http://www.facebook.

com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

Môc lôc ®¸p ¸n

kinh tÕ chÝnh trÞ
C©u 9:Ph©n tÝch ®iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ u thÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸sovèi kinh tÕ
tù nhiªn
C©u 10: Ph©n tÝch hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸ vµ quan hÖ cña hai thuéc tÝnh ®ã víi tÝnh chÊt hai
mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸
C©u 11: Ph©n tÝch mÆt chÊt, lîng cña gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîng gi¸ trÞ hµng
ho¸
C©u 12: Ph©n tÝch nguån gèc, b¶n chÊt, chøc n¨ng tiÒn tÖ.
C©u 13: Ph©n tÝch néi dung, yªu cÇu, t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Sù
biÓu hiÖn hµng ho¸ cña quy luËt nµy trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa T b¶n nh thÕ nµo?
C©u 14: Tr×nh bÇy thÞ trêng vµ c¬ chÕ thÞ trêng. Ph©n tÝch c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cñathÞ trêng?
C©u 15: Ph©n tÝch quy luËt c¹nh tranh vµ quy luËt cung - cÇu trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng?
C©u 16: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm, néi dung vµ mèi quan hÖ gi÷a gi¸ c¶ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ thÞ trêng, gi¸ c¶ ®éc
quyÒn víi gi¸ trÞ hµng ho¸ ?
C©u 17: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm t¸i s¶n xuÊt, t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, t¸i s¶n xuÊt më réng, t¸i s¶n xuÊt x·
héi vµ néi dung cña nã ?
C©u 18: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm t¨ng trëng, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
x· héi. Mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi
C©u 19: Tr×nh bÇy c«ng thøc chung cña T b¶n vµ m©u thuÉn cña nã. Ph©n biÖt tiÒn víi t c¸ch lµ tiÒn
vµ tiÒn víi t c¸ch lµ T b¶n ?
C©u 20: Ph©n tÝch hµng ho¸ søc lao ®éng vµ mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng
C©u 21: Tr×nh bÇy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d vµ ph©n tÝch hai ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ
thÆng d. Nªu ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

C©u 22: Ph©n tÝch néi dung, vai trß quy luËt gi¸ trÞ thÆng d vµ sù biÓu hiÖn cña nã trong giai ®o¹n
CNTB tù do c¹nh tranh vµ CNTB ®éc quyÒn ?.
C©u 23: ThÕ nµo lµ T b¶n bÊt biÕn vµ T b¶n kh¶ biÕn. T b¶n cè ®Þnh vµ T b¶n lu ®éng. Ph©n
tÝch c¨n cø vµ ý nghÜa ph©n chia ha icÆp ph¹ trï ®ã?
C©u 24: So s¸nh gi¸ trÞ thÆng d víi lîi nhuËn, tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d víi tû suÊt lîi nhuËn. Tèc ®é chu
chuyÓn cña t b¶n cã quan hÖ nh thÕ nµo víi khèi lîng gi¸trÞ thÆng d Trang20
C©u 25: Ph©n tÝch thùc chÊt cña tÝch luü t b¶n vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quy m« tÝch luü ? So
s¸nh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t b¶n?
C©u 26: ThÕ nµo lµ tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn t b¶n ? Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn tèc ®é chu
chuyÓn t b¶n ? ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò trªn?
C©u 27: ThÕ nµo lµ lîi nhuËn, tû suÊt lîi nhuËn. Ph©n tÝch sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n
vµ ý nghÜa cña nã?
C©u 28: Ph©n tÝch nguån gèc cña lîi nhuËn th¬ng nghiÖp, lîi tøc Ng©n hµng vµ lîi nhuËn Ng©n hµng
C©u 29: Tr×nh bµy nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ sù h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ thÞ trêng chøng kho¸n
?
C©u 30: Ph©n tÝch b¶n chÊt ®Þa t« vµ c¸c h×nh thøc ®Þa t« ?
C©u 31: Ph©n tÝch nguyªn nh©n h×nh thµnh, c¸c h×nh thøc cña ®éc quyÒn, b¶n chÊt kinh tÕ cña chñ
nghÜa t b¶n ®éc quyÒn ?
C©u 32: Ph©n tÝch nguyªn nh©n h×nh thµnh CNTB ®éc quyÒn Nhµ níc vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
trong CNTB hiÖn ®¹i
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

C©u 9: Ph©n tÝch ®iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ u thÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸ so víi kinh tÕ
tù nhiªn.

a- §iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸

Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt x· héi cã hai h×nh thøc kinh tÕ lµ kinh tÕ tù nhiªn vµ kinh tÕ hµng ho¸.
Kinh tÕ tù nhiªn lµ h×nh thøc kinh tÕ mµ s¶n phÈm chØ dïng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi s¶n xuÊt trong
néi bé ®¬n vÞ kinh tÕ. §ã lµ kiÓu s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc. Kinh tÕ hµng ho¸ lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó b¸n.
S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi trªn hai ®iÒu kiÖn:
- Cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ sù chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, mçi ngêi chØ
s¶n xuÊt ®îc mét hoÆc mét sè lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh; nhng nhu cÇu cuéc sèng l¹i cÇn nhiÒu lo¹i s¶n phÈm.
V× vËy, ngêi s¶n xuÊt nµy ph¶i trao ®æi víi ngêi s¶n xuÊt kh¸c.
- Cã chÕ ®é t h÷u hoÆc h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm. §iÒu nµy lµm cho ngêi
s¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp víi nhau cã quyÒn ®em s¶n phÈm cña m×nh trao ®æi víi s¶n phÈm cña ngêi kh¸c
Do vËy, ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµm cho nh÷ng s¶n xuÊt phô thuéc vµo nhau, cßn chÕ ®é t h÷u lµm hä
®èi lËp víi nhau. §ã lµ m©u thuÉn cña s¶n xuÊt hµng ho¸, nã chØ ®îc gi¶i quyÕt th«ng qua trao ®æi mua b¸n.
b- ¦u thÕ cña kinh tÕ hµng ho¸ so víi kinh tÕ tù nhiªn
Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Trong kinh tÕ hµng ho¸, do sù t¸c ®éng
cña quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh vµ quy luËt cung cÇu, buéc ngêi s¶n xuÊt ph¶i ra søc c¶i tiÕn kü thuËt,
hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cho gi¸ trÞ c¸ biÖt hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi ®Ó thu nhiÒu
l·i. KÕt qu¶ lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

- Thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt nhanh chãng, ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt s©u réng, hîp t¸c
ho¸ chÆt chÏ, h×nh thµnh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trong níc, h×nh thµnh thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng thÕ
giíi.
- Thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô tËp trung s¶n xuÊt. BiÓu hiÖn cña qu¸ tr×nh ®ã lµ h×nh thµnh c¸c xÝ nghiÖp,
c¸c c«ng ty cæ phÇn kh«ng chØ trong níc mµ trªn ph¹m vi quèc tÕ.
- Tuy cã nh÷ng u thÕ trªn, nhng s¶n xuÊt hµng ho¸ còng cã nh÷ng mÆt tiªu cùc nh khñng ho¶ng, l¹m ph¸t, thÊt
nghiÖp, lõa ®¶o, hµng gi¶, trèn lËu thuÕ...

C©u 10: Ph©n tÝch hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸ vµ quan hÖ cña hai thuéc tÝnh ®ã víi tÝnh chÊt hai mÆt
cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸

a- Hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸

Hµng ho¸ lµ s¶n phÈm cña lao ®éng cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ngêi vµ ®em trao ®æi, ®em
b¸n.
Hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ (hay gi¸ trÞ trao ®æi)
- Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ lµ c«ng cô cña vËt phÈm cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ngêi (nh l-
¬ng thùc ®Ó ¨n, quÇn ¸o ®Ó mÆc...). Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ do thuéc tÝnh tù nhiªn cña nã quy ®Þnh,
nªn nã lµ ph¹m trï vÜnh viÔn. Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ sö dông cho ngêi kh¸c, cho x· héi chø
kh«ng ph¶i cho ngêi s¶n xuÊt ra nã. Trong kinh tÕ hµng ho¸, gi¸ trÞ sö dông ®· mang gi¸ trÞ thay ®æi.
- Gi¸ trÞ hµng ho¸: Muèn hiÓu gi¸ trÞ ph¶i th«ng qua gi¸ trÞ trao ®æi. Gi¸ trÞ trao ®æi lµ biÓu hiÖn quan hÖ tû
lÖ vÒ lîng trao ®æi víi nhau gi÷a c¸c gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n mét mÐt v¶i trao ®æi lÊy 10 kg
thãc, hai hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau cã thÓ trao ®æi ®îc víi nhau theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh, v×
chóng ®Òu lµ s¶n phÈm cña lao ®éng, cã c¬ së chung lµ sù hao phÝ lao ®éng chung cña con ngêi.
VËy gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ kÕt tinh trong hµng ho¸. Gi¸ trÞ lµ c¬ së
cña gi¸ trÞ trao ®æi, cßn gi¸ trÞ trao ®æi lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ biÓu hiÖn
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

mèi quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ lµ mét ph¹m trï lÞch sö. ChØ tån t¹i trong kinh tÕ
hµng ho¸.
b- Quan hÖ cña hai thuéc tÝnh ®ã víi tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸
Hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ, v× lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ cã tÝnh chÊt hai mÆt
lµ lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu tîng.
Lao ®éng cô thÓ lµ lao ®éng cã Ých díi mét h×nh thøc cô thÓ cña nh÷ng nghÒ chuyªn m«n nhÊt ®Þnh. Mçi
lao ®éng cô thÓ cã môc ®Ých riªng, ph¬ng ph¸p ho¹t ®éng riªng, c«ng cô lao ®éng riªng, ®èi tîng lao ®éng vµ
kÕt qu¶ lao ®éng riªng. VÝ dô: thî méc dïng r×u, ca, bµo ®Ó lµm ra ®å dïng b»ng gç nh bµn, ghÕ, tñ...; thî
may dïng m¸y may, kÐo, kim chØ ®Ó may quÇn ¸o. KÕt qu¶ cña lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cña
hµng ho¸.
- Lao ®éng trõu tîng lµ lao ®éng x· héi cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸, kh«ng kÓ ®Õn h×nh thøc cô thÓ cña nã.
C¸c lo¹i lao ®éng cô thÓ cã ®iÓm chung gièng nhau lµ sù hao phÝ søc ãc, thÇn kinh vµ b¾p thÞt sau mét qu¸
tr×nh lao ®éng. §ã lµ lao ®éng trõu tîng nã t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng ho¸.
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n, tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ sù biÓu hiÖn
cña m©u thuÉn gi÷a lao ®éng t nh©n vµ lao ®éng x· héi cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸. §ã lµ m©u thuÉn
c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n. M©u thuÉn nµy cßn biÓu hiÖn ë lao ®éng cô thÓ víi lao ®éng trõu t -
îng, ë gi¸ trÞ sö dông víi gi¸ trÞ cña hµng ho¸.
M¸c lµ ngêi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸. M¸c gäi tÝnh chÊt hai
mÆt lµ "§iÓm mÊu chèt ®Ó hiÓu biÕt kinh tÕ chÝnh trÞ häc".

C©u 11: Ph©n tÝch mÆt chÊt, lîng cña gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîng gi¸ trÞ hµng
ho¸.

a- MÆt chÊt cña gi¸ trÞ hµng ho¸

http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

Gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ hao phÝ lao ®éng cña con ngêi kÕt tinh trong hµng ho¸. V× vËy, chÊt cña gi¸ trÞ hµng ho¸
lµ lao ®éng kÕt tinh trong hµng ho¸. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ:
ChÊt cña gi¸ trÞ lµ lao ®éng cña con ngêi kÕt tinh th× bÊt cø vËt g× kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm cña lao ®éng
®Òu kh«ng cã gi¸ trÞ. Nh kh«ng khÝ rÊt cã Ých cho con ngêi nhng kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm cña lao ®éng nªn
kh«ng cã gi¸ trÞ. Qu¶ d¹i, níc suèi lµ s¶n phÈm cña thiªn nhiªn, ngêi ta dïng nã kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ c¶ nµo nªn còng
kh«ng cã gi¸ trÞ.
Kh«ng ph¶i bÊt cø lao ®éng nµo cña con ngêi còng lµ chÊt cña gi¸ trÞ, mµ chØ cã lao ®éng cña con ngêi s¶n
xuÊt hµng ho¸ míi lµ chÊt cña gi¸ trÞ. Trong c«ng x· nguyªn thuû, ngêi ta còng lao ®éng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm,
nhng lao ®éng ®ã kh«ng ph¶i lµ chÊt cña gi¸ trÞ v× s¶n phÈm b©y giê kh«ng coi nh hµng ho¸ ®Ó b¸n. Kh«ng
ph¶i thø lao ®éng nµo cña con ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ còng lµ chÊt cña gi¸ trÞ, còng ®Òu t¹o ra gi¸ trÞ. Ch¼ng
h¹n mét ngêi thî thñ c«ng nÕu lµm ra mét s¶n phÈm kh«ng dïng ®îc, s¶n phÈm háng th× lao ®éng cña hä lµ v«
Ých, kh«ng cã gi¸ trÞ.
NÕu gi¸ trÞ sö dông thuéc tÝnh tù nhiªn cña hµng ho¸ th× gi¸ trÞ lµ thuéc tÝnh x· héi cña hµng ho¸. Ta kh«ng
nh×n thÊy, kh«ng sê thÊy gi¸ trÞ cña hµng ho¸, nã chØ biÓu hiÖn khi th«ng qua liªn hÖ x· héi, th«ng qua gi¸ trÞ
trao ®æi.
Gi¸ trÞ biÓu hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸, nghÜa lµ gi¸ trÞ chØ sinh ra vµ tån t¹i trªn c¬
së cña quan hÖ hµng ho¸. NÕu kh«ng cã sù trao ®æi hµng ho¸ th× kh«ng cã gi¸ trÞ.
b- Lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîng gi¸ trÞ hµng ho¸
- Lîng gi¸ trÞ hµng ho¸. NÕu chÊt cña gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi kÕt tinh trong hµng ho¸, th× lîng gi¸
trÞ hµng ho¸ lµ sè lîng lao ®éng x· héi hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸. Lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ ®îc ®o b»ng thêi
gian lao ®éng. Lîng gi¸ trÞ lín hay nhá kh«ng ph¶i do thêi gian lao ®éng cña ngêi lao ®éng c¸ biÖt quyÕt ®Þnh
mµ do thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt quyÕt ®Þnh. Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt lµ thêi gian cÇn
thiÕt ®Ó s¶n xuÊt mét hµng ho¸ trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh thêng cña x· héi víi tr×nh ®é kü thuËt trung
b×nh, tr×nh ®é khÐo lÐo trung b×nh vµ cêng ®é lao ®éng trung b×nh. Th«ng thêng thêi gian lao ®éng x· héi
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

cÇn thiÕt gÇn s¸t víi thêi gian lao ®éng c¸ biÖt cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nµo chiÕm ®¹i bé phËn hµng ho¸
®ã trªn thÞ trêng.
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîng gi¸ trÞ hµng ho¸
N¨ng suÊt lao ®éng ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ hµng ho¸. N¨ng suÊt lao ®éng ®îc ®o b»ng sè lîng s¶n phÈm t¹o ra
trong mét ®¬n vÞ thêi gian hoÆc sè lîng thêi gian ®Ó s¶n xuÊt mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. Gi¸ trÞ hµng ho¸ thay
®æi tû lÖ nghÞch víi n¨ng suÊt lao ®éng, cßn n¨ng suÊt lao ®éng l¹i phô thuéc vµo c¸c yÕu tè: Tr×nh ®é kü
thuËt cña ngêi lao ®éng, møc trang bÞ kü thuËt cho ngêi lao ®éng, ph¬ng ph¸p tæ chøc lao ®éng vµ c¸c ®iÒu
kiÖn lao ®éng.
CÇn ph©n biÖt t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng víi t¨ng cêng ®é lao ®éng. T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, sè lîng s¶n phÈm
t¨ng lªn, nhng tæng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm kh«ng ®æi, cßn gi¸ trÞ mét s¶n phÈm gi¶m xuèng. T¨ng cêng lao ®éng,
sè lîng s¶n phÈm t¨ng lªn vµ tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm còng t¨ng lªn nhng gi¸ trÞ mét s¶n phÈm kh«ng ®æi.
- Lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ cã tr×nh ®é thµnh th¹o kh¸c nhau. Nã ®îc chia thµnh hai lo¹i: lao ®éng
gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p. Lao ®éng gi¶n ®¬n lµ kh«ng ph¶i qua ®µo t¹o huÊn luyÖn, lao ®éng phøc t¹p
lµ lao ®éng ph¶i tr¶i qua ®µo t¹o, huÊn luyÖn. Trong cïng mét ®¬n vÞ thêi gian, lao ®éng phøc t¹p t¹o ra nhiÒu
gi¸ trÞ h¬n lao ®éng gi¶n ®¬n.
Trong qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸, mäi lao ®éng phøc t¹p ®Òu ®îc quy thµnh béi sè lao ®éng gi¶n ®¬n trung
b×nh mét c¸ch tù ph¸t trªn thÞ trêng.

C©u 12: Ph©n tÝch nguån gèc, b¶n chÊt, chøc n¨ng tiÒn tÖ

a- TiÒn tÖ xuÊt hiÖn lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸, cña c¸c
h×nh th¸i gi¸ trÞ hµng ho¸.
b- C¸c h×nh th¸i gi¸ trÞ hµng ho¸
- H×nh th¸i gi¶n ®¬n (hay ngÉu nhiªn). ë h×nh th¸i nµy, hµng ho¸ thø nhÊt biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña nã ë hµng ho¸
thø hai, cßn hµng ho¸ thø hai ®ãng vai trß lµ vËt ngang gi¸.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

- H×nh th¸i gi¸ trÞ më réng. Khi sè hµng ho¸ trao ®æi trªn thÞ trêng nhiÒu h¬n, th× mét hµng ho¸ cã thÓ trao
®æi víi nhiÒu hµng ho¸ kh¸c.
- H×nh th¸i gi¸ trÞ chung. Khi hµng ho¸ ph¸t triÓn h¬n, trao ®æi hµng ho¸ trë nªn réng r·i h¬n, th× cã mét hµng
ho¸ ®îc t¸ch ra lµm vËt ngang gi¸ chung. VËt ngang gi¸ chung cã thÓ trao ®æi víi bÊt kú hµng ho¸ nµo. VËt
ngang gi¸ chung trë thµnh ph¬ng tiÖn trao ®æi. Mçi ®Þa ph¬ng, mçi d©n téc thêng cã nh÷ng vËt ngang gi¸
chung kh¸c nhau.
- H×nh th¸i tiÒn tÖ. Khi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¸t triÓn cao h¬n n÷a, vËt ngang gi¸ chung ®îc cè
®Þnh ë vµng vµ b¹c th× h×nh th¸i tiÒn tÖ ra ®êi.
Khi tiÒn tÖ ra ®êi, thÕ giíi hµng ho¸ chia ra hai cùc: mét cùc lµ c¸c hµng ho¸ th«ng th êng, mét cùc lµ hµng ho¸
®ãng vai trß tiÒn tÖ. VËy tiÒn tÖ lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt, ®ãng vai trß vµ vËt ngang gi¸ chung cho tÊt c¶ c¸c
hµng ho¸ kh¸c.
c- Chøc n¨ng cña tiÒn tÖ
Kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, tiÒn tÖ cã 5 chøc n¨ng:
- Thíc ®o gi¸ trÞ: Gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ ®îc biÓu hiÖn b»ng mét sè lîng tiÒn nhÊt ®Þnh. Së dÜ cã thÓ lµm
thíc ®o gi¸ trÞ v× b¶n th©n tiÒn còng cã gi¸ trÞ.
Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ biÓu hiÖn b»ng tiÒn lµ gi¸ c¶. Do ®ã, gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶. Gi¸ c¶ hµng ho¸ thay
®æi lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ tuú theo quan hÖ cung - cÇu vÒ hµng ho¸, nhng tæng sè gi¸ c¶ lu«n b»ng tæng
sè gi¸ trÞ hµng ho¸.
- Ph¬ng tiÖn lu th«ng. TiÒn tÖ lµm m«i giíi trung gian trong trao ®æi hµng ho¸ vµ ph¶i lµ tiÒn mÆt, viÖc trao
®æi hµng ho¸ vËn ®éng theo c«ng thøc H-T-H
- Ph¬ng tiÖn cÊt tr÷: Lµm chøc n¨ng nµy, tiÒn tÖ ph¶i cã ®ñ gi¸ trÞ nh vµng, b¹c.
- Ph¬ng tiÖn thanh to¸n. Kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nµo ®ã sÏ sinh ra viÖc mua, b¸n chÞu.
TiÒn tÖ sÏ lµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n, thùc hiÖn tr¶ tiÒn mua, b¸n chÞu, tr¶ nî... Chøc n¨ng nµy ph¸t triÓn lµm
t¨ng thªm sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

- TiÒn tÖ thÕ giíi. Khi quan hÖ trao ®æi, mua, b¸n hµng ho¸ vît khái biªn giíi quèc gia vµ quan hÖ buèn b¸n
gi÷a c¸c níc h×nh thµnh, th× chøc n¨ng nµy xuÊt hiÖn. TiÒn tÖ thÕ giíi ph¶i lµ tiÒn cã ®ñ gi¸ trÞ, tøc lµ vµng,
b¹c...

C©u 13: Ph©n tÝch néi dung, yªu cÇu, t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Sù biÓu
hiÖn hµng ho¸ cña quy luËt nµy trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa T b¶n nh thÕ nµo ?

Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã
cã quy luËt gi¸ trÞ ho¹t ®éng.
a- Néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ yªu cÇu viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ lao
®éng x· héi cÇn thiÕt (tøc gi¸ trÞ)
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, gi¸ c¶ vµ gi¸ trÞ thêng chªnh lÖch, cung Ýt h¬n cÇu gi¸ c¶ sÏ cao h¬n gi¸ trÞ, cung
qu¸ cÇu gi¸ c¶ sÏ thÊp h¬n gi¸ trÞ. MÆc dï gi¸ c¶ lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ, nhng xÐt ®Õn cïng, hµng ho¸
vÉn b¸n ®óng gi¸ trÞ (v× gi¸ c¶ hµng ho¸ lóc lªn bï lóc xuèng vµ ngîc l¹i). Gi¸ c¶ hµng ho¸ lªn xuèng xoay quanh
gi¸ trÞ lµ biÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ.
b- T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ
- §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ mét c¸ch tù ph¸t
Khi hµng ho¸ nµo cung Ýt h¬n cÇu lµm cho gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ, ®Ó cã ®îc nhiÒu l·i sÏ cã nhiÒu lao ®éng
vµ t liÖu s¶n xuÊt dån vµo ngµnh ®ã. Khi hµng ho¸ nµo cung vît qu¸ cÇu lµm cho gi¸ c¶ thÊp h¬n gi¸ trÞ sÏ cã
mét bé phËn lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt ë ngµnh Êy chuyÓn sang ngµnh kh¸c. Nh vËy sÏ lµm cho c¸c ngµnh cã
thÓ gi÷ ®îc mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trong s¶n xuÊt.
Quy luËt gi¸ trÞ còng ®iÒu tiÕt lu th«ng hµng ho¸. Hµng ho¸ bao giê còng vËn ®éng tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i
gi¸ cao. Nh vËy, quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ph©n phèi hµng ho¸ mét c¸ch hîp lý gi÷a c¸c vïng trong nÒn kinh tÕ
quèc d©n.
- Thóc ®Èy c¶i tiÕn kü thuËt, ®Èy m¹nh lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

NÕu ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¸ trÞ c¸ biÖt hµng ho¸ cña hä
thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi sÏ trë lªn giÇu cã, ngîc l¹i ngêi s¶n xuÊt nµo cã gi¸ trÞ c¸ biÖt cao h¬n gi¸ trÞ x· héi sÏ bÞ
lç vèn, ph¸ s¶n. T×nh h×nh trªn tÊt nhiªn thóc ®Èy ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ngõng c¶i tiÕn kü thuËt, do ®ã
®Èy m¹nh lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
- Ph©n ho¸ nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸
Hµng ho¸ b¸n theo gi¸ trÞ x· héi, ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nµo cã gi¸ trÞ c¸ biÖt thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi sÏ thu ®îc
nhiÒu l·i vµ trë nªn giÇu cã, ngîc l¹i, ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nµo cã gi¸ trÞ c¸ biÖt cao h¬n gi¸ trÞ x· héi hµng
ho¸ kh«ng b¸n ®îc sÏ lç vèn, ph¸ s¶n. T¸c dông nµy cña quy luËt gi¸ trÞ mét mÆt kÝch thÝch c¸c yÕu tè tÝch
cùc, ®µo th¶i c¸c yÕu tè kÐm, mÆt kh¸c ph©n ho¸ x· héi thµnh ngêi giÇu, kÎ nghÌo, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra
®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i
Sù biÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña Chñ nghÜa T b¶n
Chñ nghÜa T b¶n ph¸t triÓn theo hai giai ®o¹n, giai ®o¹n T b¶n tù do c¹nh tranh vµ giai ®o¹n T b¶n ®éc
quyÒn. trong giai ®o¹n T b¶n tù do c¹nh tranh, gi¸ c¶ xoay quanh gi¸ c¶ s¶n xuÊt, tøc gi¸ trÞ hµng ho¸ biÕn
thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt, song kh«ng tho¸t ly quy luËt gi¸ trÞ v× tæng gi¸ c¶ s¶n xuÊt vÉn b»ng tæng gi¸ trÞ. Trong
giai ®o¹n T b¶n ®éc quyÒn, gi¸ c¶ xoay quanh gi¸ c¶ ®éc quyÒn song vÉn kh«ng tho¸t ly quy luËt gi¸ trÞ, v×
tæng gi¸ c¶ ®éc quyÒn vÉn b»ng tæng gi¸ trÞ hµng ho¸.

C©u 14: Tr×nh bÇy thÞ trêng vµ c¬ chÕ thÞ trêng. Ph©n tÝch c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña thÞ trêng?

a- ThÞ trêng. Theo nghÜa hÑp lµ n¬i gÆp nhau gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n ®Ó trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô.
HiÓu réng h¬n, thÞ trêng lµ n¬i diÔn ra sù trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô theo yªu cÇu cña quy luËt s¶n xuÊt vµ
lu th«ng hµng ho¸, lµ tæng hîp c¸c mèi quan hÖ lu th«ng hµng ho¸ vµ lu th«ng tiÒn tÖ.
C¨n cø vµo néi dung quan hÖ thÞ trêng, cã thÞ trêng hµng tiªu dïng, thÞ trêng søc lao ®éng, thÞ trêng t liÖu s¶n
xuÊt, thÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ trêng chøng kho¸n. C¨n cø vµo ph¹m vi ho¹t ®éng, cã thÞ trêng ®Þa ph¬ng, thÞ tr-
êng d©n téc, thÞ trêng khu vùc vµ thÞ trêng thÕ giíi.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

b- C¬ chÕ thÞ trêng. §ã lµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña kinh tÕ hµng ho¸, c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ
lu th«ng hµng ho¸ theo nh÷ng yªu cÇu kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã nh quy luËt gi¸ trÞ, quy
luËt c¹nh tranh, quy luËt cung - cÇu, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ.
C¬ chÕ thÞ trêng lµ tæng thÓ h÷u c¬ cña c¸c nh©n tè kinh tÕ: cung, cÇu, gi¸ c¶ trong ®ã ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi
tiªu dïng t¸c ®éng lÉn nhau th«ng qua thÞ trêng ®Ó x¸c ®Þnh 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ: s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt
nh thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai?
c- C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña thÞ trêng
- Thõa nhËn c«ng dông x· héi cña s¶n phÈm vµ lao ®éng chi phÝ s¶n xuÊt nã.
S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ viÖc riªng cña tõng ngêi, cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi víi ngêi s¶n xuÊt kh¸c. Nhng hµng
ho¸ cña hä cã ®¸p øng nhu cÇu x· héi vÒ chÊt lîng, h×nh thøc, thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng kh«ng? gi¸ trÞ cña hµng
ho¸ cã ®îc thõa nhËn kh«ng? ChØ cã trªn thÞ trêng vµ th«ng qua thÞ trêng c¸c vÊn ®Ò trªn míi ®îc kh¼ng
®Þnh.
- Lµ ®ßn bÈy kÝch thÝch vµ h¹n chÕ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Trªn thÞ trêng mäi hµng ho¸ ®Òu mua, b¸n theo
gi¸ c¶ thÞ trêng. C¹nh tranh vµ cung cÇu lµm cho gi¸ c¶ thÞ trêng biÕn ®æi. Th«ng qua sù biÕn ®æi ®ã, thÞ tr-
êng cã t¸c dông kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ s¶n xuÊt ®èi víi ngêi s¶n xuÊt, kÝch thich hoÆc h¹n chÕ tiªu dïng
®èi víi ngêi tiªu dïng.
- Cung cÊp th«ng tin cho ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng. thÞ trêng cho biÕt nh÷ng biÕn ®éng vÒ nhu cÇu x·
héi, sè lîng, gi¸ c¶, c¬ cÊu vµ xu híng thay ®æi cña nhu cÇu c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô. §ã lµ nh÷ng th«ng tin
cùc kú quan träng ®èi víi ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸, gióp hä ®iÒu chØnh s¶n xuÊt cho phï hîp víi nh÷ng th«ng tin
cña thÞ trêng.

C©u 15: Ph©n tÝch quy luËt c¹nh tranh vµ quy luËt cung - cÇu trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng?

a- Quy luËt c¹nh tranh

http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt víi nhau, gi÷a ngêi s¶n xuÊt víi
ngêi tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vô, nh»m giµnh ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®Ó
thu ®îc nhiÒu lîi Ých nhÊt cho m×nh.
Nh÷ng ngêi s¶n xuÊt, tiªu thô cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt, chuyªn m«n, kh«ng gian
m«i trêng s¶n xuÊt, ®iÒu kiÖn nguyªn, vËt liÖu... nªn chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt kh¸c nhau. KÕt qu¶ cã ngêi l·i
nhiÒu, ngêi l·i Ýt, ngêi ph¸ s¶n. §Ó giµnh lÊy c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm,
buéc hä ph¶i c¹nh tranh. C¹nh tranh cã hai lo¹i: c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. C¹nh tranh
lµnh m¹nh lµ dïng tµi n¨ng cña m×nh vÒ kü thuËt vµ qu¶n lý ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶, võa cã
lîi cho nhµ kinh doanh, võa cã lîi cho x· héi. C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ dïng nh÷ng thñ ®o¹n phi ®¹o ®øc,
vi ph¹m ph¸p luËt (trèn thuÕ, hµng gi¶...) cã h¹i cho x· héi vµ ngêi tiªu dïng.
Quy luËt c¹nh tranh cã t¸c dông ®µo th¶i c¸i l¹c hËu, b×nh tuyÓn c¸i tiÕn bé ®Ó thóc ®Èy hµng ho¸ ph¸t triÓn.
b- Quy luËt cung - cÇu
Mèi quan hÖ kh¸ch quan gi÷a cung vµ cÇu diÔn ra trªn thÞ trêng ®îc gäi lµ quy luËt cung - cÇu hµng ho¸.
- Cung lµ tæng sè hµng ho¸ ®a ra thÞ trêng. Cung do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, nhng kh«ng ®ång nhÊt víi s¶n
xuÊt, nh÷ng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra nhng kh«ng ®a ra thÞ trêng, v× ®Ó tiªu dïng cho ngêi s¶n xuÊt ra nã hoÆc
kh«ng b¶o ®¶m chÊt lîng kh«ng ®îc x· héi chÊp nhËn kh«ng ®îc gäi lµ cung.
- CÇu cã nhu cÇu cho s¶n xuÊt vµ nhu cÇu cho tiªu dïng c¸ nh©n. Nhu cÇu x· héi biÓu hiÖn trªn thÞ trêng vµ
®îc ®¶m b¶o b»ng sè lîng tiÒn t¬ng øng gäi lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n.
Nh vËy, quy m« cña cÇu phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nhng tríc hÕt vµ chñ yÕu phô thuéc vµo tæng sè tiÒn
cña x· héi dïng ®Ó mua t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu tiªu dïng dÞch vô tõ thêi kú nhÊt ®Þnh.
Quy luËt cung - cÇu t¸c ®éng vµo gi¸ c¶, lîi nhuËn, c¹nh tranh, quy m« s¶n xuÊt, c«ng viÖc lµm... N¾m ®îc
quy luËt cung - cÇu lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña sù thµnh ®¹t trong c¹nh tranh, nhµ níc cã chÝnh s¸ch t¸c ®éng
vµo "tæng cung" vµ "tæng cÇu" ®Ó nÒn kinh tÕ c©n ®èi vµ t¨ng trëng.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

C©u 16: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm, néi dung vµ mèi quan hÖ gi÷a gi¸ c¶ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ thÞ trêng, gi¸ c¶ ®éc
quyÒn víi gi¸ trÞ hµng ho¸ ?

Gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi kÕt tinh trong hµng ho¸ hay lµ chi phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n
xuÊt hµng ho¸.
- Gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸. Gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶. Khi quan hÖ cung - cÇu c©n
b»ng, gi¸ c¶ hµng ho¸ cao hay thÊp lµ do gi¸ trÞ cña hµng ho¸ quyÕt ®Þnh.
Trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸, gi¸ c¶ hµng ho¸ tù ph¸t lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ, tuú theo quan hÖ
cung - cÇu, c¹nh tranh vµ søc mua cña ®ång tiÒn... Sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn ë sù lªn xuèng
cña gi¸ c¶ trªn thÞ trêng. Tuy vËy, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ vÉn ph¶i cã c¬ së lµ gi¸ trÞ, mÆc dÇu nã thêng
xuyªn t¸ch rêi gi¸ trÞ. §iÒu ®ã cã thÓ hiÓu theo hai mÆt:
+ Kh«ng kÓ quan hÖ cung - cÇu nh thÕ nµo, gi¸ c¶ kh«ng t¸ch rêi gi¸ trÞ qu¸ xa.
+ NÕu nghiªn cøu sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ trong mét thêi gian dµi th× thÊy tæng sè gi¸ c¶ b»ng tæng sè gi¸ trÞ
v× bé phËn vît qu¸ gi¸ trÞ sÏ bï vµo bé phËn gi¸ c¶ thÊp h¬n gi¸ trÞ (gi¸ c¶ ë ®©y lµ gi¸ c¶ thÞ trêng. Gi¸ c¶ thÞ
trêng lµ gi¸ c¶ gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n tho¶ thuËn víi nhau)
- Gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ h×nh th¸i biÕn tíng cña gi¸ trÞ, nã b»ng chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng ho¸ céng víi lîi nhuËn
b×nh qu©n.
Trong giai ®o¹n T b¶n tù do c¹nh tranh, do h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, nªn hµng ho¸ kh«ng b¸n
theo gi¸ trÞ mµ b¸n theo gi¸ c¶ s¶n xuÊt.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ phñ nhËn quy luËt gi¸ trÞ mµ chØ lµ biÓu hiÖn
cô thÓ cña quy luËt gi¸ trÞ trong giai ®o¹n t b¶n tù do c¹nh tranh. Qua hai ®iÓm díi ®©y sÏ thÊy râ ®iÒu ®ã:
1- Tuy gi¸ c¶ s¶n xuÊt cña hµng ho¸ thuéc ngµnh c¸ biÖt cã thÓ cao h¬n hoÆc thÊp h¬n gi¸ trÞ, nhng tæng gi¸
trÞ s¶n xuÊt cña toµn bé hµng ho¸ cña tÊt c¶ c¸c ngµnh trong toµn x· héi ®Òu b»ng tæng sè gi¸ trÞ cña nã. Tæng
sè lîi nhuËn mµ tÊt c¶ c¸c nhµ T b¶n thu ®îc còng b»ng tæng sè gi¸ trÞ thÆng d do giai cÊp c«ng nh©n s¸ng t¹o
ra.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

2- Gi¸ c¶ s¶n xuÊt lÖ thuéc trùc tiÕp vµo gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ hµng ho¸ gi¶m xuèng, gi¸ c¶ s¶n xuÊt gi¶m theo, gi¸
trÞ s¶n xuÊt t¨ng lªn kÐo theo gi¸ c¶ s¶n xuÊt t¨ng lªn.
- Gi¸ c¶ ®éc quyÒn
Trong giai ®o¹n T b¶n ®éc quyÒn, tæ chøc ®éc quyÒn ®· n©ng gi¸ c¶ hµng ho¸ lªn trªn gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸
trÞ. Gi¸ c¶ ®éc quyÒn b»ng chi phÝ s¶n xuÊt céng víi lîi nhuËn ®éc quyÒn. Lîi nhuËn ®éc quyÒn vît qu¸ lîi
nhuËn b×nh qu©n.
Khi nãi gi¸ c¶ ®éc quyÒn th× thêng hiÓu lµ gi¸ c¶ b¸n ra cao h¬n gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ, ®ång thêi còng
cÇn hiÓu cßn cã gi¸ c¶ thu mua rÎ mµ T b¶n ®éc quyÒn mua cña ngêi s¶n xuÊt nhá, T b¶n võa vµ nhá ngoµi
®éc quyÒn.
Gi¸ c¶ ®éc quyÒn kh«ng xo¸ bá giíi h¹n cña gi¸ trÞ hµng ho¸, nghÜa lµ gi¸ c¶ ®éc quyÒn kh«ng thÓ t¨ng thªm
hoÆc gi¶m bít gi¸ trÞ vµ tæng gi¸ trÞ thÆng d do x· héi s¶n xuÊt ra: phÇn gi¸ c¶ ®éc quyÒn vît qu¸ gi¸ trÞ
chÝnh lµ phÇn gi¸ trÞ mµ nh÷ng ngêi b¸n (c«ng nh©n, ngêi s¶n xuÊt nhá, T b¶n võa vµ nhá...) mÊt ®i. Nh×n
vµo ph¹m vi toµn x· héi, toµn bé gi¸ c¶ ®éc quyÒn céng víi gi¸ c¶ kh«ng ®éc quyÒn vÒ ®¹i thÓ b»ng toµn bé
gi¸ trÞ.

C©u 17: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm t¸i s¶n xuÊt, t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, t¸i s¶n xuÊt më réng, t¸i s¶n xuÊt x· héi
vµ néi dung cña nã ?

S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt lµ ho¹ ®éng c¬ b¶n cña loµi ngêi. Nã kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng nhÊt thêi mµ lµ qu¸
tr×nh s¶n xuÊt ®îc lÆp l¹i thêng xuyªn vµ phôc håi kh«ng ngõng tøc lµ t¸i s¶n xuÊt.
XÐt vÒ quy m« ngêi ta chia t¸i s¶n xuÊt thµnh hai lo¹i: t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng:
- T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc lÆp ®i lÆp l¹i víi quy m« nh cò. Lo¹i h×nh t¸i s¶n xuÊt nµy
thêng g¾n víi s¶n xuÊt nhá vµ lµ ®Æc trng chñ yÕu cña s¶n xuÊt nhá v× cha cã s¶n phÈm thÆng d hoÆc nÕu
cã th× tiªu dïng cho c¸ nh©n hÕt.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

T¸i s¶n xuÊt më réng lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ quy m« s¶n xuÊt n¨m sau lín h¬n n¨m tríc. Lo¹i s¶n xuÊt
nµy thêng g¾n víi nÒn s¶n xuÊt lín vµ lµ ®Æc trng chñ yÕu cña nÒn s¶n xuÊt lín cã nhiÒu s¶n phÈm thÆng d.
Nguån gèc cña t¸i s¶n xuÊt më réng lµ s¶n phÈm thÆng d.
T¸i s¶n xuÊt më réng cã thÓ thùc hiÖn theo hai m« h×nh sau:
a- T¸i s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo chiÒu réng: biÓu hiÖn ë chç s¶n phÈm s¶n xuÊt ra t¨ng lªn nhng kh«ng ph¶i do
n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn, mµ lµ do vèn s¶n xuÊt vµ khèi lîng lao ®éng t¨ng lªn.
b- T¸i s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo chiÒu s©u: biÓu hiÖn ë chç s¶n phÈm s¶n xuÊt ra t¨ng lªn do n¨ng suÊt lao
®éng t¨ng lªn.
T¸i s¶n xuÊt x· héi. Trong t¸i s¶n xuÊt cã thÓ xÐt trong tõng doanh nghiÖp c¸ biÖt vµ cã thÓ xem xÐt trong
ph¹m vi x· héi.
T¸i s¶n xuÊt x· héi lµ tæng thÓ nh÷ng t¸i s¶n xuÊt c¸ biÖt trong mèi liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau.
- Néi dung cña t¸i s¶n xuÊt x· héi: BÊt kú x· héi nµo, t¸i s¶n xuÊt còng bao gåm nh÷ng néi dung sau:
a- T¸i s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt: Cña c¶i vËt chÊt s¶n xuÊt ra bao gåm t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu tiªu dïng.
ChØ tiªu ®¸nh gi¸ t¸i s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ tæng s¶n phÈm x· héi.
Trªn thÕ giíi hiÖn nay thêng theo c¸ch tÝnh qua hai chØ tiªu tæng s¶n phÈm quèc gia (GNP = Gross National
Product) vµ tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP = Gross Domestic Product).
Sù kh¸c nhau gi÷a GNP vµ GDP ë chç: GNP ®îc tÝnh c¶ phÇn gi¸ trÞ trong níc vµ gi¸ trÞ phÇn ®Çu t ë níc
ngoµi ®em l¹i, cßn GDP chØ tÝnh phÇn gi¸ trÞ trong níc.
Sù t¨ng lªn cña tæng s¶n phÈm x· héi hay GDP vµ GNP phô thuéc vµo c¸c nh©n tè t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ
t¨ng khèi lîng lao ®éng, trong ®ã t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµ nh©n tè v« h¹n.
b- T¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng: Søc lao ®éng lµ yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt nã bÞ hao mßn. Do ®ã nã ph¶i ®îc s¶n xuÊt ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo: T¸i s¶n xuÊt søc
lao ®éng cßn bao hµm viÖc ®µo t¹o, ®æi míi thÕ hÖ lao ®éng cò b»ng thÕ hÖ lao ®éng míi cã chÊt lîng cao
h¬n phï hîp víi tr×nh ®é míi cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

c- T¸i s¶n xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt: T¸i s¶n xuÊt diÔn ra trong nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. V× vËy, qu¸
tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt, lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt thÝch øng víi
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
d- T¸i s¶n xuÊt m«i trêng: Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ m«i trêng sèng cña
sinh vËt vµ con ngêi.
Ngµy nay, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp, hËu qu¶ cña chiÕn tranh, ch¹y ®ua s¶n xuÊt vµ thö nghiÖm
vò khÝ ®· lµm m«i trêng sinh th¸i mÊt c©n b»ng. Do ®ã, t¸i s¶n xuÊt m«i trêng sinh th¸i ph¶i trë thµnh néi
dung cña s¶n xuÊt, ph¶i n»m trong c¬ cÊu ®Çu t vèn cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt.

C©u 18: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm t¨ng trëng, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c cØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt x·
héi. Mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ?

a- T¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ

- T¨ng trëng kinh tÕ lµ sù t¨ng lªn vÒ sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm x· héi vµ c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
ra nã.
NhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ thÓ hiÖn ë nhÞp ®é t¨ng trëng GNP vµ GDP. T¨ng trëng kinh tÕ cã thÓ theo
chiÒu réng vµ chiÒu s©u. T¨ng trëng kinh tÕ theo chiÒu réng lµ t¨ng sè lîng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, kü thuËt s¶n
xuÊt kh«ng thay ®æi. T¨ng trëng kinh tÕ theo chiÒu s©u lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ trªn c¬ së hoµn thiÖn c¸c yÕu
tè s¶n xuÊt.
- Ph¸t triÓn kinh tÕ: Sù t¨ng trëng kinh tÕ nÕu ®îc kÕt hîp víi sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña c¬ cÊu kinh tÕ
vµ sù tiÕn bé x· héi lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
b- C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qña s¶n xuÊt x· héi
KÕt qu¶ cña t¸i s¶n xuÊt më réng, cña t¨ng trëng kinh tÕ biÓu hiÖn tËp trung ë hiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi.
T¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi lµ t¨ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt x· héi cao nhÊt víi chi phÝ lao ®éng x· héi Ýt nhÊt.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

HiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi ®îc biÓu hiÖn b»ng quan hÖ tû lÖ gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt x· héi víi chi phÝ lao ®éng
x· héi.
KÕt qu¶ s¶n xuÊt x· héi
HiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi = --------------------------------------
Chi phÝ lao ®éng x· héi
HiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi ®îc tÝnh to¸n qua c¸c chØ tiªu sau: hiÖu qu¶ sö dông vèn, hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n
cè ®Þnh, hiÖu qu¶ sö dông vËt t, n¨ng suÊt lao ®éng.
c- Mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi
HiÖu qu¶ cña t¸i s¶n xuÊt x· héi ®îc xem xÐt díi hai khÝa c¹nh: kinh tÕ - kü thuËt vµ kinh tÕ - x· héi. MÆt
kinh tÕ - kü thuËt (hÖ thèng c¸c chØ tiªu nãi trªn) dïng cho mäi x· héi v× nã phô thuéc vµo tr×nh ®é kü thuËt
cña nÒn s¶n xuÊt, th× mÆt kinh tÕ - x· héi do quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. §iÒu nµy cã nghÜa lµ t¨ng trëng
kinh tÕ nhng kh«ng ph¶i bÊt kú x· héi nµo còng ®îc ph©n phèi c«ng b»ng mµ chØ cã trong Chñ nghÜa X· héi,
vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi míi ®îc gi¶i quyÕt tèt nhÊt.
T¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. T¨ng trëng kinh tÕ, s¶n phÈm x· héi
nhiÒu h¬n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph©n phèi c«ng b»ng, ngîc l¹i ph©n phèi c«ng b»ng sÏ thóc ®Èy t¨ng
trëng kinh tÕ. Do ®ã, môc tiªu cña §¶ng ta lµ phÊn ®Êu cho d©n giÇu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh.

C©u 19: Tr×nh bÇy c«ng thøc chung cña T b¶n vµ m©u thuÉn cña nã. Ph©n biÖt tiÒn víi t c¸ch lµ tiÒn vµ
tiÒn víi t c¸ch lµ T b¶n ?

a- C«ng thøc chung cña t b¶n: T b¶n bao giê còng b¾t ®Çu b»ng mét sè tiÒn nhng b¶n th©n tiÒn kh«ng ph¶i
lµ t b¶n. Nã chØ trë thµnh t b¶n trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh.
C«ng thøc chung cña t b¶n lµ T - H - T' (1) vµ c«ng thøc lu th«ng hµng ho¸ ®¬n gi¶n H - T - H (2). C«ng thøc (1)
kh¸c víi c«ng thøc (2) ë b¾t ®Çu b»ng mua sau ®ã míi b¸n. §iÓm kÕt thóc vµ më ®Çu ®Òu lµ tiÒn, hµng ho¸
chØ lµ trung gian trao ®æi, ë ®©y tiÒn ®îc øng tríc ®Ó thu vÒ víi sè lîng lín h¬n T'>T hay T'=T + T. Lîng
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

tiÒn d«i ra (T) ®îc M¸c gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d, ký hiÖu lµ m. Sè tiÒn øng ra ban ®Çu (T) víi môc ®Ých thu ®-
îc gi¸ trÞ thÆng d ®· trë thµnh T b¶n. Nh vËy tiÒn tÖ chØ biÕn thµnh t b¶n khi ®îc dïng ®Ó ®em l¹i gi¸ trÞ
thÆng d cho nhµ t b¶n. T b¶n cho vay vµ t b¶n Ng©n hµng vËn ®éng theo c«ng thøc T - T'. Nh×n h×nh thøc ta
tëng lu th«ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d. Kh«ng ph¶i nh vËy mµ vay tiÒn vÒ còng ph¶i mua hµng ®Ó s¶n xuÊt míi
t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d ®Ó tr¶ lîi nhuËn vµ lîi tøc cho t b¶n Ng©n hµng vµ t b¶n cho vay. Do ®ã míi nãi T - H -
T' lµ c«ng thøc chung cña t b¶n.
b- M©u thuÉn cña c«ng thøc chung cña t b¶n
Lý luËn gi¸ trÞ kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi kÕt tinh trong hµng ho¸, nghÜa lµ nã chØ ®îc
t¹o ra trong s¶n xuÊt. Nhng míi tho¹t nh×n vµo c«ng thøc (1) ta ®· cã c¶m gi¸c gi¸ trÞ thÆng d ®îc t¹o ra trong lu
th«ng. Cã ph¶i lu th«ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d kh«ng? Ta biÕt, mÆc dï lu th«ng thuÇn tuý cã diÔn ra díi h×nh
thøc nµo: mua rÎ, b¸n ®¾t, lõa läc... xÐt trªn ph¹m vi x· héi còng kh«ng hÒ lµm t¨ng gi¸ trÞ mµ chØ lµ ph©n
phèi l¹i gi¸ trÞ mµ th«i. Nhng nÕu tiÒn tÖ n»m ngoµi lu th«ng còng kh«ng thÓ lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ.
Nh vËy, m©u thuÉn cña c«ng thøc chung cña T b¶n biÓu hiÖn ë chç: gi¸ trÞ thÆng d võa kh«ng ®îc t¹o ra
trong lu th«ng võa ®îc t¹o ra trong lu th«ng. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy ph¶i t×m trong lu th«ng (trong thÞ
trêng) mét hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ b¶n th©n nã. §ã lµ hµng ho¸ søc lao ®éng.
c- Ph©n biÖt tiÒn víi t c¸ch lµ tiÒn vµ tiÒn víi t c¸ch lµ t b¶n
B¶n chÊt cña tiÒn tÖ: TiÒn tÖ lµ mét hµng ho¸ ®Æc biÖt ®îc dïng lµm vËt ngang gi¸ chung cho c¸c hµng ho¸
kh¸c vµ b¶n chÊt cña nã thÓ hiÖn ë 5 chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ, ph¬ng tiÖn lu th«ng, ph¬ng tiÖn cÊt tr÷, ph¬ng
tiÖn thanh to¸n, tiÒn tÖ thÕ giíi. §ã lµ tiÒn víi t c¸ch lµ tiÒn mµ tiÒn kh«ng ph¶i lµ t b¶n.
TiÒn sÏ víi t c¸ch lµ t b¶n. Trong x· héi cã giai cÊp, tiÒn tÖ lµ c«ng cô cña ngêi giÇu ®Ó bãc lét ngêi nghÌo.
Nh díi chÕ ®é T b¶n, tiÒn tÖ trë thµnh t b¶n ®Ó bãc lét lao ®éng lµm thuª. §ång thêi trong x· héi T b¶n, tiÒn
tÖ cã quyÒn lùc rÊt lín, nã cã thÓ mua ®îc hÕt th¶y, thËm chÝ cã thÓ mua ®îc c¶ danh dù vµ l¬ng t©m con
ngêi.

C©u 20: Ph©n tÝch hµng ho¸ søc lao ®éng vµ mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng ?
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

a- Hµng ho¸ søc lao ®éng: Søc lao ®éng lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ cña con ngêi, lµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña con
ngêi. Nã lµ yÕu tè c¬ b¶n cña mäi qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt vµ chØ trë thµnh hµng ho¸ khi cã hai ®iÒu
kiÖn:
- Mét lµ: Ngêi cã søc lao ®éng ph¶i ®îc tù do vÒ th©n thÓ ®Ó cã quyÒn ®em b¸n søc lao ®éng cña m×nh nh
mét hµng ho¸ kh¸c tøc ®i lµm thuª.
- Hai lµ: Hä kh«ng cã t liÖu s¶n xuÊt vµ cña c¶i kh¸c. Muèn sèng hä buéc ph¶i b¸n søc lao ®éng, tøc lµ lµm
thuª.
Khi trë thµnh hµng ho¸, søc lao ®éng còng cã hai thuéc tÝnh nh c¸c hµng ho¸ kh¸c nhng cã ®Æc ®iÓm riªng.
- Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng còng lµ lîng lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra nã. Nã ®îc
quyÕt ®Þnh b»ng toµn bé gi¸ trÞ c¸c t liÖu sinh ho¹t vËt chÊt vµ tinh thÇn cÇn thiÕt ®Ó duy tr× cuéc sèng
b×nh thêng cña c«ng nh©n vµ gia ®×nh anh ta vµ nh÷ng phÝ tæn ®Ó ®µo t¹o c«ng nh©n ®¹t ®îc tr×nh ®é
nhÊt ®Þnh. C¸c yÕu tè hîp thµnh cña gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ cña
tõng níc: tr×nh ®é v¨n minh, khÝ hËu, tËp qu¸n...
- Gi¸ trÞ sö dông hµng ho¸ søc lao ®éng còng nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi mua ®Ó sö dông vµo qu¸ tr×nh
lao ®éng. Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng kh¸c víi hµng ho¸ th«ng thêng kh¸c lµ khi ®îc sö dông sÏ
t¹o ra ®îc mét lîng gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ cña b¶n th©n nã. §ã chÝnh lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d.
Hµng ho¸ søc lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó chuyÓn ho¸ tiÒn thµnh t b¶n. Tuy nã kh«ng ph¶i lµ c¸i quyÕt ®Þnh
®Ó cã hay kh«ng cã bãc lét, viÖc quyÕt ®Þnh cßn ë chç gi¸ trÞ thÆng d ®îc ph©n phèi nh thÕ nµo.
b- Quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng
TiÒn l¬ng díi chÕ ®é t b¶n lµ h×nh thøc biÕn tíng cña gi¸ trÞ hay gi¸ c¶ søc lao ®éng.
- Còng gièng nh gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ kh¸c, gi¸ c¶ søc lao ®éng lµ gi¸ trÞ søc lao ®éng biÓu hiÖn b»ng tiÒn.
Ch¼ng h¹n, gi¸ trÞ mét ngµy cña søc lao ®éng b»ng thêi gian lao ®éng x· héi tÊt yÕu lµ 4 giê, nÕu 4 giê gi¸ trÞ
biÓu hiÖn b»ng tiÒn lµ 3 ®«la th× 3 ®«la Êy lµ gi¸ c¶ (tiÒn l¬ng) cña mét ngµy søc lao ®éng.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

- Còng gièng nh c¸c hµng ho¸ kh¸c, gi¸ c¶ søc lao ®éng tuy h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ, nhng do quan hÖ cung
- cÇu thay ®æi nªn nã còng thêng xuyªn biÕn ®éng. Nhng sù biÕn ®éng tù ph¸t cña gi¸ c¶ søc lao ®éng kh¸c.
Gi¸ c¶ c¸c thø hµng ho¸ kh¸c lóc thÊp h¬n hoÆc cao h¬n gi¸ trÞ tuú quan hÖ cung - cÇu: hµng ho¸ søc lao ®éng
nãi chung cung vît cÇu do n¹n thÊt nghiÖp, cho nªn gi¸ c¶ søc lao ®éng thêng thÊp h¬n gi¸ trÞ.

C©u 21: Tr×nh bÇy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d vµ ph©n tÝch hai ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ
thÆng d. Nªu ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ?

a- Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt TBCN lµ sù thèng nhÊt gi÷a hai qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ sö dông víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
gi¸ trÞ thÆng d. VÝ dô nhµ T b¶n s¶n xuÊt sîi ph¶i mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh sau:
- Mua 20kg b«ng hÕt 20 ®«la
- Mua søc lao ®éng mét ngµy 8 giê hÕt 3 ®«la
- Hao mßn m¸y mãc ®Ó kÐo 20kg b«ng thµnh sîi hÕt 1 ®«la
Gi¶ sö 4 giê lao ®éng ®Çu
- Lao ®éng cô thÓ kÐo 10kg b«ng thµnh sîi: 10 ®«la
- Hao mßn m¸y mãc: 0,5 ®«la
- Lao ®éng trõu tîng t¹o ra gi¸ trÞ míi 3 ®«la (b»ng gi¸ trÞ søc lao
------------ ®éng)
- Gi¸ trÞ cña sîi lµ: 13,5 ®«la
4 giê lao ®éng sau:
- Lao ®éng cô thÓ kÐo 10 kg b«ng thµnh sîi: 10 ®«la
- Hao mßn m¸y mãc 0,5 ®«la
- Lao ®éng trõu tîng t¹o ra gi¸ trÞ míi: 3 ®«la
----------
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

Gi¸ trÞ cña sîi lµ 13,5 ®«la

Nhµ T b¶n b¸n sîi ®óng gi¸ trÞ 27 ®«la, nhng chØ bá ra 24 ®«la. Nhµ T b¶n thu ®îc 3 ®«la d«i ra. §ã lµ gi¸ trÞ
thÆng d.
VËy gi¸ trÞ thÆng d lµ phÇn gi¸ trÞ d«i ra ngoµi gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng do c«ng nh©n lµm ra vµ bÞ
nhµ T b¶n chiÕm kh«ng
b- Hai ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d
Cã 2 ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d chñ yÕu lµ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d t¬ng ®èi vµ ph¬ng
ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi.
- Gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi lµ gi¸ trÞ thÆng d thu ®îc do kÐo dµi ngµy lao ®éng qu¸ giíi h¹n thêi gian lao
®éng cÇn thiÕt. Ngµy lao ®éng kÐo dµi khi thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt kh«ng ®æi sÏ lµm t¨ng thêi gian lao
®éng thÆng d. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông chñ yÕu ë giai ®o¹n ®Çu cña CNTB khi c«ng cô lao ®éng thñ
c«ng thèng trÞ, n¨ng suÊt lao ®éng cßn thÊp.
- Gi¸ trÞ thÆng d t¬ng ®èi lµ gi¸ trÞ thÆng d thu ®îc do rót ng¾n thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt trªn c¬ së t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. §é dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®æi, thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt gi¶m sÏ lµm t¨ng thêi
gian lao ®éng thÆng d ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d t¬ng ®èi.
Do ch¹y theo gi¸ trÞ thÆng d vµ c¹nh tranh, c¸c nhµ T b¶n lu«n t×m c¸ch c¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn qu¶n lý s¶n
xuÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm cho gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi. Nhµ T b¶n nµo
lµm ®îc ®iÒu ®ã sÏ thu ®îc phÇn gi¸ trÞ thÆng d tréi h¬n gi¸ trÞ b×nh thêng cña x· héi gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d
siªu ng¹ch.
c- ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy
NÕu g¹t bá môc ®Ých vµ tÝnh chÊt TBCN th× c¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d, nhÊt lµ ph¬ng ph¸p
s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d t¬ng ®èi vµ gi¸ trÞ thÆng d siªu ng¹ch cã t¸c dông m¹nh mÏ, kÝch thÝch c¸c c¸ nh©n
vµ tËp thÓ ngêi lao ®éng ra søc c¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn qu¶n lý s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lùc l îng
s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

C©u 22: Ph©n tÝch néi dung, vai trß quy luËt gi¸ trÞ thÆng d vµ sù biÓu hiÖn cña nã trong giai ®o¹n
CNTB tù do c¹nh tranh vµ CNTB ®éc quyÒn ?

a- Néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d

S¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d lµ môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt TBCN. Ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t môc ®Ých lµ t¨ng cêng
ph¸t triÓn kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng cêng ®é lao ®éng ®Ó bãc lét søc lao ®éng cña c«ng nh©n.
Trong bÊt kú x· héi nµo cã s¶n xuÊt hµng ho¸ s¶n phÈm thÆng d ®em b¸n trªn thÞ trêng ®Òu cã gi¸ trÞ nhng
chØ trong CNTB th× gi¸ trÞ cña s¶n phÈm thÆng d míi lµ gi¸ trÞ thÆng d. V× vËy s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d lµ
quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña CNTB.
Néi dung cña quy luËt nµy lµ t¹o ra ngµy cµng nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d cho nhµ T b¶n b»ng c¸ch t¨ng cêng c¸c
ph¬ng tiÖn kü thuËt vµ qu¶n lý ®Ó bãc lét ngµy cµng nhiÒu lao ®éng lµm thuª.
b- Vai trß cña quy luËt: Quy luËt gi¸ trÞ thÆng d cã t¸c dông m¹nh mÏ trong ®êi sèng x· héi T b¶n. Mét mÆt nã
thóc ®Èy c¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn qu¶n lý s¶n xuÊt, lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng cã bíc thay
®æi vÒ chÊt vµ cã nÒn s¶n xuÊt ®îc x· héi ho¸ cao. MÆt kh¸c, nã lµm cho c¸c m©u thuÉn vèn cã cña CNTB tr-
íc hÕt lµ m©u thuÉn c¬ b¶n (m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi cña s¶n xuÊt víi quan hÖ chiÕm h÷u t nh©n
TBCN) ngµy cµng gay g¾t, quy ®Þnh xu híng vËn ®éng tÊt yÕu cña CNTB lµ ®i lªn x· héi míi v¨n minh h¬n
®ã lµ Chñ nghÜa X· héi.
c- BiÓu hiÖn cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d trong giai ®o¹n CNTB tù do c¹nh tranh vµ CNTB ®éc quyÒn
- Trong giai ®o¹n CNTB tù do c¹nh tranh quy luËt gi¸ trÞ thÆng d biÓu hiÖn thµnh quy luËt tû suÊt lîi nhuËn
b×nh qu©n. Lîi nhuËn b×nh qu©n lµ cïng mét T b¶n b»ng nhau ®Çu t vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau ®Òu
thu ®îc lîi nhuËn b»ng nhau. Tæng gi¸ trÞ thÆng d cña tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong x· héi b»ng tæng lîi
nhuËn b×nh qu©n cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong x· héi.
- Trong giai ®o¹n CNTB ®éc quyÒn quy luËt gi¸ trÞ thÆng d biÓu hiÖn thµnh quy luËt lîi nhuËn ®éc quyÒn
bao gåm lîi nhuËn b×nh qu©n céng víi mét sè lîi nhuËn kh¸c do ®éc quyÒn ®em l¹i (mua rÎ, b¸n ®¾t). Lîi
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

nhuËn ®éc quyÒn còng cã c¬ së lµ gi¸ trÞ thÆng d nªn tæng gi¸ trÞ thÆng d cña tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong
x· héi còng b»ng tæng lîi nhuËn ®éc quyÒn.

C©u 23: ThÕ nµo lµ T b¶n bÊt biÕn vµ T b¶n kh¶ biÕn. T b¶n cè ®Þnh vµ T b¶n lu ®éng. Ph©n tÝch c¨n
cø vµ ý nghÜa ph©n chia hai cÆp ph¹m trï ®ã ?

T b¶n lµ gi¸ trÞ ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm thuª.
- §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, nhµ T b¶n øng tiÒn ra mua t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng. C¸c yÕu tè nµy cã vai trß
kh¸c nhau trong viÖc t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d.
a- T b¶n bÊt biÕn vµ T b¶n kh¶ biÕn:
- Bé phËn t b¶n dïng ®Ó mua t liÖu s¶n xuÊt (nhµ xëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhiªn liÖu, nguyªn liÖu, vËt liÖu
phô...) mµ gi¸ trÞ cña nã ®îc b¶o tån vµ chuyÓn nguyªn vµo s¶n phÈm, tøc lµ gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi vÒ lîng
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ T b¶n bÊt biÕn (ký hiÖu lµ c)
- Bé phËn T b¶n dïng ®Ó mua søc lao ®éng mµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng nã t¸i s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ
søc lao ®éng mµ cßn s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d. NghÜa lµ bé phËn T b¶n nµy cã sù thay ®æi vÒ lîng trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gäi lµ T b¶n kh¶ biÕn (ký hiÖu lµ v)
b- T b¶n cè ®Þnh vµ T b¶n lu ®éng
T b¶n cè ®Þnh lµ bé phËn t b¶n mµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chuyÓn dÇn gi¸ trÞ lµm nhiÒu lÇn vµo s¶n phÈm
míi nh nhµ xëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ..., T b¶n lu ®éng lµ bé phËn t b¶n mµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chuyÓn mét
lÇn toµn bé gi¸ trÞ vµo s¶n phÈm míi nh nguyªn liÖu, nhiªn liÖu vµ tiÒn l¬ng
T b¶n cè ®Þnh ®îc sö dông l©u dµi trong nhiÒu chu kú s¶n xuÊt vµ bÞ hao mßn dÇn: cã hai lo¹i hao mßn: hao
mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh.
Hao mßn h÷u h×nh lµ hao mßn thuÇn tuý vÒ mÆt gi¸ trÞ sö dông. Do qu¸ tr×nh sö dông vµ sù t¸c ®éng cña tù
nhiªn lµm cho c¸c bé phËn cña T b¶n cè ®Þnh dÇn dÇn hao mßn ®i tíi chç ph¶i thay thÕ.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

Hao mßn v« h×nh lµ hao mßn thuÇn tuý vÒ mÆt gi¸ trÞ. Hao mßn v« h×nh x¶y ra khi m¸y mãc cßn tèt nhng bÞ
mÊt gi¸ c¶ v× xuÊt hiÖn m¸y mãc hiÖn ®¹i h¬n, c«ng suÊt cao h¬n nh÷ng l¹i rÎ h¬n hoÆc gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng.
§Ó kh«i phôc t b¶n cè ®Þnh, nhµ t b¶n lËp quü khÊu hao. Sau mçi thêi kú b¸n hµng ho¸, hä trÝch ra mét sè
tiÒn b»ng møc ®é hao mßn t b¶n cè ®Þnh bá vµo quü khÊu hao (mét phÇn ®îc dïng vµo söa ch÷a c¬ b¶n, mét
phÇn göi Ng©n hµng chê ®Õn kú mua m¸y míi)
c- C¨n cø vµ ý nghÜa ph©n chia hai cÆp ph¹m trï ®ã
Chia t b¶n ra lµm t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn lµ c«ng lao vÜ ®¹i cña M¸c. Sù ph©n chia Êy ®· v¹ch râ
nguån gèc thùc sù cña gi¸ trÞ thÆng d lµ do t b¶n kh¶ biÕn t¹o ra.
C¸c nhµ kinh tÕ häc t s¶n kh«ng thõa nhËn sù ph©n chia ®ã, häc chia t b¶n thµnh t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu
®éng. Chia t b¶n thµnh t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng sÏ che ®Ëy nguån gèc thùc sù cña gi¸ trÞ thÆng d. V×
®em gi¸ trÞ mua søc lao ®éng vµ gi¸ trÞ mua nguyªn liÖu, nhiªn liÖu ®a vµo mét kh¸i niÖm t b¶n lu ®éng sÏ
lµm lu mê t¸c dông ®Æc biÖt cña yÕu tè søc lao ®éng trong viÖc t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d. ChØ khi nµo
kh¶o s¸t sù kh¸c nhau cña c¸c bé phËn t b¶n vÒ ph¬ng híng chuyÓn dÞch gi¸ trÞ th× M¸c míi chia t b¶n thµnh t
b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng ®Ó trong qu¶n lý s¶n xuÊt cÇn cã c¸c biÖn ph¸p chèng hao mßn v« h×nh vµ hao
mßn h÷u h×nh, cßn khi kh¶o s¸t t¸c dông kh¸c nhau cña c¸c bé phËn t b¶n trong qu¸ tr×nh t¨ng thªm gi¸ trÞ th×
chia thµnh t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn.

C©u 24: So s¸nh gi¸ trÞ thÆng d víi lîi nhuËn, tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d víi tû suÊt lîi nhuËn. Tèc ®é chu
chuyÓn cña t b¶n cã quan hÖ nh thÕ nµo víi khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d ?

- Lîi nhuËn lµ gi¸ trÞ thÆng d so s¸nh víi toµn bé t b¶n bá vµo s¶n xuÊt coi nh toµn bé t b¶n Êy sinh ra. Thùc ra
lîi nhuËn kh«ng ph¶i do toµn bé t b¶n sinh ra mµ chØ do t b¶n kh¶ biÕn, nã lµ h×nh thøc biÕn tíng cña gi¸ trÞ
thÆng d. Míi nh×n P = m, nhng P vµ m thêng kh«ng b»ng nhau, P cã thÓ cao h¬n hoÆc thÊp h¬n m tuú theo
quan hÖ cung cÇu vÒ hµng ho¸ trªn thÞ trêng.
Tû suÊt lîi nhuËn lµ tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a gi¸ trÞ thÆng d vµ toµn bé t b¶n øng tríc. Ký hiÖu P'
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

m m
(P' =----- x 100%). Nã kh¸c víi tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d (m' =----- x 100%)
c+v v
Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d chØ râ møc ®é bãc lét cña nhµ t b¶n ®èi víi c«ng nh©n, cßn tû suÊt lîi nhuËn nãi râ
møc l·i cña nhµ t b¶n. Tû suÊt lîi nhuËn bao giê còng nhá h¬n tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d.
- Tèc ®é chu chuyÓn cña t b¶n cã quan hÖ nh thÕ nµo víi khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d ?
Khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d b»ng tÝch cña tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d vµ tæng t b¶n kh¶ biÕn M = m' x V. T¨ng tèc
®é chu chuyÓn cña t b¶n th× tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m sÏ n©ng cao, tøc lµ n©ng cao tû suÊt gi÷a khèi l-
îng gi¸ trÞ thÆng d t¹o ra trong mét n¨m víi t b¶n kh¶ biÕn øng ra tríc.
VÝ dô: Cã 2 t b¶n, mçi t b¶n cã 25.000 ®«la, t b¶n kh¶ biÕn, tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d ®Òu lµ 100%.
NÕu t b¶n thø nhÊt mét n¨m chu chuyÓn mét lÇn, t b¶n thø hai chu chuyÓn hai lÇn. KÕt qu¶ khèi lîng gi¸ trÞ
thÆng d cña t b¶n thø nhÊt lµ:
100% x 25.000 ®« la = 25.000 ®« la
Khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d cña t b¶n thø hai lµ:
100% x (25.000 ®« la x 2) = 50.000 ®« la
Nh vËy tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d cña t b¶n thø nhÊt lµ:
m/v x 100% = 25.000/25.000 x 100% = 100%
Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d cña t b¶n thø hai lµ:
m/v x 100% = 50.000/25.000 x 100% = 200%
Nh vËy, tuy tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d thùc tÕ kh«ng ®æi, nhng t b¶n chu chuyÓn cµng nhanh, sè vßng chu
chuyÓn cña t b¶n kh¶ biÕn cµng nhiÒu th× khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d cµng lín, tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m
cµng cao.

C©u 25: Ph©n tÝch thùc chÊt cña tÝch luü t b¶n vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quy m« tÝch luü ? So s¸nh
qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t b¶n?
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

a- Muèn t¸i s¶n xuÊt më réng, nhµ t b¶n kh«ng thÓ sö dông hÕt gi¸ trÞ thÆng d cho tiªu dïng c¸ nh©n, mµ ph¶i
dïng mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n phô thªm. Nguån gèc duy nhÊt cña tÝch luü t b¶n lµ gi¸ trÞ thÆng d.
Thùc chÊt cña tÝch luü t b¶n lµ biÕn mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n phô thªm.
b- Quy m« tÝch luü t b¶n phô thuéc vµo khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d vµ tû lÖ ph©n chia gi÷a tÝch luü vµ tiªu
dïng c¸ nh©n.
NÕu tû lÖ ph©n chia kh«ng thay ®æi th× quy m« tÝch luü phô thuéc vµo c¸c nh©n tè lµm t¨ng khèi lîng gi¸ trÞ
thÆng d nh: t¨ng cêng ®é lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, quy m« t b¶n øng tríc, sù chªnh lÖch ngµy cµng lín
gi÷a t b¶n cè ®Þnh sö dông vµ t b¶n cè ®Þnh tiªu dïng.
- So s¸nh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t b¶n
+ TÝch tô t b¶n lµ sù t¨ng thªm quy m« t b¶n c¸ biÖt b»ng c¸ch t b¶n ho¸ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d. Nã lµ kÕt
qu¶ trùc tiÕp cña tÝch luü t b¶n.
+ TËp trung t b¶n lµ sù t¨ng thªm quy m« t b¶n c¸ biÖt b»ng c¸ch kÕt hîp nhiÒu t b¶n nhá thµnh mét t b¶n lín
h¬n.
TËp trung t b¶n thêng diÔn ra b»ng hai ph¬ng ph¸p lµ cìng bøc vµ tù nguyÖn:
TÝch tô t b¶n lµm t¨ng thªm quy m« t b¶n x· héi, nã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a giai cÊp c«ng nh©n
vµ giai cÊp t s¶n. Cßn tËp trung t b¶n chØ ph©n phèi l¹i vµ tæ chøc l¹i t b¶n x· héi, nã ph¶n ¸nh quan hÖ trùc
tiÕp gi÷a c¸c nhµ t b¶n.
TÝch tô t b¶n vµ tËp trung t b¶n cã quan hÖ víi nhau vµ t¸c ®éng thóc ®Èy nhau. NÕu g¹t bá tÝnh chÊt t b¶n
th× tÝch tô vµ tËp trung t b¶n lµ h×nh thøc lµm t¨ng thu nhËp quèc d©n vµ sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶ c¸c
nguån vèn cña x· héi.

C©u 26: ThÕ nµo lµ tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn t b¶n ? Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn tèc ®é chu
chuyÓn t b¶n ? ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò trªn ?
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

- TuÇn hoµn cña t b¶n: Mäi t b¶n s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh vËn ®éng ®Òu qua 3 giai ®o¹n, tån t¹i díi 3 h×nh
thøc vµ thùc hiÖn 3 chøc n¨ng råi quay vÒ h×nh thøc xuÊt ph¸t cña nã gäi lµ tuÇn hoµn t b¶n
- Chu chuyÓn cña t b¶n. Sù tuÇn hoµn cña t b¶n s¶n xuÊt, nÕu xÐt nã lµ qu¸ tr×nh ®Þnh kú ®æi míi, diÔn ra
liªn tôc, lÆp ®i l¨p l¹i gäi lµ chu chuyÓn cña t b¶n. Chu chuyÓn cña t b¶n nãi lªn tèc ®é vËn ®éng cña t b¶n
nhanh hay chËm.
- C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn tèc ®é chu chuyÓn cña t b¶n. Thêi gian chu chuyÓn t b¶n lµ kho¶ng thêi gian tõ
khi t b¶n øng ra díi mét h×nh thøc nhÊt ®Þnh ®Õn khi nã trë vÒ h×nh thøc ®ã nhng cã thªm gi¸ trÞ. Nh vËy,
®Ó chu chuyÓn mét vßng, t b¶n ph¶i tr¶i qua hai giai ®o¹n lu th«ng vµ mét giai ®o¹n s¶n xuÊt. Muèn t¨ng tèc
®é chu chuyÓn t b¶n, ph¶i gi¶m thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian lu th«ng. Muèn gi¶m thêi gian lu th«ng ph¶i cã
ph¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i tèt, ®Çy ®ñ vµ thuËn tiÖn, ®ång thêi c¸c s¶n phÈm lµm ra ph¶i cã chÊt lîng cao,
gi¸ thµnh h¹, hîp thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng. Muèn gi¶m thêi gian s¶n xuÊt ph¶i t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m thêi
gian gi¸n ®o¹n b»ng c¸ch øng dông khoa häc kü thuËt.
- Nghiªn cøu tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t b¶n cã ý nghÜa thùc tiÔn quan träng trong s¶n xuÊt kinh doanh.
T¨ng tèc ®é chu chuyÓn lµm t¨ng khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d vµ tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m.

C©u 27: ThÕ nµo lµ lîi nhuËn, tû suÊt lîi nhuËn. Ph©n tÝch sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n
vµ ý nghÜa cña nã ?

a- Lîi nhuËn
Hao phÝ lao ®éng thùc tÕ cña x· héi lµ c + v + m. NÕu gäi G lµ gi¸ trÞ hµng ho¸ th× G = c + v + m.
Chi phÝ s¶n xuÊt T b¶n chñ nghÜa lµ c + v. NÕu ký hiÖu chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa lµ K th× K = c +
v  G = K + m. Khi c+v chuyÓn thµnh K th× sè tiÒn nhµ T b¶n thu ®îc tréi h¬n so víi chi phÝ s¶n xuÊt T b¶n
chñ nghÜa. Sè tiÒn tréi h¬n ®ã ®îc quan niÖm lµ do toµn bé T b¶n øng tríc (K) t¹o ra vµ gäi lµ lîi nhuËn, ký
hiÖu lµ P. Ta cã G = K + P
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

Thùc ra lîi nhuËn lµ h×nh thøc biÕn tíng cña gi¸ trÞ thÆng d, lµ h×nh thøc biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña gi¸ trÞ
thÆng d.
Nh×n bÒ ngoµi th× P = m, c¸i kh¸c nhau ë chç khi nãi (m) lµ bao hµm so s¸nh nã víi (v), cßn nãi (P) l¹i bao hµm
so s¸nh víi (c+v). P vµ m thêng kh«ng b»ng nhau. P cã thÓ lín h¬n hoÆc bÐ h¬n m phô thuéc vµo quan hÖ cung
- cÇu vÒ hµng ho¸ trªn thÞ trêng quyÕt ®Þnh.
b- Tû suÊt lîi nhuËn
Tû suÊt lîi nhuËn tû lÖ phÇn tr¨m gi¸ trÞ thÆng d vµ toµn bé t b¶n øng tríc, ký hiÖu lµ P'
m
P' = ---------- x 100%
c+v
- Tû suÊt lîi nhuËn (P') kh¸c víi tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d (m')
+ NÕu xÐt vÒ lîng P' lu«n nhá h¬n m'
+ NÕu xÐt vÒ chÊt P' nãi lªn cho nhµ t b¶n biÕt kinh doanh vµ ngµnh nµo cã lîi h¬n, cßn m' nãi lªn tr×nh ®é
bãc lét cña t b¶n víi c«ng nh©n lµm thuª.
c- Sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ ý nghÜa cña nã
Trong nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, cã hai h×nh thøc c¹nh tranh chñ yÕu lµ c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ
c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh.
C¹nh tranh trong néi bé ngµnh lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp cïng s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ nh»m thu ®îc
lîi nhuËn siªu ng¹ch. C¹nh tranh trong néi bé ngµnh buéc c¸c xÝ nghiÖp ph¶i t×m c¸ch gi¶m gi¸ trÞ c¸ biÖt cña
hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi ®Ó giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh. KÕt qu¶ lµ lµm cho ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt
trung b×nh trong mét ngµnh thay ®æi, gi¸ trÞ x· héi cña hµng ho¸ gi¶m xuèng.
C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ t b¶n ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau nh»m t×m n¬i ®Çu
t cã lîi h¬n. ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau, cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau, do ®ã tû suÊt lîi nhuËn còng kh¸c
nhau. C¸c nhµ t b¶n chän ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn cao ®Ó ®Çu t. VÝ dô: Ngµnh A cã P' = 20%, ngµnh B cã
P' = 30%, ngµnh C cã P' = 10%. Mét sè nhµ t b¶n ë ngµnh C sÏ chuyÓn sang kinh doanh ngµnh B lµm cho cung
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

hµng ho¸ nµy t¨ng lªn dÉn tíi P' dÇn dÇn gi¶m xuèng tõ 30% xuèng 20%, ngµnh C do gi¶m ngêi s¶n xuÊt nªn
cung Ýt ®i lµm cho P tõ 10% dÇn dÇn lªn ®Õn 20%. KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n (tû
suÊt lîi nhuËn ë c¸c ngµnh kh¸c nhau ®Òu b»ng nhau). Cßn lîi nhuËn mµ c¸c xÝ nghiÖp thu ®îc th× b»ng tû
suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n (ký hiÖu lµ P') nh©n víi t b¶n øng tríc (K) = K x P'
Lîi nhuËn b×nh qu©n (ký hiÖu lµ P') lµ cã cïng t b¶n b»ng nhau ®Çu t cho c¸c ngµnh kh¸c nhau vÉn thu ®îc sè
lîi nhuËn b»ng nhau.
Nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy cã ý nghÜa quan träng lµ Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch, luËt ph¸p khuyÕn khÝch c¹nh
tranh lµnh m¹nh sÏ cã t¸c dông c¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn qu¶n lý s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao, chÊt
lîng hµng ho¸ tèt h¬n, gi¸ c¶ gi¶m.

C©u 28: Ph©n tÝch nguån gèc cña lîi nhuËn th¬ng nghiÖp, lîi tøc Ng©n hµng vµ lîi nhuËn Ng©n hµng ?
a- Nguån gèc cña lîi nhuËn th¬ng nghiÖp

Nh×n bÒ ngoµi th× h×nh nh lîi nhuËn th¬ng nghiÖp thuÇn tuý do lu th«ng sinh ra. VÝ dô: Mét th¬ng nh©n
mua hµng ho¸ gi¸ 100 ®«la, b¸n ra theo 110 ®«la, nh thÕ hä ®· thu ®îc 10 ®«la lîi nhuËn. Thùc tÕ th× 10 ®«la
lîi nhuËn ®ã kh«ng ph¶i do lu th«ng sinh ra, v× trong qu¸ tr×nh lu th«ng, hµng ho¸ chØ thay ®æi h×nh thøc gi¸
trÞ (tøc chuyÓn tõ h×nh thøc hµng ho¸ sang h×nh thøc tiÒn tÖ) chø kh«ng t¹o ra mét chót gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ
thÆng d nµo.
ThËt ra, lîi nhuËn th¬ng nghiÖp ®îc s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. Trong Chñ nghÜa t b¶n, nã lµ mét
phÇn cña gi¸ trÞ thÆng d do c«ng nh©n c«ng nghiÖp s¸ng t¹o ra. Nhµ t b¶n c«ng nghiÖp ph¶i nhîng mét phÇn
gi¸ trÞ thÆng d cho nhµ t b¶n th¬ng nghiÖp, v× nhµ t b¶n th¬ng nghiÖp b¸n hµng cho nhµ t b¶n c«ng nghiÖp.
PhÇn gi¸ trÞ thÆng d ®em nhêng Êy lµ lîi nhuËn th¬ng nghiÖp.
ViÖc ph©n phèi lîi nhuËn gi÷a t b¶n c«ng nghiÖp vµ t b¶n th¬ng nghiÖp diÔn ra theo quy luËt tû suÊt lîi
nhuËn b×nh qu©n th«ng qua c¹nh tranh.
b- Lîi tøc Ng©n hµng vµ lîi nhuËn Ng©n hµng
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

Lîi nhuËn Ng©n hµng lµ thu nhËp cña nhµ t b¶n Ng©n hµng khi kinh doanh nghiÖp vô Ng©n hµng. Trong
CNTB, lîi nhuËn Ng©n hµng lµ h×nh th¸i biÕn tíng riªng biÖt cña gi¸ trÞ thÆng d.
NghiÖp vô chÝnh cña Ng©n hµng lµ thu nhËn tiÒn göi vµ cho vay tiÒn. Lîi tøc cho vay cña Ng©n hµng cao
h¬n lîi tøc tiÒn göi, con sè chªnh lÖch Êy lµ nguån gèc cña lîi nhuËn Ng©n hµng. Tuy vËy, kh«ng ph¶i toµn bé
con sè chªnh lÖch Êy ®Òu lµ lîi nhuËn Ng©n hµng, mµ lîi nhuËn Ng©n hµng chØ lµ con sè cßn l¹i sau khi ®·
trõ mét phÇn ®Ó bï vµo chi phÝ nghiÖp vô Ng©n hµng (l¬ng nh©n viªn, sæ s¸ch, khÊu hao tµi s¶n kh¸c...)
Ng©n hµng cho c¸c nhµ trùc tiÕp kinh doanh vay. Nhµ t b¶n lÊy sè tiÒn Êy ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d (t
b¶n c«ng nghiÖp) hoÆc thùc hiÖn gi¸ trÞ thÆng d (t b¶n th¬ng nghiÖp), sau ®ã ®em mét phÇn gi¸ trÞ thÆng
d thu ®îc lµm thµnh lîi tøc tr¶ cho Ng©n hµng. Do ®ã, lîi nhuËn Ng©n hµng còng lµ gi¸ trÞ thÆng d.
Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh trong x· héi t b¶n còng lµ cho lîi nhuËn Ng©n hµng b»ng lîi nhuËn b×nh qu©n,
nÕu kh«ng chñ Ng©n hµng sÏ chuyÓn vèn sang kinh doanh ngµnh kh¸c.

C©u 29: Tr×nh bµy nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ sù h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ thÞ trêng chøng
kho¸n ?

a- C«ng ty cæ phÇn: Muèn më réng s¶n xuÊt, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp lín ph¶i hîp nhÊt nhiÒu t b¶n c¸ nh©n
l¹i thµnh nh÷ng c«ng ty cæ phÇn.
C«ng ty cæ phÇn lµ nh÷ng xÝ nghiÖp mµ vèn cña nã lµ do nh÷ng ngêi tham gia gäi lµ cæ ®«ng ®ãng gãp
vµo.
+ Cæ ®«ng lµ ngêi mua cæ phiÕu, c¨n cø vµo sè tiÒn ghi trªn cæ phiÕu, cæ ®«ng sÏ ®îc lÜnh mét phÇn thu
nhËp cña xÝ nghiÖp gäi lµ lîi tøc cæ phÇn. Lîi tøc cæ phÇn kh«ng cè ®Þnh mµ phô thuéc vµo t×nh h×nh kinh
doanh cña c«ng ty.
+ Cæ phiÕu ®îc mua b¸n trªn thÞ trêng gäi lµ thÞ gi¸ cæ phiÕu. ThÞ gi¸ cæ phiÕu kh«ng ph¶i lµ sè tiÒn ghi trªn
mÆt phiÕu, mµ lµ mét sè tiÒn nÕu ®em göi Ng©n hµng sÏ thu ®îc sè lîi tøc b»ng lîi tøc cæ phÇn.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

VÝ dô: Mét cæ phiÕu lµ 100 ®«la, mçi n¨m thu ®îc 12 ®«la lîi tøc cæ phÇn vµ lîi tøc göi Ng©n hµng lµ 3%
th× thÞ gi¸ cæ phiÕu lµ 12/3 x 100 = 400 ®«la.
+ Cæ ®«ng cã quyÒn tham gia ®¹i héi cæ ®«ng ®Ó bÇu Ban Qu¶n trÞ c«ng ty vµ th«ng qua c¸c nghÞ quyÕt
cña c«ng ty. ChØ cÇn n¾m ®îc mét sè lîng cæ phiÕu ®¸ng kÓ lµ cã thÓ thao tóng, khèng chÕ c¶ c«ng ty.
+ C«ng ty cæ phÇn ngoµi ph¸t hµnh cæ phiÕu cßn ph¸t hµnh tr¸i kho¸n. Ngêi mua tr¸i kho¸n ®îc nhËn lîi tøc cè
®Þnh nhng kh«ng ®îc dù ®¹i héi cæ ®«ng.
b- ThÞ trêng chøng kho¸n
ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i giao dÞch, mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n nh cæ phiÕu, tr¸i kho¸n, c«ng tr¸i, kú
phiÕu...
- ThÞ trêng chøng kho¸n lµ lo¹i thÞ trêng rÊt nh¹y víi c¸c biÕn ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù. Gi¸ c¶ chøng
kho¸n cao biÓu hiÖn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ngîc l¹i biÓu hiÖn nÒn kinh tÕ khñng ho¶ng.
Liªn hÖ vËn dông vµo nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
C«ng ty cæ phÇn vµ thÞ trêng chøng kho¸n cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Nã kh«ng
ph¶i lµ s¶n phÈm riªng cña Chñ nghÜa T b¶n. Víi níc ta, viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ®Ó sö dông mét c¸ch phï
hîp lµ cÇn thiÕt. Nã cã t¸c dông lµ ®ßn bÈy m¹nh mÏ ®Ó tËp trung c¸c nguån vèn cha sö dông n»m r¶i r¸c trong
nh©n d©n, tËp thÓ, kiÒu bµo ë níc ngoµi. Nã t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn quyÒn tù chñ kinh doanh, g¾n liÒn vµ
kÕt hîp c¸c lo¹i lîi Ých kinh tÕ, lµ h×nh thøc x· héi ho¸ s¶n xuÊt, kÕt hîp chÕ ®é c«ng h÷u víi c¸c h×nh thøc së
h÷u kh¸c.

C©u 30: Ph©n tÝch b¶n chÊt ®Þa t« vµ c¸c h×nh thøc ®Þa t« ?

a- B¶n chÊt ®Þa t«

- Chñ nghÜa T b¶n tuy thñ tiªu lèi kinh doanh phong kiÕn nhng vÉn kh«ng d¸m thñ tiªu chÕ ®é t h÷u vÒ ruéng
®Êt. PhÇn lín ruéng ®Êt lµ thuéc quyÒn së h÷u cña ®¹i ®Þa chñ. Do ®ã trong n«ng nghiÖp TBCN cã 3 giai
cÊp: giai cÊp ®Þa chñ, giai cÊp t s¶n kinh doanh n«ng nghiÖp vµ giai cÊp c«ng nh©n n«ng nghiÖp.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

- Nhµ t b¶n kinh doanh n«ng nghiÖp ph¶i thuª ruéng ®Êt vµ thuª c«ng nh©n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt. Do ®ã t
b¶n ph¶i trÝch ra mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d do c«ng nh©n t¹o ra ®Ó tr¶ cho ®Þa chñ díi h×nh thøc ®Þa t«.
- §Þa t« TBCN lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i phÇn lîi nhuËn b×nh qu©n cña nhµ t b¶n kinh
doanh ruéng ®Êt. §Þa t« = m - P
b- C¸c h×nh thøc ®Þa t«
- §Þa t« chªnh lÖch lµ phÇn phô thªm ngoµi lîi nhuËn b×nh qu©n thu nhËp trªn ruéng ®Êt cã ®iÒu kiÖn s¶n
xuÊt thuËn lîi h¬n (®é mÉu mì vµ vÞ trÝ ®Þa lý). Nã lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ s¶n xuÊt chung quyÕt ®Þnh
bëi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt c¸ biÖt trªn ruéng ®Êt lo¹i tèt vµ trung b×nh.
M¸c chia ®Þa t« chªnh lÖch thµnh hai lo¹i lµ ®Þa t« chªnh lÖch I vµ ®Þa t« chªnh lÖch II.
+ §Þa t« chªnh lÖch I g¾n liÒn víi ®é mÇu mì tù nhiªn vµ vÞ trÝ thuËn lîi
+ §Þa t« chªnh lÖch II g¾n liÒn víi th©m canh, lµ kÕt qu¶ cña t b¶n ®Çu t thªm trªn cïng mét ®¬n vÞ diÖn
tÝch.
- §Þa t« tuyÖt ®èi. Ngêi chñ ruéng ®Êt (dï ®Êt xÊu tèt, xa gÇn) khi ®· cho thuª ®Òu nhËn ®îc ®Þa t«. Sè
®Þa t« nhÊt thiÕt ph¶i nhËn ®îc Êy gäi lµ ®Þa t« tuyÖt ®èi.
C¬ së cña ®Þa t« tuyÖt ®èi lµ do cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n trong n«ng nghiÖp thÊp h¬n trong c«ng nghiÖp.
Cßn nguyªn nh©n tån t¹i ®Þa t« tuyÖt ®èi lµ do chÕ ®é ®éc quyÒn ruéng ®Êt ®· ng¨n c¶n n«ng nghiÖp tham
gia c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh ®Ó thµnh lîi nhuËn b×nh qu©n.
- §Þa t« ®éc quyÒn: §Þa t« ®éc quyÒn cã thÓ tån t¹i trong n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp khai th¸c vµ c¸c khu ®Êt
trong thµnh phè.
+ Trong n«ng nghiÖp, ®Þa t« ®éc quyÒn cã ë c¸c khu ®Êt cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt cho phÐp s¶n xuÊt c¸c c©y
trång quý, hiÕm (do ®ã b¸n ®îc gi¸ c¶ cao)
+ Trong c«ng nghiÖp khai th¸c, ®Þa t« ®éc quyÒn cã ë c¸c vïng khai th¸c c¸c kim lo¹i hay kho¸ng chÊt quý
hiÕm, hoÆc nh÷ng kho¸ng s¶n mµ kh¶ n¨ng khai th¸c cßn thÊp so víi nhu cÇu.
+ Trong c¸c thµnh phè ®Þa t« ®éc quyÒn thu ®îc á c¸c khu ®Êt cã vÞ trÝ thuËn lîi cho phÐp x©y dùng c¸c
trung t©m c«ng nghiÖp, th¬ng m¹i, dÞch vô nhµ cho thuª cã kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn nhiÒu.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

Lý luËn ®Þa t« TBCN cña M¸c kh«ng chØ v¹ch râ quan hÖ s¶n xuÊt TBCN trong n«ng nghiÖp mµ cßn lµ c¬
së lý luËn ®Ó Nhµ níc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch thuÕ víi n«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan mét c¸ch
hîp lý, kÝch thÝch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ (Nhµ níc ta hiÖn nay kh«ng
®¸nh thuÕ vµo ®Þa t« chªnh lÖch II ®Ó khuyÕn khÝch n«ng d©n yªn t©m ®Çu t th©m canh t¨ng n¨ng suÊt).
C©u 31: Ph©n tÝch nguyªn nh©n h×nh thµnh, c¸c h×nh thøc cña ®éc quyÒn, b¶n chÊt kinh tÕ cña chñ
nghÜa t b¶n ®éc quyÒn ?

a- Nguyªn nh©n h×nh thµnh chñ nghÜa T b¶n ®éc quyÒn

CNTB ph¸t triÓn qua hai giai ®o¹n lµ CNTB tù do c¹nh tranh vµ CNTB ®éc quyÒn hay chñ nghÜa ®Õ quèc.
CNTB ®éc quyÒn xuÊt hiÖn vµo cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX lµ do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu:
- Sù t¸c ®éng cña c¹nh tranh, muèn th¾ng nhµ t b¶n ph¶i tÝch tô, tËp trung s¶n xuÊt.
- Sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt (ph¬ng ph¸p luyÖn kim míi, ®éng c¬ ®èt trong, ph¬ng tiÖn vËn t¶i
míi...). §Ó ¸p dông nh÷ng thµnh tùu ®ã vµo s¶n xuÊt cÇn cã nguån vèn lín. §iÒu nµy yªu cÇu ph¶i tÝch tô t b¶n
vµ tËp trung s¶n xuÊt.
- Do cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ cña thÕ giíi t b¶n, ®Æc biÖt lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ n¨m 1873 cµng ®Èy
m¹nh tÝch tô t b¶n vµ tËp trung s¶n xuÊt.
TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt ®Õn møc ®é nµo ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn ®éc quyÒn, v× sè Ýt c¸c xÝ nghiÖp lín
dÔ tho¶ hiÖp víi nhau h¬n lµ nhiÒu xÝ nghiÖp nhá. MÆt kh¸c, c¹nh tranh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp lín sÏ gay g¾t
h¬n, ®Î ra khuynh híng tho¶ hiÖp ®Ó n¾m ®éc quyÒn.
- §éc quyÒn lµ sù liªn minh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp lín n¾m trong tay phÇn lín nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt lín hoÆc tiªu
thô mét hoÆc mét sè lín lo¹i hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ c¹nh tranh, ®Þnh gi¸ c¶ ®éc quyÒn vµ thu ®îc lîi
nhuËn ®éc quyÒn cao.
b- C¸c h×nh thøc cña ®éc quyÒn
- C¸c - ten lµ lo¹i liªn minh ®éc quyÒn vÒ gi¸ c¶, thÞ trêng, c¸c thµnh viªn trong ®éc quyÒn nµy vÉn ®éc lËp
c¶ trong s¶n xuÊt lÉn trong lu th«ng.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

- Xanh - ®i - en lµ lo¹i tæ chøc ®éc quyÒn mµ c¸c thµnh viªn ®éc lËp vÒ mÆt s¶n xuÊt, ban qu¶n trÞ ®¶m
nhiÖm viÖc lu th«ng.
- Tê - rít lµ tæ chøc ®éc quyÒn mµ viÖc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm do mét Ban qu¶n trÞ ®¶m
nhiÖm. C¸c nhµ T b¶n trë thµnh cæ ®«ng vµ hëng lîi nhuËn theo tû lÖ cæ phÇn ®· gãp.
- C«ng-xooc-xi-om lµ tæ chøc ®éc quyÒn cña nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp, nhiÒu h·ng bu«n, Ng©n hµng, c«ng
ty b¶o hiÓm... trªn c¬ së phô thuéc vÒ tµi chÝnh vµo mét tËp ®oµn nhµ t b¶n nµo ®ã.
- C«ng-gê-l«-mª-rat lµ tæ chøc ®éc quyÒn khæng lå ®Æt díi sù kiÓm so¸t vÒ tµi chÝnh vµ qu¶n lý chung cña
mét nhãm t b¶n ®éc quyÒn lín nhÊt. Quy m« vµ ph¹m vi cña nã vît ra khái biªn giíi quèc gia.
c- B¶n chÊt kinh tÕ cña CNTB ®éc quyÒn
§éc quyÒn ra ®êi tõ tù do c¹nh tranh, nã lo¹i bá sù thèng trÞ cña tù do c¹nh tranh nhng kh«ng thñ tiªu ®îc c¹nh
tranh mµ c¹nh tranh cµng trë nªn gay g¾t. C¹nh tranh dÉn ®Õn ®éc quyÒn, ®éc quyÒn còng ®Ó c¹nh tranh tèt
h¬n. B¶n chÊt kinh tÕ cña CNTB ®éc quyÒn vÉn dùa trªn c¬ së chiÕm h÷u t nh©n TBCN vÒ t liÖu s¶n xuÊt.
§éc quyÒn chiÕm gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ, thÓ hiÖn ë sù ®éc chiÕm c¸c nguån nguyªn liÖu, ph-
¬ng tiÖn vËn t¶i, thÞ trêng vèn, nh©n c«ng, quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n vÉn lµ quy luËt gi¸ trÞ thÆng d, song biÓu
hiÖn ra bªn ngoµi lµ quy luËt lîi nhuËn ®éc quyÒn cao.

C©u 32: Ph©n tÝch nguyªn nh©n h×nh thµnh CNTB ®éc quyÒn Nhµ níc vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
trong CNTB hiÖn ®¹i

a- Nguyªn nh©n h×nh thµnh CNTB ®éc quyÒn Nhµ níc

C¬ së nÒn t¶ng cña sù chuyÓn tõ CNTB ®éc quyÒn sang CNTB ®éc quyÒn Nhµ níc lµ m©u thuÉn s©u s¾c
gi÷a tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt vµ sù chiÕm h÷u t nh©n TBCN vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Sù x· héi ho¸ cao ®ã
cña lùc lîng s¶n xuÊt ®ßi hái cã sù ®iÒu tiÕt x· héi ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tõ mét trung t©m (®ã lµ Nhµ n-
íc), nÕu kh«ng nÒn kinh tÕ sÏ bÞ khñng ho¶ng d÷ déi.
http://www.facebook.com/DethiNEU SV bất động sản & Kinh tế tài nguyên ĐHKTQD HN

Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i nh ho¸ dÇu, hµng kh«ng, nguyªn tö, tªn löa, vò
trô... ®Ó øng dông nh÷ng thµnh tùu ®ã vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng th× kh«ng mét c«ng ty ®éc quyÒn khæng lå
nµo ®ñ vèn ®Ó lµm, chØ cã Nhµ níc míi cã ®ñ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt.
- Do cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña nh©n d©n thÕ giíi v× ®éc lËp d©n téc, tiÕn bé x· héi, ®Æc biÖt c«ng
cuéc x©y dùng chñ nghÜa X· héi ë c¸c níc X· héi chñ nghÜa buéc CNTB ph¶i ®èi phã. Do ®ã, t b¶n ®éc quyÒn
ph¶i n¾m lÊy bé m¸y nhµ níc ®Ó ®èi phã víi c¸c cuéc ®Êu tranh trªn.
VËy Chñ nghÜa T b¶n ®éc quyÒn nhµ níc lµ sù kÕt hîp søc m¹nh cña T b¶n ®éc quyÒn víi søc m¹nh cña nhµ
níc vµo mét bé m¸y duy nhÊt, nh»m sö dông bé m¸y nhµ níc nh mét trung t©m cña toµn bé ®êi sèng kinh tÕ,
®iÒu tiÕt cã môc ®Ých c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, b¶o ®¶m lîi nhuËn ®éc quyÒn cao cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn
vµ b¶o vÖ, ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt T b¶n chñ nghÜa.
b- Vai trß kinh tÕ cña nhµ níc trong CNTB hiÖn ®¹i
C¬ chÕ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ trong CNTB tù do c¹nh tranh vµ CNTB ®éc quyÒn lµ c¬ chÕ thÞ trêng.
Trong CNTB ®éc quyÒn nhµ níc, c¬ chÕ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ lµ kÕt hîp gi÷a c¬ chÕ thÞ trêng vµ sù t¸c
®éng tËp trung cña Nhµ níc, t¹o ra mét hÖ thèng thèng nhÊt cña sù ®iÒu tiÕt ®éc quyÒn nhµ níc.
Nhµ níc gi÷a vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« b»ng c¸c c«ng cô cã hiÖu qu¶ nh hÖ thèng tµi chÝnh nhµ níc, ®iÒu tiÕt
hÖ thèng tiÒn tÖ, tÝn dông, c¸c chÝnh s¸ch c¬ cÊu vµ ch¬ng tr×nh ho¸ kinh tÕ.
- Nhµ níc ®iÒu tiÕt c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®Þnh híng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ tõng thêi kú.
TÝnh tù ph¸t cña thÞ trêng bÞ giíi h¹n bëi sù t¸c ®éng cña c¸c c¬ quan Nhµ níc, lµm cho nÒn kinh tÕ cã tÝnh
chÊt tæ chøc h¬n, c©n ®èi h¬n nªn ®· chèng ®îc c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ d÷ déi, lµm kinh tÕ ph¸t triÓn
nhanh h¬n tríc.