İŞLEM

Bir A kümesinden B kümesine tanımlanan her fonksiyona Buna göre a  5 ve b  2 için,

birli işlem denir.
3.5.2 30
A boş olmayan bir küme ve A  B olsun. 52    10 bulunur.
52 3
Her f : A  A  B fonksiyonuna A üzerinde ikili işlem veya
kısaca işlem denir.
Örnek:
İşlem için genellikle ,,,, ,, sembolleri kullanılır.
Tam sayılar kümesi üzerinde a  b  2a  b işlemi
tanımlanmıştır. k  7  5  13 olduğuna göre k nın değerini
bulalım.
Örnek:
Çözüm:

( 5,6) 
11.......... 5  6  11
a  b  2a  b olduğuna göre,


( 6,4) 
 24.......... .6.4  24 k  7  5  13  2k  7  10  13  2k  10  13  7

 2k  4  k  2 bulunur.

( a, b ) 
 c.......... a  b  c

 Örnek:
( x, y ) 
 z......... xy  z
x  y , xy
Tam sayılar kümesi üzerinde x  y   işlemi
Örnek: 2x - y, xy
tanımlanmıştır. Buna göre 2  ( 4  3) işleminin sonucunu
Tamsayılar kümesinde x  y  2x  5y şeklinde  işlemi bulalım.
tanımlanmıştır. Buna göre 5  ( 1) işleminin sonucu kaçtır?
Çözüm:
Çözüm:
Önce parantez içini sonuçlandıralım:
x  y  2x  5y ise,
4 > 3 olduğu için 4  3  4  3  7 bulunur.
5  ( 1)  2.5  5.( 1)  10  5  5 olur.
2 > 7 olduğu için 2  7  2.2  7  3 bulunur.

Örnek: O halde 2  ( 4  3)  2  7  3 tür.

Sıfırdan ve birbirinden farklı reel sayılar kümesinde 

3 1 1 Örnek:
işlemi   şeklinde tanımlanıyor. Buna göre,
ab b a
5 2 işleminin sonucunu bulunuz. Rasyonel sayılarda a  b  a2  b2 olduğuna göre,
( 3  4)  12 işleminin sonucunu bulalım.

Çözüm: Çözüm:
Verilen işlemi düzenleyerek 5 2 işleminin sonucunu
bulalım. ab  a2  b2 olduğuna göre,

3 1 1 3 ab 3ab
     ab  dir. a  3 ve b  4 için, 3  4  32  42  25  5 tir.
ab b a ab ab ab

1
 Çözüm:
a  5 ve b  12 için, 5  12  52  122  169  13
a  1 ifadesinin ters ifadesi a  1 dir.
Buna göre (3  4)  12  5  12  13 bulunur.
b  1 ifadesinin ters ifadesi b  1 dir.

Örnek: Buna göre (a  1)  (b  1)  2.a.b  2 işleminde a yerine

a  1 ve b yerine b  1 yazılırsa,
Tam sayılar kümesi üzerinde
( a  1  1)  (b  1  1)  2.( a  1).( b  1)  2
ab  ( a ve b nin küçük olmayanı) işlemi tanımlanıyor.
a  b  2.( ab  a  b  1)  2
Buna göre ( 2) ( 35) işleminin sonucu kaçtır?
a  b  2.ab  2a  2b olur.
Çözüm:

“ a ve b nin küçük olmayanı” ifadesi “a ve b nin büyük veya Örnek:

eşit olanı” ifadesine denktir. Buna göre önce parantez içini
sonuçlandıralım.
35  ( 3 ve 5 in küçük olmayanı)  5 olur.
( 2) 5  ( 2 ve 5 in küçük olmayanı)  5 olduğundan,
( 2) ( 35)  ( 2) 5  5 bulunur.
Dik koordinat düzleminin noktaları üzerinde bir  işlemi
( a, b)  ( c, d)  ( a  c, b.d) şeklinde tanımlanıyor.
(m,3)  ( 4, n  m)  (1,21) olduğuna göre m  n farkı
kaçtır?
Çözüm:
( a, b)  ( c, d)  ( a  c, b.d) olduğuna göre,

Örnek: (m,3)  ( 4, n  m)  (1,21)  (m  4,3n  3m)  (1,21)

Reel sayılar kümesindeki her x, y için,

Bu durumda,
( x  1)  y  3.x  y işlemi tanımlanmıştır. Buna göre
( 5  6)  8 işleminin sonucunu bulalım. m  4  1  m  1  4  3 ve

Çözüm:  3n  3m  21  3n  3.( 3)  21  n  4 olur.

( x  1)  y  3.x  y olduğuna göre,

O halde m  n  3  ( 4)  1 bulunur.
( 4  1)  6  3.4  6  5  6  12  6  6 dır.
Örnek:
( 5  1)  8  3.5  8  6  8  15  8  7 dir.
Pozitif tam sayılar kümesi üzerinde  ve  işlemleri,
Buna göre, xy  x  2y ve x  y  x  3y şeklinde tanımlanmıştır.
Buna göre (2006 2007)  2005 işleminin sonucunu bulunuz.
( 5  6)  8  6  8  7 bulunur.
Çözüm:
Örnek: xy  x  2y olduğundan,

Reel sayılar kümesi üzerinde (a  1)  (b  1)  2.a.b  2

20062007  2006  2.2007  2006  4014  6020 dir
işlemi tanımlanmıştır. Buna göre a  b işleminin sonucunu
bulalım. x  y  x  3y olduğundan,

2
6020  2005  6020  3.2005  6020  6015  5 tir. Örnek:

O halde, (20062007)  2005  6020  2005  5 olur. A  {S, E, Ç, İ, L } kümesi üzerinde

 işlemi yandaki tabloya göre
tanımlanıyor. Buna göre S(ÇL)
Örnek: işleminin sonucunu bulalım.

Reel sayılar kümesi üzerindeki her x,y için,

xy  2x  y  2.( yx) işlemleri tanımlanmıştır. Buna göre
6 4 işleminin sonucunu bulunuz. Çözüm:

Çözüm: Tabloya göre ÇL  Ç ve SÇ  İ dir.

xy  2x  y  2.( yx) olduğuna göre, O halde,

x  6 ve y  4 için, 6 4  8  2.( 46) dır…(1) S(ÇL)  SÇ  İ bulunur.

x  4 ve y  6 için, 46  2  2.( 6 4) tür…(2)

Örnek:
(2) eşitliğindeki ifade (1) eşitliğinde yerine yazılırsa,
A  { a, b, c , d, e} kümesi üzerinde 
64  8  2.( 46)  8  2.( 2  2.( 64)) işlemi yandaki tabloya göre
tanımlanıyor. Tabloya göre
64  8  2.( 46)  8  2.( 2  2.( 64))  3.( 64)  12 c  ( a  d)  b  x eşitliğini sağlayan
x in eşitini bulalım.
6 4  4 bulunur.

Çözüm:
Örnek:
c  ( a  d)  b  x ise c  b  b  x  b  b  x tir.
n pozitif bir tamsayı olmak üzere,
b  b  c olduğundan x  c dir.

x
n  x1.x 3 .x 5 .....x 2n  1
2 4 6 2n İşlemin Özellikleri
.x .x ..... x şeklinde tanımlanıyor.
x
n  x

2 25
  1. Değişme Özelliği
Buna göre, işleminin sonucu kaçtır?
2
25 A boş olmayan bir küme ve  işlemi A da tanımlı bir işlem
olsun.
Çözüm: Eğer  a, b  A için, a  b  b  a oluyorsa  işleminin

2
25  21.2 3.2 5.....2 49  21  3  5  ...  49  2(252 ) değişme özelliği vardır denir.

2 4 6 50 2  4  6  ...  50 25.26 Örnek:

2
25  2 .2 .2 ..... 2  2 2

Reel sayılar kümesinde tanımlanan xy  x  y  2x y

 
2 25
2
2( 25 ) 2625 625  650  25 1
işleminin değişme özelliği olup olmadığına bakalım.
  2 2 
2
25 225.26 2650 225

3
Çözüm: Örnek:

Verilen işlemin değişme özelliğine sahip olması için Tam sayılar kümesi üzerinde tanımlanan a  b  a  b  3
xy  yx olmalıdır. işleminin birleşme özelliğinin olup olmadığını a  2 , b  3
ve c  5 alarak bakalım.
xy  x  y  2x y ve
Çözüm:
yx  y  x  2yx  x  y  2x y
2  ( 3  5)  2  ( 3  5  3)  2  5  2  5  3  4
olduğundan xy  yx dir.
( 2  3)  5  ( 2  3  3)  5  2  5  2  5  3  4
O halde verilen işlem değişme özelliğine sahiptir.
2  ( 3  5)  ( 2  3)  5 olduğundan  işleminin birleşme
özelliği vardır.
Örnek:

Tam sayılar kümesinde tanımlanan xy  x  y  10 3. Birim (Etkisiz) Eleman Özelliği

işleminin değişme özelliği olup olmadığına bakalım.
A boş olmayan bir küme ve  işlemi A da tanımlı bir işlem
Çözüm: olsun.

Verilen işlemin değişme özelliğine sahip olması için Eğer  a  A için, a  e  e  a  a oluyorsa e ye 
xy  yx olmalıdır. işleminin birim(etkisiz) elemanı denir.

xy  x  y  10 ve Bir işlemde etkisiz eleman varsa bir tanedir. Birden fazla
etkisiz eleman bulunuyorsa, işlemin etkisiz elemanı yoktur.
yx  y  x  10  x  y  10

Örnek:
olduğundan xy  yx dir.
Reel sayılar kümesi üzerinde tanımlanan xy  x  y  2
O halde verilen işlem değişme özelliğine sahip değildir.
işleminin etkisiz(birim) elemanını bulalım.

Çözüm:
Örnek:
 işleminin değişme özelliği olduğu için xe  x eşitliğini
K  { a, b, c , d, e} kümesi üzerinde 
sağlayan e sayısını bulmalıyız.
işlemi yandaki tabloya göre
tanımlanıyor. xe  x  x  e  2  x  e  2  0  e  2 dir.
Tabloyla tanımlanan  işlemi
değişmelidir. Çünkü tablonun taralı
kısmındaki elemanların
Örnek:
hepsi işlemi gören köşegene göre simetriktir.
Reel sayılar kümesi üzerinde tanımlanan xy  2x  y  3
işleminin etkisiz(birim) elemanını bulalım.
2. Birleşme Özelliği
Çözüm:
A boş olmayan bir küme ve  işlemi A da tanımlı bir işlem
olsun. xe  x  2x  e  3  x  x  3  e  e  x  3 tür.

Eğer  a, b, c  A için, a  (b  c )  (a  b)  c oluyorsa e elemanı x in değişen değerlerine göre farklı değerler

alacağından  işleminin etkisiz(birim) elemanı yoktur.
 işleminin birleşme özelliği vardır denir. Verilen işlemin değişme özelliği olmadığı için yukarıdaki
işlem yapılmadan etkisiz elemanın olmayacağı
söylenebilirdi.

4
Örnek: Çözüm:

A  { a, b, c, d} kümesi üzerinde  işlemi
yandaki tabloya göre tanımlanıyor.
 işleminin etkisiz(birim) elemanını
bulalım.
Bir elemanın tersinin bulunabilmesi için ilk olarak verilen
işlemin birim elemanı bulunmalıdır.
 işleminde değişme özelliği olduğu için xe  x
eşitliğinden e yi bulmamız yeterlidir.

Çözüm: xe  x  x  e  6  x  e  6  0  e  6 bulunur.

 işleminin bulunduğu satırın aynen O halde  işleminin etkisiz(birim) elemanı e  6 dır.

ortaya çıktığı satırı ve  işleminin
bulunduğu sütunun aynen ortaya çıktığı 1 1
sütunu yandaki gibi tarayalım. 3 ün  işlemine göre tersi 3 ise, 3 ile 3 işleme
Taradığımız satırın ve taradığımız girdiğinde sonuç birim eleman yani 6 olmalıdır.
sütunun kesişiminde bulunan eleman
birim elemandır. 1 1 1
3 3  633 6  63 3  6
Buna göre,  işleminin etkisiz(birim) elemanı c dir.
1
3  9 olur.
Tabloya dikkat edilirse,

ac  ca  a Uyarı

bc  c b  b  Bir işlemin etkisiz elemanı yoksa ters elemanı da
yoktur.
cc  cc  c
 Bir elemanın tersinin tersi kendisidir.
dc  cd  d
 Bir elemanın tersi varsa bir tanedir.
eşitliklerinin doğru olduğu görülür.
 Birim elemanın tersi kendisidir. Fakat tersi kendisine
eşit olan her eleman birim eleman değildir.
4. Ters Eleman Özelliği

A boş olmayan bir küme ve  işlemi A da tanımlı bir işlem Örnek:

olsun. e elemanı  işleminin birim(etkisiz) elemanı olmak
üzere, A  { a, b, c, d} kümesi üzerinde  işlemi
yandaki tabloya göre tanımlanıyor.
a  A için,  işlemine göre her elemanın tersini
bulalım.
a  x  x  a  e oluyorsa x elemanına  işlemine göre
1
a nın tersi denir ve x  a şeklinde gösterilir.
Çözüm:
1 1
aa a  a  e dir.
 işleminin etkisiz(birim) elemanı c dir.
1 1
aa ca  a dır.
Örnek:
Buna göre a nın tersi a dır.
Reel sayılar kümesinde tanımlanan xy  x  y  6
işlemine göre 3 ün tersini bulalım.
1 1
bb cb  d dır. Buna göre b nin tersi d dir.

5
 1 1 Örnek:
cc cc  c dır. Buna göre c nin tersi c dir.
1
1 1 R  {  } kümesi üzerinde  işlemi
dd cd  b dır. Buna göre d nin tersi d dir. 4
x  y  x  y  4 x y şeklinde tanımlanıyor. Buna göre 3 reel
sayısının  işlemine göre tersini bulunuz.
Örnek:
Çözüm:

A  { a, b, c , d, e} kümesi üzerinde 
işlemi yandaki tabloya göre
tanımlanıyor.
Bir elemanın tersinin bulunabilmesi için ilk olarak verilen
işlemin birim elemanı bulunmalıdır.
 işleminde değişme özelliği olduğu için a  e  a
eşitliğinden e yi bulmamız yeterlidir.

n a  e  a  a  e  4ae  a  e.(1  4a)  0 olur.

Her x  A için, x  x
x 
x   x olduğuna göre,
...
n defa 1
- 2006 Bu son eşitlikte a   olduğundan e  0 bulunur.
d ifadesinin eşitini bulalım. 4

Çözüm: O halde  işleminin etkisiz(birim) elemanı e  0 dır.

Tabloda görüldüğü gibi işlemin 1 1

3 ün  işlemine göre tersi 3 ise, 3 ile 3 işleme
etkisiz(birim) elemanı b dir.
girdiğinde sonuç birim eleman yani 0 olmalıdır.
Etkisiz eleman b olduğundan,
1 1 1
-1 1 33  033  4.3.3 0
dd bd  e olur.

1 1
3  12.3  3
Tabloya göre,
1
1  13.3  3
e  e,

2 1 3
e  ee  c, 3 
13

3 1 2
e  e e  ec  a,
Örnek:
4 1 3
e  e e  e a  d, R  { 2} kümesi üzerinde  işlemi
x  y  2x  2y  x y  2 şeklinde tanımlanıyor. Buna göre
e
5 1 4
 e e  ed  b,
tersi kendisine eşit olan elemanların toplamını bulunuz.

Çözüm:
- 2006  1 2006 2006 1 2005
d  (d ) e  e e
İlk olarak  işleminin etkisiz(birim) elemanı varsa bulalım.
Etkisiz eleman e olsun.  işlemi değişmeli olduğu için, e
5 401 401
 e  (e )  e b  e b  e elemanını a  e  a eşitliğinden bulabiliriz.

- 2006 a  e  a  2a  2e  ae  2  a
d  e dir.
 a  2  2e  ae  0

6
 ( a  2)  e.( a  2)  0 1
BB  1  B  C  1 bulunur.
 ( e  1).( a  2)  0

5. Yutan Eleman
Bu son eşitlikte a  2 olduğundan e  1 bulunur.
A kümesi boş kümeden farklı bir küme ve  , A da tanımlı
O halde  işleminin etkisiz(birim) elemanı e  1 dır. bir işlem olsun.
Tersi kendisine eşit olan eleman m olsun. Her x  A için, x  y  y  x  y ise y  A elemanına 

1 işleminin yutan elemanı denir.

Buna göre m  m olur.

x  y  2x  2y  x y  2 olduğundan,
Örnek:
1 1 1
mm  2.m  2.m  m.m 2 Reel sayılar kümesi üzerinde x  y  x  y  2x y işlemi
tanımlanıyor. Buna göre  işleminin yutan elemanını
2 bulalım.
e  2.m  2.m  m.  2  1  4m  m  2
Çözüm:
2
m  4m  3  0  (m  3).( m  1)  0
 işleminin yutan elemanı y olsun.  işlemi değişmeli
m  3 veya m  -1 dir.
olduğu için, y elemanını a  y  y eşitliğinden bulabiliriz.

a  y  y  a  y  a  y  2ay  y
Buna göre tersi kendisine eşit olan elemanların toplamı,

 3  ( 1)  4 bulunur.  a  2ay  0

1
 2ay  a  y  bulunur.
Örnek: 2

3
R  {  } kümesi üzerinde  işlemi
2 Uyarı

x  y  3x  3y  2x y  3 şeklinde tanımlanıyor. Bu işleme  Bazı işlemlerin yutan elemanı yoktur.

göre B elemanının tersi C olduğuna göre B  C ifadesinin
 Bir işlemin yutan elemanı varsa bir tanedir.
sonucunu bulunuz.
 Yutan eleman sabit bir sayıdır.
Çözüm:
 Yutan elemanın tersi yoktur. Fakat tersi olmayan her
Etkisiz eleman e olsun.  işlemi değişmeli olduğu için, e
eleman yutan eleman değildir.
elemanını a  e  a eşitliğinden bulabiliriz.

a  e  a  3a  3e  2ae  3  a
Örnek:

 2a  3e  2ae  3  0 Yandaki tabloda, P  { 2,4,6,8} kümesi

üzerinde  işlemi gösterilmiştir.
 ( 2a  3).( e  1)  0 Buna göre P kümesinde tanımlı 
işlemini inceleyelim.
 e  1 bulunur.

 işlemine göre B elemanının tersi C olduğundan,

7
Çözüm: 2. Reel sayılar kümesi üzerinde her a,b için,
a  b  2a  3b işlemi tanımlanmıştır.
  işlemi değişmelidir. k  4  3  8 olduğuna göre k kaçtır?

Örneğin 2  4  4  2 , 6  8  8  6 ,… dır. Çözüm:

Tablonun sonuç kısmındaki elemanların hepsi işlemi k  4  3  8  2k  3.4  2.3  3.8

gören köşegene göre simetriktir.
 2k  12  6  24
  işleminin etkisiz(birim) elemanı 2 dir.
 2k  18  k  9 bulunur.
  işlemine göre,

2 nin tersi 2 dir.

3. Reel sayılar kümesi üzerinde,
4 ün tersi yoktur. x  y  x  y  1 ve ab  a  b  1 işlemleri veriliyor.

6 nın tersi yoktur. Buna göre, 2  ( 4m)  0 olduğuna göre m kaçtır

8 in tersi yoktur. Çözüm:

  işlemine göre, yutan eleman 8 dir. Çünkü 8 hangi 2  ( 4m)  0  2  ( 4  m  1)  0

elemanla işleme girerse girsin işlemin sonucu yine 8
olmaktadır.  2  ( 3  m)  0

4 ile 6 nın tersi olmamasına rağmen yutan eleman  2  3 m1  0

değildir.
 6m  0

6. Dağılma Özelliği  m  6 bulunur.

Boş olmayan bir E kümesinde  ve  işlemleri

tanımlansın. 4. Reel sayılar kümesi üzerinde sıfırdan farklı her a,b için
3 2
Her a, b, c  E için, a  (bc )  (a  b)(a  c ) oluyorsa   a  b işlemi tanımlanmıştır. 4  3 işleminin
a b
 işleminin  işlemi üzerine soldan dağılma özelliği vardır. sonucu kaçtır?

(bc )  (b  a) ( c  a) oluyorsa  işleminin  işlemi Çözüm:

üzerine sağdan dağılma özelliği vardır.
3 2
 4 ve  3 olmalıdır.
a b

Çözümlü Sorular 3 2
a ve b  bulunur.
4 3

1. Tam sayılar kümesi üzerinde, her a,b için,

3 2 3 2 3 2 1
b     43    bulunur.
a b  1 a işlemi tanımlanmıştır. 3 2 4 3 4 3 2
4 3
7  (1  8) işleminin sonucu kaçtır?

Çözüm:

8 0
7  (1  8)  7  (1  1 )  7  (1)  7  0  1  7  0 dır.

8
 a  b , ab  0
 2
5. Her a,b reel sayısı için, a  b   7. Reel sayılarda  işlemi
a  b , ab  0 x  y " x ile y den küçük olmayanı" şeklinde
 3 tanımlanıyor. 6  (a  b)  9 ise a en fazla kaç olabilir?
işlemi tanımlanmıştır. Buna göre
Çözüm:
 3  1   5 
 4    4       işleminin sonucu kaçtır? 6  ( a  b)  9 ise a  b  9 olmalıdır.
    4 
a  b  9 ise a ile b nin alabileceği en büyük değer 9 olur.
Çözüm:

3  1 1
   0 olduğundan, a  1, a çiftsayı
4  4 2 8. Reel sayılarda  işlemi, a  b  
b - 1, a teksayı
şeklinde tanımlanıyor.
3 
 
1 1

3 

1 4  4 1
 2  tür. ( 5  a)  ( 6  a)  ( 7  a)  ( 8  a)  120 olduğuna göre

4  4 2 2 4 a kaçtır?

1  5 Çözüm:

  1  0 olduğundan,
4 
4
5 tek sayı olduğundan 5  a  a  1 dir.
1  5
  
1  5 4  4 1 6 çift sayı olduğundan 6  a  6  1  7 dir.
     dir.
4  4 3 3
7 tek sayı olduğundan 7  a  a  1 dir.
O halde,
8 çift sayı olduğundan 8  a  8  1  9 dur.

 3  1   5  1  5 1 ( 5  a)  ( 6  a)  ( 7  a)  ( 8  a)  120 olduğuna göre,

 4    4           3 bulunur.
    4  4  4
a  1  7  a  1  9  120  2a  14  120

6. Reel sayılar kümesi üzerinde tanımlı  işlemi  a  53 tür.

değişmelidir.
x  y  x  y  3.( y  x) olduğuna göre 10  26
işleminin sonucu kaçtır?
9. x  y  x  y  mx y  6 işleminin birim(etkisiz) elemanı
Çözüm: 3 olduğuna göre m kaçtır?

 işlemi değişmeli olduğundan x  y  y  x tir. Çözüm:

x  y  x  y  3.( y  x)  x  3.( x  y ) Birim eleman, kendisi ile işleme girdiğinde işlemin sonucu
birim elemana eşittir.
xy
 2.( x  y )  x  y  x  y   Birim eleman e olmak üzere, e  e  e olur.
2
Buna göre,
Buna göre,
3  3  3 ise
10  26 36
10  26     18 bulunur.
2 2 3  3  m.3.3  6  3  6  9m  6  3

9
 9m  12  3  9m  9  m  1 bulunur. Çözüm:

 işleminin etkisiz(birim) elemanı e olmak üzere,

10. R  R kümesinde tanımlı (a, b)( x, y )  (a.x, b  y )
işleminin etkisiz(birim) elemanını bulunuz. 1
5  5  e olur.
Çözüm:
Buna göre,  işlemi değişmeli olduğu için, e elemanını

 işleminin birim elemanı ( e , e ) olsun. x  e  x eşitliğinden bulabiliriz.

1 2

Buna göre, x  e  x  2x e  x  e  x

 e.( 2x  1)  0
( a, b) ( e , e )  ( a, b) olur.
1 2
 e  0 olur.
( a.e , b  e )  ( a, b)  a.e  a ve b  e  b dir.
1 2 1 2
1
O halde 5  5  0 dır.
e  1 ve e  0 bulunur.
1 2
13. Reel sayılar kümesi üzerinde a  b  x  y  2x y işlemi
O halde  işleminin birim elemanı ( e , e )  (1,0) dır.
1 2 tanımlanıyor. Buna göre hangi reel sayının bu işleme
göre tersi yoktur?

3x y Çözüm:
11. Reel sayılar kümesi üzerinde tanımlı x  y  
4
Tersi olmayan eleman yutan elemandır. Yutan eleman y
işlemine göre, 6 nın tersi kaçtır? olsun.
Çözüm: Buna göre, her x reel sayısı için,
İlk olarak  işleminin etkisiz(birim) elemanı varsa bulalım. x  y  y  x  y  2x y  y  2x y  x

Etkisiz eleman e olsun.  işlemi değişmeli olduğu için, e

elemanını x  e  x eşitliğinden bulabiliriz. x 1
y  bulunur.
2x 2
3x e 4
xe  x    x  3 x e  4 x  e   tür.
4 3
14. A  {1,2,3,4,5} kümesi üzerinde  işlemi, her x, y  A
için, x  y " x ile y den büyük olmayanı" şeklinde
1 1
6 nın  işlemine göre tersi 6 ise, 6 ile 6 işleme tanımlanıyor. Buna göre  işleminin yutan elemanını
4 bulunuz.
girdiğinde sonuç birim eleman yani  olmalıdır.
3
Çözüm:

1 4 3.6.6 1 4 1 8
66    6  bulunur
3 4 3 27 Tabloda görüldüğü gibi yutan
eleman 1 dir.

12. Reel sayılar kümesi üzerinde a  b  2ab  a  b

1
işlemi tanımlanıyor. Buna göre 5  5 kaçtır.

10
15. Aşağıdaki tabloda A  {M, A, R, T,I} kümesi üzerinde  Çözüm:
işlemi tanımlanmıştır.
3 1 3 ab  1 3b
Her x  A için, a ise   ab  dir.
ab b ab b ab  1

n 3.1 3 1
x  x
x 
x   x olduğuna
... Buna göre, 51    dir.
5.1  1 6 2
n defa
2
göre, M  (R  T ) ifadesinin eşitini
bulalım.
19. a, b  R için, ab  x.a  2.b  3 ve 23  13
Çözüm: olduğuna göre x kaçtır?

2 Çözüm:
M  M  M  A ve R  T  A olduğundan,
23  13 ise 2x  2.3  3  13  2x  4  x  2 dir.
2
M  (R  T )  A  A  T bulunur.

20.  ve  işlemleri
16. Tam sayılar kümesi üzerinde her a,b için 2 2
a  b  a  b ve ab  2a  3b şeklinde
b a
ab  a  b işlemi tanımlanmıştır. Buna göre
tanımlanmıştır. Buna göre 2  ( 31) işleminin sonucu
( 2 4) 1 işleminin sonucu kaçtır? kaçtır?

Çözüm:
Çözüm:
31  2.3  3.1  6  3  3 ve
4 2
2 4  2  4  16  16  32 dir.
2 2
2  3  2  3  4  9  5 olduğundan
321
321  32  1  32  1  33 tür.
2  ( 31)  2  3  5 bulunur.
O halde, (2 4)1  321  33 tür.

21. Tam sayılar kümesi üzerinde her a,b için

17. Tam sayılar kümesi üzerinde her a,b için a  b  2a  3b işlemi tanımlanmıştır.
2 2 (m  1)  ( 2  m)  30 olduğuna göre, m kaçtır?
a  b  a  b  k işlemi tanımlanmıştır.
1  2  5 olduğuna göre k kaçtır? Çözüm:

Çözüm: (m  1)  ( 2  m)  30 ise 2.(m  1)  3.( 2  m)  30 dur.

2 2  2.m  2  6  3m  30
1 2  5  1  2  k  5  1  4  k  5  k  0

bulunur.  m  8  30

 m  22 dir
3 1
18.  işlemi a şeklinde tanımlanmıştır. 51
ab b
in değeri kaçtır? 22. Reel sayılar kümesi üzerinde,
x  y  x  y  x y ve xy  2 işlemleri tanımlanıyor.
( 317)  x  11 olduğuna göre x kaçtır?

11
Çözüm: Çözüm:

xy  2 ise 317  2 dir.

Tabloda görüldüğü gibi birim eleman
( 317)  x  11 ise 2  x  11 olur. 4 tür.

2  x  11  2  x  2x  11  3x  9  x  3 tür.

23. Tam sayılar kümesi üzerinde her a,b için

26. Tam sayılar kümesi üzerinde her a,b için
ab ab
9 3 işlemi tanımlanmıştır. Buna göre a  b  a  b  2 işlemi tanımlanmıştır.
( 2  4)  1 işleminin sonucu kaçtır? 1 n n1
a  a ve a  a  a olduğuna göre,
Çözüm: 2
10  a  a  1 eşitliğini sağlayan a tamsayısı kaçtır?

ab ab Çözüm:

9 3 ise

2
2 ab ab 2.( a  b) ab a  a  a  a  a  2  2 olur.
 (3 ) 3 3 3
Buna göre,
ab
 2.( a  b)  a  b  a  b  dir.
2 2
10  a  a  1  10  2  a  1  10  2  2  a  1  2
24 31
Buna göre, ( 2  4)  1  ( ) 1  3 1   2 dir.  10  a  1  a  9 bulunur.
2 2

27. Reel sayılar kümesin üzerinde tanımlı,

24. Tam sayılar kümesi üzerinde her a,b için x  y  x  y  x y işlemine göre, birim eleman hariç
( a  5)  ( 3b)  2a  b  1 işlemi tanımlanmıştır. Buna
tersi kendisine eşit olan sayı kaçtır?
göre (1  6)  3 işleminin sonucu kaçtır?
Çözüm:
Çözüm:
Önce birim elemanı bulalım.
a  5  1  a  4 tür. 3b  6  b  2 dir.
x  e  x  x  e  x e  x  e.(1  x)  0  e  0 dır.
( 4  5)  ( 3.2)  2.( 4)  2  1  1  6  7 dir.
Tersi kendisine eşit olan sayı x olsun. O halde
a  5  7  a  12 dir. 3b  3  b  1 dir.
1
( 12  5)  (3.1)  2.( 12)  1  1  7  3  24 tür. xx  e ise x  x  0 olur.

Buna göre, (1  6)  3  7  3  24 bulunur. 2

 x  x  x.x  0  x  2 x  0  x  0 veya x  2

Buna göre x  0 birim eleman olduğu için x  2 dir.

25. A  { 4,7,10,12,15} kümesi üzerinde her a, b  A için
a  b " a ile b den büyük veya esit olan" şeklinde bir  28. R  {1} kümesi üzerinde x  y  x  y  x y ve
işlemi tanımlanıyor. Buna göre  işleminin birim xy  x  ( y  3) işlemleri tanımlanıyor. Buna göre 
elemanı kaçtır? işleminin birim elemanı kaçtır?

12
Çözüm: 30. Aşağıdaki tabloda  işlemi verilmiştir.

x  y  x  y  x y ve xy  x  ( y  3) ise, 1
2  (3  4) işleminin sonucu
xy  x  ( y  3)  x  ( y  3  3y ) kaçtır?

 x  y  3  3y  x.( y  3  3y )

 x  y  3  3y  x.y  3x  3x y
Çözüm:
xy  4 x  4y  4 x y  3 olur.  işleminin birim elemanı e
olsun. Tablodan  işleminin 1 olduğu görülür.

Buna göre, 1 1
33 1 3  4 tür.
xe  x ise 4 x  4e  4 x e  3  x olur.
Buna göre,
 3x  4e.(1  x)  3  0
1
2  (3  4)  2  ( 4  4)  2  2  3 bulunur.
 3.( x  1)  4e.(1  x)  0

 ( x  1).( 4e  3)  0
3 Konu Bitmiştir.
e bulunur.
4

29. Tam sayılar kümesinde  işlemi,

x  y  3x  x y  3y  6 şeklinde tanımlanıyor. Hangi
elemanın tersi yoktur?

Çözüm:

Yutan elemanın tersi yoktur.

Buna göre,

x  y  y eşitliğini sağlayan y değerini bulmamız yeterli

olacaktır.

x  y  y  3 x  x y  3y  6  y

 x.( 3  y )  2.( y  3)  0

 ( x  2)( 3  y )  0

 y  3 bulunur.

13