3-Neu CFD

TEKNOFEST
HAVACILIK, UZAY VE TEKNOLOJİ FESTİVALİ
JET MOTOR TASARIM YARIŞMASI
KRİTİK TASARIM RAPORU
TAKIM ADI: NEU-CFD
TAKIM ID: T3-15394-154
TAKIM LİDERİ ADI SOYADI: RIZA BÜYÜKZEREN
TAKIM ÜYELERİ: ABDOU IDI ABASS, ALİ RIZA KÖK,
HATİCE GÜLBERK MANAV, MEHMET BERK AZDURAL
AKADEMİK DANIŞMAN: DR. MEHMET NUMAN KAYA
44
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR ....................................................................................................................... 3
FİNAL TASARIM HIZLI ERİŞİM ........................................................................................... 4
PROJE ÖZETİ............................................................................................................................ 4
1. GİRİŞ .................................................................................................................................. 7
2. DIŞ AKIŞ EL HESABI / 1-B ANALIZ SONUÇLARI.................................................... 10
2.1. Dış Akış Sıcaklık Sınır Şartının Belirlenmesi ........................................................... 10
2.2. Dış Akış Isı Transferi Katsayısı Belirleme Yöntemi ve Sonuçları ............................ 14
2.3. Türbin girişinde sıcaklık dağılımı (OTDF) ............................................................... 15
2.4. Dış Akış Hesaplamaları ............................................................................................. 17
2.4.1. Sınır Tabaka Yaklaşımı ................................................................................................... 17
2.4.2. Yüzey Boyunca Isı transfer katsayısının bulunması ....................................................... 23
2.4.3. Leading Edge Isı transfer katsayısının bulunması .......................................................... 25
2.4.4. Film Soğutma veriminin deliğe yakın noktalarda bulunması ........................................ 28
3. EL HESABI/1-B AKIŞ AĞI ANALİZİ SONUÇLARI (İÇ AKIŞ).................................. 29
3.1. Yöntemin Detayları ................................................................................................... 29
3.2. Debi, Basınç, Sıcaklık, Hız Sonuçları ....................................................................... 30
3.3. Ters Akış Marjini ve Discharge Katsayısı Hesaplamaları......................................... 36
3.4. Bir boyutlu akış ağı modeli ....................................................................................... 36
4. EL HESABI/1-B ISI TRANSFERİ ANALİZİ SONUÇLARI ......................................... 41
4.1. Yöntemin Detayları ................................................................................................... 42
4.2. Metal Sıcaklığı Dağılımı ............................................................................................... 43
4.2.1. Basınç Tarafı ........................................................................................................................ 43
4.2.2. Emme Tarafı ........................................................................................................................ 43
4.2.3. Kanatçık Boyunca Alınmış Farklı Yüksekliklerdeki Kesitlerde Sıcaklık Dağılımı ................... 44
4.2.4. Soğutma Etkinliği ................................................................................................................. 46
5. TÜRBİN KANATÇIK SOĞUTMA TASARIMI DETAYLARI ..................................... 48
5.1. Soğutma Konfigürasyonu Tasarım Aşamaları .......................................................... 48
5.2. Soğutma Konfigürasyonun Detayları ........................................................................ 50
5.2.1. Film Soğutma ve Çarpma (Impingement) Soğutma ...................................................... 50
5.2.2. Pin-Fin Soğutma............................................................................................................. 56
5.2.3. Kuyruk Basınç Olukları (Pressure Slot – Trailing Edge) .................................................. 60
6. SOĞUK AKIŞ TESTİ İÇİN EL HESABI/1-B ISI TRANSFERİ ANALİZİ SONUÇLARI
61
7. HAD ANALİZİ ................................................................................................................. 62
7.1. HAD Analiz Hazırlığı ................................................................................................ 62
1
7.1.1. Geometri ve akış alanının oluşturulması ....................................................................... 62
7.1.2. Çözüm ağının oluşturulması .......................................................................................... 63
7.1.3. Sınır şartlarının ve çözüm ayarları ................................................................................. 65
7.2. HAD Analiz Sonuçları............................................................................................... 69
7.2.1. Farklı soğutma debilerindeki HAD analiz sonuçları ....................................................... 69
7.2.2. Seçilen soğutma debisi için (%4) detaylı sonuçlar ......................................................... 74
8. ÖMÜR HESABI ............................................................................................................... 79
8.1. Malzeme Özellikleri .................................................................................................. 79
8.2. Gerilme Hesabı Detayları .............................................................................................. 87
8.3. Ömür Hesabı Detayları .............................................................................................. 88
8.4. Yapısal analiz ve ömür hesabı sonucu .......................................................................... 91
9. REFERANSLAR .............................................................................................................. 92
10. EKLER .......................................................................................................................... 95
10.1. Final tasarım CAD Dosyası ................................................................................... 95
10.2. Sheffield Üniversitesi HPC merkezi HAD analizlerinde kullanılan örnek script ve
journal dosyaları ................................................................................................................... 95
11. ŞEKİLLER .................................................................................................................... 98
12. TABLOLAR ................................................................................................................ 100
2
KISALTMALAR
𝐻𝐴𝐷 : Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği – CFD

𝐻𝑃𝐶 : High Performance Computing (Yüksek Performanslı Hesaplama)
𝐿𝑀𝑃 : Larson-Miller parametresi
𝑁𝐺𝑉 : Stator kanatçığı (Nozzle Guide Vane)
𝑇𝑐𝑜𝑜𝑙𝑎𝑛𝑡 𝑠𝑢𝑝𝑝𝑙𝑦 : Soğutma havası sıcaklığı
𝑇𝑔𝑎𝑠 : Kanatçık girişindeki sıcak hava
𝑇𝑚𝑒𝑡𝑎𝑙,𝑎𝑣𝑟 : Metalin ortalama sıcaklığı
Cp : Havanın özgül ısı değeri (kJ/kg.K)
K : Havanın termal iletim katsayısı (W/m.k)
K : Özgül ısı Oranı
ρ : Havanın yoğunluğu (kg/m3)
ṁ : Kütlesel debi (kg/s)
V : Hacimsel debi (m3/s)
V : Hız (m/s)
µ : Dinamik viskozite (kg/m.s)
ν : Kinematik viskozite (m2/s)
P : Basınç (kPa)
T∞ : Sıcaklık (K)
Ty : Yüzey sıcaklığı (K)
R : Havanın gaz sabiti (kj/kg.K)
Α : Isıl yayılım (m2/s)
Pr : Prandtl sayısı
A∞ : Sıcak hava alanı (m2)
As : Soğutucu akışkan alanı (m2)
Q : Isı transferi hızı (W)
Q : Isı akısı (W/m2)
h : Isı iletim katsayısı (W/(m2/K)
Lc : Karakteristik uzunluk (m)
Rd : Dıs yarıçap (m)
Ri : İç yarıçap (m)
M : Üfleme oranı
3
FİNAL TASARIM HIZLI ERİŞİM
GEOMETRİSİ
3D KANAT
 C1: SOĞUTMA HAVASI GİRİŞİ

KANAL İSİMLERİ

 K1: IMPINGEMENT SOĞUTMA KANALI
SOĞUTMA HAVASI GİRİŞ

KANAL TİPLERİ
IMPINGEMENT SOĞUTMA KANALI
IMPINGEMENT DELİKLERİ (0,8mm, S/d=3, P/d=3)
FILM DELİKLERİ (0,8mm, S/d=3; Shower Head: S/d=2, P/d=1)
PIN-FIN SOĞUTMA KANALI (0,8mm, S/d=3, P/d=3)

FİLM SOĞUTMA DELİK
SIRALARI KODLARI
 F1: FILM SOĞUTMA DELİK SIRASI

IMPINGEMENT DELİK
SIRALARI KODLARI
 İ1 : IMPINGEMENT DELİK SIRASI

 ….
 ….
 İ13: IMPINGEMENT DELİK SIRASI
PROJE ÖZETİ
4
Bu çalışmada jet motorlarındaki yanma odasından çıkan yüksek sıcaklığa sahip havaya maruz
kalan yüksek basınç türbini stator kanatçığının (NGV) soğutma sistemi tasarımı yapılmıştır.
Kanatçık soğutma sistemi tasarımında, ilk aşamada belirtilen yarışma isterlerine göre hangi
yöntemin kullanılması gerektiği, gerekli soğutma verimi hesabı ve literatür araştırmasına göre
belirlenmiş, kullanılması gereken en uygun yöntemin film ve çarptırma (impingment) ile
soğutma yöntemlerinin hibrit kullanımı olarak belirlenmiştir. Ayrıca kanatçık arkasından hava
tahliyesinde pin-kanatçık (pin-fin) soğutma yönteminin kullanılmasının avantaj sağlayacağı
görüldüğü için kanatçık firar kenarı hava tahliyesine dairesel plakalar ilave edilmiş, en son
çıkışta ise akışın düzleştirilmesi için düzleştirici kanallar yerleştirilmiştir. Film soğutma
yönteminin hücum kenarında (leading edge) kullanılmasında sıcak akışı ilk karşılayan kenarda
“showerhead” film cooling yöntemi kullanılarak NGV’nin direk olarak sıcak havaya maruz
kalması engellenmiştir. Soğutma sisteminin tasarımında, ters akış olmayacak şekilde
literatürdeki tavsiyelerden yararlanılarak delik dizilimleri hem çarptırma hem de film soğutma
delikleri için merkezler arası mesafe (S) delik çapı (D) oranı S/D=3 olarak belirlenmiştir. Ayrıca
el hesaplamaları kısmında literatürdeki korelasyonlar kullanılmış ve gerekli ısı transferi
katsayısı değerleri hesaplanmıştır. Film soğutma korelasyonu kullanılarak küçük bir excel
programı geliştirilmiş buna bağlı olarak kanat üzerindeki sıcaklık ve ısı taşınım katsayısı
dağılımı 1B olarak hesaplanmıştır. Final tasarımımız, yoğun HAD analizleri çeşitli ısı transferi
ve akış sınır şartları el hesaplamaları sayesinde beş ayrı tasarımdan geçerek son halini almıştır.
Bu aşamadan sonra farkı soğutma debilerinde, %3, 4, 5 ve 6, detaylı HAD analizleri yapılmıştır.
HAD analizlerinde sınır tabaka çözümünün tam yapılabilmesi adına y+ değeri bir civarında
ayarlanmış, bunun için ilk katman kalınlığı d=0.002 mm olarak girilmiştir. Buda yaklaşık 11.5
x 106 elemanlı yoğun bir çözüm ağının oluşmasını beraberinde getirmiş, HAD hesaplamalarının
kişisel bilgisayarla yapılması çok zor hale geldiği için takım danışmanı vasıtasıyla analizler
Sheffield Üniversitesi (İngiltere) High Performance Computing (HPC) merkezinde yapılmıştır.
5
Analiz yapılırken verilen OTDF değerine göre maksimum sıcaklık 1780K olacak şekilde bu
konudaki literatürdeki deneysel ve HAD makalelerinden de faydalanılarak bir sıcaklık giriş
profili oluşturmuş, bu sıcaklık profili eğri uydurma (curve fitting) yöntemi ile denkleme
dönüştürülmüş, bu denklemde HAD programına (ANSYS Fluent) tanımlanmıştır. Yapılan
analiz sonuçlarına göre, toplam debinin %4’ü soğutma debisine kadar yarışma şartnamesinde
belirtilen tüm isterlerin sağlandığı görülmüş, bu nedenle soğutma debisi toplam debinin %4’ü
olarak seçilmiştir. Bu soğutma debisinde maksimum metal sıcaklığı yaklaşık 1330K,
ortalama metal sıcaklığı yaklaşık 964K, %50 kesitte ortalama metal sıcaklığı 997K olarak
bulunmuş, genel soğutma etkinliği %70.6 olarak hesaplanmış ve yapılan hesaplara göre
beklendiği gibi her hangi bir ters akış olmadığı görülmüştür. Son kısımda ise FSI (Fluid-
Solid Interaction) yaklaşımı kullanılarak, HAD analizleri sonucunda elde edilen kanatçık üzeri
basınç ve sıcaklık dağılımı yapısal analiz (static-structural) kısmına alınmıştır. Yapılan yapısal
analiz sonucunda elde edilen maksimum gerilme değeri, larson-miller parametresine göre
verilen maksimum gerilme grafiğinde 5000 saat çalışma göre hesaplanan bulunan değerden
düşük olarak bulunmuş, çalışma ömrünün bu değerden daha fazla olduğu analizler sonucunda
ortaya çıkmıştır. Son tasarım şekli kolaylık olmasında adına raporun en başına koyulmuştur.
6
1. GİRİŞ
Türbinlerde, sıcak gazın yanma odasından çıktıktan sonra ilk temas ettiği parça yüksek
basınç statorudur. Bu statorun kanatçıklarının (first stage nozzle vane), soğutma teknolojisi
yıllardır gelişim göstermektedir. Farklı karmaşık geometriler, farklı yüzeyler, farklı akış tipleri
bu teknolojinin gelişmesinde büyük rol oynamıştır.
Bu çalışmada yer alan kanatçık tasarım çalışmasına, başlangıç noktası olarak iki kıstas
belirlenmiş, ilk aşamada bu iki kıstasa uyum sağlayacak bir tasarım belirlenmiştir. Belirlenen
iki kıstas aşağıda verilmiştir.
 İstenilen soğutma veriminin karşılanması
 İstenilen ömür şartlarını sağlanması
Verilen bu iki ister ters orantılıdır. Yani soğutma veriminin arttırılması kanadın sıcaklığını
düşürecek, çalışma ömrünü ve dayanabileceği gerilmeyi arttıracak, ancak daha verimli soğutma
için daha fazla soğutma teknolojisi kullanılması gerekecek, kanatçık içinde ve üzerinde
fazladan oynamalar (kanallar, delikler vb.) yapılması ihtiyacı ortaya çıkacak, buda kanatçığın
dayanımını azaltacaktır.
Kanatçık soğutma sistemleri için gerekli toplam soğutma verimi Denklem 1 kullanılarak
hesaplanabilir (Cunha, 2006). Burada 𝑇𝑔𝑎𝑠 yanma odasından türbine gelen sıcak hava sıcaklığı
(K), 𝑇𝑚𝑒𝑡𝑎𝑙,𝑎𝑣𝑟 metalin yani kanatçığın ortalama sıcaklığı (K), 𝑇𝑐𝑜𝑜𝑙𝑎𝑛𝑡 𝑠𝑢𝑝𝑝𝑙𝑦 ise soğutma
havasının sıcaklığıdır (K).
𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝑆𝑜ğ𝑢𝑡𝑚𝑎 𝑉𝑒𝑟𝑖𝑚𝑖 = (𝑇𝑔𝑎𝑠 − 𝑇𝑚𝑒𝑡𝑎𝑙,𝑎𝑣𝑟 )/(𝑇𝑔𝑎𝑠 − 𝑇𝑐𝑜𝑜𝑙𝑎𝑛𝑡 𝑠𝑢𝑝𝑝𝑙𝑦 ) (1)
Kanatçığa yanma odasından gelen sıcak havanın sıcaklığı ve soğutma havasının sıcaklıkları,
yarışma şartnamesinde verilmiştir. Ayrıca kanatçık %50 kesitindeki azami ortalama sıcaklık
değeri 1250 K olarak verilmiş olup bu değer ortalama metal sıcaklık değeri kabul edilirse ve
7
tüm bu değerler Denklem 1’de yerine koyulursa, istenilen minimum gerekli soğutma verimi
%38,9 olarak hesaplanmıştır.
Şekil 1’de CM247 LC DS malzemesine ait Larson Miller Parametresi (LMP) – gerilme
eğrisi verilmiştir (Teknofest, 2020). Yarışma şartnamesinde verilen grafiğin x eksenindeki
LMP değerleri Fahrenheit sıcaklık formülünden hesaplanabilecek değerler olarak verilmiş olup,
yanlış verildiği düşünülmüş, birkaç kaynaktan da bu bilgi teyit edilerek grafiğin x ekseni oC
biriminde sıcaklık değeri kullanılarak hesaplanacak şekilde düzeltilmiştir (Haris ve ark. 1984;
Erikson, 2015). Metalin ortalama sıcaklığı, 1250K olarak kabul edildiği zaman, Şekil 1’de
verilen denklemde yerine yazıldığında, 5000 saat ömür için LMP değeri 29,9 olarak
hesaplanmıştır. Hesaplanan bu değere karşılık gelen gerilme değerleri enine ve boyuna yaklaşık
120 MPa’ın altında yer almaktadır.
Şekil 1. Larson Miller Parametresi - Gerilme grafiği [Teknofest,2020]

Yanma odasından gelen sıcak havanın radyal yönde sıcaklığının en yüksek olacağı bölgenin
kanatçığın %50 kesiti civarında olduğu düşünülmekte, bu kesitteki ortalama sıcaklığının 1250
K’nın altında olması için kanatçığın ortalama sıcaklığın daha düşük bir değer olması gereği
görülmektedir. Deneme için toplam soğutma verimi %60 değerini veren ortalama metal
sıcaklığı değeri Denklem-1’e göre hesaplanmış ve 1040K değeri bulunmuştur. İlgili sıcaklıktaki
LMP değeri 24,6 olarak hesaplanmıştır (5000 saat ömür ve Şekil-1’e göre). LMP=24.6 değerine
8
karşılık gelen her iki gerilme değeri de 450MPa’dan yüksek olup, bir kanatçık tasarımı için
tatmin edici sınırlar içerisinde yer almaktadır. Ayrıca soğutma veriminin %39’dan %60’a
çıkarılması ile malzeme dayanımının yaklaşık 4 kat artması önemli bulunmuştur. Bu nedenle
yapılacak soğutma konfigürasyonu tasarımı için hedef toplam soğutma verimi %60
olarak belirlenmiştir.
Şekil 2’de farklı soğutma konfigürasyonlarının soğutma hava debisinin motor giriş
hava debisine oranına göre verimlilikleri verilmiştir (Cunha, 2006). Daha önce belirtildiği gibi
%60 minimum soğutma hedef verimi için tasarım girdileri olarak göz önünde bulundurularak,
Şekil 2’de verilen grafikte yer alan soğutma modellerinden “film/çarpma ile soğutma
(film/cross flow impingement)” hibrit modeli tasarımın başlangıç noktası olarak belirlenmiştir
ve son tasarıma kadar sürdürülmüştür. “Terleme (transpiration)” modelinin soğutma verimi
yüksek olmasına rağmen, türbin toplam verimini önemli ölçüde düşürdüğü bilindiğinden, bu
soğutma çeşidi tercih edilmemiştir (Han, 2016).
Şekil 2. Kanatçık soğutma modelleri ve verimleri (Cunha, 2006)
9
2. DIŞ AKIŞ EL HESABI / 1-B ANALIZ SONUÇLARI
Bu projede bazı dış sınır şartları hesaplamalarını gerçekleştirebilme adına çeşitli kabuller
yapılmış olup, bu kabuller aşağıda verilmiştir.
A) Akış izentropik ve adyabatiktir.
B) Sıcak hava akışı süreklidir (steady).
C) Çalışılan hava ideal gaz olarak kabul edilmiştir.
D) Sıcak gaz girişindeki toplam basınç toplam sıcaklık değerleri sabittir. Türbin girişinde
normalize edilmiş maksimum sıcaklık 1B hesaplamalarda dikkate alınmamıştır.
E) Kanatçığın tüm yüzeyleri pürüzsüz olarak kabul edilmiştir.
F) Sıcak hava girişinde akış düzgün olup girdaplar mevcut değildir.
G) Sıcak havanın giriş debisi sabit olup 2.72 kg/s’dir
H) Sıcak akışkanın tek bir kanatçığa giriş alanı yaklaşık olarak kanatçık sayısına göre
hesaplanmıştır, ayrıca yapılan 3 boyutlu izim ile yazılım vasıtasıyla yapılan alan
hesaplamalarıda kullanılmıştır.
2.1. Dış Akış Sıcaklık Sınır Şartının Belirlenmesi
İlk aşamada türbin statoruna hava girişini daha iyi anlayabilmek için statorun tamamı temsili
bir göbek ile verilen ölçülere göre oluşturulmuş ve Şekil 3’te verilmiştir. Burada görüleceği gibi
stator 20 kanatçığa sahip olup her bir kanatçığa aynı miktarda debi geleceği kabul edilerek
kanatçık başına düşen Denklem 1 kullanılarak hesaplanmıştır.
𝑞
𝑡ü𝑟𝑏𝑖𝑛,𝑔𝑖𝑟𝑖ş
𝑞𝑔𝑖𝑟𝑖ş = 𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 (1)
𝑘𝑎𝑛𝑎𝑡 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤
Sıcak havanın yoğunluğu (𝜌) ideal gaz denklemini kullanarak Denklem 2 ile hesaplanmıştır.
Burada P basınç (Pa), R gaz sabiti (kj/kg.K) ve T ise akışkanın sıcaklığıdır (K).
𝑃
𝜌 = 𝑅𝑇 (2)
10
Şekil 3. Ölçülere uygun oluşturulmuş 3B stator çizimi
Sıcak hava giriş alanını belirlemek adına Denklem 3 kullanılmıştır. Burada 𝑟1 ve 𝑟2 yarıçapları
şartnamede verilen kanatçık meridiyonel boyutlarından alınmıştır. Sistemde toplam 20 adet
kanat bulduğu için kanat başına her bir kanada düşen giriş alanı toplam alanın 20’de 1’idir.
𝐴 = (𝜋 ∗ 𝑟2 2 ) − (𝜋 ∗ 𝑟1 2 ) (3)
Her bir kanatçığa gelen havanın hızını (m/s) belirlemek için Denklem (4) kullanılmıştır. Bu
denkleme 𝑞𝑔𝑖𝑟𝑖ş Denklem 1’de verilen giriş debisini (kg/s), 𝜌 yoğunluğu (kg/m3), A ise alanı
(m2) ifade etmektedir.
𝑞𝑔𝑖𝑟𝑖ş
𝑉= (4)
𝜌𝐴
Geriye kalan hesaplamalar sıcak ve için öncelikle dinamik viskoziteyi bulmak ardından bu
değer ile reynolds sayısını hesaplamak ile alakalıdır. Viskozite sadece sıcaklığa bağlı değişen
bir parametre olup, farklı sıcaklıklardaki viskozite hesabı Sutherland yasasına göre Denklem 5
11
kullanılarak yapılmıştır. Burada 𝜇0 ve 𝑇0 ilk durumdaki viskozite ve basıncı göstermekte olup,
S değeri Sutherland sabitidir.

3
𝑇 2 𝑇0 +𝑆
𝜇(𝑇) = 𝜇0 (𝑇 ) 𝑇+𝑆 (5)
0
Reynolds sayısı hesabı ise Denklem (6) kullanılarak yapılabilir.
𝜌𝑉𝑙
𝑅𝑒 = (6)
𝜇
Ses hızının hesabı için Denklem (7) kullanılmıştır. Burada K hava özgül ısı oranı (boyutsuz), R
gaz sabiti (kj/kg.K) ve T ise akışkanın sıcaklığı (Kelvin) temsil etmektedir.
𝐶 = √𝑘𝑅𝑇 (7)
Mach sayısının bulunması için Denklem (8) kullanılmıştır. Burada V hız (m/s) c ise ses hızıdır
(m/s).
𝑉
𝑀𝑎 = 𝐶 (8)
Denklem (9) ile ısıl yayılım katsayısı hesaplanabilir. Bu denklemde K havanın termal iletim
katsayısı (W/m.K), ρ hava yoğunluğu (kg/m3) ve ise CP havanın özgül ısı değeridir (kJ/kg.K). CP
𝐾
∝= ρ×𝐶 (9)
𝑝
Denklem (10) ile Prandtl sayısı hesaplanmıştır. Burada ν kinematik viskozite (m2/s), α ise ısıl
yayılım katsayısıdır (m2/s) .
ν
𝑃𝑟 = α (10)
Akışkanın türüne göre Nusselt sayısını (boyutsuz sayı) elde etmek için Denklem (11) ve
Denklem (12)’deki eşitlikler kullanılabilir.
𝑁𝑢𝐿 = 0,332 × (𝑅𝑒)0,8 × (Pr)1/3 laminer akış için (11)
𝑁𝑢𝐿 = 0,037 × (𝑅𝑒)0,8 × (Pr)1/3 türbülans akış için (12)
12
Nusselt sayısından sonra ısı taşınım katsayısı Denklem (13)’ten hesaplanır. Burada k havanın
termal iletim katsayısı (W/m.k), L ise levha karakteristik uzunluğudur (m) .
𝑁𝑢.𝑘
ℎ= (13)
𝐿
Son olarak ısı transferini hesaplamak için Denklem (14) kullanılmıştır. Burada h ısı taşınımı
(W/m2K), A ısı transfer yüzey alanı (m2), Ty yüzey sıcaklığı (K), TO ortalama akışkan
sıcaklığıdır (K).
𝑄 = ℎ × 𝐴 × (𝑇𝑦 − 𝑇𝑜 ) (14)
Levha üzeri ısı transferinde birim alana düşen ısı transfer miktarı önemlidir (ısı akısı) (W/m2)
ve Denklem (15) kullanarak hesaplanır. Burada Q ısı transfer hızı (W), A ise ısı transfer yüzey
alanıdır.
𝑄
𝑞 ′′ = A (15)
Toplam ısı transferi katsayı (U veya HTC) Denklem (16) kullanılarak hesaplanabilir.
𝟏 𝟏 𝟏 𝒙𝟏 𝒙𝟐
= + + + (16)
𝑼𝑨 (𝒉𝟏 𝑨𝟏 ) (𝒉𝟐 𝑨𝟐 ) (𝒌𝑨𝟏 ) (𝒌𝑨𝟐 )
(Yunus Çengel – Heat Transfer, Second Edition)

Tablo 1’de dış akış sınır şartları verilmiştir.
Parametre Değer
Sıcak hava sıcaklığı(K) 1600
Sıcak hava basıncı (kPa) 1180
Ana akışın hızı (m/s) 83 m/s
Reynolds sayısı 7.7 x 104
Mach sayısı 0.1
Nusselt sayısı (boyutsuz sayı) 256
Isı taşınım katsayısı (W/m2.K) 1256
Prandtl sayısı 0.75
Tablo 1. Dış akış sınır şartları
13
2.2. Dış Akış Isı Transferi Katsayısı Belirleme Yöntemi ve Sonuçları
Bir kanat profili için ısı transfer analizi kavramsal olarak üç parçaya ayrılabilir (Cunha, 2006):
 Sıcak gaz akımından kanatçığa ısı akısının tahmini.
 Taşınım için karmaşık iç soğutucu akış yollarının tahmini soğutma hesapları.
 Kanatçık gerilim tahminleri için metal sıcaklıkları hakkında ayrıntılı bir yol izlemek
amacıyla kararlı durum termal analizi.
Hesaplar yapılırken akışkanın termofiziksel özellikleri dikkate alınarak yapılmıştır. Dolayısıyla
1600 ve 700 Kelvin’deki termofiziksel özellikleri (Osman, 1999) ve yarışma google soru
grubunda verilen Cp eğrisi kullanarak hesaplanmıştır. Film soğutma için Nusselt korelasyon
yöntemi, Reynolds sayısının dağılımının elde edildiği statik basınç ölçümlerine dayanmaktadır
(Çengel et al., 2008). Burada karakteristik uzunluk L= 98,98 -74 mm = 0,02498 m’dir.
Parametre Değer
Sıcak akışkan 1256
Soğuk akışkan 2447,5

Tablo 2. Isı Transferi Katsayıları (HTC)
Film soğutmada dış sınır şartlarına gireceği için film soğutma ile ilgili bilgiler ve
korelasyonlarda burada kısaca verilmiş, dış akış sınır şartları bunlara göre hesaplanmıştır. Bu
korelasyonlar kullanılarak yapılan hesap detayları ileriki bölümlerde verilmiştir.
DIŞ SINIR ŞARTLARININ BELİRLENMESİNDE KULLANILAN

KORELASYONLAR
14
FİLM SOĞUTMA
Schematic of film-cooling concept. (From Han, J.C. and Ekkad, S.V. Recent development in türbine blade film cooling.
Invited paper for ISTP-II, Hsinchu, Taiwan, November, 1998.)
𝑞 ′′ = ℎ𝑒𝑥𝑡 (𝑇𝑎𝑤 −𝑇𝑠 )
𝑞 ′′ : Kanata olan ısı akısı
ℎ𝑒𝑥𝑡 : Film katsayısı olmadan ısı taşınım katsayısı
𝑇𝑎𝑤 : Adyabatik duvar sıcaklığı
𝑇𝑠 : Kanat yüzey sıcaklığı
𝑇𝑔 − 𝑇𝑎𝑤
𝐸𝑓 = ⁄𝑇 − 𝑇
𝑔 𝑐2
𝐸𝑓 : Boyutsuz film soğutma etkinlik katsayısı

𝑇𝑔 : Gaz sıcaklığı
𝑇𝑐2 : Soğutucu gazın film deliğinden ayrılma sıcaklığı
𝑡𝑎𝑤 −𝑡∞
=
𝑡𝑓 −𝑡∞
𝑝2 𝑢2
𝑀=
𝑝∞ 𝑢∞
x
 = 21.8(Mh)−0.8 Film soğutma etkinlik korelasyon denklemi
Geçerlilik 0.22 < 𝑀 < 0.74 𝑣𝑒 𝑥/ℎ > 100 için
Tablo 3. Dış akış ile ilgili kullanılan film soğutma korelasyonlar
2.3.Türbin girişinde sıcaklık dağılımı (OTDF)
Yanma odasından çıkan ve türbine gelen havanın sıcaklık dağılımı sabit olmayıp değişkendir.
Bu değişken dağılım, türbin girişinde normalize edilmiş maksimum sıcaklık değeri (Overall
Temperature Distribution Factor - OTDF) kullanılarak verilebilir. Bundan ziyade yanma odası
15
sıcaklık dağılım kalitesini değerlendirmek için OTDF kullanılabilir (Balakrishnan B.M,
2016). Bunun daha iyi anlaşılabilmesi için Şekil 5’e bakılabilir (Walsh et. al., 2004). Yüksek
bir OTDF değeri bazı kanatçıkların korozyon ve oksidasyondan daha fazla etkisi altında
kalmasını sağlayabilir.
Şekil 4. Sıcaklık Dağılımı
OTDF değeri Denklem (14) ile hesaplanabilir. Bu denklemde 𝑇𝑦𝑜_𝑔𝑖𝑟𝑖ş yanma odası giriş yani
kompresör çıkış sıcaklığını (K), 𝑇𝑚𝑎𝑘𝑠𝑖𝑚𝑢𝑚 maksimum sıcaklığı (K), 𝑇𝑜𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 ise ortalama
sıcaklığı (K) vermektedir (Walsh et. al., 2004).
(𝑇𝑚𝑎𝑘𝑠𝑖𝑚𝑢𝑚 −𝑇𝑜𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 )
𝑂𝑇𝐷𝐹 = (14)
(𝑇𝑜𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 −𝑇𝑦𝑜_𝑔𝑖𝑟𝑖ş )
Radyal sıcaklık dağılım faktörü de (RTDF) aynı denklem kullanılarak hesaplanabilir. Bu
indeks, rotor kanatlarının servis güvenilirliğini değerlendirmek ve maksimum gaz çevresel
ortalama sıcaklıklarını sınırlamak için kullanılır. Toplam sıcaklık profili faktörünün aksine,
RTDF değeri diğer ilgili faktörler dikkate alınmadan mümkün olduğunca düşük seçilmemelidir.
Aşırı düşük radyal dağılım faktörü mutlaka uzun bıçak ömrüne yol açmaz.
Yarışma için OTDF değeri 0.2 olarak verilmiştir. Bilindiği gibi soğutma havası kompresörden
çıkan ve yanma odasına uğramadan gelen havadır. Yarışmada soğuk hava sıcaklığı 700 K
olarak verilmiş olup, eğer bu sıcaklık yanma odası giriş sıcaklığı olarak kabul edilirse ve
𝑇𝑜𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 değeri yarışma şartnamesinde verildiği gibi 1600 K alınırsa, 𝑇𝑚𝑎𝑘𝑠𝑖𝑚𝑢𝑚 1780 K
bulunur. Yani Şekil 6’nın sağ tarafındaki resime bakılacak olursa radyal olarak yaklaşık %50
konumda pik yapmış, yarışma için bu pik noktadaki değer 1780 K olarak hesaplanmıştır. İleriki
16
bölümlerde detaylı şekilde verilmiş olan ve raporda 3B analizlerde kullanılan girişteki sıcaklık
dağılımı grafiği Şekil 5’te verilmiştir. Bu sıcaklık dağılımı ileriki bölümlerde açıklandığı gibi
literatüre bağlı olarak oluşturulmuştur.
Sıcaklık Profili
100
90
80
70
60
%Span
50
40
30
20
10
0
1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800
Sıcaklık [C]
Şekil 5. Sıcaklık giriş şartı olarak kullanılan OTDF değerine karşılık gelen sıcaklık dağılımı
2.4.Dış Akış Hesaplamaları
2.4.1. Sınır Tabaka Yaklaşımı
Viskozitenin, akışkan tabakalarının birbiri üzerinde kaymaya karşı gösterdikleri direncin bir tür
ölçüsü olduğunu söylemek mümkündür. Aynı direnç etkisi akışkanla - katı cidar arasında da
söz konusudur. Yani bir akışkan bir katı cisim etrafından geçerken veya bir cisim bir akışkan
içerisinde hareket ederken cisim akışkana akışkan da cisme temas yüzeyleri boyunca teğetsel
kuvvetler etkidir.
Bir katı yüzeyle doğrudan temas eden akışkan tabakası yüzeye yapışır ve orada kayma olmaz.
Bu kaymazlık şartı olarak bilinir. Viskoz etkilerin ve dolayısıyla hız gradyanlarının önemli
olduğu çepere yakın bu akış bölgesi sınır tabaka olarak adlandırılır. Kaymama şartının ve sınır
tabakanın gelişiminin sebebi olan akışkan özelliği viskozitedir.
17
Şekil 6. Hareketsiz bir yüzey üzerinde akan bir akışkan kaynama şartı sonucu yüzeyde
tamamen durması
Belirli sıcaklıktaki bir akışkan farklı sıcaklıktaki bir yüzey üzerinde aktığı zaman ısıl sınır
tabaka gelişir. Yüzey üzerinde, içinde yüzeye dik doğrultuda sıcaklık değişiminin önemli
olduğu bu akış bölgesi ısıl sınır tabakadır. Bir yüzey boyunca herhangi bir yerde ısıl sınır tabaka
kalınlığı , yüzeyden itibaren T-T0 sıcaklık farkınının 0.99(T∞-T0)’ ye eşit olduğu uzaklık
olarak tanımlanır.
Sıkıştırılabilir akıştaki izantropik ilişkilere dayanarak, kanatçık yüzeyindeki CFD çözümünden
elde edilen statik basınç, girişteki toplam basınç ve k=1.4 olduğu durum için yüzey boyunca
tüm istasyonlarda Mach sayısı aşağıdaki gibi elde edilir.
𝑃0 𝑘−1
= [1 + ( ) 𝑀𝑎2 ]𝑘/(𝑘−1) (15)
𝑃 2
18
Kanat yüzeyi statik basınç dağılımı
1200,00
Suction
1180,00
Side
Statik Basınç [kPa]
1160,00
1140,00
1120,00
1100,00
1080,00
Pressure
Side
1060,00
-30,00 -20,00 -10,00 0,00 10,00 20,00 30,00
Kanat X koordinatı [mm]
Şekil 7. Soğutma konfigürasyonu yapılmamış NGV yüzeyine ait CFD çözümünden alınmış
Statik basınç değerleri
Mach sayısı
0,4
Suction 0,35
Side
0,3
Mach Sayısı
0,25
0,2
0,15
0,1 Pressure
0,05 Side
0
-30,00 -20,00 -10,00 0,00 10,00 20,00 30,00
Şekil 8. İzantropik ilişkiler kullanılarak, girişteki toplam basınca göre türetilen Mach Sayısı
Dağılımı
Taw , adyabatik duvar sıcaklığı diğer bir adıyla recovery temperature, katı tarafının yalıtıldığı
ve bir üstteki sıvı tabakasından ısı transferinin durma noktasına geldiği teorik olarak
19
hesaplanan, sınır tabaka içerisindeki viskoz etkilerden dolayı ısınan akışkanın en yüksek
sıcaklığıdır. T∞ ,sınır tabaka dışında kalan freestream akışa ait sıcaklığı temsil eder.
Şekil 9. Termal Sınır Tabaka
Van Driest sınır tabaka modifikasyonunda, Crocco dönüşümlerinden faydalanılarak yüksek
hızlı sıkıştırılabilir akışlar için geliştirilmiş denklem aşağıdaki gibidir. Bu metot μ ρ=sabit
olduğu varsayımı ile başarılı bir yaklaşım sergiler. Çözüm gazlarda Pr=0.75, sabit Cp ,k=1.4 ve
viskozite için Sutherland bağıntısının kullanıldığı durumlar için geliştirilmiştir. (Kays, 1993)
𝑇𝑎𝑤 1
= 1 + 2 𝑟𝑐 (𝑦 − 1)𝑀2 (16)
𝑇∞
Akışkan özellikleri sıcaklığa bağlı olsa bile rc, recovery factor’ün aşağıdaki gibi yaklaşık
kullanımı iyi sonuçlar vermektedir. Prandtl sayısının birden farklı olduğu durumda düzeltmede
bulunur.
1
𝑟𝑐 = 𝑃𝑟 (2) (17)
Giriş sıcaklığı el hesaplamalarında 1600 K ile 1780 K’in ortalaması olan 1690 K olarak
alınmıştır.
20
Adyabatik Duvar Sıcaklığı
1740
Suction Pressure
Adyabatik Duvar Sıcaklığı [K] 1730
Side
Side
1720
1710
1700
1690
1680
1670
-00.025 -00.020 -00.015 -00.010 -00.005 00.000 00.005 00.010 00.015 00.020 00.025
Şekil 10. Sabit akışkan özelliklerine göre, türetilmiş adyabatik duvar sıcaklığı
T∞ Inlet 'ten Outlet'e Kütle ortalamalı freestream

sıcaklığı
1690,00
Suction
Freestream Sıcaklığı[K]
1685,00
Side
1680,00
1675,00
1670,00
1665,00
Pressure
1660,00 Side
1655,00
-00.025 -00.020 -00.015 -00.010 -00.005 00.000 00.005 00.010 00.015 00.020 00.025
Kanat X Koordinatı [mm]
Şekil 11. Inlet’ten Outlet’e çizilen iki adet streamline boyunca, Kanatçığa yakın yerlerdeki
kütle ortalamalı freestream sıcaklığı
Eckert tarafından önerilmiş Referans sıcaklığı metodu, sabit akışkan özellikli çözümleri
kullanarak, değişken özellikli mevcut akışları, uygun biçimde temsil etmekte kullanılır. (Kays,
1993) En azından gazlar için böyle bir yaklaşım yapmak mümkündür ve bu yaklaşık akımdaki
21
sıcaklığa “referans sıcaklık” adı verilir. Düşük hızlı olmasına karşılık büyük sıcaklık farkları
içeren akımlarda bu bağıntının sonuncu terimi yok olmaktadır. Sıvılar için aynı yüksek
hassasiyette bir bağıntı geliştirilememiştir.
𝑇𝑅 = 𝑇∞ + 0.5(𝑇0 − 𝑇∞ ) + 0.22(𝑇𝑎𝑤 − 𝑇∞ ) (18)
Tucker ‘a göre (Tucker, 1951) freestream akış sıcaklığı ile adyabatik duvar sıcaklığı arasında
tanımlanmış referans sıcaklığı kullanımı, sıkıştırılabilir yüzey sürtünmesi katsayısı için
deneysel değerlere göre iyi yaklaşım sergilediğini belirtmiştir. Tucker, referans sıcaklığını
adyabatik duvar sıcaklığı ve freestream sıcaklığının aritmetik ortalaması olarak kullanmıştır.
Bu bilgilere dayanarak T0 duvar sıcaklığı Eckert [Kays, 1993) Referans sıcaklığı denkleminden
hesaplanmıştır.
T0 duvar sıcaklığı
1715
Suction 1710 Pressure
Side 1705 Side
Duvar Sıcaklığı [K]
1700
1695
1690
1685
1680
1675
1670
1665
-00.025 -00.020 -00.015 -00.010 -00.005 00.000 00.005 00.010 00.015 00.020 00.025
Şekil 12. Referans sıcaklık metodu kullanılarak türetilen duvar sıcaklıkları
22
Sınır tabaka sıcaklıkları karşılaştırması
1740
1730 Tad
1720
1710
T∞
Sıcaklık[K]
1700
1690
T0
1680
1670
1660 Tref
1650
-00.025 -00.020 -00.015 -00.010 -00.005 00.000 00.005 00.010 00.015 00.020 00.025
Kanat X koordinatı [m]
Şekil 13. Soğutma yapılmamış kanatta Termal Sınır tabaka sıcaklıkları karşılaştırması
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere duvar dibindeki Tad sıcaklığı, sınır tabaka içerisindeki en
yüksek sıcaklıktır. Tad>T0 olmasından dolayı akışkanın katı yüzeyine ısıtma etkisini
gözleyebiliriz. Tad sıcaklığı akışkandan, katı yüzeylere ısı transferinde en çok etkiyen ve
belirleyici olan bir parametredir. Ayrıca yukarıda dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta da
durma noktasında M sayısı 0 değerini almasından dolayı leading edge noktası için herhangi bir
değer elde edilememiştir
2.4.2. Yüzey Boyunca Isı transfer katsayısının bulunması
Isıtılmamış kanatçık yüzeyindeki freestream akışa ait Reynolds sayısı dağılımı daha önce elde
edilen Mach sayısından, ideal gaz varsayımı ile türetilmiştir. Türbulanslı akışa ait Nusselt
bağıntısı Prandtl sayısının 0.75 olduğu kabulüyle kanat yüzeyindeki ısı transfer katsayısını
bulmak için kullanılmıştır.

𝜌∞ 𝑈∞ 𝑥
𝑅𝑒𝑥 = (18)
𝜇∞
𝑁𝑢𝑥 = 0.0296(𝑅𝑒𝑥 )4/5 𝑃𝑟 1/3 (19)
23
Reynolds Sayısı
30000
Pressure
25000 Side
20000
Reynolds Sayısı
15000
10000
Suction 5000
Side
0
-25 -20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25
X Kanat koordinatı [mm]
Kanat boyunca ısı transfer katsayısı (h)

1600
Suction Pressure
Isı transfer katsaıyısı [W/mK2]
1400
Side Side
1200
1000
800
600
400
200
0
-25 -20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25
Kanat üzerinde laminer ve transition bölgeler olduğu bilinmektedir. Reynolds sayısından elde
edilen verilere göre bu bölgeler leading edge yakınında bulunmaktadır. Bundan dolayı
yukarıdaki tabloda uygulanan yaklaşım durma noktasında uygulanabilir değildir. Leading edge
’deki h, değeri bölgesel olarak daha iyi yaklaşımda bulunan bir yöntemle ayrıca incelenmiştir.
24
Şekil 16. Kanat yüzeyindeki akış bölgeleri
2.4.3. Leading Edge Isı transfer katsayısının bulunması
Bu bölgede ısı tranfer katsayısının eldesi için Thwaites metodu ile sınır tabaka kalınlığı
bulunmuştur. Durma noktasının pozisyonu CFD-Post yazılımından Polylinelar kullanılarak
önce Excel’e, daha sonra Spaceclaim® CAD ortamına aktarılmıştır. Leading edge dairesi
yarıçapı 1.43 mm, yatay eksenin durma noktası ile yaptığı açı 44,1 derece olarak ölçülmüştür.
U∞ , kontrol hacmi girişinde yaklaşık hava hızı 83 m/s, kinematik viskozite 5.59E-06 m^2/s
olarak kabul edilmiştir.
𝑈∞ 2𝑅
𝑅𝑒 = (20)
𝑣
𝜃 2 0.441 ∅ 0.441
lim ( ) 𝑅𝑒 =
𝑅 ∅6
∫0 ∅5 𝑑∅′ = 6
(21)
∅→0
25
Şekil 17. Leading edge gösterimi
Leading Edge civarı sınır tabaka kalınlığı

0,04
0,035
Sınır tabaka kalınlığı [mm]
0,03
0,025
0,02
0,015
0,01
0,005
0
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6
X yay uzunluğu [mm]
Şekil 18. Thwaites yöntemi uygulanarak bulunan Leading edge civarı sınır tabaka kalınlığı
Thwaites yöntemi h, değerinin daha yüksek olduğu suction side için çözümlenmiştir. Aşağıda
Pr=0.75 varsayımı ile, sınır tabaka kalınlığı kullanılarak aşağıdaki denklemden yerel yüzey
sürtünme katsayısı elde edilir.
𝛿 4.91𝑥 𝜏𝑤 −1/2
𝛿𝑡 = = 𝐶𝑓,𝑥 = = 0.664𝑅𝑒𝑥 (22)
𝑃𝑟 1/3 𝑃𝑟 1/3 √𝑅𝑒𝑥 𝑝𝑉 2 /2
26
Yerel yüzey sürtünme katsayısı
1,00
Yerel yüzey sürtünme katsayısı

0,10
0,01
0,00
0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4 0,45 0,5 0,55
X yay uzunluğu [mm]
Şekil 19. Leading edge civarı yerel sürtünme katsayısı
Zorlanmış taşınım çözümlemesinde, öncelikle Cf ve Nu niceliklerinin bulunmasıyla
ilgilenilir.Buna bağlı olarak Cf ve Nu arasında, biri bilindiğinde diğerinin hesaplanabileceği, bir
bağıntının olması istenir. Bu tür bağıntılar, sınır tabakalarda momentum ve ısı transferi arasında
benzerlik esas alınarak geliştirilir ve bunlar Reynolds benzeşimi ya da Chilton-Colburn
benzeşimi olarak bilinir.Yerel yüzey sürtünme katsayılarına Düzeltilmiş Chilton-Colburn
benzeşimi aşağıdaki gibi uygulanarak, leading edge için ısı trasfer katsayısı (h) elde edilir. ρ
ideal gaz denkleminden 2.438 kg/m3 , Cp özgül ısı 1.227 kj/kgK, V hızı ise Thwaites
çözümünden alınmıştır.
𝐶𝑓,𝑥
= 𝑆𝑡𝑥 𝑃𝑟 2/3 (23)
2
ℎ
𝑆𝑡 = 𝑝𝑐 (24)
𝑝𝑉
27
Leading Edge ısı transfer katsayısı
3650
Isı transfer katsayısı [W/mK2]
3500
3350
3200
3050
2900
2750
2600
2450
2300
2150
2000
1850
1700
1550
1400
1250
1100
0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,1 0,12
X Yay uzunluğu [mm]
Şekil 20. Leading Edge civarı ısı transfer katsayısı
2.4.4. Film Soğutma veriminin deliğe yakın noktalarda bulunması
Şekil 21. Soğutma Deliği İllüstrasyonu
𝑡𝑎𝑤 −𝑡∞
= (25)
𝑡𝑓 −𝑡∞
𝑝2 𝑢2
𝑀= (26)
𝑝∞ 𝑢∞
Özellikle Şekil 22’ de gösterilen şemada, hava ve sabit bir serbest akış kullanılarak Weighart
aşağıdaki Korelasyonu sunar. Geçerlilik 0.22 < 𝑀 < 0.74 𝑣𝑒 𝑥/ℎ > 100 için.
x
 = 21.8(Mh)−0.8 (27)
28
3. EL HESABI/1-B AKIŞ AĞI ANALİZİ SONUÇLARI (İÇ AKIŞ)
3.1.Yöntemin Detayları
Bu projede iç sınır şartları bazı hesaplamalarını gerçekleştirebilme adına çeşitli kabuller
yapılmış olup, bu kabuller aşağıda verilmiştir.
A) Akış izentropik ve adyabatiktir.
B) Soğuk hava akışı süreklidir (steady).
C) Çalışılan hava ideal gaz olarak kabul edilmiştir.
D) Soğuk gaz girişindeki toplam basınç toplam sıcaklık değerleri sabittir.
E) Kanatçığın tüm iç yüzeyleri pürüzsüz olarak kabul edilmiştir.
F) Soğuk hava girişinde akış düzgün olup girdaplar mevcut değildir.
G) 0.3Ma > V olduğu durumlarda akış sıkıştırılamaz kabul edilmiştir.
H) Soğuk havanın giriş debisi sabit olup motor giriş debisinin %7’sidir (0.224 kg/s).
İ) Her bir kanatçığa toplam debinin eşit miktarda dağıldığı kabul edilmiştir.
Öncelikle soğuk hava için kanatçık başına hız, dinamik viskozite ve reynolds sayısı Bölüm
3.1’de verilen Denklem 1,4,5,6 kullanarak hesaplanmıştır. Dış akış sınır şartlarında belirttiği
gibi soğuk hava debisi ideal gaz denklemini kullanılarak hesaplanmıştır. Bir diğer hesaplanan
veri maksimum soğutma hava debisidir. Bu değer motor debisinin yani 3,2 kg/s’nin %4’si
olarak alınmış ve 0.128 kg/s olarak hesaplanmıştır. Bu değer tek bir kanatçık için 20 kat düşüğü
kadardır, yani 0.0064 kg/s’dir. Toplam basıncımız soğuk hava için 1200000 Pa’dır.
29
3.2. Debi, Basınç, Sıcaklık, Hız Sonuçları
Basınç düşümü hesaplamalarında kullanılan korelasyonlar aşağıda verilmiştir.

İÇ KANAL SOĞUTMA BASINÇ ve HIZ KORELASYONLARI
TOPLAM BASINÇ KAYBI
∆𝑃 = ∆𝑃𝑛,𝑖𝑛 + ∆𝑃𝑛,𝑜𝑢𝑡 + ∆𝑃𝑛_𝑓𝑟 + ∆𝑃𝑐ℎ_𝑜𝑢𝑡
∆𝑃𝑛,𝑖𝑛 : Delik girişlerindeki basınç kayıpları
∆𝑃𝑛,𝑜𝑢𝑡 : Delik çıkışındaki basınç kayıpları
∆𝑃𝑛_𝑓𝑟 : Delik içindeki sürtünme basınç kayıpları
∆𝑃𝑐ℎ_𝑜𝑢𝑡 : Kanal çıkışındaki basınç kayıpları
(Levy, Y. & Gangoli Rao, Arvind & Erenburg, Vladimir & Sherbaum, Valery & Gaissinski, Igor & Krapp, V. (2012). Pressure
Losses for Jet Array Impingement With Crossflow. Proceedings of the ASME Turbo Expo. 4. 10.1115/GT2012-68386.)
BASINÇ DİRENÇ KATSAYISI
𝜉 = 2∆𝑃/𝜌𝑉 2
𝜉 : Basınç direnç katsayısı
𝜌 : Akışkanın yoğunluğu
𝑉 : Delik içerisindeki ortalama hız
Idel’chik, Isaak E., Handbook of hydraulic resistance, 3rd ed., New York : Begell House, 1996, 790 pp
𝜉𝑛_𝑖𝑛 = 0.5(1 − 𝐴𝑖𝑛 ⁄𝐴𝑐ℎ𝑖𝑛 )3⁄4

𝜉𝑛_𝑖𝑛 : Delik girişindeki basınç direnç katsayısı
𝐴𝑖𝑛 : Delik giriş alanı
𝐴𝑐ℎ𝑖𝑛 : Kanal giriş alanı
Delik girişleri için basınç kaybı yukarıdaki denkleme göre hesaplanmıştır.

Delik giriş ve çıkış alanlarında herhangi bir kesit değişikliği olmadığı için, delik giriş alanı ve
kanal (impingement kanalı) giriş alanı birbirine eşit olarak alınmıştır.
𝜉𝑛_𝑜𝑢𝑡 = 1.0
𝜉𝑛_𝑜𝑢𝑡 : Delik çıkışındaki basınç direnç katsayısı
Delik çıkışındaki basınç direnç katsayısı, impingement duvarına çarpan akış tüm kinetik
enerjisini kaybettiği için “1” olarak alınmıştır.
𝜉𝑛_𝑓𝑟 = 𝜆𝐿⁄𝐷
𝜉𝑛_𝑓𝑟 : Delik içerisindeki sürtünme basınç direnç katsayısı
𝜆 : Sürtünme kaysayısı (𝜆 = 64⁄𝑅𝑒)
𝐿 : Delik uzunluğu
𝐷 : Delik çapı
30
∆𝑃𝑐ℎ = 𝜌𝑉𝑐ℎ_𝑜𝑢𝑡 2 ⁄2
∆𝑃𝑐ℎ : Çarpma kanalı çıkışındaki basınç kaybı
𝜌 : Akışkanın yoğunluğu
𝑉𝑐ℎ_𝑜𝑢𝑡 : Çarpma kanalı aksiyal kesitindeki hız
Levy, Y. & Gangoli Rao, Arvind & Erenburg, Vladimir & Sherbaum, Valery & Gaissinski, Igor & Krapp, V. (2012). Pressure
Losses for Jet Array Impingement With Crossflow. Proceedings of the ASME Turbo Expo. 4. 10.1115/GT2012-68386.
𝐶𝑑 : Discharge coefficient
Imraan, M., and Sharma, R. N., “Jet Impingement Heat Transfer in a Frost Free Refrigerator: The Influence of
Confinement”, Int. Journal Refrigeration, In Press, 2009.
𝑉𝑐ℎ_𝑜𝑢𝑡 = 𝑚̇⁄𝜌 ∗ 𝐴
𝑐ℎ𝑎𝑛𝑛𝑒𝑙
𝜌 : Kanal içerisindeki havanın yoğunluğu

𝑚̇ : Kanal içerisindeki havanın debisi
𝐴𝑐ℎ𝑎𝑛𝑛𝑒𝑙 : Çarpma alanının kesit alanı
Tablo 4. İç Kanal Soğutma Basınç ve Hız Kolerasyonları
İÇ KANAL SOĞUTMA HTC KORELASYONLARI
31
HÜCÜM KENARI (LEADING EDGE) – ÇARPMA (IMPINGEMENT) SOĞUTMA
𝑑 0,5 𝑑 0,6 𝑑𝑠 𝑑 0,5 𝑑 1,2
𝑁𝑢𝑎𝑣𝑔 = 0,63 𝑅𝑒𝑗 0,7 ( ) ( ) 𝑒𝑥𝑝 [−1,27 ( ) ( ) ( ) ]
𝑦𝑛 𝑑𝑙𝑒 𝑑 𝑦𝑛 𝑑𝑙𝑒
𝑅𝑒𝑗 : Jet Reynols Sayısı
𝑑 : Jet çapı
𝑦𝑛 : Delikler arası uzaklık (spanwise)
𝑑𝑙𝑒 : Leading edge çapı
𝑑𝑠 : Delik girişinden kanat duvarına kadar olan uzaklık
Chupp R.E., Helms H.E., McFadden P.W. and Brown T., “Evaluation of Internal Heat Transfer Coefficients for Impingement-
Cooled Turbine Airfoils”, Journal of Aircraft, Vol.6, PP 203-208, 1969.
BASINÇ ve EMME YÜZEYLERİ (PRESSURE and SUCTİON SURFACE) – ÇARMA

(IMPINGEMENT) SOĞUTMA
𝑟
𝑚 𝑧𝑛 𝐺𝑐
𝑁𝑢𝑎 = 𝐴1 𝑅𝑒𝑗 [1 − 𝐴2 [( ) ( )] ] 𝑃𝑟 0,333
𝑑 𝐺𝑗
𝐴1 :0,67 ; 𝐴2 :0,237 ; m:0,719 ; r:0,317
𝑅𝑒𝑗 : Jet Reynols Sayısı
𝑍𝑛 : Çarpma kanalı yüksekliği
𝑑 : Delik çapı
𝐺𝑐 : Kanal kesitindeki kütlesel hız
𝐺𝑗 : Jet kesitindeki kütlesel hız
𝑃𝑟 : Prandtl sayısı
Florshuetz L.W. Metzger D.E. and Truman C.R., “Jet Impingement with Crossflow-Correlation of Streamwise Resolved Flow
and Heat Transfer Distributions”, NASA CR 3373, 1981.
𝑅𝑒𝑗 = (𝐺𝑗 . 𝑑)⁄𝜇

𝐺𝑗 : Kanal kesitindeki kütlesel hız
𝑑 : Delik çapı
𝜇 : Dinamik viskozite
𝑞 ′′ = ℎ𝑎 (𝑇𝑠 − 𝑇𝑎𝑤 )
𝑞 ′′ : Kanat çarpma iç yüzeyindeki ısı akısı
ℎ𝑎 : Isı taşınım katsayısı
𝑇𝑠 : Çarpma yüzeyi sıcaklığı
32
𝐸𝑇 = (𝑇𝑎𝑤 − 𝑇𝑗 )⁄(𝑇𝑖 − 𝑇𝑗 )
𝐸𝑇 : Boyutsuz etkinlik katsayısı
𝑇𝑖 : Çarpma kanalı içerisindeki çapraz akış sıcaklığı
𝑇𝑗 : Jet sıcaklığı
Florshuetz L.W. Metzger D.E., Su C.C.,Isoda Y. and Tseng H.H., “Jet Array Impingement Flow Distribution and Heat Transfer
Characterstics-Effect of Initial Crossflow and Nonuniform Array Geometry”, NASA CR 3630, 1982.
KUYRUK KENARI (TRAILING EDGE) – PIN-FIN SOĞUTMA

𝑁𝑢 = 𝑎(𝑅𝑒)𝑏 (𝑆𝑧 ⁄𝜔)𝑐 (𝑆𝑥 ⁄𝐿)𝑑
𝑅𝑒 : Pin çapına bağlı Reynolds sayısı
𝑆𝑧 , 𝑆𝑥 : Pin çap merkezleri arasındaki yatay ve dikey boşluk
𝜔, L : En ve boy
Jubran, B.A. et al., ASME J. Heat Transfer, 115, 576, 1993.
Tablo 5. Hücum kenarı – Çarpma (Impingement) Soğutma
33
FİLM, ÇARPMA VE PIN-FIN SOĞUTMA TASARIM PARAMETRELERİ
FİLM SOĞUTMA
D – Çap 0.8 mm
L/D – En ve boy merkez uzaklıklarının çapa oranı 3D
Z – Çarpma kanalı yüksekliği 0.75 mm
ÇARPMA SOĞUTMA
D – Çap 0.8 mm
Z – Çarpma kanalı yüksekliği 0.5 mm
A – Yüzey Alanları (CAD çiziminden ölçülmüştür) CAD
PIN-FIN SOĞUTMA
D - Çap 0.8 mm
Z – Pin yükseklikleri (CAD çiziminden ölçülmüştür) CAD
A – Yüzey Alanı (CAD çiziminden ölçülmüştür) CAD
Tablo 6. Çarpma ve Pin-Fin Soğutma Tasarım Parametreleri
34
Bu bölümde yer alan korelasyonlar ve tasarım parametreleri kullanılarak yapılan
hesaplamaların sonucunda bulunan debi, basınç, hız ve sıcaklık değerleri aşağıdaki tabloda
verilmiştir. Havanın yoğunluğu, ilgili noktalarda ideal gaz denklemi kullanılarak
hesaplanmıştır. Tüm değerler, excel üzerinde hesaplanmış, karışıklık olmaması için aşağıdaki
tabloda özet şeklinde hesaplanan değerler verilmiştir. Hesaplamalar, %50 kesitte delik başı
yapılmıştır.
Debi (kg/s) Re Sürt. Basınç Basınç Total Kayıplar Hız Sıcaklık

Fakt. Kaybı (İmp. Kaybı Basınç sonrası m/s (K)
Delik içi) (İmp delik Kaybı yerel (ort)
(pa) içi +imp (film basınçl.
kanal) (pa) dahil) (kpa)
(pa)
C1 0,005062901
0,235 12,47590936
C2 0,000745571
0,100 29,39556184
C3 0,000591528
0,252 11,66106106
İ1,..,İ10 0,000045204 1194,3 23,22 755,98
271,3 0,124 55,29047824 726,7648
İ11 0,00010651 1194,1 36,45 742,76
639,2 0,126 54,26113423 936,276
İ12,İ13 0,000042252 1194,6 30,94 773,52
253,6 0,152 45,08189921 347,2832
F1,F2,F3 0,00010364
514, 0,235 12,47590936 2042,522 2769,287 1192,3 28,43 1052,39
F4 0,00010171 1192,7 42,30 957,95
505,2 0,100 29,39556184 1637,942 2364,707
F5 0,000084504 1193,7 39,62 906,43
419,8 0,252 11,66106106 919,5983 1266,881
Tablo 7. Debi, basınç, hız ve sıcaklık el hesaplama sonuçları
35
3.3. Ters Akış Marjini ve Discharge Katsayısı Hesaplamaları
Bir önceki bölümde basınç kayıpları hesaplanmıştır. Ters akış marjini, imp. delikleri içinde
hesaplanmış, fakat bu noktaların ters akış marjinleri film deliklerinden daha büyük olduğu
için, kritik noktalar film noktalarıdır. Hesaplanan basınç kayıplarına göre film soğutma
deliklerinde oluşan, hesaplanan ters akış marjinleri ve discharge katsayıları aşağıdaki tabloda
verilmiştir. Kullanılan korelasyonlar 3.2 nolu başlık altında verilmiştir.
Toplam Basınç Ters Akış

Discharge Katsayısı (Cd)
Kaybı (Pa) Marjini (%)
F1,F2,F3 2769,287 1,117 0,432
F4 2364,707 1,237 0,458
F5 1266,881 1,158 0,52
Tablo 8. Hesaplanan ters akış marjinleri ve discharge katsayıları
Film deliklerinin sayısı baz alınarak toplam discharge katsayısı Cdoverall = 0,46 olarak
hesaplanmıştır.
3.4. Bir boyutlu akış ağı modeli
Flow Network Model ya da Türkçesiyle Akış Ağı Modeli (FNM) , akış hacmini boru ve
kanal yaklaşımı yapılan ağ parçalarına bölüp, iç akışa ait korelasyonları kullanarak akış
karakteristiğini modellemeye yarayan bir metottur.
CFD’ nin aksine FNM daha yüzeysel fakat ön tasarım sürecinde yaklaşım olarak fayda sağlayan
bir araçtır.
36
Şekil 22. Akış ağı modeline ait örnek tasarımlar – Tasarım 1
Şekil 23. Akış ağı modeline ait tasarımlar – Tasarım 2
Akış ağı modellinin kullandığı yaklaşımlar iki ayrı kategori de incelenebilir.
1) Deterministik metotlar
Hardy-Cross Metodu
Newton Raphson Metodu
37
2) Olasılıksal (Probabilistic) metotlar
Maximum Entropi Metodu

Bayesian Metodu
Piyasada FNM yaklaşımını kullanan Flowmaster, Flownex, Pipeflow, Gt-suite gibi
programlar incelenmiştir. Programların paralı olması ve program kısıtlamaları nedeniyle tam
çözüm yapılamamıştır. Lakin çözüm metodları incelenmiş ve birkaçının temelde Hardy Cross
metodunu kullandığı gözlemlenmiştir. Bu metodla Excel’de ön tasarımımız geliştirilmiştir.
Şekil 24. Flownex’de yaptığımız ön çalışmamız
Biz çalışmamızda en kolay yaklaşım olan genellikle şehir içme suyu tesisatlarında ve
havalandırmada kullanılan Hardy Cross metodunu kullandık. Hardy Cross modelinin temel
çalışma prensibi elektrik devreleriyle benzeşmektedir. Paralel borular arasındaki döngülerden
38
basınç kayıplarını hesaplayarak hangi boruya ne kadar debinin gideceğini hesaplar. Elektrik
devrelerindeki Kirchoff çözümüyle aynı mantıkta çözüm yapılır, tek fark ohm kanunu lineer
olarak çözümlenebilirken Darcy wiesbach denklemindeki basınç kaybının non-lineer
çözümlenmesi gerekliliğidir. Bu yüzden iteratif çözüm gerektirmektedir.
𝑉 =𝐼∗𝑅 (28)
𝐿 𝑉2 𝐿 16 𝑄 2
ℎ𝑓 = 𝑓 𝐷 2𝑔 = 𝑓 𝐷5 𝜋2 2𝑔 = 𝐾𝑄 2 (29)
Boru içi akışlarda basınç kaybı ikiye ayrılmaktadır. Birincisi viskoz etkiler nedeniyle
oluşan sürekli kayıplar (hk,sürtünme), ikincisi ise akış kesitinde veya bağlantı elemanı nedeniyle
oluşan yerel kayıplardır (hk,yerel). Basınç kayıpları genel olarak “h” ifadesi ile gösterilir.
ℎ𝑘 = ℎ𝑘,𝑠ü𝑟𝑡ü𝑛𝑚𝑒 + ℎ𝑘,𝑦𝑒𝑟𝑒𝑙 (30)
Tam gelişmiş laminer veya türbülanslı akışlarda dairesel veya dairesel olmayan boru içi
akışlar için basınç kaybı ifadesi aşağıdaki gibi yazılır (Çengel & Cimbala, 2012 & Miller, 1990)
2
𝐿 𝑝𝑉𝑜𝑟𝑡
∆𝑃𝑘 = 𝑓 𝐷 (31)
2
Borulama sistemindeki basınç kayıpları sadece viskoz kuvvetlerden değil, borulamada
kullanılan bağlantılar, valfler, dönüşler, genişleme ve daralma, ayrılma ve birleşme gibi
unsurlardan da oluşmaktadır. Bu kayıplar yerel kayıp olarak adlandırılır. Yerel kayıplar
genellikle Kk kayıp katsayısı ile ifade edilir (Çengel & Cimbala, 2012 ve Miller, 1990)
𝐾ℎ
𝐾𝐾 = 𝑉 2 /2𝑔 (32)
𝑉2 ∆𝑃𝐾
ℎ𝐾 = 𝐾𝑘 ∗ = (33)
2𝑔 𝜌𝑔
Sürekli ve yerel kayıpları topladığımızda aşağıdaki toplam kayıp katsayısı formülünü elde
ederiz.
2
𝐿 𝑉𝑜𝑟𝑡 𝑉2
𝑜𝑟𝑡
ℎ𝑘 = ℎ𝑘,𝑠ü𝑟𝑡ü𝑛𝑚𝑒 + ℎ𝑘,𝑦𝑒𝑟𝑒𝑙 = (𝑓 𝐷 ) + (𝐾𝑘 ∗ 2𝑔) (34)
2𝑔
Excelde ön tasarım için geliştirilen parametrik excel tablosu
39
Şekil 25. Ön tasarıma ait akış ağı
Şekil 26. Ön tasarıma ait iteratif akış ağı Excel tablosu
Hardy Cross metodunun uygulanışı:
1) Gözler (Loop) probleme göre belirlenmeli
2) Belirlenen gözlerde kütlesel debinin akacağı yön için tahminde bulunulmalı
3) Her bir kol için kütlesel debi tahmininde bulunulmalı, tahminde bulunulan debilerin
toplamı girişteki debiyi yani sürekliliği sağlamalıdır.
4) hL , Darcy-Weisbach ya da Hazen-Williams formüllerinden hesaplanmalı
5) K, Darcy-Weisbach ya da Hazen-Wiliams direnç katsayısı hesaplanmalı
6) Her bir göz için ∑hL ve ∑R hesaplanmalı

40
7) Her bir göz için düzeltme katsayıları yazılmalı -∑hL/∑R
8) Düzeltme katsayıları her bir koldaki, önceki iterasyondan gelen Q0 ‘a eklenmeli
9) Eğer iki ve ya daha fazla gözde ortak olarak bulunan kol varsa her iki gözden gelen
düzeltme katsayıları o koldaki debiye uygulanır.
10) f, sürtünme katsayısı Colebrook ya da Haaland denkleminden iteratif olarak
hesaplanmalıdır. Biz çalışmamızda Haaland denklemini kullandık.
11) 4 ve 8 numaralı maddeler uygulanarak çözüme devam edilmeli
12) Eğer seri kollara bağlı paralel dirençler varsa paralel gözler önce yakınsayana kadar
çözülür ardından düzeltilmiş debiler ana debide güncellenerek belirli iterasyon
aralıklarıyla tekrar çözüm yapılır. Bizim uygulamamızda göz 6, 20 iterasyonda bir
çözülmüştür.
13) Çözüm sonunda her bir gözdeki ∑hL ve ∑Q değerleri sıfıra yaklaşmalı
Hardy Cross yönteminin uygulanışında kullanılan varsayımlar
1) Sıkıştırılabilir akış varsayımında bulunulmuştur.
2) Delik uzunlukları tam olarak ölçülemediğinden ortalamalı olarak kullanılmıştır.
3) Problem dış akıştan kaynaklı basınçları hesaba katmaz bu yüzden kesin sonuçlar
veremez.
4. EL HESABI/1-B ISI TRANSFERİ ANALİZİ SONUÇLARI
Hesaplamalarda kanal içi akış olarak kabul yapıldığı için akışkan girişi hidrolik çap olarak ele
alınmıştır. K2 bölgesi hariç bütün bölgelerden geçen akışkan türbülanslı olarak hesaplanmıştır,
Pin-fin soğutma için C/H= 0.5 stagerred bağlantıları kullanılmıştır
Nusselts sayısı HTC (W/m^2*K) Mach sayısı Blowing ratio
41
C1 68 839.32 0.05535756 0.814426
C2 41.6 1126.79 0.05734591 0.8436788
C3 24 1178.92 0.05022782 0.7389568
K1 34 2209.06 0.11403525 1.6776982
K2 178 8605.78 0.01838534 0.2704869
K3 30.4 1488.38 0.07211116 1.0609067
İ1 95 6210.625 0.02930745 0.4311742
İ2 50 3268.75 0.03440306 0.5061412
İ3 51 3334.125 0.03892657 0.5726917
İ4 61 3987.875 0.04975756 0.7320382
İ5 35 6385 0.06009019 0.8840529
İ6 20 246.45 0.07558762 1.1120527
İ7 81 14776.86 0.07396828 1.0882288
İ8 78 14229.56 0.07055461 1.0380066
İ9 44 1199.11 0.06799003 1.0002762
İ10 41 1117.35 0.06069753 0.8929882
İ11 (Pin- 363 11611.300 0.09877484 1.4531854
Fin
soğutma)
İ12 61 2996.444 0.0544323 0.8008135
İ13 29 1424.53 0.06251392 0.9197111
F1 9434 0.19360805 2.8483812
F2 10329 0.07478115 1.001879
F3 12435 0.03866278 0.5688107
F4 569 27538.33 0.09430374 1.3874062
F5 578 28298.81 0.09667581 1.4223042
Tablo 9. Isı Transferi El Hesaplamaları Sonuçları
4.1.Yöntemin Detayları
Daha öncede belirtildiği gibi ısı transferi yapılırken korelasyonlar ve bunlara bağlı hesaplanan
ısı taşınım katsayısı değerleri kullanılmıştır. Bu değerler ile birlikte ısıl direnç devreleride
kullanılarak sıcaklık hesaplamaları yapılmıştır. Isıl direnç devreleri kullanılarak yapılan
sıcaklık hesaplamaları, Qyerel değerleri ve Qtoplam değerleri eşit olacağı için bunların
eşitliğine bağlı olarak hesaplanmıştır. Şekil 27’de örnek bir ısıl direnç devresi verilmiştir.
42
Şekil 27. İç akışa göre ısıl direnç devresi
Ve denklem (16) kullanarak U değer 449 W olarak hesaplanmıştır
Buradaki h1 ve h2 soğutulmuş kanat yüzeylerinin ısı taşınım katsayısı değerleridir.
4.2. Metal Sıcaklığı Dağılımı

4.2.1. Basınç Tarafı
Metal sıcaklığı dağılımları hesaplanırken film soğutma korealasyonlarına başvurulmuştur.
Buna bağlı denklemler aşağıda verilmiştir. Hesaplama ile ilgili detaylar 4.2.3 başlığı altında
verilmiştir.
1
= 1 𝑋 (35)
+0.03635( )0.84
𝐶 𝑀𝑆
Vane basınç tarafı için:

1
= 1 𝑋 (36)
+0.0107( )1.27
𝐶 𝑀𝑆
Denklemlerin ve denklem kullanarak %35 verimle
4.2.2. Emme Tarafı
Emme tarafı sıcaklık dağılımı için yine film soğutma korelasyonları ve Şekil 27’de verilen
dirence benzer ısıl dirençler vasıtasıyla yapılmıştır. Detaylara 4.2.3. başlığı altında bakılabilir.
43
4.2.3. Kanatçık Boyunca Alınmış Farklı Yüksekliklerdeki Kesitlerde Sıcaklık
Dağılımı
Film Soğutma delikleri için x/d oranında Sıcaklık ve H değer grafikleri aşağıda sunulmuştur.
Kanatçık yüzeyi boyunca bulunan 5 adet film soğutma deliklerinden, hücum kenarının ucunda
bulunan delik haricinde, suction side ve leading edge ucunda diğer iki, toplamda 4 delik için
çeşitli hesaplamalar yapılıp grafiksel olarak gösterilmiştir.
Delik çaplarımız film soğutma için 0.8 mm’ dir.
x mesafe x/d oran Verim Sıcaklık h Üfleme
(mm) (%) (K) (W/m^2K) Oranı
F1 31.61 mm 39.5125 0.1 1006 9434 2,8483812
F3 30.33 mm 37.875 0.05 999 12435 0,5688107
F4 21.43 mm 26.7875 0.12 1009 27538.33 1,3874062
F5 20.175 mm 20.175 0.125 1022 28298.81 1,4223042
Tablo 10. Film Soğutma Delik Hesaplamaları
Öncelikle delik merkezleri baz alınarak trailing edge kısmına uzaklığı bulunarak x mesafesi
tanımlanmıştır. X/d oranı çapa bölümü sonrası bulunup, Şekil 28’de üfleme oranı, delik dizilimi
ve delik açısına bağlı olarak film soğutma verimleri verilmiş olup bu verim değerleri film
soğutma el hesaplarında kullanılmıştır (S.Baldauf, 2002). Elde edilen verimler sayesinde Şekil
30 ve 31’de sıcaklık dağılımları grafiksel olarak sergilenmiştir.
Şekil 29’da gösterilen excel formülasyonu Almanya da bulunan B&B AGEMA GmbH
sayesinde elde etmiş bulunmaktayız. Bu çerçevede yardımını esirgemeyen Jens Dickhoff’a
teşekkürlerimizi iletiriz.
44
Şekil 28. Üfleme Oranı ve film soğutma deliğine göre uzaklığa bağlı, film soğutma verimi
(S.Baldauf, 2002)
Şekil 29. Film soğutma sıcaklık dağılımı hesabı için geliştirilen mini excel programı
45
H-X/D Grafiği
30000
h Verileri25000
20000
15000
10000
5000
10 20 30 40
x/d
Şekil 30. h-x/d Grafiği
Sıcaklık-X/D Grafiği
1025
1020
1015
Sıcaklık (K)
1010
1005
1000
995
15 20 25 30 35 40 45
x/d
Şekil 31. Sıcaklık-x/d Grafiği
4.2.4. Soğutma Etkinliği

Soğutma etkinliği hesabı formülü daha önce giriş bölümünde verilmiş olup aşağıda tekrar
verilmiştir (Cunha, 2006). Burada 𝑇𝑔𝑎𝑠 yanma odasından türbine gelen sıcak hava sıcaklığı (K),
𝑇𝑚𝑒𝑡𝑎𝑙,𝑎𝑣𝑟 metalin yani kanatçığın ortalama sıcaklığı (K), 𝑇𝑐𝑜𝑜𝑙𝑎𝑛𝑡 𝑠𝑢𝑝𝑝𝑙𝑦 ise soğutma havasının
sıcaklığıdır (K).
𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝑆𝑜ğ𝑢𝑡𝑚𝑎 𝑉𝑒𝑟𝑖𝑚𝑖 = (𝑇𝑔𝑎𝑠 − 𝑇𝑚𝑒𝑡𝑎𝑙,𝑎𝑣𝑟 )/(𝑇𝑔𝑎𝑠 − 𝑇𝑐𝑜𝑜𝑙𝑎𝑛𝑡 𝑠𝑢𝑝𝑝𝑙𝑦 )
46
İlk bölümde kanatçığın ortalama sıcaklığı istenen verime göre hesaplanmıştır. Burada artık
yapılan el hesabı ve HAD analiz sonuçları kullanılmıştır. Ortalama metal sıcaklığının el
hesaplamaları ile tahmini şöyle yapılmıştır. Raporda içindeki soğutma tipine göre
korelasyonlarla her bir tip soğutmanın detayları belirlenerek 700 K olarak giren soğuk havanın
sıcaklığının çıkışta yaklaşık ortalama olarak 945 K sıcaklığında çıkacağı görülmüştür.
Süreklilikten dolayı çıkan toplam soğuk hava debisi, giren soğuk hava debisine eşittir. Ayrıca
gelen sıcak havanın ortalama sıcaklığı ve debisi de bellidir. Kanatçıktan sonra soğuk hava sıcak
hava birleşecek, debileri miktarınca sıcaklıklarını birbirlerine aktaracaklardır. Yani kanatçığa
girmeden ortalama 1600 K olarak gelen sıcak hava kanatçıktan sonra kaç K olacağı bu yöntemle
tahmin edilmiştir ((0.224x945+2.7x1600)/(2.7+0.224)). Buna göre son sıcaklık (kanatçıktan
sonraki sıcaklık) 1532 K olarak tahmin edilmiştir. Buna göre sıcak akışkandan kanatçığa doğru
olan ısı transferi Q=m xCp x DeltaT denklemi ile hesaplanmıştır. Aynı ısı transferi miktarı
değeri Denklem 14’te kullanılarak (h değerleri soğutma çeşitlerine göre korelasyonlarla,
toplamı ise Denklem 16 kullanılarak elde edildi), ortalama metal sıcaklığı hesaplanmaya
çalışılmış, yaklaşık 910 K olarak tahmin edilmiştir. Ancak daha güvenilir sonuçlar elde etmek
için HAD analizleri yapılmış ve Bölüm 7’de verilmiştir. HAD analizleri sonucunda ortalama
sıcaklık %4 soğutma debisinde 964 K bulunmuş, el hesaplarının buna yakın olduğu
görülmüştür.
Aşağıdaki tabloda soğutma etkinliği el hesabı ve HAD hesabı değerleri özetle verilmiştir.
1B el hesabı HAD
Soğutma havası debisi (%) 4 4
Ortalama metal sıcaklığı 905 964
Soğutma etkinliği (%) 77 70.6
Tablo 10. Soğutma etkinliği değerleri
47
5. TÜRBİN KANATÇIK SOĞUTMA TASARIMI DETAYLARI
5.1. Soğutma Konfigürasyonu Tasarım Aşamaları
Soğutma konfigrasyonu tasarım aşamamız beş farklı tasarımı içermektedir ve bu tasarımlar bir
sonraki sayfadaki tabloda ayrıntılı olarak verilmiştir. ÖTR’den sonra yapılan CFD analizler
sonucunda çarpma kanallarında istenilen soğutma etkisini göremedik. Bunun için 2 nolu
tasarımı geliştirdik ve bu tasarımda çarpma basınçlarını arttırmak için, çarpma delik sayılarını
azalttık. Bu tasarımda ise delik çaplarımızın toz riskine karşı çok küçük olduğunu (0,4mm) fark
ettik ve delik çaplarımızı büyütmeye (0,8mm) ve yapısal olarak zayıf olduğunu düşündüğümüz
kanadın arka tasarımını 3 nolu tasarımda görüldüğü gibi tasarladık. Bu tasarımda da, bazı film
deliklerinin çalışmadığını ve backflow oluştuğunu gördük. Bunu önlemek için, ön taraftaki
çarpma kanalı tasarımını ve film soğutma sıra sayısını değiştirdik. 4 nolu tasarımda, arka
taraftaki film soğutma kanalında, tekrar backflowla karşılaştık ve arka taraftaki soğuk hava
girişini film cooling ve pin-fini besleyecek çarpma deliğine gitmek üzere ikiye ayırmaya karar
verdik. Yapılan analizler sonucunda, 5 nolu tasarımın tüm isterlerimizi fazlasıyla karşıladığını
gördük ve nihai tasarımımızın bu olmasına karar verdik.
48
TASARIM AŞAMALARI
- Basınç yüzeyinde bazı film - Basınç yüzeyinde bazı film - Basınç yüzeyinde bazı - Tüm soğutma hedeflerine
soğutma deliklerinden hava soğutma deliklerinden hava film soğutma deliklerinden ulaşılmıştır.
PROBLEM
çıkmıyor. çıkmıyor. hava çıkmıyor.

- Bazı imp. kanallarında akış - Bazı imp. kanallarında akış - Bazı imp. kanallarında
istenilen düzeyde değil. istenilen düzeyde değil. akış istenilen düzeyde
- Delik çapları çok küçük. değil.
- Kuyruk kenarı akışı istenilen
düzeyde değil.
- ÖTR Tasarımı - Basınç yüzeyinde istenilen - Delik çapları büyütülmüştür. - Ön kısımdaki imp. - Soğutma havası girişi 2’den,
DEĞİŞİKLİK
film etkisi elde edilemediği - Akışın daha kolay hareketi için, kanalları birleştirilmiştir. 3’e çıkarılmıştır.
için, imp. delik sayıları kanalların köşelerine radüs - Film soğutma sırası - Basınç slotları ölçüleri
azaltılmıştır. verilmiştir. azaltılmıştır. büyütülmüştür.
- Pin sayısı arttırılmıştır.
- Soğuk havanın daha düzenli
çıkması için, basınç slotları
eklenmiştir.
Tablo 11. Tasarım Aşamaları
44
5.2. Soğutma Konfigürasyonun Detayları
5.2.1. Film Soğutma ve Çarpma (Impingement) Soğutma
Film soğutma, ikincil bir akışkan (soğutucu veya püskürtme sıvısı) kullanılarak bir yüzeyin,
ayrık kanallar vasıtasıyla yüzeyin üzerinde koruyucu bir tabaka oluşturularak sıcak akıştan
korunmasıdır (Goldstein 1971). Türbin kanatçık yüzeyleri, shroud, kanat ucu ve endwall film
soğutma yöntemi kullanılarak soğutulurlar. Aşağıdaki şekilde tipik bir kanatçığın soğutması
görülmektedir. Kanat yüzeylerinde, birbirinden ayrık olarak yerleştirilmiş film soğutma
delikleri görülmektedir. Film soğutma, iç soğutma sistemlerinden farklı olarak kanatçık
yüzeyinin direkt olarak sıcak havayla temas etmesini engeller ve içerideki ısının dışarıya
atılmasını sağlar. Bunun yanında, taşınım yoluyla da yüzeyleri soğutur.
Şekil 32. Tipik kanatçık soğutma (Hyams, D. et al. (1996))
Film-soğutma prensibinin şematik gösterimi aşağıdaki şekilde verilmiştir. Görüldüğü gibi
soğutucu akışkan, yüzey üzerinde bir film tabaka oluşturarak, yüzeyle sıcak akış arasında bir
tabaka oluşturmaktadır.
45
Şekil 33. Film-soğutma prensibinin şematik gösterimi (Han, J.C. and Ekkad, 1998.)
Tüm ısı transferi teknikleri arasında, çarpma ile soğutma yerel ısı transfer katsayısını arttırmak
için en yüksek potansiyele sahip soğutma çeşitlerindendir. Bununla birlikte, akış düzenini
bozduğu için termal yüklerin aşırı yüksek olduğu yerlerde kullanılır. Leading edge’de
bunlardan biridir. Türbinlerin en sıcak parçalarından olan, sabit stator kanatçıklarının olmazsa
olmaz soğutma konfigürasyonlarından birisidir.
Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, çarpma ile oluşan sınır tabakası ince ve oldukça
türbülanslıdır. Bu nedenle ısı transferi bu yöntemle önemli ölçüde arttırılabilir. Çarpma
bölgesinde bir durgunluk bölgesi vardır ve bu durgunluk bölgesi gelişmekte olan sınır tabakaları
ile çevrilidir. Taşınım etkileri, durgunluk bölgesinde ihmal edilebilir olsa da (sıfır hız
nedeniyle), durgunluk noktası doğal olarak dengesizdir ve bir sınır içerisinde hareket eder.
Ayrıca, çarpma ile soğutmada delikten çıkan hava çevresinden önemli ölçüde daha yüksek bir
momentuma sahiptir ve çarpışmadan sonra oldukça türbülanslı bir akış oluşur. Aşağıdaki
şekilden de anlaşılacağı gibi, çarpışmadan sonra akışın hızını koruduğu görülür.
51
Şekil 34. Çarpma olan ve olmayan akış rejimleri (From Viskanta, R. 1993)
Literatüre bakıldığı zaman film ve çarpma soğutma deliklerinin belirli konfigrasyonlarda
yerleştirildiği görülür. Film ve çarpma soğutma deliklerinin birbirlerinden akış yönünde olan
uzaklıkları “s”, buna dik yöndeki uzaklıkları “p” olarak tanımlanır ve aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.
Şekil 35. Film Soğutma Deliklerinin Koordinatları
Literatürde verilen çeşitli s, p oranlarını soğutma tasarımımız üzerinde denedik. 2D, 3D, 4D
denemesini yaptığımız başlıca uzaklıklardır. Toz etkisini de göz önünde bulundurarak, ön
tasarımda 0,4mm olan delik çaplarımız 0,8mm’ye yükseltildi.
52
Andreini ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada farklı S/d ve P/d oranlarıyla yapılan analizler yer
almaktadır ve sonuçları aşağıda verilmiştir. Çapraz ve düzenli şekilde açılan deliklerin s, p
oranları ve soğutma verimleri şekillerde verilmiştir.
Şekil 36. Çapraz ve düzenli dizilimlerde, S/d, P/d oranlarının karşılaştırılması

(ANDREINI et al)
Bu çalışmaya göre, en yüksek verimler S/d=3, P/d=3 ve çapraz dizilimde elde edilmiştir.
Yukarıdaki şekilde verilen, a detayında çarpma ve film deliklerinin yerleştirilmesi
görülmektedir. Kendi tasarımımızda da, en verimli soğutmayı yapabildiğimiz bu tasarım
modelini, çarpma ve film soğutmasında tasarımımıza referans olarak belirledik. Leading
53
edge’de bu oranlar geometrik açıdan yakalanamadığı için S/d=1, P/d=2 olarak çapraz dizilimde
tasarım gerçekleştirilmiştir (shower head). Forth ve arkadaşları tarafından önerilen ve
literatürde bir çok çalışmada 30º olarak alınan film soğutma açısı, tasarımda F4 ve F5
sıralarında kullanılmıştır.
F1, F2 ve F3 sıralarında bulunan film soğutma delikleri dik olarak açılmıştır. Literatürde
“Shower Head” olarak geçen uygulama, yüksek basınç bölgesinde sıcak hava akışını dik
karşılayarak, daha kalın bir film tabaka oluşturmakta ve leading edge için daha verimli bir
soğutma sağlamaktadır.
Tasarımda bulunan film deliği sıraları aşağıda verilmiştir. F1 sırasında 14, F2 sırasında 13, F3
sırasında 14, F4 sırasında 8 ve F5 sırasında 7’şer tane film deliği bulunmaktadır.
54
Şekil 37. Tasarımdaki Film Delikleri
Tasarımda bulunan çarpma deliği sıraları aşağıda verilmiştir. İ1, İ2, İ3, İ4 sırasında 9, İ5, İ7
sırasında 13, İ6 sırasında 14, İ7, İ8, İ9, İ10 sırasında 9 ve İ11, İ12, İ13 sırasında 7’şer tane
çarpma deliği bulunmaktadır.
55
Şekil 38. Tasarımdaki çarpma (Impingement) delikleri
5.2.2. Pin-Fin Soğutma

Pimler, kanatçığın daralarak giden kuyruk kısmında kullanılır. Soğutma havası, kuyruk
kısmında kullanılan pimler veya silindirler dizisi içinden geçerken belli bir miktar ısıyı kanatçık
yüzeyinden uzaklaştırır ve bu pimler aynı zamanda o bölgeye yapısal destek sağlanmasına
yardımcı olur (Toprak, 2007). Pin-fin geometrileri genellikle 0.5 ile 4 arasında yükseklik /çap
56
oranına sahiptir. Soğutma geçişindeki ısı transferini etkileyen faktörler; dizi şekli, dizideki
pimlerin aralığı, pim boyutu ve şeklidir (Pudake, 2017).
Pimlerde, İ11 sırasından çıkan çarpma havası soğutma için kullanılmıştır. Akış rejimini
bozmamak için pim çapları 0,8mm olarak ve x/d, y/d oranları 3 olarak belirlenmiştir. Aşağıdaki
şekilde tasarımda kullanılan pimler gösterilmiştir. Toplamda 27 adet pim kullanılmıştır.
57
Şekil 39. Yapılan Son tasarımdaki, Pin-Fin soğutma pimlerinin gösterimi
58
Şekil 40. Soğutma Hava Delikleri ve Kanal Konfigürasyonu
59
5.2.3. Kuyruk Basınç Olukları (Pressure Slot – Trailing Edge)
Kuyruk kısmında yer alan basınç olukları, kuyruk kısmında akış rejiminin istenilen şekilde
kalmasını ve kuyruk kısmının soğutmasını sağlamaktadır. Tasarımda oluk genişlikleri 0,9mm,
oluk arasındaki et kalınlıkları da 0,5mm olarak alınmıştır ve aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Şekil 41. Tasarımdaki kuyruk basınç olukları
60
6. SOĞUK AKIŞ TESTİ İÇİN EL HESABI/1-B ISI TRANSFERİ ANALİZİ
SONUÇLARI
Test basınç oranları paylaşılmıştır.
Tamb [K] PR [-] P1 [bar] P2 [bar] MFR [g/s] Cd [-]

293.15 1.15 1.061 0.923 29.44 0.46
Toplam discharge katsayısı Cdoverall = 0,46 ve ters akış marjini 1.15 olarak
hesaplanmıştır. Bölüm 3.3 de detayları verilmiştir.
61
7. HAD ANALİZİ
HAD analizi kısmı takımın güçlü olduğunu düşündüğü kısımlardan biridir, Toplam debinin %3,
4, 5 ve 6’sı olmak üzere dört farklı soğutma debisinde analizler gerçekleştirilmiştir.
Analiz için hazırlanmış çözüm ağı çok yoğun olduğu analizler kişisel bilgisayarda yapılamamış,
takım danışmanı Dr. Mehmet Numan Kaya vasıtasıyla Sheffield Üniversitesi (İngilterede) HPC
merkezinde yapılmıştır. Burada analizler yapılırken yığın modu (batch mode) kullanılmış, bu
modun kullanımı için script ve journal dosyaları hazırlanmıştır. Örnek bir script ve journal
dosyası ekler kısmında verilmiştir.
7.1.HAD Analiz Hazırlığı

7.1.1. Geometri ve akış alanının oluşturulması
Soğutma tasarımı, SOLIDWORKS® çizim programı ile yapılmış olup, CFD analizi için
gerekli akış hacmi oluşturulması işlemi ANSYS SPACECLAIM® ile yapılmıştır. Şekil 39’dan
SPACECLAIM® üzerinden alınmış kanat resmi, Şekil 40’da ise tüm akış hacmi için görünüm
verilmiştir. 20 adet Kanatçık için akış alanı 18° ’lik açı ile periyodik olarak modellenmiştir.
Şekil 42. Kanat model görünümü
62
Şekil 43. Spaceclaim® tüm akış hacmi görünümü
7.1.2. Çözüm ağının oluşturulması

Çözüm ağının oluşturulması için ANSYS Meshing programı kullanılmıştır. Özellikle
sınır tabaka içerisindeki akış karakteristiklerinin tam yakalanabilmesi için ilk katman
kalınlığının hıza bağlı fonksiyonu olan y+ değerinin uygun bir şekilde ayarlanması önemlidir.
Gerektiği gibi y+ ‘ın 1 civarı ayarlanabilmesi için ilk katman kalınlığı d = 0.002 mm alınarak
16 katmanlı cidar üstü bir ağ yapısı oluşturulmuştur bu da 11.5 x 106 elemanlı bir ağ yapısı
soluşturularak yoğun bir ağ yapısı oluşturulmuştur. Oluşturulan çözüm ağı için skewness değeri
0.9 (Şekil 43), orthogonal quality değeri 0.07 ’in üstünde olup kabul edilebilir seviyededir. Şekil
44’te ise y+ dağılımı verilmiş olup, görüldüğü gibi y+ çoğunlukla bir civarındadır. Daha önce
de bahsedildiği gibi kendi bilgisayarlarımızın işlem gücü yetersiz olduğu için Sheffield
Üniversitesi (İngiltere) High Performance Computing (HPC) merkezinde çözümleme
yapılmıştır.
63
Şekil 44. Ansys Meshing ile oluşturulmuş mesh yapısı
Şekil 45. Kanat, akış hacmi conformal mesh yapısı
Şekil 46. Mesh Skewness değerleri
64
Şekil 47. Mesh y+ değerleri
7.1.3. Sınır şartlarının ve çözüm ayarları
Fluent programında kullanılan sınır şartları şu şekildedir:
Inlet - Ana akım Girişi Pressure Inlet BC

Cooling Inlet - Soğutma Girişi Mass Flow Inlet BC
Outlet - Ana akım Çıkışı Mass Flow Outlet BC
Blade Surface - Bıçak yüzeyi Coupled Wall BC
Hub Adiabatic Wall BC
Shroud Adiabatic Wall BC
Tablo 12. Fluent Sınır Şartları
Analizlerde sürekli akış (Steady State) kabulü yapılmıştır. Duvar fonksiyonlarında başarılı
sonuçlar veren iki model, k- Ɛpsilon Realizible ve k- ω SST denenmiş olup daha başarılı
sonuçlar verdiği görüldüğü için k- Ɛpsilon Realizible Enhanced Wall Treatment modeli
kullanılmıştır. Enhanced Wall Treatment kullanılmasının nedeni sınır tabaka içerisindeki akışı
başarılı yakalayabilmesidir. (Ansys 2019)
7.1.3.1. Giriş (Inlet) sınır şartları
Modelimizde sıcak ve soğuk hava olmak üzere iki adet giriş vardır. Soğuk hava 700K
sıcaklıkta ve %3 ila %6 arasında değişik varyasyonlarla çözümlerde kullanılmıştır. Soğuk hava
65
girişi Mass Flow Inlet, Sıcak hava girişi Pressure Inlet olarak tanımlanmıştır. Şartnamede
belirtildiği üzere OTDF’nin 0.2 kabulü yapılmıştır buna göre maksimum sıcaklık yanma odası
çıkışında 1780 K olacağı hesaplanmıştır. Ancak sıcaklık dağılımı ile ilgili detaylı bilgi
verilmediği için literatürdeki en yaygın kullanılan ve deneysel sonuçları olan yanma odası
sıcaklık profilinin baz alınmasına karar verilmiştir. Ayrıca güvenli olması açısından Hwang,
2016 çalışmasında kullandığı profil, kendi değerlerimize göre türetilmiş olup Şekil 46 hem
grafik olarak hemde kontur olarak verilmiştir. Yatay pozisyonda aynı profilin geçerli olduğu
kabul edilmiştir.
Şekil 48. Yanma odası çıkışı sıcaklık profili (Wang ve ark., 2018)
66
Sıcaklık Profili
100
90
80
70
%Span
60
50
40
30
20
10
0
1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800
Sıcaklık [C]
Şekil 49. Kullanılan giriş sıcaklık profilinin grafiksel (üst) ve kontur (alt) olarak gösterimi
Sıcaklık dağılımı Webplotdigitizer ile literatürdeki illüstrasyonlardan alınmış ve kendi OTDF
değerimize göre Excel dosyasında ofset edilmiştir ardından MATLAB/ CurvefittingApp (Eğri
uydurma) ile scale ve normalizasyon uygulanarak, ANSYS 2019 R1 ile UDF (User Defined
Functions)’ a alternatif olarak yeni gelen Fluent Expression Language’ e göre aşağıdaki gibi
tanımlanmıştır.
67
Şekil 50. Fluente girilmiş sıcaklık profili denklemi
7.1.3.2. Çıkış (Outlet) sınır şartları
Çıkış sınır şartı olarak soğutma debisinin ve sıcak akış debisinin tek bir pasajdaki
toplamları Mass flow outlet BC içerisine tanımlanmıştır.
7.1.3.3 Hava için kullanılan özellikler
 Yoğunluk: Akış analizlerinde akış sıkıştırabilir alınmış, yoğunluk değeri ideal gaz
denkleminden hesaplanmıştır.
 Özgül Isı hesabında fluent içerisindeki 100 ila 1000, 1000 ila 3000 K arasında tanımlı
parçalı polinom fonksiyonu kullanılmıştır.
 Isıl iletkenlik değerinin hesabında özgül Isı ve viskoziteye bağlı çözüm yapan kinetik
teori kullanılmıştır.
 Viskozite: NASA’nın bir çalışması olan Gottlieb ve Ritzel , (1979) ilgili makalesinden
Sutherland’ in 78K ile 2500K arasındaki sıcaklık aralığına genişletilmiş Sutherland
katsayıları kullanılmıştır.
Şekil 51. Hava Viskozitesi için yarı deneysel denklem
68
7.1.4.3.4. CM247LC DS için kullanılan materyal özellikleri
CM247LC DS’nin mucidi ve ilk üreticisi olan Cannon Muskegon şirketi ile iletişime geçilerek
elde edilmiştir. Bölüm 8.1’de Ömür hesabı kısmında daha detaylı değinilmiştir.
7.2. HAD Analiz Sonuçları

7.2.1. Farklı soğutma debilerindeki HAD analiz sonuçları
Daha öncede belirtildiği gibi HAD analizleri %3, 4, 5 ve 6 yapılmıştır. Tüm bu analizleri bağlı
sonuçlar karşılaştırılma yapılabilmesi adına yan yana/alt alta verilmiştir. Buna göre yarışma
istenirlerini sağlayan en az debi olan toplam debinin %4’ü soğutma debisi olarak seçilmiştir.
Şekil 49 ve 50’de farklı soğutma debilerinde kanatçık üzeri sıcaklık dağılımları verilmiştir.
Şekil 51’de ise %25, 50 ve 75 kesitlerde farklı soğutma debilerinde sıcaklık dağılımları
verilmiştir. Şekil 52’de bu kesitlerde hesaplanmış ortalama sıcaklık değerleri verilmiştir. Buna
göre %4 soğutma debisinde %50 kesitteki ortalama sıcaklık değeri 997 K’dir. Şekil 53’te
ise farklı soğutma debilerinde akım çizgileri verilmiştir. Görüldüğü tüm film soğutma
deliklerinden akış çıkmakta olup, ters akış yoktur. Bunu başarmak için bir çok tasarım
geliştirmesi yapılmış ve her bir tasarım HAD analizleri ile denenmiştir. Şekil 55’te ise %50
kesitte üst görünümden basınç, Şekil 56’da ise sıcaklık dağılımları farklı soğutma debilerinde
verilmiştir. En kötü durumda %3 soğutma debisinde, ortalama metal sıcaklığımız %50 kesitte
1071K, kanat yüzeyindeki en yüksek sıcaklık 1413 K olarak ölçülmüştür. Ancak %3 debide
istenilen maksimum sıcaklık değerinden (1400K) daha yüksek maksimum sıcaklık elde edildiği
için %4 soğutma debisi seçilmiştir. Test edilen tüm soğutma debilerindeki sonuçlar ve bunlara
bağlı hesaplanan soğutma etkinliği değerleri Tablo 14’te özet olarak verilmiştir. Buna göre %4
debi soğutma etkinliği %70.6 çıkmıştır.
69
Şekil 52. %3 (üst) ve %4 (alt) soğutma debileri için kanatçık üzeri sıcaklık dağılımı
Şekil 53. %5 (üst) ve %6 (alt) soğutma debileri için kanatçık üzeri sıcaklık dağılımı
70
%3 soğutma debisi
% 4 soğutma debisi
% 5 soğutma debisi
% 6 soğutma debisi
Şekil 54. Soldan sağa %25, %50 ve %75 kesitlerde sıcaklık dağılımı
71
Şekil 55. Soldan sağa %3,4,5 ve 6 debide %50 kesitlerdeki ortalama sıcaklıklık değerleri
Şekil 56. Akım çizgisi gösterimi (yukarıdan aşağı %4, 5, 6 soğutma debisi)
72
Şekil 57. %50 kesitte farklı soğutma debilerinde (%3 sol
üst, %4 sağ üst, %5 sol alt, %6 sağ alt) basınç dağılımı
Şekil 58. %50 kesitte farklı soğutma debilerinde (%3 sol üst, %4 sağ üst, %5 sol alt, %6 sağ
alt) sıcaklık dağılımı
73
Soğutma havası Maksimum %50 kesitte Ortalama metal Soğutma
debisi (%) Sıcaklık ortalama sıcaklık sıcaklığı etkinliği (%)
%3 1407 1071 1021 64.3
%4 1326 997 964 70.6
%5 1260 963 931 74.3
%6 1308 941 910 76.6
Tablo 13. Farklı soğutma debilerindeki analiz sonuçlarının özeti ve soğutma etkinliği
7.2.2. Seçilen soğutma debisi için (%4) detaylı sonuçlar

Buradan sonraki tablo ve grafikler seçilen soğutma debisi değeri olan %4 soğutma debisi
için verilmiştir. Şekil 56’da büyük olarak sıcaklık dağılımı, Şekil 57 ve 58’de detaylı olarak
hız dağılımı akım çizgileri gösterilmiştir. Görüldüğü gibi tasarlanan soğutma sistemi
mükemmel bir şekilde çalışmıştır/çalışmaktadır. Tablo 14’de ise seçilen soğutma debisi
olan %4 debide deliklerdeki debi değerleri verilmiştir.
74
Şekil 59. %4 soğutma debisinde sıcaklık dağılımı (büyük resim)
75
Şekil 60. %4 soğutma debisinde akım çizgileri detay gösterimi (basınç ve emme tarafı)
76
Şekil 61. %4 soğutma debisinde akım çizgileri detay gösterimi (iç kanallar)
77
Kütlesel Debi [kg/s] Ortalama Hız [m/s]
C1 0.003048000 29.3583
C2 0.003435700 30.4128
C3 0.000216300 26.6378
K1 0.002766000 60.4774
K2 0.000282205 9.75047
K3 0.000216300 38.2434
İ1 0.000139604 15.5429
İ2 0.000178397 18.2453
İ3 0.000239441 20.6443
İ4 0.000329804 26.3884
İ5 0.000605370 31.8682
İ6 0.000980809 40.0871
İ7 0.000271918 39.2283
İ8 0.000161454 37.4179
İ9 0.000149308 36.0578
İ10 0.000168265 32.1903
İ11 0.000036816 52.3842
İ12 0.000080959 28.8676
İ13 0.000050959 33.1536
F1 0.001647360 102.678
F2 0.000583589 39.6594
F3 0.000252445 20.5044
F4 0.000282205 50.0130
F5 0.000216300 51.2710
Tablo 14. HAD Analizleri sonucu (%4 için) elde edilmiş kütlesel debi ve ortalama hızlar
78
8. ÖMÜR HESABI
8.1.Malzeme Özellikleri
Malzeme özellikleri araştırmaları kapsamında karşımıza çıkan ve yardımcı olan, USA-
Michigan da konumlanmış Cannon Muskegon şirketine teşekkürlerimizi iletiriz. Kendileri
döküm alaşım sektörünün liderlerinden olup bilgilerini bizler ile paylaşmıştır.
1. Yoğunluk
0.308 lb/in3 (8.54 g/cm3) (Donachie,2002)
2. Isıl genleşme ve sıfır termal gerilim referansı için izotropik sekant katsayısı
Sıcaklık
Şekil 62. Isıl Genişleme –Sıcaklık Grafiği (Fahrenheit)
79
MAR-M-247
30
25
Isıl Genleşme,
10^-3*m./m.
20
15
10
0
0 200 400 600 800 1000
Sıcaklık, C
Şekil 63. Isıl Genleşme –Sıcaklık Grafiği (Celcius)
(Battelle Aerospace Metals Handbook, 1984)
3. Erime Aralığı:
2380 - 2490 °F (1305 - 1365 °C)
( https://cannonmuskegon.com/products/vacuum-alloys/
4. Young modülü, yani tanjant modülü:
Şekil 64. Elastisite Modülü – Sıcaklık Grafiği (Fahrenheit)
80
MAR-M-247-Dynamic
150
Elastisite Modülü, GPa
140
130
120
110
100
90
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
Sıcaklık, C
Şekil 65. Elastisite Modülü – Sıcaklık Grafiği (Celcius)

5. Poisson Oranı
Poisson Oranı, alaşımın homojen ve izotropik olduğunu varsayar; bu doğrultuda
katılaşan alaşımlar (001) yönü boyunca belirgin bir şekilde anizotropiktir. Modelleme
amacıyla, tipik bıçak bölümlerinin kalınlık arası eğilme hesaplamaları için varsayılan
Poisson Oranı 0,3’ tür, çünkü parça kalınlığı ‘’ince’’ olarak düşünülebilir.
6. Bulk modülü ve kesme modülü
Normal çalışma sırasında bir türbin kanadı herhangi bir sıkıştırma veya kesme gerilimi
altında kalmamalıdır. Bir kanadın/bıçağın maruz kaldığı gerilimin büyük kısmı, bıçağın
uzunluğu boyunca olmaktadır. Bundan dolayı taneler dökülürken bu yöne yönlendirilir.
Bu şekilde gerilimin çoğu en büyük alaşım mukavemeti boyunca ilerler.
7. Akma Dayanımı:
Oda Sıcaklığı ve 1400 °F da (1033 K) MAR-M 247 için
81
Şekil 66. MAR-M 247 için Akma Dayanım Değerleri
(Sink, 1979)
Çekme testleri, SCTB test numuneleri olarak dökülen yönelimli katılaştırılmış Mar-M-247
kalıplarından yapılır. Kalıp 14 ve 15 metal sızıntısı nedeniyle test edilmemiştir. NASA
tarafından NAS3-20073 sözleşmesi kapsamında derlenen ve NASA CR-199464’te rapor
edilen inceleme: Low-Cost Directionally-Solidified Turbine Blades, Volume I, by L.W. Sink,
G. S. Hoppin, and M. Fujii. January 1979. CM 247 LC, olarak katılaştırılmış türbin kanatları
için bildirilen çekme özellikleri aşağıda verilmiştir.
82
Şekil 67. Termal İletkenlik – Sıcaklık Grafiği (Fahrenheit)
MAR-M-247
25
y= 2,96077355E-06x2+ 1,21828430E-02x + 8,15832256E+00
Isı İletim, W/mK
R² = 9,99839878E-01
20
15
10
5
50 250 450 650 850 1050
Sıcaklık, C
Şekil 68. Termal İletkenlik – Sıcaklık Grafiği (Celcius)
83
Şekil 69. Oda ve yüksek sıcaklıklarda gerilme özellikleri
(Sink, 1979)
Akış Giriş Sıcaklık Profili

1
0,9
0,8
0,7
Span, %
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800
Sıcaklık, C
Şekil 70. Akış Giriş Sıcaklık Profili
84
Şekil 71. Yönlü katılaşmış tanelerin açısal yönlenmeye – Maksimum Gerilme, akma dayanımı
ve elastisite modülüne etkisi
(Sink, 1979)
Sıcaklık Profili
100
90
80
70
%Span
60
50
40
30
20
10
0
1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800
Sıcaklık [C]
Şekil 72. Sıcaklık Profili
85
Şekil 73. Sıcaklığın eş eksenli Alaşımlar üzeri gerilme özelliklerine etkisi
8. Tanjant Modülü (yani Young Modülü)
Daha önce 4 numaralı bölümde Young Modülü olarak bildirilmişti.
9. Termal iletkenlik
Şekil 74. Ekzotermik Döküm ve direk sertleştirilmiş Alaşımların Termal iletkenliği

86
10. Sıcaklığa bağlı Özgül Isı Cp
Spesifik Isı, sabit ölçülmüş bir kütlenin hacmi boyunca homojen sürekli ısı iletimini varsayar.
Yönlendirilmiş katı alaşımlar homojen değildir, bunun yerine alaşımın kristal yönüne bağlıdır.
Tasarım açısından bakıldığında, soğutulmamış bir türbinin kanadının metal sıcaklığı esasen,
karşısındaki hareket eden gaz sıcaklığı ile belirlenir. ‘’Fir Tree’ ve Kanat, disk konfigürasyonu
arasındaki iletim, termodinamik ve radyasyon gibi etkilerden bıçak metal sıcaklığı açısından
çok az şekilde etkilenmektedir.
Tasarım amaçları için MAR-M 247’ nin esneklik modülü de rapor edilmiştir.,
Room Temperature 1033 K (1400 °F) 1144 K (1600 °F)

Static Dynamic Static Dynamic Static Dynamic
[GPa, [GPa, [GPa, [GPa, [GPa, [GPa,
(ksi)] (ksi)] (ksi)] (ksi)] (ksi)] (ksi)]
MAR-M
144 (21) 143 (21) 95 (14) 111 (16) 75 (11) 105 (15)
247
Tablo 15. MAR-M 247’ nin çeşitli sıcaklıklardaki Statik ve Dinamik Esneklik Modülü
Statik değerler, ekzotermik olarak dökülmüş DS döküm test numunelerinin uzunlamasına tane
yönü boyunca çekme testlerinden belirlenir ve dinamik deperler, uzunlamasına tane
yönlendirmesi boyunca da test edilen ekzotermik olarak DS döküm plakalarından elde edilir.
(Kaynak: NASA CR-159464 are from “Low-Cost Directionally-Solidified Turbine Blades,
Volume I”, by L.W. Sink, G. S. Hoppin, and M. Fujii, January 1979.)
8.2. Gerilme Hesabı Detayları
Gerilme hesabı ANSYS static structurual ile yapılmıştır. One-way FSI yöntemi kullanılmıştır.
Buna göre HAD hesapları ile elde edilen basınç ve sıcaklık dağılım değerleri static structurula
aktarılarak yapısal analiz yapılmıştır.Sonuçlar bölüm 8.3 de verilniştir.
87
8.3.Ömür Hesabı Detayları
Bu bölümde static structuraldan elde edilen yapısal analiz sonuçları ile ömür bağlantısı
kurulmuştur. Yapısal analiz sonuçları aşağıdaki şekillerde verilmiştir. En son dada belirildiği
üzere kanatçığın ömrü 5000 saatden fazla olmaktadır.
Şekil 75. Von Misses gerilmeleri dağılımı
Şekil 76. Maksimum Von Misses gerilmeleri
88
Maksimum Von Misses gerilmesi leading edge impingement kanallarında bulunmaktadır.
Şekil 77. En düşük Von Misses değerleri

En düşük Von Misses değerleri trailing edge civarında bulunmaktadır.
Şekil 78. Ortalama ve maksimum Von Misses değerleri
Von Misses değerleri yakınsayana kadar çözüme devam edilmiştir.
89
Şekil 79. Eşdeğer Elastic şekil değiştirme
Maksimum birim şekil değiştirme, maksimum Von Misses gerilmesinin en yüksek olduğu
leading impingement deliklerinde gerçekleşmiştir.
Şekil 80. Maksimum total deformasyon
90
Deformasyonun en çok gerçekleştiği bölge trailing edge’in suction side bölgesidir.
Şekil 81. Larson Miller Grafiği
P=[T(°C)+273][20+log(t)]x10-3
P=[994[K]][20+log(5000)]x10-3
P=23.55
P=22.55 için interpolasyon yapılarak
(23.55 − 23.3)(552 − 690)
𝑆𝑙𝑖𝑚𝑖𝑡 = + 690
(24.4 − 23.3)
Slimit=649,85MPa
370,58MPa < 649,85MPa
5000 Saat çalışma için güvenlidir.
8.4. Yapısal analiz ve ömür hesabı sonucu
Bölüm 8.1 deki CM247LC DS malzemesine ait özellikler tanımlanarak statik çözüm
yapılmıştır. Yapılan FSI analizi sonucuna göre maksimum gerilme 370 MPA çıkmış olup bu
değer larson miller parametresine göre hesaplanan (5000 saat için) gerilme değerinden (649
MPa) çok daha düşüktür. Yani malzemenin ömrü 5000 saatten çok daha fazladır.
91
9. REFERANSLAR
Teknofest 2020, Jet motoru tasarım yarışması şartnamesi, Istanbul, Türkiye
Yunus Çengel – Heat Transfer, Second Edition
Cunha, F.J., Turbine Heat Transfer Analysis, Gas Turbine Handbook, United States Department of
Energy, National Energy Technology Laboratory, 2006
Harris, K., G. Erickson, and R. Schwer. "MAR M 247 Derivations—CM 247 LC DS Alloy, CMSX®
Single Crystal Alloys, Properties and Performance, 5th Int." Symp, 1984.
Erikson G.L., (2015), Advancements in Turbine Blading Materials of IGT Applications, Michigan,
USA.
Ritesh Gaur. Ravitej M. Kesavan V. and Kishore Kumar S.''THERMAL DESIGN AND ANALYSIS
OF NOZZLE GUIDE VANE OF A TYPICAL
TURBINE STAGE'' Proceedings of the 37th National & 4th International Conference on Fluid
Mechanics and Fluid Power December 16-18, 2010, IIT Madras, Chennai, India.
Prof. Dr. Osman F. Genceli “Isı Değiştiriciler” Birsen Yayın. İstanbul 1999, p. 291
Yunus A. Çengel ve Afshin J.Ghajar “Isı ve kütle transferi” Palme yayıncılık, p. 373-403.
Walsh et al. ‘‘Gas Turbine Performance’’ (2004), Second Edition published ‘’Blockwell Publication
Chupp.R.E and Helms H.E., et al.,“Evaluation of internal HTCs for impingement cooled turbine
airfoils”, AIAA Paper No 68-564.(2000)
L.W. Florschuetz et al. ’’Jet Array Impingement With Crossflow - Correlation of Streamwise Resolved
Flow and Heat Transfer Distributions’’ NASA Contractor Report 3373 (Jan. 1981)
G.J.Van Fossen et al. ‘‘Influence of Turbulence Parameters, Reynolds Number, and Body Shape on
Stagnation-Region Heat Transfer’’ (Aug. 1995)
S. Baldauf and M. Scheurlen. Correlation of _lm cooling e_ectiveness from thermographic

measurements at engine like conditions. In ASME TURBO EXPO 2002:Heat Transfer, Man-
ufacturing Materials and Metallurgy, 2002.
92
Toprak S., (2007), “Gaz Türbin Kanatlarının Soğutulmasının Önemi ve Soğutma Yöntemlerinin
incelenmesi”,TC. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Makina Mühendisliği
Anabilimdalı,Yüksek Lisans Tezi,Edirne.
Wright, L. M., & Han, J. C. (2006). Enhanced internal cooling of turbine blades and vanes. L. Smith,
Lance, H. Karim, S. Etemad, WC Pfefferle, The gas turbine handbook, US Department of Energy-
National Energy Technology Laboratory (NETL), Morgantown, 321-353.
Solanki S. P. ve Andriya N., (2018) “A CRITICAL REVIEW ON INTERNAL AND EXTERNAL

COOLING TECHNIQUES APPLIED ON TURBINE BLADES AND VANES”,,New Delhi-INDIA.
Pudake Pranay ,ELGANDELWAR A. M. and LELE Mandar“ Gas Turbine Blade Cooling
Technology–A Case Study” ,INPRESSCO,2017.
Je-Chin Han ‘’ Recent Studies in Turbine Blade Cooling’’, Department of Mechanical Engineering,
Texas A&M University, College Station, Texas, (2004)
Zhiduo Wang et al. ’’Heat transfer analyses of film-cooled HP turbine vane considering effects of
swirl and hot streak’’ in Applied Thermal Engineering 142 (2018) 815-829
Ligrani, P.2013, “Heat Transfer Augmentation Technologies for Internal Cooling of Turbine
Components of Gas Turbine Engines,” Int. J. Rotating Mach. 2013(3), p. 275653.
Krishnamoorthy.V and Sukhatme.S.P., “ The effect of free-stream turbulence on gast turbine blade
heat transfer”, Jrnl. Of Turbomachinery, Oct 1989, Vol 111, pp 497-501
W.M. Kays and M.E. Crawford, “STAN5 - A Program for Numerical Computation of Two-
Dimensional Internal and External Flows,” NASA CR-27-42, 1976
Moustapha, H., Zelesky, M. F., Baines, N. C., & Japikse, D. (2003). Axial and radial turbines. Concepts
ETI. Inc., Wilder, VT.
Han, Je-Chin, Sandip Dutta, and Srinath Ekkad. Gas turbine heat transfer and cooling technology. CRC
press, 2012.
Heeyoon Chung et al. ‘‘Thermo-structural analysis of cracks on gas turbine vane segment having
multiple airfoils’’ in Energy 118 (2017) 1275-1285
Idel’chik, Isaak E., Handbook of hydraulic resistance, 3rd ed., New York : Begell House, 1996, 790 pp
Levy, Y. & Gangoli Rao, Arvind & Erenburg, Vladimir & Sherbaum, Valery & Gaissinski, Igor &
Krapp, V. (2012). Pressure Losses for Jet Array Impingement With Crossflow. Proceedings of the
ASME Turbo Expo. 4. 10.1115/GT2012-68386.)
Superalloys - A Technical Guide, Second Edition, 2002, M. Donachie and S. Donachie)
93
https://cannonmuskegon.com/products/vacuum-alloys/
Low-Cost Directionally-Solidified Turbine Blades, Volume I, by L.W. Sink, G. S. Hoppin,

and M. Fujii. January 1979.
https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19790015950.pdf
NASA CR-159464 dan “Low-Cost Directionally-Solidified Turbine Blades, Volume I”, by

L.W. Sink, G. S. Hoppin, and M. Fujii, January 1979.
’The International Nickel Company, Inc. “High Temperature, High Strength Nickel Base
Alloys”, July 1977
Effect of Grain Orientation and casting on Thermal Fatigue Resistance of a Directionally-

Solidified Superalloy MAR-M-247” NASA TM-79129, April 1979.
Battelle Aerospace Metals Handbook, 1984
W.M Kays et al. ‘’Convective Heat and Mass Transfer’’- M.E Crawford third edition (1993)
M Tucker , National Advisory Commitee For Aeronautics’’ Apporoximate calculation of
turbulent boundary layer devolopment in compressible flow’’ ,(1951)
https://web.stanford.edu/~cantwell/AA200_Course_Material/AA200_Course_Notes/AA200_
Ch_09_Viscous_flow_along_a_wall_Cantwell.pdf
(Hyams, D. et al., Effects of geometry on slot-jet film cooling performance, ASME Paper No.
96-GT-187, 1996.)
(Han, J.C. and Ekkad, S.V. Recent development in türbine blade film cooling. Invited paper
for ISTP-II, Hsinchu, Taiwan, November, 1998.)
From Viskanta, R., Exp. Therm. Fluid Sci., 6, 111, 1993)
ANDREINI, Antonio, et al. The effect of effusion holes inclination angle on the adiabatic film
cooling effectiveness in a three-sector gas turbine combustor rig with a realistic swirling
flow. International Journal of Thermal Sciences, 2017, 121: 75-88.
FORTH, C. J. P.; LOFTUS, P. J.; JONES, T. V. The effect of density ratio on the film-
cooling of a flat plate. htcg, 1985.
S.Baldauf et al. ‘’Correlation of Film-Cooling Effectiveness From Thermographic

Measurements at Engine like Conditions’’ (2002)
94
10. EKLER
10.1. Final tasarım CAD Dosyası
Tasarlanan dosya aşağıdaki linkten indirilebilir. Veya en alt kısma pdf olarak çizim
dosyası eklenmiştir.
Disk dosyası: https://yadi.sk/d/YmlvvA2IQJxuew
10.2. Sheffield Üniversitesi HPC merkezi HAD analizlerinde kullanılan örnek script
ve journal dosyaları
Script
#!/bin/bash
#$ -cwd
#$ -N TEKNOFEST
#$ -M mnkaya1@sheffield.ac.uk
#$ -m abe
#$ -l h_rt=05:00:00
#$ -l rmem=4G
#$ -pe mpi-rsh 32
module load apps/ansys/19.3
fluent -g 3ddp -i j1 -t32 -sge -mpi=intel -rsh -sgepe mpi-rsh
Journal
/file/read-case v8.cas.gz
/define/boundary-conditions/mass-flow-inlet
12
yes
yes
no
0.0048
no
700
no
1200000
no
yes
no
no
yes
5
10
/define/boundary-conditions/mass-flow-outlet
11
yes
yes
no
0.1408
/solve/initialize/hyb-initialization
yes
solve/iterate 300
/file/write-case V8-3R.cas.gz
/file/write-data V8-3R.dat.gz
95
12
yes
yes
no
0.0064
no
700
no
1200000
no
yes
no
no
yes
5
10
11
yes
yes
no
0.1424
yes
solve/iterate 300
12
yes
yes
no
0.0096
no
700
no
1200000
no
yes
no
no
yes
5
10
11
yes
yes
no
0.1456
yes
solve/iterate 300
/define/boundary-conditions/zone-type
10
mass-flow-inlet
10
yes
yes
no
0.136
no
"expr1"
96
no
1180000
no
yes
no
no
yes
5
10
/define/boundary-conditions/zone-type
11
pressure-outlet
/define/boundary-conditions/pressure-outlet
11
yes
no
1180000
no
1780
no
yes
no
no
yes
5
10
yes
no
no
no
yes
solve/iterate 300
/file/write-case V8-5R_BC_MI.cas.gz
/file/write-data V8-5R_BC_MI.dat.gz
/exit
yes
97
11. ŞEKİLLER
Şekil 1. Larson Miller Parametresi - Gerilme grafiği [Teknofest,2020] .................................... 8

Şekil 2. Kanatçık soğutma modelleri ve verimleri (Cunha, 2006)............................................. 9
Şekil 3. Ölçülere uygun oluşturulmuş 3B stator çizimi ........................................................... 11
Şekil 4. Sıcaklık Dağılımı ........................................................................................................ 16
Şekil 5. Radial Sıcaklık Dağılımı ............................................................................................. 17
Şekil 6. Hareketsiz bir yüzey üzerinde akan bir akışkan kaynama şartı sonucu yüzeyde
tamamen durması ..................................................................................................................... 18
Şekil 7. Soğutma konfigürasyonu yapılmamış NGV yüzeyine ait CFD çözümünden alınmış
Statik basınç değerleri .............................................................................................................. 19
Şekil 8. İzantropik ilişkiler kullanılarak, girişteki toplam basınca göre türetilen Mach Sayısı
Dağılımı .................................................................................................................................... 19
Şekil 9. Termal Sınır Tabaka ................................................................................................... 20
Şekil 10. Sabit akışkan özelliklerine göre, türetilmiş adyabatik duvar sıcaklığı ..................... 21
Şekil 11. Inlet’ten Outlet’e çizilen iki adet streamline boyunca, Kanatçığa yakın yerlerdeki
kütle ortalamalı freestream sıcaklığı ........................................................................................ 21
Şekil 12. Referans sıcaklık metodu kullanılarak türetilen duvar sıcaklıkları........................... 22
Şekil 13. Soğutma yapılmamış kanatta Termal Sınır tabaka sıcaklıkları karşılaştırması ........ 23
Şekil 16. Kanat yüzeyindeki akış bölgeleri .............................................................................. 25
Şekil 17. Leading edge gösterimi ............................................................................................. 26
Şekil 18. Thwaites yöntemi uygulanarak bulunan Leading edge civarı sınır tabaka kalınlığı 26
Şekil 19. Leading edge civarı yerel sürtünme katsayısı ........................................................... 27
Şekil 20. Leading Edge civarı ısı transfer katsayısı ................................................................. 28
Şekil 21. Soğutma Deliği İllüstrasyonu ................................................................................... 28
Şekil 22. Akış ağı modeline ait örnek tasarımlar – Tasarım 1 ................................................. 37
Şekil 23. Akış ağı modeline ait tasarımlar – Tasarım 2 ........................................................... 37
Şekil 25. Flownex’de yaptığımız ön çalışmamız ..................................................................... 38
Şekil 25. Ön tasarıma ait akış ağı ............................................................................................. 40
Şekil 26. Ön tasarıma ait iteratif akış ağı Excel tablosu .......................................................... 40
Şekil 27. İç akışa göre ısıl direnç devresi................................................................................. 43
Şekil 28. Üfleme Oranı ve film soğutma deliğine göre uzaklığa bağlı, film soğutma verimi
(S.Baldauf, 2002) ..................................................................................................................... 45
Şekil 29. Film Cooling Isı Akısı tahmin tablosu ...................................................................... 45
Şekil 30. h-x/d Grafiği ............................................................................................................. 46
Şekil 31. Sıcaklık-x/d Grafiği .................................................................................................. 46
Şekil 32. Tipik kanatçık soğutma (Hyams, D. et al. (1996)) ................................................... 50
Şekil 33. Film-soğutma prensibinin şematik gösterimi (Han, J.C. and Ekkad, 1998.) ............ 51
Şekil 34. Çarpma olan ve olmayan akış rejimleri (From Viskanta, R. 1993) .......................... 52
Şekil 35. Film Soğutma Deliklerinin Koordinatları ................................................................. 52
Şekil 36. Çapraz ve düzenli dizilimlerde, S/d, P/d oranlarının karşılaştırılması (ANDREINI et
al) .............................................................................................................................................. 53
Şekil 37. Tasarımdaki Film Delikleri ....................................................................................... 55
Şekil 38. Tasarımdaki çarpma (Impingement) delikleri .......................................................... 56
Şekil 39. Yapılan Son tasarımdaki, Pin-Fin soğutma pimlerinin gösterimi............................. 58
Şekil 40. Soğutma Hava Delikleri ve Kanal Konfigürasyonu ................................................. 59
Şekil 41. Tasarımdaki kuyruk basınç olukları ......................................................................... 60
Şekil 42. Kanat model görünümü ............................................................................................ 62
98
Şekil 43. Spaceclaim® tüm akış hacmi görünümü .................................................................. 63
Şekil 44. Ansys Meshing ile oluşturulmuş mesh yapısı........................................................... 64
Şekil 45. Kanat, akış hacmi conformal mesh yapısı ................................................................ 64
Şekil 46. Mesh Skewness değerleri.......................................................................................... 64
Şekil 47. Mesh y+ değerleri ..................................................................................................... 65
Şekil 48. Yanma odası çıkışı sıcaklık profili (Wang ve ark., 2018) ........................................ 66
Şekil 49. Kullanılan giriş sıcaklık profilinin grafiksel (üst) ve kontur (alt) olarak gösterimi .. 67
Şekil 50. Fluente girilmiş sıcaklık profili denklemi ................................................................. 68
Şekil 51. Hava Viskozitesi için yarı deneysel denklem ........................................................... 68
Şekil 52. %3 (üst) ve %4 (alt) soğutma debileri için kanatçık üzeri sıcaklık dağılımı ............ 70
Şekil 53. %5 (üst) ve %6 (alt) soğutma debileri için kanatçık üzeri sıcaklık dağılımı ............ 70
Şekil 54. Soldan sağa %25, %50 ve %75 kesitlerde sıcaklık dağılımı .................................... 71
Şekil 55. Soldan sağa %3,4,5 ve 6 debide %50 kesitlerdeki ortalama sıcaklıklık değerleri .... 72
Şekil 56. Akım çizgisi gösterimi (yukarıdan aşağı %4, 5, 6 soğutma debisi).......................... 72
Şekil 57. %50 kesitte farklı soğutma debilerinde (%3 sol ....................................................... 73
Şekil 58. %50 kesitte farklı soğutma debilerinde (%3 sol üst, %4 sağ üst, %5 sol alt, %6 sağ
alt) sıcaklık dağılımı ................................................................................................................. 73
Şekil 59. %4 soğutma debisinde sıcaklık dağılımı (büyük resim) ........................................... 75
Şekil 60. %4 soğutma debisinde akım çizgileri detay gösterimi (basınç ve emme tarafı) ...... 76
Şekil 61. %4 soğutma debisinde akım çizgileri detay gösterimi (iç kanallar) ......................... 77
Şekil 62. Isıl Genişleme –Sıcaklık Grafiği (Fahrenheit) .......................................................... 79
Şekil 63. Isıl Genleşme –Sıcaklık Grafiği (Celcius) ................................................................ 80
Şekil 64. Elastisite Modülü – Sıcaklık Grafiği (Fahrenheit) .................................................... 80
Şekil 65. Elastisite Modülü – Sıcaklık Grafiği (Celcius) ......................................................... 81
Şekil 66. MAR-M 247 için Akma Dayanım Değerleri ............................................................ 82
Şekil 67. Termal İletkenlik – Sıcaklık Grafiği (Fahrenheit) .................................................... 83
Şekil 68. Termal İletkenlik – Sıcaklık Grafiği (Celcius) ......................................................... 83
Şekil 69. Oda ve yüksek sıcaklıklarda gerilme özellikleri ....................................................... 84
Şekil 70. Akış Giriş Sıcaklık Profili......................................................................................... 84
Şekil 71. Yönlü katılaşmış tanelerin açısal yönlenmeye – Maksimum Gerilme, akma dayanımı
ve elastisite modülüne etkisi..................................................................................................... 85
Şekil 72. Sıcaklık Profili .......................................................................................................... 85
Şekil 73. Sıcaklığın eş eksenli Alaşımlar üzeri gerilme özelliklerine etkisi ............................ 86
Şekil 74. Ekzotermik Döküm ve direk sertleştirilmiş Alaşımların Termal iletkenliği ............ 86
Şekil 75. Von Misses gerilmeleri dağılımı............................................................................... 88
Şekil 76. Maksimum Von Misses gerilmeleri .......................................................................... 88
Şekil 77. En düşük Von Misses değerleri ................................................................................ 89
Şekil 78. Ortalama ve maksimum Von Misses değerleri ......................................................... 89
Şekil 79. Larson Miller Grafiği ................................................................................................ 91
99
12. TABLOLAR
Tablo 1. Dış akış sınır şartları .................................................................................................. 13

Tablo 2. Isı Transferi Katsayıları (HTC) ................................................................................. 14
Tablo 3. Dış Sınır Şartlarının Belirlenmesinde Kullanılan Korelasyonlar .............................. 15
Tablo 4. İç Kanal Soğutma Basınç ve Hız Kolerasyonları ...................................................... 31
Tablo 5. Hücum kenarı – Çarpma (Impingement) Soğutma ................................................... 33
Tablo 6. Çarpma ve Pin-Fin Soğutma Tasarım Parametreleri................................................. 34
Tablo 7. Debi, basınç, hız ve sıcaklık el hesaplama sonuçları ................................................ 35
Tablo 8. Hesaplanan ters akış marjinleri ve discharge katsayıları........................................... 36
Tablo 9. Isı Transferi El Hesaplamaları Sonuçları .................................................................. 42
Tablo 10. Film Soğutma Delik Hesaplamaları ........................................................................ 44
Tablo 11. Tasarım Aşamaları .................................................................................................. 49
Tablo 12. Fluent Sınır Şartları ................................................................................................. 65
Tablo 13. Farklı soğutma debilerindeki analiz sonuçlarının özeti ve soğutma etkinliği ......... 74
Tablo 14. HAD Analizleri sonucu (%4 için) elde edilmiş kütlesel debi ve ortalama hızlar ... 78
Tablo 15. MAR-M 247’ nin çeşitli sıcaklıklardaki Statik ve Dinamik Esneklik Modülü....... 87
100

3-Neu CFD

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

3-Neu CFD

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3-Neu CFD

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TEKNOFEST

HAVACILIK, UZAY VE TEKNOLOJİ FESTİVALİ

JET MOTOR TASARIM YARIŞMASI

KRİTİK TASARIM RAPORU

TAKIM ADI: NEU-CFD

TAKIM ID: T3-15394-154

TAKIM LİDERİ ADI SOYADI: RIZA BÜYÜKZEREN

TAKIM ÜYELERİ: ABDOU IDI ABASS, ALİ RIZA KÖK,

HATİCE GÜLBERK MANAV, MEHMET BERK AZDURAL

AKADEMİK DANIŞMAN: DR. MEHMET NUMAN KAYA

𝐻𝐴𝐷 : Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği – CFD

 C1: SOĞUTMA HAVASI GİRİŞİ

 C2: SOĞUTMA HAVASI GİRİŞİ

SOĞUTMA HAVASI GİRİŞ

IMPINGEMENT SOĞUTMA KANALI

IMPINGEMENT DELİKLERİ (0,8mm, S/d=3, P/d=3)

FILM DELİKLERİ (0,8mm, S/d=3; Shower Head: S/d=2, P/d=1)

PIN-FIN SOĞUTMA KANALI (0,8mm, S/d=3, P/d=3)

 F1: FILM SOĞUTMA DELİK SIRASI

 İ1 : IMPINGEMENT DELİK SIRASI

belirlenmiş, kullanılması gereken en uygun yöntemin film ve çarptırma (impingment) ile

tahliyesinde pin-kanatçık (pin-fin) soğutma yönteminin kullanılmasının avantaj sağlayacağı

kalması engellenmiştir. Soğutma sisteminin tasarımında, ters akış olmayacak şekilde

el hesaplamaları kısmında literatürdeki korelasyonlar kullanılmış ve gerekli ısı transferi

Sheffield Üniversitesi (İngiltere) High Performance Computing (HPC) merkezinde yapılmıştır.

konudaki literatürdeki deneysel ve HAD makalelerinden de faydalanılarak bir sıcaklık giriş

dönüştürülmüş, bu denklemde HAD programına (ANSYS Fluent) tanımlanmıştır. Yapılan

olarak seçilmiştir. Bu soğutma debisinde maksimum metal sıcaklığı yaklaşık 1330K,

bu teknolojinin gelişmesinde büyük rol oynamıştır.

iki kıstas aşağıda verilmiştir.

 İstenilen soğutma veriminin karşılanması

 İstenilen ömür şartlarını sağlanması

havasının sıcaklığıdır (K).

𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝑆𝑜ğ𝑢𝑡𝑚𝑎 𝑉𝑒𝑟𝑖𝑚𝑖 = (𝑇𝑔𝑎𝑠 − 𝑇𝑚𝑒𝑡𝑎𝑙,𝑎𝑣𝑟 )/(𝑇𝑔𝑎𝑠 − 𝑇𝑐𝑜𝑜𝑙𝑎𝑛𝑡 𝑠𝑢𝑝𝑝𝑙𝑦 ) (1)

%38,9 olarak hesaplanmıştır.

eğrisi verilmiştir (Teknofest, 2020). Yarışma şartnamesinde verilen grafiğin x eksenindeki

120 MPa’ın altında yer almaktadır.

Şekil 1. Larson Miller Parametresi - Gerilme grafiği [Teknofest,2020]

ve son tasarıma kadar sürdürülmüştür. “Terleme (transpiration)” modelinin soğutma verimi

soğutma çeşidi tercih edilmemiştir (Han, 2016).

Şekil 2. Kanatçık soğutma modelleri ve verimleri (Cunha, 2006)

yapılmış olup, bu kabuller aşağıda verilmiştir.

A) Akış izentropik ve adyabatiktir.

B) Sıcak hava akışı süreklidir (steady).

C) Çalışılan hava ideal gaz olarak kabul edilmiştir.

normalize edilmiş maksimum sıcaklık 1B hesaplamalarda dikkate alınmamıştır.

E) Kanatçığın tüm yüzeyleri pürüzsüz olarak kabul edilmiştir.

F) Sıcak hava girişinde akış düzgün olup girdaplar mevcut değildir.

G) Sıcak havanın giriş debisi sabit olup 2.72 kg/s’dir

2.1. Dış Akış Sıcaklık Sınır Şartının Belirlenmesi

kanatçık başına düşen Denklem 1 kullanılarak hesaplanmıştır.

şartnamede verilen kanatçık meridiyonel boyutlarından alınmıştır. Sistemde toplam 20 adet

(m2) ifade etmektedir.

S değeri Sutherland sabitidir.

Reynolds sayısı hesabı ise Denklem (6) kullanılarak yapılabilir.

gaz sabiti (kj/kg.K) ve T ise akışkanın sıcaklığı (Kelvin) temsil etmektedir.

yayılım katsayısıdır (m2/s) .

Denklem (12)’deki eşitlikler kullanılabilir.