‫پژوهشی ‪1393‬‬

‫نامه –‪ /‬تابستان‬
‫ویژهعلمی‬
‫دوره چهاردهم‪،‬مجله‬
‫مجله علمی ـ پژوهشی عمران مدرس‬
‫«عمران مــــدرس»‬ ‫یادداشت تحقیقاتی‪:‬‬
‫دوره چهاردهم‪ ،‬ویژه نامه‪ ،‬تابستان ‪1393‬‬

‫بررسی تاثیر مشخصات هندسی الیه روانگرا در رفتار‬

‫پی های شمعی‬
‫‪3‬‬
‫علی کمک پناه‪ ،1‬کمیل خاکپور*‪ ،2‬محمد علیایی‬
‫‪ -1‬دانشیار گروه خاک و پی‪ ،‬دانشگاه تربیت مدرس‪ ،‬تهران‬ ‫ ‬
‫‪ -2‬دانشجوی دکتری خاک و پی‪ ،‬دانشگاه تربیت مدرس‪ ،‬تهران‬ ‫ ‬
‫‪ -3‬استادیار گروه خاک و پی‪ ،‬دانشگاه تربیت مدرس‪ ،‬تهران‬ ‫ ‬

‫* ‪k_khakpour@modares.ac.ir‬‬
‫تاريخ پذيرش‪]1391/12/20[ :‬‬ ‫تاريخ دريافت‪]1391/3/23[ :‬‬

‫چکیــده‪ -‬جابه جایی هــای ناشــی از روانگرایــی باعــث خســارت های عمــده ای بــه زیرســاخت ها‪ ،‬ماننــد ســاختمان ها‪ ،‬پل هــا‪،‬‬
‫لوله هــای مدفــون و ‪ ...‬می‌شــود‪ .‬وقتــی ســطح زمیــن دارای شــیب باشــد امــکان وقــوع پدیــده گســترش جانبــی در خاک هــای‬
‫روانگــرا وجــود دارد کــه باعــث جابه جایی هایــی تــا حــد چنــد متــر نیــز می شــود‪ .‬بــا توجــه بــه کاربــرد وســیع پی هــای شــمعی‪،‬‬
‫ایمنــی شــمع ها در زمــان زلزلــه از اهمیــت ویــژه ای برخــوردار اســت‪ .‬مطالعــات پــس از وقــوع زلزلــه در خــاک روانگــرا نشــان داده‬
‫اســت کــه هــم نیــروی ناشــی از ســازه و هــم اندرکنــش ســینماتیکی بیــن شــمع و خــاک نقــش مهمــی در رفتــار مکانیکــی شــمع ها‬
‫دارد‪ ،‬در نتیجــه بایــد تحلیــل براســاس اندرکنــش شــمع – خــاک – ســازه صــورت گیــرد‪.‬‬
‫در ایــن پژوهــش از روش تفاضــل محــدود (‪ ،)FDM‬بــرای بررســی تأثیــر ضخامــت الیــه روانگــرا‪ ،‬شــیب الیــه روانگــرا و تــراز آب‬
‫زیرزمینــی بــر پی هــای شــمعی اســتفاده شــده اســت‪ .‬نتیجــه آن اســت کــه بــا افزایــش شــیب الیــه روانگــرا‪ ،‬لنگــر خمشــی ماکزیمــم‪،‬‬
‫افزایــش می یابــد ولــی شــیب ایــن نمودارهــا در ترازهــای آب پاییــن (نزدیــک بــه ســطح زمیــن) بیشــتر اســت‪ .‬ایــن نــوع رفتــار در‬
‫نیــروی برشــی ایجــاد شــده در شــمع ها نیــز مشــاهده شــده اســت‪.‬‬

‫واژگان کلیدی‪ :‬شمع‪ ،‬خاک روانگرا‪ ،‬تفاضل محدود‪ ،‬تحلیل دینامیکی‪ ،‬اندرکنش خاک و شمع‬

‫اثــر پدیــده گســترش جانبــی پرداختنــد[‪2‬و‪ Knappett .]3‬و‬ ‫‪ -1‬مقدمه‬

‫‪ Madabhushi‬گســیختگی ناشــی از کمانــش در شــمع های‬
‫واقــع در خــاک روانگــرا را مطالعــه کردنــد[‪.]4‬‬
‫روانگــرا ســبب آســیب های جــدی به پی های شــمعی شــده‬
‫‪ -1- 1‬شــمع های آســیب دیــده در اثــر پدیــده‬
‫روانگرایــی‬
‫در زلزله هــای بــزرگ گســیختگی پی هــای شــمعی در اثــر‬
‫پدیــده روانگرایــی متــداول اســت‪ .‬شــکل  ‪ 1‬آســیب های‬
‫وارده بــه پــل ‪ Showa‬در زلزلــه نیگاتــا ‪ 1964‬را نشــان‬
‫می دهــد‪ .‬جابه جایــی زیــاد خــاک ســبب تغییــر مــکان‬
‫پایه هــای پــل شــده اســت کــه ایــن امــر ســبب افتــادن‬
‫زلزلــه ســبب پدیده هایــی ماننــد ســونامی‪ ،‬حرکــت زمین و‬
‫روانگرایــی می شــود؛ در زلزله هــای بــزرگ‪ ،‬وجــود الیــه‬
‫اســت‪ .‬جابه جایــی ایجــاد شــده در اثــر پدیــده روانگرایــی‬
‫بــه عواملــی ماننــد مشــخصات زلزلــه‪ ،‬شــیب زمیــن‪ ،‬نــوع‬
‫خــاک‪ ،‬مقــدار ریزدانه هــا‪ ،‬ضخامــت الیــه روانگــرا و ‪...‬‬
‫بســتگی دارد‪ .]1[.‬گســیختگی پی هــای شــمعی در خــاک‬
‫روانگــرا در اثــر زلزلــه موجــب پژوهش‌هــای فراوانــی‬
‫در ایــن زمینــه شــده اســت‪ Abdoun .‬و ‪ Brandenberg‬بــه‬
‫بررســی ممان‪-‬هــای خمشــی ایجــاد شــده در شــمع ها در‬

‫‪127‬‬
‫علی کمک پناه و همکاران‬ ‫بررسی تأثیر مشخصات هندسی الیه روانگرا در رفتار پی های شمعی‬

‫عرشــه در داخــل رودخانــه شــده اســت[‪.]5‬‬

‫شکل ‪ :4‬خرابی شمع اسکله بندر ‪ Okland‬در زلزله لوماپریتا [‪]6‬‬

‫شکل‪ : 1‬آسیب های وارده به شمع های فوالدی پل ‪]5[ Showa‬‬

‫شــکل ‪ 5‬خســارت وارده بــه پــل ‪ Nishinomiya‬در زلزلــه‬
‫کوبــه را نشــان می دهــد کــه پدیــده گســترش جانبــی‬
‫شــکل های‪ 3 ،2‬و ‪ 4‬آســیب های وارده بــه شــمع های‬
‫ســبب جابه جایــی زیــاد شــمع ها و در نتیجــه باعــث‬
‫اســکله بنــدر ‪ Okland‬در زلزلــه لوماپریتــا را نشــان می دهد‪.‬‬
‫ســقوط عرشــه یکــی از دهنه هــا شــده اســت[‪.]6‬‬
‫پدیــده گســترش جانبــی بــار قابــل توجهــی را بــه شــمع ها‬
‫اســکله وارد کــرد و ســبب گســیختگی شــمع در محــل‬
‫اتصــال شــده اســت[‪.]6‬‬

‫شکل ‪ :5‬خرابی پل ‪ Nishinomiya‬در اثر پدیده گسترش جانبی در زلزله‬

‫کوبه [‪]6‬‬ ‫شکل‪: 2‬پروفیل خاک و آرایش شمع های اسکله بندر ‪]6[ Okland‬‬

‫در جــدول ‪ 1‬خالصــه ای از چگونگــی مدلســازی های‬

‫عــددی در تعــدادی از مطالعــات گذشــته در زمینــه‬
‫تحلیــل عــددی عملکــرد شــمع ها در خــاک روانگــرا آمــده‬
‫اســت[‪.]7‬‬

‫‪ -2‬مطالعات عددي‬
‫بــه دليــل عــدم شــناخت اندرکنــش شــمع و خــاک‬
‫روانگــرا‪ ،‬تحليل هــاي عــددي شــمع در خــاک روانگــرا از‬
‫دقــت بااليــي برخــوردار نیســت‪ .‬البتــه در زمينــه اندرکنش‬
‫شــمع ‪ -‬خــاک روانگــرا پژوهش‌هایــی بــه وســیله‌ی‬
‫‪ Hamada، Sakajo ، Zeng‬و ‪ Finn‬انجــام شــده اســت و تــا‬ ‫شکل‪ : 3‬اسکله بندر ‪ Okland‬در زلزله لوماپریتا [‪]6‬‬

‫‪128‬‬
‫دوره چهاردهم‪ ،‬ویژه نامه ‪ /‬تابستان ‪1393‬‬ ‫مجله علمی ـ پژوهشی عمران مدرس‬

‫در آزمایشــگاه تهیــه شــده اند بــرای شبیه ســازی عــددی‬ ‫حــدودي توانســته اند اطالعــات دقيق تــري در ايــن زمينــه‬
‫کاربــرد زیــادی ندارنــد زیــرا در برنامه هــای عــددی مــدل‬ ‫ارئــه دهنــد‪.‬‬
‫بایــد جامــع و کلــی باشــد‪ .‬در ایــن پژوهــش از مــدل‪Finn‬‬
‫بــرای روانگرایــی اســتفاده می‌شــود زیــرا اول اینکــه ســاده‬ ‫‪ -3‬مدل تولید فشار آب حفره ای‬
‫اســت ودوم تناســب مناســبی بــا مســائل واقعــی دارد‪.‬‬ ‫مدل هــای زیــادی بــرای تولیــد فشــار آب حفــره ای‬
‫وجــود دارنــد و از آنجــا کــه بــرای نمونه هــای خاصــی‬

‫جدول ‪ :1‬خالصه تعدادی از مطالعات انجام شده در زمینه بررسی عملکرد شمع ها در خاک روانگرا [‪]7‬‬

‫نحوه حل معادالت تعادل نحوه مدلسازي مقدار ضريب نفوذپذيري‬ ‫مدل رفتاري بکار رفته‬ ‫محققين‬
‫در حين زلزله‬
‫ثابت‬ ‫دوبعدي‬ ‫غيرهمبسته‬ ‫‪)1992( .Iai et al‬‬ ‫‪)2001( .Miyazaki et al‬‬
‫ثابت‬ ‫سه بعدي‬ ‫غيرهمبسته‬ ‫‪for soil)1999( Finn & Theravaj‬‬ ‫‪)2002( .Finn et al‬‬
‫‪)1975( .modeling, Martin et al‬‬
‫‪for PWP generation‬‬
‫ثابت‬ ‫يک بعدي‬ ‫غيرهمبسته‬ ‫‪Mohr-Coulomb for soil‬‬ ‫‪Liyanapathirana et al‬‬
‫‪)1975(.modeling Martin et al‬‬ ‫(‪.)2005‬‬
‫‪,for PWP generation‬‬
‫ثابت‬ ‫سه بعدي‬ ‫همبسته‬ ‫‪)1999( .Oka et al‬‬ ‫‪)2007( .Uzuoka et al‬‬
‫ثابت‬ ‫يک بعدي‬ ‫غيرهمبسته‬ ‫‪for soil )1999( Finn & Theravaj‬‬ ‫‪)2007( .Chang et al‬‬
‫‪)1975( .modeling, Martin et al‬‬
‫‪for PWP generation‬‬
‫ثابت‬ ‫سه بعدي‬ ‫همبسته‬ ‫‪Dafalias-Manzari‬‬ ‫‪Cheng and Jeremic‬‬
‫(‪)2009‬‬
‫متغير‬ ‫سه بعدي‬ ‫همبسته‬ ‫‪Dafalias-Manzari‬‬ ‫شهير (‪]8[ )2010‬‬

‫در رابطــه (‪ )1‬تنــش برشــی ‪ ، τ ،‬در کرنــش ‪ ، γ ،‬بــا‬ ‫‪ -1- 3‬مــدل فیــن جهــت تولیــد فشــار آب‬
‫مــدول برشــی مماســی ماکزیمــم اولیــه ‪ G m0 ،‬و تنــش‬ ‫حفــره ای [‪]9‬‬
‫پاســخ اول ماســه بــه بارگــذاری زلزلــه بســتگی بــه‬
‫برشــی ماکزیمــم اولیــه  ‪ τ m 0‬بیــان می شــود‪Hardin- .‬‬
‫مــدول برشــی اولیــه‪ ، G m0 ،‬دارد‪ .‬پاســخ ماســه تــا زمــان‬
‫‪ Drenvich‬پارامتــر ‪ ، G m 0‬بــرای الیه هــای افقــی ماس ـه ای‬ ‫رســیدن بــه نقطــه برگشــت اول‪ ،‬از رابطــه تنش‪-‬کرنــش‬
‫را بــا رابطــه (‪ )2‬بیــان نمودنــد‪:‬‬ ‫هایپربولیکــی (‪ )1‬کــه‪ Zelasko‬و ‪ Kander‬بیــان شــده‪،‬‬
‫تبعیــت مــی کنــد[‪.]9‬‬
‫ ‬ ‫(‪)2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪G m 0γ‬‬
‫( ‪3230(2.97 − e‬‬ ‫=‪τ‬‬
‫= ‪Gm 0‬‬ ‫‪σ 01/2‬‬ ‫‪G‬‬ ‫(‪ )1‬‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ m 0 γ‬‬
‫‪τm0‬‬
‫‪129‬‬
‫علی کمک پناه و همکاران‬ ‫بررسی تأثیر مشخصات هندسی الیه روانگرا در رفتار پی های شمعی‬

‫کــه در آن‪ ، G mn ،‬مــدول برشــی ماکزیمــم ماســه خشــک‪،‬‬ ‫رابطــه (‪ )2‬بــا نســبت تخلخــل ‪ e‬و تنــش متوســط ‪σ 0‬‬
‫‪، τ mn‬تنــش برشــی ماکزیمــم‪ ، εvd ،‬کرنــش حجمــی و‬ ‫بیان می شــود‪.‬‬

‫‪ H i‬هــا مقادیــر ثابــت اســت‪ .‬در کرنــش برشــی ‪، γ‬‬ ‫اگــر جهــت بارگــذاری در ( ‪ ) τ r , γ r‬تغییــر کنــد‪ ،‬آنــگاه‬
‫رابطــه میــان افزایــش فشــار آب حفــره ای‪ ، ∆u ،‬در‬ ‫منحنــی تنش‪-‬کرنــش در باربــرداری و بارگــذاری مجــدد‬
‫آزمایــش بــرش ســاده زهکشــی نشــده و نمــو کرنــش‬ ‫بــه صــورت زیــر اســت‪:‬‬
‫ ‬ ‫(‪)3‬‬
‫حجمــی‪ ،‬در آزمایــش بــرش ســاده زهکشــی شــده‪ ،‬بــه‬ ‫‪τ −τ r‬‬ ‫‪γ −γr‬‬
‫صــورت رابطــه (‪ )8‬بیــان می‪-‬شــود‪:‬‬ ‫( ‪=f‬‬ ‫(‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫در صــورت عــدم وجــود فشــار آب حفــره ای و‬
‫‪∆ε‬‬
‫‪∆u = vd‬‬ ‫(‪ )8‬‬ ‫سخت‌شــوندگی‪ ،‬روابــط (‪ )1‬و (‪ )3‬بیــان کننــده پاســخ‬
‫‪1‬‬ ‫‪n‬‬ ‫تنش‪-‬کرنــش ماســه اســت‪ ،‬و ایــن روابــط وابســتگی مدول‬
‫‪+ p‬‬
‫‪E r Kw‬‬ ‫برشــی بــا کرنــش و میرایــی هیســترتیک را نشــان می دهند‪.‬‬
‫‪ Martin, Seed‬و ‪ ،Finn‬رابطــه (‪ )4‬را بــرای اعمــال اثــر‬
‫ســخت شــوندگی بــر رابطــه تنش‪-‬کرنش‪،‬ارائــه داده انــد‪:‬‬
‫کــه در آن ‪ ، E r‬مــدول برگشــتی یــک بعــدی ماســه‪n p ،‬‬ ‫ ‬ ‫(‪)4‬‬
‫‪،‬تخلخــل خــاک‪ ، K w ،‬مــدول بالــک آب اســت‪ .‬در مــدل‬
‫‪ ،Finn‬نمــو کرنــش حجمــی بــا رابطــه (‪ )9‬بــه کرنــش‬ ‫‪γ σv′‬‬
‫حجمــی تجمعــی‪ ، εvd ،‬و کرنــش برشــی‪ ، γ ،‬ارتبــاط‬
‫= ‪τ hv‬‬
‫‪a + bγ‬‬
‫می یابد‪:‬‬
‫در ایــن ‪ ، τ hv‬تنــش برشــی افقــی‪ γ ،‬کرنــش برشــی‬
‫‪C 3εvd2‬‬
‫‪∆εvd = C 1 (γ − C 2εvd ( +‬‬ ‫ ‬ ‫(‪)9‬‬ ‫افقــی‪ ، σv′ ،‬تنــش مؤثــر متوســط و ‪ a‬و ‪ b‬پارامترهــای‬
‫‪γ + C 4εvd‬‬
‫ثابتــی اســت کــه بــا توجــه بــه ســیکل بارگــذاری بــه‬
‫دســت می آینــد‪ .‬ماکزیمــم‬
‫کــه در آن‪ Ci ،‬هــا وابســته بــه دانســیته نســبی و نــوع‬ ‫مــدول برشــی در ســیکل ‪n‬ام ‪ ،‬از رابطــه(‪ )5‬بدســت‬
‫ماســه هســتند‪ ،Byrne .‬بــا ساده ســازی‪ ،‬رابطــه (‪ )9‬را بــه‬ ‫می‌آ یــد ‪:‬‬
‫صــورت رابطــه (‪ )10‬بیــان نمــود و نشــان داد کــه در‬ ‫‪dτ‬‬ ‫ ‬ ‫(‪)5‬‬
‫بســیاری مــوارد می تــوان از رابطــه (‪ )11‬و (‪ )12‬اســتفاده‬ ‫‪G mn‬‬
‫=‬ ‫=‬‫‪hv‬‬
‫‪;γ 0‬‬
‫‪dγ‬‬
‫نمــود[‪:]10‬‬
‫بعــد از وقــوع کرنــش حجمــی ‪ εvd‬و بــا توجــه بــه‬
‫‪∆εvd‬‬ ‫‪ε‬‬
‫( ‪= C 1 exp(−C 2 + vd‬‬ ‫(‪ )10‬‬ ‫روابــط (‪ )5( ،)4‬و روابــط ارائــه شــده بــرای پارامترهــای ‪a‬‬
‫‪γ‬‬ ‫‪γ‬‬
‫و ‪ ، b‬معــادالت (‪ )6‬و (‪ )7‬نتیجــه می شــود‪:‬‬
‫ ‬ ‫(‪)6‬‬
‫‪C 1 = 7600(D r ( −2.5‬‬ ‫(‪ )11‬‬ ‫‪εvd‬‬
‫‪G mn G m 0 (1 +‬‬
‫=‬ ‫(‬
‫‪H 1 + H 2εvd‬‬
‫‪0.4‬‬
‫= ‪C2‬‬ ‫ ‬ ‫(‪)12‬‬
‫‪C1‬‬
‫‪εvd‬‬ ‫ ‬ ‫(‪)7‬‬
‫‪τ mn τ m 0 (1 +‬‬
‫=‬ ‫(‬
‫بــا اســتفاده از روابــط (‪ )8‬تــا (‪ )12‬می تــوان نمــو فشــار‬ ‫‪H 3 + H 4εvd‬‬

‫‪130‬‬
‫دوره چهاردهم‪ ،‬ویژه نامه ‪ /‬تابستان ‪1393‬‬ ‫مجله علمی ـ پژوهشی عمران مدرس‬

‫مقــدار کمــی میرایــی رایلــی (‪ )%2‬بــرای حــذف فرکانــس‬ ‫آب حفــره ای‪ ، ∆u ،‬را بــا کرنــش ‪ ، γ ،‬در ســیکل‬
‫بــاال در نظــر گرفتــه می شــود‪ .‬در مدلســازی‌های عــددی‬ ‫بارگــذاری محاســبه کــرد‪ .‬مقــدار جدیــد تنــش مؤثــر‪،‬‬
‫مش بنــدی نقــش زیــادی در انتقــال امــواج دارد و ایــن نکته‬
‫بــر مــدول برشــی ماکزیمــم ‪ ، G mn ،‬و تنــش برشــی‬
‫بایــد مــورد توجــه قــرار گیــرد[‪.]11‬‬
‫ماکزیمــم‪ ، τ mn ،‬تأثیرگــذار اســت‪ .‬در نتیجــه مــدول و‬
‫تنــش برشــی ماکزیمــم مطابــق بــا فشــار آب حفــره ای و‬
‫ســخت شــوندگی‪،‬برای چرخــه ‪n‬ام بارگــذاری بــه صــورت‬
‫روابــط (‪ )13‬و (‪ )14‬بیــان می شــود‪:‬‬
‫ ‬ ‫(‪)13‬‬
‫‪εvd‬‬ ‫‪σv′‬‬
‫‪G mn G m 0 (1 +‬‬
‫=‬ ‫((‬ ‫(‬
‫‪H 1 + H 2εvd σv′ 0‬‬

‫ ‬ ‫(‪)14‬‬
‫‪εvd‬‬ ‫‪σ′‬‬
‫‪τ mn τ m 0 (1 +‬‬
‫=‬ ‫( ‪(( v‬‬
‫‪H 3 + H 4εvd σv′ 0‬‬
‫شکل ‪ :6‬مدل تحلیل لرزه ای سطحی به همراه شبکه میدان آزاد‬

‫‪ -5‬مدلسازی‬ ‫در نتیجــه معادلــه (‪ )3‬را می تــوان بــه صــورت رابطــه‬

‫در ایــن پژوهــش‪ ،‬مطابــق شــکل ‪ ،7‬الیــه پایینــی غیــر‬ ‫(‪ )15‬بیــان نمــود‪:‬‬
‫روانگــرا و الیــه باالیــی دارای پتانســیل روانگرایــی اســت‪.‬‬ ‫‪τ −τ‬‬ ‫( ‪G (γ − γ‬‬ ‫(‪)15‬‬
‫‪r‬‬
‫=‬ ‫‪mn‬‬ ‫‪r‬‬
‫طــول شــمع برابــر ‪ 15‬متــر و ارتفــاع ســازه ‪ 5‬متــر اســت‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫( ‪G mn (γ − γ r‬‬
‫از مــدل ‪ Finn‬بــرای الیــه روانگــرا و مــدل موهرکولمــب‬ ‫‪1+‬‬
‫‪2τ mn‬‬
‫بــرای الیــه غیــر روانگــرا در حالت کرنش مســطح اســتفاده‬
‫می شــود‪ .‬تمامــی عوامــل مؤثــر در تحلیــل دینامیکــی در‬
‫مدلســازی منظــور شــده اســت‪ .‬پارامترهــای ورودی نــرم‬ ‫‪ -4‬عوامل مؤثر در تحلیل دینامیکی‬
‫افــزار ‪ FLAC2D‬مطابــق جــداول ‪ 2‬تــا ‪ 4‬اســت‪.‬‬ ‫مالحظــات مهــم در تحلیــل دینامیکــی عبــارت اســت از‪:‬‬
‫بارگــذاری دینامیکــی‪ ،‬شــرایط مــرزی‪ ،‬میرایــی و انتقــال‬
‫مــوج در مــدل‪ .‬بارهــای دینامیکــی را می تــوان بــه صــورت‬
‫تاریخچــه شــتاب‪ ،‬ســرعت‪ ،‬تنــش و نیــرو اعمــال کــرد‪ .‬در‬
‫الیه روانگرا‬
‫تحلیل هــای دینامیکــی مرزهــای ثابــت و االســتیک ســبب‬
‫الیه غیرروانگرا‬ ‫بازتــاب امــواج بــه داخــل مــدل می شــوند و بــا بــزرگ‬
‫کــردن مــدل ایــن بازتــاب کاهــش می یابــد‪ .‬زیــرا میرایــی‬
‫خــود مصالــح‪ ،‬بیشــتر انــرژی موج هــای بازتــاب شــده را‬
‫شکل ‪ :7‬هندسه مدل برای شیب ‪%10‬‬
‫جــذب می کنــد ولــی ایــن کار حجــم محاســباتی باالیــی‬
‫را می طلبــد‪ .‬بــرای جلوگیــری از بــزرگ کــردن مــدل‪ ،‬از‬
‫‪ -6‬شتاب نگاشت ورودی‬ ‫میــدان آزاد (‪ )Free Field‬در مرزهــا اســتفاده می شــود تــا‬
‫شــتاب نگاشــت اســتفاده شده(شــکل ‪ ) 8‬دارای فرکانس ‪3‬‬ ‫مرزهــا ویژگــی جــذب انــرژی خــود را حفــظ کنند(شــکل‬
‫هرتــز و ماکزیمــم شــتاب‪ 0/2 g‬می باشــد و از رابطــه (‪)16‬‬ ‫‪ .)6‬در خــاک و ســنگ میرایــی طبیعــی‪ ،‬معموال هیســترتیک‬
‫پیــروی می کند‪:‬‬ ‫اســت‪ .‬بــه ایــن علــت در تحلیل هــای دینامیکــی از ایــن‬
‫میرایــی بــرای مدلســازی افــت انــرژی اســتفاده می شــود و‬

‫‪131‬‬
‫علی کمک پناه و همکاران‬ ‫بررسی تأثیر مشخصات هندسی الیه روانگرا در رفتار پی های شمعی‬

‫ پارامترهاي اعضای سازه ای‬:2 ‫جدول‬

Mat foundation Beam Column Pile

Elastic Modulus (Pa) 2.33E+ 10 2.33E+ 10 2.33E+ 10 2.33E+ 10
Cross Section Area (m2) 0.7=1*0.7 1=1*1 0.36=0.6*0.6 0.282
Moment of Inertia ( m4) 2.858E - 02 8.333E- 02 1.080E- 02 6.362E- 03
Mass Density (kg/m2) 2400 2400 2400 2400
Pile diameter (m) - - - 0.6
spacing (m) - - - 4

‫ پارامترهاي سطح مشترک خاک و شمع‬:3‫جدول‬

dense sand loose sand

Normal Stiffness (N/m/m) 1.140E+ 07 5.244E+ 06
Normal Cohesion (N/m) 3.592E+ 04 3.035E+ 04
Normal Friction (degrees) 34 28
Shear Stiffness (N/m/m) 1.140E+ 07 5.244E+ 06
Shear Cohesion (N/m) 9.424E+ 03 3.769E+ 03
Shear Friction (degrees) 23 19

‫ پارامترهای خاک‬:4 ‫جدول‬

Dense sand Loose sand

Corrected SPT-N (blows/300mm) 35 10
Relative density (Dr) %70 %30
Density (Kg/m3) 1900 1600
Poisson’s ratio 0.3 0.4
Elastic modulus(N/m2) 4.00E+ 07 1.70E+ 07
Shear modulus(N/m2) 1.538E+ 07 6.071E+ 06
Bulk modulus(N/m2) 3.33E+ 07 2.833E+ 07
Permeability(m/s) 1.00E- 05 5.00E- 05
Cohesion(N/m2) 5000 2000
Friction angle (deg) 34 28
Dilation (deg) 2 0
Porosity 0.28 0.37

‫ و‬α = 2.2 ، β = 0.375 ، γ = 0.8 ‫کــه در آن‬ u(t ( = β e −αt t γ sin(2π ft ( )16(
.‫ می باشــد‬f = 3Hz

132
‫دوره چهاردهم‪ ،‬ویژه نامه ‪ /‬تابستان ‪1393‬‬ ‫مجله علمی ـ پژوهشی عمران مدرس‬

‫‪0.2‬‬

‫الیــه روانگــرا برابــر صفــر درصــد اســت بــا افزایش ســطح‬ ‫‪0.15‬‬
‫‪0.1‬‬

‫]‪Acceleration [g‬‬
‫‪0.05‬‬
‫‪0‬‬

‫تــراز آب (فاصلــه از ســطح زمیــن) لنگــر خمشــی ماکزیمم‬ ‫‪-0.05‬‬

‫‪-0.1‬‬
‫‪-0.15‬‬

‫افزایــش می یابــد هــر چنــد کــه خیلــی قابــل مالحظــه‬

‫‪-0.2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬
‫]‪Time [sec‬‬

‫نمی باشــد‪ ،‬ایــن افزایــش را می تــوان بــه نیــروی اعمالــی از‬

‫طــرف الیــه غیــر روانگــرا واقــع در بــاالی الیــه روانگــرا‬
‫نســبت داد‪.‬‬
‫در الیــه روانگــرا بــا شــیب ‪ %2‬تقریبــا تــراز آب تأثیــری‬
‫در لنگــر خمشــی ماکزیمــم ایجــاد شــده نــدارد ولــی در‬
‫الیه هــای روانگــرا بــا شــیب بیــش از ‪ %2‬مشــاهده می شــود‬
‫بــا افزایــش ســطح تــراز آب زیرزمینــی لنگــر خمشــی‬
‫ماکزیمــم کاهــش می یابــد کــه شــیب نمــودار نیــز بــا‬
‫افزایــش شــیب الیــه روانگــرا افزایــش می یابــد‪ .‬بــا توجــه‬
‫بــا اینکــه اختــاف هــد در دو طــرف مــدل وجــود دارد‬
‫پــس جریــان نیــز در مــدل خواهیــم داشــت ایــن رونــد‬
‫نیــز در پایه هــای پــل خســارت دیــده نیــز مشــاهده شــده‬
‫اســت‪.‬‬
‫بــه عبــارت دیگــر در الیه هــای روانگــرا بــا شــیب زیــاد‪،‬‬
‫ســطح تــراز آب زیرزمینــی تأثیــر زیــادی در ایجــاد لنگــر‬
‫شکل ‪ :8‬تاریخچه زمانی شتاب‬
‫‪ -7‬تحلیل مسئله‬
‫در ایــن تحقیــق اثــر شــیب الیــه روانگــرا و تغییــر تــراز‬
‫آب زیرزمینــی در لنگــر ماکزیمــم تولیــد شــده در شــمع ها‬
‫بررســی می شــود‪ .‬شــتاب نگاشــت مــورد نظــر در قســمت‬
‫ســنگ بســتر (پاییــن مــدل) وارد شــده اســت‪ .‬منحنی هــای‬
‫هیســترتیک بــرای الیــه روانگــرا و الیــه غیــر روانگــرا بــه‬
‫ترتیــب در شــکل هــای ‪ 9‬و ‪ 10‬نشــان داده شــده اســت و‬
‫همچنیــن افزایــش فشــار آب حفــره ای و کاهــش تنــش‬
‫مؤثــر در الیــه روانگــرا مطابــق شــکل ‪ 11‬می باشــد‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪10‬‬ ‫ ‬
‫‪2‬‬

‫)‪Stress (kN/m2‬‬
‫)‪Stress (kN/m2‬‬

‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫خمشــی ماکزیمــم دارد‪.‬‬ ‫‪-12‬‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-3‬‬
‫‪-2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-3 -5 0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪-10‬‬
‫در ضمــن بــا افزایــش ســطح تــراز آب (از ســطح زمیــن)‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-15‬‬
‫‪Strain10-3‬‬ ‫‪Strain10-3‬‬
‫تأثیــر اندرکنــش شــمع ها بــر روی یکدیگر کاهــش می یابد‪.‬‬
‫ب) شکل ‪ :10‬منحنی تنش کرنش‬ ‫الف) شکل ‪ :9‬منحنی تنش کرنش‬
‫بــا توجــه بــه شــکل‪ 12‬در الیه هــای روانگــرا بــا شــیب‬
‫در الیه روانگرا‬ ‫در الیه غیرروانگرا‬
‫زیــاد‪ ،‬لنگــر خمشــی ماکزیمــم در شــمع چــپ بیشــتر از‬
‫لنگــر خمشــی ماکزیمــم در شــمع راســت اســت‪.‬‬
‫نتیجــه می شــود بــرای تعییــن لنگــر ماکزیمــم خمشــی در‬
‫شــمع‪ ،‬توجــه همزمــان بــه شــیب الیــه روانگــرا و ســطح‬ ‫‪Effective stress‬‬
‫‪Pore pressure‬‬
‫آب زیرزمینــی الزم و ضــروری اســت‪.‬‬
‫‪150‬‬
‫بــا توجــه بــه شــکل ‪ 13‬مشــاهده می شــود در تــراز آب‬
‫‪100‬‬
‫)‪Stress (kN/m2‬‬

‫ثابــت‪ ،‬بــا افزایــش شــیب الیــه روانگــرا‪ ،‬لنگــر ماکزیمــم‬

‫‪50‬‬
‫در شــمع ها نیــز افزایــش می یابــد و هرچــه تــراز آب زیــر‬
‫‪0‬‬
‫زمینــی بــه ســطح زمیــن نزدیــک باشــد تأثیــر شــیب الیــه‬
‫‪-50 0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪16‬‬
‫روانگــرا در لنگــر ماکزیمــم تولیــد شــده بیشــتر اســت و‬
‫‪-100‬‬
‫بــه عبــارت دیگــر بــا توجــه بــه شــکل ‪ 13‬در تــراز آب‬ ‫)‪Time (sec‬‬
‫نزدیــک بــه ســطح زمیــن شــیب نمــودار لنگــر ماکزیمــم‬
‫شــمع در برابــر شــیب الیــه روانگــرا‪ ،‬افزایــش می یابــد‪.‬‬ ‫شکل ‪ :11‬تغييرات فشار آب حفره ای و تنش مؤثر نسبت به زمان‬

‫‪ -8‬نتیجه گیری‬
‫همانطــور کــه در شــکل‪ 12‬مشــاهده می شــود وقتــی شــیب‬

‫‪133‬‬
 ‫علی کمک پناه و همکاران‬ ‫بررسی تأثیر مشخصات هندسی الیه روانگرا در رفتار پی های شمعی‬

Left Left Left pile

slope= 4% pile slope= 2% pile slope= 0%
Max Moment (kN-m)

Max Moment (kN-m)

Max Moment (kN-m)

1200 800 800
1000 600 600
800
400 400
600
400 200 200
200 0 0
0 2 4 6 8 10 0 2 4 6 8 10 0 2 4 6 8 10
Water level (m) Water level (m) Water level (m)

Left Left Left pile

slope= 10% pile slope= 8% pile slope= 6%
Max Moment (kN-m)

Max Moment (kN-m)

Max Moment (kN-m)

2200 1600 1200

1400 1000
1800
1200 800
1400 600
1000
1000 800 400
600 600 200
0 2 4 6 8 10 0 2 4 6 8 10 0 2 4 6 8 10
Water level (m) Water level (m) Water level (m)

‫ در برابر تراز آب زیرزمینی برای الیه روانگرا با شیب های مختلف‬،‫ لنگر خمشی ماکزیمم ایجاد شده در شمع ها‬:12 ‫شکل‬

Water level = 4(m) Water level =2(m) Water level = 0(m)

Max Moment (KN-m)

Max Moment (KN-m)

Max Moment (KN-m)

1200 2000 2000

1000 1600 1600
800
1200 1200
600
800 800
400
200 400 400
0 0 0
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12

Slope% Slope% Slope%

Left pile
Water level = 6(m) Water level = 8(m) Right pile
Max Moment (KN-m)

Max Moment (KN-m)

1200 1000
1000 800
800
600
600
400
400
200 200
0 0
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12

Slope% Slope%

‫ در برابر شیب الیه روانگرا در ترازهای آب زيرزميني مختلف‬،‫ لنگر خمشي ماکزيمم ايجاد شده در شمع ها‬:13 ‫شکل‬

134
1393 ‫ تابستان‬/ ‫ ویژه نامه‬،‫دوره چهاردهم‬ ‫مجله علمی ـ پژوهشی عمران مدرس‬

3:1-123.
‫ منابع‬-9
[6] Brandenberg, Scptt J. “Demand fragility surfac-
[1] Sarat Kumar Das, “Prediction of Lateral dis-
es for bridges in liquefied and laterally spreading
placement of liquefaction induced Ground using ex-
ground” , PEER-2011/01, Berkeley: Pacific Earth-
treme learning ”. Fifth International Conference on
quake Engineering Research Center (PEER) [2011].
Recent Advances in Geotechnical Earthquake Engi-
‫ «تحلیــل رفتــار دینامیکــی شــمع ها در‬،‫] رحمانــی امیــن‬7[
neering and Soil Dynamics, [2010].
‫ پایــان نامــه کارشناســی‬،»‫خاک هــای مســتعد روانگرایــی‬
[2] Abdoun, T., Dobry, R., O’Rourke, T.D. & Goh,
1388:.‫ دانشــگاه صنعتــي شــريف‬،‫ارشــد‬
S.H. “Pile response to lateral spreads: centrifuge
‫ «بهينه يابــي بهســازي تراکمــي خــاک‬،‫] شــهير هــادي‬8[
modeling”, J.Geotechnical and Geoenvironmental
‫ماســه اي اشــباع تحــت اثــر زلزلــه براســاس ســطوح‬
Engineering, [2003], Vol. 129,No. 10, pp 869-878.
‫ دانشــگاه‬،‫ رســاله دکتــرا‬،»‫عملکــرد شــالوده ســطحي‬
[3] Brandenberg, S.J., Boulanger, R.W., Kutter, B.L.
. 1388:.‫صنعتــي شــريف‬
& Chang, D. “ Behaviour of pile foundations in lat-
[9] Finn, W.D.L., Lee, W. and Martin, G.R., , “An
erally spreading ground during centrifuge tests”, J.
Effective Stress Model for Liquefaction,” J.Geotech.,
Geotechnical and Geoenvironmental Engineering,
Div. ASCE, [1977],GT 6-517~533.
[2005], Vol. 131, No. 11, pp 1378-1391.
[10] Byrne, P., “A Cyclic Shear-Volume Coupling
[4] Knappett, J.A. & Madabhushi, S.P.G. “Influence
and Pore-Pressure Model for Sand,” In Proceeding
of axial load on leteral pile response in liquefiable
of Second International Conference on Recent Ad-
soils. Part I: physical modelling”, Geotechnique,
vances in Geotechnical Earthquake Engineering and
[2009], Vol 59, No. 7, pp 571 – 581.
Soil Dynamics, [1991], pp 1~24, 47~55.
[5] Hamada, M. “Large ground deformations and
[11] Manual of FLAC, Ver.5.0, “Dynamic Analysis”
their effects on lifelines: 1964 Niigata arthquake”,
Itasca Consulting Group Inc, [2005].
Case Studies of Liquefaction and Lifeline Perfor-
mance during Past Earthquakes: Japanese Case
Studies, Technical Report NCEER-92-0001, State
University of New York at Buffalo, [1992], Vol. 1,

135