Wikipedia.

org

ALÇI
11. Bölüm

mii.org

Yapı Malzemesi - Alçı 1

Alçı
 Alçı, alçı taşının yapısındaki kristalleşme
suyunun bir kısmının veya tamamının
ısıtılması ve böylece uzaklaştırılmasıyla
elde edilen bir bağlayıcı malzemedir.
 Saf alçı taşı: CaSO4.2H2O
 Safsızlıklar: MgO, Al2O3, Fe2O3, SiO2,
CaCO3, MgCO3 vb.

Yapı Malzemesi - Alçı 2

Kalsinasyon İşlemi
100-190°C'ye ısıtıldığında alçı taşı H2O'nun ¾'ünü kaybeder.
CaSO4.2H2O → CaSO4.½H2O + 3/2H2O
Buna adi (yarım hidrat) alçı adı verilir.
Bu düşük yanma süreci sonucunda tamamlanmayan
kalsinasyondur.

Kalsinasyon 190°C'nin üzerindeki sıcaklıklarda

gerçekleştirildiğinde tüm su bünyeden çıkarılır.
CaSO4.2H2O → CaSO4 + 2H2O
Buna anhidrit (susuz) alçı denilir.
Bu yüksek yanma işlemi tamamlanmış kalsinasyondur.

Yapı Malzemesi - Alçı 3

Alçı Üretimi
 Hafriyat
 Kırma işlemi
(~25 mm çap)
 Öğütme
 Isıtma (kalsine)
 Soğutma and
Öğütme
 Paketleme

Metu_C224_course notes

Yapı Malzemesi - Alçı 4

Alçı taşı, kazan fırınlarında veya döner
fırınlarda kalsine edilir.
Fırın içindeki sıcaklık yaklaşık 160°C ise
adi alçı
Fırın içindeki sıcaklık yaklaşık 200-205°C
anhidrit alçı ortaya çıkar.

Yapı Malzemesi - Alçı 5

 Alçının Priz Alması ve Sertleşmesi
Alçı suyla karıştırıldığında, elde edilen macun (hamur), zaman
geçtikçe priz alan ve daha sonra sertleşen bir plastiktir
(şekillendirilebilir).
Priz: Plastisitesinin kaybı veya sertliğin kazanılması.
Sertleşme: Mukavemet kazanımı ve malzemenin yüzeyinde iz
bırakmaya veya aşınmaya direnme kabiliyeti.
CaSO4.1/2H2O + 3/2H2O CaSO4.2H2O

CaSO4 + 2H2O CaSO4.2H2O

Hamurun hazırlanmasında kullanılan su miktarı kimyasal
reaksiyonlar için gerekenden fazla ise, ilave su sonunda
buharlaşma yoluyla kaybedilir.
Yapı Malzemesi - Alçı 6
 İç Sıva, Dış Sıva, Harç
 İç sıva (plaster), iç yüzeyler için sert bir kaplama
oluşturmak için mala ile plastik bir durumda kullanılan bir
malzemedir. Dış yüzeyler için sert bir kaplama oluşturan
sıvaya dış sıva (stükko) denir.
 Harç, duvar yapılarının elemanlarını (tuğla) bağlamak
için perdahlanabilen ve sertleşen, plastik bir halde
kullanılan bir malzemedir.
 Harçlar ve sıvalar kum, su ve bağlayıcı bir malzemeden
(alçıtaşı, kireç veya portland çimentosu gibi) oluşur.

Yapı Malzemesi - Alçı 7

Alçı macunlarına (hamuruna)
neden kum eklenir?
 Alçı macunu perdahlanmak için çok
yapışkandır. Ayrıca, kuruduktan sonra aşırı
büzülme gösterir. Kum kullanımı:
• alçı hamurunun yapışkanlığını ortadan kaldırır.
• büzülmeyi azaltır.
• ekonomi sağlar.

Yapı Malzemesi - Alçı 8

Alçı Hamuru ve Harcının
Özellikleri

 Priz süresi
 Plastisite

 Dayanım

Yapı Malzemesi - Alçı 9

Priz Süresi
 Alçı ve suyun ilk defa karıştırılmasından
sertleşmesine kadar geçen süreye priz
süresi denir.
 Malzemeyi şekillendirmek için bu süre
önemlidir.
 Saf alçı macunu (hamur) ~ 30 dakika
 Anhidrit (susuz) alçı macunları veya bazı
safsızlıklar içeren macunlar > 30 dakika
Yapı Malzemesi - Alçı 10
 Plastisite
 Plastisite, sıva veya harcın şekillendirilip yayılma
kolaylığıdır. Çok yapışkan veya çok sert
olmamalıdır.
 Alçı harçının plastisitesi, karışımdaki su
miktarından büyük ölçüde etkilenir. Plastisite kum
içeriğinden de etkilenir. Kumun eklenmesi
macunun yapışkanlığını azaltır. Ancak, çok fazla
kum da işlenebilirliği azaltır. Alçı harç karışımının
ağırlıkça yaklaşık 2/3'ü kumdan oluşmaktadır.

Yapı Malzemesi - Alçı 11

Dayanım
 Alçı sıvaların ve harçların basınç mukavemeti,
çekme mukavemetlerinden 3 veya daha
fazladır.
 Döküm alçı sıvası, - ilişkisinde kırılmaya kadar
tipik doğrusal eğri gösterir.

Yapı Malzemesi - Alçı 12

 Alçının Mukavemetini Etkileyen
Faktörler
Su/alçı oranı:
• Hidratasyon esnasında alçı
CaSO4.2H2O'yu tekrardan
oluşturmak için belirli miktarda
su ile reaksiyona girer. Su/alçı
oranı yüksekse, karışımdan
buharlaşma yoluyla çıkan su
miktarı yüksek olacaktır.
Böylece, daha düşük
mukavemete yol açan daha
fazla boşluk kalacaktır.
• Malzemenin yeterince
şekillendirilmesini sağlayan
plastisiteye ulaşan en düşük
su/alçı oranı yaklaşık 0.6'dır.

Yapı Malzemesi - Alçı 13

Alçının Mukavemetini Etkileyen
Faktörler
Harcın kum içeriği:
Bir harçtaki kum miktarı ne kadar yüksek olursa, macun
miktarı o kadar düşük olur (karışımın birim hacminde).
Bu nedenle, daha yüksek miktarlarda kum eklenmesi
mukavemeti azaltır. Bir birim macuna iki birim kum
içeren bir harç, kumsuz bir karışımın nihai
mukavemetinin yaklaşık% 60'ına sahiptir.
Öte yandan, çok az kum eklenirse, malzeme
sertleştikten sonra çok fazla büzülme göstererek
çatlaklara neden olabilir. Böylece çok düşük
mukavemet elde edilebilir.

Yapı Malzemesi - Alçı 14

 Yangından Koruma
 Alçı ürünleri yüksek yanmaz özelliğe
sahiptir.
 Yüzey 100°C'yi aşan sıcaklıklarda
ayrışmasına rağmen, bir toz oluşturur.
Yüzeyi kaplayan bu toz, etkili bir yalıtkan
görevi görmektedir.

Yapı Malzemesi - Alçı 15

Alçı Katkıları
 Priz Geciktiriciler: Boraks, tartarik asit,
bazı organik maddeler, tutkal, talaş ve
kan priz geciktirici olarak kullanılır
(maks. %0.2).
 Priz Hızlandırıcılar: Priz hızlandırıcı
olarak alüminyum sülfat, sodyum sülfat,
çinko sülfat ve potasyum sülfat kullanılır.

Yapı Malzemesi - Alçı 16

Alçı Katkıları
 Daha Fazla Plastisite Veren Malzemeler:
Kum ve sulu kireç (% 15) plastisiteyi
arttırmak için kullanılan yaygın
malzemelerdir.
 Daha Fazla Kohezyon ve Daha Yüksek
Çekme Mukavemeti Sağlayan Malzemeler:
Az miktarda kıl, odun lifi veya asbest lifi dahil
edilmesi, daha iyi kohezyon ve daha yüksek
çekme mukavemeti ile sonuçlanır.

Yapı Malzemesi - Alçı 17

Alçının Kullanımı
 Adi alçı; heykel ve mimari süsleme kalıp
yapımında kullanılır.
 Anhidrit alçı; seramik endüstrisinde kalıp
olarak kullanılır.

Yapı Malzemesi - Alçı 18

Alçının Kullanımı
 Alçı sıvalar; duvar kaplaması olarak kullanılır. Duvar
kaplama sıvaları yaklaşık% 70-75 kum,% 15-25 alçı
ve çalışma kalitelerini, priz süresini kontrol etmek
için bazı katkı maddelerinden oluşur.
 Alçı sıvalar ayrıca bölme duvarların inşası veya bir
yapıdaki metal elemanların kaplanması ve böylece
yangına karşı koruma sağlanması için kullanılır.
 Alçı ürünlerini dış işlerde veya nemli iç işlerde
kullanılmamalıdır (Bu koşullarda alçı parçalanır).

Yapı Malzemesi - Alçı 19

Yapay Alçı
 Fosfojips - Fosforik asit üretimi sonucu
açığa çıkar.
 Desülfojips - Kömür yakan enerji
santrallerinde yanma gazlarının (SO2,
SO3) desülfarizasyonu (kükürtten
arındırma) ile elde edilir (Zararlı SO2 gazı
CaSO4.2H2O'ya dönüştürülür)

Yapı Malzemesi - Alçı 20

Sayısal Örnek

1 ton saf alçı taşının kalsinasyonu ile ne kadar adi alçı elde
edilebilir?
Ca: 40, O: 16, S:32, H:1

100 °C- 190 °C

CaSO4.2H2O CaSO4.1/2H2O + 3/2H2O

172 145
1000 x / x=843 kg

Yapı Malzemesi - Alçı 21

 Sayısal Örnek

500 kg alçıtaşı kaya örneği kalsine edilir ve 320 kg adi alçı elde
edilir. Alçı taşının ticari kullanıma uygun olup olmadığını belirleyiniz.

100 °C- 190 °C

CaSO4.2H2O CaSO4.1/2H2O + 3/2H2O

172 145
x 320 / x=379.6 kg

379.6/500x100=75.9% >70%
Ticari olarak kullanılabilir.

Yapı Malzemesi - Alçı 22