Professional Documents
Culture Documents
24 İşlem
24 İşlem
( 6,4)
24.......... .6.4 24 k 7 5 13 2k 7 10 13 2k 10 13 7
2k 4 k 2 bulunur.
( a, b )
c.......... a b c
Örnek:
( x, y )
z......... xy z
x y , xy
Tam sayılar kümesi üzerinde x y işlemi
Örnek: 2x - y, xy
tanımlanmıştır. Buna göre 2 ( 4 3) işleminin sonucunu
Tamsayılar kümesinde x y 2x 5y şeklinde işlemi bulalım.
tanımlanmıştır. Buna göre 5 ( 1) işleminin sonucu kaçtır?
Çözüm:
Çözüm:
Önce parantez içini sonuçlandıralım:
x y 2x 5y ise,
4 > 3 olduğu için 4 3 4 3 7 bulunur.
5 ( 1) 2.5 5.( 1) 10 5 5 olur.
2 > 7 olduğu için 2 7 2.2 7 3 bulunur.
Çözüm: Çözüm:
Verilen işlemi düzenleyerek 5 2 işleminin sonucunu
bulalım. ab a2 b2 olduğuna göre,
3 1 1 3 ab 3ab
ab dir. a 3 ve b 4 için, 3 4 32 42 25 5 tir.
ab b a ab ab ab
1
Çözüm:
a 5 ve b 12 için, 5 12 52 122 169 13
a 1 ifadesinin ters ifadesi a 1 dir.
Buna göre (3 4) 12 5 12 13 bulunur.
b 1 ifadesinin ters ifadesi b 1 dir.
2
6020 2005 6020 3.2005 6020 6015 5 tir. Örnek:
Çözüm:
Örnek:
c ( a d) b x ise c b b x b b x tir.
n pozitif bir tamsayı olmak üzere,
b b c olduğundan x c dir.
x
n x1.x 3 .x 5 .....x 2n 1
2 4 6 2n İşlemin Özellikleri
.x .x ..... x şeklinde tanımlanıyor.
x
n x
2 25
1. Değişme Özelliği
Buna göre, işleminin sonucu kaçtır?
2
25 A boş olmayan bir küme ve işlemi A da tanımlı bir işlem
olsun.
Çözüm: Eğer a, b A için, a b b a oluyorsa işleminin
2
25 21.2 3.2 5.....2 49 21 3 5 ... 49 2(252 ) değişme özelliği vardır denir.
3
Çözüm: Örnek:
Verilen işlemin değişme özelliğine sahip olması için Tam sayılar kümesi üzerinde tanımlanan a b a b 3
xy yx olmalıdır. işleminin birleşme özelliğinin olup olmadığını a 2 , b 3
ve c 5 alarak bakalım.
xy x y 2x y ve
Çözüm:
yx y x 2yx x y 2x y
2 ( 3 5) 2 ( 3 5 3) 2 5 2 5 3 4
olduğundan xy yx dir.
( 2 3) 5 ( 2 3 3) 5 2 5 2 5 3 4
O halde verilen işlem değişme özelliğine sahiptir.
2 ( 3 5) ( 2 3) 5 olduğundan işleminin birleşme
özelliği vardır.
Örnek:
Verilen işlemin değişme özelliğine sahip olması için Eğer a A için, a e e a a oluyorsa e ye
xy yx olmalıdır. işleminin birim(etkisiz) elemanı denir.
xy x y 10 ve Bir işlemde etkisiz eleman varsa bir tanedir. Birden fazla
etkisiz eleman bulunuyorsa, işlemin etkisiz elemanı yoktur.
yx y x 10 x y 10
Örnek:
olduğundan xy yx dir.
Reel sayılar kümesi üzerinde tanımlanan xy x y 2
O halde verilen işlem değişme özelliğine sahip değildir.
işleminin etkisiz(birim) elemanını bulalım.
Çözüm:
Örnek:
işleminin değişme özelliği olduğu için xe x eşitliğini
K { a, b, c , d, e} kümesi üzerinde
sağlayan e sayısını bulmalıyız.
işlemi yandaki tabloya göre
tanımlanıyor. xe x x e 2 x e 2 0 e 2 dir.
Tabloyla tanımlanan işlemi
değişmelidir. Çünkü tablonun taralı
kısmındaki elemanların
Örnek:
hepsi işlemi gören köşegene göre simetriktir.
Reel sayılar kümesi üzerinde tanımlanan xy 2x y 3
işleminin etkisiz(birim) elemanını bulalım.
2. Birleşme Özelliği
Çözüm:
A boş olmayan bir küme ve işlemi A da tanımlı bir işlem
olsun. xe x 2x e 3 x x 3 e e x 3 tür.
4
Örnek: Çözüm:
A { a, b, c, d} kümesi üzerinde işlemi Bir elemanın tersinin bulunabilmesi için ilk olarak verilen
yandaki tabloya göre tanımlanıyor. işlemin birim elemanı bulunmalıdır.
işleminin etkisiz(birim) elemanını
bulalım. işleminde değişme özelliği olduğu için xe x
eşitliğinden e yi bulmamız yeterlidir.
5
1 1 Örnek:
cc cc c dır. Buna göre c nin tersi c dir.
1
1 1 R { } kümesi üzerinde işlemi
dd cd b dır. Buna göre d nin tersi d dir. 4
x y x y 4 x y şeklinde tanımlanıyor. Buna göre 3 reel
sayısının işlemine göre tersini bulunuz.
Örnek:
Çözüm:
A { a, b, c , d, e} kümesi üzerinde Bir elemanın tersinin bulunabilmesi için ilk olarak verilen
işlemi yandaki tabloya göre işlemin birim elemanı bulunmalıdır.
tanımlanıyor.
işleminde değişme özelliği olduğu için a e a
eşitliğinden e yi bulmamız yeterlidir.
1 1
3 12.3 3
Tabloya göre,
1
1 13.3 3
e e,
2 1 3
e ee c, 3
13
3 1 2
e e e ec a,
Örnek:
4 1 3
e e e e a d, R { 2} kümesi üzerinde işlemi
x y 2x 2y x y 2 şeklinde tanımlanıyor. Buna göre
e
5 1 4
e e ed b,
tersi kendisine eşit olan elemanların toplamını bulunuz.
Çözüm:
- 2006 1 2006 2006 1 2005
d (d ) e e e
İlk olarak işleminin etkisiz(birim) elemanı varsa bulalım.
Etkisiz eleman e olsun. işlemi değişmeli olduğu için, e
5 401 401
e (e ) e b e b e elemanını a e a eşitliğinden bulabiliriz.
- 2006 a e a 2a 2e ae 2 a
d e dir.
a 2 2e ae 0
6
( a 2) e.( a 2) 0 1
BB 1 B C 1 bulunur.
( e 1).( a 2) 0
5. Yutan Eleman
Bu son eşitlikte a 2 olduğundan e 1 bulunur.
A kümesi boş kümeden farklı bir küme ve , A da tanımlı
O halde işleminin etkisiz(birim) elemanı e 1 dır. bir işlem olsun.
Tersi kendisine eşit olan eleman m olsun. Her x A için, x y y x y ise y A elemanına
x y 2x 2y x y 2 olduğundan,
Örnek:
1 1 1
mm 2.m 2.m m.m 2 Reel sayılar kümesi üzerinde x y x y 2x y işlemi
tanımlanıyor. Buna göre işleminin yutan elemanını
2 bulalım.
e 2.m 2.m m. 2 1 4m m 2
Çözüm:
2
m 4m 3 0 (m 3).( m 1) 0
işleminin yutan elemanı y olsun. işlemi değişmeli
m 3 veya m -1 dir.
olduğu için, y elemanını a y y eşitliğinden bulabiliriz.
a y y a y a y 2ay y
Buna göre tersi kendisine eşit olan elemanların toplamı,
1
2ay a y bulunur.
Örnek: 2
3
R { } kümesi üzerinde işlemi
2 Uyarı
a e a 3a 3e 2ae 3 a
Örnek:
7
Çözüm: 2. Reel sayılar kümesi üzerinde her a,b için,
a b 2a 3b işlemi tanımlanmıştır.
işlemi değişmelidir. k 4 3 8 olduğuna göre k kaçtır?
Çözümlü Sorular 3 2
a ve b bulunur.
4 3
Çözüm:
8 0
7 (1 8) 7 (1 1 ) 7 (1) 7 0 1 7 0 dır.
8
a b , ab 0
2
5. Her a,b reel sayısı için, a b 7. Reel sayılarda işlemi
a b , ab 0 x y " x ile y den küçük olmayanı" şeklinde
3 tanımlanıyor. 6 (a b) 9 ise a en fazla kaç olabilir?
işlemi tanımlanmıştır. Buna göre
Çözüm:
3 1 5
4 4 işleminin sonucu kaçtır? 6 ( a b) 9 ise a b 9 olmalıdır.
4
a b 9 ise a ile b nin alabileceği en büyük değer 9 olur.
Çözüm:
3 1 1
0 olduğundan, a 1, a çiftsayı
4 4 2 8. Reel sayılarda işlemi, a b
b - 1, a teksayı
şeklinde tanımlanıyor.
3
1 1
3
1 4 4 1
2 tür. ( 5 a) ( 6 a) ( 7 a) ( 8 a) 120 olduğuna göre
4 4 2 2 4 a kaçtır?
1 5 Çözüm:
1 0 olduğundan,
4
4
5 tek sayı olduğundan 5 a a 1 dir.
1 5
1 5 4 4 1 6 çift sayı olduğundan 6 a 6 1 7 dir.
dir.
4 4 3 3
7 tek sayı olduğundan 7 a a 1 dir.
O halde,
8 çift sayı olduğundan 8 a 8 1 9 dur.
x y x y 3.( y x) x 3.( x y ) Birim eleman, kendisi ile işleme girdiğinde işlemin sonucu
birim elemana eşittir.
xy
2.( x y ) x y x y Birim eleman e olmak üzere, e e e olur.
2
Buna göre,
Buna göre,
3 3 3 ise
10 26 36
10 26 18 bulunur.
2 2 3 3 m.3.3 6 3 6 9m 6 3
9
9m 12 3 9m 9 m 1 bulunur. Çözüm:
Buna göre, x e x 2x e x e x
e.( 2x 1) 0
( a, b) ( e , e ) ( a, b) olur.
1 2
e 0 olur.
( a.e , b e ) ( a, b) a.e a ve b e b dir.
1 2 1 2
1
O halde 5 5 0 dır.
e 1 ve e 0 bulunur.
1 2
13. Reel sayılar kümesi üzerinde a b x y 2x y işlemi
O halde işleminin birim elemanı ( e , e ) (1,0) dır.
1 2 tanımlanıyor. Buna göre hangi reel sayının bu işleme
göre tersi yoktur?
3x y Çözüm:
11. Reel sayılar kümesi üzerinde tanımlı x y
4
Tersi olmayan eleman yutan elemandır. Yutan eleman y
işlemine göre, 6 nın tersi kaçtır? olsun.
Çözüm: Buna göre, her x reel sayısı için,
İlk olarak işleminin etkisiz(birim) elemanı varsa bulalım. x y y x y 2x y y 2x y x
1 4 3.6.6 1 4 1 8
66 6 bulunur
3 4 3 27 Tabloda görüldüğü gibi yutan
eleman 1 dir.
10
15. Aşağıdaki tabloda A {M, A, R, T,I} kümesi üzerinde Çözüm:
işlemi tanımlanmıştır.
3 1 3 ab 1 3b
Her x A için, a ise ab dir.
ab b ab b ab 1
n 3.1 3 1
x x
x
x x olduğuna
... Buna göre, 51 dir.
5.1 1 6 2
n defa
2
göre, M (R T ) ifadesinin eşitini
bulalım.
19. a, b R için, ab x.a 2.b 3 ve 23 13
Çözüm: olduğuna göre x kaçtır?
2 Çözüm:
M M M A ve R T A olduğundan,
23 13 ise 2x 2.3 3 13 2x 4 x 2 dir.
2
M (R T ) A A T bulunur.
20. ve işlemleri
16. Tam sayılar kümesi üzerinde her a,b için 2 2
a b a b ve ab 2a 3b şeklinde
b a
ab a b işlemi tanımlanmıştır. Buna göre
tanımlanmıştır. Buna göre 2 ( 31) işleminin sonucu
( 2 4) 1 işleminin sonucu kaçtır? kaçtır?
Çözüm:
Çözüm:
31 2.3 3.1 6 3 3 ve
4 2
2 4 2 4 16 16 32 dir.
2 2
2 3 2 3 4 9 5 olduğundan
321
321 32 1 32 1 33 tür.
2 ( 31) 2 3 5 bulunur.
O halde, (2 4)1 321 33 tür.
2 2 2.m 2 6 3m 30
1 2 5 1 2 k 5 1 4 k 5 k 0
bulunur. m 8 30
m 22 dir
3 1
18. işlemi a şeklinde tanımlanmıştır. 51
ab b
in değeri kaçtır? 22. Reel sayılar kümesi üzerinde,
x y x y x y ve xy 2 işlemleri tanımlanıyor.
( 317) x 11 olduğuna göre x kaçtır?
11
Çözüm: Çözüm:
2 x 11 2 x 2x 11 3x 9 x 3 tür.
2
2 ab ab 2.( a b) ab a a a a a 2 2 olur.
(3 ) 3 3 3
Buna göre,
ab
2.( a b) a b a b dir.
2 2
10 a a 1 10 2 a 1 10 2 2 a 1 2
24 31
Buna göre, ( 2 4) 1 ( ) 1 3 1 2 dir. 10 a 1 a 9 bulunur.
2 2
12
Çözüm: 30. Aşağıdaki tabloda işlemi verilmiştir.
x y x y x y ve xy x ( y 3) ise, 1
2 (3 4) işleminin sonucu
xy x ( y 3) x ( y 3 3y ) kaçtır?
x y 3 3y x.( y 3 3y )
x y 3 3y x.y 3x 3x y
Çözüm:
xy 4 x 4y 4 x y 3 olur. işleminin birim elemanı e
olsun. Tablodan işleminin 1 olduğu görülür.
Buna göre, 1 1
33 1 3 4 tür.
xe x ise 4 x 4e 4 x e 3 x olur.
Buna göre,
3x 4e.(1 x) 3 0
1
2 (3 4) 2 ( 4 4) 2 2 3 bulunur.
3.( x 1) 4e.(1 x) 0
( x 1).( 4e 3) 0
3 Konu Bitmiştir.
e bulunur.
4
Çözüm:
Buna göre,
x y y 3 x x y 3y 6 y
x.( 3 y ) 2.( y 3) 0
( x 2)( 3 y ) 0
y 3 bulunur.
13