Wikipedia.

org

KİREÇ
12. Bölüm

Yapı Malzemesi - Kireç 1

Sönmemiş (Adi) Kireç Üretimi
Kireç, kireçtaşının ısıtılması ve CO2'yi bileşiminden
yaklaşık 900°C'de uzaklaştırılması ile üretilir.

900°C
CaCO3 CaO + CO2
Sönmemiş Kireç

 Saf Kireçtaşı → CaCO3

 Safsızlıklar → MgCO3, Al2O3, Fe2O3, SiO2
Dolomitik kireçtaşı (CaCO3.MgCO3) yüksek
sıcaklıklara ısıtıldığında ortaya çıkan sönmemiş kireç
çok fazla CaO ve bir miktar MgO içerir.
Yapı Malzemesi - Kireç 2
 Sönmemiş Kireç Türleri
• Yüksek kalsiyumlu kireç (%90 veya daha fazla CaO).
• Kalsiyumlu kireç (>%75 CaO).
• Magnezyumlu kireç (>%20 MgO).
• Dolomitik (yüksek magnezyumlu) kireç (>%25 MgO).

 Sönmemiş kireç, suyla karıştırıldığında ve sönmüş kireç

Ca(OH)2 veya Ca(OH)2.Mg(OH)2 formuna getirildiğinde
bağlayıcı bir malzeme haline gelmektedir.

Yapı Malzemesi - Kireç 3

Sönmemiş Kirecin Üretim
Aşamaları
• Kireçtaşının kırılması (veya toz haline getirilmesi)
• Kırılan (veya toz haline getirilmiş) kireçtaşının
kalsinasyonu
• Sönmemiş kirecin öğütülmesi, ancak bazı sönmemiş
kireçlerin topaklar halinde paketlenmesi.
Kalsinasyon için kullanılan yöntemler genel olarak ikiye
ayrılır.
• İlkel (kuyu) yöntemi,
• döner veya reaktör fırınlar.

Yapı Malzemesi - Kireç 4

 Sönmemiş Kirecin Söndürülmesi
 İnşaatta kullanılması amaçlanan sönmemiş kireç
önce kireç macunu (sönmüş kireç) oluşturmak için
söndürülmelidir.
CaO + H2O Ca(OH)2 (+ısı)
 Saf sönmemiş kirecin hidratasyonu için gerekli su
miktarı ağırlıkça %32.1'dir. Safsızlıkların varlığında
bu değer azalır.
 Söndürme sırasında hacim yaklaşık 2.5 ila 3 kat
genleşmektedir.

Yapı Malzemesi - Kireç 5

Sönmemiş Kirecin Söndürülmesi
CaO + H2O → Ca(OH)2 + Isı
 CaO, macun oluşuncaya kadar bir söndürme
kutusunda yeterli su ile karıştırılır.
 Daha sonra macun, havanın etkisinden korumak
için kum ile kaplanır ve 2-3 hafta kuruması için
bırakılır.
 CaO iyi sönmezse, havadaki nemi emer ve
hacimce 2.5-3 kata kadar genleştiği için
malzemede kapak atmalar meydana gelir.

Yapı Malzemesi - Kireç 6

Kirecin Priz ve Sertleşme
Özellikleri

 Sönmüş kireç su ile karıştırıldığında

plastik bir karışım elde edilir. Bu karışım
zamanla priz alır ve sertleşir.
Ca(OH)2'nin havadan gelen CO2 ile
reaksiyonu üzerine priz alma ve
sertleşme meydana gelir.
Ca(OH)2 + CO2 CaCO3 + H2O
Yapı Malzemesi - Kireç 7
Hava (Yağlı) Kireci
 Sönmemiş kireç havaya maruz kaldığında,
maruz kalan yüzeyler hava ve sudan nemi
emerler.
 Sönmeye eşlik eden genleşme, topakların çok
az ince bir toz haline gelmesine neden olur.
 Hemen sönmüş olan kirece, bağlayıcılık değeri
olmayan toz CaCO3 oluşturmak için havanın
CO2'si tarafından saldırılır. Bununla birlikte,
malzemenin kütlesinin iç kısımlarını koruyan bir
film oluşturur.

Yapı Malzemesi - Kireç 8

Kireç Harcının Özellikleri

 Sönmüş kireç genellikle harç yapımında

kullanılır. Kireç harcının özellikleri
aşağıdakilere bağlıdır:
• kireçte bulunan CaO miktarı
• harcı oluşturan malzemelerin oranları.

Yapı Malzemesi - Kireç 9

Priz Alma ve Sertleşme
 Kireç yavaş sertleşen bir malzemedir; sertlik
kazanmak oldukça uzun sürmektedir. Kirecin priz
süresi aşağıdakilerden etkilenir:
• havanın nem ve CO2 içeriği (Havadaki nem miktarı
yüksek ve karbondioksit miktarı düşük olduğunda
kirecin priz süresi uzar).
• kireçte bulunan CaO miktarı.
 Yüksek kalsiyumlu kireçler, magnezyum veya
dolomitik kireçlerden daha hızlı priz alırlar.

Yapı Malzemesi - Kireç 10

 Plastisite
 Kireç harcı kolay ve sorunsuz bir şekilde yayılırsa plastiktir;
malaya yapışırsa veya çatlarsa, plastik değildir.
 Kireç macunu yapışkan bir malzemedir. Kum eklenmesi
macunun yapışkanlığını azaltır. Ancak, çok fazla kum plastik
olmayan harca neden olur.
 Kireç hamuruna kum ilavesi
• karışımın plastisitesini düzenler.
• kuruduktan sonra karışımın büzülmesini azaltır.
• ekonomi sağlar.
 Yüksek kalsiyumlu kireçler, magnezyum ve dolomitik
kireçlerden daha fazla kum taşıma kapasitesine sahiptir.

Yapı Malzemesi - Kireç 11

 Kireç Harcının Dayanımı
 Çekme mukavemeti << Basınç mukavemeti
 Kuruma büzülmesi ve çatlama kum eklenerek azaltılabilir.
Dayanımı etkileyen faktörler:
 Kirecin kimyasal bileşimi
 Magnezyum esaslı kirecin dayanımı > Kalsiyum esaslı kirecin
dayanımı
 Kum miktarı ve özellikleri
 Kum eklemek mukavemeti azaltır.
 Su miktarı
 Buharlaşma sonrası boşluklar oluşur.
 Priz koşulları
 Daha düşük nem ve daha yüksek CO2 daha yüksek mukavemete
yol açar.

Yapı Malzemesi - Kireç 12

 Dayanıklılık (Durabilite)
 Kireç akan suyun etkisine dayanıklı değildir; kireç harçları
böyle bir duruma maruz kaldıklarında bir miktar çözünürlük
gösterirler. Kirecin çözünürlüğü, sıcak suya maruz
kaldığında azalır (sıcak su borularının tıkanmasının
nedeni).
 Kireç suda bir miktar çözünürlük gösterdiğinden ve sulu
kireç oldukça gözenekli olduğu için kireç harçları nemli bir
iklime maruz kaldıklarında yeterli dayanıklılık göstermezler.
 Bu nedenle, dış işlerde kullanılacak kireç harçları, daha
fazla dayanıklılık elde etmek için genellikle bir miktar
portland çimentosu ile karıştırılır.

Yapı Malzemesi - Kireç 13

Kirecin Kullanımı
 Kireç harçları: Sıva ve duvarcılık işlerinde
kullanılır. Kireç sıvalarının alçıya göre dezavantajı
daha uzun priz süresidir.
 Kalsiyum silikat ve otoklavlanmış gaz beton duvar
elemanlarının üretiminde kullanılır.
 Kireç ayrıca binaların iç duvarlarını boyamak için
badana malzemesi olarak kullanılır (sulu kireç +
su)

Yapı Malzemesi - Kireç 14

 Hidrolik Kireç
 Hidroliklik, bir malzemenin su altında priz alma ve sertleşme
yeteneğidir.
 Killi kireçtaşı yaklaşık 1000°C'ye ısıtıldığında kireçtaşının CO2'si
bünyeden çıkarılır.
 Kalsine edilmiş ürün kayda değer miktarlarda kireç silikatları ve
yeterli miktarda serbest CaO içerir.
 Su ile karıştırıldığında, içindeki CaO biraz su ile birleşecek ve
Ca(OH)2'ye dönecektir. Söndürülmüş hidrolik kirecin yaklaşık
1/4 ila 1/3'ü Ca(OH)2'den oluşur. Öte yandan, kalsiyum silikatlar
su ile reaksiyona girecek ve portland çimentolarındaki
hidrasyon ürününe benzer bir miktar kalsiyum-silikat-hidrat
oluşturacaktır. Böylece, bazı C-S-H'nin oluşumu bu kireçlerin
hidrolik bağlama kapasitesini sağlar.

Yapı Malzemesi - Kireç 15

 Örnek Soru
 10 ton saf kireçtaşından elde edilen sönmemiş kirecin
damıtılması için ne kadar su gereklidir? Ca: 40, O: 16,
C: 12, H: 1

CaCO3  CaO + CO2

CaO + H2O  Ca(OH)2

CaCO3 CaO H2O

100 18
10,000 x / x=1800 kg

Yapı Malzemesi - Kireç 16