Potencijalno strujanje

V. prof. dr. Edin Berberović

Politehnički fakultet u Zenici

eberberovic@ptf.unze.ba
Potencijalno strujanje
 Bezvrtložno (potencijalno) strujanje
 Potencijal brzine
 Strujna mreža
 Strujna funkcija
 Jednačina potencijalnog strujanja
 Postupci rješavanja potencijalnog strujanja

2
Bezvrtložno (potencijalno) strujanje
 Bezvrtložno (potencijalno) strujanje
 Poseban oblik kretanja djelića fluida u kojem nema rotacije

 U potencijalnom strujanju kretanje se sastoji samo od translacije i

deformacije ( = 0)

vrtložno bezvrtložno (potencijalno)

3
Bezvrtložno (potencijalno) strujanje
 Kao mjera rotacije fluidnog djelića koristi se srednja vrijednost uglova
rotacije dva međusobno okomita pravca  i njegova promjena u
vremenu
 Za slučaj ravanskog strujanja
1 1  v y v x 
d  1  2      dt
2 2  x y 

d 1  v y v x 
 z    
dt 2  x y 

 Proširenjem na sve 3 dimenzije

1  v z v y  1  v x v z 
x     y    
2  y z  2  z x 

  x i  y j  z k
4
Bezvrtložno (potencijalno) strujanje
 Potencijalno (bezvrtložno) strujanje je ono u kojem je vektor rotacije
(vektor vrtloženja) jednak nuli  0
 Izrazi za komponente vektora rotacije predstavljaju jednu polovinu
komponenti rotora vektora brzine
1 1  v z v y   v x v z   v y v x  
  rotv    i    j   k 
2 2  y z   z x   x y  
rotv
 Uslov bezvrtložnosti (da bi strujanje bilo potencijalno)
v z v y
 0
y z
1 v x v z
 rotv  0  rotv  0   0
2 z x
v y v x
 0
x y
5
Potencijal brzine
 Potencijal brzine
 Posmatra se diferencijalni prirast i ukupna promjena skalarne veličine 
u polju brzina potencijalnog strujanja
d  v  ds   d   v  ds  0
C C
 Veličina d predstavlja totalni diferencijal funkcije  jer je  d  0
 C
vx 
x
   
d  dx  dy  dz  
x y z   vy   v  grad
y
d  v  ds 
 
vz 
 Funkcija  naziva se potencijal brzine z
 Polje brzina u bezvrtložnom strujanju je konzervativno jer postoji potencijal
polja brzina  čiji je gradijent jednak polju brzina (slično kao
konnzervativno polje sile Zemljine teže, radi analogije ispravnije grad
v bibilo
pisati ali radi jednostavnosti grad se piše sa pozitivnim
6 predznakom)
Strujna mreža
 Strujna mreža
 Služi za zorno predstavljanje strujnog polja potencijalnog
strujanja
 Sastoji se od
 ekvipotencijalnih površina
ili linija ekvipotencijala ( = const)
 strujnica

 Jednačina ekvipotencijala
  const
  
d  v  ds  0  dx  dy  dz  0
x y z

v 

7
Strujna funkcija
 Strujna funkcija
 Definiše se za ravansko strujanje kao funkcija koja ima konstantne
vrijednosti po strujnicama
 Prirast protoka između strujnica
v  ds  v  ds sin   vdb  dQ
 Strujna funkcija
d  v  ds  dQ    Q  const
d   v x dy  v y dx
 
vx 
 y
  
d  dx  dy  
x y  vy  
x
 Jednačina strujnice izvedena preko strujne funkcije
dx dy  
  v x d y  v y dx  0  dx  dy  0  d  0
vx vy x y
8
Postupci rješavanja potencijalnog strujanja
Za strujanje idealnog nestišljivog fluida definisanog u horizontalnoj ravni
strujnom funkcijom   xy potrebno je:
a) Pokazati da se radi o potencijalnom strujanju
b) Odrediti potencijal brzine
c) Skicirati strujnu mrežu
d) Odrediti raspored pritiska u toku, ako je zavisnost brzine i pritiska data
izrazom v 2 p
 C
2 

9
Postupci rješavanja potencijalnog strujanja
a) Dokaz da se radi o potencijalnom strujanju

 
vx   x 
y  v y v x
  v   xi  yj rotv    0  z  0
 x y
vy    y
x 

b) Potencijal brzine
 x2
vx    x     x x      f y 
x 2
 df  y  y2
vy  y   df  y   ydy  f  y   C
y dy 2

1 2

2
 y  x2   C

10
Postupci rješavanja potencijalnog strujanja
c) Strujna mreža
  const  xy  C1
  const   y 2  x 2   C 2

d) Raspored pritiska u toku v2 p v2 

 C  p C    C  x 2  y2 
2  2 2
11
Postupci rješavanja potencijalnog strujanja
 Razvijene su
 Analitičke metode
 Koristi se konformno preslikavanje i kompleksni potencijal brzine
 Grafičke metode
 Približan postupak pomoću konstrukcije strujne mreže
 Metode analogije
 Niz fizikalnih pojava opisan je Laplaceovom diferencijalnom jednačinom
pa se metode za njihovo rješavanje koriste i za potencijalno strujanje
(elektroanalogija, viskozna analogija, membranska analogija)
 Numeričke metode
 Pogodne za rješavanje na računarima (metod konačnih razlika, metod
konačnih volumena, metod konačnih elemenata)

12
Postupci rješavanja potencijalnog strujanja
 Analitička metoda – Konformno preslikavanje
 Potencijal brzine  i strujna funkcija  zadovoljavaju Cauchy-
Riemanove uslove kompleksne analize v     , v     
x y
x y y x

 Funkcije  i  zadovoljavaju konformno preslikavanje iz ravni Z u ravan W

w  f  z     x , y   i  x , y  , z  x  iy

 Funkcija w    i naziva se
kompleksni potencijal strujanja
 Realno strujanje u stvarnoj ravni Z može

se preslikati u poznato strujanje u ravni W

 Izvod kompleksnog potencijala strujanja

naziva se kompleksna brzina strujanja

dw
v z    v x  ivy
13
dz
Postupci rješavanja potencijalnog strujanja
 Opstrujavanje valjka
 Kompleksni potencijal

v 0R 2  R2 
w  v 0z   v 0 z 1  2 
z  z 

14
Postupci rješavanja potencijalnog strujanja
 Potencijal i strujna funkcija
v 0R 2 i v R 2
i  v R 2
  v R 2

w  v 0z   v 0 e  0
e   v 0  0
 cos   i  v 0 
0
 sin 
z       
 R2 
  v 0  1  2  cos   C1
  
 R2 
  v 0  1  2  sin   C 2
  

 R2 
v 0 x 1  2 2 
 C1
x   cos   x y 

y   sin   R2 
v 0y 1  2 2 
 C2
 x y 
15