Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s.

333-349

Dr. Öğr. Üyesi Müzeyyen ALTUNBAY

Giresun Üniversitesi Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, altun.bay@hotmail.com
Aydın ÖNAL
Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, aydnonall@hotmail.com

KÜLTÜREL KİMLİK İNŞAASINDA ÇİZGİ ROMAN: KARŞILAŞTIRMA-

LI BİR İNCELEME (RED KİT VE TOMMİKS ÖRNEKLEMİ)

Özet

Çizgi romanlar, metin ve görselliğin bir arada olduğu bir anlatım türüdür. Bunun
yanında çizgi romanda olaylar devamlı bir eylem hâlinde sürmektedir, bu yönüyle
çocuklarda ilgi uyandırmaktadır. Çizgi romanların bu özellikleri sayesinde veril-
mek istenen değer ve mesajlar rahatlıkla çocuklara aktarılabilmektedir. Bu bağlam-
da çizgi romanlardaki kahramanlar başta olmak üzere diğer şahıs kadrosunun
olumlu ve olumsuz rol-model davranışları çocuklar üzerinde etkili olabilmektedir.
Özellikle işlenen hoşgörü, saygı, adalet, şefkat ve merhamet gibi kavramların ço-
cuklara olumlu bir şekilde aktarılması önemlidir. Bu eğitsel yönüyle çizgi roman-
lar, kültürel kimlik inşa etme sürecindeki çocuklara olumlu rol-model olmada bü-
yük fayda sağlayabilmektedir. Bu çalışmanın amacı; örneklem olarak alınan Red
Kit (Luckey Luke) ve Tommiks (Captain Miki) çizgi romanlarını MEB‟in 2010/53
sayılı genelgesindeki temel değerlere uygun olup olmamaları (benzerlikler ve fark-
lılıklar) yönüyle karşılaştırmalı olarak incelemektir. Araştırmanın temel yöntemi
doküman incelemesidir. İnceleme sonucunda her ne kadar her iki çizgi romanda
olumlu rol-model davranış biçimlerinin örnekleri mevcut olsa da olumsuz örnek
olabilecek birçok davranış biçimi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kültürel kimlik ve çocuk, çizgi roman, kültürel kimlik in-
şasında çizgi roman, Tommiks, Red Kit.
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

COMIC BOOKS IN THE CULTURAL IDENTITY CONSTRUCTION: A

COMPARATIVE ANALYSIS (THE SAMPLE OF RED KIT AND
TOMMIKS)

Abstract

Comics are a kind of narrative which contains text and the visual together. Besides,
the events in the comic book are constantly taking action, which awakens child-
ren‟s interest. Because of these features of comic books, the values and messages
can easily be transferred to children. In this context, the positive and negative role-
model behaviors of the characters, especially the heroes in comics, can be very ef-
fective on children. Especially, it is significant that the concepts such as tolerance,
respect, justice, affection and mercy are taught to children in a positive way. Due to
its educational aspect, comic strips can contribute a lot to the children to be a posi-
tive role-model in the process of constructing either personal or cultural identity.
The purpose of this study is to study the similarities and differences between the
samples Red Kit (Luckey Luke) and Tommiks (Captain Miki) in accordance with
the basic values in the Notice no. 2010/53 from the Ministry of National Education.
The main method of the study is document review. As a result of the review, it has 334
been determined that both comic strips have many examples of positive role-model
behaviors as many as the negative behaviors.

Key words: Cultural identity and children, comic book, comic book in const-
ruction of cultural identity, Tommiks, Red Kit.

GİRİŞ

Bir eylem olarak okuma, insanın ufkunu genişleten, düşünce dünyasını zenginleştiren
önemli bir uğraştır. Demirel, “Tüm toplumlar bireylerini okur hâle getirme sorunu üzerinde
durmaktadır. Uygar toplumlarda okuma ilerlemenin gereği olarak ele alınmaktadır” (Demirel,
1999: 51) diyerek yerleşmiş bir okuma kültürünün, gelişmişliğin temel göstergelerinden biri
olduğuna işaret eder.

2016 TÜİK verilerine göre kitap okumak toplumumuzda bireylerin ihtiyaç listesinde 235.
sırada yer almaktadır. TÜİK‟in açıkladığı 2016 Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN)
istatistiklerine göre elektronik kitaplar dâhil 54.446 adet ISBN alınmıştır; ancak toplumumuz
yine TÜİK verilerine göre kitap okumaya 1 dakika, TV izlemeye ortalama 6 saat ve internete
girmeye 3 saat ayırmaktadır (www.tuik.gov.tr). Bu da henüz kitap okuma alışkanlığının kültürel
olarak yerleşmediğini gösterir.

Kitap okuma kültürünün gelişmesinde teknoloji ile birlikte aynı oranda ilerleyen görsel
okuma becerisinin etkisi yadsınamaz. Görsel unsurların okumada ve öğrenmede önemli yer
tuttuğu bir gerçektir; çünkü yapılan araştırmalarda okumaya ve öğrenmeye etki eden faktörlerde
en fazla etkili olan ögenin gördüklerimiz olduğu sonucu görülür. Nitekim Küçükahmet‟e (2001:
41) göre de öğrenme sürecinde; görme duyusu %75, işitme duyusu %13, dokunma duyusu %6,
TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

koklama duyusu %3 ve tat alma duyusu %3 etkili olmaktadır. Bu bağlamda okuma kültürü için-
de kullanılan temel kaynaklardan biri olan çizgi romanlar; görselliğin yoğun, metnin az olduğu,
belli bir konu etrafında, görsel unsur ve onu destekleyen kısa cümlelerin art arda gelmesiyle
görsel okuma becerisini geliştiren önemli bir türdür.

Zimmerman (2008), yaratıcı çizgi romanların çocukların pratik dil becerilerini, okuma,
yazma ve iletişim becerilerini geliştirmede etkili olduğunu ifade etmektedir. Çocukta okuma
zevkinin ve okuma alışkanlığının temelini atan çizgi romanlar, içinde barındırdığı gerek metin
gerek görseller ile okuma alışkanlığını kazandırmasının yanında Eğribel (1992)‟in de belirttiği
gibi toplum bilincinin edinilmesine ve kültürel değerlerin aktarılmasına katkı sunar.

Çizgi romanın özellikle toplumumuzda çeşitli yayınevleri ve dergilerde hatta çeşit çeşit
gazetelerin yanında verilmesi toplumumuzun çizgi romanı ne kadar sevdiğinin kanıtıdır. Bunun-
la beraber bu denli sevilen dünyaca ünlü çizgi romanlar (Tommiks ve Red Kit gibi) ister istemez
kültür aktarımı konusunu gündeme getirmektedir. Yapılan pek çok araştırma, özellikle kişilik
gelişimi üzerinde okunan eserlerin etkisi olduğu üzerinde durmaktadır. Asımgil ve Çekmegil
tarafından yapılan bir araştırmaya göre (2010) çocuk kişiliğinin %30-%40‟ı genlerden gelen
özelliklerin etkisiyle oluşurken, %60-%70‟i de öğrenme ile oluşmaktadır. Bu bağlamda okunan
materyallerin öğrenme üzerinde oldukça etkisi olduğu ifade edilebilir. 335

1.Çizgi Roman

Teknolojinin gelişmesiyle sürekli kendini yenileyen popüler kültür ürünü olan çizgi ro-
man üzerine yapılan araştırmalarda farklı tanımlar olmakla beraber ağırlıklı olarak çizgi roman-
ların benzer noktalarına temas edildiği görülecektir.

Cantek (2012: 22-23), çizgi romanın özelliklerini “birbirini izleyen resimlerle anlatılan
bir öykü, karakterlerin bir maceradan diğerine süregelen özellikleri, konuşma veya metnin re-
sim içinde yer alması, resim ile metninin bir bütün oluştururken resmin ağır basması ve düzenli
aralıklarla yayımlanması” olarak açıklar. Polat (2006) çizgi romanın doğuşuyla ilgili olarak;
çizgi romanların ilk olarak Avrupa‟da çıktığını, ilk örneklerinin matbaa sonrası dönemde metni
desteklemek amacıyla kullanılan resimlerden oluştuğunu, 17. yüzyılda William Hogart‟ın The
Rake Progress (1735) ve Marriage a la Mode (1734) adlı çalışmalarının ilk örneklerden olduğu-
nu ifade etmektedir. Anlaşılacağı üzere çizgi roman türünün kaynakları 18.yy‟a dayanır ve te-
melleri Avrupa‟da atılmıştır.

Popüler kültür ürünü olan çizgi roman çizgi-bantlardan doğmuş olmakla birlikte altın çağı
sayılan 1930-1940 yılları arasında, gazetelerden ayrılarak ticari başarı kazanan dergi-albüm
formlarına dönüşür (Cantek, 2012). Avrupa‟da doğan çizgi romanın ilk örneklerinden bugüne
endüstrileşmesi yani bir ticari alana dönüşmesi ve büyük kitlelere ulaşması Amerikan çizgi ro-
man ekolü ile olmuştur. Polat (2006) ilk çizgi roman dergisinin, Funnies on Parade ismiyle
1933‟te Amerika‟da çıktığını belirtmiştir. Funnies on Parade çizgi roman dergisinin yanında;
Marvel Comics, Detective Comic, Action Comic, New Comics, New Fun gibi dergiler çizgi
romanın Amerika‟da yaygınlaşmasında büyük rol oynamış ve Superman, Batman The Human
Torch gibi ünlü çizgi romanlar bu dergilerde ortaya çıkmıştır.
TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

Türkiye‟de çizgi roman gelişim süreci incelendiğinde ilk başlarda gerek Avrupa gerekse
Amerika ile rekabet edilemediği görülür. İlk olarak Tex, Superman, Batman, Tenten, Tommiks,
Teksas, Red Kit gibi çizgi romanların ithal edilip gazetelerde yayımlandığı bilinmektedir. Çe-
tin‟e göre (2010: 194-195) Tarzan, Zagor, Kızılmaske, Mr. No, Mandrake, Flash Gordon gibi
Batılı kahramanların resmedildiği renkli dergilerin basılmasıyla ciddi bir çizgi roman kültürü
oluşur. Hatta o zamanlar Kara Murat, Tarkan, Deli Balta, Karaoğlan gibi elinde kılıcı altında
atıyla bulundukları topraklarda adaletin temsilcisi yerli kahramanlar, çizgi roman tarihimize ayrı
bir zenginlik katar.

Çizgi romanın tarihi seyri ile ilgili alanında en başarılı çalışmalardan biri Cantek (2012)
tarafından kaleme alınmıştır. Cantek, Türkiye‟de çizgi romanın gelişim evrelerini şu şekilde
sınıflandırır:
 Otuzlu yıllar: Çizgi romanın Türkiye‟ye Girişi
 Kırklı yıllar: Kopya Dönemi
 Ellili yıllar: patlamanın Arefesinde
 Altmışlar….
 Yetmişler: Zıtların Keskinliği
 Tükenişin On Beş Yılı(1980-1995)
 Qua Vadis? 336
Günümüzde Türkiye‟de gerek “Küçük Prens” gibi dünya çocuk klasiklerine ait eserler ge-
rekse Shakespeare, Kafka, Dostoyevski, Hugo ve Dickens gibi önemli yazarların başyapıtları
çizgi romana aktarılmaktadır. Ayrıca kitap satış sitelerinin satışa sunulan çizgi roman ürünleri
incelendiği takdirde onlarca farklı ürün olduğu görülecektir. Bu durum, günümüzde de çizgi
romana talebin fazla olduğunu göstermesi bakımından önemlidir.

1.1.Kültürel Kimlik ve Çizgi Roman

Birey içinde doğduğu toplumun kültürel değerleri dâhilinde bir kimlik oluşturur. Kimlik
kazanımı toplumun kültürel değerlerinden bağımsız değildir. Bilindiği gibi “okul öncesinde
(doğumla) başlayan kültürleme, okul sıralarında, okul dışında ve okul sonrasında da sürüp gi-
der” (Güvenç, 2010: 284). Bu sürüp giden süreçte çocukların gerek kişilik gerekse kültürel kim-
lik oluşturmasında aile, televizyon, arkadaşlık ilişkileri, formal eğitim, informal eğitim, kitap,
sözlü ve yazılı kültür ögeleri gibi unsurlar büyük öneme sahiptir. Bu ögelerden biri olan çizgi
romanlar kültürel kimlik oluşturmada ve kültürel değerleri aktarmada önemli işleve sahiptir.
Kaynak olarak bakıldığında pek çok tür gibi çizgi romanlar da ülkemize Batı‟dan girmiştir. İlk
eserler çeviri olduğundan kültürel açıdan görülen farklılıklar da dolaylı yolla öğrenilmiştir. Bu
farklılıkların zaman zaman olumsuz içerik olarak yansıdığı görülmektedir; ancak çizgi roman-
lar, yine de görsellik yönü ağır bastığı için öğrenmede kalıcı olan türlerden biridir. Görselliğinin
fazla olması, okuyucunun ilgisini canlı tutması bakımından önemlidir. Bu çalışmada ele alınan
Red Kit ve Tommiks çizgi romanları, yıllardır ülkemizde en çok okunan çizgi romanlar olması
ve bir döneme damgasını vurması bakımından incelenmeye değerdir.

Red Kit (Luckey Luke), sadık beyaz atı Düldül (jolly jumper), sevimli köpeği Rin Tin Tin
(Rantanplan) ile suçluların düşmanı, muhtaç olanların yanında ve adalet sağlamaktadır. Aman-

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

sız düşmanı Dalton Kardeşler (Joe,William, Jack ve Averal)‟dir. Diğer karakterler ise; Kalamiti
Jane, Billy Kid, Yargıç Roy Bean, Jesse James, Akbaba, posta arabası sürücüsü Hank ve cenaze
Levazımatçısı‟dır. Red Kit‟i oluşturan Morris, çocukluğunda çizgi filme ilgi duyan birisidir.
Akın (2015) “İlkokul yıllarından beri çizgiye meraklı olan çocuklardan biri de Maurice De Be-
vere‟dir. Hiçbir eğitim almadan çizgi romanı olan Bevere, İkinci Dünya Savaşı‟ndan sonra,
1946‟da Belçika‟da yayınlanan Spirou adlı derginin sayfalarında dünyanın en ünlü kovboyunu
ilk kez okurlarla buluşturur. „Luckey Luke‟ adlı kovboy, ülkemizde Red Kit olarak bilinir. Red
Kit‟in çizerini de tüm dünya Maurice De Bevere olarak değil, eserlerinin altına attığı imzasıyla
„Morris‟ olarak tanır” (Akın, 2015: 123) diyerek Red Kid‟in oluşum süreci hakkında bilgi ver-
mektedir.

Yaratıcı yazarı Morris‟in 2001 yılında ölmesinin ardından gölgesinden hızlı silah çeken
Red Kit Achde‟nin hikâyeleri ve Laurent Gerra‟nın çizimiyle 2004 yılında tekrar ortaya çıktı.
Türkiye‟de ilk kez 1956 Turhan Selçuk‟un çıkarttığı “Dolmuş” adlı mizah dergisinde görünen
Red Kit‟in, günümüzde -Türkiye‟de- aslına sadık kalınarak modern çizgilerle oluşturulan serile-
ri Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlamaktadır.

Okuma kültürü edinilmesinde önemli etkisi olan bir diğer çizgi roman Tommiks‟tir.
Tommiks çizgi romanının temel kahramanı “Tom, Nevada‟nın göbeğinde, Kanada sınırı yakı- 337
nındaki Kulver Kalesi civarında düzeni sağlamakla görevlendirilmiş 16 yaşındaki bir rancerdir
(korucu, komando). İki içkiye düşkün tipleme olan Konyakçı (Doppio Rum) ve Doktor (Dr.
Salosso) her macerasında ona eşlik ederler. Bu ikili bir yandan kendilerini sürekli komik olayla-
rın içinde bulurken; diğer yandan da arkadaşları Tom‟un yardımına koşmaktan geri kalmazlar.
Ayrıca ortak bir düşmanları vardır: Rancerlerden intikam alma hevesiyle her seferinde yeniden
karşılarına çıkan kılık değiştirme şampiyonu, Binbir Surat (Magic Face)” (Cantek, 2012: 123).

Tommiks, Giovanni Sinchetto, Dario Guzzon ve Pietro Sartoris adlı İtalyan üç çizer tara-
fından İtalya‟da vücut bulmuş olup Tommiks‟in Türkiye macerası Ceylan Yayınları ile 1955
yılında başlamıştır. Tommiks, 2004 yılından itibaren Hoz Comics tarafından renkli veya renksiz
kuşe kâğıtta yayımlanmaya devam etmekte; ilaveten bazı gazetelerle birlikte kupon karşılığında
da verilmektedir.

2. YÖNTEM

2.1. Araştırmanın Amacı

Bu çalışmanın temel amacı; Red Kit (Luckey Luke) ve Tommiks (Captain Miki) adlı çiz-
gi romanların MEB‟in 2010/53 sayılı genelgesindeki temel değerler ile toplumumuzdaki belli
başlı değerlere uygun olup olmaması (görülen benzerlikler ve farklılıklar açısından) yönünden
karşılaştırılmasıdır.

2.2. Araştırmanın Modeli

Seçilen bu iki çizgi romanın, Türk toplumunda, çocukların kültürel kimlik inşa etme sü-
recine olumlu ve olumsuz etkileri; MEB‟in 2010/53 sayılı genelgesinde yer alan değerler tema

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

olarak alınıp karşılaştırılmıştır. Araştırmanın temel yöntemi doküman incelemesidir. Doküman

incelemesi literatürde “Araştırılması hedeflenen olgu ve olgular hakkında bilgi içeren, yazılı,
görsel materyallerin analizini kapsar” (Yıldırım; Şimşek, 2008, s. 187-188) şeklinde açıklan-
maktadır.

2.3. Evren ve Örneklem

Yapılan karşılaştırmalı inceleme için Hoz Comics Yayınevinin 2004 yılından itibaren ya-
yınladığı 48 adet Tommiks ve Yapı Kredi Yayınlarının 2012 yılından itibaren yayınladığı 81
adet Red Kit çizgi romanları içinden rastgele örneklem çerçevesinde seçilen 7‟şer adet renkli
basımlar tercih edilmiştir.

Tommiks ve Red Kit çizgi romanlarının araştırmacılar tarafından tercih edilme sebebi;
yıllarca ülkemizde gerek dergilerde gerekse gazetelerde okurlarından gelen talepler doğrultu-
sunda çok fazla yayımlanmış olmasıdır. Günümüzde de gerek bazı yayınevlerinin bu eserleri
seri hâlinde yayımlamaya devam etmesi gerekse gazetelerin bazılarında kupon karşılığında oku-
yuculara verilmesi, bu çizgi romanların araştırmaya kaynak olarak seçilmelerine etki etmiştir.

Bu eserlerin baskı sayıları fazla olmasına rağmen, hızlıca tüketildikleri için temin etme 338
sorunuyla karşılaşılmaktadır. Bu nedenle her iki çizgi romanın renkli olanları tercih edilerek
rastgele örnekleme başvurulmuştur. Örneklem olarak alınan eserler Tablo 1‟de gösterilmektedir
(Bk. Tablo 1).

Tablo 1. İncelenen eserlerin örneklem olarak alınan sayıları

Sıra Tommiks Sıra Red Kit
No No
1 Kalede Bir Rancer 1 Daltonlar Evleniyor
2 Büyücü Sake Naga 2 Daltonlar Firarda
3 Gürleyen Atmaca 3 Yargıç
4 10.000 Dolarlık Ödül 4 Red‟in Çocukluğu
5 Viking Kraliçesi -1 5 Dalton Ana
6 Viking Kraliçesi -2 6 Dalton Amcalar
7 Şatodaki Hayalet 7 Yeni Dünya

2.4. Verilerin Toplanması ve Analizi

Çalışmada önce araştırmacılar tarafından örneklem olarak seçilen çizgi romanlarda yer
alan MEB‟in 2010/53 sayılı genelgesindeki değerler ve toplumumuzun kültürel kimliğini yansı-
tan belli başlı değerler belirlenmiş, ardından örneklendirmeler aracılığı bu veriler betimsel ola-
rak analiz edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler bulgular kısmında gösterilmektedir.

3. BULGULAR

İncelenen çizgi romanların tüm serileri ele alınıp değerlendirildiğinde mutfak kültüründen
aile birliğine, hoşgörüden saygıya kadar pek çok temel değere rastlanmıştır. Bu değerler zaman
zaman kültürel açıdan farklılık gösterse de yine de çok okunan çizgi romanlarda evrensel değer
TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

kabul edilen hoşgörü, sevgi, saygı vb. gibi değerlerin yer alması önemli bir göstergedir. Buna
karşılık incelenen çizgi romanlarda olumsuz birtakım davranışlara, rol-model örneklere de rast-
lanmıştır. Ele alınan serilerde ulaşılan temel değerler şunlardır:
3.1. Mutfak Kültürüne İlişkin Değerler
İncelenen her iki çizgi romanda kültürel anlamda bazı benzerlikler ile farklılıklar söz ko-
nusudur. Öncelikle Tommiks çizgi romanında sıklıkla “alkollü içecek (içki)” vurgusu yapıldığı
görülür. Çizgi romanda yer alan vatansever gözü pek kahramanlardan Konyakçı‟nın “Ne aksilik
konyak içmeden gözüme uyku girmiyor”(Kalede Bir Rancer, s.36) ile “Çıldırmak işten değil,
tamir işi en az üç gün sürer. Konyaksız nasıl yaşarım ben”(Kalede Bir Rancer, s.36) ifadelerin-
den içkinin hayatın vazgeçilmez bir parçası olarak sunulduğu anlaşılmaktadır. Bu durum özel-
likle gelişme çağındaki çocuklar için olumsuz örnek teşkil edecektir. Kahramanların dışında
bahsi geçen Vikinglerin de “Biz cesur Vikingleriz, her gece durmadan içeriz” (10.000.00 Do-
larlık Ödül, s.348) ifadesi benzer şekilde Vikinglerin içki içmeden geçirdikleri bir an yokmuş
düşüncesi uyandırır. Bunun yanı sıra aynı çizgi romanda geçen “Şarap içen zevke dalar! Etra-
fında güzel kızlar…(Viking Kraliçesi, s.37) cümleleri de içki içilince her şeyin güzel olacağı
düşüncesini aşılamakta, hayatın güzelliklerinin içkiyle anlaşılabileceğini ima etmektedir.

Red Kit ise Tommiks‟ten farklı olarak bir aileye sahip olmayıp sarhoş bir dedenin elinde 339
büyümüştür. İncelenen 7 adet seride görüldüğü üzere aşırı derecede olmasa bile içki (ağırlıklı
olarak bira) tüketilmektedir. Red Kit gibi silahını adalet için kullanan, adaleti savunan biri için
içki içmek onu okuyan çocuğa kötü rol teşkil etmektedir.

Yine Red Kit çizgi romanın kahramanı olan

Red, son serilerinde olmamak üzere çizimlerden de
görüleceği üzere ağzında sigara, elinde birasıyla
okura rol-model olarak sunulur. Bunun yanında çizgi
romanda sağlık gibi önemli bir kavramın sıklıkla
“Son bir içki sağlığınıza”(Yargıç, s.36) diyerek iç-
kiyle özdeşleştirildiği tespit edilmiştir.

Her iki çizgi romanda, ifadelerin yanında içki

kadehlerinin çizimi de oldukça fazladır. Bu çizgi
Kaynak: www.afedersin.com romanlar kendi içlerinde mutfak kültürü açısından
karşılaştırıldığında benzer özellikler sergilerken, Türk toplumunun mutfak kültürüne ait alışkan-
lıkları ile karşılaştırıldığında farklı özellikler göstermektedir.
3.2. Aile ve Aile Birliğine Önem Vermeye İlişkin Değerler
Türk toplumunda aile kutsal olup ailenin bir arada yaşaması önem arz eder. Ebeveynler
çocuklarına en güzel davranışı ve ahlakı vermekle yükümlüdür, düşüncesi hâkim olup bunların
yanında çocukların sağlam bir kişilik oluşturmasında ailenin rolü büyüktür. Red Kit, ailesi ol-
mayan yetim bir çocuk olarak “Bir yumurcakla uğraşır dururum … dururum…(Red‟in Çocuk-
luğu, s.3) diyen ve bu ifadesinden de anlaşılacağı üzere huysuz ve sorumsuz bir dedenin elinde

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

büyümüştür. Red Kit çizgi romanının incelenen “Red‟in Çocukluğu” serisinde dedenin aynı
zamanda alkolik bir kişilik olduğu görülmüştür.

Red Kit, elinde büyüdüğü dedesini her anlamda taklit etmektedir ve onun alışkanlıklarını
kopya etmiştir. İncelenen yedi adet seride, çizimlerde de görüldüğü üzere Red Kit tıpkı dedesi
gibi bira yani alkol kullanmaktadır. Yine Red Kit‟in tüm serilerinin sonunda söylemiş olduğu
“Ben yalnız bir kovboyum kırlarda gezer dururum. ”cümlesi aslında dedeye ait olup Red Kit bu
ifadeyi kendine mâl etmiştir. Dede, aynı zamanda toplum içinde uzun süre yaşayamayan, yal-
nızlığı seven aile kurma düşüncesinden uzak bir karakterdir. Yanında büyüyen Red Kit de ev-
lenmemiş, aile fikrinden uzak, kadınların ona ilgisi karşısında duyarsız davranan bir karakterdir.
Red Kit, dedesi gibi toplum içinde yaşayamaz, sadece bir problem anında ortaya çıkar ve atı
olan “Düldül” ile asosyal bir hayat sürer.

Buna karşın kötü karakter olarak yansıtılan Daltonlar aile olarak her şeyi birlikte yaparlar.
Hapishaneye birlikte girerler, birlikte yer içerler, hepsi annelerini gördüğünde” Anne… An-
ne..”(Dalton Amcalar, s.5) diye koşarlar. Avarel‟in “ Ben de soygun yapabilir miyim anne?”
(Dalton Ana, s.33) sorusuna karşılık Dalton Ana‟nın”Elbette miniğim! Dayanışma içinde bir
aile olarak hep birlikte yapacağız!”(Dalton Ana, s.33) ifadeleri bu denli önemli aile müessesini
aşağılar niteliktedir. 340

Hırsız Daltonlar‟ın bir bireyi olan Jack‟in ”Yuvam olsun da yerli çadırından ol-
sun”(Daltonlar Evleniyor, s.11) ifadesi ile Red Kit‟in “Ben yalnız bir kovboyum, kırlardan
geçer yolum” (Daltonlar Firarda, S.46) ifadesi karşılaştırıldığında; aile gibi önemli kurumun
yardımsever bir kahraman olarak yansıtılan Red Kit‟e değil, hırsız ve soyguncu Daltonlar‟a ait
bir kavram olarak çizgi romanda işlendiği anlaşılmaktadır. Red Kit aktarılan yaşam tarzıyla
Türk aile yapısına uygun olmamaktadır.

Tommiks ismine sahip Tom (Captain Miki) ise Red Kit gibi yetim bir çocuktur. Tom ak-
rabası olup olmadığı bilinmeyen Konyakçı (Doppie Rum) karakteri tarafından büyütülmüş 16
yaşında bir askerdir. Ancak adından da anlaşılacağı üzere tıpkı Red Kit gibi o da içkiye düşkün
birisinin elinde büyümüştür.

Tom cesareti yönünden Konyakçı‟yı taklit etmesine rağmen,

içki alışkanlığının olmaması yönüyle de Konyakçı‟dan ayrılır.
Tom; yardımsever, argo sözler kullanmayan, terbiyeli bir çocuktur.
Güzel dostlukları olan ve toplum içinde yaşayan bir karakterdir.
Onu büyüten Konyakçı‟nın ise tekrar ettiği “Seni adam etmek için
on beş yıl uğraştım, sense bir züppeye benzedin” ( Kalede Bir Ran-
cer, s.37) cümlesinden -her ne kadar vatansever ve cesur olarak
anlatılsa da- yaptığı iyiliği sürekli dillendiren bir karakter olduğu
görülür. Her iki çizgi romanı bu değer çerçevesinde incelediğimiz-
Kaynak:
de bireyselliği daha fazla ön planda tutan, ailevi kavramlarla alay
http://gnctcct.blogspot.com.tr
eden Red Kit çizgi romanının olumsuz nitelik gösterdiği; toplum
içinde yaşamayı seven hatta Albay‟ın kızı Suzi‟ye âşık olan ve Suzi‟yle aile kurabilecek bir

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

karakterde olan Tom‟un kahramanlık hikâyesini anlatan Tommiks çizgi romanının ise olumlu
nitelik gösterdiği ifade edilebilir. Bu yönleriyle her iki çizgi roman birbirinden ayrılır.
3.3. Şefkat ve Merhamet Değeri
Şefkat bir canlıya sevgi göstermek, ona güven duygusu vermek, ona içinin sıcaklığını ve
güzelliğini göstermektir. Merhamet ise kişinin acıma, affetme ve sevgi duygusunu içeren bir
kavramdır.

Tom, karakteri gereği kötü karakter Colbert‟in “Evet…Wothan öldü, ben öldürdüm…onu
ben öldürdüm… size yaptıklarım için vicdan azabı çekiyorum… beni affedin lütfen” (Şatodaki
Hayalet, s.437) sözlerine karşılık ”Bağışlıyoruz Colbert… Söylemeseydin tuzağa düşecektik…
Dur yarana bakayım!”(Şatodaki Hayalet, s.437) diyecek kadar şefkat ve merhamet dolu bir
karakterdir. Yine Tom‟un, “Sen de bir babasın acını anlıyorum… ama böyle bir cinayete göz
yumamayız… nefretini yenmeye çalış”(Gürleyen Atmaca, s.113) diyecek kadar adil ve diğer bir
kötü karakter olan Pierpont‟un “Sizi de… öldürmek istedim… beni affedebilecek misiniz?” (
Kalede Bir Rancer, s.44) sözlerine karşılık hiçbir şey olmamış gibi “Elbette hepsini unuttum
bile”( Kalede Bir Rancer, s.44) diye yanıt verecek kadar merhametli ve şefkatli biridir.

Red Kit çizgi romanında Dalton kardeşlerden Avarel‟in“…Ama bu çocuğu bırakamam 341
Joe! Çünkü babalığıyım.”(Dalton Amcalar, s.7) ifadesi ve kötü yetiştirilen Daltonların küçük
yeğenine karşı öğretmeninin “Dostlarım, endişelerinizi anlıyor ve sizinle paylaşıyorum. Fakat
bu çocuk başkalarıyla birlikte yaşamayı öğrenmek üzere buraya geldi. Bizlere düşen ona fırsat
vermektir.” (Dalton Amcalar, s.29) sözleri şefkat ve merhamet kavramını yansıtan ifadelerden
bazılarıdır. Yine Red Kit‟in Daltonlarla ve Kızılderililerle her karşılaştığı zaman silahını öldür-
mekten ziyade sadece korkutmak üzere kullanması merhamet değerine örnek teşkil eder.

Red Kit ve Tommiks çizgi romanlarında şefkat ve merhamet unsurlarının fazla olduğu,
bununla birlikte şiddet unsurunun sıklıkla yer aldığı görülür. Bu yönüyle her iki çizgi romanın
olumlu ve olumsuz özellikler sergilediği söylenebilir.
3.4. Cesaret ve Liderlik
Cesaret ve liderlik kavramları birbirini tamamlayan kelimelerdir. Çünkü lider bir kişi aynı
zamanda cesaret gerektiren konularda sorumluluk alabilecek kadar cesurdur. Cesaret, inandığı
doğrular için gözünü daldan budaktan sakınmayan kişilerin davranışlarını tanımlar. Liderlik ise
bir topluluğu en iyiye ulaştıran, topluma önderlik eden insanların temel özelliklerindendir. İnce-
lenen çizgi romanlardan Tommiks‟in temel karakteri Tom; 16 yaşında yüzbaşı olmuş, aynı za-
manda cesaret ve liderlik özelliğine sahiptir. Asker arkadaşlarını zor durumdan kurtarmak için
zaman zaman kendi canını tehlikeye atan Tom‟un “…ama cephaneliğe ulaşmalıyım… yoksa bu
haydut inine girmek için… birçok rancer hayatını kaybedebilir…gayret Tom…”(Kalede Bir
Rancer, s.54) ifadeleri gözü pek bir asker olduğunu göstermektedir.

Yalnız kovboy Red Kit ise -Tom gibi bir yüzbaşı yani bir asker olmasa da- cesaret ve li-
derlik vasıflarına sahiptir. Herkes Red Kit‟e güvenir ve mallarını yeri geldiğinde de canlarını
cesaretinden ötürü ona emanet ederler. Her iki çizgi roman; cesaret, liderlik ve kahramanlık
temaları üzerine kurulu olduğu için bu değerlere ilişkin ifadeler oldukça fazladır. Bu nedenle bu
TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

çizgi romanlar karşılaştırıldığında liderlik ve cesaretin aşılanması bakımından olumlu özellik

sergiledikleri anlaşılmaktadır; ancak yine de okuyuculara hitaben, cesaretin tedbir almayı da
gerektirdiği belirtilmelidir.
3.5. Alçakgönüllülük
Alçakgönüllülük, tevazu olarak da nitelendirebileceğimiz bir değerdir. Tommiks çizgi
romanının kahramanı Tom‟un yapısı gereği alçakgönüllü bir kişi olduğu anlaşılmaktadır. Eva
Benson adlı karakterin “Size nasıl teşekkür edeceğimi bilemiyorum” (Sake Naga, s.66) ifadesine
karşılık “Kim olsa aynı şeyi yapardı bayan. Ayrıca bu konuda en büyük pay Konyakçı‟nın…
Yerlileri o durdurdu” (Sake Naga, s.66) ifadelerinden hareketle oldukça alçakgönüllü bir karak-
tere sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Tom gibi yetim büyüyen Red Kit, onun gibi alçakgönüllü biridir. Romanda geçen karak-
terlerden biri olan avukatın “İyi bir iş başardın Red. Çocuklar bizim ufaklıklarla kaynaştılar.
Wolf kardeşlerle bile!” (Dalton Amcalar, s.37) sözlerine karşın böbürlenmeyip “Dalton Ana‟ya
teşekkür etmeli, fikir ondan geldi” (Dalton Amcalar, s.37) sözlerinden hareketle hak etmediği
bir başarıyı kabullenmediği, kötü bir karakter olsa da başarının asıl sahibi olarak Dalton Ana‟yı
işaret edecek kadar alçakgönüllü olduğu anlaşılmaktadır.

Her iki çizgi romanda bu değer, işleniş yönüyle yukarıdaki ifadelerden de anlaşılacağı 342
üzere benzer şekilde sergilenir. İncelenen çizgi romanlarda alçakgönüllülük, sunulan olumlu
özellikler arasındadır.
3.6. Hoşgörü
Hoşgörü farklılıklara saygı duymaktır. Cinsiyet, yaş, eğitim, etnik kimlik, ekonomik du-
rum, sosyal statü vb. hususlar her birey için farklılık arz eder. Tommiks çizgi romanında kötü
karakterlerden biri olan Sake Naga‟nın “Beyazlarla savaş devam etsin… Esirler işkence direği-
ne bağlansın… Yeni ay doğmadan akbabalara yem olsunlar!” (Gürleyen Atmaca, s.13) ifadeleri
özellikle etnik kimliğin hoşgörü ile karşılanmadığı ve savaş sebebi sayıldığını göstermektedir.
Bu yanlış tutuma karşılık kahraman Tom‟un “Savulun pis vahşiler! (Kızılderili)” (Gürleyen
Atmaca, s.98) sözleri de benzer şekilde Kızılderililerin hedef gösterildiği anlamına gelmektedir.
Bu yönüyle Tommiks çizgi romanında etnik kimliğe ilişkin hoşgörü gösterilmediği, çizgi ro-
manda etnik kinliğin olumsuz bir özellik olarak yansıtıldığı anlaşılmaktadır.

Red Kit çizgi romanında Dalton kardeşlerden Joe‟nun “Kızılderililerle savaşmak evlen-
mekten iyiymiş!”(Daltonlar Evleniyor, s.23) ifadeleri ile Kızılderilileri aşağıladığı görülür. Bu-
nun yanı sıra incelenen yedi seride Kızılderili olmayan kadınların zarif ve hoş gösterildiği, buna
karşın Kızılderili kadınların sık sık aşağılandığı tespit edilmiştir. Kızılderili kadınlara ilişkin
söylenen/yapılan olumsuz benzetmelerden bazıları şu şekildedir:

“İşte küçük ay; gevşek ama çalışkan.” (Daltonlar Evleniyor, s.14)

“Islık çalan yılan; iç karatıcı ama şakrak.” (Daltonlar Evleniyor, s.14)

“Öngörülü köstebek; suratsız ama cesaretli .” (Daltonlar Evleniyor, s.14)

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

Bu ifadelerden de anlaşılacağı üzere Kızılderili kadınlar hariç diğerleri yüceltilirken, Kı-

zılderili kadınlar aşağılanmaktadır. Aynı zamanda çizimlerde, bahsedilen kadınların kafalarının
düz çizildiği, Kızılderili kabilesinin isminin de “Düz Kafalılar” konulduğu görülmektedir.

Red Kit ve Tommiks çizgi romanları Avrupalı yazarların elinde doğmasına rağmen seri-
lerde genel olarak Amerika kıtasında yaşayan Kızılderililerin kötülendiği, onların birer yabani,
kültürsüz ve düşman olarak okuyucuya sunulduğu anlaşılmaktadır. Kızılderililerin çizimlerin-
den, giysilerinden ve ifadelerinden de anlaşılacağı üzere kadınları idrak gücü zayıf ve çirkin;
çocukları yabani ve çok uyumsuz gösterilmektedir. Buna karşın Kızılderili olmayan kadınların
ve çocukların -çizim, giysi ve ifade yönünden incelendiğinde- modern ve kültürlü olarak yansı-
tıldığı tespit edilmiştir.

Her iki çizgi romanda farklı düşmanlar olsa da asıl düşman hep Kızılderililer olmuştur.
Konu her zaman dönüp dolaşıp Kızılderililere gelmektedir. Elbette olumsuz ve hoşgörüden yok-
sun ırkçı unsurları içinde barındıran bu iki çizgi roman, okuyanları olumsuz yönde etkileyebilir.
Bu nedenle incelenen her iki çizgi roman, bu yönleriyle iyi bir örnek teşkil etmemektedir.
3.7. Saygı
Saygı, bireyin etkileşimde bulunduğu insanların varlığını kabul etmek ve onların hakları- 343
na rıza göstermek vb. gibi unsurları içermektedir. İncelenen yedi adet Tommiks çizgi romanında
özellikle kişiliğe saldırı anlamında hakaret taşıyan sözlerin oldukça sık kullanıldığı anlaşılmak-
tadır. Aptal, züppe, sersem, lanet olsun!, kahretsin, kahrolası, enayi, pis ihtiyar vb. saygı dışı
ifadeler oldukça fazladır. Buna rağmen az da olsa nezaket ifade eden sözlerin kullanıldığı görü-
lür.

Red Kit çizgi romanında dedenin “Reed! Gelmeye korkuyor musun? Kız çocuğu musun
sen? “(Red‟in Çocukluğu, s.42) gibi cinsiyeti aşağılayan ifadelerine karşılık Red Kit‟in “Yeter
dede! Çakaldan beter sesin var!” (Red‟in Çocukluğu, S.3) ifadesi saygısızlık bildiren ifadeler-
den birkaçıdır. Benzer şekilde Red Kit çizgi romanında çocuklar arasında geçen diyaloglarda
yer alan olumsuz ifadeler ile benzetmelerin okuyuculara özellikle çocuklara iyi örnek teşkil
etmediği söylenebilir.

Çocuk 1: “Beyaz yumurcağın poposu yüzünden bile soluk!” (Red‟in Çocukluğu, s.12)

Çocuk 2: “Fare görmüş kadın gibi çığlık atıyor!” (Red‟in Çocukluğu, s.12)

Çocuk 3: “Yoo! Anasını yitirmiş domuz yavrusu gibi böğürüyor.”(Red‟in Çocukluğu, s.12)

Solgun Kirpi: “Ugh! ugh! gelin de „karınca yuvalarını tekmeleyip üstüne yatma oyunu‟ oynaya-
lım!...” (Red‟in Çocukluğu, s.15)

Solgun Kirpi: Sonra da “küçük kızları dikenli çalılara itme” oyunu oynarız…(Red‟in Çocuklu-
ğu, s.15)

Kız: “Ne güzel!” (Red‟in Çocukluğu, s.15)

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

İncelenen her iki çizgi romanda saygı bildiren ifadeler olmasına rağmen, saygı dışı ifade
ve diyalogların oldukça fazla oluğu görülür. Bu yönleriyle bu eserler olumsuz rol model oluştu-
rur.

Tablo 1. Tommiks Çizgi romanında işlenen olumlu değerler

TOMMİKS
Değerler Kalede Büyücü Gürleyen 10.000 Viking Viking Şatodaki
Bir Sake Atmaca Dolarlık Kraliçesi - Kraliçesi - Hayalet
Rancer Naga Ödül 1 2
Mutfak Kültürü
Aile ve Aile Birliğine
   
Önem Verme
Şefkat ve Merhamet       
Cesaret ve Liderlik       
Alçakgönüllülük    
Hoşgörü
Saygı    
Ele alınan 7‟şer adet Tommiks ve Red Kit çizgi romanlarında tespit edilen değerler kendi
içinde sınıflandırılmıştır. İşlenen olumlu değerler Tablo 1 ve Tablo 2‟de (Bk. Tablo 1 ve Tablo
2), her iki çizgi romana ait tespit edilen olumsuz davranış ve rol modeller ise Tablo 3 ve Tablo 344
4‟te gösterilmiştir (Bk. Tablo 3 ve Tablo 4).

Tablo 1‟den anlaşıldığı gibi değerlerin çizgi romanlara göre dağılımı tek tek gösterilmiş-
tir. Bu tabloya göre çizgi romanlardan “Kalede Bir Rancer, Büyücü Sake Naga, Gürleyen At-
maca ve 10.000 Dolarlık Ödül” çizgi romanları “Aile ve Aile Birliğine Önem Verme, Şefkat ve
Merhamet, Cesaret ve Liderlik, Alçakgönüllülük, Saygı” gibi olumlu davranışların örneklerini
çocuklara sunmaktadır. Bunun yanında diğer çizgi romanlardan ayrı olarak “Viking Kraliçesi -
1,Viking Kraliçesi -2 ve Şatodaki Hayalet” çizgi romanları “Şefkat ve Merhamet, Cesaret ve
Liderlik” değerlerini içeren olumlu örnekler barındırmaktadır.

Tablo 1‟de görüleceği üzere Şefkat ve Merhamet, Cesaret ve Liderlik değerleri tüm çizgi
romanlarda bulunmaktadır. Bunun yanında Mutfak Kültürüne ait herhangi bir değerin (alkol
kullanımı dışında), incelenen Tommiks çizgi romanlarında bulunmadığı görülmektedir.

Tablo 2. Red Kit çizgi romanında işlenen olumlu değerler

RED KİT
Değerler Daltonlar Daltonlar Yargıç Red‟in Dalton Dalton Yeni
Evleniyor Firarda Çocukluğu Ana Amcalar Dünya
Mutfak Kültürü
Aile Ve Aile Birliğine
 
Önem Verme
Şefkat Ve Merhamet       
Cesaret ve Liderlik       
Alçakgönüllülük    
Hoşgörü  
Saygı  

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

Tablo 2‟den anlaşıldığı gibi değerlerin çizgi romanlara göre dağılımı verilmiştir. Bütün
çizgi romanlarda “Şefkat ve Merhamet, Cesaret ve Liderlik” değerlerinin yer aldığı olumlu ör-
nekler bulunmaktadır. İlaveten bu değerler tüm çizgi romanlarda bulunmasına rağmen “Mutfak
Kültürü”ne ait değer (alkol kullanımı dışında) incelenen çizgi romanlarda yoktur. Bu değer iki
çizgi romanda gerek diyaloglardan gerekse çizimlerden de tespit edildiği üzere olumlu yönüyle
değil olumsuz olarak içki içme ve içkiye teşvik etme boyutuyla vardır. Bu nedenle de içki olum-
suz değerler kısmına dâhil edilmiştir.

Her iki çizgi roman olumlu değerler açısından karşılaştırıldığında ikisinde de “Şefkat ve
Merhamet”, “Cesaret” ve “Alçakgönüllük” değerlerinin en fazla ele alınan değer olduğu; buna
karşın “Mutfak Kültürü, Hoşgörü, ve Saygı” değerlerinin en az ele alınan değer olduğu tespit
edilmiştir. Dolayısıyla bu eserlerin “Şefkat ve Merhamet, Cesaret ve Alçakgönüllük” değerleri-
nin aşılanması hususunda olumlu örnek oluşturabilecek nitelikte olduğu ifade edilebilir.

Tablo 3. Tommiks Çizgi romanında işlenen olumsuz davranış ile rol-modeller

TOMMİKS
Olumsuz Rol/Model Kalede Büyücü Gürleyen 10.000 Viking Viking Şatodaki
Davranışları Bir Sake Atmaca Dolarlık Kraliçesi Kraliçesi Hayalet
Rancer Naga Ödül -1 -2
345
Alkol Kullanımı       
İncitici Davranış       
Irkçılık     
Nefret       
Yalancılık       
Tablo 3‟te Tommiks çizgi romanında yer alan olumsuz bazı davranış ile rol modellerin
çizgi roman serilerine göre dağılımı verilmiştir. Bu tabloya göre çizgi romanlardan “Kalede Bir
Rancer, Büyücü Sake Naga, Gürleyen Atmaca, 10.000 Dolarlık Ödül ve Şatodaki Hayalet” çizgi
romanları “Alkol Kullanımı, İncitici Davranış, Irkçılık, Nefret, Yalancılık” gibi olumsuz dav-
ranışların örneklerini çocuklara sunmaktadır.

İncelenen eserlerden “Viking Kraliçesi -1 ve Viking Kraliçesi -2” adlı serilerde tüm
olumsuz davranışlar olmakla birlikte, yalnız ırkçılığa dair olumsuz bir bulguya rastlanmamıştır.
Genel olarak Tablo 3‟ten de anlaşılacağı gibi çizgi romanların içerisinde çocuklar için uygun
olmayan davranışlar fazlaca yer almaktadır. Bu durum Tommiks çizgi romanının çocuklar için
iyi örnekler sunmadığını göstermektedir. Red Kit çizgi romanının incelenen serilerinde tespit
edilen olumsuz davranış ile rol-modeller ise Tablo 4‟te gösterilmiştir (Bk. Tablo 4).

Tablo 4. Red Kit çizgi romanında işlenen olumsuz davranış ile rol-modeller
RED KİT
Olumsuz Rol/Model Daltonlar Daltonlar Yargıç Red‟in Dalton Dalton Yeni
Davranışları Evleniyor Firarda Çocukluğu Ana Amcalar Dünya
Alkol Kullanımı       
İncitici Davranış       
Irkçılık    
Nefret       
Yalancılık      

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

Tablo 4‟te Red Kit çizgi romanında olumsuz davranış ile rol modellerin çizgi roman seri-
lerine göre dağılımı verilmiştir. Bu tabloya göre çizgi romanlardan “Daltonlar Evleniyor, Red‟in
Çocukluğu, Dalton Ana ve Dalton Amcalar” çizgi romanları “Alkol Kullanımı, İncitici Davra-
nış, Irkçılık, Nefret, Yalancılık “olumsuz davranışlarının örneklerini çocuklara sunmaktadır.
Bununla birlikte yalnızca “Daltonlar Firarda ve Yargıç“ çizgi romanlarının, ırkçılık olumsuz rol-
model davranış biçimine yönelik örnek barındırmadığı tespit edilmiştir. Tablo 4‟e bakıldığında
olumsuz davranışların dağılımının oldukça fazla olduğu görülmektedir. Her iki çizgi romandaki
olumsuz davranış biçimleri karşılaştırıldığında ise alkol kullanımı, incitici davranış, nefret, ya-
lancılık davranışına en fazla ırkçılık davranışına ise en az yer verildiği görülmektedir. Dolayı-
sıyla bu davranış biçimlerinin çocukların ruhsal gelişimleri ile kişilik gelişimlerine olumsuz
etkide bulunacağı açıktır.
4. SONUÇ ve TARTIŞMA
Toplumda sağlıklı düşünen ve kültürel kimlik kazanmış bireylerin yetiştirilmesinde aile
içi ve dışı faktörlerin yanı sıra kitapların da büyük etkisi olduğu bir gerçektir. Çocukluk döne-
minde okunan kitaplar ileriki yaşlarda da kimlik kazanımında önemli rol oynamaktadır. Bu bağ-
lamda çocukluktan itibaren severek ve büyük bir ilgi ile okunan çizgi romanların önemi yadsı-
namaz. İlk olarak Avrupa ve Amerika yapımı olan çizgi romanların çevirileriyle başlayan süreç,
zamanla yerli eserlerin verilmesini sağlamıştır. Bununla birlikte günümüzde özellikle yabancı 346
çizgi romanların okunma oranı hâlen bir hayli yüksektir. Bu durum ise kültür ve değer aktarımı
meselesini öne çıkarmaktadır. Çeviri eserlerin içerisinde olumlu değerler olabildiği gibi olum-
suz rol model davranışlar da yer alabilmektedir.

Hem kimliğini hem de toplum kültürünü kazanma sürecindeki çocuklara olumlu rol-
model olacak çizgi romanların okutulması gerekmektedir. Bu bağlamda Red Kit ve Tommiks
çizgi romanlarının temel değerler çerçevesinde olumlu ve olumsuz özellikleri incelenmiştir.
İncelenen Red Kit çizgi romanı serilerinde cesaret ve kahramanlık ile şefkat ve merhamet değer-
lerinin en sık işlenen değerlerden olduğu tespit edilmiştir. Tommiks çizgi romanında ise cesaret
ve kahramanlık, aile ve aile birliğine önem verme, şefkat ve merhamet ile alçakgönüllük değer-
lerinin sıklıkla işlendiği görülmektedir.

Olumsuz rol-model bağlamında Red Kit çizgi romanında tespit edilen özelliklerin başında
yalnızlığı övmesi, ailevi değerleri yeri geldiğinde alay konusu hâline getirmesi, aile ve aile bir-
liğine önem vermeyişi vb. gelmektedir. Bununla beraber çizgi romanda alkole fazlaca yer ve-
rilmesi ve alkolün özendirilmesi olumsuz rol-model davranışlara örnek teşkil etmektedir. Red
Kit çizgi romanının incelenen sayılarında hiçbir birey için uygun olmayan ırkçılık ve saygısızlık
içeren ifadelere sıklıkla yer verildiği tespit edilmiştir. İncelenen Tommiks çizgi romanında da –
Red Kit‟le benzer şekilde- içki içmeye özendirici ifadelerin fazla olduğu, bunun yanı sıra kötü
sözlere ve ırkçı ifadelere sıklıkla yer verildiği görülmektedir.

İncelenen eserlerdeki olumlu ve olumsuz davranışların sayısal dağılımı ise Grafik 1‟de
verilmiştir (Bk. Grafik 1).

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

Grafik 1. Tommiks ve Red Kit çizgi romanlarındaki olumlu ve olumsuz davranışların sayı-
sal dağılımı

Grafik 1‟de Tommiks çizgi romanında olumlu değer sayısının olumsuz değer sayısından
fazla olduğu; buna karşın Red Kit çizgi romanında olumsuz değerlerin olumlu değerlerden fazla
olduğu görülmektedir. Genel olarak her iki çizgi romanda –olumlu değerler yere verilmiş olsa
da- temel değerlerimiz ile uyuşmayan birtakım olumsuz ifade, tutum ve rol-model davranışlara
347
yer verildiği tespit edilmiştir.

Her iki çizgi romanın Batı kökenli olması, Türk kültürü ile birtakım farklılıklar gösterebi-
leceği anlamına gelmektedir. Nitekim Red Kit ve Tommiks çizgi romanında Türk kültürüne
uymayan birçok unsur tespit edilmiştir. Bu nedenle her iki çizgi romanın, çocukların kimlik inşa
etme sürecine –olumlu örnekler barındırmakla birlikte- olumsuz etki edebileceği unutulmamalı-
dır.

Alanyazında çocuk eğitimi açısından çizgi roman incelemesi yapan Esmer (2014) de çizgi
romanlarda çocuk edebiyatının özelliklerine ve çocuk kitaplarının amaçlarına uygun olmayan
içeriklere rastlandığını ve özellikle aile içi şiddet ile kadına yönelik şiddete yer verildiğini, ço-
cukların bu çizgi romanlar ile şiddete yönelebileceğini belirtmiştir. Esmer (2014) tarafından
yapılan çalışmanın sonuçları ile Red Kit ve Tommiks çizgi romanı üzerinden yapılan bu çalış-
manın sonuçları benzer özellikler göstermektedir. Hâlbuki Işıtan‟nın (2014) belirttiği gibi geli-
şimin çok hızlı olduğu çocukluk döneminde çocuklara sunulan ürünlerin çocukların gelişimsel
özelliklerine uygun, nitelikli ürünler olması gerekmektedir.

Çocukların gerek kişisel gerekse kültürel kimliğini oluştururken olumlu rol-model olan
çizgi romanların okutulması, kişilik gelişimine katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda ailelere ve
öğretmenlere büyük görev düşmektedir. Aileler çocuklara kişilik ve ahlak gelişimine uygun
çizgi romanların veya kitapların okutulması konusunda teşvik edici olmalıdır. Çocukların vakit-
lerinin önemli bir bölümünü okulda geçirdikleri düşünüldüğünde, öğretmenlerin kimlik inşa
etme sürecindeki çocuklara karşı sorumlulukları oldukça fazladır. Bu nedenle öğretmenler,
olumlu rol- model olan ve kültürel kimliği aktarmada iyi örnekler sunan kitapların ve çizgi ro-
manların okutulması hususunda rehber olmalıdır. Bu doğrultuda okul kütüphanelerinde de bu
nitelikteki eserlerin yer almasına dikkat edilmelidir.

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

KAYNAKLAR
Akın, S. (2015). Hayal kahramanları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Asımgil S.ve Çekmegil, A. (2012). Çocuklarımızı Nasıl Yetiştirmeliyiz? İstanbul: Çelik Yayıne-
vi.
Zimmerman, B. (2008) Creating Comics Fosters Reading, Writing, and Creativity. The Educa-
tion Digest: Essential Readings Condensed for Quick Review, 74, 55-57.
Cantek, L. (2012).Türkiye‟de Çizgi Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çetin, Y. (2010). Okutan Çizgiler. Milli Folklor Dergisi, 85, 193-198.
Demirel, Ö. (1999). İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi. İstanbul: MEB Yayınları.
Eğribel, E. (1992). Çizgi Roman Olayı ve Toplum. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi,
3(3), 609-631.
Esmer, B. (2014). Çizgi romanların çocuk eğitimi açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yük-
sek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
348
Güvenç, B. (2010). İnsan ve Kültür. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
Küçükahmet, L., Borçbakan, H. ve Karamanoğlu, S. (2001). İlköğretimde Drama. Ankara: No-
bel Yayıncılık.
Polat, H. A. (2006). Süreç Odaklı Bir Bakışla Türkiye‟de Çizgi Roman Çevirileri. Yayınlanma-
mış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Işıtan, S. ( 2014). Caillou Çizgi Film Karakteri ile İlgili Türkçe Resimli Öykü Kitaplarının Bi-
çimsel ve İçerik Özelliklerinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 13(1), 191‐204.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (7. Baskı).
Ankara: Seçkin Yayıncılık.
http://www.afedersin.com/haber/red-kit-cizgi-filminin-zamaninda-verdigi-gizli-mesaj erişim 06
Ocak 2018
http://gnctcct.blogspot.com.tr/2015/02/hos-bir-fumetti-1-tommiks.html erişim 06 Ocak 2018
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/39/749197/dosyalar/2015_02/09093609_degerl
eregitimi.pdf erişim 16 Kasım2017
http://www.tuik.gov.tr/Start.do;jsessionid=0nnmhfXWpY6YJkWrkPz1WjRyH9mL0hggxyZTY
0yT2p5pqDsnZMLh!48716372 erişim 16 Kasım 2017
İncelenen Çizgi Romanlar:
Red Kit (2014) Seri 1 (Daltonlar Evleniyor). İstanbul: YKY.
Red Kit (2014) Seri 3 (Daltonlar Firarda). İstanbul: YKY.
Red Kit (2014) Seri 4 (Yargıç). İstanbul: YKY.

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349
 Kültürel Kimlik İnşaasında Çizgi Roman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme (Red Kit ve Tommiks
Örneklemi)

Red Kit (2014) Seri 51 (Red‟in Çocukluğu). İstanbul: YKY.

Red Kit (2012) Seri 61 (Dalton Ana). İstanbul: YKY.
Red Kit (2014) Seri 80 (Dalton Amcalar). İstanbul: YKY.
Red Kit (2017) Seri 81 (Yeni Dünya). İstanbul: YKY.
Tommiks (2004) Seri 2 (Kalede Bir Rancer). İstanbul: Karakaş Maatbacılık.
Tommiks (2004) Seri 3 (Büyücü Sake Naga) . İstanbul: Karakaş Maatbacılık.
Tommiks (2004)Seri 4 (Gürleyen Atmaca) . İstanbul: Karakaş Maatbacılık.
Tommiks (2004) Seri 11 (10.000 Dolarlık Ödül). İstanbul: Karakaş Maatbacılık.
Tommiks (2004) Seri 12 (Viking Kraliçesi -1). İstanbul: Karakaş Maatbacılık.
Tommiks (2004) Seri 13 (Viking Kraliçesi -2). İstanbul: Karakaş Maatbacılık.
Tommiks (2004) Seri 14 (Kulvar Kalesinde) . İstanbul: Karakaş Maatbacılık.

349

TİDSAD
Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies
Yıl: 5, Sayı: 16, Mart 2018, s. 333-349