Termal ve Termal Gerilme Analizi

ÖĞR. GÖR. DR. Hocası

ÖĞR.ÜYESİ. DR. ERSİN TOPTAŞ

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Dersin amacı

Bu ders de ısıdan kaynaklanan parçaların dağılımı, transferi ve buna bağlı

mekanik parçalarda meydana gelen gerilmeler hakkında bilgi
sunulacak. Herhangi bir tasarımı optimize etmek için bu termal etkileri
analiz etmemizi gerekir. Konveksiyon gibi çeşitli ısı transferi modlarını ve
ısının neden olduğu dağılım ve stresi analiz etmenin bilinçli tasarım
kararları almamıza nasıl yardımcı olabileceğini tartışacağız.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Analiz

Termal analizler ürün geliştirme sürecinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Isı enerjisinin ürün
üzerindeki etkilerini incelemek üzere termal analiz simülasyonları gerçekleştirilir. Burada
amaç oluşan sıcaklık dağılımları ve bu dağılımların etkilerinin incelenmesidir. Termal
Analiz işlemi sonrası statik analiz / dinamik analiz kısmına geçilerek ısıl değişimin ürün
üzerinde oluşturacağı hasarlar tespit edilmeye çalışılır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Analiz

Termal Analiz’de İşlem Basamakları Nelerdir?

Termal analiz normal bir sonlu elemanlar analizi prosedürüdür. İlk olarak
geometri hazırlanır, var ise hatalar ve düzeltmeler yapılarak analiz
modülüne geçiş yapılır. Analiz modülünde ilk olarak yapının malzeme
modellerinin oluşturulması ve sonrasında sonlu elemanlar ağı dediğimiz
mesh işlemi gerçekleştirilir. Optimal kalitede elde edilen mesh işlemi
sonrası yük ve sınır şartları girilir. Burada termal değerler, ısı oluşumu,
taşınım, iletim, ışınım değerleri gibi şartlar tanımlanır. Sonrasında çözüm
işlemi yapılır ve sonuçlar raporlanır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Analiz

Fourier Denklemi

Isı denklemi diferansiyel bir denklemdir ve çözümü zordur. Fourier bu

denklemi basitleştirerek sinüs ve kosinüsleri katsayılarla birbirine ekleyerek
karmaşık bir ısı kaynağı oluşturmak hedefindeydi. Bu denklemlerin belli
katsayılarla sonsuz toplamına da Fourier Serisi olarak adlandırılmaktadır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Analiz

Fourier Denklemi

Fourier, bir ortamdaki sıcaklık dağılımı bilgisine dayanarak iletim ısı akısının
belirlenmesine izin veren bir oran denklemidir.

▪ Isı transferi azalan sıcaklık yönündedir.

▪ Termal iletkenliği tanımlar.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Analiz

Isı Transfer Türleri

• Kondüksüyon (İletim) - Conduction

• Konveksiyon (Taşıma) - Convection

• Radyasyon (Işıma) - Radiation

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Analiz

Isı Transfer Türleri

1. Kondüksüyon (İletim) - Conduction

• Sıcaklık farkları olan maddeler arasında
doğrudan etkileşim yoluyla enerji değişimi
• Gaz, sıvı veya katılarda oluşur
2. Konveksiyon (Taşıma) - Convection

• Hareketle zenginleştirilmiş bir sıvı içinde

iletim.

3. Radyasyon (Işıma) - Radiation

• Termal enerjinin, elektromanyetik dalgaların

transferi.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Analiz

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Analiz

Termal Simülasyon ve Yararları

▪ Isının bir parçadan nasıl geçtiğini anlama.

▪ Termal yüklemeye dayalı olarak stresin analizi.

▪ Prototip veya üretim öncesi tasarım optimize

edilmesi

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 1

100x100x10 mm ölçülerindeki aşağıdaki plakalara uygulanan sıcaklık dağılımın değişimi.

80 ͦC

0 ͦC Steel 50 ͦC

-20 ͦC

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 1

Parçaların üzerindeki sıcaklık dağılımı mesh yoğunluğuna göre daha hassas yapılabilir.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 2

160 cm2 alana sahip ve 0,6 cm kalınlığındaki bir cismin ısı iletim kat sayısı k=20 W/m2C

olup bir yüzeyine 800 W’lık ev tipi bir ısıtıcı ile ısıtılarak diğer yüzeyin sıcaklığının 85

derece olarak sabitlenmesi istenmiştir. Buna göre ısının uygulandığı yüzeyde sıcaklık

değeri nedir ?

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 2

Fusion 360 ortamında parça modellenir ve malzeme özellikleri girilerek simülasyon

ortamına aktarılır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 2

Simulasyon ortamında Thermal kısmında malzemeye yükler uygulanır ve çözüm

incelenir.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 3

Aşağıda verilen boru parçasının içinden sıcak su geçmekte ve etrafında iki farklı

yalıtım kaplaması bulunmaktadır.

İç sıcaklık = 95 ͦC
Dış kaplama= 20 ͦC
k=5 W/m2C

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 3

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 4

Aşağıda verilen sistemde radyatör sistemin analizi yapılacaktır. Bu sistemde borunun

içerisinden geçen 75 derecelik sıcak suyun alüminyum malzeme ve dışta olan hava

temasıyla sıcaklığın dağılması üzerine olacaktır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 4

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 4

Sistemdeki geometrik değişimlerde meydana gelen sonuçların.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Gerilme Analiz

Herhangi bir sebeple ısı dağılımı olan yapılarda genleşmeden dolayı ısıya bağlı gerilmeler
ortaya çıkar ve buna ısıl gerilme adı verilir. Bu yapıda tanımlanan ısıl sınır şartları ve ısı
geçişi katsayıları uygulanarak yapılan analize de ısıl analiz denir.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Gerilme Analiz

Termal olarak sebep olan gerilmeler :

• Bir yapı ısıtılıp soğutulduğu zaman, parça üzerinde uzama veya

kısalmadan kaynaklı deformasyonlar sonucu ortaya çıkar.

• Eğer bu deformasyon uygun bir şekilde kısıtlandıysa deformasyona bağlı

ısıl gerilmeler ortaya çıkar.

• Bunun yanında birbirine mekanik yönden bağlı farklı malzemelerin,

genleşmeleri sonucu oluşan deformayonların sonucu ortaya çıkan ısıl
gerilmeler.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Gerilme Analiz

Isıl Genleşme

Termal gerilmeler parçaların genleşmesi sonucu ortaya çıkar. Genleşme,

genişleme anlamına gelir. Isıl genleşme, sıcaklığı artırılan bir cismin şekil
değişmesi olayıdır ve bu durum katı, sıvı ve gazlarda meydana gelir. Bu
sebeple her malzemenin ısı karşısındaki deformasyonu farklı olacağından
her malzeme için ısıl genleşme kat sayısı mevcuttur.

Isıl genleşme katsayısı, bir malzemede veya elemanda, her bir sıcaklık
derecesinde meydana gelen birim şekil değişimi gözlemlenerek elde edilen
bir katsayıdır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Gerilme Analiz

Isıl Genleşme Katsayısı

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Gerilme Analiz

Isıl Genleşme Katsayısı

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Gerilme Analiz

Isıl Genleşme

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Gerilme Analiz

Isıl Genleşme

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Termal Gerilme Analiz

Termal Genleşmenin SEM Uygulamaları

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 1

Çapı 30mm olup boyu 150 mm olan 3 farklı malzemenin 100 C deki sıcaklığında ki

deformasyonları ve gerilmeleri inceleyelim.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 1

Üç faklı parçanın termal genleşme katsayıları farklı olması sebebiyle uzamaları farklı
olacaktır. Eğer bu parçalar uçlarından da sabitlenirse bu sefer genleşmeler
sınırlandırıldığından üzerindeki gerilmeler artacaktır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 2

Geçen hafta yaptığımız içinden su akan kaplamalı su borusunun gerilme dağılımını

inceleyelim.

İç sıcaklık = 95 ͦC
Dış kaplama= 20 ͦC
k=5 W/m2C

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 2

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 3

Şekilde verilen frenleme sisteminde frenleme sırasında ortaya çıkan ısının dağılımı ve

gerilme araştırılacaktır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 3

Parçanın simetrik olma durumunda parçala simetrik parçalara ayrılarak analiz

yapılması, analiz süresini kısıtlamak açısından oldukça kullanılan bir durumdur.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 3

Parçanın simetrik yüzeyleri sınırlama koşulları parça üzerinde seçilen bölge ve

sınırlama yönlerinin seçimi ile programa bildirilir.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 3

Yapısal yük ve sınırlamalar tanımlandıktan sonra parça üzerine termal yüksel

tanımlanır.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

 Örnek Uygulama 3

Elde edilen sonuçlar irdelenerek parça üzerindeki ısı dağılımı ve gerilme dağılımları

gözlemlenebilir.

© Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi