6/28/2018

Metal Kaynağı

IMAL USULLERİ Metal Kaynağı

Ergitme Kaynağı Basınç Kaynağı

KAYNAK - 2

Ergitme Kaynağı Ergitme Kaynağı

 Kaynaklanacak malzemenin kaynak bölgesinin ısı tesiri ile  Gaz Ergitme Kaynağı (Oksi-asetilen ...)
ergitilerek ve ilave metal kullanarak veya kullanmadan yapılan  Direnç Ergitme Kaynağı
işlemdir.  Döküm Ergitme Kaynağı
 Ergitme için gerekli ısının temin şekline, cinsine ve  Elektron Bombardımanı ile Ergitme Kaynağı
korunmasına bağlı olarak sınıflandırılır.
 Lazer Işını ile Ergitme
 Ark Ergitme Kaynağı

Gaz Ergitme Kaynağı

 Gaz Ergitme Kaynağı oksijen ve gaz yakıtın yanması sonucu
oluşan alevin ısı kaynağı olarak kullanıldığı bir kaynak
Gaz Ergitme Kaynağı prosesidir.
 Gaz ergitme kaynağında parçalar eritilerek basınca gerek
gerek duyulmadan birleştirme sağlanır.
 Bu boşluklar çubuk şeklinde ilave metal tarafından doldurulur.
 Kaynak yüzeylerini temizlemek ve oksidasyondan korumak
amacıyla FLUKS olarak adlandırılan katkı maddeleri kullanılır.
 Katkı maddeleri toz halinde uygulanabilecekleri gibi kaynak
çubuğuna kaplanabilirler.
 Düşük yatırım oranı ve çoğunlukla taşınabilirlik gibi
avantajlarından dolayı bazı uygulamalarda kullanılmaktadır.

1
 6/28/2018

Gaz Ergitme Kaynağı Oksi-Asetilen Kaynağı

 Kaynak parçasının önemli bir kısmı ısıtıldığından distorsiyon (iç
gerilmelerden dolayı bükülme ve boyutsal değişim) oluşabilir.
 Oksi-yanıcı gaz, ayrıca metal levhaları ve diğer parçaları
kesmek ve ayırmak için alevle kesme işleminde de kullanılır.
 Günümüzde fabrika ve atölyelerde diğer kaynak metotları
tarafından ikame edilen gaz ergitme kaynağı, düşük yatırım
oranı ve çoğunlukla taşınabilirlik gibi avantajlarından dolayı bazı
uygulamalarda hala popülerdir.
 Üretim hatlarında gaz ergitme kaynağı, ark kaynağı tarafından
ikame edilmiştir.
 En önemli Gaz Ergitme Kaynak yöntemi Oksi-asetilen
kaynağıdır.
 Asetilen ve oksijenin yanmasıyla elde edilen yüksek
sıcaklıkta bir alevle yapılan eritme kaynağı
 Alev bir üfleç ile yönlendirilir
 Bazen ilave metal kullanılır
 Bileşimi esas metale benzemelidir
 İlave çubuk, yüzeyleri temizlemek ve oksitlenmeyi
önlemek için çoğunlukla dekapanla kaplıdır
 Parçalar basınç gerek duyulmadan birleştirilebilir.
 Birleştirilecek parçalar arasında genelde bir boşluk
mevcuttur.

Oksi-Asetilen Kaynağı
 Uygun tekniğin kullanılması ve gerekli dikkatin sarfedilmesi
halinde kaliteli birleştirmeler gerçekleştirilebilir.
 İşlem sıcaklığı kolaylıkla kontrol edilebilir.
 Üretim hatlarında gaz ergitme kaynağı, ark kaynağı tarafından
ikame edilmiştir.
 Ancak servis elemanlarının tamir ve bakımlarında ve az
sayıdaki özel ürünlerin imalinde en çok kullanılan metotdur.

Oksi-Asetilen Kaynak Üfleci

2
 6/28/2018

ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER

GAZLAR VE GAZ TÜPLERİNDE DİKKAT EDİLECEK
NOKTALAR
1- REGÜLATÖR (ISO EN 2503 e uygun olmalıdır)
2- ALEV GERİ TEPME EMNİYET VENTİLİ
3- HORTUM (TS 2411 EN 559 a uygun, yanmaz,
kauçuk olmalı)
(Asetilen =Kırmızı, Oksijen = Mavi, Propan = Turuncu,
Asal Gaz = Siyah)

ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER

ALEV GERİ TEPME EMNİYET VENTİLİ
ALEV GERİ TEPME EMNİYET VENTİLİ
Oksi-yakıt proseslerinde, gazın kesme ve kaynak
Başlıca iki önemli görevi vardır : ekipmanından geri tepmesi sonucu ortaya
1. Alevi durdurmak,
çıkabilecek
2. Gazın ters akışını engellemek ( Check Valf )
Kullanım yerine göre üç farklı tiptedir : yanmayı ( alev geri tepmesi hadisesini ) önlemek için
1. Regülatör Arkası Alev Geri Tepme Emniyet Valfleri geliştirilmiş ekipmanlardır.
2. Hortum Arası Alev Geri Tepme Emniyet Valfleri
3. Şaloma Arkası Alev Geri tepme Emniyet Valfleri

Oksi-Asetilen Kaynağında Güvenlik Konuları

 Karışım halindeyken asetilen ve oksijen yüksek derecede

yanıcıdır
 C2H2 renksiz ve kokusuzdur
 Bu nedenle karakteristik bir sarımsak kokusu katılır

3
 6/28/2018

Asetilen (C2H2)
C2H2+O2 karışımı  Oksi asetilen grubu içinde, diğerlerine oranla en yüksek
sıcaklıkları oluşturma kapasitesi nedeniyle en yaygın yanıcı
İLERLEME YÖNÜ
gaz. Sıcaklık 3480C’ye kadar çıkabilmektedir.
 Asetilen ve oksijenin iki kademeli kimyasal reaksiyonu:
Kaynak üflecinin ucu (bek)
İlave çubuk  Birinci kademe reaksiyonu (iç alev konisi):
Alev C2H2 + O2 --> 2CO + H2 + Isı
Katılaşmış kaynak
Esas metal metali  İkinci kademe reaksiyonu (dış zarf):
Erimiş kaynak metali 2CO + H2 + 1.5O2 --> 2CO2 + H2O + Isı

Tipik bir oksi-asetilen kaynak işlemi

 Maksimum sıcaklığa, iç koninin ucunda ulaşılır

 Dış zarf parça yüzeyine yayılır ve kaynak bölgesini, çevreleyen
atmosferden korumak üzere örter

Metalin ön ısınmasını sağlar

ve redükleyici metalin
Dış zarf, 1260°C oksitlenmesini önlemek için
örtü görevi görür.

Asetilen tüyü, 2090°C

İç koni, 3480°C

Ulaşılan sıcaklıkları gösteren, bir oksi-asetilen üflecinden nötr alev

Alevin Kimyasal Karakteri

 Oksi-asetilen alevinde oksijen – asetilen karışım oranlarını değiştirerek üç

tür kimyasal karakter elde edilebilir
 Oksitleyici (oksijeni fazla-dekarbürize ) alev
 İç koni nötr aleve göre daha kısadır
ve alev açık mavidir.
 Bakır ve alaşımlarına ve çelik’e

 Nötr (normal) alev

 Redükleyici (asetileni fazla-karbürize) alev

 Monel (Nikel-bakır alaşımı),
düşük karbonlu çelikler ve bazı
alaşımlı çeliklerde uygulanır.

4
6/28/2018

5
 6/28/2018

Gaz Basınç Kaynağı

Gaz türüne göre uygulama şekliyle ayrılan bir Gaz Basınç Kaynağı yöntemi

Karışımı
Üfleç geri çekilir

Üfleç Yüzeylerin alevle

ısıtılması

Çene

Yığma Yığma
kuvveti kuvveti

(a) (b)

Gaz basınç kaynağının bir uygulaması: (a) iki parçanın ısıtılması; ve

(b) kaynağı oluşturmak üzere basıncın uygulanması

6
 6/28/2018

Ark Kaynağı (Arc Welding)

 Metallerin birleştirilmesinin, bir elektrot ile parça arasındaki
elektrik arkının ısısı ile oluşturulduğu bir eritme kaynak yöntemi
Ark Kaynağı  Arkın ürettiği elektrik enerjisi, herhangi bir metali eritmeye
yeterli sıcaklıklar oluşturur ~ 5500 °C
 Çoğu ark kaynak yöntemlerinde kaynaklı bağlantının hacmini
ve dayanımını arttırmak için dolgu (ilave) metal eklenir
 Bazı temel yöntemler, arkla kesmede de kullanılmaktadır

Elektrik Arkı Nedir?

Ark Kaynağının Esasları  Elektrik arkı = bir devredeki aralıktan geçen elektrik
akım deşarjıdır.
 Ark kızgın bir katotdan yayınan elektrodların yüksek bir
hızla anodu bombardıman etmesi sonucu oluşur.
 Bu bombardıman çarpma sonunda nötr moleküllerin
Elektrod İlave metal iyonize olmasına sebep olduğundan, aşırı sıcaklık
Ark Kaynaklı bağlantı
yükselimesi meydana gelir.
Koruyucu gaz Erimiş banyo
 Ortaya çokan toplam enerjinin %85i ısı ve %15i ışık
enerjisine dönüşmektedir.

Esas metal Penetrasyon

Birleştirilecek parçalar
(1)Ön görünüş (önce) (2) Enkesit (yandan) görünüş (3) Ön görünüş (sonra)

Ark kaynağının esasları; (1) kaynaktan önce; (2) kaynak sırasında

esas metal eritilir ve ilave metal erimiş banyoya katılır; ve (3) bitmiş
kaynaklı parça. Ark kaynağının pek çok türü vardır  Ark kaynağında arkı başlatmak için, elektrot parça ile
temas haline getirilir ve hemen ayrılarak kısa bir
10 mesafede tutulur

7
 6/28/2018

Ark Kaynağı Ark Kaynağındaki Akım Üreteçleri

 Elektrot ucunun yakınında bir erimiş metal banyosu oluşturulur
 Doğru akım (DC) veya Alternatif akım (AC)
 Elektrot bağlantı boyunca ilerlerken, erimiş metal kendi
 AC makinaları satın alma ve işletme bakımından daha
kanalında katılaşır
ucuzdur ancak genellikle demir esaslı metallerle
sınırlıdır
Elektrot pensi
 DC ekipman tüm metallerde kullanılabilir ve genel
Elektrot Elektrot kablosu
olarak ark kontrolü için daha avantajlıdır
İlave metal Kaynak
İLERLEME YÖNÜ (bazen) makinası

Katılaşmış
Ark
kaynak AC veya DC
banyosu akım üreteci
Parça

Erimiş kaynak
Parça kıskacı Parça kablosu
banyosu

Bir ark kaynak yönteminin temel konfigürasyonu ve elektrik devresi

Transformatör (AC) Redresör (DC) Jeneratör (DC)

8
 6/28/2018

Elle Ark Kaynağı ve Ark Süresi Ark Kaynak Elektrotlarının İki Temel Türü
 Elle kaynakta problemler:
 Kaynak bağlantı kalitesi  Eriyen – kaynak sırasında tüketilen
 Üretkenlik  Ark kaynağında ilave metalin menbaı
 Erimeyen – kaynak işlemi sırasında tüketilmeyen
 Ark Süresi = (Ark süresi)’nin (çalışma saati)’ne oranı
 Herhangi bir ilave metalin ayrıca eklenmesi gerekir
 Diğer adı “ark-on time”
 Tipik değerler:
 Elle kaynak ark süresi = % 20
 Makinayla kaynakta arttırılmış ark süresi ~ % 50

Eriyen Elektrotlar (Örtülü Elektrot)

 Eriyen elektrotların biçimi
 Kaynak çubukları, 22,5 mm’den 45
mm’ye kadar uzunlukta ve 9,5 mm
veya daha küçük çaplıdır ve
periyodik olarak değiştirilmeleri
gerekir
 Kaynak telleri, sık sık kesintilerden
kaçınmak üzere, uzun tel boylarına
sahip makaralardan sürekli olarak
beslenebilir
 Hem tel hem de çubuk formundaki
elektrot, ark içinde tüketilir ve ilave metal
olarak kaynağa eklenir

Eriyen Elektrodları Kullanan Erimeyen Elektrotlar

Ark Kaynak Yöntemleri
 Erimeye dirençli Tungsten’den yapılır
 Elektrik ark kaynağı  Kaynak sırasında yavaş yavaş tükenir (buharlaşma temel
 Gazaltı ark kaynağı mekanizmadır)
 Özlü telle ark kaynağı  Ayrıca tel şeklindeki bir ilave metalin, kaynak banyosuna
 Elektrogaz kaynağı sürekli olarak beslenmesi gerekir
 Tozaltı ark kaynağı

9
 6/28/2018

Arkın Korunması Dekapan

 Ark kaynağındaki yüksek sıcaklıklarda, metaller havadaki Kaynak sırasında oksitlerin ve diğer kirliliklerin oluşumunu
oksijen, azot ve hidrojene karşı kimyasal olarak reaktifdir engelleyen veya bunları çözerek uzaklaştıran bir madde
 Bağlantının mekanik özellikleri, bu tür reaksiyonlar  Kaynak için koruyucu atmosfer oluşturur
sonucu ciddi şekilde bozulabilir
 Arkı kararlı hale getirir
 İşlemi korumak için, tüm ark kaynak yöntemlerinde
arkın çevresindeki havadan korunması gerekir  Sıçramayı azaltır
 Argon, Helyum ve CO2 gibi koruyucu gazlar
 Dekapan

Değişik Dekapan Uygulama Yöntemleri Elektrik Ark Kaynağı

 Toz halindeki dekapanın kaynak işlemine beslenmesi
 Kaynak sırasında işlem bölgesini örtmek üzere eriyen
dekapan maddesiyle kaplanmış çubuk elektrodlar (örtülü
çubuk elektrodlar)
 Dekapanın öz halinde içine doldurulduğu ve elektrod
erirken açığa çıkan tüp şeklindeki elektrodlar (özlü
elektrodlar)
(Shielded Metal Arc Welding)
Dekapan ve koruma sağlayan kimyasallarla kaplı bir ilave
metal çubuktan oluşan bir eriyen elektrot kullanır
 Bazen “Örtülü elektrot kaynağı” olarak da adlandırılır
 Güç üreteci, bağlantı kabloları ve elektrot pensi birkaç bin
TL’ye elde edilebilir

Eriyen elektrot

İLERLEME YÖNÜ
Elektrot örtüsü

Elektrot Curuf
örtüsünden
koruyucu gaz
Katılaşmış
kaynak metali

Esas metal Erimiş kaynak metali

Elektrik ark kaynağı

10
 6/28/2018

Elektrik Ark Kaynağında Çubuk Elektrod

 İlave metalin bileşimi genellikle esas metale yakındır
 Örtü, bir silikat bağlayıcıyla bir arada tutulan, oksit,
karbonat ve diğer katkılarla karıştırılmış toz halindeki
selülozdan oluşur.
 Kaynak çubuğu, akım üretecine bağlı elektrot pensi
tarafından sıkıştırılır
Bir (insan) kaynakçı
tarafından uygulanan örtülü  Örtülü çubuk elektrotla kaynağın zayıflıkları:
çubuk elektrotla elektrik ark  Çubukların periyodik olarak değiştirilmesi gerekir
kaynağı  Yüksek akım seviyeleri, örtünün erken erimesine neden
olabilir

Eriyen Elektrotlar (Örtülü Elektrot)

 Örtülü elektrotlarda örtünün vazifeleri:
 Koruyucu bir atmosfer sağlamak
 Arkı kararlı bir hale getirmek
 Fluks görevi yaparak sıvı metalden empüriteleri
uzaklaştırmak
 Empüriteleri biraraya getirerek metalin oksidasyonunu
önlemek için koruyucu cüruf yapmak ve sıvı metalin
soğuma hızını yavaşlatmak.
 Alaşım elementi ilavesi yapmak
 Sıvı metalin dağılmasını önleyerek dikiş oluşumunu
sağlamak

TS 563- EN 499’a göre Örtülü Elektrotlar

Örtülü Çubuk
Elektrot Seçimi

11
 6/28/2018

Ark Boyu
•Elektrodlar arasındaki uzaklık (a) ARK BOYU olarak
adlandırılır.
•Ark boyu arttıkça, gerilim de artar.
•Elektrik ark kaynağında sabit kaynak hızlarında ergime miktarı
arkın gücüne (Ark gerilimi ve ark şiddetine) bağlıdır.
•Düzgün bir kaynak işlemi için, ark geriliminin sabit tutulması
gerekir ve dolayısıyla akım şiddeti de sabit kalır.

Kaynak Parametrelerinin
Etkileri

Eriyen Elektrotla Gazaltı Ark Kaynağı

Elektrik Ark Kaynağının Uygulamaları
 Çelikler, paslanmaz çelikler, dökme
demirler ve bazı belirli demirdışı
alaşımlarda kullanılır
 Alüminyum ve alaşımlarında, bakır
alaşımlarında ve titanyumda hiç veya
nadiren kullanılır.
(MIG/MAG Kaynağı)
(Gas Metal Arc Welding)
 Kaynak bölgesi atmosferden korunmak üzere bir gaz ile
örtülmekte ve kaynak gaz altında yapılmaktadır.
 Koruyucu gazlar, örtülü ark kaynağındaki örtü vazifesini
yapmaktadır.
 Koruyucu gaz, elektrodun oksidasyonunu engeller, arkın
iyonizasyonunu kolaylaştırır, atmosferik havanın ark ve
kaynak banyosuna girmesini önler.
 Koruyucu gaz ve çıplak tel elektrot, kaynak banyosu
üzerindeki curuf örtüsünün oluşmamasını sağlar –
curufun elle taşlanmasına veya temizlenmesine ihtiyaç
duyulmaz

Eriyen Elektrotla Gazaltı Ark Kaynağı

(MIG/MAG Kaynağı)
 Tel, bir makaradan kaynak tabancasına (torch) sürekli ve
otomatik olarak beslenir
 Gazaltı kaynağında arkın teşekkülü için kullanılan elektrot
malzemesi ve koruyucu gazın cinsine göre aşağıdaki
sınıflandırma yapılabilir:
 Ergimeyen bir elektrotla yapılan ark kaynağı (TIG)
 Soygaz altında ergiyen elektrotla kaynak (MIG)
 CO2 altında ergiyen elektrotla kaynak (MAG)

12
 6/28/2018

MIG (Metal Inert Gaz) Kaynağı MIG (Metal Inert Gaz) Kaynağı

 SIGMA kaynağı olarak da bilinir.

 Soygaz olarak genellikle argon gazı kullanılmaktadır.
 MIG kaynağı, TIG kaynağının benzeridir, ancak ark, iş
parçası ile otomatik olarak bağlanan tüketilebilen cinsten
olan elektrot arasında meydana gelmektedir.
 Tüketilebilir elektrot ilave metal sağladığından, ayrıca katkı
malzemesine ihtiyaç duymamaktadır.
 Sadece DEMİRDIŞI METALLERİN kaynğında
kullanılmaktadır.
 Bu yöntem hızlı ve ekonomiktir.
 Cüruf teşekkülü olmadığından bu yöntem kolaylıkla
otomatize edilebilir.
 Kaynak başlığı hafif, kompakt ve küçük hacimli olduğundan
el ile de kolaylıkla kaynak yapılabilir.

MAG (Metal Active Gaz) Kaynağı MIG/MAG Kaynak Donanımı

 MIG kaynağından tek farkı, kullanılan koruyucu gazın CO 2
olmasıdır.
 Bu sebeple MIG kaynak donanımı MAG kaynağında da
kullanılabilir.
Tel makarası
 Günümüzde büyük oranda ÇELİKLERİN kaynağında (Çelik tellerin dışı bakır kaplıdır)

kullanılmaktadır. Tel besleme motoru

Hortum paketi Torç
 Birleştirme yanında tamir veya eksik kısımları doldurma
Tel
amacıyla da kullanılmaktadır. Elektrod
Ark

Koruyucu gaz Akım üreteci Şasi kablosu Parça

Makaradan besleme

Koruyucu gaz

Tel elektrot İLERLEME YÖNÜ

Nozul

Koruyucu gaz

Katılaşmış kaynak metali

Esas metal Erimiş kaynak metali

Eriyen elektrotla gazaltı ark kaynağı (MIG/MAG kaynağı)

13
 6/28/2018

MIG/MAG Kaynağının Elektrik Ark Kaynağına

Göre Üstünlükleri
 Sürekli tel elektrot sayesinde daha iyi ark süresi
 Elektrik ark kaynağında (EAK) çubukların periyodik
olarak değiştirilmesi gerekir
 EAK’na göre ilave tel elektrodun daha iyi kullanımı
 EAK’nda çubuk elektrodun koçan kısmı kullanılamaz
 Yüksek yığma hızları
 Cüruf uzaklaştırma problemi ortadan kalkar
 Kolayca otomatikleştirilebilir

MIG/MAG kaynağı için kaynak torcu

Özlü Telle Ark Kaynağı

(Flux-Cored Arc Welding) Makaradan besleme

Çubuk elektrodun sınırlamalarının üstesinden gelmek için örtülü

Özlü tel elektrot
çubuk elektrotla ark kaynağının geliştirilmiş hali Koruyucu gaz
Dekapan öz
 Elektrot, özünde dekapan ve diğer katkı maddeleri (örn. Nozul (opsiyonel)
İLERLEME YÖNÜ
Deoksidanlar ve alaşım elementleri) içeren sürekli bir eriyen Kılavuz boru (kontak boru)
tüptür Koruyucu gaz (opsiyonel)
Curuf
Ark
 İki türü: Katılaşmış kaynak metali

 Kendinden gaz korumalı Özlü Telle Ark Kaynağı – Öz,

Erimiş kaynak metali
koruyucu gaz içeren bileşenleri de barındırır Esas metal

 İlave gaz korumalı Özlü Telle Ark Kaynağı – Dış bir

koruyucu gaz uygulanır
Özlü telle ark kaynağı. Dışarıdan sağlanan koruyucu gazın varlığı
veya yokluğu, iki tür oluşturur: (1) koruyucu gaz bileşenleri
sağladığı kendinden gaz korumalı, ve (2) dış koruyucu gazların
kullanıldığı ilave gaz korumalı

Elektrogaz Kaynağı
(Electrogas Welding)
 Ya özlü tel elektrot ya da ilave koruyucu gazlı çıplak tel
olabilen bir sürekli eriyen elektrot ve erimiş metali tutan
kalıplama pabuçlarını kullanır
 Özlü tel elektrot kullanıldığı zaman ve dışarıdan gaz
beslenmediği zaman, özlü tel elektrotla ark kaynağının özel
bir türü haline gelir
 Dış bir menbadan koruyucu gazlı çıplak tel elektrot
kullanıldığında ise, MIG/MAG kaynağının özel bir türü haline
gelir.

14
 6/28/2018

Tozaltı Ark Kaynağı

Özlü tel elektrot
besleme
 Ark bir granül (toz) fluks battaniyesi altında gerçekleştirilir.
 Fluks iyi bir elektriksel iletkenlik eldesi amacıyla bakırla
Hareketli kaynak Hareketli pabuç
kaplanmış tel elektrodun hemen önüne yığılır.
kafası (yukarı) (her iki tarafta)

Soğutucu su
girişi
Esas
Erimiş curuf
parça
Erimiş kaynak metali
Katılaşmış kaynak metali
Su çıkışı

Özlü tel elektrod kullanan elektrogaz kaynağı: (a) görünüşü

basitleştirmek için kalıplama pabucu çizilmemiş önden görünüş,
ve (b) Her iki tarafta kalıplama pabuçları gösterilen yan görünüş

Tozaltı Ark Kaynağı

 Ark tamamıyla fluksa gömülü olduğu için, çok az alev

görülebilir.
 Arkı koruyan toz haldeki bir dekapan ile sürekli, eriyen çıplak tel
elektrod kullanır
 Tel elektrod bir makaradan otomatik olarak beslenir
 Bir huniden yerçekimi etkisiyle arkın önüne yavaşça beslenen
toz dekapan, sıçramaları, kıvılcımları ve radyasyonu önleyecek
şekilde arkı tamamen örter

Tozaltı Ark Kaynağı Tozaltı Ark Kaynağı Uygulamaları

 Genel Özellikleri:  Düşük karbonlu çelik (C<0,3) varil ve pervazların kaynağı

 Yüksek kaynak kalitesi için çok uygundur.
 Yüksek yığma hızları  Ön ısıtma ve kaynak sonrası ısıl işlem uygulamaları ile orta
 Derin nüfuziyet karbonlu çelikler, alaşımlı çelikler, bazı dökme demirler,
bakır ve nikel alaşımları kaynaklanabilir.
 Temizlik
 Yapısal çelik profillerin imalatı (Örn. I-profiller)
 Tipik kaynak hızları:
 Büyük çaplı boruların, depolama tanklarının ve basınçlı
 25 mm kalınlığındaki levha için 750 mm/dak kapların dikişleri
 40 mm kalınlığındaki levha için 300 mm/dak
 Yüksek doldurma hızlarının istendiği hallerde çoklu elektrot
telleri kullanılabilir. Bu metot GEMİ İmali ve büyük çaplı çelik
boru ve tank gibi büyük hacimli parçaların kaynağında
kullanılmaktadır.

15

Tozaltı Ark Kaynağı Uygulamaları
 Ağır makine imalatı için kaynaklı parçalar
 Yüksek karbonlu çelikler, takım çelikleri, alüminyum,
magnezyum, titanyum, kurşun veya çinko kaynağı için
uygun değildir.)
 Demirdışı metallere uygun değildir
Erimeyen Elektrod Kullanılan Ark Kaynak Yöntemleri
 Tungsten Inert Gaz (TIG) Kaynağı (Gas Tungsten Arc
Welding)
 Plazma Ark Kaynağı (Plasma Arc Welding)
 Karbon Ark Kaynağı (Carbon Arc Welding)
 Saplama Kaynağı (Stud Welding)
TIG Kaynağı
 Tungsten elektrot içersinden inert gaz akışına imkan
veren özel bir tutucuya bağlanır.
 İnert gaz, elektrodun ve ergiyik havuzcuğunun etrafında
bir örtü teşekkül ettirir.
 Kaynak ve ark bölgesini atmosferden izole etmek için
argon, helyum veya bunların karışımı kullanılabilir.
 İnert atmosfer altında ark sıcaklığında tungsten elektrot
tüketilmez.
6/28/2018
TIG Kaynağı
Erimeyen bir Tungsten elektrod ve arkın korunması için bir
soy (inert) gaz kullanır
 Tungsten’in erime sıcaklığı = 3410C
 Avrupa’da, "WIG kaynağı" olarak da adlandırılır
 Bir ilave metal de kullanılabilir
 Kullanıldığında, ilave metal çubuk veya tel halinde
kaynak banyosuna ayrıca beslenir
 Uygulamaları: alüminyum ve paslanmaz çelik en yaygınıdır
TIG Kaynağı
 Yetenekli bir operatör TIG kaynağı ile çok yüksek kalitede
ve seyrek görülebilen kaynakları gerçekleştirebilir.
 Fluks kullanılmadığı için işlem sonrasında temizleme veya
cüruf gidermeye gerek duyulmaz.
 Ancak temizleme ve fluks kullanılmadığından işlem öncesi
kaynaklanacak yüzeyler yağ, boya ve pasdan
arındırılmalıdır.
 Bütün metal ve alaşımlar bu yöntemle kaynaklanabilir.
16
 6/28/2018

Tungsten elektrot Koruyucu gaz

(erimeyen)

Gaz nozulu
İLERLEME YÖNÜ

Koruyucu gaz Elektrodun ucu

Katılaşmış kaynak metali

Esas metal Erimiş kaynak metali

TIG kaynağı

TIG Kaynağının Uygulanması

TIG Kaynağının Uygulamasına Örnek

Elektrodun tutuluşunun önden ve
yandan görünüşü
Uzay mekiğinin kaynakla imal edilen dış yakıt tankları. 2219 alüminyum
alaşımından oluşturulan bu tankların imalinde hem TIG hem de plazma
Kaynağın yapılışı sırasında torcun
ark kaynağı kullanılmaktadır.
tutuluşu

TIG Kaynağının Üstünlükleri ve Eksiklikleri Plazma Ark Kaynağı

(Plasma Arc Welding)
 Üstünlükleri:
 Sınırlanmış bir plazma arkının kaynak bölgesine
 Uygun uygulamalar için yüksek kaliteli kaynaklar yönlendirildiği, TIG kaynağının özel bir şekli
 İlave metal ark’ı oluşturmadığından sıçrama oluşmaz  Tungsten elektrot, yüksek hızlı bir inert gaz (Argon)
 Curuf olmadığından kaynaktan sonra temizleme demetinin, yoğun sıcak bir ark demeti oluşturmak üzere ark
gerekmez veya çok az gerekir bölgesine odaklandığı bir nozul içinde kullanılır
 Eksiklikleri:  Plazma ark kaynağı içindeki sıcaklıklar, küçük çaplı ve
 Eriyen elektrot kullanan ark kaynaklarına göre genellikle yüksek enerji yoğunluğuna sahip bir plazma jetinin
daha yavaş ve daha pahalıdır oluşturduğu sınırlanmış ark sayesinde 28,000C’ye ulaşır

17
 6/28/2018

Plazma Ark Kaynağının Üstünlükleri ve Eksiklikleri

 Üstünlükleri:
 İyi ark kararlılığı
 Ark kaynağına göre daha iyi nüfuziyet kontrolu
 Yüksek ilerleme (kaynak) hızları
 Mükemmel dikiş kalitesi
 Hemen tüm metallerin kaynağında kullanılabilir
 Eksiklikleri:
 Yüksek ekipman maliyeti
 Diğer ark kaynak yöntemlerine göre daha büyük torç
boyutu – bazı bağlantı konfigürasyonlarına ulaşmayı
zorlaştırma eğilimi taşır

Saplama Ark Kaynağı

(Stud Welding)

Saplama

Seramik halka

Erimiş kaynak metali Katılaşmış kaynak metali

Saplama ark kaynağı (SW): (a) saplama yerleştirilir; (b) akım

tabancadan akar ve saplama, ark ve erimiş banyo oluşturmak üzere
çekilir; (c) saplama erimiş banyo içine daldırılır, ve (d) katılaşma
tamamlandıktan sonra seramik halka uzaklaştırılır

Saplama Ark Kaynağı Saplama Ark Kaynağı

18
6/28/2018

19
 6/28/2018

Diğer Eritme Kaynak Yöntemleri Elektron Işın Kaynağı

Ark, direnç veya oksi-yanıcı gaz kaynağı olarak  Kaynak için gerekli ısının, parça yüzeyine yüksek
sınıflandırılamayan eritme kaynak yöntemleri hassasiyette odaklanmış ve yönlenmiş yüksek yoğunlukta
 Eritme için ısıyı üretecek farklı teknolojiler kullanır elektron demeti ile sağlandığı eritme kaynak yöntemi
(Elektron ışın tabancası ile).
 Uygulamaları da tipik olarak farklıdır
 Katod çok sayıda elektronu dışarı verir ve bu elektronlar
 Yöntemler arasında: hızlandırılarak yüksek enerji yoğunluklu bir demet şeklinde
 Elektron ışın kaynağı odaklanır.
 Lazer ışın kaynağı  Elektronların kinetik enerjisi ısıl enerjiye dönüştürülerek iş
 Elektrocuruf kaynağı parçasının ergimesi ve buharlaşmasını sağlar. Buhar deliğin
 Termit kaynağı önündeki sıvı metal boşluğu doldurmak için akar; bu
sebeple dara aralık ilave metal kullanmadan doldurulur.
 Gerekli görüldüğü halde ilave metal kullanılabilir.

Elektron Işın Kaynağı Elektron Işın Kaynağı

 Isı etkisinde kalan alan çok dar olup, enerji dönüştürme
verimi %65 civarındadır.
 Elektron ışın tabancalarının işletimi:
 Elektronları ivmelendirmek için yüksek gerilim (örn., tipik
olarak 10 ila 150 kV tipik)
 Işın akımları düşüktür (miliamper olarak ölçülür)
 Elektron ışın kaynağında güç değil güç yoğunluğu fazladır
 Proses oldukça esnek olup, kolayca adapte edilebilir.
 İnce ve kalın kesitler, birbirinden farklı kalınlıktaki
kesitler, sertleştirilmiş veya yüksek sıcaklık malzemeleri
ve benzer olmayan metallerin kaynağında rahatlıkla
kullanılabilir.
 Otomatik kontrola oldukça elverişlidir.

Elektron Işın Kaynak Donanımı Elektron Işık Kaynağının Üstünlükleri ve Eksiklikleri

 Üstünlükleri:
 Yüksek kalitede dikişler, derin ve/veya dar profiller
 Birbirinden farklı kalınlıklardaki kesitler, sertleştirilmiş veya
yüksek sıcaklık malzemeleri kaynatılabilir.
 Sınırlı ITAB, düşük ısıl distorsiyon
Elektron ışını
 Yüksek kaynak hızları
Kontrol Gözlem
ünitesi penceresi  Dekapan veya koruyucu gaz gerekmez
Yüksek  Eksiklikleri:
gerilim Vakum kamarası
ünitesi
 Yüksek ekipman maliyeti
Parça  Hassas ağız hazırlığı ve hizalama gerekir
 Vakum kamarası gerekir
 Güvenlik konusu: EBW x-ışınları üretir

Vakum
pompası

20
 6/28/2018

Elektron Işın Kaynağı Lazer Işın Kaynağı

FIGURE 33-3 (Left
to right)  Laser kaynağında ısı kaynağı olarak cm 2 alan başına 10 kW
Electronbeam üzerinde güç yoğunluğu sağlayan odaklanmış laser ışınları
welds in 19-mm-thick
7079 aluminum and kullanılır.
102-mm-thick  Yüksek yoğunluklu ışın, sıvı havuz ile çevrelenmiş çok ince
stainless
steel. (Courtesy of bir buharlaşmış metal kolonu üretir.
Hamilton Standard  Laser ilerlerken, sıvı kanal içine akarak bir dikiş meydana
Division of United
Technologies getirir.
Corporation,
Hartford, CT.)

Lazer Işın Kaynağı Lazer Işını Kaynak Donanımı

 Lazer Işın Kaynağı, ilave metal kullanmadan yapılan basit

ergitme kaynaklarında çok verimlidir.
 Gerekli görülmesi halinde ilave metal kullanılabilir. Rezonatör Yansıtıcı ayna

 Lazer ışın kaynağı normal olarak, oksitlenmeyi önlemek

için koruyucu gaz altında yapılır Odak
layıcı
 Genellikle ilave metal kullanılmaz mer-
cek
 Küçük alanda yüksek güç yoğunluğu sayesinde Lazer ışın Koruyucu Lazer
gaz tüpü ışını
kaynağı genellikle küçük parçalara uygulanır
Parça

Karşılaştırma: Lazer ışın kaynağı ile

Lazer Işın Kaynağı ile Kesme Elektron ışın kaynağı
 Lazer ışın kaynağı için vakum kamarası gerekmez
 Lazer ışın kaynağında x-ışınları yayınmaz
 Laser ışınları kolaylıkla istenilen şekle sokulup, istenilen yere
reflektif optik cihazlarla yönlendirilebilir.
 Lazer ışınları, optik mercek ve aynalarla odaklanabilir ve
yönlendirilebilir
 Lazer ışın kaynağı, Elektron ışın kaynağı derin kaynaklarını
ve yüksek derinlik/genişlik oranlarını oluşturamaz
 Maksimum Lazer ışın kaynak derinliği = ~ 19 mm,
FIGURE 33-6 Schematic of  oysa Elektron ışın kaynak derinliği = 50 mm
laser-beam cutting. The laser
provides the heat, and the flow
of assist gas propels the molten
droplets from the cut.

21
 6/28/2018

Termit Kaynağı Termit Kaynağı

 Birleşme için gerekli ısının (Isıtma) ve birleştirme,
alüminyum ve demir oksit arasındaki reaksiyonla elde
edilen aşırı ısıtılmış sıvı metal ve cüruf tarafından sağlanır.
 Termit = Tutuşturulduğunda egzotermik bir reaksiyon
oluşturan, Al ve ince Fe3O4 tozlarının karışıma verilen
isimdir.
 Bu karışım özel bir ateşleyici toz ile yakılarak ısı açığa
çıkaran bir reaksiyon gerçekleştirir.
 30 saniye içersinde 2750 0C in üzerinde bir sıcaklık elde
edilebilir.
 Aşırı ısınmış sıvı demir önceden hazırlanmış birleşme
birleşme noktasına dolarak hem ısınma hem de ilave metal
görevi görür.
 Dökümde olduğu gibi sıvı metal gidişi ve katılaşma
büzülmesini telafi için yolluk ve çıkıcıların önceden
hazırlanmış olması gerekmektedir.
 İlave metal, sıvı metalden elde edilir
 Yöntem birleştirme için kullanılır; ancak kaynağa göre
döküm işleminde daha yaygındır

Termit Kaynağı’nın Uygulamaları

Termit Kaynağı
 Demiryolu raylarının birleştirilmesi
 Büyük çelik döküm ve dövme
parçalardaki çatlakların tamiri
 Dikiş yüzeyi, sonradan işlemeyi
Termit
reaksiyo- gerektirmeyecek derecede pürüzsüzdür
nundan Curuf
aşırı sıcak Pota  Yangın bombalarında da
çelik
Tapa aparatı
Curuf
kullanılmaktadır
Kaynak
Kalıp

Termit kaynağı: (1) Termit’in tutuşturulması; (2) potanın

dökülmesi, aşırı ısınmış metal kalıba akar; (3) metal,
kaynaklı bağlantıyı oluşturmak üzere katılaşır

22