιο λίγες δουλειές γι’
κατά 40%. Ταυτόχρονα δημοσιεύτηκε η έκθε- αυτούς χάρη στην κυβερνητική πολιτική ένα-
ση Browne, που σημειωτέων είχε ζητηθεί από ντι της κρίσης. Με τις περικοπές η τρομακτική
την προηγούμενη κυβέρνηση των εργατικών, απουσία κοινωνικής κινητικότητας και η τα-
και μαζί της η πρόταση να αναλάβουν οι φοι- ξική διαίρεση της κοινωνίας θα ενταθούν”.
τητές το κόστος της εκπαίδευσης, ειδικά στις Όμως η 10η Νοεμβρίου 2011 αποτέλεσε
ανθρωπιστικές σπουδές. Έτσι εξαγγέλθηκε ημέρα σταθμό για το απρόβλεπτο φοιτητικό
ουσιαστικά ο τριπλασιασμός των διδάκτρων κίνημα της Μεγάλης Βρετανίας. Ήταν η μέρα
που άγγιζαν πια το ύψος των 9000 λιρών τον που πραγματοποιήθηκε μια φοιτητική πορεία
χρόνο, ύψος που θα καθόριζε πλέον το κάθε στο Λονδίνο που ξεπερνούσε σε μαζικότητα
πανεπιστήμιο. Στο πλαίσιο του πακέτου περι- ακόμα και τις πορείες του κινήματος ενάντια
κοπών των κρατικών δαπανών των 81 δισ. στον πόλεμο του Ιράκ. Περισσότεροι από
στερλινών που ανακοίνωσε ο υπουργός Οι- 50.000 φοιτητές κατέκλεισαν τους δρόμους
κονομικών μειώθηκε κατά 4,2 δισ. το κονδύλι και η κατάληξη της πορείας ήταν να εισβάλ-
για τη διδασκαλία και κατά 1,4 δισ. το κονδύλι λουν ουσιαστικά στα γραφεία των Φιλελεύ-
 «Καταλαμβάνουμε την ταράτσα για να δείξουμε την αντίθεσή μας στην είσοδο των αγορών στην
εκπαίδευση που επιβάλλεται από την σύμπλευση της κυβέρνησης συνεργασίας και του συστήματος,
που την επιβάλλουν βοηθώντας τους πλούσιους και κάνοντας επίθεση στους φτωχούς.»
θερων του Νικ Γκλέγκ (που προεκλογικά
είχε δηλώσει ότι σκοπεύει να εισηγηθεί
κατάργηση των διδάκτρων, υπόσχεση που
ανέστρεψε με τη συμμετοχή του στην κυ-
βέρνηση). Οι φοιτητές που μπήκαν στα γρα-
φεία ονόμασαν την κίνησή τους “κατάληψη
της ταράτσας” και εξέδωσαν ανακοίνωση:
“Είμαστε ενάντια στις περικοπές και είμα-
στε αλληλέγγυοι στους εργαζόμενους του
δημόσιου τομέα, και όλους τους φτωχούς,
ηλικιωμένους, άτομα με ειδικές ανάγκες και
κάθε εργαζόμενο. Καταλαμβάνουμε την τα-
ράτσα για να δείξουμε την αντίθεσή μας στην
είσοδο των αγορών στην εκπαίδευση που
επιβάλλεται από την σύμπλευση της κυβέρ-
νησης συνεργασίας και του συστήματος, που
την επιβάλλουν βοηθώντας τους πλούσιους
και κάνοντας επίθεση στους φτωχούς. Κα-
λούμε σε άμεση δράση ενάντια στις περικο-
πές. Αυτή είναι μόνο η αρχή της αντίστασης
ενάντια στην καταστροφή του εκπαιδευτικού
συστήματος και των δημόσιων υπηρεσιών.”
Κι αν αυτή η κίνηση είχε διάρκεια μερικών
ωρών, το κίνημα είχε συνέχεια. Με διαδη-
λώσεις, καταλήψεις κτηρίων στα πανεπιστή-
μια, ιστοσελίδες καταλήψεων, εκδηλώσεις,
πολύμορφες διαμαρτυρίες που έφτασαν μέ-
χρι και το εσωτερικό της Tate Modern. Και
δημιούργησε σταθερό δίαυλο επικοινωνίας
μεταξύ φοιτητών και εργατικών σωματείων
με αποτελέσματα που έκαναν την εμφάνισή
τους στην επόμενη γενική απεργία.
Ιταλία: Ο πολιτισμός μας
σας φέρνει φόβο
Οι μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση της
Ιταλίας μετρούν ήδη χρόνια εφαρμογής. Με
πυξίδα τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής
Ένωσης και την συνθήκη της Μπολόνια, το
ιταλικό υπουργείο παιδείας έχει ήδη κατα-
φέρει να εφαρμόσει στα πανεπιστήμια μία
πλειάδα αντιδραστικών ρυθμίσεων. Παράλ-
ληλα η κρατική χρηματοδότηση ακολουθού-
σε την πεπατημένη της μείωσης.
Σε αυτό το περιβάλλον ήρθε να προστε-
θεί η νομοθετική προσπάθεια της υπουρ-
γού Παιδείας Μαριαστέλα Τζέλμινι για μια
νέα μεταρρύθμιση. Νομοσχέδιο που περιε-
λάμβανε αλλαγές που εκτείνονταν από την
πρωτοβάθμια και έφταναν μέχρι την πανε-
πιστημιακή εκπαίδευση και την έρευνα. Με
πρόσχημα την οικονομική κρίση, κεντρικό
ζήτημα στο νομοσχέδιο ήταν η δραματική
μείωση των δαπανών για την εκπαίδευση. Ο
προϋπολογισμός λιτότητας της κυβέρνησης
προέβλεπε για την πενταετία 2009-2013
περικοπή των κονδυλίων για την Παιδεία
κατά 9 δισ. € και απώλεια 130.000 θέσεων
εργασίας σε όλο το φάσμα της εκπαίδευ-
σης.
Στα πανεπιστήμια οι όροι του νέου νόμου
μεταφράζονται σε περικοπές κάθε τύπου
αλλά και κατάργηση της όποιας δημοκρα-
τίας στη λήψη αποφάσεων και τη διοίκηση.
Στην ήδη ελάχιστη φοιτητική μέριμνα, με την
εισαγωγή του θεσμού των φοιτητικών δα-
νείων μετατρέπονται πλέον οι φοιτητές σε
υπερχρεωμένους πτυχιούχους. Τα ποσά του
κρατικού προϋπολογισμού με κατεύθυνση
στην έρευνα μειώθηκαν δραματικά, μαζί με
τις θέσεις που προβλέπονταν για ερευνη-
τές και με περαιτέρω ελαστικοποίηση της
εργασίας τους. Παράλληλα το νομοσχέδιο
αναμόρφωνε την μορφή διοίκησης των πα-
νεπιστημίων, πραγματοποιώντας αυταρχική
στροφή αλλά και παραδίδοντάς την στην
παντοδύναμη αγορά, προσφέροντας στους
ιδιώτες παραπάνω από το 40 % των θέσεων
στη διοίκηση. Δεν είναι τυχαίες οι αυξημέ-
νες αρμοδιότητες που αποκτούσε ο Πρύτα-
νης, σε σχέση με την προηγούμενη επίσης
“βαρονική” ισχύ της συγκλήτου.
Απέναντι σε αυτό το “πανεπιστήμιο επιχεί-
ρηση” όπως το περιγράφουν οι Ιταλοί φοι-
τητές οι κινητοποιήσεις ήταν αναμενόμενες.
Αρχής γενομένης από το καλοκαίρι του
2010 και με κορύφωση τον Δεκέμβριο, ένα
πολύμορφο φοιτητικό ποτάμι κυριάρχησε
στις πόλεις της Ιταλίας. Ξεκινώντας από κα-
ταλήψεις πανεπιστημίων και συγκλήτων οι
φοιτητές δημιούργησαν κέντρα αγώνα και
συνεχούς διαλόγου, εμβάθυναν την πραγ-
ματική δημοκρατία μέσω των συνελεύσεων
τους, έστησαν πανεθνικό συντονισμό των
συνελεύσεων με αιρετούς και ανακλητούς
εκπροσώπους. Ακολούθησαν πανιταλικές
πορείες και αποκλεισμοί των ιστορικών κέ-
ντρων πόλεων όπως η Ρώμη, η Βενετία, η
Σιένα, η Πίζα κ.α.
Μαζί ήρθαν οι καταλήψεις των ιταλικών
ιστορικών μνημείων. Και ο δρόμος έφερε
μαζί του και το περίφημο πια “Μπλοκ του
βιβλίου”. Κρατώντας ασπίδες όπου αναγρά-
φονται τίτλοι βιβλίων, από την Πολιτεία του
Πλάτωνα και το Δεκαήμερο του Βοκάκιου,
ως τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες και το Q
(Εκκλησιαστή) της συγγραφικής κολεκτί-
βας Luther Blisset, οι φοιτητές προσπάθη-
σαν να σπάσουν τις αστυνομικές κόκκινες
ζώνες και να φτάσουν στο κοινοβούλιο της
Ρώμης, συμπυκνώνοντας σε μια κίνηση την
ουσία του αγώνα τους. “Ο πολιτισμός μας
σας φέρνει φόβο” ήταν το σύνθημα που
σηματοδότησε την σύνδεση του πανεπιστη-
μίου με την πανανθρώπινη γνώση και χει-
ραφέτηση.
αναιρέσεις
Χιλή: Εκπαίδευση ελεύθερη,
αξιοπρεπής, δωρεάν
Μέσα σε τρεις λέξεις συμπυκνώνεται ένα
μεγαλειώδες φοιτητικό κίνημα, διάρκειας
πολλών μηνών, που ανυψώνει υπερήφανα
στους ώμους του ολόκληρη την χιλιανή κοι-
νωνία. Εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητές δια-
δηλώνουν από την άνοιξη του 2011 στους
δρόμους των μεγάλων πόλεων της χώρας,
για να τους ακολουθήσουν από τον Αύγου-
στο και τα εργατικά συνδικάτα πραγματοποι-
ώντας την ουσιαστική σύνδεση παιδείας και
εργασίας.
Στο πλάι τους και πανεπιστημιακοί, καθη-
γητές μέσης εκπαίδευσης, σύλλογοι γονέ-
ων. Σε μία χώρα που ο κατώτερος μισθός
καθορίζεται στα 182.000 πέσος (λιγότε-
ρα από 300 ευρώ) και ο μέσος μισθός στα
512.000 πέσος (λιγότερα από 800 ευρώ),
οι νέοι (και οι οικογένειές τους) ξοδεύουν
μεταξύ 170.000 και 400.000 πέσος (με-
ταξύ 250 και 600 ευρώ) ανά μήνα για να
παρακολουθήσουν έναν πανεπιστημιακό
κύκλο μαθημάτων. Κατά συνέπεια, το 70%
των φοιτητών χρωστούν, και το 65% των
πιο φτωχών διακόπτουν τις σπουδές τους
για οικονομικούς λόγους. Όντας σπάνια
το 1973, τώρα τα ιδιωτικά σχολεία συγκε-
ντρώνουν πλέον το 60% των μαθητών στην
πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευ-
2
ση. Λιγότερο από το 25% του εκπαιδευτικού
συστήματος είναι χρηματοδοτούμενο από το
κράτος, οι προϋπολογισμοί των ιδρυμάτων
εξαρτώνται, τουλάχιστον, στο 75% των κα-
ταβολών για εγγραφές. Επιπλέον, το κράτος
της Χιλής δεν διαθέτει παρά μόνο το 4,4%
του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος του
3
7
στην παιδεία. Στον τομέα των πανεπιστημί-
ων δεν υπάρχει στη χώρα κανένα δημόσιο
και δωρεάν ίδρυμα. Ποτέ, από το τέλος της
δικτατορίας, το 1990, η χώρα δεν είχε γνω-
ρίσει τόσο σημαντικές κινητοποιήσεις.
Ποτέ, από το 1956, και μετά και τη μαθη-
τική επανάσταση των “πιγκουίνων” το 2006,
μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση δεν
βρέθηκε αντιμέτωπη με τέτοια λαϊκή δυσα-
ρέσκεια. Φοιτητικές απεργίες, καταλήψεις
πανεπιστημίων και σχολείων, μεγάλες εκ-
δηλώσεις διαμαρτυρίας κάθε μορφής σε
κεντρικές πλατείες, καταλήψεις τηλεοπτι-
Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
κών καναλιών και γραφείων κομμάτων,
τεράστιες πορείες που οριακά αγγίζουν την
εξέγερση, μαθητές λυκείων που πραγματο-
ποιούν μέχρι και απεργίες πείνας, φοιτητές
που εισβάλουν στο χιλιανό κογκρέσο, μια
κυβέρνηση που στριμωγμένη καταλήγει
στη χρήση του μέτρου της επιστράτευσης
των φοιτητών και ένας νεκρός είναι οι λέ-
ξεις που δεν μπορούν να περιγράψουν στο
ελάχιστο το μεγαλείο ενός κινήματος που
γράφει ιστορία και διεκδικεί ουσιαστικά μια
άλλη κοινωνία. «Θα πέσει, θα πέσει, η παι-
δεία του Πινοτσέτ!» ■
 Α
ρχές Σεπτέμβρη οι φοιτητές, στη βάση
Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια
των αποφάσεων των τελευταίων Γε-
νικών Συνελεύσεών τους, απαιτούν
και πετυχαίνουν αναβολή των εξεταστικών
προκειμένου να συνεδριάσουν και να ορ-
γανώσουν τον αγώνα τους. Δεν υπάρχει
αμηχανία, μόνο αποφασιστικότητα για την
κορύφωση του κινήματος για τη ρήξη και
την ανατροπή αυτής της αντιλαϊκής πολιτι-
κής και των εκπροσώπων της. Αμέσως 300
και πλέον σχολές τελούν υπό κατάληψη,
μαζικότατες Γ.Σ. διαδέχονται η μία την άλλη,
και δυναμικές πορείες παίρνουν τη θέση της
εξεταστικής ενώ η κυβέρνηση αναγκάζεται
να επιστρατεύσει κάθε μέσο για να εδραιώ-
σει τις μεταρρυθμίσεις. Μετά τη χωρίς τέλος
προπαγάνδα απαξίωσης και δυσφήμισης των
φοιτητών, καθηγητών και της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης, έρχονται οι αλλεπάλληλες
απειλές για χαμένα εξάμηνα και εξεταστι-
κές, κόψιμο της χρηματοδότησης και απαγό-
ρευση έκδοσης πτυχίων σε όσες σχολές δεν
εφαρμόζουν το νόμο πλαίσιο. Το μειοψηφικό
αντιδραστικό μπλοκ των μελών ΔΕΠ συσπει-
ρώνεται, με την ΠΟΣΔΕΠ να χαιρετίζει το νέο
νόμο και να ζητά την άμεση εφαρμογή του.
Ταυτόχρονα, εντέχνως χτίζεται μια συμμαχία
σιωπής από τα ΜΜΕ, που όχι μόνο δε δίνουν
λόγο στους αγωνιζόμενους φοιτητές αλλά
υπερτονίζουν τη στάση των κυβερνητικών
φερέφωνων ΔΑΠ, ΠΑΣΠ. Προβάλλουν ως
πλειοψηφικό ρεύμα αυτό της “ανοικτής σχο-
λής” και τις θέσεις των παραπάνω παρατά-
ξεων ως κυρίαρχες μέσα στους συλλόγους.
Ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της φίμωσης
είναι η εντολή του πρωθυπουργού στην ΕΡΤ
να μην προβάλλουν ούτε ένα λεπτό από τις
8
δηλώσεις των φοιτητών, που διεκδίκησαν
να ακουστούν μέσα από το δελτίο ειδήσεων
της ΝΕΤ. Το ξέρουν όμως και οι ίδιοι ότι οι
μέρες τους είναι μετρημένες.
Δίνοντας πνοή σε όλα
τα αγωνιζόμενα κομμάτια
Το φοιτητικό κίνημα έδωσε επιπλέον
ώθηση στο τσουνάμι των κινητοποιήσεων
όλης της κοινωνίας. Μόρφωσε τους φοιτη-
τές στον αγώνα και ανέδειξε ως μονόδρο-
μο την ενίσχυση των αμεσοδημοκρατικών
συλλογικών οργάνων του. Πραγματικός
πολιτικός διάλογος άρχισε να εξελίσσεται
στις Γ.Σ., περιθωριοποιώντας τις λογικές
που τις απαξίωναν. Αναδείχθηκαν, έτσι σε
κινητήριο δύναμη του αγώνα και έδωσαν
πνοή και ρόλο στις συντονιστικές επιτροπές
κατάληψης. Το Συντονιστικό των Γενικών
Συνελεύσεων και Καταλήψεων, ξεπερνώ-
Τι και αν προσπαθούσε η
Διαμαντοπούλου, έναν ολόκληρο
χρόνο, να καταθέσει προς ψήφιση
στη Βουλή το νομοσχέδιο για τα
πανεπιστήμια. Οι φοιτητές και η
πανεπιστημιακή κοινότητα έκαναν
εμφανείς τις προθέσεις τους απ'
την αρχή: και μόνο η σκέψη για
κατάθεση αποτελεί casus belli. Το
έπιασε το νόημα η υπουργός και
πετώντας τη μάσκα του διαλόγου
και της δημοκρατίας κατέθεσε
το νομοσχέδιο προς ψήφιση 24
Αυγούστου, παίζοντας παράλληλα
και το τελευταίο της χαρτί, την
κοινοβουλευτική συναίνεση των
250 αυλικών της Ε.Ε και του ΔΝΤ. Κι
έτσι ξεκινάει κι η ιστορία μας…
Z Του Παναγιώτη σιούλα
ως εδώ...
τώρα μιλάνε
οι φοιτητές
μαζί με όλη
την κοινωνία
ντας τις αντιφάσεις του, συγκροτήθηκε σε
πιο δημοκρατική βάση και κατάφερε να απο-
τυπώσει στις αποφάσεις του το σύνολο των
αιτημάτων των συλλόγων που συμμετείχαν
σε αυτό και να τους συντονίσει σε έναν ενιαίο
σχεδιασμό (στη βάση αυτών πραγματοποι-
ήθηκαν η παρέμβαση στη ΝΕΤ, η κατάληψη
του υπουργείου Παιδείας και μια σειρά εξω-
στρεφών δράσεων στο κέντρο της Αθήνας).
Αποτέλεσε σημείο αναφοράς μέσα στις σχο-
λές και εφαλτήριο της κοινωνικοποίησης
του φοιτητικού κινήματος και της σύνδεσης
του με το εργατικό κίνημα.
Μέσα σε αυτές τις 5 εβδομάδες καταλή-
ψεων συγκροτήθηκε αρραγές μέτωπο ενα-
ντίωσης στην πολιτική της Tρόικας, τόσο
μέσα στους φοιτητικούς συλλόγους όσο
και σε όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα.
Εδραιώθηκε η καθολική άρνηση στην εφαρ-
μογή του νόμου και η άμεση απαίτηση για την
ανατροπή του. Κάηκε το χαρτί της συμμαχίας
ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ, Ντόρας από τη φωτιά
του κοινού αγώνα εργαζομένων και νεολαί-
ας που με μια φωνή ζητούν την πτώση της
κυβέρνησης των τραπεζιτών και των επιχει-
ρηματιών, της χούντας που μαζί με την Ε.Ε.
και το ΔΝΤ έχουν επιβάλλει. Είναι ξεκάθαρο
ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας
θέτει τον εαυτό του όχι μόνο αλληλέγγυο
αλλά και απόλυτα δεμένο με τον αγώνα των
φοιτητών. Τροφοδοτείται από αυτόν για να
οργανώσει τις δικές του κινητοποιήσεις, τον
ενισχύει και απαιτεί τη συνέχισή του. Οι κα-
ταλήψεις πλέον έχουν εξαπλωθεί παντού,
στα σχολεία από τους μαθητές, στα υπουρ-
γεία από τους εργαζομένους, στις πλατείες
απ' όλους μαζί, αποδεικνύοντας ότι αυτή η
κοινωνική κινητικότητα δεν βασίζεται μόνο
στην αγανάκτηση, άλλα στην θέληση για ένα
άλλο παρόν, ένα άλλο μέλλον.
Είναι ξεκάθαρα τώρα τα δύο στρατόπεδα
μέσα στην κοινωνία και το δίλημμα μπαίνει
με μεγαλύτερη σαφήνεια από ποτέ: ή στρα-
τεύεσαι με την πάλη για την ανατροπή τους, ή
συναινείς στο γκρέμισμα και την ισοπέδωση
της ζωής σου. Έτσι κι αλλιώς, οι σελίδες της
ιστορίας δεν έχουν ακόμα γραφεί και από ότι
φαίνεται εργαζόμενοι, άνεργοι φοιτητές και
μαθητές είναι αποφασισμένοι να τη γράψουν
με το μελάνι των αγώνων τους. ■

Z Του Δημήτρη Φάκαλη
Όταν ο χρόνος κυλάει αντίστροφα
και η ιστορία γράφεται προς τα πίσω
Ό
λοι μας έχουμε ακούσει από ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας
για το πόσο δύσκολο ήταν κάποιος να μορφωθεί, να βρει δου-
λειά, να διασκεδάσει, να αντισταθεί και να παλέψει για το μέλλον
του από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι και τα χρόνια της «αλλα-
γής» του ΠΑΣΟΚ, όπου «όλα άλλαξαν». Δωρεάν παιδεία δεν υπήρχε,
δουλειές επίσης. Για διασκέδαση δεν το συζητάμε καθώς τα μεροκά-
ματα ήταν φτηνά και τα λεφτά λίγα. Από την άλλη, όποιος τολμούσε να
σκεφτεί (πόσο μάλλον να αντισταθεί) ενάντια σε αυτήν την κατάσταση
έπεφτε πάνω στο βούρδουλα του μετεμφυλιακού ελληνικού κράτους,
της χούντας, των κυβερνήσεων Καραμανλή.
Ευτυχώς, όλα άλλαξαν προς το καλύτερο! Στην Ελλάδα σήμερα, η
νεολαία μπορεί να μορφωθεί δωρεάν, να βρει εύκολα δουλειά, να δι-
ασκεδάσει σε χώρους που προάγουν την τέχνη και τον πολιτισμό γενι-
κότερα, να διεκδικήσει τα δίκια της χωρίς να φοβάται. Είμαστε τυχεροί
που ζούμε σε μια τέτοια εποχή, που έχουμε «όλα τα καλά του θεού»,
που το μέλλον είναι μπροστά μας. Είμαστε τυχεροί που μπορούμε να
εκφράσουμε τη γνώμη μας σε μια αληθινή δημοκρατία, όπως αυτή που
βιώνουμε σήμερα.
Μέρες «πραγματικής δημοκρατίας»
Μόνο που η Ελλάδα του Μνημονίου δεν μοιάζει καθόλου με τον
τόπο που περιγράφεται παραπάνω. Το παρόν είναι ζοφερό και το μέλ-
λον προδιαγράφεται ακόμα χειρότερο. Στο όνομα της ανάκαμψης της
Ελληνικής και Ευρωπαϊκής οικονομίας μια ολόκληρη γενιά μοιάζει να
μην έχει μέλλον. Τα παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά και απανωτά.
Καμία κρατική δαπάνη δεν επενδύεται για χάρη της μόρφωσης, της
δουλειάς, της ζωής της νεολαίας. Ακόμα και αυτά που θεωρούσαμε
δεδομένα μερικά χρόνια πριν, σήμερα τείνουν να εκλείψουν.
Αλλά για να δούμε μερικά παραδείγματα. Ας πάρουμε υπ’ όψιν μας
ένα παιδί που πηγαίνει σχολείο. Αν είναι πολύ «τυχερό» ίσως το σχο-
λείο του δεν έχει κενά σε διδακτικό προσωπικό. Ίσως μπορέσει να δια-
βάσει τα μαθήματά του μέσα από φωτοτυπίες (αν υπάρχει φωτοτυπικό
στο σχολείο του). Ίσως καταφέρει να μάθει κάποια ξένη γλώσσα (αν
οι γονείς του έχουν χρήματα να το στείλουν φροντιστήριο). Ίσως μπο-
ρεί να ασχοληθεί με τον αθλητισμό (εάν υπάρχει κάποιος ελεύθερος
χώρος κι αν δεν υπάρχει κάποιο χρεοκοπημένο σωματείο στη γειτονιά
του, μιας και οι επιδοτήσεις από κρατικούς οργανισμούς πηγαίνουν πια
όλες στις «φτωχές» ΚΑΕ και ΠΑΕ). Ίσως καταφέρει να ασχοληθεί με
τη μουσική ή με κάποια άλλη τέχνη (εάν υπάρχει κάποιος δημοτικός
οργανισμός κάπου κοντά γιατί τώρα με τον Καλλικράτη κι αυτοί σιγά
σιγά κλείνουν γιατί θεωρούνται περιττά έξοδα).
Ίσως μετά από όλα αυτά (και πάλι υπό την προϋπόθεση ότι οι γονείς
του έχουν χρήματα να ξαναπάει φροντιστήριο) καταφέρει να περάσει
1. Παραφράζοντας τη φράση του Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Στο σχολείο του εγκλήματος, τα μαθήματα της αδυναμίας, της αμνησίας και της παραίτησης είναι υπο-
χρεωτικά», από το βιβλίο του Ένας κόσμος ανάποδα.
Στην κοινωνία του σύγχρονου σκοταδισμού
τα μαθήματα της αδικίας, της υποκουλτούρας
και της παραίτησης είναι υποχρεωτικά1
αναιρέσεις
σε κάποιο τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Ίσως είναι τυχερό και
επιτύχει σε σχολή κοντά στο σπίτι του, καθώς δύσκολα πια μπορεί μια
οικογένεια να ανταπεξέλθει στα έξοδα που προκύπτουν από την υπο-
τιθέμενη «δωρεάν» σίτιση και στέγαση. Ίσως καταφέρει να πάρει και
2
πτυχίο. Ίσως βρει και δουλειά. Ίσως βγάζει από τη δουλειά αρκετά λε-
φτά ώστε να ζει αξιοπρεπώς. Με την προϋπόθεση ότι έχει λεφτά ίσως
μπορεί να πάει μια βόλτα για να διασκεδάσει, ίσως μπορεί να πάει και
κινηματογράφο (βλέποντας κάποια ξένη ταινία καθώς λεφτά για ελλη-
νικές δεν υπάρχουν παρά μόνο για σκουπίδια), πληρώνοντας το ακριβό
αντίτιμο του εισιτηρίου του. Αλλά και σπίτι να κάτσει ευτυχώς υπάρχει
και η τηλεόραση, στην οποία εάν του αρέσουν τα ξενύχτια, ίσως βρει
5
κάποιο πρόγραμμα που να αξίζει στις τρεις τα ξημερώματα.
Ναι, αλλά είναι «τυχερός» γιατί ζει σε μια πραγματική δημοκρατία.
Μπορεί να παλέψει για τις ανάγκες και τα δικαιώματά του. Η φωνή του
και τα θέλω του ακούγονται. Ευτυχώς, δεν ζήσαμε χούντα!
Αλλά εάν δεν είναι από τους «τυχερούς» και δεν έχει κάποιο ή κα-
νένα από «όλα τα καλά του θεού»; Εάν δεν μπορεί να μορφωθεί; Εάν
δεν μπορεί να βρει δουλειά σε μια χώρα που σχεδόν οι μισοί νέοι είναι
άνεργοι; Εάν δεν μπορεί να διασκεδάσει γιατί δεν έχει χρήματα και έχει
πήξει σε χαζά τούρκικα σήριαλ και σε blockbuster σκουπίδια του Χό-
λυγουντ; Εάν τον αθλητισμό και την κρατική χρηματοδότηση τη λυμαί-
νονται λαμόγια τύπου Μάκη και Μπέου; Εάν ζει σε μια πραγματικότητα
όπου οι απεργίες κρίνονται παράνομες, στις πορείες υπάρχουν χωρίς
λόγο χιλιάδες πάνοπλοι αστυνομικοί που βαρούν στο ψαχνό χωρίς
λόγο, στις καταλήψεις επεμβαίνουν εισαγγελείς;
Ε τότε ζει στην Ελλάδα του 2011. Στην Ελλάδα του μνημονίου. Στην
Ελλάδα που μοιάζει πολύ με αυτήν της δεκαετίας του ‘60. Την Ελλά-
δα, της μόρφωσης για τους έχοντες και κατέχοντες, της φτώχειας, της
ανεργίας, της ξενιτιάς. Άλλωστε και τα επίθετα των πολιτικών «αρχό-
ντων» είναι ίδια με αυτά του ’60. Όλα, για το σύστημα, βαίνουν καλώς.
Το πλάνο προώθησης του σύγχρονου σκοταδισμού είναι επιτυχημένο.
Ακόμα ένας πολίτης χωρίς μόρφωση, κριτική σκέψη, πνευματική καλ-
λιέργεια, χωρίς διάθεση αντίστασης έχει δημιουργηθεί.
Για ένα μέλλον χωρίς “ίσως”
Η νεολαία στο σήμερα, όμως, δείχνει να αντιστέκεται. Η νεολαία των
πλατειών, της μαζικής συμμετοχής στους εργατικούς αγώνες, των
φοιτητικών και μαθητικών κινητοποιήσεων, του νέου ανατρεπτικού
πολιτιστικού προτύπου, της πρωτοπόρας και σύγχρονης καλλιτεχνικής
δημιουργίας είναι εδώ! Παλεύει για να καταργηθούν τα “ίσως” και τα
νεολαία
“εάν” και ξέρει ότι υπάρχει και άλλος δρόμος από αυτόν που θέλει να
μας πάει στην πιο σκοτεινή πλευρά του παρελθόντος. Το μέλλον μας
ανήκει και θα το κερδίσουμε! ■

Και οι τοίχοι έχουν …στόματα
Σπρέι vs γκλοπ
Ένα σπρέι, ένα κομμένο χαρτόνι ή/ πλαστικοποιημένη
φωτοτυπία ή/ ακτινογραφία (stencil)   και ένα κοπίδι.
Κουβαλώντας αυτά τα σύνεργα κυκλοφορούν δύο
– δύο τα βράδια στα «ύποπτα» στενά της πόλης.  Με
ευέλικτες κινήσεις βγάζουν τo stencil, κοιτάζουν δεξιά
αριστερά, ο ένας κρατάει το χαρτόνι, ο άλλος περνά-
ει στα γρήγορα το σπρέι και χάνονται μέσα στη νύχτα
χωρίς δεύτερη ματιά (ίσως την
επόμενη να ξαναπεράσουν για
να δουν / φωτογραφήσουν το
«δημιούργημα» τους).
T
o stencil, που αποτελεί ένα εί-
δος της «τέχνης του δρόμου»
/street art, έκανε δυναμικά
την εμφάνιση του στη Δύση στα
zeros, με πιο δημοφιλή εκπρόσω-
πο το Banksy.  Τα τελευταία χρόνια
τα… παιδιά του Banksy,  έχουν αρχίσει να
αφήνουν τα… ίχνη τους και στην αθηναϊκή
μητρόπολη. «Τα πρώτα stencil στο κέντρο
της Αθήνας τα είδα το 2003-2004. Έγρα-
φαν ‘’ο χαμένος τα παίρνει όλα’’, διαφημί-
ζοντας προφανώς την ομώνυμη ταινία» μας
πληροφορεί ο Mapet, ο οποίος   «χτυπάει»
stencil από το 2006, υπογράφοντας με αυτό
το όνομα.
         
«Καθαροί τοίχοι λερές
συνειδήσεις»
Το stencil   (όπως και τα άλλα είδη της
street art) αποτελεί μια παρέμβαση στο δη-
μόσιο χώρο.  Οι γκρίζοι τοίχοι της πόλης απο-
κτούν χρώμα και φωνή. Στέλνουν μηνύματα σε
άγνωστους παραλήπτες. Τα stencil  βγάζουν τη
γλώσσα σε μια εξωραϊσμένη, πλήρως εμπορευ-
ματοποιημένη (και τελευταίως στρατικοποιημέ-
νη) εικόνα της πόλης, όπου η διαφήμιση μονο-
πωλεί τεράστιες επιφάνειες και αιχμαλωτίζει το
βλέμμα. «Το να ‘’βάφεις’’ ένα τοίχο στο δρόμο,
ιδιαίτερα με ένα πολιτικό stencil, είναι σαν να
βρίσκεσαι σε πόλεμο με τη διαφήμιση, το τσι-
μέντο, την ‘’κοινή λογική’’ των ΜΜΕ. Είναι μια
προσπάθεια να διεκδικήσεις και να επανοικει-
οποιηθείς το δημόσιο χώρο» υποστηρίζει ο
συνομιλητής μας. Μάλιστα οι στενσιλάδες σε
αυτό τον «πόλεμο» πολλές φορές χρησιμο-
ποιούν τα ίδια μέσα με αυτά του εχθρού τους
(καθώς είναι αρκετά διαδεδομένη η χρήση
logo, σημάτων εταιρειών, διαφημιστικών
συμβόλων κλπ.) διαστρέφοντας φυσικά το
αρχικό τους νόημα.  τίποτα. Εμβρόντητοι τελειώνουμε το stencil και
Ο τοίχος είχε τη δική του ιστορία
Από τη γερμανική κατοχή ως την εξέγερση του
Πολυτεχνείου και τον Δεκέμβρη του ’08, η εκδήλω-
ση της κοινωνικής διαμαρτυρία στους τοίχους της
Αθήνας, αποτελούσε και αποτελεί ένα διαρκές φαι-
νόμενο στην ιστορία της πόλης. Η «παράδοση» αυτή,
Z Της Νατάσας Κεφαλληνού
των πολιτικών συνθημάτων στους τοίχους, φαίνεται να έχει επη-
ρεάσει και τους δημιουργούς του stencil, οι οποίοι εκφράζουν
μέσω των εικονικών τους μηνυμάτων: κοινωνικές ευαισθησίες,
πολιτικές θέσεις και απόψεις, αιχμηρή  κριτική στην κοινωνία του
θεάματος κ.λπ. «Τα περισσότερα stencil στην Αθήνα είναι πολι-
τικά» λέει o Mapet (χωρίς να ξεχνάει βέβαια και το θιασώτη της
Μαντόνα, που έχει απεικονίσει τη φιγούρα της -σε όλα τα στάδια
της καριέρας της- σε κάθε δρόμο του κέντρου).  
 «Η τέχνη και η πολιτική είναι άρρηκτα δεμένες στα stencil, τα
οποία χρησιμοποιούνται και ως ένα είδος προπαγάν-
δας. Το πλεονέκτημα τους είναι ότι η
μορφή που επιλέγεις  -η εικόνα και ει-
δικά η γραμματοσειρά- κάνει το μήνυμα
πιο ευανάγνωστο, πιο πιασάρικο από ότι
ένα απλό σύνθημα» μας εξηγεί, που υπο-
στηρίζει ότι το stencil αποτελεί βασικό
εργαλείο των κοινωνικών κινημάτων,
ιδιαιτέρα των νεολαιίστικων. Άλλωστε
«τα περισσότερα stencil  προκύπτουν από
ανθρώπους που συμμετέχουν στα κινή-
ματα και εμπνέονται από αυτά» συνεχίζει,
ενώ μας υπενθυμίζει τη χαρακτηριστική
εικόνα των διαδηλωτών που κινούνται πα-
ραπλεύρως των πορειών κάνοντας stencil. Πλέον
και πολιτικές συλλογικότητες χρησιμοποιούν τα
stencil για τη διάχυση των ιδεών τους, αντί για πιο
παραδοσιακούς τρόπους.
Φυσικά το stencil δεν είναι απλά μια «ξερή»
πολιτική δήλωση, καθώς φλερτάρει ξεκάθαρα
και με την καλλιτεχνική έκφραση.
Σπρέι vs γκλοπ
«Οι μπάτσοι είναι παντού αλλά ο έρωτας μας
κάνει αόρατους» γράφει ένα stencil που κοιτώ
καθημερινά, ενώ προσπερνώ κρυφογελώντας
τη διμοιρία των ΜΑΤ στη γωνία του δρόμου.
Οι καλλιτέχνες του δρόμου συχνά πυκνά ήρ-
θαν αντιμέτωποι με τα γκλοπ της καταστολής,
λόγω της δράσης τους. Υπό αυτές τις συνθή-
κες το stencil είχε δύο πλεονεκτήματα που
ώθησαν στη διάδοση του: Η ταχύτητα διεκπε-
ραίωσης και η ασφάλεια του δημιουργού – από
τις επιθέσεις της καταστολής. «Στην Αθήνα οι
μπάτσοι δεν μας πολυκυνηγάνε. Δεν ισχύει βέ-
βαια το ίδιο σε άλλες χώρες, όπως την Αγγλία.
Το πιθανότερο είναι ότι εδώ οι αστυνομικοί
δεν καταλαβαίνουν τι κάνουμε» αναφέρει ο
συνομιλητής μας και αφηγείται το παρακάτω
περιστατικό: «Ένα βράδυ στην Αθηνάς μαζί με
ένα από τα μέλη της ομάδας politicalzoo βά-
φουμε ένα stencil. Ένα περιπολικό και δύο μη-
χανάκια ΔΙΑΣ σταματούν μπροστά μας και μας
πιάνουν στα πράσα. Κατεβάζουν το παράθυρο
και μας ρωτούν αν είδαμε κανένα να τρέχει.
Απαντάμε όχι, και φεύγουν χωρίς να μας πουν
φεύγουμε, έχοντας σκάσει στα γέλια».
  Γεμάτη περιέργεια περνώ την επόμενη από
την Αθηνάς να δω τι άφησαν πίσω τους: ένας
ελέφαντας με την επιγραφή police και ένα πιστόλι
ανά προβοσκίδας αντικριστά με έναν ακόμη ελέ-
φαντας που σηκώνει την προβοσκίδα ψηλά,  ενώ
ερωτηματικά ξεπετάγονται γύρω του.
Σπρέι vs γκλοπ σημειώσατε 1.  ■
 Grassroots κόμικς

αναιρέσεις
Τ
ο κόμικ είναι μία κατεξοχήν λαϊκή μορφή τέχνης, καθώς η μεγάλη πλειοψηφία των κό-
μικ σχεδιάζονται για το πολύ ευρύ αναγνωστικό κοινό. Πολύ συχνά επίσης το κόμικ, σε
μορφή στριπ ή και μεγαλύτερα έργα, έχει χρησιμοποιηθεί για να μεταδώσει πολιτικά
μηνύματα σε μαζικό επίπεδο. Μπορεί όμως το κόμικ να λειτουργήσει ως μέσο έκφρασης
του ίδιου του λαού; Στο ερώτημα αυτό έρχεται να απαντήσει η World Comic India (WCI) και
η πρωτοβουλία των Grassroots comic, που με την πιο απλή φόρμα και τα πιο απλά μέσα,
διδάσκουν σε τοπικές κοινότητες να εκφράζονται και να επικοινωνούν με κόμικ.
H WCI (http://www.worldcomicsindia.com/wci.html) περιγράφει τον εαυτό της ως μια κο-
λεκτίβα ακτιβιστών, σχεδιαστών κόμικ, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και φοιτητών που
χρησιμοποιούν το κόμικ για να εκφραστούν. Τα Grassroots κόμικ σχεδιάζονται από κοινούς
ανθρώπους, όχι από καλλιτέχνες, και αντανακλούν τη δική τους αντίληψη της κοινωνικής
πραγματικότητας. Οι άνθρωποι που ζουν μακριά από τα κέντρα της εξουσίας σπάνια μπο-
ρούν να δουν τις φωνές τους να εκφράζονται μέσα από τα κυρίαρχα μέσα. H WCI οργανώ-
νει διάφορα workshops με σκοπό να δυναμώσει αυτές τις φωνές και να τους επιτρέψει να
δημιουργήσουν τις δικές τους εφημερίδες τοίχου.

Grassroots comic από το Πακιστάν

οδηγίες για να φτιάξει
κανείς Grassroots:
Γιατί μόνο χαρτί Α4; Διότι είναι εύκολα
διαθέσιμο, ακόμα και σε απομακρυσμένα
χωρία. Επίσης σχεδόν παντού βρίσκονται

2
φωτοτυπικά μηχανήματα για χαρτί Α4.

Γιατί μόνο τέσσερα καρεδάκια; -Ποιός ο

λόγος για τα 4 καρεδάκια; -Υπάρχουν

7
διάφοροι τρόποι να χρησιμοποιηθεί αυτό το
φορμά ...ένας είναι η αφίσα αλλά μπορεί
εύκολα να μετατραπεί και σε στριπ.

Γιατί μόνο ασπρόμαυρο; Γιατί όχι και

χρώματα; Για να σχεδιάσεις σε ασπρόμαυρο
δεν χρειάζεσαι πολλά μέσα ...και είναι πιο
εύκολο να φωτοτυπήσεις.

Γιατί όχι καλλιτέχνης; Σε τί διαφέρει από ένα

κόμικ σχεδιασμένο από καλλιτέχνη; Οι ντόπιοι
ξέρουν καλύτερα τη κουλτούρα τους, τα
φορέματα, το τοπίο... οι τοπικοί διάλεκτοι και
χιούμορ είναι η δύναμη αυτών των κόμικ.

Δεν μπορώ να σχεδιάσω, πώς λοιπόν να

φτιάξω κόμικ; -Δεν είμαι καλλιτέχνης
αλλά αυτό το σκίτσο το έκανα μόνος μου.
κόμικς

– Αχά! Μια τρόμπα νερού – Χμμμ... αυτό

σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να επικοι-
νωνήσει μέσω του σχεδίου.
 Ίσως να μην επισκεπτόταν την Αλεξάνδρεια αυτή τη φορά. Θα πήγαινε στην πόλη των χαλίφηδων, θα
συγχρωτιζόταν με ποιητές και φιλοσόφους και θα αναζητούσε καινούργια βιβλία στον Οίκο της Σοφίας. Θα
πήγαινε στη Βαγδάτη, την πολιτεία που θα είναι πάντοτε δική μας. Την πολιτεία που δεν θα πέσει ποτέ.
(Ένας Σουλτάνος στο Παλέρμο, 2005)

Η Νύχτα της Τα υπόλοιπα βιβλία

βιβλιοπαρουσίαση

της Πενταλογίας του Ισλάμ

Χρυσής Πεταλούδας Τέσσερα από τα βιβλία της πενταλογίας του
Ισλάμ κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις
Με τη “Νύχτα της Χρυσής Πεταλούδας” (Verso 2010 – Άγρα εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση της Παλμύρας
2011) ο Ταρίκ Αλί κλείνει τον μεγάλο αφηγηματικό κύκλο που Ισμυρίδου και ένα από τις εκδόσεις Άγκυρα
σε μετάφραση του Νέστορα Χούνου:
άνοιξε το 1993 όταν κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο της Πεντα-
➜ Στον Ίσκιο της Ροδιάς (Verso 1993 –
λογίας του Ισλάμ. Γραμμένη παράλληλα με την ανάπτυξη των Άγρα 2002). Η ανακατάληψη του Χαλιφάτου
σύγχρονων σταυροφοριών για τον έλεγχο της μέσης ανατολής της Κόρδοβα, από τον στρατό της Ισαβέλλας
και την ανάπτυξη του φαινομένου της Ισλαμοφοβίας σε Ευ- και του Φερδινάνδου, αποτελεί το θέμα του
ρώπη και ΗΠΑ, η Πενταλογία του Ισλάμ, έδωσε τη δυνατότητα πρώτου βιβλίου της πενταλογίας. Το “αιρε-
στον Ταρίκ Αλί να μιλήσει όχι απλά για τους σπουδαίους πολι- τικό” χαλιφάτο της Κόρδοβα, συνέχεια του
τισμούς που αναπτύχθηκαν στην ιστορία του Ισλάμ αλλά και να οίκου των Ομεϊάδων, ήταν ένας πραγμα-
απαντήσει στο ιδεολόγημα του πολέμου των πολιτισμών, από τικός φάρος της επιστήμης και της τέχνης
την σκοπιά του μαρξιστικού ουμανισμού. του μεσαιωνικού κόσμου. Σε μεγάλο βαθμό
Η πλοκή του βιβλίου περιδυνίζεται ανάμεσα σε τρείς εποχές. παραδόθηκε στα Χριστιανικά στρατεύματα
Η πρώτη είναι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και αφορά την λόγω των εσωτερικών φεουδαλικών συ-
ιστορία της οικογένειας του Ντου Γενξιού, πρόγονου την Γίντι, γκρούσεων αλλά και της απροθυμίας των
της Χρυσής Πεταλούδας, ο οποίος ηγήθηκε της εξέγερσης των κινέζων μουσουλ- πιο συντηρητικών ισλαμικών κρατών της
μάνων στο Γιουνάν τον 19ο αιώνα και κυβέρνησε για περίπου 10 χρόνια ως Σουλ- Αφρικής να προσφέρουν βοήθεια. Η βιβλι-
τάνος Σουλεϊμάν. Η οικογενειακή ιστορία του Γενξιού, ως ιστορική νουβέλα, δένει οθήκη της Κόρδοβα, με την καταστροφή της
την “Νύχτα” με τα υπόλοιπα βιβλία της πενταλογίας. Οι άλλες δύο εποχές στις οποίες οποίας ξεκινάει ο Ίσκιος της Ροδιάς, είναι
διαδραματίζεται η πλοκή είναι η Λαχώρη της δεκαετίας του 60 -λίγα χρόνια μετά την ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα στην ιστο-
ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, όταν ακόμα για το Πακιστάν ρία του ανθρώπινου πολιτισμού.
➜ Το Βιβλίο του Σαλαντίν (Verso 1999 –
προοιωνίζονταν ένα μέλλον ευημερίας- και η σημερινή εποχή στο Λονδίνο, το Ισλα-
Άγκυρα 2001). Ο κούρδος στην καταγωγή
μαμπάντ -του κατεστραμμένου σήμερα Πακιστάν- το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη της επο-
Σαλαντίν καταφέρνει να ενώσει τον αλλη-
χής του Τζωρτζ Μπους. Το βιβλίο είναι στην ουσία η μυθιστορηματική αυτοβιογραφία λοσπαρασσόμενο μουσουλμανικό κόσμο
του Ταρίκ Αλί, μια κατάθεση των ατομικών και των συλλογικών του προσδιορισμών: και να ελευθερώσει την Ιερουσαλήμ από
του αριστερού διανοούμενου στο Λονδίνο, του επαναστάτη μαρξιστή φοιτητή στη Λα- τους Σταυροφόρους, θέτοντας τις βάσεις για
χώρη, του πολιτικού πρόσφυγα, του καλλιτέχνη. την ελεύθερη άσκηση των τριών μονοθε-
Ο Ντάρα, που είναι η προφανώς ενσάρκωση του ίδιου του συγγραφέα, αναλαμβάνει ϊστικών θρησκειών που έχουν κοινή βάση
ως εκπλήρωση μιας παλιάς υπόσχεσης να γράψει τη βιογραφία του Αφλατούν (Πλά- στην Εβραϊκή μυθολογία.
τωνα), ενός ιδιοφυούς και αντισυμβατικού νέου που είχε ενταχθεί στη φοιτητική παρέα ➜ Η Πέτρινη Γυναίκα (Verso 2001 – Άγρα
του Ντάρα στη Λαχώρη, για να εξελιχτεί στη συνέχεια σε έναν σημαντικό αλλά εκτός 2003). Ο “μεγάλος ασθενής”, η Οθωμανική
των κυκλωμάτων ζωγράφο. Η Χρυσή Πεταλούδα, ο νεανικός έρωτας του Ντάρα έχει Αυτοκρατορία, που υπήρξε η μακροβιότε-
παντρευτεί ένα άλλο μέλος της φοιτητικής παρέας, ο οποίος έχει ενσωματωθεί στο ρη κρατική οντότητα στον Ισλαμικό κόσμο,
σύστημα φτάνοντας στο σημείο να γίνει μέλλος του Ρεπουμπλικανικού κόμματος των καταρρέει μη μπορώντας πια να διατηρή-
ΗΠΑ και να σώσει τη ζωή του Ντόναλντ Ραμσφελντ ως χειρούργος. σει της φεουδαρχικές της δομές. Η αντικα-
Εκτός όμως από τον χαρακτήρα του Ντάρα και αυτός του Πλάτωνα μπορεί να ανα- τάσταση της θρησκευτικής με την εθνική
γνωστεί ως το άλτερ έγκο του συγγραφέα. Εάν ο Ντάρα εκφράζει την πορεία ζωής ταυτότητα στον χώρο που συγκροτήθηκε το
που ακολούθησε ο Ταρίκ Αλί, ο Πλάτωνας εκφράζει τους πιο Τουρκικό κράτος, καθώς και τραγωδία των
βαθιούς του προσδιορισμούς και τις ανικανοποίητες επιθυ- ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας,
μίες του. Εκφράζει τις πληγές του από την επέμβαση του αποτελούν το ιστορικό περιβάλλον του βι-
βλίου αυτού.
Βρετανικού ιμπεριαλισμού στη χώρα του και το άγος
➜ Ένας Σουλτάνος στο Παλέρμο (Verso
της ανταλλαγής πληθυσμών, τη σχέση του με την 2005 – Άγρα 2006). Στη Σικελία τον 12ο
ισλαμική πολιτισμική παράδοση του λαού του, και 13ο αιώνα αναπτύχθηκε ένας μοναδι-
την αγάπη του για την γλώσσα των Πουντζάμπι κός πολιτισμός. Ο Σουλτάνος Ρουτζέρι, ο
και την ποίηση που έχει γραφτεί σε αυτήν, την Νορμανδός βασιλιάς της Σικελίας Ρόγηρος
ανάγκη του για καλλιτεχνική έκφραση. ο Β’, δημιούργησε ένα καινοφανές ιστορικά
Αξίζει ιδιαίτερα να αναφερθεί το γεγονός ότι πολιτισμικό περιβάλλον όπου, στα πλαίσια
ενώ στα βιβλία της πενταλογίας που διαδραμα- βέβαια μια ταξικής φεουδαλικής κοινω-
τίζονται στο μεσαίωνα ο πολιτισμός του Ισλάμ νίας, μουσουλμάνοι, χριστιανοί –Λατίνοι
παρουσιάζεται ως προς τη θετική του συμβο- και Βυζαντινοί- και
λή στην ανθρώπινη ιστορία, στα δύο βιβλία εβραίοι μπορούσαν να
που αφορούν τον μοντέρνο κόσμο, και ειδικά συμμετέχουν ισότιμα
στην “Πεταλούδα”, το ζήτημα της θρησκείας στο πολιτικό και κοι-
τοποθετείται στη σύγχρονη του διάσταση, ως νωνικό γίγνεσθαι. Τα
δύναμη σκοταδισμού και καταπίεσης. μοναδικά μνημεία της
Όλη η πλοκή του βιβλίου αλλά και η πορεία του περιόδου του Ρόγη-
ίδιου του συγγραφέα κορυφώνονται μέσα από το ρου και των απογόνων
κύκνειο άσμα του Αφλατούν, έναν πίνακα ζωγρα- του, που σώζονται στο
Παλέρμο και τις γύρω
φικής επικών διαστάσεων μέσα από τον οποίο, ο
περιοχές, δίνουν μια
εβδομηντάχρονος πια Ταρίκ Αλί, καταθέτει στους ανα-
εικόνα του μοναδικού
γνώστες ότι το μεγάλο έργο τέχνης που δημιουργούσε τα -και βραχύβιου- αυτού
τελευταία 20 χρόνια, η Πενταλογία του Ισλάμ, αποτελεί την πολιτισμού.
παρακαταθήκη που θέλει να αφήσει στον κόσμο. ■
 Επαναστάτης Κινηματογραφιστής

αναιρέσεις
Ο συνήθης ύποπτος Jean-Luc Godard βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο
συζητήσεων αρνούμενος να παρευρεθεί στο περσινό φεστιβάλ
των Καννών και δηλώνοντας ότι δεν πηγαίνει σε πανηγύρια όταν
η Ελλάδα περνάει κρίση. Πράξη καθαρά πολιτική και εντελώς
συμβατή με το περιεχόμενο της τελευταίας του ταινίας («Film
Socialisme»), στην οποία μέσα από μια τολμηρή διερεύνηση της
σχέσης ήχου και εικόνας, αναδύεται πλήθος καυστικών μα και
θλιμμένων σχολίων για το δρόμο που βαδίζει η Ευρώπη.

ανυπαρξία κεφαλαίων. Ξεκινώντας από και τα αδιέξοδα που παρουσιάζονται στις

οικονομικής φύσης ζητήματα το νέο αυτό
ρεύμα κινηματογραφιστών, που ονομά-
στηκε Nouvelle Vague, άρχισε να θέτει
τα πάντα υπό αμφισβήτηση και να κάνει
τομές σε σχέση με το παρελθόν, σε ζητή-
ματα αισθητικής και περιεχομένου.
Ο ίδιος ο Godard όρισε τις σημαντικό-
τερες καινοτομίες της Nouvelle Vague,
όπως την κατάργηση της γραμμικής αφή-
γησης, την απόλυτη ελευθερία στο χώρο
και στο χρόνο καθώς και την απευθείας
απεύθυνση του ηθοποιού προς την κάμε-
ρα. Αποφεύγονται επίσης, τα ειδικά εφέ
και το μοντάζ ως μέσο δημιουργίας συγκε-
κριμένων σκέψεων και συναισθημάτων. Ο
Godard χρησιμοποιεί κατά κόρον τα jump
σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Θέτει αιχ-
μηρά ερωτήματα επάνω στο ζήτημα της
βίας, των βασανιστηρίων, του πολέμου,
της εκπόρνευσης και παίζει με τις έννοιες
του «καλού» και του «κακού». Τον απα-
σχολεί ο έρωτας, ο χρόνος και ο θάνατος.
Οι πιο χαρακτηριστικές από τις ταινίες που
κάνει αυτήν την περίοδο είναι το «Με κομ-
μένη την ανάσα», «Ο Μικρός Στρατιώτης»,
το «Ζούσε τη Ζωή της», «Η Περιφρόνηση»
και «Ο Τρελός Πιερό», οι οποίες είναι αρ-
κετά ποιητικές (με υπαρξιακές διαστάσεις)
και δεν προπαγανδίζουν συγκεκριμένες
πολιτικές θέσεις. Απλώς, σκιαγραφούν
το εκάστοτε πρόβλημα και τα όποια συ-
μπεράσματα προκύπτουν οδηγούν σε νέα

cuts, τον ασύγχρονο ήχο και αυθαδιάζει
παίζοντας με τους άξονες, τα racor και τις
κινήσεις της κάμερας. Ανανεώνει με λίγα
λόγια τη γραμματική και το συντακτικό της
κινηματογραφικής γλώσσας.
Ο Godard αυτήν την περίοδο ανατρέπει
κάθε είδους κανόνα που είχε καθιερωθεί
2
ερωτήματα. Μονάχα προς το τέλος αυτής
της περιόδου, το 1967, μας δίνει δύο ταινί-
ες που μας προϊδεάζουν για την μετέπειτα
ιδεολογική ωρίμανσή του. Η μία από αυ-
τές, «Η Κινέζα» είναι ένας καταιγισμός λό-
γου επάνω στην επανάσταση και η άλλη, το
«Weekend» αποτελεί μια σφοδρή επίθεση

από θεωρητικούς και γίνεται ο κατεξοχήν
εκφραστής του μοντερνισμού στον κινη-
ματογράφο. Ο μοντέρνος κινηματογράφος
που εισηγείται ο Godard αντιλαμβάνεται
τον κόσμο ως ενιαίο σύνολο και αρνεί-
ται τον αυθαίρετο κατακερματισμό του.
Σε αντίθεση με τον ακαδημαϊκό κινημα-
τογράφο που αντλεί το υλικό του από τα
εξαιρετικά γεγονότα, ο μοντέρνος κινη-
ματογράφος του Godard επιμένει σε κάθε
ασήμαντη, ευτελή στιγμή. Τα συμβάντα το-
ποθετούνται σε ένα πολυδιάστατο πλέγμα
αιτίων και αποτελεσμάτων χωρίς να προσ-
διορίζονται ρητά οι αιτιακές σχέσεις, κάτι
που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα
όπως τη βιώνουμε στην καθημερινότητα
μέσα από την απλή διαδοχή των γεγονό-
των. Το βίαιο μοντάζ που χρησιμοποιείται
και η διαπλοκή οριζόντιας και κάθετης
αφήγησης ενδεχομένως προκαλεί σύγχυ-
Ρήξη με το κατεστημένο και τον ακαδημα- ση στο μη εξοικειωμένο θεατή και απαιτεί
ϊσμό προσπάθεια για κατανόηση.
Ξετυλίγοντας το κουβάρι της πορείας Παράλληλα με το σπάσιμο της προϋ-
Z Toυ Δημήτρης Κεχρής
9
στο μικροαστισμό.
Στράτευση στην επανάσταση και συνακόλου-
θη σκεπτικιστική στροφή
Μετά το Μάη του ’68, ο Godard τοπο-
θετείται ιδεολογικά με ρητό πλέον τρόπο
στο μαρξισμό και συγκροτεί μια ομάδα
μαοϊκών κινηματογραφιστών, το Dziga
Vertov Group. Οι ταινίες που κάνει αυτή
την περίοδο είναι ξεκάθαρα στρατευμένες
πολιτικά και καταπιάνονται με το θέμα της
ταξικής πάλης με πιο χαρακτηριστική από
αυτές το «Όλα πάνε καλά».
Από το 1980 και μετά ο Godard κάνει
νέα στροφή αφενός στο περιεχόμενο, κα-
θώς βιώνει έντονα ιδεολογικά αδιέξοδα
και εγκαταλείπει το μαοϊσμό και αφετέρου
στη μορφή πειραματιζόμενος με το βίντεο.
Τέχνη για τη τέχνη ή τέχνη για την επανά-
σταση;
Οι ταινίες όλων των περιόδων του
Godard είναι οπτικά δοκίμια και στον προ-

του Godard, επιστρέφουμε στη δεκαετία
του 1950. Στο δρόμο που χάραξε η σκέ-
ψη του πρωτοπόρου θεωρητικού Andre
πάρχουσας φόρμας, ο Godard προκαλεί βληματισμό που εύλογα γεννιέται για το
και σε επίπεδο περιεχομένου. Καταρχάς, αν οι στρατευμένες του ταινίες ή οι περισ-
αρνούμενος να υποβιβαστεί στο ρόλο του σότερο αφηρημένες έχουν μεγαλύτερη
πολιτισμός

Bazin, ο Godard παρέα με μερικούς τολ-
μηρούς κινηματογραφιστές συγκρούε-
ται με το κινηματογραφικό κατεστημένο
της εποχής. Η σύγκρουση αυτή αρχικά
αφορούσε το σύστημα παραγωγής και
διανομής ταινιών και την ανάγκη νέων
δημιουργών να κάνουν ταινίες μέσα στην
παραμυθά, λειτουργεί στην ουσία χωρίς
σενάριο. Το story της κάθε ταινίας του εί-
ναι απλούστατο και αποτελεί μοναχά τον
καμβά επάνω στον οποίο ξεδιπλώνει τις
ανησυχίες του. Οι ταινίες του φέρνουν στο
προσκήνιο προβληματισμούς οι οποίοι
αφορούν τις κοινωνικές συμβάσεις, τους
κώδικες ηθικής, την αλλοτρίωση, καθώς
αξία, την απάντηση μπορούμε να την ανι-
χνεύσουμε σε λόγια που είχε πει ο ίδιος ο
Λένιν πολύ πριν γεννηθεί ο Godard: «Ίσως
είναι αλήθεια… πρέπει κανείς να διαλέ-
ξει ανάμεσα στην ηθική και την αισθητική
αλλά δεν είναι λιγότερο αλήθεια πως ό,τι
και να διαλέξει κανείς θα βρει το άλλο στο
τέρμα του δρόμου». ■
 First we take Manhatan
επικαιρότητα
Από την κατάληψη
της Wall street
στην ελληνική
blogoσφαιρα
Z Της Κατερίνας Σταυρούλα
«Είστε έτοιμοι για μια στιγμή Ταχρίρ;» Αυτό ήταν ένα από τα
πρώτα ερωτήματα. Και όταν πια η κατάληψη της Wall Street
έγινε γεγονός συμπληρώθηκε από τον Ταρίκ Αλί που ξεκίνη-
σε τον χαιρετισμό του λέγοντας: «Μετά την ελπιδοφόρα ταραχή
στο Γουισκόνσιν, να’ναι αυτή η απαρχή ενός αιγυπτιακού καλο-
καιριού στη Νέα Υόρκη».
Όταν πριν από 30 χρόνια ο Leonard Cohen έγραφε το ρεφραίν
που περιέγραφε την «κατάληψη» του Μανχάταν δεν θα μπορού-
σε να το φανταστεί κάπως έτσι. Το ραντεβού είχε δοθεί για τις 17
Σεπτέμβρη. Αναρωτιέσαι εκ των υστέρων, αν όταν δόθηκε το ρα-
ντεβού υπήρχε πέρα από την προσδοκία η παραμικρή πρόβλεψη
των διοργανωτών για το τι θα επακολουθούσε. Κι όχι γιατί δεν
υπάρχουν οι βαθιές αιτίες, αλλά γιατί παρατηρώντας το μέχρι
τότε κοινωνικό τοπίο των ΗΠΑ, ποιος θα περίμενε όταν ξέσπασε
η κρίση, ότι θα γινόταν ποτέ μια κατάληψη στη Wall Street.
Την ίδια ακριβώς απορία περιέγραψε και ο Ιμάνιουελ Βα-
λερστάιν όταν προσπάθησε να προσεγγίσει το παρελθόν του
κινήματος που αυτή τη στιγμή έχει απλωθεί σε όλη την έκταση
των ΗΠΑ: «Γιατί ξεκίνησε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν ξεκί-
νησε- και όχι τρεις ημέρες, τρεις μήνες, τρία χρόνια νωρίτερα
ή αργότερα- ποτέ δεν θα ξέρουμε στα σίγουρα. Οι προϋποθέ-
σεις υπήρχαν: οξεία αύξηση του οικονομικού πόνου, όχι μόνο
για αυτούς που πραγματικά μαστίζονται από τη φτώχεια, αλλά
για ένα συνεχώς αυξανόμενο τμήμα των εργαζόμενων φτω-
χών (αλλιώς γνωστή ως η «μεσαία τάξη»), απίστευτη υπερβολή
(εκμετάλλευση, απληστία) του πλουσιότερου 1 % του πληθυ-
σμού των ΗΠΑ (“Wall Street”), τα παραδείγματα των άγριων
ξεσπασμάτων σε όλο τον κόσμο (η «αραβική άνοιξη», οι Ισπανοί
Αγανακτισμένοι, οι φοιτητές της Χιλής, τα συνδικάτα στο Ουι-
σκόνσιν, και ένας μακρύς κατάλογος άλλων παραδειγμάτων).
Δεν έχει τόση σημασία ποία ήταν η σπίθα που άναψε τη φωτιά.
Ξεκίνησε.»
Κι αν η σπίθα ήταν το πασίγνωστο πλέον δημοσίευμα των
Adbusters, με την εμπνευσμένη αφίσα της μπαλαρίνας πάνω
στην πλάτη του ταύρου της Wall Street και τη διαδήλωση να
την ακολουθεί, η φωτιά που προκάλεσε εξαπλώθηκε ταχύτατα.
Ειδικά μετά από την επέμβαση της αστυνομίας της Νέας Υόρκης
που για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες και τη σύλλη-
ψη επτακοσίων και πλέον διαδηλωτών στη γέφυρα του Μπρού-
κλιν. Όμως η ορμή κρύβεται κάπου αλλού. Σε αυτό που πολύ
επιτυχημένα περιέγραψε ο Νίκος Πατσόπουλος στο γράμμα του
από τη Νέα Υόρκη: «700+ είναι οι συλληφθέντες στην πιο μαζι-
κή επιχείρηση σύλληψης διαδηλωτών μετά το 2004. Μέσα στα
κρατητήρια των «Τάφων» (το πιο διάσημο αστυνομικό τμήμα
της ΝΥ), η διεθνής εναλλάσσονταν με τα τραγούδια των σωμα-
τείων, σε στιγμές σαν από ταινία… Σε μια κίνηση που ο γραφών
τουλάχιστον αισθάνεται περήφανος που συμμετείχε, μέσα από
τα κελία 250 συλληφθέντες έστησαν και διενέργησαν γενική
συνέλευση αποφασίζοντας την συνέχιση του αγώνα με όλα τα
μέσα...»
Then we take Berlin
Από τις 17 Σεπτέμβρη μέχρι τις 15 Οκτώβρη δεν πέρασε ούτε
ένας μήνας. Ήταν όμως αρκετός για να γίνει για άλλη μια φορά
τον τελευταίο χρόνο πράξη ο μαχόμενος άνθρωπος χωρίς σύ-
νορα. Κι από την Νέα Υόρκη, εκατοντάδες πόλεις στον πλανήτη,
από την Αθήνα μέχρι το Βερολίνο, κι από τη Μελβούρνη μέχρι το
Σαντιάγο, έδειξαν ότι το σύνθημα «Είμαστε το 99%» κρύβει την
δικαιοσύνη στον πυρήνα του.
Το είχε άλλωστε επισημάνει και η Νίνα Πάουερ: Ένα καλό
σύνθημα πρέπει να πιάνει τη διάθεση του κόσμου και να εκφρά-
ζει ακριβώς μια κατάσταση: «Είμαστε το 99%», «είμαστε η κρί-
ση», ή απλά «χωρίς δικαιοσύνη, δεν υπάρχει ειρήνη». Όπως το
έθεσε ο Λένιν: «Κάθε συγκεκριμένο σύνθημα πρέπει να βγαίνει
ως συμπέρασμα από το σύνολο των συγκεκριμένων χαρακτη-
ριστικών μιας ορισμένης πολιτικής κατάστασης».
Αυτό που μπορεί να πλέξει αυτονόητα το μωσαϊκό των κινη-
μάτων του τελευταίου χρόνου σε μια ενιαία αφήγηση είναι η
κοινή τους ρίζα, που κρύβει στον πυρήνα της την διαδρομή προς
την ανθρώπινη χειραφέτηση. Και αυτή η αφήγηση μπορεί χωρίς
κόπο να ακουστεί από το ανθρώπινο μικρόφωνο της κατάλη-
ψης της Wall Street, που δεν φυλακίζει πια στη σημειολογία
τη δυνατότητα της συλλογικότητας. Είναι αυτή η αφήγηση που
έφερε στους δρόμους της Νέας Υόρκης τα συνδικάτα.
Είναι γι΄αυτό που ξαφνικά στη μέση της πλατείας ο Ζίζεκ
μπορεί να κάνει λόγο για τον δικό του κομμουνισμό: «Η μόνη
έννοια με την οποία είμαστε κομμουνιστές είναι πως νοιαζόμα-
στε για τα κοινά –τα κοινά της φύσης, της γνώσης– τα οποία
απειλούνται από το σύστημα».
Αλλά και γι αυτό μπορούν οι διαδηλωτές του Zuccoti Park
να γνωρίζουν και να περιγράφουν στον Νικόλα Κοσματόπουλο
ότι και κάποιοι στην Ελλάδα είναι στους δρόμους του αγώνα:
«Με ρωτά από πού είμαι, κι όταν ακούει Ελλάδα, απαντά πως
είναι περήφανη που με γνωρίζει. Η Ελλάδα κατέχει την πρωτιά
στην εκτίμηση των διαδηλωτών, μαζί με την Αίγυπτο, την Τυ-
νησία, την Ισπανία. Κατά τη διάρκεια της ημέρας θα συναντήσω
πολλούς ανθρώπους που σχεδόν μου φίλησαν το χέρι μόλις
άκουσαν πως είμαι από το μέρος που οι διαδηλώσεις είναι κα-
θημερινότητα.» ■
Οι ανταποκρίσεις και οι μεταφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν
έχουν δημοσιευτεί στα blog Η Λέσχη (http://ilesxi.wordpress.
com/), Παραλληλογράφος (http://parallhlografos.wordpress.
com/) και Κοίτα τον Ουρανό (http://afterhistory.blogspot.com/).
 Για το σύντροφό μας Τάσο...
Ο Τάσος Κοζανιτάς γεννήθηκε στις 7 Ιού-
λη 1980 στην Αθήνα. Οι γονείς του είναι η
Ξανθή κι ο Τάκης, ενώ έχει και μια νεότερη
αδερφή τη Νίκη,  φοιτήτρια στο Πανεπιστή-
μιο Πειραιά. Τελείωσε το 1ο Γυμνάσιο και
το 4ο Λύκειο Αλίμου, από όπου διατήρησε
στενούς φίλους μέχρι το τέλος. Αγάπησε
την αριστερά από τα μαθητικά του χρόνια και
γνώριζε την ΕΑΑΚ πριν ακόμα περάσει στο
πανεπιστήμιο.
Τον Οκτώβρη του 1999 εντάχθηκε στην
Ενιαία Ανεξάρτητη Αριστερή Κίνηση και συ-
γκεκριμένα στην ΑνΑΣΑ Παντείου, πρωτοε-
τής τότε στο τμήμα «Μέσων Μαζικής Ενημέ-
ρωσης και Επικοινωνίας» από το οποίο και
αποφοίτησε το 2008. Το Γενάρη του 2000,
λίγες μέρες πριν την 4η Συνδιάσκεψη του
ΝΑΡ, έγινε μέλος της οργάνωσης σπουδά-
ζουσας της νεολαίας Κομμουνιστική Απε-
λευθέρωση.
  Για τα επόμενα χρόνια θα έπαιζε ρόλο
στην ανάπτυξη και συγκρότηση της ΕΑΑΚ στο
Πάντειο και γενικότερα, πρωταγωνιστώντας
με την καθημερινή του δράση και παρουσία.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του και της
παρουσίας του στο φοιτητικό κίνημα έζησε
και συνέβαλε σε μεγάλους για την εποχή
αγώνες με κορυφαία μάχη το αντιπολεμικό
κίνημα της εποχής, όντας μέλος του Συμβου-
λίου Σπουδάζουσας Αθήνας από το Μάρτη
του 2001 και μετέπειτα του γραφείου της.
Αποχώρησε από την οργάνωση σπουδά-
ζουσας το Μάρτη του 2004 μέλος πια του
Κεντρικού Συμβουλίου της οργάνωσης για
να ασχοληθεί με την ομάδα μαθητών και τα
έντυπα της οργάνωσης, ενώ στο κοινωνικό
πεδίο εντάχθηκε με αφοσίωση στο εγχείρη-
μα των αντικαπιταλιστικών κινήσεων πόλης
και συγκεκριμένα στην «πόλη ανάποδα» της
Νέας Σμύρνης, της πόλης που αγάπησε.
Εξέτισε τη θητεία του στον στρατό από
τις 9/5/2007 και για ένα χρόνο, δίνοντας τη
μάχη ενάντια στο βύσμα, τις άθλιες συνθή-
κες και την άνιση μεταχείριση, με πολλαπλές
αναιρέσεις
αποκαλύψεις και εμπνέοντας δεκάδες συνα-
3
1
δέλφους του την εποχή εκείνη να κρατήσουν
στάση αξιοπρέπειας και αγώνα.
Μετά την απόλυση του από το στρατό συνέ-
βαλε στην διεξαγωγή του 3ου Συνεδρίου της
νΚΑ, το Μάρτη του 2010, από όπου και επα-
νεκλέχθηκε για τελευταία φορά στο Κεντρι-
κό Συμβούλιο της οργάνωσης και το Γραφείο
του ΚΣ, υπεύθυνος πλέον για την αυτοτελή
έντυπη παρέμβαση της νεολαίας και ιδιαίτε-
ρα το περιοδικό των «αναιρέσεων».
Η συμβολή του στην επανέκδοση του εντύ-
που ήταν καθοριστική. Από τη θεματολογία
και την επιλογή της ύλης μέχρι την επιμέ-
λεια των κειμένων και την τελική σύντα-
ξη, οι οξυδερκείς του παρατηρήσεις και η
καυστική του πένα προσέδιδαν ξεχωριστά
ποιοτικά και πολιτικά στοιχεία σε κάθε τεύ-
χος. Συνέβαλλε αποφασιστικά ακόμα και στο
προηγούμενο τεύχος, αναλαμβάνοντας την
επιμέλεια του αφιερώματος στα 20 χρόνια
της ΕΑΑΚ, ενώ έγραψε το τελευταίο του άρ-
θρο γνωρίζοντας ήδη πως είναι βαριά άρ-
ρωστος.
Παρά τη μεγάλη του θέληση να ασχοληθεί
με τη δημοσιογραφία, δεν κατάφερε ποτέ να
βρει μια δουλειά στον συγκεκριμένο χώρο,
αρνούμενος να δουλέψει αμισθί, γεγονός
που τον οδήγησε να προετοιμαστεί για το
διαγωνισμό ένταξης στην ΕΣΔΔ, έναν δι-
αγωνισμό ο οποίος δεν δόθηκε ποτέ μέχρι
σήμερα.
Εδώ και 8 χρόνια, στη ζωή του τον συντρό-
φευσε η Στέλλα, με την οποία μοιράστηκαν
κοινές αγωνίες και ειλικρινή αγάπη. Προ-
σφέροντας μαζί σε όλους τους γύρω πολλές
στιγμές χαράς κι ευχάριστης παρέας. ■