Ĉetvrti

ĉas

TELESNA ĈULA

31. oktobar 2012.

KOŢA
FUNKCIJE
• Zaštita od spoljašnjeg sveta
• Skladište masti i vode
• Disanje
• Termoregulacija

ĈULO
• Dodir Bol
• Toplo Hladno
KOŢA
TAĈKASTA OSETLJIVOST
• Dokaz da ima više ĉulnih modaliteta
• 1881-85: von Frey, Blix, Donaldson,
Goldscheider Psihofiziĉki Hiruški
dokazi dokazi
No/cm2
BOL 100 2
meseca
HLADNO 10 3-4 meseca

TOPLO 2 5-6
meseci
DODIR 30 12
meseci
GRAĐA ORGANA
Epiderm

Derm

Potkoţno
tkivo

Slika 3.1
RECEPTORI
POVRŠINSKI DODIR BOL HLADNO Dlaka

TOPLO
Epiderm

QuickTime™ and a
decompressor
are needed to see this picture. Derm

Nervi Vezivno POKRETI DUBINSKI

tkivo DLAKE DODIR Slika 3.1
 RECEPTORI
KOŢA SA DLAKAMA KOŢA BEZ DLAKA

Epiderm

Slobodni Rufinijevi
nervni cilindri
završetci Derm
Majsnerova
telašca
Merkelovi
diskovi
Dlaka

Paĉinijeva
telašca
Tabela 3.1
MODALITETI
DODIR
• Primat u saznanju

DRAŢ
• Mehaniĉka deformacija koţe: 0.001mm
• Pasivan dodir, aktivni dodir

RECEPTORI
• Mehanoreceptori
• Osetljivost (Weinstein, 1968.)
 DODIR
INTENZITET Desna strana
Leva strana
MODALITETI
TEMPERATURA
• Termoregulacija

DRAŢ
• Oduzimanje/dodavanje toplote
• Fiziološka nula

RECEPTORI
• Termoreceptori
• Čulo za toplo
• Čulo za hladno
 TEMPERATURA
INTENZITET Zotterman, 1953

vlakno za hladno
12
vlakno za toplo
10
N. impulsi (Hz)


10 20 30 40 50 oC
MODALITETI
BOL
• Nema opaţanja objekata

DRAŢ
• Neprijatno senzorno iskustvo
• Povreda tkiva

RECEPTORI
• Nocioceptori
• Individualne razlike • Nema adaptacije!
 BOL
INTENZITET Subjektivna jedinica:
 dolor

10

PRITISAK 
PUTEVI
A VLAKNA C VLAKNA

- veća (4 cm) - manja (0,8 cm)

- brţa (50 - sporija (1 m/s)
m/s)
PUTEVI CORTEX
Somatosenzorn
e zone

THALAMUS
VPL nucleus
N. trigeminus (V)
ophthalmicus
maxillaris Medula
mandibularis OBLONGATA

f. Tractus
Lemniscus
cuneatus spinothalamicus
medialis f. gracilis lateralis
BOL
Somatosenzorni neuron

HLADNO
Medula
Receptor SPINALIS
TOPLO

DODIR Stimulus
 CENTRI
Centralni
sulcus

Somatosenzorna zona
• Identifikaciju poboljšava
• gustina receptora
• vrsta nervnih vlakana
• veličina kortikalne Lateralni
sulcus

zone

Slika 3.3
 RECEPTIVNA POLJA
------
• PROSTORNI RASPORED -+-+- +- -+-
--+--+-- +-- --+--
• Ćelija somatosenzorne zone - --+-- +-- --+--
-+
prima ulaz samo iz jedne vrste -+-+- +- -+-
------
receptora
• Svi receptori koji stiţu na jedan
neuron locirani su zajedno
• Receptivno polje
• Ekscitacija / Inhibicija

Slika 3.4
TEORIJE
XIX vek
• 1 tip osetljivosti = 1 tip specijalizovanih
receptora

XX vek
• 1 tip osetljivosti = 1 obrazac kodiranja u
neuralnim putevima

XXI vek
delimiĉna specijalizacija receptora
+ obrasci ekscitacije na svakom nivou
+ shema mapiranja na somatosenzornim zonama
PERCEPCIJA
DISTANCA
• Osetljivost za razmak dve taĉke

OBJEKTI
• Identifkacija 96%

HAPTIĈKA PERCEPCIJA
• Ativna eksploracija objekata
• Telo u pokretu
PERCEPCIJA
3D

Fizgerald i saradnici, 2006

AKTIVNI DODIR
• Visoka rezolucija
• Profesionalni rad - lekari
• Ĉitanje kod slepih ljudi - Brajova azbuka
• Detekcija govora kod gluvih - Tadoma
metod
INTEROCEPCIJA
TRI VRSTE INFORMACIJA
• iz unutrašnjih organa
• o poloţaju i kretanju delova tela
• o poloţaju i kretanju celog tela
KINESTEZIJA
PROPRIOCEPCIJA
• Poloţaj i kretanje tela
• kordinacija kretanja ekstremiteta

Informacioni tok
• senzorna: receptor -> korteks
• motorna: korteks -> mišić
• bez provere!
 KINESTEZIJA
ZGLOBOVI, KOSTI
• Mehanoreceptori
• trenje zglobne čaure
Lemniscus
medialis
• Opaţaji za
• za sitne i krupne pokrete
• za savijanje i istezanje
• za posebne zone pokreta (odreĎeni lučni
opseg)
• za odreĎenu statičnu poziciju
KINESTEZIJA
MIŠIĆI, TETIVE
• Mehanoreceptori Tractus
• grčenje/opuštanje mišića spinocerebellaris

Goldţijeva Slobodni
vlakna nervni
završeci

Mišićno vreteno
 KINESTEZIJA
položaj Goldţijeva v. Mišićno v.

MIROVANJE

RASTEZANJE
Promena
u dužini

RASTEZANJE
+ STIMULUS
Promena
u dužini
 PERCEPCIJA
PROSTOR
• Neeuklidski prostor
• opažanje linija
• različite dimenzije
• nagibi
PATOLOGIJA
ODSUSTVO KINESTEZIJE
• I.W.
• bez haptičke propriocepcije niže od vrata

MIŠIĆI, ZGLOBOVI
• funkcije se mogu izgubiti nezavisno
VESTIBULARNI SISTEM
PROPRIOCEPCIJA
• Poloţaj i kretanje tela u odnosu na ostale
objekte u prostoru
• telesna orijentacija
• orijentacija pokreta i kretanja

Tri tipa informacija

• orijentacija tela u odnosu na zemlju
• pokret
• ubrzanje
GRAĐA ORGANA
POKRETI GLAVE
• 6 komponenti
• 3 translacije
• 3 rotacije

VESTIBULARNI APARAT
• unutrašnje uho
 GRAĐA ORGANA
Polukruţni
kanalići

Ampule

Vestibularni nerv
Facijalni nerv
Kohlearni nerv
UTRIKULUS
SULKUS

Spiralni
ganglion
Slika 3.7
 GRAĐA ORGANA
Vestibularni sistem UTRIKULUS
MAKULA
Krista
Ampula SULKUS

Krista Makula
uvećana uvećana

treplje
treplje Trepljasta
Trepljasta ćelija
ćelija II tip
I tip
Nervno Trepljasta Nervno
vlakno ćelija vlakno
 GRAĐA ORGANA
UTRICULUS

MACULA
LINEARNO UBRZANJE
OTOLITI
ŢELATINOZNA
MASA

TREPLJASTE
ĆELIJE

POTPORNE
ĆELIJE

NERVNA VLAKNA

Draţi:
-Gravitacija
-Linearno
ubrzanje glave
GRAĐA ORGANA
KRUŢNO UBRZANJE
Glava se
okreće
na levo Draţi:
Tok -promena brzine
endolimf kretanja glave
e -Ugaoni pomeraj

Smer
rotacije

START KRETANJE STOP

Smer rotacije glave
PUTEVI, CENTRI
• VIII kranijalni nerv vestibulokohlearisa
(statoakustikus)
• Medula oblongata
• manji deo direktno u cerebelum
• 4 puta RAVNOTEŢA KONTROLA POKRETA

• uzlazni: ka talamusu i cerebelumu

STABILIZACIJA SLIKE
• silazni: spinalni i okularni NA MREŢNJAĈI
• Mala kortikalna reprezentacija
TELESNI STAV
UDOVI
PERCEPCIJA
• Konflikt informacija
ILUZIJE
• Okuloţiralna iluzija
• Vekcija
PATOLOGIJA
• Poremećaji nisu retki
• Mučnina
• Vrtoglavica
HVALA