Kaspar David Fridrih

Kaspar David Fridrih (5. septembar 1774., Grajfsvald – 7. maj 1840., Drezden) je nemački slikar i grafičar;
najvažniji predstavnik romantizma u Nemačkoj i često smatran za najvažnijeg nemačkog umetnika svoje
generacije.

Kaspar David Fridrih je rođen kao šesto od desetero djece u Grajfsvaldu. Detinjstvo mu je obeleženo
tragedijom: majka mu je umrla kad mu je bilo sedam godina, mlađa mu je sestra umrla sa samo
dvadeset meseci, a brat se utopio pokušavajući mu spase život u nesreći na klizanju. Studirao je kod J. G.
Kvistropa na kopenhagenskoj Akademiji umetnosti, jednoj od najvažnijih u Evropi, a potom se preselio u
Drezden (1798.). Zajedno s Filipom Otom Rundgeom, Kaspar Fridrih je važan i za književni krug oko
Hajnriha fon Klajsta, Novalisa i drugih nemačkih romantičarskih književnika. Njegovim slikama su se divili
prijatelj Gete, a otkupljivao ih je pruski kralj Fridrih Vilhelm III, na nagovor petnaestogodišnjeg princa,
koji je kasnije postao Fridrih Vilhelm IV, a kupovali su ih i car Nikola i veliki knez Aleksandar. Uprkos toga
Fridrih je umro u siromaštvu, i to „napola lud”.[2] Sahranjen je na groblju Svetog trojstva u Drezdenu.

Nisam toliko slab da podlegnem zahtevima svog vremena koje je u suprotnosti s mojim uverenjima. Ja
stvorim čauru oko sebe i puštam da drugi urade to isto. Ostaviću vremenu da pokaže šta će od toga biti:
sjajni leptir ili crv.

Proslavljen je tek u kasnom 19. veku, a do 1920-ih njegove slike su otkrili ekspresionisti, a 1930-ih i
nadrealisti i egzistencijalisti. Usponom nacizma ranih 1930-ih isticana je njegova vrednost, a padom
nacizma palo je i zanimanje za njegove slike jer su doživljavane kao nacionalističke. Tek je 1970-ih K. D.
Fridrih ponovno priznat kao ikona nemačkog romantičarskog pokreta i slikar međunarodnog značaja.

Prva dela K. D. Fridrih je radio u sepiji i crtežu, a u ulju ostvaruje impozantni Tretschen-Altar (Krst u
planini). Najveći domet postiže u pejzažima, magličastim marinama, prizorima brodova, stena, ledenih
santi, gotskih ruševina, i to stvaranjem određene atmosfere, služeći se simboličnim elementima
(Brodolom Nade; Krajolik s dugom; Grejsvaldska luka). Naročitu pažnju je poklanjao nijansama boja. U
Fridrihovim slikama čovek je često smešten u omalovažavajućem položaju naspram dominantnog
krajolika (Lutalica iznad mora magle) koji, po rečima istoričara Kristofera Džona Marija, „upravlja
gledaočevim pogledom prema metafizičkim dimenzijama”.

Njegov savremenik, francuski vajar David d'Anže (1788–1856) ga je opisao kao čoveka koji je pronašao
„tragediju pejzaža”.

Kaspar Fridrih David - pejzaži u maniru romantizma

Kaspar Fridrih David bio je jedan od najvećih predstavnika romantizma  u Nemačkoj, slikar, autor
čuvenog dela "Lutalica nad morem magle". U maniru tipičnom za romantizam, prikazivao bi pejzaže
prirode - more, planine, nebo, Mesec, zalazak Sunca i slični  motivi karakteristično dominiraju na
njegovim delima, pri čemu se tu priroda i život idejno pomaljaju kao trag jedne velike i neshvatljive
pojave pred kojom čovek tone u svojoj ništavnosti. 

Sličnost motiva, odnosno idejna zaokupljenost pejzažom prirodne moći  i ljudskog ništavila, ipak ne
potire originalnost - svaka od slika ima svoj pojedinačan značaj, funkciju i simbole. Ipak, crta ovakve
fascinacije kao znak pripadnosti romantičarskom pravcu nije jedini zajednički motiv njegovih slika.
Karakteristično je da se ljudi na tim slikama predstavljaju okrenuti leđima posmatraču - čime se
postiže neka vrsta sjedinjavanja, zbog koje onda i pravi posmtrač postaje akter slike, jedan od onih
koje će priroda fascinirati u svojoj moći. Primeri za to su mnogobrojni, a uz već pomenuto delo
"Lutalica nad morem magle", mogu se navesti i "Na jedrenjaku", "Žena i zalazak Sunca", "Dve osobe
koje posmatraju Mesec", "Izlazak Meseca nad morem", "Noć u luci" itd.

Priroda na ovim slikama nije nužno shvaćena kao predmet divljenja, može takođe biti, baš kao na
zadnjoj, i odraz misli, prirodna manifestacija unutrašnjeg stanja, u ovom slučaju, Bajronovske
percepcije stvarnosti, gde se planine, oblaci i čovek stapaju u jedno, u neku vrstu romantičarskog
nemira. 

Takođe, odnos velikog sveta i sitnog čoveka iako gotovo uvek izbija u glavni plan nije i jedini bitan
detalj - slike su najčešće pune dodatnih simbola i detalja skrivenog značenja. Primera radi, na slici
"Na jedrenjaku" primetno je da su obe ljudske figure ciljano umanjene u odnosu na celinu, prisutan je
i karakerističan motiv zagonetne daljine, a cela kompozicija je uklopljena tako da se posmatrač i sam
nađe "uvučen" na jedrenjak, ali to nije sve -  tu je i jedro na silovitom vetru, grad na ivici horizonta
(mogući simbol nostalgije, povratka), jarbol kojem se ne sluti kraj kao prikaz večnosti.

Naročito sadržajna u smislu širine značenja je i slika "Etape života". Na tom delu prikazana je obala
mora sa par brodova, zalazak Sunca, malo uzvišenje i nekoliko ljudi. Ovi jednostavni elementi
uklopljeni su u krajnje zadivljujuću kompoziciju - broj ljudi je isti kao i broj brodova, ima ih po 5.
Položaji ljudi i brodova nisu proizvoljni - tri broda su relativno blizu obale, a preostala dva su već
jako odmakla. Gradacija u rastojanjima prisutna je i među samim ljudima, ali kao razlika uzrasta (što
objašnjava naziv). To daje osnov za paralelu između brodova i ljudi, odnosno tezu da svakom od
brodova odgovara po jedan čovek.  Najveći, centralni, predstavlja ženu, a oni mali, najbliži obali
decu - za njih plovidba tek počinje, za razliku od ovih starijih koji se već gube na horizontu (jedan
primetnije, kao što je i jedan od muškaraca sa slike primetnije stariji). 

Veći deo predela koje nam Kaspar Fridrih David predstavlja preko svojih pejzaža su plod njegove
uobrazilje (ili pak duhovnih stanja), i ne postoje u stvarnosti. Izuzetaka ipak ima, i prethodna slika je
upravo to - izuzetak, jer nam preko nje slikar (pred kraj života) predstavlja mesto nedaleko od onog u
kojem je rođen, čime "Etape života" dobijaju, pun, zaokružen smisao. 

Još jedan primer gde je prikazani pejzaž referenca na nešto stvarno je i slika "Vacman", koja
prikazuje stvarnu Bavarsku planinu, uz izvesno prilgođavanje i obogaćivanje detaljima romantičarske
simbolike.
Na ovoj slici nema "dodatnih" posmatrača, delo predstavlja prirodu kakva ona jeste, moćnu i
usamljenu. Takvih dela takođe ima dosta među radovima ovog slikara, a jedan od primera su
"Ispolinske planine".

Kaspar Fridrih David je bio autentčan romantičarski stvaralac, čiji je odnos sa prirodom bio prilično
dubok i ličan. Gradeći svoje stvaralaštvo na elementu ovakvog poimanja, nastojao je da njegovi
pejzaži ne budu pukim prikazima vode, stena i sličnih motiva, već bi želeo da iz takve stvarnosti
izvuče odgovarajući emocionalni naboj, onaj isti koji bi zatim, obogaćen primesom ličnog
senzibiliteta, ispoljio na svojim slikama.