Professional Documents
Culture Documents
ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ e-ΘΕΜΙΣ
ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ e-ΘΕΜΙΣ
ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ / February 26, 2020: Τρέχουσα Νομική Επικαιρότητα NewsRoom
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
• HomePage
• NewsRoom
1
2
2
3
ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
e-ΘΕΜΙΣ | February 26, 2020
Εισαγωγή: Ευρωπαϊκή πρωτοπορία της Ελλάδας
Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα στη χρήση της ενέργειας, το οποίο αποτελεί ένα
θεμελιώδες δικαίωμα της τρίτης γενεάς στην ιστορία καθιέρωσης των θεμελιωδών
δικαιωμάτων ενώ το ειδικότερο δικαίωμα στην ενεργειακή απόδοση αποτελεί κατ’ εξοχήν
μοντέρνο δικαίωμα, της τέταρτης γενεάς[1].
Με τον πρωτοποριακό Ν. 4513/2018 «Ενεργειακές Κοινότητες και άλλες διατάξεις», η
Ελλάδα έγινε το πρώτο κράτος μέλος της ΕΕ που απέκτησε ένα ολοκληρωμένο θεσμικό
πλαίσιο για τις ενεργειακές κοινότητες και την εμπλοκή τους στις αγορές ενέργειας[2]. Η
πρωτοπορία γίνεται εναργής δεδομένου ότι δεν είχε τεθεί οριστικά το σχετικό πλαίσιο σε
επίπεδο παράγωγου ευρωπαϊκού δικαίου, όταν τέθηκαν οι κανόνες στην ελληνική έννομη
τάξη. Ήδη σε εκείνη την περίοδο η εκτίμηση ήταν ότι παρά τα προβλήματα που συνίσταντο
σε ατέλειες ή επικαλύψεις, το ευρωπαϊκό δίκαιο της ενέργειας, ειδικότερα η πειθαρχία του
δικαίου ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, συνιστούσε ένα βήμα προς τα εμπρός[3].
Στο πλαίσιο του «χειμερινού πακέτου» ή αλλιώς του «πακέτου καθαρή ενέργεια», προωθείτο
με την πρόταση (αναδιατύπωσης) της Οδηγίας σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την
εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και με την Οδηγία σχετικά με την προώθηση της
χρήσης ενέργειας από ΑΠΕ, η ανάπτυξη των ενεργειακών κοινοτήτων, στις οποίες δίνεται η
δυνατότητα να συμμετέχουν στην τοπική ηλεκτροπαραγωγή, διανομή, προμήθεια,
αποθήκευση ή από κοινού χρήση της ενέργειας εντός ενός γεωγραφικά περιορισμένου
κοινοτικού δικτύου. Στο πλαίσιο του στο μεταξύ τεθέντος σε ισχύ «χειμερινού πακέτου» της
ΕΕ, οι ενεργειακές κοινότητες έχουν θεσμοποιηθεί ως «κοινότητες ανανεώσιμης ενέργειας»
στο άρ. 22 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001 «για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από
ανανεώσιμες πηγές (αναδιατύπωση)» και ως «τοπικές ενεργειακές κοινότητες» στο άρ. 16
της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/944 «σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά
ηλεκτρικής ενέργειας και την τροποποίηση της οδηγίας 2012/27/ΕΕ (αναδιατύπωση)» και
έτσι τα κράτη μέλη καλούνται να διαμορφώσουν τα κατάλληλα θεσμικά πλαίσια. Κατά το άρ.
22 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001, για την προώθηση της χρήσης από ανανεώσιμες πηγές
«Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι τελικοί πελάτες, ιδίως οι οικιακοί, έχουν το δικαίωμα να
συμμετέχουν σε κοινότητα ανανεώσιμης ενέργειας διατηρώντας παράλληλα τα δικαιώματα ή
τις υποχρεώσεις που έχουν ως τελικοί πελάτες, και χωρίς να υπόκεινται σε όρους ή
διαδικασίες που δεν αιτιολογούνται ή εισάγουν διακρίσεις, και θα απέτρεπαν τη συμμετοχή
τους σε κοινότητα ανανεώσιμης ενέργειας, εφόσον, στην περίπτωση των ιδιωτικών
επιχειρήσεων, η συμμετοχή τους δεν συνιστά την κύρια εμπορική ή επαγγελματική τους
δραστηριότητα».
Είναι αξιοσημείωτο ότι η Ευρώπη έχει μακρόχρονη παράδοση στις συμπράξεις πολιτών και
τοπικών φορέων στον τομέα της ενέργειας ως αποτέλεσμα των ενεργειακών, πολιτικών και
οικονομικών κρίσεων που αντιμετώπισε τον εικοστό αιώνα[4].
3
4
βασισμένη στις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας,
καθώς και του σεβασμού στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Ειδικότερα, έτσι ορίζεται ο
θεσμός αυτός στον οικείο Ν. 4430/2016 «Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και ανάπτυξη
των φορέων της και άλλες διατάξεις», ο οποίος αντικατέστησε τις σχετικές διατάξεις του Ν.
4019/2011 «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και λοιπές διατάξεις».
Σκοποί επίσης είναι:
4
5
πρέπει να έχουν (πλήρη ή ψιλή) κυριότητα ή επικαρπία σε ακίνητο το οποίο βρίσκεται εντός
της Περιφέρειας της έδρας της ενεργειακής κοινότητας ή να είναι δημότες δήμου της
Περιφέρειας αυτής, ενώ τα νομικά πρόσωπα – μέλη να έχουν την έδρα τους εντός της
Περιφέρειας της έδρας της ενεργειακής κοινότητας. Η εντοπιότητα, η οποία μάλιστα στο
σχετικό προσχέδιο νόμου ήταν της τάξεως του 75%, διαπνέει σε σημαντικό βαθμό τόσο τη
ratio legis του νόμου όσο και σημαντικές επιμέρους ρυθμίσεις για τις ενεργειακές κοινότητες
και δη αναφορικά με τη γεωγραφική οριοθέτηση της άσκησης των δραστηριοτήτων τους και
της διαρρύθμισης πτυχών της οικονομικής τους λειτουργίας[5].
Στο άρ. 3 ρυθμίζονται ζητήματα των συνεταιριστικών μερίδων των μελών των κοινοτήτων, με
κατ’ αρχάς ανώτατο όριο το 20% του συνεταιριστικού κεφαλαίου, ενώ κάθε μέλος συμμετέχει
με μία μόνο ψήφο, μη σταθμισμένη, δηλαδή ανεξαρτήτως του αριθμού των μερίδων που
κατέχει.
5
6
6
7
Είναι αξιοσημείωτο ότι στο προσχέδιο νόμου γινόταν αναφορά σε διάθεση κερδών (και όχι
«πλεονασμάτων χρήσης») δεδομένου ότι η σχετική διάταξη αναφερόταν στις (κατά τη φάση
του προσχεδίου του νόμου) προβλεπόμενες ενεργειακές κοινότητες κερδοσκοπικού
χαρακτήρα. Η διαρρύθμιση του υπόψη θέματος ήταν ουσιωδώς διαφορετική με
πρόβλεψη (ως κανόνα) της διανομής των κερδών, υπό την προϋπόθεση του σχετικώς
προβλεπόμενου αποθεματικού[10]. Με άλλα λόγια, το προσχέδιο ήταν προσανατολισμένο
στο Ν. 1667/1986, που προβλέπει στο (μη εφαρμοζόμενο για τις ενεργειακές κοινότητες
κατά το άρ. 1 παρ. 3 στοιχείο γ του Ν. 4513/2018) άρ. 9 παρ. 4 ότι τα καθαρά κέρδη του
αστικού συνεταιρισμού διατίθενται για το σχηματισμό τακτικού, έκτακτου ή ειδικών
αποθεματικών και για διανομή στους συνεταίρους. Αντιστράφηκε λοιπόν ο κανόνας του
επιτρεπτού της κερδοσκοπίας, ο οποίος ισχύει στους γενικούς αστικούς συνεταιρισμούς
αλλά όχι (κατ’ αρχάς) στις ενεργειακές κοινότητες[11].
7
8
8
9
β) κατά τα οριζόμενα στην παρ. 10 του άρ. 8 του Ν. 4414/2016 για σταθμό εγκατεστημένο σε
Μη Διασυνδεδεμένο Νησί.
Κατά μία άποψη, για την αποφυγή καταστρατήγησης του ευνοϊκού αδειοδοτικού πλαισίου
που παρέχεται για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ από τις ενεργειακές κοινότητες, θα
ήταν σκόπιμο να οριζόταν ελάχιστος χρόνος λειτουργίας των σταθμών, πριν να είναι δυνατή
η μεταβίβαση αυτών σε οποιονδήποτε τρίτο[12]. Τέλος, επιπλέον των δυνατοτήτων
μετατροπής του άρ. 16 του Ν. 1667/1986, προβλέπεται η δυνατότητα μετατροπής
συνεταιρισμού, κάθε τύπου, σε ενεργειακή κοινότητα, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.
4513/2018, κάτι το οποίο δυνητικά μπορεί να έχει μεγάλη νομική και πρακτική σημασία, ιδίως
σε συσχέτιση με τους συνεταιρισμούς του προαναφερθέντος Ν. 4430/2016 για την κοινωνική
και αλληλέγγυα οικονομία[13].
Εξάλλου, για τη σύσταση μίας ένωσης ενεργειακών κοινοτήτων, απαιτείται να συμπράξουν
τουλάχιστον 5 κοινότητες με στόχο το συντονισμό και την προώθηση των δραστηριοτήτων
τους, οι οποίες θα πρέπει να έχουν την έδρα τους εντός της ίδιας Περιφέρειας. Οι ενώσεις
ενεργειακών συνεταιρισμών όλης της ελληνικής επικράτειας έχουν το δικαίωμα να
συστήσουν την Ομοσπονδία των Ενεργειακών Συνεταιρισμών της Ελλάδας, για το
συντονισμό και τη γενικότερη εκπροσώπηση του ενεργειακού συνεταιριστικού κινήματος της
χώρας. Στη γενική συνέλευση αυτού του τριτοβάθμιου φορέα, συμμετέχουν όλες οι
δευτεροβάθμιες οργανώσεις (ενώσεις), η καθεμία με δύο αιρετούς από τη γενική της
συνέλευση. Κατά τα λοιπά, προβλέπεται αναλογική εφαρμογή των διατάξεων του άρ. 12 του
Ν. 1667/1986.
9
10
10
11
11
12
MW για τους σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ, ορίζονται τα ανώτατα όρια εγκατεστημένης ισχύος,
διαφοροποιημένα ανά ηλεκτρικό σύστημα διασυνδεδεμένο ή αυτόνομο, για τους
προαναφερθέντες σταθμούς, και η μοναδιαία τιμή με την οποία υπολογίζεται η αποζημίωση
για το πλεόνασμα της ενέργειας, η οποία καταβάλλεται από τους προμηθευτές υπέρ του
Ειδικού Λογαριασμού του άρ. 143 του Ν. 4001/2011. Οι σταθμοί αυτοί εξαιρούνται από την
υποχρέωση λήψης άδειας παραγωγής.
Επίλογος: Αποτίμηση του θεσμού των ενεργειακών κοινοτήτων
Η θέσπιση ενός ιδιάζοντος και άλλωστε αρκετά πρωτότυπου θεσμού, όπως είναι ο αστικός
συνεταιρισμός των ενεργειακών κοινοτήτων, συντείνει στην ανάπτυξη και στον
εκδημοκρατισμό του ενεργειακού τομέα, αν και οι ρόλοι που επιτρέπεται αυτές να
διαδραματίσουν είναι σε ορισμένες περιπτώσεις δυσχερώς συμβιβάσιμοι[19].
Κατά τη θεωρία, απαιτείται η περαιτέρω θέσπιση σχετικών κανόνων, οι οποίοι να έχουν ως
περιεχόμενο τη μεταρρύθμιση ή /και εξειδίκευση του εισαχθέντος θεσμικού πλαισίου, με
προτεραιότητες την απλούστευση της αδειοδοτικής διαδικασίας, την ανάπτυξη και διαχείριση
των κοινοτικών δικτύων διανομής, την προσαρμογή των κανόνων σχετικά με την παραγωγή
και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου σε τελικούς καταναλωτές και τη
διενέργεια ενεργειακού συμψηφισμού προς όφελος των ευάλωτων καταναλωτών[20].
Σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον της Πολιτείας για το νέο θεσμό συνεχίζεται σε σημαντικό
βαθμό, όπως προέκυπτε μεταξύ άλλων ήδη από το γεγονός ότι στο εθνικό σχέδιο αύξησης
του αριθμού των κτιρίων με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας συμπεριλαμβάνεται και
το μέτρο των χρηματοδοτικών προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων σε Κτίρια
με Σχεδόν Μηδενική Κατανάλωση Ενέργειας (ΚΣΜΚΕ), σε ενεργειακές κοινότητες, με την
αξιοποίηση των ΕΕΥ. Άλλωστε, ο θεσμός αυτός ενεργοποιήθηκε σχεδόν αμέσως, με
αποτέλεσμα να λειτουργούν ενεργειακές κοινότητες σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές.
Βιβλιογραφία:
[1] A. Maniatis, A Constitutional Approach to the Rights to Water and Energy, Law and
Political Sciences Vol: 12, 2018, p. 1471.
[2] Α. Νέλλας, Οι ενεργειακές κοινότητες του Ν. 4513/2018: εγειρόμενα ζητήματα εφαρμογής
και προκλήσεις, Ενέργεια και Δίκαιο, τεύχος 26/2017, σ. 44.
[3] A. Maniatis, L’intégration européenne sur la performance énergétique des bâtiments,
HREL 2016, p. 275.
[4] Τ. Κουτσοπούλου, Οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα: νομικό πλαίσιο και προοπτική
ανάπτυξης, Ενέργεια και Δίκαιο, τεύχος 26/2017, σ. 73.
[5] Α. Νέλλας, Οι ενεργειακές κοινότητες του Ν. 4513/2018: εγειρόμενα ζητήματα εφαρμογής
και προκλήσεις, Ενέργεια και Δίκαιο, τεύχος 26/2017, σ. 46.
[6] Τ. Κουτσοπούλου, Οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα: νομικό πλαίσιο και προοπτική
ανάπτυξης, Ενέργεια και Δίκαιο, τεύχος 26/2017, σσ. 74, 77.
[7] Τ. Κουτσοπούλου, Οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα: νομικό πλαίσιο και προοπτική
ανάπτυξης, Ενέργεια και Δίκαιο, τεύχος 26/2017, σ. 81.
[8] Τ. Κουτσοπούλου, Οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα: νομικό πλαίσιο και προοπτική
ανάπτυξης, Ενέργεια και Δίκαιο, τεύχος 26/2017, σ. 79.
[9] Τ. Κουτσοπούλου, Οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα: νομικό πλαίσιο και προοπτική
ανάπτυξης, Ενέργεια και Δίκαιο, τεύχος 26/2017, σ. 81.
12
13
Αντώνης Μανιάτης
Πηγή: ethemis.gr
13