Megep: Elektrik Elektronik Teknolojisi

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ
KLİMALARDA KOMPRESÖR
BAKIM VE ONARIMI
ANKARA 2007
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı

Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik
geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye

rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,
denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği

kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve
yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki

yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak

dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında

satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR .............................................................................................................. iii

GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .................................................................................................3
1. KLİMALARIN TANITIMI VE DEVRE ŞEMALARI......................................................3
1.1. Klimaların Tanıtımı...................................................................................................3
1.2. Klima Çeşitleri ..........................................................................................................4
1.2.1. Pencere Tipi Klimalar ........................................................................................4
1.3. Gaz Akış Devre Şemaları ........................................................................................12
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................15
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................16
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...............................................................................................17
2. KLİMALARDA KULLANILAN KOMPRESÖRLER ...................................................17
2.1. Kullanılan Kompresörler .........................................................................................17
2.1.1. Kompresör Elektrik Ekipmanları ......................................................................18
2.2. Kompresör Çeşitleri ................................................................................................20
2.2.1. Pistonlu Kompresörler......................................................................................20
2.2.2. Dönel (Rotary) Kompresörler ...........................................................................21
2.2.3. Salyangoz (Scroll) Kompresörler......................................................................22
2.2.4. Helisel Vidalı Kompresörler .............................................................................23
2.2.5. Santrifüj Kompresörler .....................................................................................24
2.3. Kompresörlerin Arıza ve Bakımı .............................................................................24
2.3.1. Kompresörün Yanma Sebebleri ........................................................................26
2.3.2. Verim Kaybı Sebebleri.....................................................................................26
2.3.3. Gürültülü Çalışma Sebebleri.............................................................................27
2.3.4. Kompresörden Gelen Seslerin Sebebleri ...........................................................27
2.4. Klimalarda Çeşitli Arıza Bulma ve Giderme............................................................28
2.4.1. Klima Çalışmıyor .............................................................................................28
2.4.2. Klimanın Fan Motoru Çalışıyor Ne Soğutuyor Ne De Isıtıyor...........................29
2.4.3. Klima Ekovatı Kalkış Yapmıyor Termik Attırıyor ............................................29
2.4.4. Klima Sigorta Attırıyor ....................................................................................30
2.4.5. Klima Çalışıyor Fakat Isıtma ve Soğutma Yapmıyor ........................................30
2.4.6. Klima Sesli Çalışıyor .......................................................................................30
2.5. Kompresörlerin Bakımı ...........................................................................................30
2.5.1. Haftada Bir Defa ..............................................................................................31
2.5.2. Ayda Bir Defa..................................................................................................31
2.5.3. Yılda Bir Defa..................................................................................................31
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...............................................................................................35
3. KLİMALARA GAZ VERME İŞLEMİNDE KULLANILAN TECHİZATLAR VE GAZ
VERME İŞLEMİ ...............................................................................................................35
3.1. Gaz Verme İşleminde Kullanılan Techizatlar...........................................................35
3.1.1. Vakumlama İşlemi ...........................................................................................35
i
3.2. Gaz Kaçak Tespiti ...................................................................................................38
3.2.1. Basınçlandırma ile Kaçak Testi ........................................................................38
3.2.2. Sabun Köpüğü ile Kaçak Testi .........................................................................39
3.2.3. Elektronik Dedektörler ile Kaçak Testi .............................................................40
3.3. Dolumda Kullanılan Cihazlar ..................................................................................41
3.3.1. Elektronik Terazi ve Şarj Silindiri ....................................................................41
3.3.2. Termostatlı Isıtıcı .............................................................................................42
3.3.3. Servis Manifoldu ve Bağlanması ......................................................................42
3.4. Freon 22 Gazı Tanıtımı ...........................................................................................42
3.5. Gaz Verme İşlemi ...................................................................................................44
3.5.1. Manifoldun Bağlanması ...................................................................................44
3.5.2. Soğutma Sistemine Şarj Edilecek Akışkan Miktarının Belirlenmesi..................45
3.6. Gümüş Kaynağı Yapmak.........................................................................................49
3.6.1. Sert Lehim Tekniği (Gümüş Kaynağı) ..............................................................49
3.7. Terimler ..................................................................................................................51
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................56
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................58
KAYNAKLAR ..................................................................................................................59
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0118
ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK Elektrikli Ev Aletleri
MODÜLÜN ADI Klimalarda Kompresör Bakım ve Onarımı
Klimalarda kullanılan kompresör bakımı ve tamiri ve
MODÜLÜN TANIMI sisteme gaz verme ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandırıldığı
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
Soğutucularda ekovat/bakımı onarımı ve gaz verme
ÖN KOŞUL
işlemi modülünü almış olmak
Klimalarda kompresör bakım ve onarım ile gaz basma
YETERLİK
işlemlerini yapmak.
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında klimalardaki ekovat
bakım/onarım ve sisteme gaz verme işlemlerini tekniğine uygun
olarak yapabileceksiniz.
Amaçlar
MODÜLÜN AMACI 1. Klimaların çalışmasını öğrenecek ve çeşitlerini

tanıyabileceksiniz. Klimalarda gaz akış şemalarını
okuyabileceksiniz.
2. Klimalarda kullanılan kompresörlerin (ekovatın) yapısı
çalışması ve bakım/onarımını yapabileceksiniz.
3. Uygun ortam sağlandığında soğutucu gazları seçebilecek
ve gaz verme işlemini yapabileceksiniz.
Atölye ortamı, takımhane, takım çantası, el aletleri

panosu, kontrol ve vida sıkma aletleri, ölçüm cihazları, anahtar
EĞİTİM ÖĞRETİM
takımları, diğer faydalı el ve güç araçları donanımları, klima ve
ORTAMLARI VE
elemanları, klima cihazı ile ilgili kataloglar, teknik veri
DONANIMLARI
kaynakları, kaynak makinesi, manometre, vakum cihazı, gaz
kaçak tespit cihazı, gaz ölçeği, iş güvenliği ile ilgili ekipmanlar.
iii
Bir klimanın ekovatını söküp, daha sonra yine çalışma
prensibine ve mekanik şemasına aykırı olmayacak şekilde
monte edebilecektir ve sistemdeki ekovat arızalarını tespit
edebilecektir. Sisteme doğru ve uygun bir biçimde gaz verip,
kaynak yapabilecektir.
ÖLÇME VE
Tamamlamış olduğu işlemlerin sonunda ilgili işleme ait
DEĞERLENDİRME
oluşturulmuş test ve uygulama sınavlarını gerçekleştirecektir.
Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı (uygulama,
soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız
bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Bu modül sonunda edineceğiniz bilgi ve beceriler ile günümüzde artık olmazsa olmaz
haline gelen klimaları daha iyi tanıyacak, bunların tamir ve bakımında ve en çok klimalar
üzerinde yapılan bir işlem olan gaz verme işlemini yapabileceksiniz.
Ekovat tamirinde tecrübe ve uygun alet ve makinelerin olması gerekir. Ekovata alet
bağlanarak arızasının ne olduğu anında doğru olarak tespit edilebilmektedir.
Klima soğutma sistemi karmaşık ve kapalı bir sistem olduğundan bu işin ilmini tam ve
doğru bir şekilde öğrenmek gerekir. Çünkü yapmış olduğumuz bir hata sistemin geriye
dönülmez bir hale sokabilir veya büyük maddi zararlar açabilir. Bunun için bu işi en iyi
öğrenmemiz ve tecrübe kazanmamız gerekir.
Mekanik soğutma sistemlerinin birçok çeşiti vardır. Bunlar, çeşitli şekillerde,

boyutlarda, değişik parçalardan oluşur ve kullanımları farklıdır. Eğer herbirini anlamaya
çalışırsak önümüzde çok uzun ve zor bir görev var demektir. Eğer soğutmanın temellerini
öğrenirsek işimiz daha kolay olacaktır. Mekanik soğutma sistemlerinin ilkeleri ve sistemi
oluşturan parçalar aynıdır. Bu nedenle, tüm soğutma sistemlerinin ortak yönlerini
öğrenmekle işe başlayalım. Böylece, bir sistemi diğerlerinden farklı kılan özellikleri
sıralamak daha kolay olacaktır.
Bu işi yapmak istiyorsak her zaman teknoljiyi takip etmek ve yeni çıkan ürünleri alet
ve makineler hakkında bilgi edinmek gerekir.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
Klimaların çalışmasını öğrenecek ve çeşitlerini tanıyabileceksiniz. Klimalarda gaz

akış şemalarını okuyabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır:
Ø İş güvenliği ile ilgili gerekli bilgileri edininiz.

Ø İnternet ortamından faydalanarak, klimalara ait gaz akış şemalarını temin
ediniz.
Ø Bir beyaz eşya servisine gidip, klima çeşitlerini tanıyınız.
Ø Elinizde bulunan soğutma ile ilgili şemaları, birkaç kere kendiniz çiziniz.
Ø Çizmiş olduğunuz şemaların üstünde bulunan elemanların hemen yanlarına
tanımlarını ve bir kaç özelliğini yazınız.
Çalışmalarınızı, kullanacağınız bir ses ve görüntü kaydedicisiyle zenginleştirebilir,

daha sonra elde edilen bu metaryelleri, atölyede bilgisayar ortamında sınıfla
paylaşabilirsiniz.
1. KLİMALARIN TANITIMI VE DEVRE

ŞEMALARI
1.1. Klimaların Tanıtımı
Yapı olarak buzdolabına benzer. Yazın ortamı soğutma, kışın ise ortamı ısıtma görevi
yapar. Klimada buzdolabında bulunmayan dört yollu vana vardır. Bu vana sayesinde gazın
dolaşım yönü değiştirilerek ısıtma ve soğutma işlemi gerçekleştirilmektedir. Klimalar belirli
bir metoda bağlı olarak kullandıkları R22 gazı kullanılarak bulundukları ortamın ısını
soğutmaya nemini azaltmaya yarayan fan motor dış ünite gibi aparatlardan oluşan komple
bir ısıtma ve soğutma sistemidir.
Klimalar; pencere, salon ve tavan tipi olmak üzere üç tipte yapılır. Klimaların açılıp
kapatılması ve ısı ayarları üzerlerine konan anahtar ve düğmelerle yapıldığı gibi uzaktan
kumanda ile de yapılmaktadır. Uzaktan kumanda, özellikle tavan ve duvar tipi split
kumalarda çok kullanılır. Klimaların genel anlamda özelliklerini sıralarsak:
3
Ø Klima bulunduğu ortamı soğutur. Ancak ortam aşırı soğutulmamalıdır. Klima
bulunduğu ortamı maksimum +17.5/+18 °C civarına düşürebilir. Amaç ortamı
aşırı soğutmak değil bir serinlik sağlamaktır.
Ø Bulunduğu ortamdaki nemi alır. Evaporatöre gelen sıcak hava üzerindeki nemi
evaporatör yüzeyinden geçerken bırakır.
Ø Bulunduğu ortamdaki tozları tutar. Santrafüj fan tarafından emilen hava
filtreden geçerken kaba tozları tutulur. İnce toz zerrecikleri ise ıslak evaporatör
yüzeyinden geçerken ıslak yüzeye yapışarak tutulurlar. Daha sonra defrost suyu
ile birlikte tahliye edilir.
Ø Klima bulunduğu ortamı ısıtır. Ancak ortam aşırı sısıtma olmaz. Klimanın
ısıtma özelliği için kullanım genelde kışların ılık geçtiği yerlerde tercih edilir.
Aşırı bir ısıtma sağlamaz. Klima bu ısıtma görevini rezistans veya ters gaz
çevrim yolu ile yapar. Bununla ilgili ilerleyen konularda bilgi verilecektir.
Ø Klimanın enerji sarfiyatını inceleyecek olursak ortalam rakamlar ile; ısıtmada:
2.06 Kw/h, soğutmada: 2.57 Kw/h dır. Devreden çekmiş olduğu akıma
bakarsak; soğutmada: 12A, ısıtmada: 10.1Amper çekmektedir.
1.2. Klima Çeşitleri

Klimalar artık çok çeşitli olarak piyasaya sürülmektedir. Ama yine de içerik olarak
birbirine benzemektedir. Farklı olarak yeni özellikler eklenerek çeşitli isimlerle piyasaya
sürülmektedirler. Biz burada kısaca pencere ve split klimalardan bahsedeceğiz.
1.2.1. Pencere Tipi Klimalar
Ekonomik olarak düşünüldüğünde pencere tipi klimalar en uygun fiyatlı çözümlerdir.

Montajı kolaydır ve gerektiğinde başka mekanlara rahatlıkla taşınabilirler. Sınırlı da olsa
taze hava girişine müsade eder. Bu avantajlarına rağmen birçok mekanda estetik olmayışları
ve ses seviyelerinin yüksekliği nedeni ile tercih edilmemektedir.
Resim 1.1: Pencere tipi klimanın parçaları

4
1.2.1.1. Pencere Tipi Klima Cihazı Soğutma Sistemi ve Parçaları
Pencere tipi klima cihazı tek bir gövdeden ibarettir. Soğutucu akışkanın yoğuşmasını
sağlayan kondenser, gövdenin arkasında yer alır ve dış ortama açıktır. Dış ortamdaki hava,
kondenser fanının hareketiyle kondenser üzerinden akıtılır. Oda tarafındaki diğer radyal fan,
iç ortam havasını filtre üzerinden evaporatöre ve oradan yönlendirme kanatçıkları vasıtasıyla
iç ortama doğru üfler. Evaporatör ve kondenser tarafında oluşturulan cebrî hava hareketi tek
bir motorla sağlanabileceği gibi ayrı ayrı motor - fanlarla da sağlanabilir.
Resim 1.2: Pencere tipi klimanın iç yapısı ve parçaları
Bu tip ünitelerde soğutucu akış ayar elemanı olarak genellikle kılcal boru
kullanılmakla birlikte, TGV ve otomatik genleşme valfınin kullanıldığı modelleri de
mevcuttur. Drayeri takiben gözetleme camı kullanılmıştır.
Ø Cihazın Çeşitleri ve Kullanıldığı Yerler
Pencere tipi klimaların farklı fonksiyonları içeren çeşitleri mevcuttur.
• Yalnız soğutma, filtreleme ve temiz hava girişi sağlayacak şekilde

tasarlanmıştır.
• Soğutma, filtreleme ve temiz hava girişi ve ek bir elektriki rezistansla
kışın ısıtmada kullanılır.
• Soğutması, filtrasyon ve taze hava desteği yanında, kompresyonda ters
çevrim (heat pump) özelliğiyle kışı ılıman geçen iklim şartlarında da
ekonomik bir ısıtma avantajı sunar.
5
Resim 1.3: Pencere tipi klimanın çeşitli görünüşleri
Pencere tipi klimalar özellikle soğutma ihtiyacının gerekli olduğu sıcak ve nemli iklim
bölgelerinde, küçük hacimlerde, konfor soğutması için ideal çözümdür. Pencere veya (dış
ortama açılan) duvara monte edilebilen konfor kliması oldukça yaygın olarak kullanılır.
Resim 1.4: Pencere tipi klimanın montajı
Ø Çalışma Prensibi
Kondanser fanı yan patlatmalardan (hava delikleri) emdiği havayı kondanser

üzerinden dışarıya basmak suretiyle kondanser soğutulur. Bu nedenle yan patlatmalar
mutlaka dışarıda kalmalıdır. Klimanın bulunduğu ortamda santrafüj fan tarafından emilen
sıcak ve rutubetli hava filtreden geçerken kaçak toz zerrecikleri tutulur. Filtreden geçen hava
fan tarafından evaporatör yüzeyine fırlatılır. Evap peteklerin arasından geçerken soğutulur.
Hava içindeki rutubet soğuk evaporatör yüzeyine çarptığında yoğuşur ve su halinde alttaki
toplama kabına oradan da hortum vasıtasıyla dış ortama tahliye edilir.Bu rutubetten dolayı
evaporatör yüzeyi sürekli ıslaktır.Bu arada filtreden kaçan ince toz zerrecikleri de bu ıslak
yüzeye yapışarak tutulur.Evaporatör petekleri arasından geçerken soğutulmuş,temizlenmiş
ve kurutulmuş hava, hava yönlendirme pencereleri vasıtasıyla oda içine püskürtülür,odayı
soğutmuş olur. Bu tip klimalarda oda içi sıcaklığı 18°C geldiğinde klima kendi kendini
soğutmaya başlar ve klima oda içi sıcaklığını 18°C altına düşürmez.
6
1.2.1.2. Split Tipi Klimalar Cihazı Soğutma Sistemi ve Parçaları
Resim 1.5: Split klimanın görünüşü
Split tip klimalar pencere tipi klimaların kullanıldığı her yerde kullanılabileceği gibi
özellikle pencere tipi uygulamaların mümkün olmadığı yerlerde de çözüm sunan cihazlardır;
çünkü, iklimlendirilmesi düşünülen birimde pencere veya dışa açılan bir duvara gerek
kalmadan da montajları yapılabilir. Diğer taraftan pencere tipi klimalara göre daha sessiz ve
daha verimli çalışmaları ve ilk yatırım ve montaj maliyetlerinin fazla olmayışı uygulama
alanlarını her geçen gün artırmaktadır.
Genelde iki veya daha fazla üniteden oluşan split klimalar, ev tipi ve küçük iş yerleri
bölümlerinin (oda vb.) iklimlendirilmesine yönelik uygulamalarında kullanılmaktadır.
Alışılmış tasarım yapısı iç ve dış ayrı ünitelerden oluşur. Dış ünite bir tanedir ve çoğu zaman
bir, iki, üç veya daha fazla iç üniteyi destekleyecek şekilde tasarlanmıştır (Resim 1.8); fakat
birçok uygulamada iç ünite sayısı ikiyi geçmez. Bu tip klimalar için oda tipi termostatlardan
yararlanılır ve bu sayede farklı iklimlendirme programlarına ayarlanmış iç ünitelerin
birbirinden bağımsız çalışması sağlanır. Aynı zamanda böyle aynı soğutma çevrimi üzerinde,
çok iç üniteden oluşan sistemin montajı da sisteme ait tecrübe, teknik bilgi ve beceri
gerektirir.
Resim 1.6: Duvar tipi split klimanın kullanım yerleri
7
Günümüzde üretilmekte olan split klimalar soğutma, ısıtma, nem alma (kurutma) ve
filtrasyon fonksiyonlarıyla arzu edilen konfor şartlarını sağlar. Genellikle ısı pompalı (heat
pump) modelleri, kışı yumuşak geçen iklim bölgelerinde ısıtmada da ekonomik çözüm sunar.
Tek fazlı ve üç fazlı elektriki beslemeli üretilmektedir. Cihaz ısıtmada yaklaşık 2 KW enerji
harcayarak gücü 4,8KW olan rezistanslı ısıtıcının verdiği ısıya eş değer ısı vermektedir
(Resim 1.7).
Dış ve iç üniteden meydana gelen sistem, bakır borularla birbirine bağlanarak kapalı
bir devre oluşturur. Hermetik yapılı (pistonlu, rotary veya scroll tip) kompresör ve soğutucu
akışkanın yoğuşturulduğu kondenser dış ünite içinde yer alır. Kondenser ünitesindeki ısı
transferini hızlandıran kondenser fanı da dış ünite içindedir. Sıvılaşan soğutucu akışkanın
kondenserden evaporatöre geçişinde genleşme elemanı olarak kılcal boru veya genleşme
valfı kullanılır. Isıtma durumunda (heat pump sistemi) gazın akış yönünü değiştiren dört
yollu valf kullanılır. Bu sayede çevrim yönü değiştirilerek ısıtma veya soğutma
gerçekleştirilir.
Evaporatörde soğutma işini gerçekleştirmiş soğutucu akışkan kompresör tarafından

emilir. Evaporatörle kompresör arasına yerleştirilen bir sıvı ayırıcı (akümülatör) sayesinde
kompresöre sıvı hâlde soğutucu akışkan girmesi önlenir.
Resim 1.7: Split klimanın iç yapısı

8
Ø Split Klima Çeşitleri ve Kullanıldığı Yerler
Split klima uygulamaları çok yaygın olarak kullanıldığından birçok değişik tasarımı
mevcuttur. Bunlar;
• Duvar tipi (evler, küçük iş yerleri),
• Salon tipi (evler, lokantalar, iş yerleri),
• Yer tipi (hasta odaları, bankalar, işyerleri vb.),
• Tavan tipi (bankalar, lokantalar vb.),
• Asma tavan tipi (mimarî tasarım uygulamalarında, işyerlerinde,
lokantalarda, otellerde, hastahanelerde vb.),
• Asma tavan kanallı tip (otel, lokanta, pastahane vb.) tasarımları vardır
Resim 1.8: Split klimanın çeşitleri ve kullanım yerleri
Ø Çalışma Prensibi
Buzdolaplarında olduğu gibi sıkıştırmalı soğutma çevrimlidir. Kondenser fanlı bir

motorla cebri soğutmalıdır. Soğutucuda (evapta) yine fan sayesinde etrafa ısıyı cebri olarak
dağıtır. Kondenser ve soğutucu aynı özelliklere sahip olup şekil 1.1' den görüleceği gibi dört
yollu vana ile soğutkanın (gazın) dolaşımı tersine çevrilerek hem soğutma hem de ısıtma
yaptırılmaktadır.
• Soğutma İşlemi
Şekil 1.1’ de klimanın soğutma yapısının gaz akışı görülmektedir. Ekovat soğutucudan
aldığı gazı dört yollu vana üzerinden kondensere basar. Kondenserde soğutkan gaz sıvılaşır.
Sıvı gaz kılcal borulardan geçerek soğutucuya ulaşır. Sıvı soğutkanın hacmi soğutucuda
9
(evapta) genişleyip basıncı düştüğünden, buharlaşarak etrafındaki ısıyı alır. Fan motoru oda
içinden veya aynı anda dışardan aldığı havayı soğutucu peteklerin üzerinden oda içine üfler.
Hava, soğutucu yüzeyine ısısını ve neminin bir kısmını bırakır. Soğutucu peteklerinden
geçerken ısısını kaybettiği gibi hava içindeki su buharı yoğunlaşacağından, hava içindeki
fazla nem de alınmış olur. Petek önüne konan filtrelerde hava, toz vb. maddeler, süzülerek
temizlenmiş olur. Fan sayesinde oda havası da hareketlenmiş olur. Böylece oda serinlemiş
olur.
Şekil 1.1: Klimanın soğutma yapmasının gaz yolu şeması
• Isıtma İşlemi
Şekil 1.2'de ise klimanın ısıtma yapmasının gaz akışı görülmektedir. Şekilden
anlaşılacağı üzere dört yollu vana sayesinde gazın akış yönü değiştirilerek soğutucu (evap)
kondenser durumuna, kondenser ise soğutucu durumuna gelmiştir Soğutucu dışarıda, açık
alanda bulunmaktadır. Kondenser ise oda içerisinde kalmaktadır. Ekovat, soğutucudan
emdiği gazı kondensere basar. Kondenserde basıncı ve ısısı yükselen soğutkan, fan sayesinde
soğutularak sıvı hale getirilir. Kondenser ısısının fan ile odaya üflenmesi sonucu oda ısınmış
olur. Kondenserde sıvı halindeki soğutkan dışarıdaki soğutucuya ulaştığında, düşük basınçta
buharlaşmak suretiyle ısıyı alarak ekovat tarafından emilerek kondensere basar. Olay
tekrarlanmış olur. Böylece oda içi ısınmış olur.
10
Şekil 1.2: Klimanın soğutma yapmasının gaz yolu şeması
Klimayla ısıtma ve soğutma yapılırken dış ortamın sıcaklığı çok önem arz eder.
Dışarının hava sıcaklığı arttıkça klima soğutma işlemini daha uzun sürede gerçekleştirir.
Dışarının hava sıcaklığı azaldığında ise içerinin ısıtılması daha uzun süre alır. Klimanın
ısıtma özelliği ya sahip olduğu bir elektrikî rezistansla ya da ters çevrimle (ısı pompası Özelliği
bulunan modellerle) sağlanabilir. Bu sistemlerden herhangi birinin mevcudiyeti ısıtma
fonksiyonunu yerine getirmek için yeterli olur. Ancak, ısı pompası özelliğine sahip klima,
rezistanslı tip klimaya göre kışı ılıman geçen bölgelerde (dış ortam sıcaklığı bağlı olmak üzere,
8 °C ve üzerinde) 3 -4 kat daha ekonomik ısıtma gerçekleştirebilir.
Şekil 1.3: Klimalarda kullanılan 4 yollu vana
11
4 yollu vana, heat pumplarda kullanılan bir çalışma kontrolüdür. 4 yollu vana diye
adlandırılır; çünkü 4 soğutucu boru bağlantısı vardır. Heat pump (ısı pompası) tersine
soğutma çevrimi kullandığından böyle bir cihaz gerekmektedir. Gaz yolunun değiştirmek
suretiyle klimayı ısıtmadan soğutmaya soğutmadan ısıtmaya çevirir.
1.3. Gaz Akış Devre Şemaları
Şekil 1.4: Klima gaz çevrimi
Şekil 1.5: Klima gaz çevrimi ve devre elemanları
12
Şekil 1.6: Klima soğutma gaz çevrimi
13
Şekil 1.7: Klima ısıtma gaz çevrimi
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Klimanın gaz dolaşım devresini çizebilmek. Aşağıdaki işlem basamaklarını adım adım
uygulayarak karşısındaki önerilerden faydalanınız.
İşlem Basamakları Öneriler

Ø Çizim için gerekli olan teknik resim
gereçlerini hazırlayınız.
Ø Çizimini yapacağın soğutma devresinin
gaz dolaşım şemasını hazırlayınız. Ø Çizimi yaparken gerekli teknik resim
Ø Elinizde bulunan A4 kağıdına, çizim kurallarını göz önünde
ölçeklendirerek çiziminizi gerçekleş- bulundurunuz.
tiriniz.
Ø Bu soğutma devresi hakkında kısa notlar
alınız.
15
ÖLÇMEVE
ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Klimanın gaz dolaşım şemasını çiziniz ve soğutma yönünün oklandırmasını yapınız.
2. Klimanın gaz dolaşım şemasını çiziniz ve ısıtma yönünün oklandırmasını yapınız.
3. Klima sisteminin çalışma prensibini anlatınız.
4. Klima çeşitlerini ve kullanıldıkları yerleri yazınız.
5. Pencere tipi klima ile split klima arasındaki farkları sıralayınız.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kitabınızdaki çizimler ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı

belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt
yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
16
AMAÇ
Klimalarda kullanılan kompresörlerin (ekovatın) yapısı çalışması ve bakım/onarımını

yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır:
Ø İş güvenliği ile ilgili gerekli bilgileri edininiz.

Ø İnternet ortamından faydalanarak, çeşitli klimalarda kullanılan kompresör
çeşitlerini araştırınız.
Ø Bir beyaz eşya servisine gidip, ekovat arızaları hakkında bilgi alıp bunların
tamir olayını gözlemleyiniz.
Çalışmalarınızı, kullanacağınız bir ses ve görüntü kaydedicisiyle zenginleştirebilir,

daha sonra elde edilen bu metaryelleri, atölyede bilgisayar ortamında sınıfla
paylaşabilirsiniz.
2. KLİMALARDA KULLANILAN
KOMPRESÖRLER
2.1. Kullanılan Kompresörler
Kompresörün mekanik çalışması, diğer soğutma kompresörlerine benzer. Yani, emme
ve basma prensibine dayanır. Evaporatörde buharlaşan akışkanı alçak basınçta emerek
yüksek basınç ve sıcaklıkta kondensere basar. Klima cihazının soğutma kapasitesi, sistemde
kullanılan kompresörün gücüyle orantılıdır. Bu bakımdan, büyük güçteki kompresörlerin
kullanıldığı soğutma üniteleri için özel elektrik tesisat gerekebilir (trifaze gibi). Klimalarda
genellikle hermetik rotary tip kompresör kullanılır. 1800W 2200 W 1700 W elektrik motoru
ile tahrik edilmektedir.
17
Resim 2.1: Klimlarda kulanılan rotary kompresörler
Hermetik rotary kompresörü çalışma sistemi vakum pompalarına benzer gazı dönüş
borusundan direkt olarak emer kompresör tası içine basar bu nedenle emişi kuvvetli basma
kabiliyeti daha zayıftır. Motor mili ortasındaki bir kanal vasıtasıyla tasın tabanından emilen
yağ yukarıya doğru emilerek çalışan parçaları yağlar. Diğer kompresörlere nazaran çalışan
parçaları daha az olduğundan daha sessiz çalışır. Motorun kalkışı pistonlu kompresörlere
oranla daha yavaştır. Kompresör girişinde dönüş borusu tarafından akümülatör adı verilen içi
boş bir tüp vardır. Bu tip klimalarda gaz dönüş borusunda da kaynar kalan gazın kompresör
içinde kaynayıp döner mekanizmayı sıkıştırması için konulmuştur. Kalan likit F22
akümülatörde hacim büyüyüp basınç düştüğü için akümülatörde kaynar ve kompresörün
pompalama görevi yapan mekanizmasına likit F22 girmesi önlenmiş olur.
2.1.1. Kompresör Elektrik Ekipmanları
2.1.1.1. Mini kontaktör
Kompresör ve fanı devreye sokup çıkarır.
2.1.1.2. Doğrultucu
İç üniteden 220V gelen akımı doğrultarak mini kontaktör bobinine uygular.
Resim 2.2: Klimlarda kullanılan kompresörlerin doğrulmaç devresi
18
Kontrol devreleri, elektiriği kompresöre ve diğer ana ekipmanlara gönderen ana güç
devrelerinden daha düşük voltajda çalışırlar. Evsel ve küçük ticari ekipmanlar 24 V kontrol
devresi kullanırlar. Oysa hat voltajı (güç devresi) 115 veya 230 volttur. Ortadan daha büyük
ticari ve endüstriyel sistemler 115 volt kontrol devresi ile 240V, 480V veya 575V voltaj hattı
kullanırlar. Bu basitleştirilmiş kontrol diyagramında, termostat kontaktöre, onu tutan bobine
enerji vermek üzere 24Vluk bir mesaj gönderir. Kontaktlar hızla çarparak kapanırlar, böylece
240V güç devresini tamamlarlar. Bu hareket, yoğuşturucu ünitesindeki kompresörü çalıştırır.
2.1.1.3. Koruyucu Termik
Kompresör terminali içine yerleştirilmiştir. Kompresör tası herhangi bir nedenle aşırı
ısındığında bimetal aşağıya doğru bombeleşerek pim de aşağıya iter ve pimde kontakları
açar.lsıl termiktir.
2.1.1.4. Aşırı Yük Rölesi
Kumanda panelinin arkasındaki boşluğa yerleştirilmiştir. Kompresör aşırı akım

çektiğinde bimetal malzeme ısınarak kontaklarını açar.
2.1.1.5. Sarım Termiği
Kompresör sargılarının içine yerleştirilmiştir. Dış ortam sıcaklığı 50°C geçtiğinde

kondanserde gaz yeterince yoğunlaşamaz. Evaporatöre bir kısım akışkan gaz olarak gelir ve
evaporatör basıncını arttırır. Bu durumda kompresör üzerine gelen yük artar, kompresör aşırı
akım çekmeye başlar, sarımlar ısınır.Sarım sıcaklığı 104°C bulduğunda sarım termiği
açar.Yaklaşık 20dk açık kalır.Bu nedenle kompresör başlangıçta çalışmıyorsa sarım
termiğini kontrol etmek için en az 20-25dk beklenmelidir.Bu süre sonunda şayet termiğin
açmasına neden olan arıza ortadan kalkmış ise sarım termiği kontakları kapanarak kompresör
çalışır duruma gelir ve soğutma başlar. Sarım termiği açıldığında bekleme süresini 20-25dk
sabit tutmak için basınç borusu etrafına bir makaron geçirilmiştir.
Resim 2.3: Kompresörlerde kullanılan devre elemanları
19
2.2. Kompresör Çeşitleri
Pistonlu dönel salyangoz (scroll) helisel (vida) santrifüj İsimlerini mekanik
parçalarının hareketinden alırlar.
Resim 2.4: Kompresör çeşitlerinin isim nedenleri
Pistonlu kompresörün, bir silindir içinde ileri ve geri hareket eden bir pistonu vardır.
Dönel kompresörün, bir silindir içinde dönen, merkezi kaçık bir rotoru vardır. Salyangoz
kompresörün, iki spiral şekilde parçası vardır. Biri sabit dururken diğeri karşısında (herhangi
bir ekseni olmaksızın) döner. Vidalı kompresör biri erkek diğeri dişi iki helisel (vida
şeklinde) rotoru vardır. Bunlar döndükçe civatanın bir somun içinde döndürülmesine benzer
biçimde dişliler birbiri içinde hareket eder. Santrifüj kompresörün, özel şekil verilmiş
yuvasında dönen birçok kanadı olan yüksek hızlı bir çarkı vardır.
2.2.1. Pistonlu Kompresörler
Pistonlu kompresörlerde, piston hareketi, emme ve basma vanalarının açılma ve

kapanması ile eş zamanlıdır. Piston aşağı doğru hareketine devam ettiğinde, silindir içindeki
basınç sonunda emme hattındaki basıncın altına düşecektir. Bu halde emme vanası açılır,
buharlaştıncıdan düşük sıcaklıkta, düşük basınçta, aşırı ısıtılmış gazı silindire çeker. Emme
vanasındaki yay hareketinin en alt noktasına geldiğinde vanayı kapatır. Piston yukarı doğru
hareket eder, gazı sıkıştırarak basıncını ve doyma sıcaklığını artırır Gazı sıkıştırmak için
yaptığı işten dolayı gazın aşırı ısınması da artar. Silindirin içindeki basınç emme vanasını
kapalı tutarken aynı anda basma hattındaki basınç da basma vanasını kapalı tutar. Piston
yukarı doğru hareketine devam ettiğinde, silindir içindeki basınç sonunda basma hattındaki
(sıcak gaz hattı) basıncı aşar. Basma vanası açılır ve yüksek sıcaklık, yüksek basınçtaki aşırı
ısıtılmış gaz, yoğuşturucuya giden basma hattında ilerlemek üzere silindirin dışına hareket
eder. Çevrimin en üst noktasında, piston pompalamayı durdurur ve basma vanası kapanır.
Boşluk hacmindeki gaz silindirde kalır.
Pistonlu kompresörler genellikle bir elektrik motoru ile tahrik edilir. Hermetik
kompresörlerin, sahada kompresöre servisi önleyen kaynaklı bir muhafazası olabilir. Açık
20
pistonlu kompresörlerde krank milinin bir ucu atmosfere açıktır. Krank mili, muhafazanın
dışına çıktığında bir güç kaynağına bağlanabilir. Soğutucu akışkan kaçağını önlemek için
milin, kompresör yataklarından geçtiği yerlerde mekanik bir sızdırmazlık kullanılır.
Resim 2.5: Pistonlu kompresörün iç yapısı
2.2.2. Dönel (Rotary) Kompresörler
Döner kompresör ise soğutucularla beraber ana olarak küçük kesirli beygir güçlerinde
kullanılmışlardır.
Dönel kompresörler genellikle iki tasarım yaklaşımından bir tanesine uyarlar. Bir tipi
dönen pistonları kullanırken diğeri hareket eden kanatçıkların kullanımından oluşur. Birinci
tipte, dönen bir piston, kompresör tahrik miline merkezinden kaçık olarak monte edilmiş ve
silindirin içinde dönmektedir. Kayan bir mil, kompresör muhafazasına yerleştirilmiştir ve
dönen pistonun eksantrik hareketini izler ve silindirin alçak kısmı (emme) ve yüksek kısmı
(basma) arasında bir ayırıcı görevi görür. Mil döndükçe, gaz buharlaştırıcıdan kompresör
emişine ve buradan da silindirin alçak basınç kısmına çekilir. Bu arada, silindirin yüksek
tarafındaki gaz sıkıştırılır ve kompresörün basma tarafına gönderilir.
Kayan kanatlı tip dönel kompresör, kompresör tahrik mili üzerindeki pistonu veya
rotoru merkezler fakat tahrik mili silindir içinde merkez dışına monte edilmiştir. Birçok
kayan kanat rotorun üzerine yerleştirilmiş ve silindirin şeklini izlemektedir. Bu kanatçıklar
farklı basınçlara sahip odalarda gazı hapseder. Rotor döndükçe, gaz, ilerleyerek daha küçük
odaya hareket ettirilir ve sıkıştırılır. Yeni, düşük basınçlı gaz çekilir ve aynı zamanda yüksek
basınçlı gaz basılır.
21
Dönel kompresörler genellikle kaynaklı hermetik olarak tasarlanır. Kaynaklı hermetik
pistonlu kompresörlerde olduğu gibi motor ve tahrik mili, motor kompresörün üzerinde
olarak kompresör muhafazasına dik olarak çalışır.
Resim 2.6: Dönel kompresörün iç yapısı
2.2.3. Salyangoz (Scroll) Kompresörler
Scroll kompresörler genellikle kaynaklı hermetik olarak tasarlanır. Pistonlu ve dönel

kaynaklı hermetik tasarımlarda, motor ve tahrik mili dikey olarak çalışır. Diğer ikisinin
tersine, scroll kompresörlerde motor kompresörün altındadır. Titreşim yalıtım elemanları
gerektiğinde kompresör kabının dış kısmına monte edilir.
22
Resim 2.7: Scroll kompresörün görünüşü
Scroll kompresörler, soğutucu akışkanın geriye doğru akışını doğal yolla direnç
gösterdiklerinden ne emiş ne de basma vanası gerekmektedir. Scroll'un çok az hareket eden
parçası vardır ve soğutucu akışkan basıncında büyük değişiklikler gerektiren ısı pompası ve
ticari soğutma işleri gibi uygulamalarda etkili bir çalışma sağlar.
Resim 2.8: Scroll kompresörün iç yapısı
2.2.4. Helisel Vidalı Kompresörler
Vidalı bir kompresörün sıkıştırma çevrimi şu şekilde yapılır: Gaz karşılıklı vida
boşluklarını doldurmak üzere içeri çekilir. Rotorlar döndükçe vida arası boşluk, vida arası
boşluğu tecrit eden giriş ağzını geçerek hareket eder. Sürekli dönüş devamlı olarak gazın
işgal ettiği alanı azaltır ki bu da sıkıştırmaya yol açar.
Vidalar arası boşluk çıkış ağzıyla karşı karşıya gelince gaz boşalır Vidalı kompresörler
iki helisel (vida biçiminde) rotora sahiptir. Biri erkek, diğeri dişidir. Şekilleri, vida dişinin
23
birleştiğinde gazın sıkışmasına müsaade eder. Kompresör motoru erkek rotoru hareket ettirir
bu da dişi rotora hareket verir.
2.2.5. Santrifüj Kompresörler
Santrifüj kompresörlerde rotor veya çark kompresör kabının içinde yüksek hızlarda
döner. Soğutucu akışkan çarkın merkezinden kompresör kabı içine beslenir. Çark, buharın
yüksek hızda hareket etmesine neden olan santrifüj kuvvet ile dış çapa doğru buharı zorlar.
Yüksek hızdaki gaz, soğutucu akışkan basıncının artmasına neden olan bu gazın hızının
yavaşlamasını ve difüzör içinde genişlemesini sağlar.
Resim 2.9: Scroll kompresörün görünüşü
2.3. Kompresörlerin Arıza ve Bakımı

Klima parçaları zamanla arızalanarak hata yapabilir. Bunun sonucu uygun olmayan
biçimde çalışmaya başlayabilir. Fakat çoğu zaman o parçaların oluşturdukları sorunların
sonuçları kompresörde görünür. Birçok mekanik soğutma sistemi sorunu, uzun bir süre
ilgilenilmeden devam etmesine müsade edildiğinde kompresör hatası oluşturur. Kaynaklı
hermetikler sahada onarılabilen tip değildir ve ister motor arızası ister valfın bozulması ya da
başka bir sebep içerdiği problem ne olursa olsun ünite tamir istasyonuna veya fabrikaya geri
götürülmelidir. O zaman bozulanın yerine başka bir kompresör takılır.
Yağın temizleyici bir etkisi olması dolayısıyla küçük parçacıklar ve zararlı kimyasal
bileşikler yağın içinde toplanıp kompresöre gider ve burada kompresör hasarına neden olur.
Örneğin, uygun olmayan boru kesimi, temizleme, lehimleme, sahadaki borulama işlerinde
veya boruların onarılmasında kullanılan kaynak teknikleri bir çok katı kirleticinin sisteme
girmesine neden olacaktır.
Atmosferimiz, oksijen de içerir. Isı ile birleştiğinde sisteme giren oksijen sistemdeki
yağın kimyasal olarak bozulmasına neden olur. Bu bozulma tehlikeli asitler ve çamur
meydana getirecektir. Böyle bir reaksiyonun başka bir yan ürünü sudur ve içinde bulunduğu
sisteme nem katar. Su, mekanik soğutma sisteminde bir kirleticidir. Eğer yeterli miktarda
24
nem sisteme girip su oluşturursa, içte korozyona, buz tıkanmasına ve bazı durumlarda,
motorun yanmasına, neden olabilecek motor yalıtımının hasar görmesine neden olur.
Yağ-soğutucu karışımının en hızlı ve en şiddetli kirlenmesi belki de hermetik bir

kompresörün motoru yandığında meydana gelir. Çıkan kimyasal bileşikler son derece
zararlıdır ve sistem boyunca hızla hareket eder. Değiştirilen kompresördeki yağ sistem
boyunca dolaşacak ve kirleticileri toplayarak, yeni kompresöre çok çabuk biçimde geri
getirecekdir. Deneyimler, hermetik motor yandıktan sonra tüm kirleticileri uzaklaştırmak
için sistem baştan başa temizlenmesi gerektiğini göstermektedir.
Nem, soğutucu akışkan ile reaksiyona girerek kompresör yağına ve sistemdeki

malzemelere zarar verecek etkiler yaratan asitlerin ve kimyasal bileşiklerin oluşmasına
neden olur. Metal parçaları sistemdeki su dolayısıyla kırıldığında, metalik çamur oluşur. Bu
çamur kompresör yüzeylerinde çizikler meydana getirir ve bu da kompresörün çalışma
verimini ve ömrünü azaltır. Çamur birikintileri, kompresör çıkış vanaları veya silindir
kafaları gibi sıcak noktalarda karbonlaşma meydana getirir.
Resim 2.10: Arızalı split klimanın görünüşü
Su, hermetik motor kanat yalıtımının arızalanmasına neden olur. Bu elektriksel kısa
devre ve kompresör motorunun topraklanarak sistemi çok ciddi bir şekilde kirletecek motor
yanmasıyla sonuçlanır. Sistemdeki suyu atmak için iyi bir vakum pompası gerektirir. Bir
sistemin suyunun giderilmesinde en yaygın kullanılan yöntem boşatmadır.
25
2.3.1. Kompresörün Yanma Sebebleri
İlk anda çekilen demenaj akımından dolayı şebekede bir gerilim düşmesi olur. Role
bobininde oluşan magnetik alan nüveyi aşağıya çekemez ve yay gücü ile kontaklar kapanır.
Bu sırada DDK ile İHK bir akım geçer.Rotor kalkışını yaptıktan sonra akım normal değerine
düşer.Akım düştüğünde röle bobini uçlarındaki gerilim yükselir.Bobinin nüveyi aşağıya
çekerek kontakları açar ve İHK devreden çıkar.
Ø İlk haraket kondansatörü (İHK), kısa devre ise motor kalkışını yapar. Yardımcı
sargı yanar.
Ø İlk haraket kondansatörü, açık devre ise motor kalkışını yapamaz. Ana sargı
yanar.
Ø Daimi devre kondansatör (DDK), kısa devre ise motor kalkışını yapar. Yardımcı
sargı yanar.
Ø DDK açık devre ise motorun kalkışını yapması tesadüfe bağlıdır. Kalkışını
yapsa dahi ana sargı yanar.İHK sızma gerilimi fazla ise kalkış yapabilir.
Ø Röle bobini yanıksa kompresör kalkış yapar. İHK patlar yardımcı sargı yanar.
Ø Röle kontakları yapışıksa yardımcı sargı yanar.
Ø Röle kontakları oksitli ise motor kalkış yapamaz.
Resim 2.11: Motor arızalı split klimanın dış ünite görünüşü
2.3.2. Verim Kaybı Sebebleri

Ø Kaçıran boşaltma valfleri pompalama verimini düşürür ve karter basıncının
hızla atmasına sebeb olur.
Ø Gevşek pistonlar yanlarından aşırı akışkan akmasına ve pompalama eksikliğine
sebep olabilirler.
Ø Aşınmış yataklar boşluk hacminin artması etkisini yaratır ve aşırı genleşmeye
yol açar.
Ø Kayış tahrikli ünitelerde kayışın yerinden kayması verim kaybına yol açar.
26
2.3.3. Gürültülü Çalışma Sebebleri
Kom presörün gürültülü çalışması çoğunlukla bir problem olduğunun bir

göstergesidir. Kompresörün dışında anormal bir durum veya kompresörün kendi içinde zarar
veren veya kötü şekilde aşınmış bir parça olabilir. Bunun için kompresörü değiştirmeden
önce şu olası nedenler kontrol edilmelidir:
Ø Sıvı taşması: Kompresöre yalnız kızgın buharın girdiğinden emin olunuz
Ø Yağ taşması: Büyük ihtimalle yağ evaparatörde veya emme hattında takılmıştır
ve aralıklarla kütleler halinde kompresöre geri geliyordur.
Ø Gevşek kasnak: Kayış tahrikli ünitelerde kasnağın gevşemesi gürültüye neden
olabilir.
Ø Kompresör montajında hatalı ayarlar: Dış montajlı hermetik tıp
kompresörlerde kompresörün ayakları mesnetlere çarpıyor olabilir bu da
kompresörün temelde baskı yapmasına yol acar.
2.3.4. Kompresörden Gelen Seslerin Sebebleri
İç kaynaklarda gelen seslerin nedeni aşağıdakilerden birolabilir.
Ø Yetersiz yağlama: Yağ seviyesi tüm yatakların yeterince yağlanmasına

yetmeyecek kadar az olabilir.
Ø Aşırı yağ seviyesi: Yağ seviyesi aşırı yağ pompalanmasına veya yağın
taşmasına sebep olacak kadar yüksek olabilir.
Ø Sıkı piston veya yatak: Sıkı bir piston veya yatak diğer yatağın vuruntu
yapmasına neden olabilir.
Ø İç yapıda zarar verici bağlantı parçası: İçten yay montajlı kompresörlerde
bağlantı parçaları kompresörün kabuğuna çarpmasına neden olabilecek şekilde
bükülmüş olabilir.
Ø Gevşek yataklar: Gevşek bir piston kolu piston pimi veya ana yatak doğal
olarak aşırı ses yapacaktır.
Ø Kırık valfler: Kırık bir emme veya boşaltma valfı bir pistonun tepesinde
kalabilir ve her kompresör strokunun sonunda valf plakasına çarpabilir.
Ø Gevşek rotor veya eksantrik: Hermetik kompresörlerdeki mil üzerindeki
gevşek bir rotor, kamanın kama yatağında oynamasına dolayısıyla gürültülü
çalışmaya sebep olabilir.
Ø Gaz vuruntusu: Belli şartlar altında ses evaparatörden kondenserden veya
emme hattından gelebilir. Emme hattından veya boşaltma borusundan artarak
gelen bir vuruntu ve/veya ıslık sesi seklinde ortaya çıkabilir. Sistemden gelen
sesleri aşağıdaki tabloda sıralanmıştır. Sistemden gelen her ses zararlı değildir.
27
Drenaj hortumundaki havayı içeriye emen ve yoğuşma suyu
Coşma sesi toplama kabındaki suyu dışarıya üfleyen ventilasyon fanının
çıkarttığı ses.
Çalışma sesi ortam sıcaklığı değişimlerine bağlı güç değişimi
Değişken çalışma sesi nedeniyle değişir.
Ortamdaki hava aniden şartlandırılmış hava ile soğutulunca sis
Sis çıkarma
oluşur.
Dış üniteden buhar çıkması Defrost esnasında oluşan su buharlaşır.
Ortam havasında bulunan duman, yiyecek, kozmetik vs koku ve
Kokular parçalarının iç üniteye yapışması ve tekrar iç ortama üflenmesi
nedeniyle oluşur.
Ürün kapatılmasına rağmen
dış ünitenin çalışmaya devam Defrost işlemi gerçekleştirilmektedir.
etmesi
Kilitleme sesi geliyor Hava sıcaklının değisiminde iç ünite gövdesinin genleşmesi

veya büzülmesi esnasında bu ses çıkar.
Ünitenin içinde gaz akışı durduğunda ve değiştiğinde bu ses

Psss sesi var;
duyulur.
Akış sesi var; Cihaz devamlı çalışmaya geçmeden önceki sogutucu gazın
akışı nedeniyle oluşan sestir.
Klima gövdesinin sıcaklık değişimi sebebiyle

Soğutma esnasında duyulan
çıtırdama sesi genleşmesinden veya büzüşmesinden kaynaklanır
normaldir.
Çalışma esnasında veya
kapattığınızda duyulan Klima sisteminin içinde dolaşan gazdan kaynaklanır. 2-3
lıkırdı/hışırtı benzeri ses dakika süresince duyulur normaldir.
Tablo 2.1
2.4. Klimalarda Çeşitli Arıza Bulma ve Giderme

2.4.1. Klima Çalışmıyor
Ø Klimaya enerji gelmiyor olabilir, klimanın şebekeye bağlandığı prizde veya

buatta gerilim kontrolü yapılır
Ø Çalıştırma anahtarı arızalı olabilir, anahtar kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
Ø Fan motoru ve ekovat arızalı olabilir. Fan motoru ve ekovat ayrı ayrı kontrol
edilerek arıza bulunur. Arızalı olan değiştirilir.
Ø Uzaktan kumandalı ise kumanda alıcısı ve vericisi arızalı olabilir.Uzaktan
kumanda alıcısı ve vericisi kontrol edilerek arıza giderilir.
28
2.4.2. Klimanın Fan Motoru Çalışıyor Ne Soğutuyor Ne De Isıtıyor
Ø Termost arızalı veya bağlantısı yanlış olabilir termostat kontrol edilir. Arızalı
ise değiştirilir. Yanlış bağlantı varsa düzeltilir.
Ø Ekovat termiği arızalı olabilir, Ekovat termiği kontrol edilir. Akım geçmiyorsa
termik yenisi ile değiştirilir.
Ø Ekovat rölesi arızalı olabilir, röle kontrol edilir. Kontaklar yapışmış veya akım
geçirmiyorsa röle değiştirilir.
Ø Ekovat daimi veya ilk kalkınma kondansatörü arızalı olabilir, daimi ve
kalkınma kondansatörü kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
Ø Ekovat arızalı olabilir, ekovat sargı uçları kontrol edilir. Ekovat arızalı ise
değiştirilir. Sisteme gaz verilir.
Resim 2.12: Isı problemi olan pencere tipi klimanın ısı kontrolü yapılması
2.4.3. Klima Ekovatı Kalkış Yapmıyor Termik Attırıyor
Ø Daimi veya ilk kalkınma kondansatörleri arızalı olabilir, kondansatörler kontrol

edilir. Arızalı olan varsa değiştirilir.
Ø Röle arızalı olabilir, röle kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
Ø Şebeke gerilimi 180 volttan düşük olabilir, şebeke gerilimi kontrol edilir. 180
volttan düşükse gerilimin yükselmesi beklenir veya gerilim regülatörü
kullanılır.
Ø Sisteme fazla gaz verilmiş olabilir, sistemde fazla gaz varsa fazlalık boşaltılır.
Ø Gaz dengeleme zamanı dolmamış olabilir, gaz dengeleme zamanı dolana kadar
ekovatın enerjisi kesilir. Sonra enerji verilerek ekovatın çalışıp çalışmadığına
bakılır.
Ø Ekovat arızalı olabilir, ekovatın sargı uçları kontrol edilir. Arızalı ise ekovat
değiştirilir. Sisteme gaz verilir.
29
2.4.4. Klima Sigorta Attırıyor
Ø Besleme kablosunda kısa devre olabilir, besleme kablosu kontrol edilir. Kısa
devre varsa kablo değiştirilir.
Ø Akım taşıyan kablolar bağlantı yerlerinden çıkmış veya arızalı olabilir, akım
taşıyan kablolar kontrol edilir. Çıkmış uç yerine takılır. Kısa devre olan kablolar
değiştirilir.
Ø Fan motoru sargılarında kısa devre olabilir, fan motoru kontrol edilir. Arızalı
veya gövdeye kaçak varsa fan motoru değiştirilir.
Ø Ekovat sargılarında kısa devre olabilir, ekovat kontrol edilir, ekovatta kısa devre
varsa ekovat değiştirilir. Sisteme gaz verilir.
2.4.5. Klima Çalışıyor Fakat Isıtma ve Soğutma Yapmıyor
Ø Sistemde gaz kaçağı olabilir, sistem kontrol edilir. Kondenserde ısınma ve

soğutucuda hiç karianma yoksa gaz sızıntısı olabilir. Gaz kaçağının yeri
bulunarak kaynak yapılır. Sisteme gaz verilir.
Ø Sistemde tıkanıklık olabilir, sistemde nem veya pislik tıkanıklığı varsa drayer
değiştirilir. Sisteme ara gaz verilir. İyi bir şekilde vakum yapılarak sisteme gaz
verilir.
Ø Ekovat gaz basmıyor olabilir, ekovat basıncı düşükse ekovat değiştirilir.
2.4.6. Klima Sesli Çalışıyor
Ø Fan motorunun burç veya rulmanları arızalı olabilir, fan motoru kontrol edilir.
Sesli çalışıyorsa ses giderilir. Gerekirse değiştirilir.
Ø Ekovat sesli çalışıyor olabilir, ekovat kontrol edilir. Bağlantı vidaları sıkılır. Ses
ekovat içerisinden geliyorsa ekovat değiştirilir.
2.5. Kompresörlerin Bakımı

Bugün üretilen kompresörlerden uzun yıllar arızasız sakin bir çalışma beklenmektedir.
Çoğu uygulamada kompresörlerin günde 24 saat, yılda 365 gün çalışması istenmektedir.
Böyle sürekli çalışma yine de çoğu zaman kompresör için sıcaklıkların sürekli değiştiği ve
yoğun sabit bir viskozitede tutulmadığı çevrim çalışması kadar zor değildir.
Kompresör arızalarının çoğu çalışmanın getirdiği eskimeden değil sistem hatalarından

kaynaklanır.
Arızaların önlenmesi ise soğutma tesisatının servis ve bakımlarının iyi ve düzenli

yapılması ile mümkündür.
30
2.5.1. Haftada Bir Defa
Ø Yağ seviyesi kontrol edilir. Yağ, gözetleme camının orta hizasından düşük ise
her yarım saatte bir seviye kontrol edilir ve seviye düşük kalmakta devam
ederse yağ ilâve edilir.
Ø Kompresör durdurulup şaft salmastrasından yağ sızıntısı kontrol aşırı yağ
sızıntısı var ise dedektörle kaçak muayenesi yapılmalı ve kaçak giderilmelidir.
Ø Sistemin umumi çalışma durumu (ses, titreşim, soğutma, basınç ve sıcaklık
durumları) kontrol edilip anormal bir durum görülürse müdahale edilmelidir.
2.5.2. Ayda Bir Defa
Ø Haftalık bakımdaki maddeler aynen yapılır. Bunlara ilave olarak;

Ø Bütün motorlar ve vantilatör yataklarının yağlama durumu kontrol edilir. Gres
yağlamalı şaftlar ayda bir yağlanmalıdır.
Ø Yüksek basınç tarafı manometresinden çıkış basıncı kontrol edilir. Yüksek
görülürse sebebi araştırılıp giderilmelidir.
Ø Dış ünite (kondanser) üzerinde birikmiş olan pislikler temizlenir.
Ø İç ünite (evaparatör) üzerindeki buzlar eritilir ve iç ünite (evaparatör) filtresi
temizlenir.
Ø Cihazın soğutucu gaz tesisatında kaçak olup olmadığı gaz kaçak dedektörüyle
kontrol edilir.
Ø Cihaz üzerindeki iç ve dış ünitelerindeki fanların düzgün çalışıp çalışmadığı
kontrol edilir.
Ø Ekovat kalkış ve çalışma volt ve amperinin normal değerler içinde olup
olmadığı kontrol edilir.
Ø Cihazın çalışma koşullarına ve amacına uygun yeterli soğutma yapıp yapmadığı
dijital termometre ile ölçülür.
Ø Cihaz üzerindeki elektronik kartın; uzaktan kumanda devresinin, amacına
uygun çalışıp çalışmadığı ve işlevleri kontrol edilir.
2.5.3. Yılda Bir Defa
2.5.3.1. Dış Ünitelerde

Ø Cihazın dış temizliği yapılır.
Ø Cihaz içi gaz kaçakları kontrol edilir.
Ø Cihazın iç temizliği yapılır.
Ø Elektrik besleme bağlantıları kontrol edilir.
Ø Fanların elektriksel bağlantıları kontrol edilir.
Ø Fanların mekanik bağlantıları kontrol edilir.
Ø Kompresörlerin elektriksel bağlantıları kontrol edilir.
Ø Elektronik kartların temizliği yapılır.
Ø Basınç sensörlerinin elektriksel bağlantıları kontrol edilir.
Ø Emniyet elemanlarının elektriksel bağlantıları kontrol edilir.
31
2.5.3.2. İç Ünitelerde
Ø Cihazın dış temizliği yapılır.

Ø Cihazın filtre temizliği yapılır
Ø Cihazın ısı değiştirici serpantini temizlenir.
Ø Cihaz içi gaz kaçakları kontrol edilir.
Ø Cihazın iç temizliği yapılır.
Ø Elektrik besleme bağlantıları kontrol edilir.
Ø Fanların mekanik bağlantıları kontrol edilir.
Ø Elektronik kartların temizliği yapılır.
Ø Duvar tipi ve multi sistem klima cihazlarının filtreleri 15 günde bir, tavan tipi
klima cihazlarının filtreleri ise yılda bir kez temizlenmelidir. Bu süreler ortamın
tozluluk derecesine göre değişebilir.Split ve multi tip klima cihazlarının ön
tarafinda yer alan ve havayı temizleyen elektrostatik filtreyi her 3 ayda bir
değiştirmelidir.
Resim 2.13: Arızalı klimanın kontrolünün yapılması
32
UYGULAMAFAALİYETİ
Klima sisteminde bulunan, kompresör (ekovat ) ü değiştirebilmek. Aşağıdaki işlem

basamaklarını adım adım uygulayarak karşısındaki önerilerden faydalanınız.

Ø Ekovat kontrolü yapılır.
Ø Ekovatı değiştirmeden önce ekovat
Ø Elektrik bağlantısı kesilir. arızasının sebebi araştırılmalıdır.
Ø Sistemin gazı boşaltılır. Ø İyice boşaldığına emin olmalıyız.
Ø Dreyer (kurutucu -süzgeç) sökülür. Ø Drayeri kaynak ederken kontrol

etmeliyiz. Kaynaktan akan eriyik
Ø Yeni ekovatla beraber dreyer takılır. drayer içindeki filitreyi tıkayabilir.
Ø Sisteme kaynakla monte edilir. Ø Gaz miktarına dikkat edilmelidir. Gaz

miktarı motor etiketinde yazmaktadır.
Ø Sisteme gaz basılır.
Ø Kaçak testi yapılmalıdır.
Ø Deneme çalıştırması yapılır.
33
ÖLÇMEVE
DEĞERLENDİRME
A- ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki soruların cevaplayınız.
1. Kompresörün tanımını yapınız.
2. Kompresör çeşitlerini yazınız.
3. Kompresör arızalarından beş tanesini yazınız.
4. Arızalı kompresörü değiştirmeden önce nelere dikkat edilmelidir?
5. Kompresör bakımı nasıl yapılır? Yazınız.
6. Klima bakımında yapılacaklardan 10 tanesini yazınız.
B- OBJEKTİF TESTLER
Aşağıdaki sorulara doğru veya yanlış diye cevaplayınız.
1. Klimalarda daha çok hermatik rotary kompresörler kullanılır.

2. Her klima arızasında mutlaka kompresör değiştirilmelidir.
3. Genelde hermatik rotay kompresör arızasını sahada tamir etmek mümkün değildir,
yenisi ile değiştirilir.
4. Klima bakım gerektirmeyen bir makinedir.
5. Kompresör ve sargıları koruma amaçlı değişik elektrikli elemanlar devreye
konulmuştur.
6. Klima arızalarını ilk önce kompresöre vermek yanlıştır.
7. Klimadan gelen sesler mutlaka bir arızanın habercisidir.
8. Klima rutin bakımları klima arıza riskini azaltır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
34
AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-3

Uygun ortam sağlandığında soğutucu gazları seçebilecek ve gaz verme işlemini
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır;
Ø Beyaz eşyaların tamirini bakımını ve onarımını gerçekleştiren yetkili servislerle

irtibata geçip, klimalara gaz verme işlemini yaparken gözlemleyiniz, bu
konularda gerekli notlar alabilirsin.
3. KLİMALARA GAZ VERME İŞLEMİNDE

KULLANILAN TECHİZATLAR VE GAZ
VERME İŞLEMİ
3.1. Gaz Verme İşleminde Kullanılan Techizatlar
3.1.1. Vakumlama İşlemi
Basınç dönüşümlerinden en çok kullanılanları aşağıda gösterilmiştir.
1 Pa = 1 N/m2 1 bar = 105N/m2 1 psi = 0,06895 bar 1 kg/cm2 = 0,981 bar

1 atm =1,013 bar 1 bar = 14,5 psi 1 atm = 0,96 kg/cm2
Resim 3.1: Vakummetre görünüşü
35
Burada büyütülmüş halde gösterilen ölçü aleti vakumu gösterir. Burada gösterilen ölçü
aleti 0 inç Hg. Vak. (0 PSIG )'den başlar ve bu vakumun olmadığını gösterir. Tam bir vakum
30 inç Hg. Vak.tur. Bu durumda sistemde hiç basınç yoktur. Gerçekte, 29.92 inç Hg. Vak.
tam bir vakumdur fakat son okunan ölçü 30 inç'e yuvarlatılmıştır. Ölçü manifold takım
üzerindeki göstergeler uygun bir boşaltma için yeteri kadar hassas değildir. Bu yüzden, ayrı
bir hassas vakum göstergesi kullanılmalıdır. Vakum pompasının yüksek vakum ve alçak
vakum pompaları iki temel tipi vardır.
Bir klima devresinin, hava, rutubet ve diğer kirlerden soğutucu şarjı yapılmadan önce
arındırılması işlemine vakumlama denir.
Klima sistemlerine akışkan şarjı yapılmadan önce mutlaka sistemdeki havanın ve

nemin vakumlandığından emin olunmalıdır. Sistemin vakumlandığını gösteren hassas bir
vakummetre bağlanır; yoksa şarj manifoltu üzerindeki manometreden yararlanılabilir. Alçak
taraf servis valfinede hassas vakummetre bağlanır.
3.1.1.1. Tam Vakum Yöntemi
Birinci vakumda klima sistemlerindeki gazların ancak %90’ı tahliye edilebilir. Birinci
vakum sonunda kalan %10’luk yoğuşmayan gazları tahliye etmek için şarj silindirinden bir
miktar soğutucu akışkan şarj edilerek kompresör çok kısa bir süre çalıştırılıp yoğuşmayan
gazların kompresör karterinde evaporatör ve kondenser kanallarında kritik bölgelerden
hareket ettirilip soğutucu akışkanların karıştırılması sağlanır. Sistemdeki nem ek vakumla
alınsa dahi yoğuşmayan gazlar yağ ile kimyevi reaksiyonlara girerek hidroklorik, hidroflorik
asitlerle karbon ve suyun açığa çıkmasına sebep olunur. Bu olaylar sistem çalıştığı sürece
tekrar edildiğinden hermetik ve yarı hermetik kompresörlerin sargılarının yanmasına sebep
olur. Soğutma sistemlerinde nem ve yoğuşmayan gazları tamamen vakumlamak tek vakumla
mümkün değildir.
İkinci vakumlamada soğutucu akışkan ne yoğuşmayan gazlar sistem dışına tahliye

edilir. Sisteme tekrar birinci vakumdaki gibi soğutucu akışkan şarjı yapılarak kompresör çok
kısa bir süre çalıştırılır.
Şekil 3.1: Klima sisteminin vakuma alınması
36
Üçüncü vakumda da soğutucu akışkan ve yoğuşmayan gazlar sistem dışına tahliye
edilir. Üçüncü vakumda yoğuşmayan gazların oranı 0,001 seviyesine düşerek oldukça
emniyetli seviyeye gelmiştir.
Vakum pompası çalıştırılarak en az 755 mm Hg sütunu vakum sağlandığında, irtibat

vanası kapatılıp pompa 3-4 saat beklenir. Vakum manometresinde yükselme olmazsa
sızdırmazlıktan emin olunabilinir.
Üçlü vakumlamanın sonunda sisteme soğutucu akışkan şarjı yapılabilir.
Dönüştürülmüş bir soğutucu akışkan kompresörünü asla vakum pompası olarak

kullanmayın. Sistem kompresörü ile sistemi boşaltmaya asla kalkışmayın. Bu yol
kullanıldığında, kötü bir boşaltma yapacak, hasara veya patlamaya yol açabilecektir. Vakum
pompasının iç yapısı ve çalışması daha önceki modüllerde açıklanmıştır.
3.1.1.2. Vakum Pompası, Gaz Geçiş Adaptörleri Vakum ve Şarj Manifoldu Yardımıyla
Vakum Yapmak
Ø Kaynak ve montaj işi bitmiş olan soğutma devresi servis hattına T

adaptörlerinden birini takın, kaynaklı olanı monte edilecek ise supap içinde
yanabilecek olan kısmı dışarı çıkarın ve kaynatınız.
Ø Gaz ve şarj manifoldunu düşmeyecek yakın bir yere asın ve mavi hortumun eğri
boyunlu tarafını, T adaptörün diğer kısmına takın. Bu sırada manifoldun her iki
valfi de kapalıdır. Mavi hortuma bağlı olan alçak basınç yani vakumanometresi
valfini açın.
Ø Vakum pompasını çalıştırınız.
Ø Vakum basıncı -1 har ya da -29 Psi gelinceye kadar ve en az 30 dakika olmak
üzere vakum pompasını çalıştırınız.
Ø Gerekirse sisteme çok az miktar soğutucu akışkan şarj edip yeniden vakum
yapılabilir.
Ø Vakum pompası çalışırken manifoldun üzerindeki alçak basınç (mavi) valfini
kapatınız.
Ø Vakum manometresinde bir yükselme var ise kaçak var demektir. Kaçağın
yerini bulup giderdikten sonra yukarıdaki işlemleri tekrarlayınız.
Ø Manometre ibresinde bir değişiklik yoksa vakum işlemini bitirin ve sarj
hazırlığını yapınız
.
Dikkat: Vakum pompası ya da ekovatı çalışırken devrenin kompresörü de
çalıştırılmamalıdır. Sebebi o anda birbirlerine tam ters çalışmaktadır. Her ikisi de zarar
görebilir.
37
Şekil 3.2: Sistemi vakum pompası ile vakum yapmak
3.2. Gaz Kaçak Tespiti

3.2.1. Basınçlandırma ile Kaçak Testi
Yeni tesis edilmiş bir klima sisteminde ilk yapılacak iş, sistemi basınçlandırarak kaçak
testine tabii tutulmasıdır. Eğer sistem kaçak testine tutulmadan soğutucu akışkan şarjı
yapılırsa sistemdeki kaçağın tespiti zorlaşacak, sistem içerisine hava sızacak, kaçak kaynakla
birleştirilen bölgede ise soğutucu akışkan yüksek sıcaklıkta ayrışarak asit çözeltileri oluştuğu
gibi sızdırmazlığı sağlamakta mümkün olmayabilir.
Basınçlandırma testi yapılacak klima sisteminde kompresörün alçak ve yüksek

tarafındaki servis valfleri ileri konuma getirilir. Kompresörün servis valflerine şarj
manifoltunun alçak ve yüksek taraf hortumları bağlanır, servis hortumu ise basınç regülatörü
çıkışına bağlanır. Azot tüpüne bağlanan regülatörle hat basınç göstergesindeki basınç en
fazla 150 psig’a getirilir. Az miktarda yavaşça sisteme kuru azot verilerek alçak taraf
manometresinin hareketlenmesi gözlenir. Bu esnada sistem izlenerek herhangi bir kaçak sesi
veya anormallik olup olmadığına dikkat edilerek herhangi bir aksaklık olduğunda derhal azot
kesilip aksaklık giderilmelidir. Aksaklık yoksa yavaş yavaş azot verilmeye devam edilerek
alçak taraf basıncı test basıncı, seviyesine kadar yükseltilir. Test basıncına getirilen sistemde,
tüpten veya şarj manifoltundan azot kapatılır. Tüm boruların ve ekleme parçalarının kaynaklı
ve rakorlu bağlantılarında kaçak olup olmadığı kontrol edilir. Kaynaklı birleştirmede pasta
geçici bir süre sızdırmazlığı sağladığı için sonradan çıkabilecek kaçaklara karşı kauçuk bir
tokmakla ek yerlerine hafifçe vurarak kaçakların bulunması sağlanır.
38
Şekil 3.3: Sistemi azot ile basınçlandırma şeması
3.2.2. Sabun Köpüğü ile Kaçak Testi
Klima sistemlerinde soğutucu kaçağını belirlemede kullanılan diğer bir yöntem de

sabun köpüğü kullanılmasıdır. Suya sabun karıştırılmak üzere hazırlanan sulu çözelti, bir
fırça veya tüp yardımıyla kuşku duyulan kaçak yerine sürülür. Eğer bu bölgede gaz sızıntısı
varsa yüzeyde oluşan film tabakası kabarcık yaparak kaçak yerini belirlenmesine yardımcı
olur. Bu yöntemde sistemin mutlaka basınçlı durumda olması, sistemde vakum durumuna
düşmüş bir bölgenin bulunmaması gerekir. Aksi takdirde sulu çözeltinin sistem içine
emilmesi durumu ile karşılaşılabilir. Sabun köpüğünün iyi balonlaşması için sabun
çözeltisine birkaç damla gliserin damlatılır. Sabunlu su çözeltisinde kullanılan su (sabun
köpüğü yapılan su), mümkün mertebe yumuşak su olmalıdır.
Resim 3.2: Sabun köpüğü ile kaçak tespiti
Bulanabilen tüm kaçak yerleri tespit edilir. Azot boşaltıldıktan sonra tespit edilen
yerlerin tekrar sızdırmazlığı sağlanır. Her iki kaçak giderme işleminden sonra, azotla basınç
testi tekrarlanmalıdır.
39
Kaçaklar tümüyle giderildikten sonra sistem 24 saat basınç altında bırakılır. Basınçta
bir düşme olmamışsa sistemin sızdırmazlığından emin olunur. Kaçaklardan tamamen emin
olunduğunda; azot gazı sistemden tahliye edilir.
Basınçlandırma testinde kuru azot yerine kesinlikle oksijen veya asetilen gazı
kullanılmamalıdır. Oksijen kompresördeki yağla birleşince, asetilen 15 psig basıncın
üzerinde patlayabilir.
3.2.3. Elektronik Dedektörler ile Kaçak Testi
Filorokarbon sistemlerindeki sızıntıları saptamak için burnumuza güvenemeyiz.

Bunun yerine hassas sızıntı belirleme yöntemleri kullanılmalıdır.
Resim 3.3:Kaçak dedektörleri
Herhangi bir halojen ve karbonlu soğutucu akışkanlar ile birçok sızıntı saptama
yöntemi vardır. Ancak, bugün için en iyi yöntem elektronik sızıntı dedektörüdür. Elektronik
detektörler çeşitli gazların kaçaklarının algılanmasında kullanılmak üzere geliştirilmiş pilli
cihazlardır. Kaçak yerinin tespitinde, bir sızıntı ile karşılaşırsa ses veya ışıkla uyarı verir.
Bunlardan bazılarında hem ses hem de ışıkla uyarı beraber çalışır.
Bu elde edilebilir hassas, güvenilir ve diğer eski yöntemlerle karşılaştırıldığında çok

büyük miktarda zaman kazandırır.
Ø Ultrasonik sızıntı dedektörleri, birçok gazın sızıntı sırasındaki sesini algılamak

için ekonomik bir yöntemdir.
Ø Seçici olmayan soğutucu akışkan detektörleri gaz hissedicilerinin en az pahalı
olanlarıdır. Dayanıklı, kullanımı kolay ve birçok soğutucu akışkanı hissedebilir,
fakat küçük yavaş sızıntılar için fazla hassas değildir.
Ø Halojen özellikli kaçak detektörlerin; klor flor ve brom içeren halojenleri
hisseder. Bu kaçak dedektörleri kalibre edilebilir ve dayanıklıdır.
40
3.3. Dolumda Kullanılan Cihazlar
3.3.1. Elektronik Terazi ve Şarj Silindiri
Klima cihazları üreten birçok firma, ürünlerinde kullandıkları soğutucu akışkanı ve

miktarını ya teknik kataloglarında ya da cihaz üzerinde bir etikette belirtir. Cihazlara şarj
edilen soğutucu akışkan miktarı sistemin verimi ve güvenliği açısından çok önemlidir.
Çünkü, bazı cihazlarda 5-10 gram soğutucu akışkan fazlalığı cihazın verimsiz çalışmasının
yanında arızalanmasına bile neden olmaktadır. Bundan dolayı gaz dolumu (şarjı) hassasiyet
ve özen isteyen bir iştir. Gaz şarjında elektronik terazi veya şarj silindiri kullanılması güvenli
sayılabilecek tekniklerdendir. Elektronik terazi kullanımı oldukça basittir ve hatasız dolum
için oldukça güvenilirdir. Her türlü soğutucu akışkanın şarjında kullanılacağı gibi gram
mertebesinde hassas dolum imkanı sağlar. Diğer taraftan şarj silindirinden dolum yapılacak
gaz miktarı, ortam sıcaklığı ile ilgilidir ve bu silindir üzerindeki miktar göstergesinden doğru
olarak ayarlanmalıdır.
Pille çalışan elektronik bir model tercih edilir. Şarj hassasiyeti, tasarlanan toplam
sistem şarjının %1'i içinde olmalıdır. Bu nedenle, ölçek sistem büyüklüğüne uymalıdır.
Banyo veya sebze terazilerini soğutucu akışkan şarjı için asla kullanmayın. Sistemi
doldurmadan önce, başlangıçtaki soğutucu akışkan ağırlığını bulun ve sonra da hesaplayarak
istenen son ağırlığını yazın. İstenen ağırlığa gelindiğinde şarj tamamlanmıştır. Bazı
elektronik soğutucu akışkan tartıları sisteme giren şarj miktarını doğrudan okuyabileceğiniz
gibi bu hesaplamayı sizin için yapar. Bazısı önceden belirtilmiş bir soğutucu akışkan
miktarını otomatik olarak verir ve bu miktar sisteme girdiğinde kapanır.
Resim 3.4: Şarjda kullanılan terazi ve şarj silindiri
41
3.3.2. Termostatlı Isıtıcı
Şarj (dolum) sırasında sürekli soğutucu silindirinden çekilen gaz devamlılığını

sağlamak için tüp etrafına şekilde görüldüğü gibi ısıtıcı takılır. Böylece gaz şarjı olurken tüp
içerisindeki soğutucu akış buharlaşmasını zora girmeyecektir.
Resim 3.5: Tüp ısıtıcısı ve şarj manifoldu ve hortumlar
3.3.3. Servis Manifoldu ve Bağlanması
Bu cihaz (Resim 3.5), sistem çalışma basınçlarının ölçülmesinde, soğutucu akışkanın

eklenip eksiltilmesinde, yağ eklenmesinde, yoğuşmayan gazların sistemden temizlenmesinde
kullanılır. Diğer taraftan kompresörün by-pass edilmesine ve sistem şartlarının analizine
imkân verir. Servis veya test etme manifoldu, resimde görüldüğü gibi üzerinde emme ve şarj
basınç göstergelerinin bağlı olduğu, emme ve vakumlama servis valfleri ile dolum (şarj)
girişi olan bir servis manifoldundan ibarettir. Manifoldun alt kısmında, cihaz emme servis
valflerine (sol), soğutucu silindirine (ortada) ve cihaz boşaltma veya sıvı hattı valfine (sağ)
bağlantı sağlayan hortum çıkışları bulunur.
Çoğu cihazda, renk kodu olarak emme tarafı göstergesi ve hortumu mavi, şarj tarafı
göstergesi ve hortumu kırmızıdır. Orta veya soğutucu silindirine bağlı hortum ise sarı
renktedir. Bu yöntem, hortumların karışarak cihaza zarar verilmesinin önlenmesinde çok
yararlıdır. Bu teçhizatı asmak üzere manifold üzerinde bir de kanca vardır.
3.4. Freon 22 Gazı Tanıtımı

Soğutucu akışkanlar, soğutma, havalandırma ve ısı pompası sistemlerinde istenilen
bölgeden ısıyı absorbe ederek dış ortama veya diğer bir ortama taşınım ve iletim yoluyla
geçirir.
Soğutucu akışkanların genel olarak aşağıdaki niteliklere sahip bulunması istenir:

Çevreyi kirletmemesi gereklidir. Kritik sıcaklığı ve basıncı yüksek olmalıdır. Atmosferik
basınçta kaynama sıcaklığı düşük olmalıdır. Korozyon tesiri olmamalıdır. Sistemin hiçbir
yerinde kimyasal değişikliğe uğramaması gerekir. Yanıcı, patlayıcı ve zehirleyici
olmamalıdır. Ucuz olmalı ve kolay temin edilebilmelidir. Kapalı devredeki kaçakların
kolayca saptanmasını sağlayabilmelidir.
42
Sistemdeki soğutucu akışkan tipinin kompresör kapasitesine etkisi büyüktür.
Havadan başka tüm akışkanlar yeteri kadar uzun bir sürede yüksek bir yoğunlukta
bulunduklarında zehirli olabilir. Soğutucu akışkan sızıntısı olan bölgede, oksijen yetmezliği
tehlikesini önlemek için, boğulma belirtilerinin farkında olmalıdır. Hafif baş ağrısı, konuşma
bozuklukları, kalpteki düzensizlikler, boğulma, bilinçsizlik, kalp ile ilgili düzensizlikler kalp
çarpmasında kendini belli eder. Soğutucu akışkanın, ayrışan ürünlerinin etkisinde kalan
herhangi bir kimse, açık havaya götürülmeli ve hemen tıbbi gözetim altına alınmalıdır.
Yanabilen soğutucu akışkanlar, belirli oranlarda havayla karıştıklarında patlayıcı olma

eğilimindedir.
CFC, HCFC ve HFC soğutucu akışkanların çok hafif kokusu vardır ve insan için
güvenli oldukları yoğunluklarda fark edilemez.
Geleneksel olarak, her bir soğutucu akışkanın ticari bir ismi veya bir R-(Refıigerant-
soğutucu akişkan) gösterimi vardır. Endüstride kullanılan soğutucu akışkanlara R-22, ve R-
12 gibi tanımlar vermiştir. Bu "R-" tanımlan, R-22 diye adlandırdığımız kloro-di-flor-metan
gibi zor kimyasal isimler için takma bir addır. Klorodiflormetan diye söylenmektense R-22
olarak; hatırlamak, hakkında konuşmak ve sipariş etmek çok daha kolaydır. Kısa ismi
freon12, freon22 gibi akışkanlar kimyasal olarak CmHnFpClq şeklinde ifade edilir. Ticari
olarak da F harfi ve bu harften sonra rakamlar kullanılarak gösterilir. F harfinden sonraki
rakamlar sırasıyla x,y,z olursa, bunlar şu sekilde hesaplanır: x=m-1 y=n+1 z=p Örnegin;
CHF2Cl akışkanında m=1, n=1, p=2 olunca x=0, y=2, z=2 bulunur ve sıfırlı terimler
yazılmaz. Örneğimizde R-22 akışkanını bulmuş oluruz.
Yıllarca, R-12, konfor amaçlı hava şartlandırma ve soğutma işlerinin hepsinde

soğutucu akışkan olarak çok popüler olmuştu. 1970'lere gelindiğinde, konutlarda ve ticari
işletmelerin konfor amaçlı uygulamalarında kullanılan paket tip ve split sistemleri için R-22,
R-12 yerine çok yaygın biçimde kullanıldı. Bunun nedeni, R-22, R-121i bir sistemin daha
küçük bir kompresör ile aynı kapasiteyi meydana getirmesidir. Üstünlüğü, daha küçük ve
daha az maliyetli kompresördür.
Freon-22 (R-22, monoklordiflormetan, CHCLF2 ) çok düşük buharlaşma sıcaklıkları

için geliştirilmiş bir soğutucu akışkandır. Pistonlu ve santrifüj tip kompresörlerde kullanımı
uygundur. Nem çekme özelliği R-12' ye göre üç kat daha fazladır. Bu yüzden sistem
üzerinde daha büyük tip drayere (nem tutucuya) ihtiyaç duyulur. 1 atmosfer basınç altında
40°C kaynar. Basınç düştüğünde kaynama noktasıda düşer. Kritik basıncı 50 Atü dür.50 Atü
üzerinde sıvılaşmaz. Kritik sıcaklığı 96°C dır.96°C üzerinde hep buhar halinde kalır.
Yoğunluğu 1.36 gr/cm3 tür. Neme karşı duyarlıdır.
R-22'nin, -9 °C'a (16 °F) kadar yağlama yağıyla karışma özelliği iyidir. Bununla
beraber sıcaklığın - 40°C'lara (-40°F) düştüğü değerlerde yağın soğutucu akışkandan
ayrılarak sıvı hâldeki soğutucu akışkan üzerinde toplanmaya başladığı görülür. Bu
istenmeyen bir durumdur ve bunu önlemek amacıyla R-22 kullanılan sistemlerde
43
kompresörle kondenser arasına mutlaka bir yağ ayırıcı (yağ separatörü) konması gerekir.
Renksiz kokusuz ve oksidasyona neden olmayan zehirsiz bir gazdır. Ancak yandığında
fosgen adı verilen bir gaz çıkarır. Ancak ozon tabakasına zarar verdiğinden yerine R134a
gazı kullanımına yavaş yavaş geçilmektedir.
Bir zamanlar güvenli olarak gördüğümüz soğutucu akışkanlar şimdi tehlikeli olarak
görülmektedir. Çünkü onların zaman içerisinde çevremize zararlı etkileri vardır. Bugünün ve
yarının soğutucu akışkanlarının atmosferimiz için emniyetli olması için ozon tüketimi ve
global ısınma potansiyelleri olmamalıdır. Piyasada satılmakta olan klimaların büyük kısmı R
22 akışkan gaz ile çalışmaktadır. Bu gaz ozon tabakasına zarar vermektedir. Ayrıca sera
etkisi ve sonuçları atmosferin ortalama ısısının artmasının nedeni atmosferde bulunan
karbondioksit, su buharı ve metan gazının giderek çoğalması. Buna "sera etkisi" deniyor.
Isının bir iki derece değişmesi bile dünya yüzeyinde canlı yaşamını tehlikeye atacak sonuçlar
yaratabilir. Ozon tabakasının incelmesi canlıların radyasyona maruz kalmasıyla eş değer
sonuçlar yaratıyor. Bunun sonucunda kanser hızla artıyor. Canlıların DNA şifrelerinin
bozulması ve yaşamın sona ermesi de muhtemel sonuçlar arasındadır. Bu soruna neden olan
kloroflorokarbon (CFC) gazları, buzdolapları ve klimalarda yer alıyor.
3.5. Gaz Verme İşlemi

Vakum ve gaz şarjı sırasında kompresör kesinlikle çalıştırılmamalıdır.
Ø 1/2 saat vakum yapılır.

Ø Aparattaki gaz basıncı rezistans vasıtasıyla 10-12 atmosfere çıkarılır.(7-8
atmosferden aşağıya olmaz.)Gaz vanası birden açılarak gazın tamamı birden
verilir. Aksi taktirde gaz aniden buharlaşacağından istenilen miktarı şarj etmek
mümkün olmaz.
Ø Eğer gaz şarj aparatı kapasitesi 1Kg ise önce 1Kg gaz şarj edilir.Geri kalan
400gr gazı şarj etmek için aparat 400 gr gaz ile doldurulur.400gr gazı şarj etmek
için aparattaki gaz ısıtıcıyla ısıtılır 400 gr bir defada verilir.Fazla gaz verilirse
soğutma verimi düşer.Gazın tamamı verilip sistem içinde gazın yayılması
beklenmeden kompresör çalıştırılmamalıdır.
Soğutucu akışkanlarla çalışırken eldiven ve koruyucu gözlükler giyilmelidir.
3.5.1. Manifoldun Bağlanması
Emme servis vanası biraz açıldığında ve orta noktaya kadar açıldığında hem servis
çıkışı hem de emme hattı açılacaktır. Gösterge manifoldundan değerler alınabilir.
Kompresörün bir kısım akışkanı soğutucu silindirden bir kısmını da sistemden çekmesiyle
buhar şarjı mümkün olmaktadır.
Doldurma ve diğer işlemler için gösterge manifoldu bağlandığında ve çıkartıldığında

sistem servis vanaları uygun pozisyonda olmalıdır. Burada, kompresör emme servis vanası
44
sistem için alçak taraf servis bağlantı çıkışı olarak davranır. Bu görünüşte, emme servis
vanası arka yüzeye oturmuştur, sistemin çalışması için normal pozisyondadır. Servis çıkışı
kapalıdır ve emme hattı tam olarak açıktır.
Yeniden doldurma, sistem onarıldıktan ve sızdırmazlık testi yapılmasından sonra

boşaltılmalı ve suyu alınmalıdır. Bu basamaklar tamamlandığında, soğutucu akışkan
doldurulmalıdır.
3.5.2. Soğutma Sistemine Şarj Edilecek Akışkan Miktarının Belirlenmesi
Soğutma sistemlerine uygun noktalarda soğutucu akışkan şarjını belirlemek çeşitli

yöntemler mümkündür.
3.5.2.1. Gözetleme Camı ile
Doğru akışkan şarjı yapılmış soğutma sistemlerinde, sıvı soğutucu akışkanın genleşme
valflerine akışı her zaman kabarcıksız olmalıdır. Gözetleme camında kabarcıklar görülüyorsa
sistem eksik soğutucu akışkanla çalışıyor demektir. Sisteme bir miktar soğutucu akışkanla
çalışıyor demektir. Sisteme kabarcık kaybolana kadar yavaş yavaş soğutucu akışkan şarj
edilir. Çalışma basınçları kararlı hale geldiğinde gözetleme camına bakılır, yöntem genellikle
çalışan bir sistemin akışkan miktarını tespit etmekte kullanılmaktadır.
3.5.2.2. Şarj Silindiri veya Terazi Yardımıyla
Sistemde dolaştırılması gereken soğutucu akışkan miktarı bilindiği için tam soğutucu
akışkan şarjı için en hassas yöntemdir. İçersindeki soğutucu akışkan miktarı belli olan (cam
tüpte akışkan seviyesini gösteren) şarj silindiriyle sistemin ihtiyacı kadar soğutucu akışkan
şarjı yapılabilir. Soğutucu akışkan tüpleri darasıyla birlikte tartılır, eğer tüp içersindeki
akışkan darası çıkarıldıktan sonra yeterli geliyorsa akışkan şarjı yapılır. Eğer klima boru ile
uzatılacaksa her 5 metre için 100gr soğutucu akışkan ilave edilmelidir.
Boru boyu
10m ve daha az 1400gr
15 1500gr
20 1600gr
25 1700gr
45
Resim 3.6: Şarj silindirine akışkan doldurulması
3.5.2.3. Soğutucu Akışkan Şarjı
Genel bir deyişle, ilave edilmesi gereken şarj miktarı büyüdükçe sıvı şarjı eğilimi
artmaktadır. Şarj miktarı azaldıkça veya gerekli şarj miktarındaki hassasiyet arttıkça buhar
şarjına gereksinim artar.
Resim 3.7: Tüpün şarj olayında sıvı-gaz durumu
Soğutucu akışkanı sıvı veya buhar halinde sisteme sokarak şarj yapmak mümkündür.
Kompresör kapalı olduğunda sistemin yüksek basınç tarafına sıvı doldurulabilir. Kompresör
çalışırken buhar halindeki soğutucu akışkan sistemin alçak basınç tarafına şarj edilir.
Hem sıvı hem de buhar halinde soğutucu akışkan içeren kaplarda olduğu gibi,
soğutucu akışkan silindiri üstte buhar ve altta sıvı içermektedir. Sıvı soğutucu ile tamamen
doldurulan bir silindir gerçekte % 80'den fazla dolu değildir. Bu güvenlik için yapılır.
46
Sıvı veya buhar soğutucu akışkanı silindirden almanın yolu kullanılan silindirin tipine
bağlıdır. Kullanılıp atılan silindirleri dik durumda sisteme şarj ettiğimizde doymuş soğutucu
akışkan buharı sisteme girer Silindiri ters döndürülüp şarj yaptığımızda, doymuş soğutucu
akışkan sıvı sisteme girer.
Tam doldurma gerektiren bir sistemde buhar şarjı yapılacağı zaman, ölçü manifoldunu
sisteme normal yolla bağlayın. Eğer sistem boşaltılmamış ve suyu alınmamışsa öncelikle
bunu yapın. Sonra servis hortumunu soğutucu silindire bağlayın. Sistem kompresörü kapalı
halde ve manifold hortumlarmdaki hava boşaltıldıktan sonra soğutucu silindir vanasını ve
yüksek ve düşük basınç manifold vanalarını açın. Soğutucu akışkan terazisini veya dolum
yaptığınız silindiri gözetleyin. Eğer soğutucu akışkan artık sisteme girmiyorsa veya çok
yavaş giriyorsa yüksek basınç manifoldunu kapatın ve alçak basınç vanası ile şarj edin.
Eğer tam dolumdan daha azı sisteme pasifçe girdiyse, dolum işlemini tamamlamak
için sistem kompresörünü çalıştırın. Kompresör bir kez çalıştığında, soğutucu silindiri
soğumaya başlar ve hatta dış kısmı buzlanabilir. Dolum hızı bu noktada yavaşlar. Eğer
dolum çok yavaş ilerlerse silindiri maksimum 50 "C'ye kadar ısıtın.
Sıvı şarjı, buhar şarjından çok daha hızlı ilerler. Bu sıvı soğutucu akışkan
yoğunluğunun buhar yoğunluğundan çok daha fazla olduğundandır Örneğin, normal oda
sıcaklığında R-22, doymuş sıvı hali, doymuş buhar halinden 30 kez daha yoğundur. Bu aynı
doldurma hortumunun, her bir dakikada, buhardan çok daha fazla sıvıyı ulaştırdığı anlamına
gelir. Sıvı şarjı kompersör kapalıyken daima sistemin yüksek tarafından yapılır. Manifold
hortumlarının havası alındıktan sonra, soğutucu silindir vanası ve yüksek basınç manifold
vanası açılır. Koşullar tamam olduğunda, bütün şarj bu yolla tamamlanır. Tam şarja
ulaşılamıyorsa, soğutucu akışkanın terazisini veya doldurma silindirini gözleyin. Soğutucu
akışkan akışı çok yavaş veya damla damla veya durmuşsa yüksek basınç ve soğutucu silindir
vanalarını kapayın. Sonra soğutucu akışkan silindirini dik tutun ve geri kalan şarjı kompresör
çalışırken sistemin alçak tarafından buhar girişi ile tamamlayın.
Küçük miktarlarda soğutucu akışkan şarjının doğru yöntemi şarj silindiri kullanmaktır.
Birkaç kg soğutucu akışkan içeren sistemlerin tamamiyle şarj edilmesinde iyi çalışır. Şarj
silindiri, soğutucu akışkan seviyesinin şarj silindirinde görülebilmesine müsaade eder.
Silindir üzerindeki işaretler doldurulan akışkan miktarının doğru olmasının kontrolüne yarar.
Bir sisteme tam şarjı monte etmek, şarj silindiri için çok büyüktür ve en iyi ağırlıkla
yapılır. Hassas bir soğutucu akışkan şarj terazisi önerilir.
Ø Devre Üzerindeki Elemenlar
• Devre Kompresörü
• Vakum şarj manifoldu
• T vakum şarj manifoldu
• Soğutucu akışkan tüp
47
3.5.2.4. İşlemler
Ø Vakum işlemi biten ve devreye bağlı olan manifoldun alçak basınç tarafındaki
valfin (mavi) kapalı olduğundan emin olunuz.
Ø Vakum pompasını sarı hortumdan ayırın ve buraya soğutucu akışkan tüpünü
bağlayınız.
Ø Tüp valfini 1/4 tur çevirerek açın ve orta sarı hortumun manifoid tarafındaki
ucunu 2-3 savjve için gevşetin. Böylelikle orta sarı hortum içindeki hava tahliye
edilmiş ve bu hava sisteme girmemiş (pürjing işlemi) olur.
Ø Manifold alçak basınç tarafı (mavi) valfi açınız.Ardından tüp valfini azar azar
açarak kontrollü bir şekilde devreye gaz veriniz.
Ø Şarj dolum işlemi bittikten sonra tüp valfini kapatınız ve kaçak arama işlemi
yapın Kaçağı varsa giderin ve aynı işlemleri yapınız.
Ø Alçak basınç manometresindeki ibrede düşme olmuyorsa (Bu bekleme süresi en
az 1 saat olmalıdır) servis körleme (pınçh off pense) işlemini yapın ve adaptörü
manifoldu tüpü çıkarıp servis ucunu kaynatınız.
Şekil 3.4: Soğutucu şarj işlemi
48
3.6. Gümüş Kaynağı Yapmak
Sahada montajı yapılan sistemlerde kullanılan tüm boruları, bağlantı parçalarını ve
aksesuarları temiz ve kuru tutmak önemlidir. Kirleticiler montaj öncesinde yanlış
taşındığından sisteme sıkça girer. Borular, bağlantılar ve aksesuarlar montaj zamanlarına
kadar kapaklı kalmak ve temiz alanda depolanmalıdır. Borunun kullanılmayan kısımlarını
derhal yeniden kapatılmalıdır.
3.6.1. Sert Lehim Tekniği (Gümüş Kaynağı)
Özellikle birleştirme standartlarının arandığı (sızdırmazlık, mekanik dayanım, yüksek

korozyon direnci, titreşime dayanıklılık vb. gibi) fabrikasyon üretimde, diğer taraftan büyük
çaplı sert çekilmiş boruların birleştirilmesinde ve onarım işlemlerinde sert lehim tekniği
kullanılır.
Diğer taraftan, benzer veya benzer olmayan metallerin birleştirilmesinde de büyük

uygulama kolaylığı ile düşük sıcaklıklarda birleştirebilme avantajını da sağlamaktadır.
Resim 3.8: Gümüş kaynak teli
Özellikle soğutma sanayinde tercih edilen sert lehim tekniğinde gümüş (Ag) alaşımlı
lehim telleri kullanılır. Genelde alaşım %7-%83 arası gümüş içeren, bakır ve çinko
metallerinden oluşur. Lehim teli, alaşımını meydana getiren metallerin % karışımlarına göre
595 °C ile 649 °C arasında ergir. Bakır (Cu) metalinin ergime sıcaklığı 1O83°C tur. Gümüş
(Ag) alaşımlı lehim tellerinin, bakır metalinin ergime sıcaklığından yaklaşık 420 °C düşük
olması, alaşıma güvenli bir kullanım ve uygulama alanı sağlamıştır.
Sert lehim kaynak kadar mekaniksel bir dayanım oluşturduğundan pratikte alçak
sıcaklıkta yapılan kaynak olarak isimlendirilmiştir.
Sert lehim tekniğinde işlem basamakları:
Ø Sağlıklı bir birleştirme tekniğinde ön koşul doğru ölçü almaktır. Bunun İçin
birleştirilecek fîtting veya boru parçaları ölçüye ön hazırlık olmak üzere tesisat
üzerine geçici birleştirilir ve bakır boru ölçüye uygun noktadan
markalanır.(Resim 3.9-1)
49
Ø Boru, boru makası ile kurala uygun şekilde markalanan yerden kesilir. Kesme
işlemi makas fazla sıkıştırılmadan yapılmalıdır. Aksi hâlde boru ezilir, deforme
olur ve birleştirme tehlikeye düşer. Kalıpla şekil verilerek de yumuşak bakır
birleştirilebilir. Borunun bir ucunu diğeri içine girebilecek biçimde genişletmek
gerekir. (Resim 3.9-2)
Ø Borunun kesilen ucunun iç ve dış kısmında oluşan çapaklar uygun rayba

veya eğe kullanılarak alınır. Raybalama veya eğeleme sırasında kopan çapaklar,
metal tozları vb. boru yüzeyinde yapışık kalabilir, bunlar bir tel fırça ile mutlaka
alınmalıdır. (Resim 3.9-3)
Ø Uygun fırça ile borunun ve kaynatılacak fıtting malzemenin iç ve dış

yüzeylerindeki oksit tabakaları temizlenmelidir. Aksi hâlde sağlıklı bir sert
lehim oluşmaz ve sızdırmazlık tehlikeye düşer. Oksit tabakaları kaynak
mukavemetini azaltır. .(Resim 3.9-5)
Ø Boru ve fıtting malzemeye dekapan (pasta) tatbik edilir. Uygun seçilmiş

dekapan hem kaynak aleviyle oluşabilecek oksit tabakalarını önler hem de
mekanik yöntemlerle tamamı giderilemeyen yağ ve oksit tabakalarını temizler.
Böylece sağlıklı bir sert lehim için yüzeyler hazır hâle gelmiştir.(Resim 3.9-7-8)
Ø Parça yüzeylerine tatbik edilen dekapanın fazlası ve kaynatılacak parçaların

birleştirilmesinde taşan dekapan (lehim pastası) bir bezle temizenmelidir.
Dekapan aynı zamanda korozif bir malzemedir. Parçalar üzerinde kalan dekapan
zamanla malzemeyi korozyona uğratır ve sızdırmazlığı tehlikeye düşürür.(Resim
3.9-9)
Not: Dekapan çıplak elle tatbik edilmemelidir. Dekapan el, yüz, cilt ve gözler için ciddi
tehlikedir. Temas etmişse, derhal bol su ile yıkanmalıdır.
Ø Kaynak bölgeleri tavlanır. Tavlamaya dekapan uygulanmış bölgenin

çevresinden, önce borudan başlanır. Eğer direkt kaynak bölgesi ısıtılacak olursa
önce dekapan aleve maruz kalır ve parçalar gerekli tav sıcaklığına gelene kadar
dekapan yanar. Bunun neticesinde dekapan görevini tam olarak yapamaz. (Resim
3.9-10)
Ø Parçalar uygun tava geldikten sonra lehim teli kaynak bölgesine tatbik edilerek
lehimin bütün yüzeyi sarması sağlanır. Böylece kaynak işlemi tamamlanır.
Ø Kaynak bölgeleri lehimlemeden hemen sonra pasta artıklarından ve kaynak

alevinin neden olduğu oksit tabakalarından temizlenmelidir.
50
Resim 3.9: Kaynak işlemi
3.7. Terimler
Ø COOL (Soğutma modu): Odanın havasını soğutur ve filtreler istenen oda
sıcaklığını sürdürür.
Ø AUTO (Otomatik çalışma modu): Oda koşullarına göre istenen sıcaklığı”
soğutma veya ısıtma” yaparak istenilen oda sıcaklığını sürdürür.
Ø DRY (Kurutma ve nem alma modu): DRY mode (kurutma modunda) odanın
nemini alır ve yavaşça soğutur, klima yüksek anti-nem gücünde çalışır.
Ø FAN (Fan modu): Oda havasını yeniden devir daim ettirir ve filtreler sabit hava
devrimi sağlar.
Ø AUTO FAN (Otamatik fan): Klima oda sıcaklığına uygun olarak” fan “hızını
otomatik olarak seçer. Başlangıçta ünite yüksek fan hızında çalışır. Odanın havası
istenen sıcaklık derecesine yaklaşırken fan klimayı otomatik olarak daha düşük
hıza geçirir.
Ø SLEEP (Uyku modu): Elverişli uyku koşullarına göre tasarlanmıştır.” sleep “
(Uyku) modundayken klima yedi saat sonra otomatik olarak kapanacaktır. Sonuç
huzur vericidir ve zinde bir uyku ile sabahleyin enerji dolu bir şekilde uyanırsınız.
Ø TIMER (Zaman ölçer): Gerçek zaman kontrol ekranı, eve dönüşte elektrik
sarfiyatı olmaksızın istenen konumu temin etmek üzere günün saatine göre klimayı
otomatik olarak “on “(Aç) ve “off “ (Kapa) fonksiyonuna getirir. Klimayı uyku
halindeyken otomatik olarak kapatır.
Ø SPLİT: İngilizceden gelen bir kelimedir. “ ayrık” anlamına gelir. Klimanın iç ve
dış iki ayrı üniteden geldiğini anlatır.
51
Ø HEAT PUMP: Türkçe karşılığı ısı pompasıdır. Bu özelliğe sahip klimalar elektrik
enerjisini direkt olarak ısıya çevirmek yerine, dışarıdaki ısıyı içeriye taşıyarak
ortamı ısıtırlar.
Ø KOMPRESÖR: Soğutucu akışkanı evaparatörden kondensere pompalayan
klimanın önemli bir parçasıdır.
Ø EVAPARATÖR: Klimanın soğutma yaparken soğutucu akışkanın sıvı olarak
girip buharlaşarak gaz olarak çıktığı eşanjördür. Split klimalarda iç ünitelerdedir.
Ø KONDANSER: Klimanın soğutma yaparken soğutucu akışkanın gaz olarak girip
soğuyup yoğunlaşarak sıvı olarak çıktığı eşanjördür. Split klimalarda dış
ünitelerdedir.
Ø BTU: İngilizce “british thermal unit “ (İngiliz ısı birimi) sözcüklerinin
kısaltılmasından oluşur. Bir litre suyun sıcaklığını bir Fahrenhayt değiştirmek için
gereken ısı miktarıdır. Klimalarda Btu/h olarak yani Klima bir saatte ortamdan
taşıdığı ısı miktarını belirtmek için kullanılır.
Ø DEFROST: Isı pompalı cihazlarda ısıtma konumunda çalışma durumunda,
evaporatörde (dış ünitede) düşük sıcaklıklarda buz tabakaları oluşur. Isıtmanın
sürdürülebilmesi için oluşan buz tabakalarının eritilmesi gerekir. Bu işleme defrost
denir.
52
UYGULAMAFAALİYETİ
Klima gaz sisteminin, gaz basıncını manometre ile ölçebilmek ve gaz kaçağı kontrolü
yapabilmek. Aşağıdaki işlem basamaklarını adım adım uygulayarak karşısındaki önerilerden
faydalanınız.
Işlem Basamaklari Öneriler
Ø Sisteme manometere bağlayarak

sistemin basıncı gözlemlenir.
Ø Basınç da düşme varsa sistemde kaçak Ø Doğru manometre kullanınız.

tespiti için hazırlanır.
Ø Doğru kaçak tespit yöntemi
Ø Gaz kaçağı olan cihaz emniyete alınır. kullanınız.
Ø Gaz kaçağı köpük sıvı, detektör Ø Sabun ile yapılan kaçak testinde
yöntemlerinden birisi vasıtasıyla bulur. ekovatın çalışır olmaması gerekir.
Ø Kaçak tamir edilir. Ø Gaz miktarına dikkat etdiniz
Ø Sistem vakum yapılır.
Ø Sisteme eksilen gaz kadar tekrardan gaz

basılır
53
UYGULAMAFAALİYETİ
Klimanın, vakum ve gaz şarjı yaparak sisteme gramajında gaz verebilmek. Aşağıdaki
işlem basamaklarını adım adım uygulayarak karşısındaki önerilerden faydalanınız.
Ø İlk önce sistem arızası giderilir. Ø Sistemin sıfır arıza ile gaz verme
işlemine geçilmelidir.
Ø Kaynak ek işlemleri bitirilir.
Ø Kaynak kontrolleri drayer kılcal
Ø Sisteme gaz vermeden önce sistem kaynakları ayna ile iyice kontrol
içerisindeki hava vakum pompası edilmelidir.
vasıtasıyla alınır.
Ø Sistem içinde hava veya başka gazın
Ø Basınçlı freon tüpünden vakum şarj kalmamasına dikkat edilmelidir.
cihazı vasıtasıyla sisteme gaz verilir.
Ø Gaz miktarına dikkat edilmelidir.
Ø Kaçak testi yapılır.
Ø Uygun yöntem seçilmelidir.
54
ÖLÇMEVE
DEĞERLENDİRME
A- ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki soruların cevaplayınız.
1. Freon türevi akışkanların ortak özellikleri nelerdir?

2. R 22 gazı hakkında bilgi veriniz.
3. Sistem arızalı; sistemi soğutucu gaz verme işleminine hazırlayınız.
4. Sisteme soğutucu gaz verme işlemini yazınız.
5. Sistemi vakumlama işlemini yazınız.
6. Sisteme gaz verme işleminde kullanılan techizatları yazınız.
7. Sistemdeki kaçak testi için kullanılan yöntemlerden iki tanesini yazınız.
8. Sistemdeki ekovat servis borusundan gaz şarjı yapıldı. Servis borusunu kaynatma
işlemini yazınız.
B- OBJEKTİF TESTLER
Aşağıdaki sorulara doğru veya yanlış diye cevaplayınız.
1. Soğutucu akışkanların, yanıcı patlayıcı ve zehirli olması aranan bir özelliktir.
2. Sisteme soğutucu akışkanın her zaman gaz hâlde verirken mutlaka ekovat
çalışması gerekir.
3. Gaz verme işleminde kırmızı hortum daima gaz tüpüne bağlanır.
4. Sisteme soğutucu akışkanın sıvı hâlde verirken akışkan tüpün dik olması
gerekir.
5. Sistem kaçak testi yapılırken sistem ekovatı çalışır vaziyette olması gerekir.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz modül değerlendirmeye geçiniz.
55
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)
Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz.
Aşağıda bu modülde her öğrenme faaliyetinin sonunda yaptığınız uygulamaların

değerlendirmesi yer almaktadır. Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki ölçütlere göre
değerlendiriniz. Eğer işlemler tam olarak yapıldıysa 2’yi, orta derecede yapıldıysa 1’i,
yapılamadıysa 0’ı işaretleyiniz. En sonunda 2,1 ve 0’ların toplamını hesaplayınız.
DEĞER ÖLÇEĞİ
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
2 1 0
Klimaların Tanıtımı
1. Klimaların gaz şemalarını öğrendiniz mi?

ve Devre Şemaları
2. Klima çalışmalarını (ısıtma-soğutma) öğrendiniz mi?

3. Pencere tipi klimaların kullanım yerlerini öğrendiniz
mi?
4. Split tip klimaların yapısı ve çeşitlerini öğrendiniz mi?
5. Split tip klimaların çeşitlerinin kullanma yerlerini
öğrendiniz mi?
1. Kompresörün soğutmada ne işe yaradığını öğrendiniz
mi?
Klimalarda Kullanılan
Kompresör (Ekovat)
2. Ekovat çeşitlerini öğrendiniz mi?

3. Kompresörün yapısında bulunan elektriki koruma
parçalarını öğrendiniz mi?
4. Ekovat arıza ve tamirini öğrendiniz mi?
5. Ekovat bakımlarını öğrendiniz mi?
6. Klimada yapılacak bakımları öğrendiniz mi?

rda Gaz
Klimala
1. Vakumun nasıl yapıldığını öğrendiniz mi ?

Verme
İşlemi
2. Vakumlama çeşitlerini öğrendiniz mi?
56
3. Gaz kaçak tesbit çeşitlerini öğrendiniz mi?
4. Gaz kaçak tespitinin nasıl yapıldığını öğrendiniz mi?
5. Manometrenin ne işe yaradığını öğrendiniz mi?
6.Manometre bağlantı ve renklerini öğrendiniz mi?
7.Şarj işleminde kullanılan cihazları öğrendiniz mi?
8. Freon 22 gazının genel özelliklerini öğrendiniz mi?

9. Gaz verme işleminde dikkat edilmesi gereken
hususları öğrendiniz mi?
10. Gaz verme işlemini (R 22 buhar halde) öğrendiniz
mi?
11. Gaz verme işlemini (R 22 sıvı halde) öğrendiniz mi?
12. Gümüş kaynağı yapmayı öğrendiniz mi?
TOPLAM
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini

tekrarlayınız.
Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları

uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
57
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 D
4 Y
5 D
6 D
7 Y
8 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 Y
4 Y
5 Y
Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.
58
KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
Ø ARSLAN Ali, Atölye 2 ders kitabı, KOCAELİ, 2004.

Ø KACAR Ayhan, Soğutma İklimlendirme İş ve İşlem Yaprakları, MEB,
ANKARA, 2001.
Ø Öğrt.Görv. KAYA Adem, Ders Notları, BURSA, 2005.
Ø ÖZDEMİR Ali, Atölye 2-3 Ders Kitabı, BOLU, 2005.
Ø Deniz Engin SAYAR, Soğutma ve İklimlendirme Meslek Bilgisi I-II, MEB,
İSTANBUL, 2004.
Ø Çeşitli Firmalara Ait Servis Kitapları
59

Megep: Elektrik Elektronik Teknolojisi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Megep: Elektrik Elektronik Teknolojisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği

• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki

• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında

AÇIKLAMALAR .............................................................................................................. iii

MODÜLÜN AMACI 1. Klimaların çalışmasını öğrenecek ve çeşitlerini

Atölye ortamı, takımhane, takım çantası, el aletleri

Mekanik soğutma sistemlerinin birçok çeşiti vardır. Bunlar, çeşitli şekillerde,

Klimaların çalışmasını öğrenecek ve çeşitlerini tanıyabileceksiniz. Klimalarda gaz

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır:

Ø İş güvenliği ile ilgili gerekli bilgileri edininiz.

Çalışmalarınızı, kullanacağınız bir ses ve görüntü kaydedicisiyle zenginleştirebilir,

1. KLİMALARIN TANITIMI VE DEVRE

1.2. Klima Çeşitleri

1.2.1. Pencere Tipi Klimalar

Ekonomik olarak düşünüldüğünde pencere tipi klimalar en uygun fiyatlı çözümlerdir.

Resim 1.1: Pencere tipi klimanın parçaları

Resim 1.2: Pencere tipi klimanın iç yapısı ve parçaları

Ø Cihazın Çeşitleri ve Kullanıldığı Yerler

Pencere tipi klimaların farklı fonksiyonları içeren çeşitleri mevcuttur.

• Yalnız soğutma, filtreleme ve temiz hava girişi sağlayacak şekilde

Resim 1.4: Pencere tipi klimanın montajı

Kondanser fanı yan patlatmalardan (hava delikleri) emdiği havayı kondanser

Resim 1.5: Split klimanın görünüşü

Resim 1.6: Duvar tipi split klimanın kullanım yerleri

Evaporatörde soğutma işini gerçekleştirmiş soğutucu akışkan kompresör tarafından

Resim 1.7: Split klimanın iç yapısı

Resim 1.8: Split klimanın çeşitleri ve kullanım yerleri

Buzdolaplarında olduğu gibi sıkıştırmalı soğutma çevrimlidir. Kondenser fanlı bir

Şekil 1.1: Klimanın soğutma yapmasının gaz yolu şeması

Şekil 1.3: Klimalarda kullanılan 4 yollu vana

1.3. Gaz Akış Devre Şemaları

Şekil 1.4: Klima gaz çevrimi

Şekil 1.5: Klima gaz çevrimi ve devre elemanları

İşlem Basamakları Öneriler

Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Klimanın gaz dolaşım şemasını çiziniz ve soğutma yönünün oklandırmasını yapınız.

2. Klimanın gaz dolaşım şemasını çiziniz ve ısıtma yönünün oklandırmasını yapınız.

3. Klima sisteminin çalışma prensibini anlatınız.

4. Klima çeşitlerini ve kullanıldıkları yerleri yazınız.

5. Pencere tipi klima ile split klima arasındaki farkları sıralayınız.

Cevaplarınızı kitabınızdaki çizimler ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı

Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

Klimalarda kullanılan kompresörlerin (ekovatın) yapısı çalışması ve bakım/onarımını

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır:

Ø İş güvenliği ile ilgili gerekli bilgileri edininiz.

Çalışmalarınızı, kullanacağınız bir ses ve görüntü kaydedicisiyle zenginleştirebilir,

2.1.1. Kompresör Elektrik Ekipmanları

2.1.1.1. Mini kontaktör

Kompresör ve fanı devreye sokup çıkarır.

İç üniteden 220V gelen akımı doğrultarak mini kontaktör bobinine uygular.

Resim 2.2: Klimlarda kullanılan kompresörlerin doğrulmaç devresi

2.1.1.3. Koruyucu Termik

2.1.1.4. Aşırı Yük Rölesi

Kumanda panelinin arkasındaki boşluğa yerleştirilmiştir. Kompresör aşırı akım

2.1.1.5. Sarım Termiği

Kompresör sargılarının içine yerleştirilmiştir. Dış ortam sıcaklığı 50°C geçtiğinde

Resim 2.3: Kompresörlerde kullanılan devre elemanları