MALAY 25.

2 (2013): 1-9

Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig

ng Telebisyon, Pagda–dub ng Anime, at Paglaganap
ng Wikang Filipino sa Bawat Sulok ng Mundo:
Mga Patunay na ‘Moog’ ng Pagka-Pilipino /
The Translation in Filipino of Different Shows in the World
of Television, The Dubbing of Anime, and The Expansion of
Filipino Language in Different Parts of the World: Different
‘Walled’ Proofs of Filipino Being
Ramilito B. Correa, M.A.
Pamantasang De La Salle-Maynila
ramil_correa@yahoo.com

Mahalaga ang naging papel ng wikang Filipino upang higit na mapatunayan ang katatagan at pagkakakilanlan
ng mga Pilipino. Ang pagsasa-Filipino ng mga panoorin sa mundo ng telebisyon, lokal man o dayuhan, ay
naging pangunahing dahilan upang tumaas ang reyting ng mga ito dahil sa ang mga pinanonood ay higit
na naintindihan ng masang Pilipino. Lumitaw ang naging kapangyarihan ng wikang Filipino na gamitin ng
bawat network sa bawat palabas upang mapanitili nito ang mataas na reyting. Naging mahalagang sangkap
din ang wikang Filipino sa pagda-dub ng mga panooring anime dahil sa kasikatang dulot nito sa telebisyon
at pelikula. Lumaganap naman ang paggamit at pag-aaral ng wikang Filipino dahil lumaganap din ang
paghahanapbuhay ng mga Pilipino sa iba’t ibang sulok ng bansa. Pinag-aaralan at ginagamit ang wikang
Filipino bilang pangalawang wika sa mga bansa sa Europa, Asya, Hilagang Amerika at Timog Amerika.
Panlimampu’t isa ang wikang Filipino sa pinakamaraming nagsasalita nito sa mundo.

Mga susing salita: Wikang Filipino, anime, dubbing, dubber, pagsasalin

Filipino language plays an important role to further prove the stability and identity of the Filipinos. The
translation in Filipino language of different shows in the world of television has become a primary reason
why these shows are top-ratings; moreover it helps the Filipino mass audience understand them better. The
power of using Filipino language in different shows by different networks prevails to obtain their power
ratings. Filipino language has also become an important element in dubbing the anime shows because of
their popularity in televison and cinema. Studying and using Filipino language becomes rampant worldwide
because more Filipino work in different countries around the world. Filipino as a second language is being
studied in different countries like in Europe, Asia, North America and South America. It ranks 51st as one of
the most commonly spoken languages.

Keywords: Filipino language, anime, dubbing, dubber, translation

Copyright © 2013 Pamantasang De La Salle, Filipinas

2 MALAY TOMO XXV BLG. 2
Makatotohanan, dalisay at kapuri-puri ang
ginawang pagwawangis ng Pambansang Alagad
ng Sining na si Dr. Bienvenido Lumbera tungkol
sa wika. Aniya,
Parang hininga ang wika, sa bawat sandali ng
buhay natin ay nariyan ito. Palatandaan ito na
buhay tayo, at may kakayahang umugnay sa
kapwa nating gumagamit din dito. Sa bawat
pangangailangan natin ay gumagamit tayo
ng wika upang kamtin ang kailangan natin -
kung nagugutom, humihingi ng pagkain; kung
nasugatan, dumadaing upang mabigyan ng
panlunas; kung nangungulila, humahanap ng
kausap na makapapawi sa kalungkutan. (1)
Mula sa pahayag na ito, ipinahihiwatig na
ang wika ay katumbas at kasinghalaga na rin ng
buhay – iniingatan, inaalagaan, pinahahalagahan.
Ang pagsasawalang-bahala, pagpapabaya, at di-
pag-alintana sa wika, lalo na sa sariling wika,
ay magdudulot ng kaniyang maagang paglaho
o pagkawala, o sa mas makirot pang kataga, ng
kaniyang kamatayan. Kaya naman ang ating
wikang Filipino ay dapat na pinagyayaman,
ginagamit nang makabuluhan at dapat na
pinalalaganap sa sangkabansaan.
Ang wikang Filipino ay wika ng masa, ang
wikang ginagamit ng nakararaming Pilipino. Ang
wikang nagtataglay ng kapangyarihan dahil sa dami
at lawak ng gumagamit nito na hindi kailanman
kayang pigilan o makontrol. Sa kasalukuyan ay
may matatag nang kinatatayuan ang wika nating
ito sapagkat ang wikang ito ay nagtatalaglay na
ng matibay na ‘moog’ -- sa lipunang Pilipino, sa
edukasyon, sa iba’t ibang disiplina at larangan,
gayundin sa media, lalong-lalo na sa telebisyon.
Patunay rito ang matataas na TV ratings ng mga
panoorin sa Pilipinas na gumagamit ng wikang
Filipino. Kahit pa saliksikin ang mga ipinalalabas
na sarbey ng pangunahing survey groups tulad
ng AGB Nielsen, SWS, Pulse Asia, at iba pa,
mapatutunayan ng mga ito ang paghahari ng mga
panooring wikang Filipino ang ginagamit ayon sa
tatlong pagkakahati ng panoorin – pang-umaga,
pangtanghali at panggabi. Maging hanggang
sa hatinggabi ay malinaw na nangingibabaw at
naghahari ang paggamit ng wikang Filipino sa
telebisyon.
Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin
sa Daigdig ng Telebisyon
“If you talk to a man in a language he
understands, that goes to his head. If you talk to
him in his own language, that goes to his heart.”
(Nelson Mandela)
Malinaw at kahanga-hanga ang mga pahayag
na ito ni Mandela tungkol sa wika. Ito marahil ang
dahilan kung bakit namamayani ang paggamit ng
wikang Filipino sa mga panooring sa telebisyon sa
Pilipinas. Sapagkat ang wikang Filipino ay hindi
lamang ang wikang nauunawaan ng sambayanang
Pilipino kundi ito rin ay wikang sariling atin na
tumitimo sa ating isip, puso at damdamin.
Kung ang mga programa sa mundo ng
telebisyon ay ihahanay sa iba’t ibang kategorya
(bagamat Ingles ang termino na ginamit sa bawat
kategorya o Ingles ang pangalan ng palabas) na
binibigyan ng parangal, kung hindi man lahat, ay
kalimitang gumagamit pa rin ng wikang Filipino.
Ang news magazine show halimbawa ay
pinangungunahan ng mga tanyag na panooring
Unang Hirit, Umagang Kay Ganda, Sapul sa
Singko atb; sa news programnaman ay mahirap
tibagin ang gamit ng wikang Filipino sa TV Patrol,
24 Oras, Iba Balita, Saksi atb. Maihahanay naman
sa mga mahuhusay na educational program ang
Born to be Wild, Kap’s Amazing Stories, Bilib
Ka Ba atb. Humahakot naman ng parangal
gamit ang wikang Filipino ang documentariesna
I-Witness, Reporter’s Notebook, The Probe Team,
Brigada atb. Sa public service,matagal nang
pumapailanlang sa ere ang Kapwa Ko, Mahal
Ko, ang makabuluhang palabas na Reunion, atb.
Kung pag-uusapan naman ang children and
youth program, malaki ang naitutulong ng
mga panooring Math-Tinik, Tropang Pochie,
Wansapanataym atb, Wikang Filipino na rin
ang midyum na ginagamit ng mga host sa mga
entertainment program tulad ng Party Pilipinas,
ASAP, US Girls atb. Mahigit tatlong dekada nang
pumapaimbulog sa himpapawid ang variety show
MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA
na Eat Bulaga, at hindi rin matatawaran sa dami
ng manonood ang Will Time Big Time. Sa comedy
program naman ay kinilala ang Pepito Manaloto
at ang gag show na Bubble Gang.
Sa mga talk show naman ay pinarangalan nang
maraming ulit ang Mel and Joey habang sumisikat
naman ngayon ang Face to Face at Personalan.
Hindi na rin mawawala sa prime time ang mga
soap opera o teleserye tulad ng top rating na
Walang Hanggan, Luna Blanca at marami pang
iba. Kahit ang mga sports program na PBA, UAAP,
NCAA at iba pa ay gumagamit na rin ng mahika
ng wikang Filipino.
Naging mapang-akit at nagtaglay ng gayuma
ang mga kilalang Mexico telenovela lalong-lalo
na ng Mehikanong aktres na si Thalia o mas kilala
sa tawag na ‘Marimar’ dahil sa pagda-dub sa
wikang Filipino ng kaniyang mga palabas tulad
na rin ng Rosalinda at Maria del Barrio. Ang
lahat ng sumikat na Koreanovela, halimbawa
nito ang Meteor Garden, Jewel in the Palace,
Dong-Yi, Baker King at napakaraming iba pa ay
‘bertud’ ng wikang Filipino ang naging puhunan
ng bawat network. Idagdag pa rito ang ilang
sikat na palabas sa Hollywood, kasama na ang
maraming blockbuster na pelikula ni Jackie Chan
at ang serye ng mga pelikula ni ‘James Bond’ ay
higit na kinagiliwan nang idina-dub na rin ang
mga ito sa wikang Filipino.
At siyempre pa, naging matagumpay ang
pagpapanood ng anime sa nakalipas na dalawang
dekada dahil sa mabisang paggamit nito ng
wikang Filipino kahit pa may mga pagkakataong
inuulit na lamang ang mga palabas na ito tulad ng
Dragonball Z, Doreimon, Slam Dunk, One Piece,
Voltes V, Ghost Fighter at marami pang iba.
Gayunpaman, hindi maikakailang labis ang
naibigay na kalayaan sa mga nagsalin ng anime sa
wikang Filipino (na karaniwan ay mga dubber at
direktor na rin ng segment) dahil sa pagtatangkang
maipasok ang klase ng pagpapatawa ng mga
Pinoy, kabilang na ang paggamit ng toilet humor
na hindi na umaakma sa ilang batang manonood at
tagasubaybay nito. Ang usapin tungkol sa isyung
ito ay maaaring talakayin nang mas mabusisi sa
3
ibang pagkakataon o sa isang hiwalay na papel
at/o pag-aaral.
Sa mga susunod na pahina ay tatalakayin
pa nang mas masusi ang malaking epekto ng
paggamit ng Wikang Filipino bilang isang
matibay na ‘moog’ ng pagka-Pilipino sa tinaglay
na kapangyarihan ng wikang ito sa daigdig ng
telebisyon.
Ang Kapangyarihan ng Filipino sa Pagda-
dub ng Anime
“Language is the blood of the soul into which
thoughts run and out of which they grow.” (Oliver
Wendell Holmes)
Ang wika ay isang dugo, isang dugong
nananalaytay sa kaluluwa. Mula sa kaluluwang
ito, ang magagandang kaisipan ay dumadaloy
hanggang sa ito’y lumago at lumaganap. Ganito
ang nangyari sa wikang Filipino – dumaloy,
lumago, lumaganap sa mundo ng telebisyon.
Ginamit ito bilang wika ng popular na anime.
Dala ng penomenong dulot ng anime sa iba’t
ibang sulok ng daigdig, nagkaroon ng interes
ang Estados Unidos upang magamit ito sa
pagpapalaganap ng makapangyarihang taglay
ng wikang Ingles. Dahil nga sa ang Ingles ang
kinikilalang lingua francang daigdig, ginamit
ang Ingles bilang midyum na wika sa anime sa
pamamagitan ng prosesong tinatawag na dubbing.
Samakatuwid, ang mga karakter ng anime na likha
ng bansang Hapon ay napapanood na nagsasalita
ng wikang Ingles. Kung minsan naman, sa mga
dambuhalang estasyong dayuhan tulad ng AXN,
gumagamit ito ng dalawang sistema sa paggamit
ng Ingles, ang dubbing at subtitling. Kung hindi
man dubbed sa Ingles ang mga sikat na palabas na
anime, subtitled naman ito sa Ingles. Sa madaling
salita, kung hindi naririnig ang Ingles sa ibinubuka
ng bibig ng mga karakter sa anime, nababasa
naman ito sa ilalim ng TV screen o maging sa
wide screen. Halos lahat ng English-dubbed anime
ay karapatang-ari ng mga American TV network
katulad halimbawa ng Hanna-Barbera, na siyang
bumibili sa karapatan ng anime, at ang network
ding ito ang nagsusuplay ng English dubbing para
4 MALAY TOMO XXV BLG. 2
sa anime na ito sa iba’t ibang sulok ng mundo.
Si Peter Keefe ang executive producer nito; siya
rin ang responsable sa ilang matatagumpay na
cartoons, tulad ng Teenage Mutant Ninja Turtles.
Sa Pilipinas, ang palabas na anime na kanilang
inaangkat buhat sa ibang bansa ay karaniwan
nang synched o dubbed sa Ingles. Sa madaling
salita, binibili ito ng malalaking Philippine
TV network,tulad ng ABS-CBN at GMA 7, sa
Estados Unidos halimbawa na ang American
TV network na Hanna-Barbera. Kung may mga
pagkakataong ang nakuha o nabiling produkto ay
hindi synched o dubbed sa Ingles, nagbabayad
ang local networks na ito ng mga Pilipinong may
sapat na kaalaman sa Nihonggo upang isalin ito
sa Ingles patungong Filipino, o kaya’y tuwiran
itong isinasalin sa Filipino.
Ang Ghostfighter, halimbawa, ay isinalin
ng Telesuccess Productions mula sa wikang
Nihonggo patungo sa wikang Ingles. Ang Ingles
na bersiyon ay tinatawag na “The Poltergeist
Report.”Mula sa Ingles ay muli itong isinalin sa
wikang Filipino.
Sa pagpasok ng anime sa Philippine TV,
napanatili pa rin nito ang taglay na kasikatang
natamo nito tulad ng naging pagpasok nito
sa iba’t ibang sulok ng daigdig. Subalit ang
naging kaibahan lamang, ang Ingles, na wika ng
kapangyarihang ginamit dito sa pamamagitan
ng dubbing,ay nabigong magamit ng mga
kapitalistang Amerikano at Hapon. Sa halip,
muli itong idinab gamit ang wikang Filipino
dahil sa ito ang wikang mas nauunawaan at
ginagamit ng nakakaraming Pilipino. Sa lokal
na panooring pamproduksiyon, mahalaga
ang paggamit ng wikang mas nauunawaan ng
nakararaming manonood kaya’t hindi nagawang
sakupin ng wikang Ingles ang nakararaming
Pilipino. Sa Philippine TV, nawala sa poder ang
makapangyarihang wikang Ingles at sa halip ay
nanaig ang wika ng masa.
Sa Pilipinas, bagama’t ang Ingles ay
maituturing nang isa sa mga pangunahing
wikang ginagamit, Filipino pa rin ang wikang
higit na naiintindihan ng lahat ng mga Pilipino,
kung hindi man ng nakararami. May taglay na
sariling kapangyarihan ang wikang Filipino sa
kabila nang ito ay tinatawag lamang na wika
ng masa at hindi wikang ginagamit ng nasa
poder o nasa kapangyarihan. Sa larangan ng
Philippine TV network, ang wikang Ingles, bilang
wikang unibersal at wika ng kapangyarihan, ay
nababawasan ng kapangyarihan, kung hindi man
tuluyang nawawala, dahil ang masa at wikang
ginagamit nitong wika, ang wikang Filipino, ang
higit na nakapangyayari o nananaig. Nawawalan
ng kapangyarihan ang wikang Ingles.
Dahil sa ang anime ay may karaniwang plot na
nagtataglay ng development o pataas nang pataas
ang kawilihan, ang elementong melodramatic
ay matatagpuan din sa panonood nito.May
mga eksena ritong makapigil-hininga, may
nakakapanikip ng dibdib, may nakakapangilid ng
luha, at may pagkakataong hindi mo na mapipigil
pa ang mapaiyak dahil sa madamdaming mga
tagpo.
Halos kasabay na nakipagsapalaran ang
manonood sa masalimuot na kuwento ni Sarah
sa finilipinong anime na Sarah: Ang Munting
Prinsesa. Naging masalimuot ang buhay ni Sarah
nang mamatay ang kaniyang amang nabibilang sa
dugong bughaw, si Mr. Crew, isang konde. Halos
durugin ang puso ng mga Pilipinong manonood sa
tuwing dumaranas siya ng kaapihan buhat kay Ms.
Minchin, isang malupit na katiwala sa pribadong
paaralaan ng mga batang may dugong bughaw.
Hindi maikakailang malaki ang naging
gampanin ng pagsasafilipino nito sa tinamasa
nitong tagumpay sa telebisyon. Sa katunayan,
dahil sa kasikatan ng anime na ito, isinapelikula pa
ito ng Star Cinemana ginampanan ng mga kilala
at magagaling na artista sa pelikula at telebisyon.
Ganito rin halos ang tinamasang tagumpay
ng Cedie: Ang Munting Prinsipe. Naunang
sinubaybay ng maraming Pilipinong manonood
at pumatok din sa takilya nang isapelikula.
Kuwento naman ng pag-ibig sa pagitan ng
dalawang nilikhang nabibilang sa magkaibang
mundo ang tema ng anime na Si Maria at ang
Pamilya Bon Trap. Gusto sanang magmadre
ni Maria subalit hindi niya nararamdaman ang
sariling siya ay para sa kumbento. Dahil sa hilig
MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA
sa musika at husay kumanta, naging guro siya sa
musika ng mga batang anak ng isang biyudong
baron. Nanirahan siya sa malapalasyong bahay
nito. Sa una’y hindi siya gusto ng mga anak ng
baron sa takot na mapalitan ng kanilang ama
ang yumaong ina. Makalipas ang ilang panahon,
nagustuhan na rin siya ng mga bata at nagkaibigan
sila ng baron.
Pinatunayan ang kasikatan ng anime na ito
nang muli itong ipalabas sa ere ng ABS-CBN
noong mga nagdaang taon.
Kuwento ng mga magkakaklaseng babae ang
Magic Knight Ray Earth. Isang araw ay biglaan
na lamang silang napunta sa isang daigdig na
hindi pangkaraniwan. Sila diumano ay pinili ng
isang prinsesang dating namamahala sa daigdig
na iyon. Siya si Prinsesa Emeron. Nakulong ang
prinsesa sa mga kamay ng kampon ng kadilimang
nagnanais wasakin ang daigdig na iyon. Naatasan
ang tatlong magkakaklaseng babae na iligtas
nila ang daigdig na iyon at si Prinsesa Emeron.
Ang tatlong bida ay binigyan ng kapangyarihan
upang maisakatuparan ang kanilang tungkulin sa
mahiwagang daigdig ni Prinsesa Emeron.
Kuwentong magkakaklase, pakikipagsapalaran
ng tatlong babae.Madaling maiugnay ng sinumang
manonood ang kanilang sarili dito. Ito ang
paksang pumukaw sa atensiyon ng mga masugid
na Pilipinong tagasubaybay ng anime.
Relasyon naman ng mag-ama ang finilipinong
anime na Dragonball Z mula sa GMA 7. Ang
mandirigmang si Goku ay may magandang
relasyon sa kaniyang dalawang anak na lalaki
na sina Gohan at Gotenks. Tulad ng karaniwang
Pinoy, ang isang tatay ay may ganap na tiwala
sa kaniyang anak. Dahil dito, ang anak ay
ibinubuhos ang lahat ng kaniyang buong
makakaya, mapatunayan lamang sa ama na hindi
ito nagkakamali sa ibinigay na tiwala sa kaniya.
Ang mga diyalogong finilipino sa anime na
ito ay higit na naintindihan ng masang Pilipino
kaya naman hindi naging imposible na isa ito sa
pinakasikat na anime sa kasalukuyan.
Siyempre pa, Pinoy-na-Pinoy ang lipunang
kinabibilangan ng mga magkakaibigan. Hindi
lamang sa isa o sa dalawa nakikipagkaibigan
5
ang Pinoy. Kung mas marami, mas nakikita ang
matatag na samahan. Mas napatutunayan ang
pagkakaibigan sa sandali ng maraming pagsubok.
Tulong-tulong, sama-sama sa pakikipaglaban
sa kaaway. Ganito ang tema ng anime na
Ghostfighter na ipinalabas at sinubaybayan ng
maraming Pilipinong manonood sa GMA 7. Sina
Dennis, Alfred, Eugene at Vincent ay apropriasyon
ng magkakaibigang makikita sa lipunang Pilipino.
Patunay na ang tinamong tagumpay ng bawat
anime na ito ay bunga ng pagdadab nito sa
wikang higit na naiintindihan ng marami, ang
wikang wala sa kapangyarihan ngunit nagiging
mabisang midyum sa pagpapataas ng reyting
ng isang estasyon sa telebisyon. Binubuwag
ng wikang Filipino, na wika ng masa, ang
kapangyarihang taglay ng wikang Ingles sa
pamamagitan ng dubbing. Sa Pilipinas, malinaw
ang apropriasyon ng anime sa lipunang Pilipino,
malinaw ang kapangyarihan taglay ng wikang
Filipino sa Philippine TV.
Ang pagsasalin tungo sa wikang Filipino ng
mga anime na dubbed sa Ingles ay isang proseso
ng pagsasalokal at pagsasakatutubo ng mga
panooring inilalatag ng imperyalistang dayuhan.
Lumilitaw na nagkakaroon ng kapangyarihan
ang masang Pilipino, at ang lipunang Pilipino sa
kabuuan, kung anong wika ang dapat na gamitin
sa mga panooring anime.
Ang pangunahing dahilan sa pagsasa-Filipino
ng mga panooring ito ay ang makakuha ng mas
mataas na reyting sa mga manonood. Ayon kay
Jose Mari Abacan, program manager ng GMA
7, mula sa bahagi ng isinulat na disertasyon ni
Dr. Janet C. Tauro noong taong 2000,aniya,“For
a TV station, rating is eveything!”At dahil nga
sa Filipino ang wika ng masa, at ang masang
Pilipinong manonood ang nagpapataas ng reyting
ng anumang palabas sa telebisyon, nagkakaroon
ng kapangyarihan ang manonood na masang
Pilipino upang gamitin ng telebisyon ang wikang
higit na ginagamit at naiintindihan nila.
Sa websayt na http://www.animeinfo.org/
animeu/hist401-12.html sa artikulong Uncle Sam
vs. Juan dela Cruz, tinukoy nito ang mga tiyak na
palabas na anime na pumailanlang at nanguna sa
6 MALAY TOMO XXV BLG. 2
reyting sa TV networks nang idab ito sa Filipino
sa loob ng mahigit isang dakada, simula dekada
‘90 hanggang 2003. Ito ay ang mga sumusunod:
1. Cedie: Ang Munting Prinsipe (ABS-CBN,
dekada ‘90)
2. Sarah: Ang Munting Prinsesa (ABS-CBN,
dekada ‘90)
3. Sailormoon (ABC 5, 1996)
4. Magic Knight Rayearth (ABS-CBN, 2002)
5. Bey Blade (ABS-CBN, 2002)
6. Ranma ½ (GMA 7, 2002)
7. Dragonball Z (GMA 7, 2002)
8. Ghost Fighter (GMA 7, 2002)
9. Flame of Recca (GMA 7, 2002)
10. Slam Dunk (GMA 7, 2002)
11. Gundam (GMA 7, 2002)
Patunay sa kasikatan ng mga panooring ito
ay pagsasapelikula ng karamihan dito, bukod pa
sa pagbubuo ng iba’t ibang organisasyon para sa
mga tagahanga, tagasuporta at tagasubaybay ng
anime. Dito sa Pilipinas, halimbawa, ay binuo ang
mga organisasyong may sari-sarili pang websites
upang magkaroon ng malawakang organisasyon
at regular na komunikasyon ang bawat miyembro
nito.
Ito ang pangunahing dahilan kung bakit
ang mga Mexican telenovela, Koreanovela at
Chinovela ay dina-dub din sa wikang Filipino
at ang primetime news na dating Ingles ang
ginagamit ay minabuting gamitin ang wikang
Filipino para sa mas mataas na reyting. Kapansin-
pansin ang paggamit ng Filipino sa mga programa
ng pagbabalita tulad ng TV Patrol, Saksi, 24 Oras
at iba pang katulad nito.
Ang pagsasalin sa Wikang Filipino ng mga
panooring dayuhan, tulad ng anime, ay hindi
lamang pagsasakatutubo kundi pagbuwag din ng
noo’y walang kapangyarihang wika ng masa sa
makapangyarihang wika ng nasa poder na Ingles.
Ang mga anime na ito, bilang produktong
global na ibinebenta sa iba’t ibang sulok ng
mundo, sa pamamagitan ng telebisyon gamit ang
proseso ng dubbing, sa bisa at kapangyarihan
ng wikang Ingles, at kung paanong nawalan ng
kapangyarihan ang wikang Ingles nang pumasok
ang dubbed anime sa Pilipinas, ay ilan lamang
sa mga patunay sa bisa ng paggamit ng wikang
Filipino sa daigdig ng telebisyon.
Matapos ma-expose sa anime, na karaniwan
ay sa anyo ng home videos, ang mga Pilipino
ay nasabik sa lumaganap na produksiyon ng
anime sa Philippine TV. Unti-unting lumitaw
ang mga kapana-panabik na anime na nagsilbing
pampagana at pampasigla sa buhay-Pinoy at sa
kultura ng panonood sa telebisyong Pilipino.
Patunay na ang tinamong tagumpay ng bawat
anime na ito ay bunga ng pagdadab nito sa
wikang higit na naiintindihan ng marami ang
wikang wala sa kapangyarihan ngunit nagiging
mabisang midyum sa pagpapataas ng reyting
ng isang estasyon sa telebisyon. Binubuwag
ng wikang Filipino, na wika ng masa, ang
kapangyarihang taglay ng wikang Ingles sa
pamamagitan ng dubbing. Sa pagtatapos, ang
tagumpay ng panooring anime ay naisulong sa
kamalayan ng lipunang Pilipino dahil sa paggamit
ng wikang Filipino na nagkaroon ng ganap na
kapangyarihan at pinangibabawan ang wikang
Ingles ng sinasabing wika ng gobalisasyon.
Ang kasalukuyang paghahari ng wikang
Filipino bilang midyum sa halos lahat ng
nangungunang panoorin sa daigdig ng telebisyon
ay patunay na lamang na sadyang makapangyarihan
ang wikang ito sapagkat nagsisilbi na ring buhay
(life) at hanapbuhay ng mga taga-telebisyon ang
paggamit ng wikang Filipino upang manatiling
buhay (alive) habambuhay o hangga’t nanatiling
buhay.
Sa larangan ng telebisyon, bilang tiyak, o sa
larangan ng media sa kabuuan – kasama na ang
radyo, diyaryo, at pelikula hanggang sa new media
o cybernetics, ang wikang Filipino ay matibay na
‘moog’ ng pagka-Pilipino.
Ang Paglaganap ng Wikang Filipino
sa Bawat Sulok ng Mundo
“Language is the road map of a culture. It tells
you where its people come from and where they
are going.” (Rita Mae Brown)
Totoong ang wika ay isang mapa ng mahabang
daan ng isang kultura. Natutukoy sa wikang ito
MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA
kung saan nagmula ang kaniyang lahi at kung saan
patutungo ang mga lahing ito. Bukod sa daigdig
ng telebisyon, unti-unti na ring lumalaganap ang
paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang sulok
ng mundo. Dito rin nakilala ang bansang Pilipinas.
Ito ang naging saligan ng pagka-Pilipino. Ito
ang susunod na papaksain ng maka-Filipinong
sanaysay na ito.
Sa kasalukuyan, napapakarami na ng iba’t
ibang wikang sinasalita hindi lamang sa Pilipinas
kundi maging sa buong daigdig. Ayon sa
maraming pag-aaral, nasa isandaan at siyamnapu’t
lima (195) ang bilang ng bansang mayroon sa
daigdig ngayon samantalang sa ibang datos ay
umaabot pa sa isandaan at siyamnapu’t pito (197)
ang bilang ng bansa. Kung bibilangin naman ang
populasyon ng halos dalawandaang bansang ito
ay umaabot na sa mahigit na 6.684 bilyon. Sa
bilang ng populasyong ito, ang 88.57 milyon nito
ay mga Pilipino, na ayon sa kasalukuyang ranking
ay panlabindalawa na sa may pinakamalaking
populasyon sa buong mundo.
Sa ipinapakita ng estadistikang ito, ibig
sabihin, umaabot na rin sa 88 milyong Pilipino
ang nakapagsasalita na ng wikang Filipino. Bukod
pa sa bilang na ito ay ang halos milyon-milyon
ding Pilipinong naninirahan, naghahanapbuhay
at nagtatago sa iba’t ibang sulok ng daigdig.
Maaaring humigit-kumulang na sa 90 milyon
ang mga Pilipino sa buong mundo kung kaya’t
maaaring humigit-kumulang na rin sa 90 milyon
ang nakapagsasalita ng wikang Filipino sa bawat
sulok ng daigdig sa kasalukuyan sapagkat ang
bawat Pilipino ay siguradong nakapagsasalita ng
wikang Filipino.
Gaano na ba kalawak ang mga nandarayuhang
mga Pilipino sa iba’t ibang sulok ng mundo?
Dapat nating alalahanin na bitbit ng mga
Pilipinong ito, ng bawat bayaning Pilipinong ito
ang wikang kanilang ginagamit – ang wikang
Filipino, kahit saan mang bahagi ng ibang bansa
sila mandayuhan o manirahan.
Maipaliliwanag ng datos at estadistika, kung
gaano na karami ang nangibang bansa. Ayon sa
Philippine Overseas Employment Administration
(POEA) noong 2006, ang mga deployed OFW’s
7
ay umaabot na sa 1, 221, 417 mula sa dating 1,
204, 862 noong 2005.
Matatagpuan ang mahigit isang milyong
manggagawa o mga bagong bayaning Pilipino sa
mga bansa ng Saudi Arabia, United Arab Emirates,
Kuwait, Taiwan, Qatar, Hong Kong, Korea, USA,
Lebanon, Japan, Singapore at marami pang bansa
sa buong daigdig.
Bukod pa sa mga manggagawang ito, milyon-
milyong Pilipino na rin ang lehitimo at di-
lehitimong mga nandarayuhan at naninirahan sa
iba’t ibang sulok ng bansa sa buong daigdig. Maaari
pang mahinuha na sa isandaan at siyamnapu’t
limang (195) bansa sa buong daigdig ay may
Pilipinong nagtatrabaho, naninirahan o nagtatago
man lamang sa lahat ng bansang ito. Sa madaling
salita, ang buong daigdig ay pinalilibutan na ng
mga Pilipino. At ang milyon-milyong Pilipinong
ito ay siguradong nakapagsasalita o nakakaunawa
man lamang ng wikang Filipino. Lumilitaw na
dahil sa penomenong ito, internasyonal at/o global
na rin ang Wikang Filipino.
May malinaw na mga patunay o katibayan
sa kaisipang ‘ internasyonal at/o gobal na
ang wikang Filipino.’ Ayon sa Wikipedia, sa
talaaan ng pinakamaraming gumagamit ng
mga katutubong wikang sinasalita, ang wikang
Filipino ay panlimampu’t isa (51st) na. Ayon sa
ulat nito noong 2006, bilang wikang pambansa
at katutubong wika ng Pilipinas, pinatutunayang
ang Wikang Filipino ay ginagamit ng labimpitong
milyong (17, 000, 000) tao ng mahahalagang
pamayanan sa Canada, Hong Kong, Qatar,
Saudi Arabia, United Arab Emirates at United
States partikular na sa Alaska, California, Guam,
Hawaii at Northern Mariana Islands. Sa iba pang
paraan ng pagtatala noong taong 2000, ang mga
katutubong nagsasalita ng wikang ito ay umaabot
sa dalawampu’t dalawang milyon (22, 000, 000),
samantalang umaabot naman animnapu’t limang
milyong (65, 000, 000) tao ang gumagamit ng
wikang Filipino bilang pangalawang wika. Ibig
sabihin, may animnapu’t limang milyong (65,
000, 000) hindi Pilipino ang nakapagsasalita
at gumagamit na rin ng wikang Filipino. Kung
pagsasamahin pa ang mga gumagamit ng wikang
8 MALAY TOMO XXV BLG. 2
Filipino sa buong daigdig noong taong 2000,
bilang katutubo man o pangalawang wika, umabot
na ito sa walumpu’t pitong milyong (87, 000,
000) nakapagsasalita at gumagamit ng wikang
Filipino. At kung idaragdag pa ang mahigit
walumpu’t walong (88) milyong katutubong
Pilipinong nakapagsasalita ng Wikang Filipino,
lumilitaw na humigit-kumulang sa kabuuang
isandaan at pitumpu’t anim (176) na milyong
tao sa buong daigdig ang nakapagsasalita na ng
wikang Filipino. Sa estado ng patuloy na paggamit
at pag-aaral nito ay masasabing madaragdagan oa
ito sa mga darating na panahon.
Sa isang episode noon ni Jessica Soho, sa
“Kapuso Mo, Jessica Soho,” natuklasan niyang
ang Filipino (sa estruktura ng Tagalog) ay bahagi
ng kurikulum sa isang pamantasan sa bansang
Russia bilang pangalawang wika nila. At ang
nakagugulat pa, Ruso ang nagtuturo nito sa mga
estudyanteng nais matuto ng wikang Filipino.
Dagdag pa rito, sa iba’t ibang pamantasan
sa buong Pilipinas ay itinuturo rin ang wikang
Filipino bilang pangalawang wika sa mga
dayuhang mag-aaral elementarya, sekondarya at
tersiyarya.
Bukod sa mga nabanggit na pag-aaral, ang
wikang Filipino ay itinuturo rin bilang kurso sa
ilang mga bansa sa Kanluran tulad sa Melbourne,
Australia; sa Vancouver, Canada; sa Saint
Germain en Laye sa France; sa Ramsgate, Great
Britain; at sa Livorno, Italy.
Sa isang impormasyong ibinigay ni Dr.
Maria Crisanta Flores, wikang Filipino rin ang
ginamit ng isang batang Ruso na naging gabay
ni Pangulong Aquino sa kaniyang APEC miting
sa Vladivostok nitong buwan ng Setyembre taong
2012. Ang batang lalaking Ruso ay estudyante
sa wikang Filipino ni Ekaterina Baklanova ng
Moscow State University. Si Baklanova ay
estudyante naman sa wikang Filipino ni Dr. Elene
Frolova na natuto sa ilalim ng isang Pilipinong
guro na si Teodosio Lansang alias Manuel Cruz
na tumakas papuntang Rusya bago maipataw ang
batas militar, noong Dekada 60.
Sa mga nabanggit na ito, nagpapatunay lamang
na ang wikang Filipino ay buhay na buhay hindi
lamang sa Pilipinas kundi maging sa alinmang
sulok ng daigdig. Malinaw na ang wikang Filipino
ay isa na sa pinakamahahalagang wika sa buong
mundo. Patunay rin na ang wikang ito ay isa
nang ‘moog’ ng pagka-Pilipino sapagkat ang
mamamayang Pilipino ay kinikilala na sa daigdig.
Hindi malayong dumating pa ang panahong
ang wikang Filipino ay maging isa sa mga lingua
franca ng daigdig tulad ng English, French,
Mandarin at Spanish dahil sa dami ng gumagamit
at nag-aaral ng wikang Filipino sa buong mundo.
Huling Pahimakas
Ang wikang Filipino ay matatag na sandigan na
ng pagka-Pilipino. Napatunayan na sa maraming
pag-aaral kung gaano ito kabisa, katatag at
kamakapangyarihan. Ilang ulit na ring tinalakay
sa maraming sanaysay kung gaano kahalaga ang
wikang Filipino bilang wikang pambansa ng
Pilipinas at ng mga Pilipino. Iniukit na sa matibay
na bato ng kasaysayan ang naging anyo ng wikang
Filipino mula sa wikang Tagalog na pinagbatayan
sa tulong ng iba pang wikang katutubo at dayuhang
salitang inangkin natin upang malinang pa ang di-
matitibag na pagkakahulma ng wikang ito.
Kinilala, kinikilala at kikilalanin pa ang
wikang ito sa iba’t ibang disiplina at larangan – sa
pagtuturo, pag-aaral, at pananaliksik; sa larangan
ng politika at media – sa radyo, telebisyon,
diyaryo at bagong midya o cybernetics; hanggang
sa malawakang paggamit nito sa iba’t ibang sulok
ng daigidig bilang isang mahalagang wika.
Dahil dito, ang wikang Filipino, ang wika sa
Pilipinas, ang wika ng mga Pilipino, ang pagsasa-
Filipino ng mga panoorin sa daigdig ng telebisyon,
ang pagda-dub ng anime at paglaganap ng wikang
Filipino sa bawat sulok ng mundo, ay mga patunay
ng pagiging matibay na ‘moog’ ng pagka-Pilipino.
MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA
SANGGUNIAN
Anonymous.Uncle Sam vs. Juan dela Cruz,
Web.2003. Oct. 10, 2003. http://www.
animeinfo.org/animeu/hist401-12.html
Lumbera, Bienvenido L. “Ang Wika ay
Kasangkapan ng Maykapangyarihan: Ang
Wika bilang Instrumentong Politikal.”
Panayam, Seryeng Filipinolohiya, DLSU.
Agosto 2003.
MMX. The History of Anime in the Philippines.
Web. 2000. Oct, 10, 2003. h t t p : / / w w w .
geocities.com/naivegirlat20/info4.htm
Patten, Fred. A Capsule History of Anime.Web.
2003. Oct. 10, 2003. http://www.awn.com/mag/
issue1.5/articles/patten1.5.html
9
Philippine Overseas Employment Administration.
Empowering the Global Filipino. Annual
Report.Web, 2006. Aug. 11, 2007. http://www.
poea.gov.ph/ar/AR2006.pdf
Tauro, Janet C. Kritikal na Pagsusuring Pagiging
Salin ng Salin ng Textong Marimar na
may Focus sa Kontextong Wika, Teknikal,
Sitwasyon at Komunikasyon. 2000.
Wikipedia.List of languages by total number of
speakers.Web. 2006. Aug. 11, 2007.
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_
languages_by_total_number_of_speakers