Pilosopiyang Pil pin Isang pagsusurt Naro.eon M. Maraquiao Jr. Napoleon This essay basically argues that Filipino Philosophy has long been existing and that it refers to any kind of Philosophy that results from the activity of prilosopk izing by someone whose consciousness his the identity of being Filipino. The discussion proczeds by firs’ clarifying two points cleemed central to the di- rection of its analysis, The first point clarif es that the focus of the essay is on distinguishing Filipino philosophy from Non- Fili- pino or Foreign Philosophy and not from any other discipline which can also be called Filipino, bke Filipino Psychology or Filipino Anthropology. While the second clarifies that the kind of definition being established is connotatve, which specifies the trait or set cf traits shared by members of a certain class. It then proceeds t analyze six possible candidates for the defini- tion of Filipino Philosophy, which ave actuaily various answers to the question of when can one say thet a certain kind Philoso- phy is Filipinc. Accordingly, Fil-pine Philosophy is explained in terms of cultivating a Filipino ideology ancl ethical system, the use of indigenous categories and language, the citizenship of a philosopher, and the national identity of a ph losopher’s con- sciousness. Eventually, the last cancidate is preferred over the others mainly on the basis its exegetical power, which particu- larly means, in this context, that it is able :0 accommodate the others as instances of Filipino Philosophy, Mabaquian is an .\ssistant Pofessor at the Department of Philosophy, College of Social Se exces and Philosophy, Lrivcrsity of the Philippines at DilimanPunupeins Soca MAYROON NCA BANG PiLosopivanc Piuurino? Kung mayroon nga, ano ba ito? Ako ay naniniwala na matagal nang nayroong Pilosopiyang Pilipino. ‘At ang Pilosopiyang Pilipino, sa aking cpinyon, ay ang Pilosopiya kung saan ang kamalayang tajjlay ng namimulosopiya ay Pilipino. Pangunahing layunin ng sanaysay na ilo na bigyang linew ang korsepto ng Pilosopiyang Pilipino at alisin ang anumang pagdududa sa pag-isral nito. Nahahati sa dalawang bahagi ang along mga paliwanag a: pagsusuri. Sa unang bahagi, ilalahad ko ang mga Limitasyon ng aking pagsusuri sa pamamagitan ng pagbibigay linaw sa ilang mga konsepto. At sa ikalawang bahagi, susuriin ko ang mga posibleng konteksto kung saan inaaanirg sabihin na ang isong Pilosopiya ay Pilipino Sisiyasatin ko kuag alin sa mga ito ang maaaring ituring na depenisyon ng Pilosopiyang Pilipinc. Mca PAGLILINAW AT LIMITASYON Bago natin simulan ang pagsusuri, mayrocn munang mga paglilinaw na kailangang gawin. Ang mga paglilinaw na ito ay magsisilbi ring mga limitasyon ng aking pagsusuri. Ang una ay may kinalaman sa kabaligtaran ng Pilosopiyang Pilipino Kapag sinusuri ang kahulugan ng isang konsep to, ito ay kadalasang ginagawa, sa diretso o di-diretsong pamamamaraan, sa layunin na mapag-iba ang nasabing konsepto sa kabaligtaran nito. Ngunit sa kaso ng Pilosopiyang Pilipino, ang kabaligraran nto ay depende sa kung ano sa dalawang konsepto na bumubuo dite ang nais bigyan ng diin: ¢ng konsepto ng Pilosopiya o ng Pilipino. Kung, ang konsepto ng Pilosopiya ang gustong bigyan ng diin, ang kabaligtaran ng Pilosopiyang Pilipino ay Di-Pilosopiyang Pilipino. Samantala, kuag sa konsepto naman ng Pilip:no ang gustong bigyan ng diin, ang kabaligtaran nito ay Pilosopiyang Di- Pilipino. Ang dalawany kabaligtarang ito ay magkaiba, at kung hindi malinaw sa kung alin se kanila ang gus-ong pag-ibahin ang Pilosopiyzng Pilipino, magiging hindi rin malinaw ang direksyon ng pagsusuri sa kahulugan ng Pilosopiyang Pilipino. Halmbawa, maaazing sabihin na ang pinaka-Laritikal sa pagsusuri ng kahulugan ng Pilosopiyang Pilipino ay kung ano ang ibig sabihin ng Pilosopiya, samaotala ang gusto namang pag-ibahin ay ang Pilosopiyang Pilipino at Pilosopiyang 3anyaga tulad ng Pilosopiyang Aleman 0 Pranses Sa unang kabaligtaran, ang di-Pilosopiyang Pilipino, ang pag-iiba ay sa pagitan ng Pilosopiyang Pilipino at sa iba pang mga disiplina na itinuturing din na Pilipino, tulad ng Sikolohiyang Pilipino o kaya ay Antropolohiyang 204political science in the philippines Mabaquiao Pilipino. Sa kontekstong ito, mas kriukal ang, kalualugan ng konsepto ng Pilosopiya kaysa sa konsepto ng Pilip»nc. Samantala, sa ikalawang kabaligtaran, ang Pilosopiyang di-Pilipino, aag pag-iiba ay sa pagitan ng Pilosopiyang Pilipino at mga Pilosopiving benyag tulad ng Pilosopiyang Aleman o Pranses. At sa kontekstong ito, ang mas krvikal raman ay ang kabulugan ng konsepto ng Pilipino kaysa sa konsepto ng Piosop'ya. Hindi natin sinasabi na hindi mahalaga ang Maaaring ihanay dito ang mga ideya ng ating mga ¢smbansang bayani at mga grupong pulitikal na ang panganahing layunin ay talad ng nabanggit. Ang ganitong depenisyon ng Pilosopiyang Pilipino 1y 12a” dalawang palagay tungkol sa kalikasan ng Pilosopi a. Ang unang palagay «y may kinalaman sa kung saan nakasalalay ang kahalazahan ag Pilosopiva. Ang Pilosopiya ay sina:abing may teyoretikal at oraktika! na aspeto. May malaabang tradisyon na ang arratias na kealaman ito ay inaalam nagsasabi na ang pral-tikal na aplikasyon rg Pilosopiya ay aksidente sa kahalagahan nito, dahil bileng p pata sa sarili nitong, Fapakanan (“‘souel? fi it- own sake”). Ngunit mayroong mga pilosopo na salungat sa pananaw tia Uo. (sa aa rito ay si Marx na pinatanyag ang sumusunod na pahayag: “Ang mga pJosopo ay inintidi ang mundo sa iba’t ibang paraan, ngunit ang punto sy ang baguhin ito.” Dito gumagawa ng posisjon si Marx na ang; kahalagahan ng Pilosopiya ay nakasalalay sa praktihal na aplikasyon nite. ss pagpapabuti ng buhay 2g tao sa lipunan. ‘Aag ikalawang pelegay naman ay may konalaman sa kung ano ang tamang pamamaroaraan sz vagpapabuti ng kalagiyan ng tao. Ayon dito, ang kabutihan o kaligayaaan ng tao ay nukas:lalay sa isteuktura ng lipurian na kanyang ginagalawan, kung kays anamang diskusyon tungkol sa pagpapabuti ng kalagayan ng tao uy haiangang nasa konsteksto ng isttuktura ng lipuaen At alinsunod sa dilawang palagay na ito” ang ganitong Pilosopiya tu sa pagpapabuti ng bahay ng mga Piipino, n ay matatawag na Pilipino kung ito ay nakatuon Hindi mapagkakaila na mahalaga nga na aspeto o proyekto ito ng Pilosopiyang Pilipin», subalit hindi mass saoi na iro lamang ang kabuuan pg Pilosopiyang P:lisino. Meaaring may pagtatalo sa kung ano ang mas mahalaga, ang teyorctikal o praktikal na uri ng Pilosopiya; subalit hindi mapagkakaila na parsko silang Piloscpiya. At ang ating pagsusuri naman ay hindi nakatuon se tanong na kung anong uri ag Pilosopiyang Pilipino 207Pnaveine: Sociat Scuences RI V7" 33, nos. 1-4, jan-dec 1968 ang mas mahalaga, kundi anc ang Piloso>iyang Pilipino. Bukod dito, ang suriin ang kalagayan ng iyang Aleman, Pilosopiyang Ingles, ¢ Pilosopivang Pranses, mapspanisin na ang isang katangiang taglay nilang lahat ay ang pragkamamamayar. ng kenilang mga pilosopo ay nasayon sa kanilang pambansang identidad ng kanilang Tilosopiya. Napakasimple ng mogiging paliwanag kung ang pagkamamamayan ng pilosopo ang magiging batayan ng pamban ang identidad og kanyang Pslosopiya. Halimbawa, kaya Pilosopiyang Griyego ang Piloscpiya ni Plato ay dahil siya ay isang Griyego. Subalit, sapat na kaya ang pagiging; mamamayang Pilipino ng isangPrsniperis Sociat Sciences REVIEW. - — F535, 05 1A, Jandec 1998 pilosopo bilang batayan ng pagka-Pilipino ng kanyang Pilosopiya? Surin muna natin ang mga posibleng pahiwatig ng konsepto ng pagkamamamayan. Una ito ay isang konseptong legal, kung saan ang mgy kondisyon ay tinatakda ng konstitusyon ng mga bansa, Ang mga halimbawa ng mga kondisyong ito ay kung saan ka ipinanganak at kung ano ang pagkumamamayan ng iyong mge magulang Mayroon ding mga itinatakdang kondisyon sa pagpapalit ng pagkamamamayan, tulad ngs ilang taong pardnirshan sa isang bansa. Ano be ang gustong sigaruhin ng mga kondisyong ito? Sa aking palagay ang gustong, tiyakin ng mga kondisyong ito ay ang ideatidad ng kamalayan ng isang: ‘mamarnayan; na ito ay nahudog na ng kultura ng sang bansa Hango dito, ang, pagkamamamayan ay isa limang konksetong paletandean ng pambansang, identidad ng kamalayan ng isang mamamayan. Ang tanong ngayon ay ang, pagkamamamayang ba ay sapat na palstandsar ng identidad ng isang, kamalayan? Hindi madali ang kasagutan dite: dahil sa abstraktong kalikasar: ng kamalayan. Maaari nating suriin ang mga kondisyong tinatakda ng mga bans: sa kaniiang konstitusyon bilsng mga konkretcng gabiy? Az sa mga kondisyong, masasabi nating may pagkukulang, maaari aating sabihin na ang, pagkamamamayan ay hindi isang sepat na paaukat 2g pambansang identidact ng isang kamalayan. Bagamat mahizap gumawa ng isang konkretong ebalwasyon dito, hindi mipagkakaila ang zanitong posibilidad. At dahit natiriyan ang posibilidad, hindi rin masasabi, samakatuvnd, na ang konteksto na nagsasaad na ang isang ['ilosopiy ay Pilipno kung ang pagkamamamayant ng namimilosopiya ay Pilipino ang binahanzp) nating devenisyon. At gaya rin ng mga nauna, ang anumang Pilosopiya ng isang mamamsyang Pilipino ay isangs halimbawa ng Pilosopiyang Pilipino Dumating na tayo ngayon na nagsasaad na ang isang Pilosopiya ay Pilipino kurg ang kemalayang taghy ng namimilosopiya ay Pilipino. Ito ay batay sa daliwang palagay. Una, ing paroimilosopiya ay isanys uri ng proseso o kilos ng iyang Pilipino pa rin ang isang Pilosopiya na ang paksa ay hindi bagay na Pilipino subalit ang pagkamamamayan naman ng namitrilosopiya ay Pilipino. Ang pagka-Pilipino ng ayunin, paksa, pananaw, at panahon at lugar na ginagalawan ng kamalayan ay mga pantukoy sa pagka-Pilipino ng karvalayan ng namimilosopiya. Subalit walang isa sa Ang pagiging miyembro ag. prope ng mga bagay na tine tukoy ng isang salita ay bint kailangang dahil sa fsang k:tangian lamang, ito ay niaraciny dahil sa lupon ng mea magkakatulad na katangian va rinatawaye ni Wittgenstein na ‘ family resemblances” 3Copi at Cohen, Introduction t. Logie. p- 143 sto kong Lnawin na hinci ko sinasabi na muayroon ngang nagsabi_na isa sa mga pahayag na ito ay ang siyang_“ahulagan o depenisvon 1g *oscpivang Pilipino, Maan mayroon nga, wala naman, ¢ wala pa naman. sng mahalag ay ito ay mga posibler g kandidaro sa kahulugan ng nasabing konsepto. S4[deology: a systematic body Hf belicfs abour the strecture and working of sociesy that includes a program of practical politics basex! oa comprehensive theory of human nature and requiring a protracted socia. straggl: to enact” (1996 Encelopaecia Britannica) “philosophers have interpre-ed the world in xariou: ways, t2€ point is to change i,” Karl Marx: Thess of Fewerbach 7 Halimbawa ng mga may garitong: pananaw ay wig mga pilovopo na ang pilosopiya ay hinahanay sa tinatawag na -rineal Theory * Ang. isang problema sa wika ay may hinalaman st pagsasalin. Halimbawa, isasalin natin sa wikang Filipino ang mg aklat ng pilosope ng Aleman a si Immanuel Kant, ag kalalabssan bs Maaari nating sabihing *0o" sa dahilan na ang fagsasalin mismo ay isa riag interpre-asyon. isang Pilosupiyang Pilipino? Macaming sosibleng kasagutan dio. * Ipagpulagay natin halimbawa na s\ Derrida, isang ska’. pilosopong Pranses ay biglang hag.asawa ng Pilipina, at dahil dito nagpasyaniy mogpalit n paykamamamayan mala sa pagiaing Pranses patunjo sa paging Pip no, Mesasabs ba natin kaagad a ang Pilosopiya ni Derrida ay naging Pilosopiyany; Pilipino? Siguro gagawa tayo Mg PaB- jiba sa nga sinulat ni De-tida noong, siya ay ist pang Pranses at noong siya ay Pilipino na. At sa noong siya ay I'ilipino ea, maaari nating tingas n aryg mga kondisyon ag kanyang pagiging Pilipino. 214political science in the philiopines Mabiquias nito, maaaring itanong, kung paasy naiibs ang parnimilosopiya bilang isang usi ng kilbs ng kamaleyan sa iba pang uti ry, mpa kilos tuto. Ito ay hindi na sakop ng king pagsusun. Gaya ng sinabi ku sa bahay ig sige aglaw t Limitaron, ang, ganitong, tanong ay mahafaga kung ang tema ng pinag-cusapang ay ang pag-ibahin ang Pilosopiyang Pilipino sa de-Pilosopiyang Pil pino, ewad ny Sikolohiyang Pilipino « kaya naman ay \ntropolohiy any. Pilipino. SANGGUNIAN Carnap, Rudolf: “Empiricism, Semantics, and Ontology.” The Linguistic Tarn, ed. Richard 1997 Rorty, Chicago: Univ. a Chicas Pres Copi and Cohen, Iatraduaion te Logic, ed. Singypore: Prentice Hall, 1998. Descartes, Rene, Discourse on the Method of Rarity Contacting the Reason and Seeking forthe Truth in the Sences, Great Hooks af the Western Warla Unis. of Chicago, 2nd ed., 1990. Gadamer, Hans George, Ehtiosephical Hermeneates,te.and ec. DE. Linge, Berkeley: Univ of California Press, 1976, Heideyger, Martin, Being and Time. ts. . Macquaeric and E, Robinson, New York: Farper and Row, 1962 Hussedl, Hdmund, Ideas: Genera! Introdution To Pare Phenontenology, ts. WIR. Boyce G:bson, London: Mlen and Unwinn, 1931 Imvood, Micheel, \ Hegel Wictionacy, Combridce: Blackwell, 192. Kant, Immanuel, Crtigue of Pure Reason, ww York: Macrullan, 1968. Russell, Bestrand, “The Pailosophy of Logical Atomism” in Logic and Knowledge, 1901-1950, ed. RC. Marsh, Loncion: Allen ancl Unwin, 1956. cays Sartre, Jean-Paul, Being anc Nothingre:s, . H+. Barnes, New York: Pocket Books, 1966. Wittgenstein, Ludwig, 2btosophical Investigations, tt. G Macmillan, 1962, 1, M. Anscombe, N.Y. 215