(Loga.vn) cách dạy toán rất hay

LOVEBOOK.
VN|1
LOVEBOOK.VN|2
LỜI MỞ ĐẦU
N gay từ khi bước chân vào ngưỡng cửa đai học (tháng 8/2016), tôi đã suy nghĩ rất nhiều về
một cuốn sách có thể giúp cho các em học sinh tự tin với môn Toán và yêu thích nó hơn.
Hơn nữa, kể từ năm nay, các em học sinh phải làm bài thi môn Toán dưới hình thức Trắc
nghiệm với áp lực thời gian rất lớn (riêng kì thi THPT quốc gia, các em phải làm 50 câu/90 phút). Bởi
vậy mà một tài liệu giúp các em tối ưu thời gian ôn luyện càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Chính vì thế, sau khi tham khảo ý kiến của thầy cô và bạn bè, tôi đã quyết định bắt tay vào viết cuốn
sách này (1/11/2016). Sau gần 5 tháng miệt mài làm việc, cùng với sự giúp đỡ của thầy cô, bạn bè,
tôi đã hoàn thành xong đứa con tinh thần của mình.
Sách được phát hành lần đầu tiên vào 6/4/2017. Chỉ trong tháng đầu tiên phát hành, hơn
4000 cuốn đã được bán ra, phá bỏ mọi kỉ lục của nhà sách Lovebook từ năm 2012 đến giờ. Không
chỉ có thế, cuốn sách còn nhận được rất nhiều những phản hồi tích cực của các em học sinh, quý
thầy cô trên cả nước. Dưới đây, tôi xin phép chia sẻ một số phản hồi của thầy cô và các em học sinh
đã đọc cuốn Công Phá Toán trong lần phát hành đầu tiên:
“Cảm nhận ban đầu của thầy là sách rất đẹp và chất. Đầy đủ các dạng toán, bài tập thì hết sức thời
sự và nóng được tuyển chọn từ các trường trên cả nước. Hơn nữa lại có lời giải chi tiết và dễ hiểu,
điều này giúp học sinh có điều kiện so sánh đối chiếu kết quả sau khi làm bài. Thầy nghĩ là nó thực
sự rất có ích cho các em học sinh trong kì thi sắp tới.”
Thầy Nguyễn Thư, giáo viên Toán, THPT Phương Xá, Phú Thọ.
“Công Phá Toán có giải thích cách sử dụng máy tính tích hợp rất rõ ràng và mạch lạc. Cuốn sách rất
phù hợp với các bạn đang cần tổng ôn lại tất cả các dạng toán qua một tư liệu giải thích rất rõ ràng
rành mạch những dạng toán từ 7,0-8,8 điểm. Cuốn sách phù hợp đặc biệt với những bạn khủng
hoảng môn toán, có thể cày tập trung 1 tháng hết 1 cuốn sách và nếu như điểm của các em đang
lẹt đẹt mức 6,0-7,0 thì các em có thể tăng mạnh 1,0-2,0 điểm sau khi học hết cuốn sách này.”
Thầy Đoàn Trí Dũng, giáo viên Toán, TTLT Thành Công, Hà Nội.
“Cô đọc hơn nửa CPT của em rồi! Cơ bản là rất chi tiết và đẹp. Đây là cuốn sách hay nhất trong các
quyển sách tham khảo cô đã từng đọc!”
Cô Trần Cẩm Huyền, giáo viên Toán, THPT Cẩm Phả, Quảng Ninh.
“Cuốn sách thực sự khiến chị ngỡ ngàng và bị cuốn hút. Công phá toán là một cuốn sách rất chuyên
nghiệp và giống như một tài liệu nước ngoài thực thụ. Thực sự, chị rất thích cách mà em trình bày,
rất khoa học, bắt mắt.”
Cô Đỗ Bảo Thoa, giáo viên Toán xã Đông Yên, huyện Quốc Oai, Hà Nội.
LOVEBOOK.VN|3
“Sáng nay, thầy mua cuốn sách Công Phá Toán em viết, thầy rất ấn tượng. Qua cuốn sách, thầy
thấy được khả năng của em, niềm đam mê cùng sự tận tâm với công việc.”
Thầy Mạc Đăng Nghi, phó Hiệu Trưởng THPT chuyên Nguyễn Trãi, Hải Dương.
“Công Phá Toán (tập 3) rất đầy đủ nội dung và rất phù hợp cho các em học sinh giai đoạn tổng ôn
luyện! Cuốn sách trình bày màu đẹp với 7 chủ đề trọng tâm và phần cuối tổng ôn luyện đề. Sách
dày 400 trang mà cứ ngỡ cả ngàn trang, nội dung phủ khắp các mảng Toán 12, với câu hỏi và lời
giải chi tiết có kết hợp kỹ năng sử dụng máy tính bỏ túi làm bài trắc nghiệm nhanh”.
Thầy Lưu Công Hoàn, THPT Nguyễn Trãi, Hòa Bình
“Ở cuốn Công Phá Toán, lý thuyết cơ bản, cách giải từng dạng bài tập, công thức giải nhanh, cách
tính bằng casio… đều được cô giáo tương lai trình bày đầy đủ, chi tiết và dễ hiểu. Cùng với đó là
cách trình bày cột đôi một bên phải nội dung sách, bên trái là Study Tip. Ngoài ra còn trình bày
nhiều cách giải cùng lúc, bao gồm cách giải truyền thống, giải bằng công thức giải nhanh, giải bằng
casio. Có bài tập tự luyện và đề thi tự luyện cho các em học sinh. Tất cả nội dung được phối hợp với
nhau một cách sáng tạo, logic và mang phong cách rất riêng!”.
Thầy Nguyễn Văn Lực, giáo viên Toán TP Cần Thơ.
“Đọc xong cuốn Công Phá Toán và Bộ đề chuyên, tôi nhận thấy cô đầu tư rất nhiều tâm huyết với
nó. Sách viết rất chi tiết, cập nhật kiến thức mới và rất dễ hiểu, mong Huyền cố gắng hơn nữa để
cho ra những tác phẩm hay hơn, mang tính chất chuyên nghiệp hơn trong viết sách.”
Thầy Mai Tiến Linh, giáo viên Toán, THPT Tĩnh Gia 4, Thanh Hóa.
“Nhờ có quyển sách Công Phá Toán mà em xử lí các bài tập nhanh hơn, mấy câu đồ thị thì chỉ cần
nhẩm vài giây mà không cần bấm chị ạ.”
Em Nguyễn Phụng Yến, THPT chuyên Nguyễn Quang Diêu, Đồng Tháp
“Phải nói rằng Công Phá Toán quá tuyệt, từ ngữ dễ hiểu, bài tập giải rõ ràng, 2 tháng cuối em làm
người yêu với sách của chị. Em chỉ thắc mắc là phần hàm số không có tương giao giữa đồ thị. Tuyệt
vời nhất là Hình học không gian thuần túy, em ngu phần đó có tiếng, đọc sách của chị khá hơn rồi”.
Em Phan Thị Thùy Giang, THPT chuyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, Quảng Nam.
“Cuốn Công Phá Toán đã thay đổi điểm số của em rất nhiều, em chăm chỉ học hỏi ghi chép từng
mảng kiến thức ghi vào đầu sách. Em cảm ơn chị rất nhiều vì đã viết nên cuốn sách tuyệt vời như
vậy.”
Em Lê Nhựt Hào, THPT TP Cao Lãnh, Đồng Tháp.
“Em từ 1 đứa không nắm chắc kiến thức toán. Suốt mấy ngày qua, em tập trung đọc Công Phá Toán
của chị, giờ em chỉ còn 3 chương thôi, CPT của chị có tất tần tật, nhờ đó mà em nắm chắc lý thuyết,
bây giờ các câu lí thuyết em có thể tự tin mà làm được. Những công thức giải nhanh cho các bài mà
nếu giải thường mất cả giờ mới làm được thì chị cũng truyền đạt cho chúng em.”
LOVEBOOK.VN|4
Em Nguyễn Thị Ngân, THPT Giá Rai, Bạc Liêu.
“Công Phá Toán của chị wonderful quá cơ. Đọc mãi, tìm hiểu mãi mà không biết chán. Từ hôm nay
em bắt đầu lên kế hoạch cày từng chuyên đề một, cày tới khi nào nát bét ra thì thôi. Mẹ em bảo cứ
nhìn sách vở là biết imnfh học hành thế nào mà, giữ sách vở mới quá cũng không tốt chị nhỉ.”
Em Nguyễn Thị Thu Thủy, THPT Ninh Giang, Hải Dương.
Còn rất nhiều tin nhắn facebook, email chia sẻ về cuốn sách mà tôi không thể kể hết ở đây.
Thực sự, tình cảm và sự quan tâm của mọi người danh cho CPT đã vượt quá sự kì vọng của tôi. Sau
khi kì thì THPT Quốc gia 2017 kết thúc, niềm vui lại tiếp tục đến với tôi khi những người em ngày
đêm nghiền ngẫm cuốn sách đạt kết quả cao liên tục báo tin vui cho tôi, ví dụ như em Nguyễn Đức
Giang (10 điểm), em Mai Thùy Dương (10 điểm), em Lê Viết Thắng (9,8 điểm), em Phạm Trung Hiếu
(9,6 điểm), em Thái An Phú (9,2 điểm),…
Mặc dù vậy, trong lần phát hành đầu tiên, cuốn sách cũng không thể tránh khỏi những mặt
hạn chế, thiếu sót. Tuy nhiên, thật may mắn khi tôi liên tục được thầy cô và các em góp ý để cuốn
sách hoàn thiện hơn. Trong suốt hơn 4 tháng quá, tôi đã liên tục cập nhật những mảnh ghép còn
thiếu và những ý tưởng mới mẻ để khi trở lại trong năm học này cuốn sách trở nên hoàn thiện và tối
ưu hơn. Ngoài ra, trong lần tái bản thứ nhất này, tôi cũng cập nhật toàn bộ các bài tập trong đề thi
THPT Quốc gia 2017 vừa rồi theo từng dạng trong sách. Có thể vẫn còn chỗ nào đó chưa được hoàn
hảo 100% nhưng tôi tin chắc chắn rằng Công Phá Toán 3 trong lần tái bản thứ nhất này sẽ hoàn
thiện hơn, tối ưu hơn rất nhiều.
Đây là trích đoạn một phần rất nhỏ của bộ công phá toán 3 ( chương
trình 12 ) gồm 700 trang có trình bày rõ nét đầy đủ các dạng mình có tất
cả 3 cuốn công phá 1 + 2 và 3 Thầy cô nào cần file word thì liên hệ với mình
qua Zalo 0988 166 193
Công phá toán giúp em được những gì?
Thứ nhất, cuốn sách giúp các em hệ thống lại toàn bộ phương pháp, tư duy giải toán cần
thiết trong chương trình lớp 12. Đặc biệt, tôi rất chú trọng tới những vấn đề mà học sinh thường hay
nhầm lẫn.
Thứ hai, cuốn sách giúp các em nắm được toàn bộ những vấn đề hay nhất, cần thiết nhất
trong 200 đề thi thử của các trưởng, Sở Giáo dục và Đào tạo trên toàn quốc. Hàng ngày có rất nhiều
đề thi không đảm bảo chất lượng, các câu hỏi không bám sát cấu trúc đề thi của Bộ Giáo dục và Đào
tạo. Cuốn sách sẽ giúp các em sàng lọc những vấn đề quan trọng và CẦN phải học để tiết kiệm thời
gian sưu tầm, in ấn đề. Ngoài ra, những bài tập chất lượng này còn giúp các em khắc sâu thêm tư
duy giải toán trắc nghiệm lớp 12.
Thứ ba, cuốn sách giúp các em nắm được những kĩ năng xử lý casio cần thiết trong việc học
toán lớp 12. Tuy nhiên ở cuốn Công phá toán này, tất cả kĩ năng MTCT đều gắn chặt với tư duy giải
Toán, không chỉ đơn thuần là các thao tác bấm máy thông thường.
LOVEBOOK.VN|5
Thứ tư, cuốn sách tích hợp hệ thống gửi tài liệu qua Mail, để học sinh có thể khai thác triệt để
cuốn sách. Ngoài gửi qua Mail đáp án chi tiết 10 đề tự luyện theo trình tự thời gian, tôi còn gửi thêm
1 số tài liệu hay, liên quan tới nội dung cuốn sách khi sưu tầm được để các em thêm một lần nữa
khai thác triệt để giá trị của sách. Đây cũng là một cách để đảm bảo quyền lợi cho các em, quý độc
giả sử dụng sách chính hãng.
Chính vì những đặc điểm trên, tôi rất mong các em học sinh, quý độc giả hãy thường xuyên
trao đổi, liên hệ với tôi để tôi có cơ hội được phục vụ quý vị tốt nhất. Trước khi đọc kĩ vào nội dung
sách, tôi mong các em, quý độc giả nắm tổng thể nội dung sách. Cuốn sách tôi viết được chia thành
2 phần chính như sau:
- Phần thứ nhất:
 Hệ thống tư duy, phương pháp giải các dạng toán theo chuyên đề
 Hệ thống ví dụ, bài tập minh họa điển hình kèm phân tích, đánh giá, mở rộng
 Hệ thống bài tập rèn luyện kèm lời giải chi tiết được chọn lọc kĩ càng từ 250 đề thi thử
của các trường trên toàn quốc.
- Phần thứ hai: 11 bài kiểm tra tổng ôn luyện sau mỗi chủ đề. Đáp án và lời giải chi tiết sẽ
được tôi và nhà sách Lovebook gửi đều đặn qua Mail. (Quý độc giả vui lòng khai báo chính
hãng tại: congphatoan.com để nhận được Mail).
Cách học như thế nào cho hiệu quả?
Để sử dụng cuốn sách hiệu quả, các em nên có một kế hoạch cụ thể. Khi có kế hoạch cụ thể
thì chúng ta mới đo lường được hiệu quả sử dụng sách. Ở đây, tôi xin phép được chia học sinh
thành 3 đối tượng sử dụng sách:
Đối tượng 1: Mới bắt đầu học chương trình lớp 12 (các em chuẩn bị lên lớp 12)
Trong trường hợp này, cách duy nhất tôi khuyên là các em nên học theo trình tự đã được sắp
xếp ở trong sách, cứ lần lượt học: Đầu tiên đọc kĩ lý thuyết, phương pháp, tiếp theo đọc vào ví dụ
minh họa và cuối cùng là luyện tập các bài tập rèn luyện. Tuy nhiên khi đọc lý thuyết hay phương
pháp mà vẫn mơ màng, các em có thể bỏ qua, đọc tiếp vào phần Ví dụ minh họa. Trong một số
trường hợp, thông qua lời giải và phân tích ở phần Ví dụ minh họa sẽ giúp các em hiểu ra và nắm
vững phần lý thuyết, phương pháp hơn. Sau khi kết thúc mỗi chủ đề, các em bấm thời gian 90 phút
để hoàn thiện các bài kiểm tra.
Đối tượng 2: Học xong chương trình (hoặc chuẩn bị thi THPT Quốc gia)
Các em xem phần nào còn yếu, chưa chắc chắn thì đánh dấu lại, xem kĩ phần ví dụ minh họa.
Sau khi xem xong các em luyện hết mọi bài trong phần Bài tập rèn luyện. Trong quá trình làm bài
tập rèn luyện, nhớ đối chiếu ngược trở lại phần lý thuyết và ví dụ minh họa để khắc sâu kiến thức.
Ngoài ra, các em cũng có thể làm ngay bài kiểm tra ở cuối mỗi chủ đề trước khi đọc kĩ nội dung.
Việc nắm bắt xem mình đang ở mức độ nào trong các chủ đề trước khi đọc sẽ giúp các em có những
định hướng, điều chỉnh tốc độ đọc sách hợp lí hơn. Sau khi nghiền ngẫm thật kĩ các chủ đề và làm
LOVEBOOK.VN|6
nhuần nhuyễn 11 bài kiểm tra chủ đề, nhớ luyện kĩ thêm 25 đề trong “Bộ đề tinh túy 2018” để vận
dụng kiến thức trong đề thi thực tế hiệu quả hơn, tối ưu hơn.
Đối tượng 3: Các em xuất sắc hẳn
Đối với các em có mức học giỏi trở lên thì chỉ cần tập trung 2 việc chính. Thứ nhất, các em chỉ
cần lưu ý đặc biệt tới các phần STUDY TIP và hệ thống bài tập rèn luyện. Những bài đã quá quen
thuộc rồi thì có thể bỏ qua. Ngoài ra, riêng đối với các em học sinh thuộc đối tượng 2 và đối tượng
3, các em nên tham khảo thêm 25 đề trong “Bộ đề tinh túy 2018” để củng cố thật chắc kiến thức lớp
12. Trong mọi trường hợp, khi làm đề, các em nên tạo môi trường, không khí GIỐNG Y NHƯ LÚC
THI THẬT. Thứ hai, dù bận đến mấy, sau khi làm đề xong cũng phải làm hai việc: XEM LẠI ĐÁP ÁN
CHI TIẾT và CHẤM ĐIỂM.
Do tôi vừa mới bước chân vào đại học, kinh nghiệm sư phạm còn chưa nhiều, hơn nữa đây là
cuốn sách viết riêng đầu tiên của tôi, chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất
mong nhận được sự góp ý từ các em học sinh và quý độc giả trên toàn quốc.
qua Zalo 0988 166 193
LOVEBOOK.VN|7
MỤC LỤC
CHỦ ĐỀ 1: HÀM SỐ VÀ CÁC ỨNG DỤNG CỦA ĐẠO HÀM.....................................................10
I. Tính đơn điệu của hàm số..............................................................................................10
II. Cực trị của hàm số và giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của hàm số..................................49
III. Đường tiệm cận.........................................................................................................152
IV. Các dạng đồ thị hàm số thường gặp............................................................................181
V. Sự tương giao của hai đồ thị hàm số............................................................................205
VI. Tổng ôn tập chủ đề 1.................................................................................................222
CHỦ ĐỀ 2. HÀM SỐ LŨY THỪA, HÀM SỐ MŨ – HÀM SỐ LOGARIT....................................240

I. Lũy thừa – Hàm số lũy thừa..........................................................................................240
II. Logarit – Hàm số logarit..............................................................................................243
III. Hàm số mũ...............................................................................................................244
IV. Ứng dụng của hàm số mũ, hàm số logarit trong thực tế...............................................246
V. Phương trình mũ và phương trình logarit......................................................................272
VI. Các bài toán biến đổi logarit.......................................................................................292
VII. Tổng ôn tập chủ đề 2................................................................................................323
CHỦ ĐỀ 3: NGUYÊN HÀM – TÍCH PHÂN VÀ ỨNG DỤNG...................................................333

I. Nguyên hàm và các tính chất cơ bản.............................................................................333
II. Hai phương pháp cơ bản để tìm nguyên hàm...............................................................334
III. Các dạng toán về nguyên hàm...................................................................................338
IV. Bổ sung một số vấn đề về nguyên hàm.......................................................................344
V. Khái niệm và các tính chất cơ bản của tích phân...........................................................358
VI. Hai phương pháp cơ bản tính tích phân.......................................................................360
VII. Ứng dụng hình học của tích phân..............................................................................363
VIII. Một số bài toán tích phân gốc thường gặp................................................................369
IX. Ứng dụng của nguyên hàm, tích phân trong thực tế.....................................................396
LOVEBOOK.VN|8
X. Tổng ôn tập chủ đề 3..................................................................................................404
CHỦ ĐỀ 4. SỐ PHỨC........................................................................................................416
I. Số phức.......................................................................................................................416
II. Các phép toán với số phức..........................................................................................417
III. Tổng ôn tập chủ đề 4................................................................................................452
CHỦ ĐỀ 5. KHỐI ĐA DIỆN VÀ THỂ TÍCH CỦA MỘT SỐ KHỐI ĐA DIỆN QUEN THUỘC......457
I. Khái niệm về hình đa diện và khối đa diện.....................................................................457
II. Khối đa diện lồi và khối đa diện đều.............................................................................460
III. Thể tích khối đa diện.................................................................................................461
IV. Tổng ôn tập chủ đề 5.................................................................................................501
CHỦ ĐỀ 6. MẶT CẦU, MẶT TRỤ, MẶT NÓN.......................................................................507

I. Mặt cầu, khối cầu.........................................................................................................507
II. Mặt nón, hình nón, khối nón........................................................................................541
III. Mặt trụ, hình trụ, khối nón.........................................................................................547
IV. Tổng ôn tập chủ đề 6.................................................................................................564
CHỦ ĐỀ 7. PHƯƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG KHÔNG GIAN...............................................571

I. Hệ tọa độ trong không gian..........................................................................................571
II. Phương trình mặt phẳng.............................................................................................573
III. Phương trình đường thẳng.........................................................................................581
IV. Mặt cầu.....................................................................................................................626
V. Tổng ôn tập chủ đề 7..................................................................................................641
qua Zalo 0988 166 193
LOVEBOOK.VN|9
Công Phá Toán – Lớp 12 Ngọc Huyền LB
Chủ đề I
Hàm số và các ứng dụng của đạo hàm

Vấn đề cần nắm: I. Tính đơn điệu của hàm số
A. Lý thuyết
I. Tính đơn điệu 1. Hàm số đồng biến hoặc nghịch biến trên K (với K là một khoảng (đoạn), nửa
của hàm số khoảng) được gọi chung là hàm số đơn điệu trên K.
II. Cực trị hàm số
III. GTLN, GTNN 2. Tính đơn điệu của hàm số và dấu của đạo hàm
của hàm số và Định lý
ứng dụng
Cho hàm số y  f  x  có đạo hàm trên K.
IV. Đường tiệm
cận
V. Các dạng đồ thị a. Nếu f '  x   0 với mọi x thuộc K thì hàm số f  x  đồng biến trên K.
VI. Tương giao b. Nếu f '  x   0 với mọi x thuộc K thì hàm số f  x  nghịch biến trên K.
Tóm lại, trên K: Chú ý
f '  x   0  f  x  đồng biến. Nếu thì không đổi trên K.
f '  x   0  f  x  nghịch biến.
Định lý mở rộng
1. Giả sử hàm số f  x  có đạo hàm trên khoảng K.
a. Nếu f '  x   0 với mọi x  K và f '  x   0 chỉ tại một số hữu hạn điểm
của K thì hàm số đồng biến trên K.
b. Nếu f '  x   0 với mọi x  K và f '  x   0 chỉ tại một số hữu hạn điểm
của K thì hàm số nghịch biến trên K.
c. Nếu f '  x   0 với mọi x  K thì hàm số không đổi trên K.
2. Giả sử hàm số f  x  liên tục trên nửa khoảng  a; b  và có đạo hàm trên
khoảng  a; b 
a. Nếu f '  x   0 (hoặc f '  x   0 ) với mọi x   a; b  thì hàm số đồng biến
(hoặc nghịch biến) trên nửa khoảng  a; b  .
b. Nếu f '  x   0 với mọi x   a; b  thì hàm số không đổi trên nửa khoảng
 a; b  .
- Nếu hàm số đồng biến trên K thì đồ thị hàm số đi lên từ trái sang phải.
- Nếu hàm số nghịch biến trên K thì đồ thị hàm số đi xuống từ trái sang phải
(hình 1.1).
Ví dụ: Hàm số có đồ thị ở hình 1.1 nghịch biến trên khoảng  ;a  , không
đổi trên khoảng  a; b  và đồng biến trên khoảng  b;   .
LOVEBOOK.VN|10
Chủ đề 1: Hàm số và các ứng dụng của đạo The best or nothing
hàm
Ta có thể nói rằng hàm số có đồ thị ở hình 1.1 nghịch biến trên  ;a  bởi
STUDY TIP
Với các hàm sơ cấp, để f  x   0 với mọi x   ; a  và dấu bằng chỉ xảy ra tại x  a (tức là hữu
xét dấu của đạo hàm trên hạn nghiệm).
khoảng vừa tìm được Lí giải:
hay không, ta chỉ cần xét
dấu của đạo hàm tại một Ở phần trên về cách xác định tính đơn điệu của hàm số bằng đạo hàm phải có
điểm trên khoảng đó. điều kiện dấu bằng xảy ra tại hữu hạn nghiệm bởi: Nếu là vô hạn nghiệm, hay
là xảy ra trên toàn khoảng đó thì hàm số không còn tính đơn điệu nữa, mà là
hàm không đổi trên khoảng đó. Ví dụ như ở hàm số có đồ thị như hình 1.1 thì
trên  a; b  hàm số là hàm hằng.
3. Quy tắc xét tính đơn điệu của hàm số

a. Tìm tập xác định.
b. Tính đạo hàm f '  x  . Tìm các điểm xi  i  1, 2,3,...n  làm cho đạo hàm bằng
0 hoặc không xác định.
c. Sắp xếp các điểm tìm được theo thứ tự tăng dần và xét dấu của đạo hàm trên
các khoảng  xi ; xi 1  .
d. Nêu kết luận về các khoảng đồng biến, nghịch biến của hàm số.
Bài toán không chứa tham số

1
ạng Ví dụ 1: Hàm số y  x  x 2 nghịch biến trên khoảng:
STUDY TIP
D
1   1
Ở đây ta chọn STEP với A.  ;1 B.  0;  C.  ;0  D.  1; 
2   2
là khoảng cần xét là 0.1
bởi khoảng khá nhỏ, và Đáp án A.
ta cần xét tính đồng Phân tích: Để tìm khoảng đồng biến, nghịch biến của hàm số thì ta đi tìm nghiệm
biến, nghịch biến trên 2
của phương trình y '  0 hoặc giá trị làm cho phương trình y '  0 không xác định,
khoảng là và .
từ đó tìm được các khoảng đồng biến, nghịch biến của hàm số.
Lời giải
Cách 1: Điều kiện: x   0;1
Ta có y '   
x  x2 ' 
2 x  1
2 xx 2
; y '  0 khi x 
1
2
  0;1 .
2 x  1 1
Ta có y '  0  0  x  1 do đó hàm số nghịch biến trên
2 x  x2 2
1 
 ;1 .
2 
Hình 1.2 là đồ thị hàm số y  x  x 2 , ta thấy bài làm đã xác định đúng.
Cách 2: Nhận thấy điều kiện là x   0;1 , do vậy loại luôn C và D.
LOVEBOOK.VN|11
Sử dụng máy tính Ở B và A, các đầu mút của các khoảng cách nhau 0,5, do vậy ta có thể chọn được
Sử dụng lệnh TABLE để STEP khi sử dụng TABLE trong máy tính.
liệt kê các giá trị của Giải thích:
hàm số khi cho x chạy
trên khoảng cần xét với Lệnh TABLE trong máy tính dùng để tính giá trị của hàm số tại một vài điểm.
bước nhảy nhất định. Ta có thể sử dụng chức năng tính giá trị của hai hàm số f  x  và g  x  . Bởi
vậy, khi sử dụng TABLE trong việc xác định hàm số đồng biến hay nghịch
biến trong một khoảng là khá dễ dàng, bởi ta chỉ cần xét xem giá trị của hàm
số tăng hay giảm khi x chạy trên khoảng đó thôi.
Thao tác:
1. Ấn , nhập hàm số cần tính giá trị.

2. START? Nhập x bắt đầu từ đâu.
3. END? Nhập x kết thúc ở đâu.
4. STEP? Bước nhảy giữa các giá trị, tính từ điểm đầu mút.
Áp dụng vào bài toán này ta được:
Ấn , và nhập f  x   X  X 2 ấn .
START? Nhập .
END? Nhập .
STEP? Nhập .
Sau khi nhập máy hiện như hình bên:
1
Nhận thấy từ khi x chạy từ 0 đến 0,5  thì giá trị của hàm số tăng, tức hàm số
2
 1 1
đồng biến trên  0;  . Còn với x chạy từ đến 1 thì giá trị của hàm số giảm, tức
 2 2
1 
hàm số nghịch biến trên  ;1 . Chọn A.
2 
Xét bài toán tổng quát sau:
Xét sự biến thiên của hàm số y  ax  bx  c,  a  0  .

4 2
Lời giải
TXĐ: D   .
Ta có y '  4ax3  2bx
x  0
y '  0  2 x  2ax 2  b   0  
 2ax  b  0
2
b
+) TH1: 0
a
LOVEBOOK.VN|12
hàm
Ghi nhớ  b
x   
b 2a
* Với  0 và a  0 (hay a  0; b  0 ) thì 2ax  b  0  
2
Từ bài toán tổng quát 
a b
bên, ta đưa ra các kết x  
luận sau về sự biến  2a
thiên của hàm số Lúc này ta có bảng xét dấu:
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  b b
x    0  
b 2a 2a
* Trường hợp  0
a f ' x   0 + 0  0 +
- Với a  0 thì hàm số
Từ bảng xét dấu ta có hàm số y  ax  bx  c,  a  0  nghịch biến trên
4 2
đồng biến trên
 b   b   b   b 
   ;0  và  ;    và  0;   ; hàm số đồng biến trên    ;0  và
 2a   2a   2a   2a 
 b   b 
  ;   ; nghịch   ;   .
 2a  2a
 
biến trên
 b
 b  x   
 ;    và b 2a
2a  * Với  0 và a  0 (hay a  0; b  0 ) thì 2ax  b  0  
2
 a  b
x  
 b   2a
 0;  .
 2a  Lúc này ta có bảng xét dấu:
- Với a  0 thì hàm số b b
nghịch biến trên x    0  
2a 2a
 b  f ' x 
   ;0  và + 0  0 + 0 
 2a 
4 2
 b 
  ;   ; đồng  b   b   b 
2a
     ;0  và   ;   ; hàm số đồng biến trên  ;    và
biến trên  2a   2a   2a 
 b   b 
 ;    và
2a 
 0;   .
  2a 
 b  +) TH2:
 0;  
 2a  b
 0 thì phương trình 2ax 2  b  0 :
b a
* Trường hợp 0
a b
+) vô nghiệm khi 0
- Với a  0 thì hàm số a
nghịch biến trên b
 ;0  và đồng biến +) có duy nhất một nghiệm x  0 khi  0.
a
trên  0;   . +) Với a  0 thì ta có bảng xét dấu:
- Với a  0 thì hàm số x  0 
đồng biến trên  ;0  LOVEBOOK.VN|13
f ' x   0 +

4 2
 ;0  ; hàm số đồng biến trên  0;  .

+) Với a  0 thì ta có bảng xét dấu:
x  0 
f ' x  + 0 

4 2
 0;  ; hàm số đồng biến trên  ;0  .

STUDY TIP 1 4
Ví dụ 2: Cho hàm số y  x  2 x 2  1 . Chọn khẳng định đúng
Với hàm số bậc bốn 4
trùng phương có dạng A. Hàm số đồng biến trên các khoảng  2;0  và  2;  
y  ax 4  bx 2  c  a  0 
B. Hàm số đồng biến trên các khoảng  ; 2  và  0;2 
b
* Nếu  0 thì:
a C. Hàm số nghịch biến trên các khoảng  ; 2  và  2;  
1. Với a  0 thì đồ thị D. Hàm số nghịch biến trên các khoảng  2;0  và  2;  
hàm số có dạng chữ W.
Đáp án A.
2. Với a  0 thì đồ thị Phân tích

hàm số có dạng chữ M, 1 4
Hướng tư duy 1: Ta thấy hàm số y  x  2 x 2  1 có:
(chỉ là mẹo nhớ đồ thị). 4
1 b
b - Hệ số a   0;  8  0 nên áp dụng kết quả của bài toán tổng quát phía
* Nếu  0 thì: 4 a
a
1 4
1. Với a  0 đồ thị hàm trên thì ta có hàm số y  x  2 x 2  1 đồng biến trên  2;0  và  2;   ;
4
số có dạng Parabol quay
bề lõm lên trên. nghịch biến trên  ; 2  và  0;2  .
x  0
Hướng tư duy 2: Xét phương trình y '  0  x  4 x  0  
3
. Như đã
2. Với a  0 thì đồ thị  x  2
hàm số sẽ có dạng
1
Parabol quay bề lõm giới thiệu về cách nhớ dạng đồ thị hàm bậc bốn trùng phương có hệ số a  0
xuống dưới. 4
nên ở đây ta có thể xác định nhanh hàm số đồng biến trên  2;0  và  2;   ,
hàm số nghịch biến trên  ; 2  và  0;2  .
Hướng tư duy 3: Sử dụng lệnh TABLE.
Sử dụng lệnh TABLE với START là 5 và END 5, STEP 1 ta có thể xác định
được: giá trị của hàm số tăng khi x chạy từ 2 đến 0 và từ 2 đến 5, giá trị của
hàm số giảm khi x chạy từ 5 đến 2 và từ 0 đến 2.
Do đó ta có thể xác định được hàm số đồng biến trên  2;0  và  2;   .
LOVEBOOK.VN|14
hàm
Hàm số nghịch biến trên  ; 2  và  0;2  .
STUDY TIP
1. Với hàm số dạng ; ;
thì , đặt thì:
a. Với thì hàm số đồng x 3
Ví dụ 3: Cho hàm số y  . Khẳng định nào sau đây là khẳng định đúng?
biến trên từng khoảng x3
xác định. A. Hàm số đồng biến trên  .
b. Với thì hàm số B. Hàm số đồng biến trên các khoảng  ; 3 và  3;   .
nghịch biến trên từng
khoảng xác định. C. Hàm số nghịch biến trên các khoảng  ; 3 và  3;   .
D. Hàm số nghịch biến trên  .
Đáp án B.
Tập xác định D   \  3
3.1   3 .1 6
Ta có y '    0 với mọi x  D . Vậy hàm số đồng biến
 x  3  x  3
2 2
trên từng khoảng xác định. Tức là hàm số đồng biến trên các khoảng  ; 3 và
STUDY TIP
 3;   .
Các mệnh đề nói hàm số Lưu ý: Ta nói: “Hàm số đồng biến trên các khoảng  ; 3 và  3;   ”. Mà
không thể nói “Hàm số đồng biến trên  ; 3   3;   ” hoặc “Hàm số đồng
đồng biến hay nghịch
biến trên một tập số
biến trên tập xác định.”
không liên tục, bị gián
đoạn là mệnh đề sai. Ví dụ 4: Cho hàm số y  x  3  x  . Mệnh đề nào sau đây là đúng?
2
A. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng  ;0  .
STUDY TIP B. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng  2;   .

Với hàm số bậc ba có C. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng  0;2  .
dạng . Nếu phương
trình có hai nghiệm D. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng  ;3 .
phân biệt:
Đáp án C.
Nếu thì đồ thị hàm số
có dạng chữ N, tức hàm Lời giải
số có hai khoảng đồng x  0
Ta có y '  3 x  6 x  0  
2
biến một khoảng nghịch
biến.
x  2
Còn thì ngược lại. Nhận thấy đây là hàm số bậc ba, có hệ số a  1  0 nên hàm số đồng biến trên
 0;2  .
Nhận xét: Việc nhớ dạng đồ thị giúp ta làm nhanh các bài toán đơn điệu mà không
cần vẽ bảng biến thiên.
Ví dụ 5: Trong các hàm số sau hàm nào đồng biến trên  ?
LOVEBOOK.VN|15
x 1
A. y  x 4  x 2  1 B. y 
x3
C. y  x 2  1 D. y  x3  x
Đây là trích đoạn một phần rất nhỏ của bộ công

phá toán 3 ( chương trình 12 ) gồm 700 trang có trình
bày rõ nét đầy đủ các dạng mình có tất cả 3 cuốn công
phá 1 + 2 và 3 Thầy cô nào cần file word thì liên hệ với
mình qua Zalo 0988 166 193
Đáp án D.
Lời giải
Ta có thể loại phương án A, B, C do:
Hàm số bậc bốn trùng phương luôn có khoảng đồng biến và nghịch biến trên  .
Tương tự hàm bậc hai có đồ thị dạng parabol nên cũng luôn có khoảng đồng biến,
khoảng nghịch biến trên  .
Còn phương án B: Hàm phân thức bậc nhất trên bậc nhất gián đoạn tại x  3 , do
đó hàm số này không thể luôn đồng biến trên  . Mà chỉ luôn đơn điệu trên từng
khoảng xác định.
Qua bài toán trên ta rút ra các kết quả sau:
Kết quả 1: Hàm số bậc bốn trùng phương luôn có một điểm cực trị là x  0 ,
do vậy hàm số bậc bốn trùng phương luôn có khoảng đồng biến, nghịch biến
trên  .
Kết quả 2: Hàm bậc hai luôn có một điểm cực đại hoặc một điểm cực tiểu,
hoặc nhớ nôm na là đồ thị hàm bậc hai là một parabol, do vậy hàm bậc hai
không thể đơn điệu trên  .
Kết quả 3: Hàm phân thức bậc nhất trên bậc nhất không thể đơn điệu trên 
do hàm số bị gián đoạn tại giá trị làm cho mẫu số không xác định, do đó ta chỉ
có thể nói hàm số này đơn điệu trên từng khoảng xác định chứ không nói đơn
điệu trên tập xác định hoặc đơn điệu trên  .
Kết quả 4: Để hàm số bậc ba có dạng y  ax  bx  cx  d
3 2
 a  0 đơn
điệu trên  thì phương trình y '  0  3ax 2  2bx  c  0 (có
 '  b 2  3ac ) vô nghiệm hoặc có nghiệm duy nhất, tức
 '  0  b 2  3ac  0 (trong công thức này a, b, c lần lượt là các hệ số của
hàm bậc ba ban đầu). Lúc này dấu của hệ số a quyết định tính đơn điệu của
hàm số.
a. Nếu a  0 thì hàm số nghịch biến trên  .
b. Nếu a  0 thì hàm số đồng biến trên  .
LOVEBOOK.VN|16
hàm
2x 1
Ví dụ 6: Khẳng định nào sau đây là khẳng định sai về hàm số y  ?
x 1
A. Hàm số đồng biến trên  1; 
B. Hàm số đồng biến trên 
C. Hàm số không có cực trị
D. Hàm số đồng biến trên  ; 1
Đáp án B.
Lời giải
Từ kết quả 3 ở trên ta chọn luôn B.
Ví dụ 7: Hỏi hàm số y  x 2  4 x  3 đồng biến trên khoảng nào?

A.  2;   B.  ;3 C.  ;1 D.  3;  
Đáp án D.
Lời giải
Tập xác định: D   ;1   3;  
2x  4 x2
Ta có y '  
2 x2  4 x  3 x2  4 x  3
y '  0  x  2 , kết hợp với điều kiện xác định thì hàm số đồng biến trên  3;  
Ví dụ 8: Cho hàm số y  x3  3 x  2 . Mệnh đề nào dưới đây là đúng?

A. Hàm số đồng biến trên khoảng  ;0  và nghịch biến trên khoảng
 0;  .
B. Hàm số nghịch biến trên khoảng  ;   .
C. Hàm số đồng biến trên khoảng  ;   .

STUDY TIP
D. Hàm số nghịch biến trên khoảng  ;0  và đồng biến trên khoảng
Với hàm số bậc ba có
dạng . Nếu phương
 0;  .
trình vô nghiệm thì: Đáp án C.
* Với hàm số đồng biến Lời giải
trên .
Cách 1: Lời giải thông thường
* Với hàm số nghịch
biến trên .
2 2
 
Ta có y '  3 x  3  3 x  1  0, x   . Suy ra hàm số y  x3  3 x  2 luôn
đồng biến trên  ;   .

Cách 2:
Ta thấy phương trình y '  0 vô nghiệm và a  1  0 nên hàm số đã cho luôn đồng
biến trên  ;   .
LOVEBOOK.VN|17
Ví dụ 9: Hàm số nào dưới đây đồng biến trên khoảng  ;   ?

x 1 x 1
A. y  B. y  x3  x C. y  D. y   x3  3 x
x3 x2
Đáp án B.
Lời giải
ax  b  d
- Hàm số dạng y  ,  x    luôn đơn điệu (đồng biến, hoặc nghịch
cx  d  c
 d  d 
biến) trên mỗi khoảng  ;   và   ;   .
 c  c 
Ta loại ngay hai đáp án A và C.
- Với phương án B:
Ta có y '  3 x 2  1  0, x   nên hàm số đồng biến trên  .
LOVEBOOK.VN|18
Chủ đề 1: Hàm số và các ứng dụng của đạo hàm The best or nothing
Bài tập rèn luyện kỹ năng
x C.  D.  1;3
Câu 1: Cho hàm số y  . Trong các khẳng
ln x
Câu 6: Cho hàm số y   x3  6 x 2  10 . Chọn
định dưới đây, khẳng định nào đúng?
khẳng định đúng trong các khẳng định sau
A. Hàm số luôn đồng biến trên  0; 
A. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng
B. Hàm số luôn nghịch biến trên  0;e  và đồng  ;0 
biến trên  e;   B. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng
C. Hàm số nghịch biến trên  0;1 và đồng biến  ; 4 

trên  1;  C. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng
 0; 
D. Hàm số nghịch biến trên  0;1 và  1;e  ;
D. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng
đồng biến trên  e;  
 4;0 
Câu 2: Cho hàm số y  x  ln  x  1 . Khẳng định
Câu 7: Cho hàm số y  x 4  2 x 2  1 . Khẳng định
nào dưới đây là đúng?
nào sau đây là đúng?
A. Hàm số có tập xác định là  \  1 A. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng
B. Hàm số đồng biến trên  1;    ; 1 và khoảng  0;1
C. Hàm số đồng biến trên  ;0  B. Hàm số đã cho nghịch biến trên khoảng
 0; 
D. Hàm số nghịch biến trên  1;0 
C. Hàm số đã cho nghịch biến trên khoảng
Câu 3: Hỏi hàm số y  x  3 x  4 nghịch biến
3 2
 ; 1 và khoảng  0;1
trên khoảng nào?
D. Hàm số đã cho nghịch biến trên khoảng
A.  2;0  B.  ; 2   1;0 
C.  0;  D.  f  x
Câu 8: Hàm số có đạo hàm
x  2 f '  x   x 2  x  2  . Phát biểu nào sau đây là đúng?
Câu 4: Cho hàm số y  . Khẳng định nào
x 1
dưới đây là đúng? A. Hàm số đồng biến trên khoảng  2;  
A. Hàm số đồng biến trên mỗi (từng) khoảng B. Hàm số nghịch biến trên các khoảng
 ;1 và  1;   ; 2  và  0; 
B. Hàm số nghịch biến trên mỗi (từng) khoảng C. Hàm số đồng biến trên các khoảng  ; 2 
 ;1 và  1; 
và  0; 
C. Hàm số nghịch biến trên 
D. Hàm số nghịch biến trên khoảng  2;0 
D. Hàm số nghịch biến với mọi x  1
Câu 9: Hàm số y  2 x 4  1 đồng biến trên khoảng
Câu 5: Hàm số y   x 3  3 x 2  9 x đồng biến trên
nào?
khoảng nào sau đây?
A.  2;3 B.  2; 1
 1
A.  ;   B.  0; 
 2
LOVEBOOK.VN|19
 1  C.  ;1 D.  ;2 
C.   ;   D.  ;0 
 2  Câu 17: Xét tính đơn điệu của hàm số
Câu 10: Biết rằng hàm số y  x3  3x  2 .
y  ax 4  bx 2  c  a  0  đồng biến trên  0;  A. Hàm số đã cho nghịch biến trên khoảng
, khẳng định nào sau đây đúng?  1;1 , đồng biến trên các khoảng  ; 1 và
A. a  0; b  0 B. ab  0  1; 
C. ab  0 D. a  0; b  0
B. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng  1;1
1 4
Câu 11: Hàm số y   x  2 x 2  3 nghịch biến , nghịch biến trên các khoảng  ; 1 và  1; 
4
trong khoảng nào sau đây: C. Hàm số đã cho đồng biến trên  ;  
A.  ;0  B.  2;0  D. Hàm số đã cho nghịch biến trên khoảng
C.  2;   D.  0; 
 0;3 , đồng biến trên các khoảng  ;0  và
Câu 12: Hàm số nào sau đây đồng biến trên tập xác
 3;  
định của nó: 3
Câu 18: Hàm số y  ln  x  2   đồng biến
x 1 x2
A. y  x3  x  1 B. y 
x 1 trên khoảng nào?
C. y  x3  2 x  3 D. y  x 4  2 x 2  3 A.  ;1 B.  1; 
Câu 13: Hỏi hàm số y  2 x  x 2 đồng biến trên 1   1 

C.  ;1 D.   ;  
khoảng nào?? 2   2 
A.  ;2  B.  0;1 Câu 19: Hàm số y  2 x 2  x 4 nghịch biến trên

những khoảng nào? Tìm đáp án đúng.
C.  1;2  D.  1; 
A.  1;0  ;  1;   B.  ; 1 ;  0;1
Câu 14: Cho hàm số y  sin x  cos x  3 x . Tìm
C.  1;0  D.  1;1
khẳng định đúng trong các khẳng định sau:
A. Hàm số nghịch biến trên  ;0  2x  3
Câu 20: Hàm số y  nghịch biến trên
x2  1
B. Hàm số nghịch biến trên  1;2  khoảng nào trong các khoảng dưới đây?
C. Hàm số là hàm lẻ
 3 3 
A.  ; 1 và  1;  B.  ;  
D. Hàm số đồng biến trên  ;    2 2 
Câu 15: Hàm số y  x 4  2 x 2  7 nghịch biến trên  3
C.  1;  D.  ; 1
khoảng nào?  2
A.  0;1 B.  0;  Câu 21: Cho hàm số y  x3  3 x 2  1 . Mệnh đề
C.  1;0  D.  ;0  nào sau đây là mệnh đề đúng?
A. Hàm số đồng biến trên khoảng  0;2 
Câu 16: Hỏi hàm số y  x 2  4 x  3 nghịch biến
trên khoảng nào? B. Hàm số nghịch biến trên khoảng  ;0 
A.  2;   B.  3;   C. Hàm số nghịch biến trên khoảng  0;2 
LOVEBOOK.VN|20
D. Hàm số nghịch biến trên khoảng  2;   Câu 26: Cho hàm số y  f  x  có đạo hàm
Câu 22: Cho hàm số f  x  xác định trên  và có f '  x   x 2  1 , x   . Mệnh đề nào dưới đây
đồ thị hàm số y  f '  x  là đường cong trong hình đúng?
bên. Mệnh đề nào dưới đây đúng? A. Hàm số nghịch biến trên khoảng  1;  .
B. Hàm số nghịch biến trên khoảng  1;1 .
C. Hàm số nghịch biến trên khoảng  ;0  .
D. Hàm số đồng biến trên khoảng  ;   .
Câu 27: Cho hàm số y  x 4  2 x 2 . Mệnh đề nào

dưới đây đúng?
A. Hàm số f  x  đồng biến trên khoảng  1;2  A. Hàm số nghịch biến trên khoảng  1;1
B. Hàm số f  x  nghịch biến trên khoảng B. Hàm số đồng biến trên khoảng  1;1
 0;2  C. Hàm số nghịch biến trên khoảng  ; 1
C. Hàm số f  x  đồng biến trên khoảng  2;1 D. Hàm số đồng biến trên khoảng  ; 1
D. Hàm số f  x  nghịch biến trên khoảng
 1;1
2
Câu 23: Hàm số y  nghịch biến trên
x 1
2
khoảng nào dưới đây?

A.  0;  B.  1;1
C.  ;   D.  ;0 
Câu 24: Hàm số nào dưới đây đồng biến trên
khoảng  ;   ?
x 1
A. y  B. y  x3  x
x3
x 1
C. y  D. y   x 3  3 x
x2
Câu 25: Cho hàm số y  x3  3 x 2 . Mệnh đề nào
dưới đây đúng?
A. Hàm số nghịch biến trên khoảng  0;2 
B. Hàm số nghịch biến trên khoảng  2;  
C. Hàm số đồng biến trên khoảng  0;2 
D. Hàm số nghịch biến trên khoảng  ;0 
LOVEBOOK.VN|21
2 Bài toán chứa tham số

ạng
Bài toán: Tìm điều kiện để hàm số luôn đồng biến hoặc nghịch biến trên tập
xác định, hoặc trên từng khoảng xác định.
D
Kiến thức cơ bản cần nắm
Cho hàm số y  f  x, m  , với m là tham số, xác định trên một khoảng K.
a. Hàm số đồng biến trên K  y '  0, x  K và y '  0 chỉ xảy ra tại hữu
hạn điểm.
b. Hàm số nghịch biến trên K  y '  0, x  K và y '  0 chỉ xảy ra tại
hữu hạn điểm.
Chú ý:
Để xét dấu của y ' ta thường sử dụng phương pháp hàm số hay định lý về dấu
của tam thức bậc hai như sau:
Cho tam thức bậc hai g  x   ax  bx  c,  a  0 
2
a. Nếu   0 thì g  x  luôn cùng dấu với a.
b
b. Nếu   0 thì g  x  luôn cùng dấu với hệ số a (trừ x   )
2a
c. Nếu   0 thì phương trình g  x   0 luôn có hai nghiệm phân biệt, khi
đó dấu của g  x  trong khoảng hai nghiệm thì khác dấu với hệ số a, ngoài
khoảng hai nghiệm thì cùng dấu với hệ số a.
Các kiến thức cần sử dụng về tam thức bậc hai khi giải bài toán dạng này.
1. So sánh nghiệm x1 ; x2 của tam giác bậc hai dạng f  x   ax  bx  c ,
2
a  0 với số 0.
Điều kiện để x1  x2  0 Điều kiện để 0  x1  x2 Điều kiện để x1  0  x2
  0   0
 
là  x1 x2  0 là  x1 x2  0 là x1 x2  0
x  x  0 x  x  0
 1 2  1 2
2. So sánh nghiệm x1 ; x2 của tam giác bậc hai dạng
f  x   ax 2  bx  c,  a  0  với  ;  là hai số thực.
1. Muốn có x1    x2 ta phải có a. f     0

  0

2. Muốn có x2  x1   ta phải có  a. f     0
x  x
 1 2 
 2
hàm

  0

3. Muốn có x1  x2   ta phải có  a. f     0
x  x
 1 2 
 2
a. f     0
4. Muốn có x1      x2 ta phải có 
a. f     0
a. f     0
5. Muốn có x1    x2   ta phải có 
a. f     0
 x1    x2   a. f     0
6. Muốn có  ta phải có 
  x1    x2 a. f     0
  0

a. f     0
7. Muốn có   x1  x2   ta phải có a. f     0

  x1  x2  
 2
Ví dụ minh họa
Tìm m để hàm số y  f  x; m  đơn điệu trên D. Trong đó D có thể là

 ;  ,   ;   ,   ;   ,  ,…
Phương pháp chung
Bước 1: Tìm tập xác định của hàm số (lưu ý hàm số phải xác định trên D.)
STUDY TIP
Trong một số bài toán Bước 2: Điều kiện để y  f  x; m  đơn điệu trên D. Chẳng hạn
đơn giản ta có thể thử Hàm số y  f  x; m  đồng biến trên D  f '  x, m   0 với mọi x  D . Dấu
bằng lệnh MODE 7:
bằng xảy ra tại hữu hạn điểm.
TABLE của máy tính
cầm tay thay vì làm các Hàm số y  f  x; m  nghịch biến trên D  f '  x, m   0 với mọi x  D . Dấu
bước trong phương pháp bằng xảy ra tại hữu hạn điểm.
ở bên.
Cách 1: Cô lập m.
Bước 3: Độc lập m khỏi biến số và đặt vế còn lại là g  x  ta được
m  g  x  , x  D

m  g  x  , x  D
Bước 4: Khảo sát tính đơn điệu của hàm số g  x  trên D.

Bước 5: Dựa vào bảng biến thiên kết luận
+ Khi m  g  x  , x  D  m  max
D
g  x
+ Khi m  g  x  , x  D  m  min
D
g  x
Cách 2: Sử dụng định lý về xét dấu của tam thức bậc hai đối với các hàm số bậc
ba có biểu thức đạo hàm là tam thức bậc hai (áp dụng bảng phía trên).
STUDY TIP
* Với hàm số bậc ba dạng f  x   ax  bx  cx  d ,  a  0  thì
3 2
Khi xét hàm số bậc ba:

1. Nếu vô nghiệm hoặc
a  0
+ Hàm số đồng biến trên   
 f '  b  3ac  0
/ 2
có nghiệm kép: hàm số
đồng biến khi và nghịch
biến khi . a  0
+ Hàm số nghịch biến trên   
 f '  b  3ac  0
/ 2
2. Nếu có 2 nghiệm:
hàm số có 2 khoảng
đồng biến và 1 khoảng
nghịch biến khi và Ví dụ 1: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để hàm số:
ngược lại. 1
y  x3   m  1 x 2   m  1 x  1 đồng biến trên  .
3
A. m  1 hoặc m  2 B. 2  m  1
C. 2  m  1 D. m  1 hoặc m  2
Đáp án C.
Lời giải
Tập xác định: D  
1 3
Xét hàm số y  x   m  1 x 2   m  1 x  1 có
3
y '  x 2  2  m  1 x   m  1
1
Do hệ số a   0 nên để hàm số đã cho đồng biến trên tập xác định thì phương
3
trình y '  0 vô nghiệm hoặc có nghiệm kép.
  '  0   m  1   m  1  0  1  m  1  0  2  m  1 .
2
Ví dụ 2: Trong tất cả các giá trị của tham số m để hàm số

1
y  x3  mx 2  mx  m đồng biến trên  , giá trị nhỏ nhất của m là:
3
A. 4 B. 1 C. 0 D. 1
hàm
Đáp án B.
Phân tích: Tiếp tục là một hàm số bậc ba, ta xét y '  0 với mọi x   , dấu bằng
xảy ra tại hữu hạn điểm để tìm giá trị nhỏ nhất của m.
Lời giải
Tập xác định: D   .
Ta có y '  x 2  2mx  m
1
Do hệ số a   0 nên để hàm số đã cho luôn đồng biến trên  thì  /y '  0
3
 m  m  0  1  m  0 . Vậy giá trị nhỏ nhất của m thỏa mãn là m  1
2
Hình 1.6 là đồ thị hàm số đã cho khi m  1 (thỏa mãn, vậy suy luận trên là
đúng).
Ví dụ 3: Cho hàm số y   x  mx   4m  9  x  5 với m là tham số. Có bao

3 2
nhiêu giá trị nguyên của m để hàm số nghịch biến trên khoảng  ;   ?
A. 7 B. 4 C. 6 D. 5

Đáp án A.
Lời giải
Đạo hàm y '  3 x 2  2mx  4m  9 . Để hàm số nghịch biến trên  ;   khi
y '  0, x    3x 2  2mx  4m  9  0, x     '  m 2  3  4m  9   0
 m 2  12m  27  0  9  m  3 . Do m   nên
m   9; 8; 7; 6; 5; 4; 3
Vậy có 7 giá trị nguyên của m thỏa mãn yêu cầu bài toán.
Ví dụ 4: Cho hàm số y  x  x 2  x  a . Tìm a để hàm số luôn nghịch biến

trên  .
1 1 1
STUDY TIP A. a  B. a  C. a  D. a  
4 4 4
Ở đây trước tiên, để hàm
Đáp án A.
số luôn nghịch biến trên
thì hàm số phải xác định Lời giải
trên . Do vậy ta phải tìm Cách 1: Để hàm số xác định với mọi x    x 2  x  a  0, x  
điều kiện để căn thức
luôn xác định với mọi số
thực x.
1
   0  1  4a  0  a  .
4
1
Với a  thì
4
2x 1
Tính đạo hàm: y '  1 
2 x2  x  a
Hàm số đã cho luôn nghịch biến trên   y '  0, x   . Dấu bằng xảy ra tại
hữu hạn điểm
2x 1 2x 1
Ta có y '  0  1  0 1
2 x xa
2
2 x xa
2
Lúc này:
 1
 1  x
x   2
2x 1  2 x2  x  a   2 
STUDY TIP
1  4a a  1
Đến đây nhiều độc giả  4
chọn luôn B, hoặc C là
Kết hợp với điều kiện để hàm số xác định với mọi số thực x thì ta thấy không có
sai, nên kết hợp cả điều
giá trị nào của a thỏa mãn.
kiện ban đầu, từ đó rút
ra kết luận. 1 1
Cách 2: Với x  0 thì y '  1   0, a  .
2 a 4
Vậy không có giá trị nào của a để y '  0, x   .
Kết quả
Sau bài toán trên ta thấy, với các bài toán hàm căn phức, phân phức thì nếu đề
bài yêu cầu tìm điều kiện của tham số để hàm số đơn điệu trên  , hoặc trên
khoảng I nào đó, thì ta cần tìm điều kiện để hàm số luôn xác định trên 
hoặc trên khoảng I đó.
Ví dụ 5: Tất cả các giá trị của m để hàm số y   x 3  3 x 2  3mx  1 nghịch

biến trên  0;  là
A. m  1 B. m  1
C. m   ; 1   1;   D. m  1
STUDY TIP Đáp án B.

Ở bài toán trong ví dụ 5 Lời giải
trong hàm số có tham Để hàm số đã cho nghịch biến trên  0; 
số m có thể cô lập được
nên ta hoàn toàn có thể  y '  h  x   3x 2  6 x  3m  0, x  0
áp dụng cách cô lập m
 m  x 2  2 x  g  x  , x   0;   .
để tìm điều kiện của m
nhanh hơn việc sử dụng Xét hàm số g  x   x  2 x trên  0;  ta có g '  x   2 x  2  0  x  1 .
2
định lý về dấu của tam

thức bậc hai.
hàm
Ta có Bảng biến thiên:

x  0 1 
g ' x  0 +
0 
g  x
1
Do m  g  x  , x   0;    m  min
0;  
g  x   1 . Vậy m  1 thỏa mãn yêu
cầu.
Bài toán trong ví dụ 5 là một bài toán ta hoàn toàn có thể cô lập được m và giải
quyết bằng BBT một cách nhanh gọn. Sau đây là một bài toán về tìm m để hàm
số đơn điệu trên khoảng cho trước mà ta không cô lập được m.
Ví dụ 6: Tất cả các giá trị

của tham số m để hàm số
y  2 x  3  2m  1 x  6m  m  1 x  1 đồng biến trên khoảng  2;   là
3 2
A. m   ;1 B. m   1;   C. m   \  1 D. m  1
Đáp án A.
STUDY TIP Lời giải
Ở đây ta kết luận được
Hàm số y  2 x  3  2m  1 x  6m  m  1 x  1 đồng biến trên khoảng  2;  
3 2
bởi vì nếu hoặc cả m và
đều nằm trong khoảng  y '  6 x 2  6  2m  1 x  6m 2  6m  0, x  2 .
thì lúc đó khoảng này có
nhiều hơn một khoảng x  m
Ta có  y '  1 và phương trình y '  0 có hai nghiệm 
đơn điệu, điều này trái x  m 1
với yêu cầu bài toán.
Ta có bảng xét dấu của y '
x  m m 1 
y' + 0 − 0 +
Chú ý Nhìn vào bảng xét dấu ta thấy để y '  0, x  2 thì m  1  2  m  1 .
Ví dụ 7: Điều kiện của tham số m để hàm số f  x   2 x  3x  6mx  1 nghịch

3 2
Ta đưa ra lưu ý: đối với
dạng toán này, nếu dấu biến trên  0; 2  là
của đạo hàm phụ thuộc
1 1
vào dấu một tam thức A. m  6 B. m  6 C. m  D. 6  m 
bậc hai thì ta phải chia 4 4
hai trường hợp: Đây là trích đoạn một phần rất nhỏ của bộ công
* TH1:   0 . Tùy vào phá toán 3 ( chương trình 12 ) gồm 700 trang có trình
dấu của hệ số a mà kết
luận hàm số luôn đồng
biến hoặc nghịch biến. phá 1 + 2 và 3 Thầy cô nào cần file word thì liên hệ với
* TH2:   0 . Ta lập
bảng biến thiên và sử
dụng định lý Viet và
bảng so sánh nghiệm ở
phần trên để giải quyết
bài toán.
Đáp án A.
Lời giải
Ta có f '  x   6 x  6 x  6m  6  x  x  m  .
2 2
Xét phương trình x 2  x  m  0 có   1  4m .

1
* Với m  ta có   0 nên f '  x   0, x   do đó hàm số luôn đồng biến
4
(không thỏa mãn).
1
* Với m  ta có   0 nên phương trình f '  x   0 có hai nghiệm phân biệt
4
x1 ; x2 ( x1  x2 ). Ta có bảng biến thiên của hàm số f  x 
x  x1 x2 
f ' x  + 0 − 0 +
f  x
Từ bảng biến thiên ta thấy điều kiện cần và đủ để hàm số nghịch biến trên  0; 2  là
1. f '  0   0 m  0
x1  0  2  x2     m  6 (áp dụng bảng ở phần lý
1. f '  2   0  m  6
thuyết về so sánh nghiệm).
Ví dụ 8: Tất cả các giá trị của m để hàm số f  x   x  3mx  3  2m  1 x đồng

3 2
biến trên  2;3 là

STUDY TIP
Với bài toán này, ta chú 3 3
A. B. C. m  D. m  ;m  1
ý có 3 trường hợp. 2 2
Nhiều độc giả quên
Đáp án C.
không xét trường hợp m
= 1 nên dẫn đến kết quả Lời giải
sai. Tập xác định: D   .
x  1
Ta có f '  x   3x  6mx  6m  3; f '  x   0  
2
 x  2m  1
* Nếu m  1 thì f '  x   0, x   . Vậy hàm số luôn đồng biến trên  . Do vậy
hàm số cũng đồng biến trên  2;3 .
* Nếu m  1 thì ta có bảng biến thiên của hàm số f  x  là

x  1 2m  1 
f ' x  + 0 − 0 +
hàm
f  x
m  1 3
Để hàm số đồng biến trên  2;3 thì  1 m 
 2m  1  2 2
* Nếu m  1 thì ta có bảng biến thiên của f  x 

x  2m  1 1 
f ' x  + 0 − 0 +
f  x
Dễ thấy hàm số hiển nhiên đồng biến trên  2;3 .

3
Kết hợp cả ba trường hợp thì ta có m  thỏa mãn yêu cầu đề bài.
2
Ví dụ 9: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m sao cho hàm số
3 3 3
A. m  0 B. m  C. m  D. m 
2 2 2
Đáp án C.
Lời giải
 
Cách 1: Do hàm số t  sin x đồng biến trên  0;  nên đặt sin x  t ; t   0;1
 2
Khi đó ta có hàm số y  f  t   2t  3t  mt ; y '  6t  6t  m
3 2 2
STUDY TIP
Ở đây ta có thể loại luôn  
trường hợp hai bởi xét Để hàm số đã cho đồng biến trên  0;  thì hàm số y  f  t  phải đồng biến trên
 2
tổng hai nghiệm không
thỏa mãn.  0;1  phương trình y '  0 hoặc là vô nghiệm, có nghiệm kép (1); hoặc là có hai
t1  t2  0  1
nghiệm t1  t2 thỏa mãn  (2).
 0  1  t1  t2
Trường hợp (1): phương trình y '  0 vô nghiệm hoặc có nghiệm kép
3
  '  0  9  6m  0  m 
2
 3
 m  2
  '  0 
  m  0
t
 1 2t  0  6
 t1  t2  0 
  1  0
 
Trường hợp (2): Thỏa mãn    (loại)
  '  0  3
  m
 1 t  1   t  1  0  2
2
 
 t  t
   1  1  0
m
 1 2  1
  2  6
 1
  1
 2
Cách 2: Ở đây chỉ có hai trường hợp: một là vô nghiệm, có nghiệm kép; hai là
 0;1 nằm ngoài khoảng hai nghiệm.
3 3
Nhận thấy 3 phương án B, C, D cùng có số nên ta xét trước. Do phương án C
2 2
có dấu  do vậy, ta sẽ xét dấu bằng trước, nếu dấu bằng thỏa mãn thì ta loại luôn
B và D
2
3 3  1 1
Với m  thì y '  6t 2  6t   6  t    0  t  (phương trình y '  0 có
2 2  2 2
nghiệm kép, thỏa mãn). Đến đây ta loại luôn B và D.
3
Hình 1.4 là đồ thị hàm số y  f  t  khi m  .
2
3 
Tiếp theo ta chỉ cần xét đến A. Ta sẽ thử m  1   ;   .
2 
3 3 3 3 3 3
Với m  1 thì y '  6t 2  6t  1  0  t  , nhận xét 0   1
6 6 6
(không thỏa mãn). Vậy loại A, chọn C.
Hình 1.5 là đồ thị hàm số y  f  t  khi m  1 . Vậy suy luận của ta là đúng.
Do y '  6t 2  6t  m là một tam thức bậc hai có hệ số a  0 nên

1. Nếu   0 thì y ' cùng dấu với hệ số a (mà a  0 ) nên hàm số luôn đồng
biến.
2. Nếu   0 thì phương trình y '  0 có hai nghiệm phân biệt t1; t2 . Khi đó,
trong khoảng hai nghiệm thì y ' khác dấu với a và ngoài khoảng hai nghiệm
thì y ' cùng dấu với a. Nên để y '  0, t   0;1 thì  0;1 phải nằm ngoài
khoảng hai nghiệm.
Nhận xét:
Ở đầu lời giải cách 1, tôi có chỉ rõ rằng “Do hàm số y  sin x đồng biến trên
hàm
 
 0;  nên đặt sin x  t ; t   0;1 ” bởi khi đặt hàm hợp, ta cần lưu ý điều kiện
 2
của hàm hợp. Ở bài toán trên nếu thay sin x bằng cos x , lúc này, nếu đặt
3
cos x  t và tiếp tục giải như trên thì kết quả đạt được m  là hoàn toàn sai.
2
Thật vậy: Với m  2 lúc này hàm số y  2 cos3 x  3cos2 x  2 cos x nghịch
 
biến trên  0;  .
 2
Tiếp theo để hiểu rõ hơn vấn đề này, ta xét ví dụ sau:
Ví dụ: Tìm tất cả các giá trị của m để hàm số y  x   2  m  x  4  2m nghịch

4 2
biến trên  1;0 .

A. m  4 B. m  4 C. m  2 D. m  2

Lời giải sai

Nếu làm theo như bài toán trên, ta đặt t  x 2 , do x   1;0 nên t   0;1
Khi đó để thỏa mãn yêu cầu đề bài thì y  f  t   t   2  m  t  4  2m phải

2
nghịch biến trên  0;1 .
Ta có y '  f '  t   2t  2  m
Hàm số f  t  nghịch biến trên  0;1  f '  t   0, t   0;1
 m  2t  2, t   0;1  m  4 , chọn A.
Nhận xét: Đây là kết quả sai. Thật vậy nếu thử m  2; m  1;... vẫn thỏa mãn yêu
cầu đề bài.
Lời giải đúng
Đáp án C.
Cách 1: Ta đặt t  x 2 , do x   1;0 nên t   0;1
Khi đó để thỏa mãn yêu cầu đề bài thì y  f  t   t   2  m  t  4  2m phải đồng

2
biến trên  0;1 .

Ta có y '  f '  t   2t  2  m
Hàm số f  t  đồng biến trên  0;1  f '  t   0, t   0;1
 m  2t  2, t   0;1  m  2
Cách 2: Xét hàm số y  x   2  m  x  4  2m có

4 2
y '  4 x 3  2.  2  m  x  2 x  2 x 2  2  m 
Để hàm số đã cho nghịch biến trên  1;0 thì y '  0, x   1;0 .
Ta có 2 x  0, x   1;0 , nên để thỏa mãn điều kiện thì
 2x 2
 2  m   0, x   1;0  2  m  0  m  2 .
Như vậy, ta rút ra nhận xét sau:
Xét hàm số f  x   g  u  x   trên I (với I là khoảng (đoạn), nửa khoảng). Đặt

u  x   t ; t  K (với K là một khoảng (đoạn), nửa khoảng được tính chặt chẽ
theo điều kiện của x).
1. Nếu u  x  là hàm số đồng biến trên I thì hàm số thu được sau khi đặt ẩn
phụ hay chính là hàm g  t  cùng tính đơn điệu trên K với hàm số ban đầu.
2. Nếu u  x  là hàm số nghịch biến trên I thì tuhowngf hàm số thu được sau
khi đặt ẩn phụ hay chính là hàm g  t  ngược tính đơn điệu trên K với hàm số
ban đầu.
Thường trong trường hợp này ta không đặt ẩn mà giải quyết bài toán bằng
cách đạo hàm trực tiếp.
mx  5
Ví dụ 10: Điều kiện cần và đủ của m để hàm số y  đồng biến trên từng
x 1
khoảng xác định là
A. m  5 B. m  5 C. m  5 D. m  5
Đáp án D.
Lời giải
m5
Ta có y '  để hàm số đã cho luôn đồng biến trên từng khoảng xác định thì
 x  1
2
m5  0  m  5.
ax  b ad  bc
Hàm số dạng y  ;  ad  bc  0; c  0  có đạo hàm y '  2 luôn
cx  d  cx  d 
đơn điệu trên từng khoảng xác định. (chứ không phải trên tập xác định)
Hàm số đồng biến trên từng khoảng xác định khi ad  bc  0 , nghịch biến
trên từng khoảng xác định khi ad  bc  0 .
hàm
mx  2  2m
Ví dụ 11: Cho hàm số y  (1) (m là tham số). Tìm m để hàm số (1)
xm
đồng biến trên từng khoảng xác định.
m  1
A. 3  m  1 B. 3  m  1 C.  D.
m  3
 m  1  3

 m  1  3
Đáp án D.
Phân tích: Một bài toán về hàm phân thức bậc nhất trên bậc nhất nhưng có tham
số ở mẫu. Nếu bài toán hỏi “Tìm m để hàm số (1) nghịch biến (hoặc đồng biến)
trên một khoảng  a, b  nhất định thì bài toán lại phải thêm điều kiện, tuy nhiên, ở
đây ta có thể giải đơn giản như sau:
Lời giải
Điều kiện: x  m .
m 2  2m  2
Ta có y '  . Để hàm số đã cho đồng biến trên từng khoảng xác định
 x  m
2
 m  1  3
thì m  2m  2  0  
2
(đến đây ta loại luôn được A, B, C).
 m  1  3
x  2  2m
Ví dụ 12: Tìm m để hàm số y  đồng biến trên  1; 2  .
xm
2 2 2
A. m  B. m  1 C. 2  m  D.  m 1
3 3 3
Đáp án B.
Lời giải
Tập xác định: D   \  m .
STUDY TIP Để hàm số đã cho đồng biến trên  1; 2  thì y '  0 với mọi x   1; 2 
Hàm số đơn điệu trên  2
3m  2  0  m 
khoảng nào thì phải xác  m   2  2m   0   3
định trên khoảng đó   m  1   m 1
 m   1; 2 
m 1
  m  2 
  m  2
trước. Do vậy ở đây cần 
có điều kiện cho .
Chú ý:
Phải có điều kiện m nằm ngoài khoảng  1; 2  bởi nếu m nằm trong
khoảng  1; 2  thì hàm số bị gián đoạn trên  1; 2  . Tức là không thể đồng
biến trên  1; 2  được. Đây là phần mà tôi muốn nhấn mạnh với quý độc giả.
Bởi nếu không có điều kiện đó, sẽ chọn thành A là sai.
mx  2m  3
Ví dụ 13: Cho hàm số y  , m là tham số. Tìm tất cả các giá trị của
xm
m sao cho hàm số nghịch biến trên khoảng  2;   .
A. m   ; 3   1; 2 B. m   ; 3   1;  
C. m   ; 3 D. m   1;  

Đáp án A.
Lời giải
Từ STUDY TIP trên ta có được hàm số đơn điệu trên khoảng nào thì phải xác
định trong khoảng đó trước, do vậy trong ví dụ này, ta phải có điều kiện để
m   2;   .
Tập xác định: D   \  m
Ta có y ' 
 m 2  2m  3
. Hàm số y 
 mx  2m  3 nghịch biến trên  2;   khi
 x  m
2
xm
và chỉ khi:
m  1
 y '  0  m 2  2m  3  0  1  m  2
     m  3  
m   2;   m  2 m  2  m  3

Phân tích sai lầm: Ở đây nhiều độc giả không xét điều kiện để hàm số luôn xác
định trên  2;   nên chọn B là sai.
STUDY TIP
Ví dụ 14: Giá trị của m để hàm số y  x 3  3 x 2  mx  m nghịch biến trên đoạn
Trong bài toán này do hệ
có độ dài bằng 2 là
số bậc cao nhất của tam
thức là nên áp dụng A. m  2 B. m  4 C. m  1 D. m  0
quy tắc trong trái ngoài Đáp án D.
cùng thì trong khoảng
STUDY Lời giải
hai nghiệm giá TIP
trị của
tam thức
Hàm sẽ mang
số bậc ba đơndấuđiệu Để hàm số đã cho nghịch biến trên một đoạn có độ dài bằng 2
“” nên biến
(nghịch để hàmkhisốhoặc
ban  y '  3 x 2  6 x  m  0 có hai nghiệm phân biệt x1 ; x2 sao cho x1  x2  2
đầu nghịch
đồng biến
biến khi trênmột
) trên
đoạn có có
khoảng độđộ
dàidài
bằng 2 d
bằng  '  0 9  3m  0 m  3

thì .phương trình có hai
khi     4m  m 0.
 x1  x2   4  x1  x2   4 x1 x2  4
2 2
4  3  4
nghiệm phân biệt thỏa
mãn
hàm
1 3
Ví dụ 15: Tìm tham số m để hàm số y  x  2 x 2  mx  10 nghịch biến trên
3
đoạn có độ dài bằng 1.
15 15
A. m  2 B. m  4 C. m   D. m 
4 4
Đáp án C.
Lời giải
Để hàm số đã cho nghịch biến trên một đoạn có độ dài bằng 1
 y '  x 2  4 x  m  0 có hai nghiệm phân biệt x1 ; x2 sao cho x1  x2  1
 '  0 4  m  0 m  4

 15
   15  m   .
 x1  x2  1  x1  x2   4 x1 x2  1 m   4
2 2
4
Bài tập rèn luyện kỹ năng
Câu 1: Tìm tất cả giá trị thực của tham số m sao 1 3

Câu 6: Cho hàm số y   x  mx   3m  2  x  1
2
ex  m  2 3
cho hàm số y  đồng biến trên khoảng . Tìm tất cả các giá trị của tham số m để hàm số
e x  m2
 1  nghịch biến trên khoảng  ;   .
 ln ;0 
 4  m  2
A.  B. m  2
 1 1  m  1
A. m   1; 2 B. m    ; 
 2 2 C. 2  m  1 D. 1  m  0
C. m   1; 2 
 1 1
D. m    ;    1; 2  Câu 7: Cho hàm số y 
 m  1 x  2 .
Tìm tất cả
 2 2 xm
Câu 2: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để các giá trị của tham số m để hàm số đồng biến trên
x3 từng khoảng xác định.
hàm số y  đồng biến trên từng khoảng xác
xm m  1
A. 2  m  1 B. 
định của nó.  m  2
A. m  3 B. m  3 m  1
C. m  3 D. m  3 C. 2  m  1 D. 
 m  2
Câu 3: Cho hàm số y 

 m  1 x 1  2
. Tìm tất Câu 8: Cho hàm số y  x 3  3 x 2  mx  4 . Tìm tất
x 1  m cả các giá trị của tham số m để hàm số (1) đồng
cả các giá trị của tham số m để hàm số đồng biến
biến trên khoảng  ;0 
trên khoảng  17;37  .
A. m  1 B. m  3
m  2 C. m  3 D. m  3

A. 4  m  1 B.  m  6 Câu 9: Với giá trị nào của tham số m thì hàm số

 4  m  1 y  sin x  cos x  2017 2mx đồng biến trên 
m  2 A. m  2017 B. m  0
C.  D. 1  m  2
 m  4 1 1
C. m  D. m  
Câu 4: Xác định các giá trị của tham số m để hàm 2017 2017
số y  x 3  3mx 2  m nghịch biến trên khoảng Câu 10: Tìm tất cả các giá trị của m để hàm số
 0;1 ? 2sin x  1  
y đồng biến trên khoảng  0;  .
1 1 sin x  m  2
A. m  B. m 
2 2 A. m  1 B. m  1
C. m  0 D. m  0 C. m  0 D. m  1
Câu 5: Để hàm số y  x 3  3mx 2 x đồng biến trên Câu 11: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m
 thì: sin x  m  
để hàm số y  nghịch biến trên  ;   :
A. m  0 B. m  0 sin x  m 2 
C. m  0 D. m  0 A. m  0 hoặc m  1 B. m  0
C. 0  m  1 D. m  1
Câu 12: Tìm các giá trị của tham số m để hàm số Câu 18: Tìm m để hàm số
1 y   x  x   2  m  x  1 tăng trên đoạn có độ dài
3 2
y   x3   m  1 x 2   m  3 x  10 đồng biến
3 bằng 2.
trong khoảng  0;3 ? 11 7
A. m   B. m 
12 12 3 3
A. m  B. m 
7 7 5 14
C. m  D. m 
7 3 3
C. m   D. m 
12 Câu 19: Tất cả các giá trị của m để
Câu 13: Tìm tất cả các giá trị của m để hàm số  Cm  : y  x 3
 3mx  3  m  1 x  2
2
nghịch biến
y  mx 3  mx 2  m  m  1 x  2 đồng biến trên  . trên đoạn có độ dài lớn hơn 4 là
4 4 A. m   1; 2
A. m  B. m  và m  0
3 3
 1  21 1  5 
4 4 B. m   ; 
C. m  0 hoặc m  D. m   2 2 
3 3
Câu 14: Giá trị của m để hàm số  1  5 1  21 
C. m   ; 
y   m  1 x3  3  m  1 x 2  3  2m  3  x  m nghịch  2 2 
biến trên  là  1  21   1  21 
A. m  1 B. m  1 D. m   ;    ;  
 2   2 
C. m  1 D. m  1
Câu 20: Tất cả các giá trị của m để hàm số
Câu 15: Tìm tất cả các giá trị của tham số m để
mx  4
1 3 2 y luôn nghịch biến trên khoảng  ;1 là
hàm số y  x   m  1 x   2m  3 x  xm
2
đồng
3 3
A. m   2; 1 B. m   2; 2
biến trên  1;   .
A. m  2 B. m  2 C. m   2; 1 D. m   2; 1
C. m  1 D. m  1 m 3
Câu 21: Cho hàm số y  x  mx 2  3 x  1 (m là
Câu 16: Tìm tất cả các giá trị m để hàm số 3
tham số thực). Tìm giá trị nhỏ nhất của m để hàm số
1 3 mx 2
y x   2 x  2017 đồng biến trên  . trên luôn đồng biến trên  .
3 2
A. m  1 B. m  0
A. 2 2  m  2 2 B. m  2 2
C. m  2 D. m  3
C. 2 2  m D. 2 2  m  2 2 Câu 22: Tìm tập hợp các giá trị của tham số thực m
Câu 17: Tìm tập hợp tất cả các giá trị thực của để hàm số y  m sin x  7 x  5m  3 đồng biến trên
tham số m để hàm số y  x   m  1 x  3 x  1 .
3 2
đồng biến trên khoảng từ  ;   A. 7  m  7 B. m  1

C. m  7 D. m  7
A.  4; 2 B.  ; 4    2;  
Câu 23: Hàm số:
C.  ; 4   2;   D.  4; 2  1 2
y   x 3   m  1 x 2   2m  5  x  nghịch biến
3 3
trên  thì điều kiện của m là:
A. m  2 B. 2  m  2
C. m  2 D. 2  m  2 9
C. m  D. 3  m  5 .
Câu 24: Tìm các giá trị của m sao cho hàm số 2
x 1
y nghịch biến trên khoảng  2;   .
xm
A. 2  m  1 B. m  2
C. m  2 D. m  2
Câu 25: Tìm tập hợp tất cả các giá trị thực của
tham số m để hàm số y  mx   m  1 x  2  1
nghịch biến trên D   2;   .
A. m  0 B. m  1
C. m  1 D. 2  m  1
mx  2
Câu 26: Tìm m để hàm số y  nghịch
x  m3
biến trên các khoảng xác định của nó.
A. 1  m  2 B. 1  m  2
C. m  2 hoặc m  1 D. m  2 hoặc m  1
mx  3
Câu 27: Cho hàm số y  . Tất cả các giá
xm4
trị của m để hàm số nghịch biến trên các khoảng
xác định của nó là:
A. m  3 B. m  1
C. 1  m  3 D. 1  m  3
Câu 28: Tìm tất cả các giá trị của m để hàm số
y  mx 3  mx 2  m  m  1 x  2 đồng biến trên  .
4 4
A. m  B. m  và m  0
3 3
4 4
C. m  0 hoặc m  D. m 
3 3
Câu 29: Tìm tất cả các giá trị của tham số thực m
3 x  3
để hàm số y   x nghịch biến trên  1;1 .
3 m
1 1
A. m  B. m3.
3 3
1
C. m  D. m  3 .
3
Câu 30: Tìm tất cả giá trị thực của tham số m sao
m  2sin x
cho hàm số y  f  x   nghịch biến trên
1  cos 2 x
 
khoảng  0;  .
 6
A. m  1 B. m  0
qua Zalo 0988 166 193
Hướng dẫn giải chi tiết

Dạng 1: Bài tập không chứa tham số
Câu 1: Đáp án D. tính đồng biến nghịch biến trên  0;   ;  0;1 ;
Cách 1: Cách tư duy.  0;e  ;  1; e  .
Tập xác định: D   0;   \  1 . Ấn = máy hiện Step ? Nhập 0,2 máy hiện như sau:
/
 x  ln x  1
Ta có: y '     2 .
 ln x   ln x 
y '  0  ln x  1  x  e ;
y ' không xác định tại x  1
+ y '  0x   e;   nên hàm số đồng biến trên

 e;   .
Từ đây ta nhận thấy giá trị của hàm số giảm khi cho
+ y '  0x   0;1 nên hàm số nghịch biến trên
x chạy từ 0 đến 1. Vậy hàm số nghịch biến trên
 0;1 .  0;1 ; từ đây ta loại A và B. Tiếp theo kéo xuống
+ y '  0x   1; e  ynên hàm số nghịch biến trên thì máy hiện:
 1; e  .
Cách 2: Sử dụng máy tính casio:
Nhận thấy ở các phương án có các khoảng sau:
 0;   ;  0;1 ;  0;e  ;  1; e  ;  e;   .
Lúc này ta sử dụng lệnh MODE 7 TABLE để xét
tính đồng biến, nghịch biến của hàm số:
x Lúc này ta thấy các giá trị của hàm số tiếp tục giảm
Nhập vào máy F  x   :
ln x khi cho x chạy từ 1 đến e. Do vậy hàm số nghịch
biến trên  1; e  , từ đây ta loại C, chọn D.
Câu 2: Đáp án D.
Tập xác định: D   1;   ⇒ loại A, C.
Ấn 2 lần = máy hiện Start ? Ta chọn x  0 , ấn 0 = x
y '   x  ln  x  1  
/
.
x 1
End ? Ta nhập SHIFT (chính là chọn end là y'  0  x  0
e). Do ở đây ta cho chạy từ 0 đến e bởi ta cần xét
y '  0  x  0  hàm số đồng biến trên  0;   .
y '  0  1  x  0  x  1
y'  0  
⇒ hàm số nghịch biến trên  1;0  x  0
Cách 2: Sử dụng máy tính casio bằng lệnh Do hệ số a  1  0 nên đồ thị hàm số có dạng W từ
TABLE trong MODE 7 tương tự bài 1. đây suy ra hàm số nghịch biến trên  ; 1 và
Câu 3: Đáp án A.  0;1 ; hàm số đồng biến trên  1;0  và  1;   .
Tập xác định: D   . Câu 8: Đáp án A.
y '   x  3x  4   3 x  6 x
/
Vì f '  x   x  x  2   0x   2;   nên hàm số
3 2 2 2
x  0 đồng biến trên  2;   .

y'  0  
 x  2 Câu 9: Đáp án B.
Ta có hệ số a  1  0 nên đồ thị hàm số có dạng N, Cách suy luận 1:
tức hàm số nghịch biến trên  2;0  . Tập xác định: D   .
y '   2 x 4  1  8 x 3 .
/
Câu 4: Đáp án B.
Tập xác định: D   \  1 . y'  0  x  0
Ta có ad  bc  1  2  1  0
Vì y '  0x   0;   nên hàm số đồng biến trên
Suy ra hàm số nghịch biến trên từng khoảng
 0;   .
 ;1 và  1;   .
Cách suy luận 2:
Đồ thị hàm số có dạng Parabol có đỉnh là I  0;1 và
hệ số a  2  0 nên đồ thị hàm số là Parabol có bề
y '    x 3  3 x 2  9 x   3 x 2  6 x  9
/
lõm hướng lên, tức hàm số đồng biến trên  0;   .

x  3 Câu 10: Đáp án D.
y'  0  
 x  1 Ở phần sau ta sẽ học về đồ thị hàm số bậc 4 trùng
Ta thấy hàm số có hệ số a  1  0 nên hàm số phương, ở phần dạng đồ thị ta có sơ đồ về dạng đồ
thị hàm bậc bốn trùng phương. Từ đó ta rút ra
đồng biến trên  1;3 .
nhận xét:
Do hàm số đồng biến trên  0;   nên đồ thị hàm
số không thể có ba điểm cực trị, vậy đồ thị hàm số
y '    x  6 x  10   3x  12 x
3 2 / 2
có dạng parabol quay bề lõm lên trên và có đỉnh là
I  0; c  .
x  0
y'  0  
 x  4 Áp dụng sơ đồ tôi vừa giới thiệu ở bài sau để thỏa
Do hệ số a  1  0 nên hàm số đồng biến trên a  0 a  0

mãn điều kiện trên thì  
 4;0   ab  0 b  0
Câu 7: Đáp án C.
Từ việc xem xét sơ đồ tôi giới thiệu ở câu 10 thì ta
 1 1
y '   x  2 x  1  4 x  4 x
4 2 / 3 có: ab     .  2   0 và a    0 nên đồ thị
 4 4
hàm số là parabol quay bề lõm hướng xuống, tức Hệ số a  1  0 nên đồ thị hàm số có dạng W, từ
hàm số nghịch biến trên  0;   . đây suy ra hàm số nghịch biến trên  ; 1 và
Câu 12: Đáp án C.  0;1 .
Phương án A. Tập xác định: D   . Câu 16: Đáp án C.
y '   x 3  x  1  3 x 2  1 Tập xác định: D   \  1;3
/
1 2x  4 x2
y'  0  x   y'  
3 2 x2  4 x  3 x2  4 x  3
⇒ Hàm số này không đồng biến trên tập xác định y '  0  x  2 (không thuộc D)
của nó. Vì y '  0x   ;1 nên hàm số nghịch biến trên
Phương án B. Loại vì hàm số nghịch biến trên từng
 ;1 .
khoảng  ;1 và  1;   .
Câu 17: Đáp án A.
Phương án C. Tập xác định: D   .
y '  3 x  2  0x  D
2
y '  3x 2  3
⇒ Hàm số này đồng biến trên tập xác định của nó.
y '  0  x  1
Mặt khác hệ số a  1  0 nên đồ thị hàm số có dạng
Tập xác định: D   0; 2 . N, tức hàm số đã cho đồng biến trên  ; 1 và
2 x  2 1 x  1;   nghịch biến trên  1;1 .
y'  
2 2x  x 2
2x  x 2
y'  0  x 1
Tập xác định: D   2;  
Vì y '  0x   0;1 nên hàm số đồng biến trên
1 3 x 1
y'   
 0;1 . x  2  x  2 2
 x  2
2

Vì y '  0x   1;   nên hàm số đồng biến trên
 
/
y '  sin x  cos x  3 x  1;   .
  Câu 19: Đáp án A.
 cos x  sin x  3  2.sin  x    3
 4 Tập xác định: D   .
    y '  4 x3  4 x  4 x  x 2  1
 2. sin  x    1 
  4 
 
3 2 0
x  0
y'  0  
Vậy hàm số đồng biến trên  ;    x  1
Câu 15: Đáp án A. Mặt khác hệ số a  1  0 , suy ra đồ thị hàm số có
Tập xác định: D   . dạng chữ M, tức hàm số nghịch biến trên  1;0  và
x  0  1;   .
y '  0  4 x  4 x  0   x  1
3

 x  1
Với các bài toán mà ta khó tính đạo hàm, ta nên
dùng TABLE để giải quyết bài toán.
Nhập MODE 7 : TABLE

Nhập như sau:
Tiếp theo ấn 2 lần dấu =.

Start? ấn 3 =
Nhận thấy trên  ; 2  và  0; 2  thì f '  x   0
End? ấn 3 =
nên hàm số y  f  x  nghịch biến trên  ; 2  và
Step? 0.5 =
Máy hiện:
 0; 2  .
Phân tích sai lầm: Nhiều học sinh tưởng đây là đồ
thị của hàm số y  f  x  và chọn luôn D.
2  x 2  1
/
4x
Đạo hàm y '    .
x  1 x  1
2 2 2 2
Ta có y '  0, x   0;   và y '  0, x   ;0  .

Nên hàm số nghịch biến trên khoảng  0;   và
đồng biến trên khoảng  ;0  .
ax  b  d
- Hàm số dạng y  ,  x    luôn đơn điệu
cx  d  c
(đồng biến, hoặc nghịch biến) trên mỗi khoảng
Từ đây ta thấy hàm số nghịch biến trên  ; 1 .  d  d 
 ;   và   ;   . Ta loại ngay hai đáp án
 c  c 
A và C.
x  0
Ta thấy hàm số có y '  3 x  6 x  0  
2
- Với phương án B: Ta có y '  3 x 2  1  0, x  
x  2 nên hàm số đồng biến trên  .
Mặt khác hệ số a  1  0 nên đồ thị hàm số có dạng Câu 25: Đáp án A.
chữ N, tức hàm số nghịch biến trên  0; 2  .
x  0
Ta có y '  3 x  6 x  3x  x  2  ; y '  0  
2
Câu 22: Đáp án B. x  2
Đây là một bài toán dễ mắc sai lầm, do đồ thị trong
Do y '  0, x   0; 2  nên hàm số đã cho nghịch
hình vẽ
biến trên khoảng  0; 2  ; và
y '  0, x   ;0    2;   nên hàm số đồng
biến trên mỗi khoảng  ;0  và  2;  
Ở bài toán này, nhiều bạn không nhìn kĩ đề lại đi

xét hàm số f  x   x  1 là sai. Vì đề cho f '  x 
2
chứ không phải f  x  .
Ta có f '  x   x  1  0, x   nên hàm số luôn

2
đồng biến trên  . Từ đây ta loại A; B; C. Chọn D.

Hàm số đã cho xác định trên 
x  0
y '  4 x  4 x, y '  0   x  1
3
 x  1
Bảng biến thiên:

x  1 0 1 
y'  0 + 0  0 +
Dựa vào BBT, hàm số đã cho nghịch biến trên

khoảng  ; 1 nên nghịch biến trên khoảng
 ; 2 
Đây là trích đoạn một phần
rất nhỏ của bộ công phá toán 3
( chương trình 12 ) gồm 700
trang có trình bày rõ nét đầy đủ
các dạng mình có tất cả 3 cuốn
công phá 1 + 2 và 3 Thầy cô nào
cần file word thì liên hệ với mình qua
Zalo 0988 166 193
Dạng 2: Bài toán chứa tham số
Câu 1: Đáp án D. D  ; y '  3 x 2  6mx
Đặt e  t  t  0 
x
x  0
y'  0   , mặt khác hàm số có hệ số
 1   x  2m
Vì x   ln ;0  a  1  0 nên đồ thị hàm số có dạng chữ N, suy ra
 4 
hàm số nghịch biến trên  0; 2m  .

 m  1
1  1   Vậy để hàm số nghịch biến trên khoảng  0;1 thì
 t   ; t   m   ;1   m  1
2
4  4   1
1 1 2m  1  m  .
  m  2
 2 2
t m2 m 2  m  2
y ; y'  D
t  m2  t  m2 
2
Để hàm số đã cho đồng biến trên  thì

 1  b 2  3ac  0
Hàm số đồng biến trên khoảng  ln ;0 
 4   02  3.1.  3m 2   0  9m 2  0  m  0 .
Khi y '  0 hay  m 2  m  2  0  1  m  2
1 1
Vậy   m  hoặc 1  m  2 . Để hàm số luôn nghịch biến trên  ;   thì
2 2
 1
Câu 2: Đáp án A. b 2  3ac  0  m2  3.    .  3m  2   0
Điều kiện: x  m .  3
m  3  m 2  3m  2  0  2  m  1 .
y'
 x  m
2
Để hàm số đã cho đồng biến trên từng khoảng xác
Hàm số đồng biến trên từng khoảng xác định
định thì  m  1 .   m   2  0   m  m  2  0
2
  m  3  0  m  3
Câu 3: Đáp án B.  2  m  1 .
Đặt x 1  t . Câu 8: Đáp án C.
Vì x   17;37  . ⇒ t   4;6   m   6; 4  y '  3x 2  6 x  m

Phương trình y '  0 có  '  b 2  3ac
y
 m  1 t  2
tm  32  3.1.  m   9  3m
m2  m  2 Trường hợp 1: đồ thị hàm số có hai điểm cực trị, thì
y'  .
 t  m x  0 phải là điểm cực đai, lúc này:
2
y '  0   0  m  0 (không thỏa mãn)

m  2
Hàm số đồng biến khi m  m  2  0  
2
.
 m  1 Vậy hàm số phải luôn đồng biến trên   m  3
m  2 Câu 9: Đáp án C.
  
Kết hợp các điều kiện ta có  m  6 Ta có y '  2 sin  x    2017 2m . Để hàm số
  4
 4  m  1
đã cho đồng biến trên  thì y '  0 với mọi x   .
Dấu bằng xảy ra tại hữu hạn điểm.
   
 sin  x    2017 m với mọi x   . Điều này Vì x   ;   nên t   0;1 .
 4 2 
1  
xảy ra khi 2017 m  1  m  . Ta thấy hàm số y  sin x nghịch biến trên  ;  
2017 2 
Câu 10: Đáp án C. do đó để thỏa mãn yêu cầu đề bài thì hàm số
Đặt sin x  t tm
y  f  t  phải đồng biến trên  0;1
  t m
Vì x   0;   t   0;1
 2 m  0
 ad  bc   m  m  0 
2t  1 Tức là   m  0  m  0
Hàm số trở thành y  . Để thỏa mãn yêu cầu  m   0;1 m  1
tm 
2t  1 Cách 3: Sử dụng TABLE
để bài thì hàm số y  phải đồng biến trên
tm Ta thấy với m  0 không thỏa mãn, do là hàm hằng
 0;1 nên ta loại A.
 1  
m  Vậy ta sẽ thử m  1 ; Start ; End  Step thì ta
ad  bc  2m  1  0  2 2 10

   m  0. được:
m   0;1 
m0
  m  1
Vì m   0;1 nên m  0 .
Cách 1: Đạo hàm trực tiếp
Ta có
 sin x  m  cos x  sin x  m   cos x  sin x  m 

/
y'    
 sin x  m   sin x  m  Vậy với m  1 không thỏa mãn. Do vậy ta loại
2
được C, D. Từ đây ta chọn B.

2m cos x  
 , để hàm số nghịch biến trên  ;   Câu 12: Đáp án A.
 sin x  m 
2
2 
Cách 1: Giải toán thông thường
 2m cos x  0
Ta có y '   x  2  m  1 x   m  3
2
thì 
 m   0;1
Ta có y '   x  2  m  1 x   m  3
2
 
Do x   ;   thì cos x   1;0  , do vậy để hàm Hàm số đã cho đồng biến trên  0;3
2 
   y '  0, x   0;3 .
số đã cho nghịch biến trên  ;  thì
2  Vì hàm số y '  x  liên tục tại x  0; x  3 nên
 2m  0 y '  0, x   0;3  y '  0, x   0;3 (mục đích là

m  0  m  0 . để cô lập tham số m)
m  1
 x2  2x  3
m , x   0;3 .
Cách 2: Đặt ẩn 2x 1
Đặt sin x  t , (Do 2 x  1  0, x   0;3 nên khi chia cả hai vế
không làm đổi dấu bất phương trình).
 m  max g  x  với g  x   x  2 x  3
2
m  1
x 0;3   m  1 . Vậy m  1 .
2x 1  m  2  0
12 Câu 15: Đáp án D.
Mặt khác ta tìm được max g  x   g  3  .
x 0;3 7 Ta có
12
Vậy m  . y '  x 2  2  m  1 x  2m  3   x  1  x  2m  3   0
7
Cách 2: Thử giá trị. với mọi x   1;   .
Lúc này ta thử một giá trị m nằm trong khoảng Do x  1 nên  x  1  0 , nên  x  2m  3 phải
 7 12   0 với mọi x  1
 ;  là có thể xác định được kết quả, ta chọn
 12 7  x  2m  3  0  2 m  2  0  m  1
1 Câu 16: Đáp án A.
m  1 khi đó hàm số trở thành y   x 3  4 x  10 .
3
1 3 mx 2
Hàm số y  x   2 x  2017 luôn đồng biến
 x  2 3 2
Có y '  0   x  4  0  
2
.
x  2 trên 
2
1  m 1 m2
Do hệ số a    0 nên hàm số đồng biến trên  b  3ac  0      3. .2  0 
2
2
3  2 3 4
 2; 2  vậy không thỏa mãn đề bài. Vậy loại B, C,
 2 2  m  2 2
D, chọn A.
Hàm số đồng biến trên  khi:
Với m  0 thì hàm số trở thành y  2 là hàm hằng,
y '  0, x    3x 2  2  m  1 x  3  0  x  
loại. Từ đây ta loại A, C.
   m  1  9  0   m  2   m  4   0
2
Với m  0 :
Đến đây ta không cần thử mà có thể chọn luôn D,  4  m  2 .
bởi hàm số đồng biến trên  khi hệ số a  0 và
phương trình y '  0 có nghiệm kép hoặc vô
Hàm số đã cho tăng trên đoạn có độ dài bằng 2
4
nghiệm, tuy nhiên với phương án B, m  thì m có  y '  3x 2  2 x   2  m   0 có hai nghiệm phân
3
thể âm, tức hệ số a âm thì không thể đồng biến trên biệt x1 ; x2 sao cho x1  x2  2 .
 được. Vậy ta chọn D.
 '  0 1  3  m  2   0
2
Chú ý: Với bài toán này việc hiểu bản chất và suy  
 x1  x2   4  x1  x2   4 x1 x2  4
2 2
luận nhanh hơn rất nhiều so với việc bấm máy thử
từng phương án.
 5  5
Câu 14: Đáp án A. m  3  m
  3
 
Ta có y '  3  m  1 x  6  m  1 x  3  2m  3
2 2
 2   4. 2  m  4  m  14
 
 3   3
* m  1  y '  3  0, x    hàm số nghịch 3
biến trên  . 14
Vậy m  thỏa mãn yêu cầu.
* m  1, hàm số nghịch biến trên 3
m  1  0 Câu 19: Đáp án D.

   m  1   2m  3  m  1  0
2
Hàm số đã cho nghịch biến trên đoạn có độ dài nhỏ Vậy số nhỏ nhất để hàm đồng biến là m  0 .
hơn 4  3 x  6mx  3  m  1  0 có hai nghiệm
2
phân biệt x1 ; x2 thỏa mãn x1  x2  4 . Ta có: y  m sin x  7 x  5m  3  y '  m cos x  7 .
 '   3m  2  9  m  1  0 Hàm số đồng biến khi y '  0  m  7 .


 x1  x2   4 x1 x2  16
2
1 3 2
9m 2  9m  9  0 y x   m  1 x 2   2m  5  x 
 3 3
 2m   4.  m  1  16
2
 y '   x 2  2  m  1 x  2m  5
 1 5 y '  0, x     '   m  1  2m  5  0 ;
2
m 
 2
  m 2  4  0  2  m  2
1 5
  m
m  m  1  0
2
 2 Câu 24: Đáp án A.
 2 
4m  4m  4  16  1  21 x 1 m 1
 m  y  y'
 2 xm  x  m
2

 1  21
  m  2 Hàm số nghịch biến trên  2;   khi:
 m   2;  
 1  21   2  m  1
m   m  1  0
2

 1  21 Câu 25: Đáp án B.
m 
 2 1
y  mx   m  1 x  2  1  y '  m   m  1 .
Câu 20: Đáp án C. 2 x2
Hàm số đã cho xác định trên D   \   m y '  0; x  2  lim y '  0  m  1  0  m  1
x 2
m 4
2
Với m  1 dễ thấy hàm số nghịch biến.
Ta có y '  .
 x  m
2
Ta có: ad  bc  m.  m  3  2  m  3m  2
2
Để hàm số đã cho luôn nghịch biến trên khoảng
 ;1 thì mx  2
Để hàm số y  nghịch biến trên từng
 y '  0, x   ;1 x  m3
 m  4  0  2  m  2
2
   khoảng xác định của nó thì

 m   ;1  m   ;1  m  1
m  3m  2  0  1  m  2
2
 2  m  1 . Câu 27: Đáp án C.

Ta có ad  bc  m.  m  4   3  m  4m  3
2
m 3
Ta có: y  x  mx 2  3 x  1; y '  mx 2  2mx  3 Để hàm số đồng biến trên từng khoảng xác định thì
3
ad  bc  0  1  m  3 .
+ Nếu m  0 thì y '  3  0 thỏa mãn.
+ Nếu m  0 thì:
TH1: m  0  y  2 là hàm hằng nên loại m  0
m  0
y '  0, x     TH2: m  0 . Ta có: y '  3mx  3mx  m  m  1 .
2
. Điều này chứng tỏ
 '  0
m  0 trong trường hợp này. Hàm số đồng biến trên 
 4
 '  m  3m  m  1  0 m  Xét hàm số trên I (với I là khoảng (đoạn), nửa
2 2
4
  3 m khoảng). Đặt (với K là một khoảng (đoạn),
3m  0 m  0 3
nửa khoảng được tính chặt chẽ theo điều kiện
Câu 29: Đáp án C. của x).
Cách 1: Xét hàm số … 1. Nếu là hàm số đồng biến trên I thì hàm số
thu được sau khi đặt ẩn phụ hay chính là hàm
1  cùng tính đơn điệu trên K với hàm số ban đầu.
Đặt t  3 x nên t   ;3  thì hàm số đã cho trở
3 
2. Nếu là hàm số nghịch biến trên I thì hàm số
t 3 m  3 thu được sau khi đặt ẩn phụ hay chính là hàm
thành: y  t  m ; y ' 
 t  m
2
ngược tính đơn điệu trên K với hàm số ban
đầu.
Do hàm t  3 x nghịch biến trên  1;1
3 x  3
Để hàm số y   x nghịch biến trên  1;1 thì
3 m
t 3 1 
y phải đồng biến trên  ;3 
t m 3 
1  1 Câu 30: Đáp án C.
Nên m  3 và m   ;3   m 
3  3 m  2sin x m  2sin x
Ta có y  f  x    .
1  cos 2 x 2  sin 2 x
Cách 2: CASIO
MODE 7    1
Đặt t  sin x , do x   0;  nên t   0;  . Khi đó
 6  2
y   3 X  3 :  3 X  4  , START 1, END 1, STEP
m  2t
0,1 hàm số có dạng: g  t   .
2  t2
Nhìn bảng giá trị thấy hàm số tăng nên m  4 sai,
2t 2  2mt  4
loại D. Đạo hàm g '  t   . Hàm số f  x 
y '   3 X  3 :  3 X  2  , START 1, END 1,
 2t 
2 2
 
STEP 0,1 nghịch biến trên  0;  khi hàm số g  t  nghịch
 6
Nhìn bảng giá trị thấy hàm số có tăng có giảm nên
m  2 sai, loại B.  1  1
biến trên  0;   g '  t   0, t   0; 
 2  2
 1
y   3 X  3 :  3 X   , START 1, END 1,
 3  1
 2t 2  2mt  4  0, t   0; 
STEP 0,1  2
1 2  1
Nhìn bảng giá trị thấy hàm số có giảm nên m   m  t  , t   0;  (*)
3 t  2
đúng, nhận C.
2  1
Xét hàm số h  t   t  trên  0;  .
t  2
2  1
Có h '  t   1  2
 0, t   0;  .
t  2
Khi đó (*)
Đây là trích đoạn một phần

rất nhỏ của bộ công phá toán 3
( chương trình 12 ) gồm 700
trang có trình bày rõ nét đầy đủ
các dạng mình có tất cả 3 cuốn
công phá 1 + 2 và 3 Thầy cô nào
cần file word thì liên hệ với mình qua
Zalo 0988 166 193
.
II. Cực trị của hàm số và giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của hàm
số
A. Lý thuyết về cực trị của hàm số
Ở phần I.1 ta vừa học cách sử dụng đạo hàm để tìm khoảng đơn điệu của hàm
số. Ở phần này ta sẽ xác định điểm nằm giữa khoảng đồng biến, nghịch biến của
hàm số, và ngược lại. Những điểm này được gọi là điểm cực trị của đồ thị hàm số.
Điểm cực trị bao gồm cả điểm cực đại và điểm cực tiểu của đồ thị hàm số. Đồ thị
hàm số ở hình 1.7 có điểm cực đại là điểm phía bên trái và điểm cực tiểu ở phía
bên phải (điểm được đánh dấu).
1. Định nghĩa
Cho hàm số y  f  x  xác định và liên tục trên khoảng  a; b  (có thể a là  ; b
là  ) và điểm x0   a; b  .
a, Nếu tồn tại số h  0 sao cho f  x   f  x0  với mọi x   x0  h; x0  h  và
x  x0 thì ta nói hàm số f  x  đạt cực đại tại x0 .
b, Nếu tồn tại số h  0 sao cho f  x   f  x0  với mọi x   x0  h; x0  h  và

x  x0 thì ta nói hàm số f  x  đạt cực tiểu tại x0 .
Với hàm liên tục thì hàm số sẽ đạt cực trị tại điểm làm cho y '  0 hoặc y ' không
xác định được thể hiện ở hình 1.8
STUDY TIP
Điểm cực trị của hàm số
là ; còn điểm cực trị của
đồ thị hàm số là điểm có
tọa độ .
Nếu hàm số đạt cực đại hoặc cực tiểu tại x  c thì x  c là điểm làm cho y ' bằng
0 hoặc y ' không xác định.
2. Chú ý
Chú ý
STUDY TIP 1. Nếu hàm số f  x  đạt cực đại (cực tiểu) tại x0 thì x0 được gọi là điểm cực
Trong các bài trắc
Ở định lý 1 ta có thể đại (điểm cực tiểu) của hàm số; f  x0  được gọi là giá trị cực đại (giá trị cực
nghiệm thường có các
hiểu như sau: tiểu) của hàm số, kí hiệu f CD  fCT  , còn điểm M  x0 ; f  x0   được gọi là điểm
câu hỏi đưa ra để đánh
 Khithí đổi
lừa dấu khi
sinh từ dương
phải cực đại (điểm cực tiểu) của đồ thị hàm số.
sang âm qua thì
phân biệt giữa điểm cựcđược 2. Các điểm cực đại và cực tiểu được gọi chung là điểm cực trị. Giá trị cực đại
gọicủa
trị là điểm cựcvàđại
hàm số của
điểm (giá trị cực tiểu) còn gọi là cực đại (cực tiểu) và được gọi chung là cực trị của
hàmtrị
cực số.của đồ thị hàm hàm số.
số.
 Khi đổi dấu từ âm 3. Dễ dàng chứng minh được rằng, nếu hàm số y  f  x  có đạo hàm trên
sang dương qua thì khoảng  a; b  và đạt cực đại hoặc cực tiểu tại x0 thì f '  x0   0 .
được gọi là điểm cực
tiểu của hàm số. 3. Điều kiện đủ để hàm số có cực trị
hàm
Ta thừa nhận định lí sau đây
Định lý 1
Giả sử hàm số y  f  x  liên tục trên khoảng K   x0  h; x0  h  và có đạo

hàm trên K hoặc trên K \  x0  , với h  0 .
a. Nếu f '  x   0 trên khoảng  x0  h; x0  và f '  x   0 trên khoảng

 x0 ; x0  h  thì x0 là một điểm cực đại của hàm số f  x  .
b. Nếu f '  x   0 trên khoảng  x0  h; x0  và f '  x   0 trên khoảng

 x0 ; x0  h  thì x0 là một điểm cực tiểu của hàm số f  x  .
Hình 1.9 mô tả điều kiện đủ để hàm số có cực trị:
STUDY TIP
Nếu là điểm cực trị của
hàm thì hoặc không
xác định, nhưng nếu thì
chưa chắc đã là điểm
cực trị của hàm số.
4. Quy tắc để tìm cực trị

Quy tắc 1
1. Tìm tập xác định.
2. Tính f '  x  . Tìm các điểm tại đó f '  x  bằng 0 hoặc không xác định.
3. Lập bảng biến thiên.
4. Từ bảng biến thiên suy ra cực trị.
Quy tắc 2
1. Tìm tập xác định.
2. Tính f '  x  . Giải phương trình f '  x   0 và kí hiệu xi  i  1, 2,3,..., n  là
các nghiệm của nó.
3. Tính f ''  x  và f ''  xi  ,  i  1; 2;3;...n  .
4. Dựa vào dấu của f ''  xi  suy ra tính chất cực trị của điểm xi .
Nếu f ''  xi   0 thì xi là điểm cực tiểu.
Nếu f ''  xi   0 thì xi là điểm cực đại.
B. Các dạng toán liên quan đến cực trị
Xác định điểm cực trị của hàm số, điểm cực trị của đồ thị hàm số, tìm
1
giá trị cực trị của hàm số
ạng Phương pháp chung
D Sử dụng hai quy tắc 1 và quy tắc 2 ở phần lý thuyết.
1 3 5
Ví dụ 1: Điểm cực trị của hàm số f  x   x  x  3x  là
2
3 3
22 10
A. x  1; x  3 B. x   ;x 
3 3
C. x  1; x  5 D. x  4; x  3
Đáp án A.
Lời giải
1 3 5
Cách 1: Xét hàm số f  x   x  x 2  3x 
3 3
x  3
Có TXĐ: D   . Ta có f '  x   x  2 x  3; y '  0  
2
 x  1
Bảng biến thiên
x  −1 3 
f ' x   0 +
f  x 10 
3
 22

3
Từ BBT ta thấy hàm số có điểm cực đại x  1 và điểm cực tiểu x  3 .
Cách 2: Sử dụng MTCT.
Ta sẽ sử dụng chức năng tính đạo hàm tại một điểm của máy tính.
Chú ý
Ấn thì máy hiện như hình bên.
Trong STUDY TIP trang
1 3 5
35 có chú ý rằng thì Nhập hàm số X  X 2  3 X  tại giá trị X  1 (Ta lần lượt thử các phương
3 3
chưa chắc đã là điểm
án).
cực trị của hàm số, do
vậy ta cần thử xem có Tại x  1 thì y '  0 suy ra x  1 là một điểm cực trị của hàm số.
đổi dấu qua hay không.
hàm
Tương tự ta giữ nguyên màn hình và thay x  1 thành x  3 thì được kết quả
tương tự. Từ đó ta chọn A.
Ví dụ 2: Điểm cực trị của hàm số f  x   x  3x  3x  5 là

3 2
A. x  1; x  3 B. x  1; x  3
C. x  0; x  1 D. hàm số không có điểm cực trị
Đáp án D.
Lời giải
TXĐ: D   . Ta có y '  3  x  1  0, x    hàm số đồng biến trên  .
2
Ta có BBT:
x  
f ' x  +
STUDY TIP
Xét hàm số bậc ba với f  x
có
* Nếu thì hàm số có hai Từ BBT suy ra hàm số không có cực trị.
cực trị Từ ví dụ 1 và ví dụ 2 ta nhận thấy với hàm số bậc ba có dạng
* Nếu thì hàm số không f  x   ax 3  bx 2  cx  d ,  a  0  thì khi tìm cực trị của hàm số ta nên giải bằng
có cực trị. cách 1 (xét phương trình y '  0 thay vì sử dụng máy tính bởi phương trình
y '  0 là phương trình bậc hai giải quyết nhanh chóng hơn việc bấm máy thử
trường hợp, tham khảo STUDY TIP bên cạnh để suy luận nhanh trong bài toán
này.
1 4 5
Ví dụ 3: Xét hai hàm số f  x    x  2 x  1 và hàm số g  x    x  x  .
4 2 2
4 4
Chọn mệnh đề đúng trong các mệnh đề sau:
A. Hàm số f  x  có hai điểm cực đại là A  1; 2  và B  1; 2  .
B. Hàm số f  x  có điểm cực tiểu là x  0 và hàm số g  x  có giá trị cực

5
đại là y  .
4
C. Hàm số f  x  có hai điểm cực tiểu và một điểm cực đại, hàm số g  x  có
một điểm cực đại.
D. Hàm số f  x  và hàm số g  x  cùng có điểm cực tiểu là x  0 .
Đáp án B.
Lời giải
Từ bài toán xét sự biến thiên tổng quát của hàm số bậc bốn trùng phương mà tôi đã
giới thiệu ở trang 21 và trang 22 trước đó thì ta có:
b
Hàm số f  x    x  2 x  1 có  2  0 nên phương trình f '  x   0 có ba
4 2

x  0

 b
nghiệm phân biệt là  x     1
 2 a
 b
x   1
 2a
Kết hợp với STUDY TIP trang 22 thì ta có f  x  có hệ số a  1  0 ta có nhanh

bảng biến thiên
* Từ đây ta loại C do hàm số f  x  có hai điểm cực đại và một điểm cực tiểu.
* Ta loại A do hàm số f  x  có hai điểm cực đại là x  1 và x  1 . Còn A  1; 2 

và B  1; 2  là hai điểm cực đại của đồ thị hàm số, chứ không phải của hàm số
(xem lại chú ý đầu tiên (phần mở đầu chủ đề cực trị của hàm số) về phân biệt các
khái niệm).
* Để loại một trong hai phương án B và D còn lại ta tiếp tục xét hàm số g  x 
TXĐ: D   . Ta có y '   x3  2 x; y '  0  x  0

Bảng biến thiên:
x  0 
f ' x  + 0 −
STUDY TIP 5
Đối với hàm bậc bốn f  x 4
trùng phương có dạng ,
 
thì nếu:
thì hàm số có một điểm Từ BBT ta loại D do x  0 là điểm cực đại của hàm số g  x  . Vậy ta chọn B.
cực trị là .
Đối với hàm bậc bốn trùng phương dạng y = ax4 + bx2 + c (a ≠ 0)
thì hàm số có ba điểm
cực trị là x  0
Ta có y '  4ax  2bx  0  
3
 2ax 2  b  0  x 2   b
 2a
Số điểm cực trị phụ thuộc vào nghiệm của phương trình 2ax 2  b  0 .
hàm
b
a. Nếu  0 (tức a; b trái dấu) thì hàm số có ba điểm cực trị là
2a
b
x  0; x   
2a
b
b. Nếu  0 (tức a; b cùng dấu hoặc b  0 thì hàm số có duy nhất một
2a
điểm cực trị là x  0 .
Tiếp tục là một bài toán áp dụng kết quả vừa thu được.
STUDY TIP Ví dụ 4: Cho hàm số y   x 4  2 x 2  1 . Mệnh đề nào dưới đây đúng?

Đối với hàm bậc bốn A. Hàm số có một cực đại và hai cực tiểu.
trùng phương có dạng , B. Hàm số có hai cực đại và một cực tiểu.
có , khi đó nếu:
C. Hàm số có một cực đại và không có cực tiểu.
a. thì là điểm cực tiểu;
D. Hàm số có một cực đại và một cực tiểu.
là hai điểm cực đại của
hàm số. Đáp án B.
b. thì ngược lại là điểm Lời giải
cực đại; là hai điểm cực Áp dụng kết quả vừa thu được ta có kết luận hàm số luôn có ba điểm cực trị do hai
tiểu của hàm số. hệ số a, b trái dấu.
Mặt khác hệ số a  1  0 nên đồ thị hàm số có dạng chữ M (mẹo nhớ), do vậy
hàm số có hai điểm cực đạ và một cực tiểu.
Đến đây ta tiếp tục thu được kết luận ở phần STUDY TIP.
Ví dụ 5: Cho hàm số y   x 4  6 x 2  8 x  1 . Kết luận nào sau đây là đúng?

A. Hàm số đạt cực đại tại x  2 và đạt cực tiểu tại x  1 .
B. Hàm số có giá trị cực đại là y  25 và giá trị cực tiểu là y  2 .
C. Hàm số có duy nhất một điểm cực trị x  2 là điểm cực đại.
D. Đồ thị hàm số đã cho có một điểm cực tiểu là A  2; 25  .
Đáp án C.
Lời giải
 x  2
TXĐ: D   . Ta có y '  4 x  12 x  8; y '  0  
3
x  1
BBT
x  −2 1 
Từ ví dụ 5 ta thấy đạo f ' x  + 0 − 0 −
hàm bằng 0 tại x  1
25
nhưng qua điểm này y ' f  x
không đổi dấu nên điểm  
x  1 không phải là
Hàm số đạt cực đại tại x  2 . Từ đây ta chọn C.
điểm cực trị của hàm số.
Nhận xét: Đối với hàm bậc 4, vì đạo hàm là đa thức bậc 3 nên hàm chỉ có thể có
một cực trị hoặc ba cực trị. Hàm số có một cực trị khi phương trình y '  0 có một
nghiệm hoặc 2 nghiệm (1 nghiệm đơn và 1 nghiệm kép), hàm số có 3 cực trị khi
phương trình y '  0 có 3 nghiệm phân biệt.
Ví dụ 6: Cho hàm số y  f  x  xác định, liên tục trên  \  2 và có bảng biến

thiên phía dưới:
Khẳng định nào sau đây là khẳng định đúng?
A. Hàm số đạt cực đại tại điểm x  0 và đạt cực tiểu tại điểm x  4 .
B. Hàm số có đúng một cực trị.
C. Hàm số có giá trị cực tiểu bằng 1.
D. Hàm số có giá trị lớn nhất bằng 1 và giá trị nhỏ nhất bằng −15.
Đáp án C.
x  0 2 4 
y' − 0 + + 0 −
  −15
y
1  
Lời giải
 x  2
TXĐ: D   . Ta có y '  4 x  12 x  8; y '  0  
3
x  1
Nhìn vào bảng biến thiên ta thấy có hai giá trị của x mà qua đó y ' đổi dấu, đó là
x  0 và x  4 , do vậy đây là hai điểm cực trị của hàm số.
Ta thấy y ' đổi dấu từ âm sang dương khi qua x  0 , do vậy x  0 là điểm cực tiểu
của hàm số, ngược lại x  4 lại là điểm cực đại của hàm số.
Từ đây ta loại được A, B.
D sai do đây là các giá trị cực trị, không phải giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất của
hàm số.
Ta chọn C bởi tại x  0 thì hàm số có giá trị cực tiểu là y  1 .
hàm
Ví dụ 7: Hàm số y  f  x  có đạo hàm f '  x    x  1  x  3 . Phát biểu nào

2
sau đây là đúng?

A. Hàm số đã cho có hai điểm cực trị.
B. Hàm số đã cho không có giá trị cực đại.
C. Hàm số đã cho có đúng một điểm cực trị.
D. Hàm số đã cho không giá trị cực tiểu.
Đáp án A.
STUDY TIP x  1 2 
Ở quy tắc 1 ta có hàm số y' + 0 − +
đạt cực trị tại điểm khiến 
3
cho đạo hàm bằng 0 y
hoặc không xác định.  0
Lời giải
Nhìn vào bảng biến thiên ta thấy có hai giá trị của x mà khi qua đó y ' đổi dấu.
Do vậy hàm số đã cho có hai điểm cực trị đó là x  1; x  2 .
Chú ý: Nhiều độc giả nghĩ rằng tại x  2 không tồn tại y ' thì x  2 không phải là
điểm cực trị của hàm số, đây là một sai lầm rất lớn. Bởi hàm số vẫn đạt cực trị tại
điểm khiến cho đạo hàm không xác định.
Ví dụ: Hàm số y  x có đạo hàm không tồn tại khi x  0 nhưng đạt cực tiểu tại
x 0.
Ví dụ 8: Hàm số y  f  x  có đạo hàm f '  x    x  1  x  3 . Phát biểu nào

2
sau đây là đúng?

A. Hàm số có một điểm cực đại. B. Hàm số có hai điểm cực trị.
C. Hàm số có đúng 1 điểm cực trị. D. Hàm số không có điểm cực trị.
STUDY TIP Đáp án C.

Trong đa thức, dấu của Lời giải
đa thức chỉ đổi khi qua x 1
nghiệm đơn và nghiệm Ta thấy f '  x   0  
x  3
bội lẻ, còn nghiệm bội
chẵn không khiến đa Đến đây có nhiều độc giả kết luận luôn hàm số có hai điểm cực trị, tuy nhiên đó là
kết luận sai lầm, bởi khi qua x  1 thì f '  x  không đổi dấu, bởi  x  1  0, x .
2
thức đổi dấu.
Do vậy hàm số chỉ có đúng một điểm cực trị là x  3 .
Ví dụ 9: Hàm số nào sau đây không có cực trị?

2 x
A. y  x 3  3 x  1 B. y 
x3
D. y  x  2017 x  n   
2n *
C. y  x 4  4 x3  3 x  1

1. Hàm phân thức bậc Đây là trích đoạn một phần rất nhỏ của bộ công
nhất trên bậc nhất không phá toán 3 ( chương trình 12 ) gồm 700 trang có trình
có cực trị.
2. Hàm bậc bốn luôn phá 1 + 2 và 3 Thầy cô nào cần file word thì liên hệ với
luôn có cực trị (có ba
cực trị hoặc có duy nhất
một cực trị).
Lời giải
Với A: Ta thấy đây là hàm bậc ba có y '  3x 2  3 , phương trình y '  0 luôn có hai
nghiệm phân biệt nên hàm số có hai điểm cực trị (loại).
Với B: Đây là hàm phân thức bậc nhất trên bậc nhất nên không có cực trị. Do đó ta
chọn B.
Với C: Từ các kết quả về hàm số y  ax  bx  c  a  0  thì ta có kết luận rằng
4 2
hàm số bậc bốn trùng phương luôn có điểm cực trị (do đồ thị hoặc dạng M; dạng
W hoặc parabol).
Với D: Ta có y '  2nx 2 n 1  2017 (phương trình luôn có nghiệm).
Ví dụ 10: Hàm số nào sau đây có ba điểm cực trị?

A. y  x 4  2 x 2  10 B. y   x 4  2 x 2  3
1 3
C. y  x  3x 2  5 x  2 D. y  2 x 4  4
3
Đáp án B.
Lời giải
Ta có thể loại luôn C bởi hàm số bậc ba chỉ có nhiều nhất là hai cực trị.
Tiếp theo ta đến với các hàm bậc bốn. Ta có hàm bậc bốn trùng phương có hai
trường hợp, hoặc là có một điểm cực trị, hoặc là có ba điểm cực trị.
Đến đây ta có thể suy ra, nếu hệ số a, b khác dấu thì hàm số bậc bốn trùng phương
có ba cực trị, do vạy ta chọn luôn được B.
hàm
Tìm điều kiện để hàm số đã cho có điểm cực trị thỏa mãn điều kiện cho
2 trước
ạng
D 2.1 Xét hàm số bậc ba có dạng y = ax3 + bx2 + cx + d, (a ≠ 0)
Chú ý:
Hàm số y  f  x  xác định trên D có cực trị  x0  D thỏa mãn hai điều
kiện sau:
i. Đạo hàm của hàm số tại x0 phải bằng 0 hoặc hàm số không có đạo hàm tại
x0
ii. f '  x  phải đổi dấu qua x0 hoặc f ''  x0   0 .
Một số lưu ý đối với cực trị của hàm số bậc ba y = ax3 + bx2 + cx + d, (a ≠ 0)
Ta có y '  3ax 2  2bx  c

- Để hàm số bậc ba có cực trị thì phương trình y '  0 có hai nghiệm phân
biệt.
STUDY TIP   '  0  b 2  3ac  0
Qua đây ta rút ra kết - Ngược lại, để hàm số không có cực trị thì phương trình y '  0 vô nghiệm
quả, đồ thị hàm số bậc
hoặc có nghiệm kép  b 2  3ac  0
ba hoặc là có hai điểm
cực trị, hoặc là không có - Hoành độ x1 ; x2 của các điểm cực trị là các nghiệm của phương trình y '  0
điểm cực trị nào. .
- Để viết phương trình đường thẳng đi qua hai điểm cực trị của đồ thị hàm số
bậc ba, ta thường sử dụng phương pháp tách đạo hàm (xem bài toán tổng quát
ở phía dưới).
Một số bài toán thường gặp:
Bài toán tổng quát 1: Cho hàm số y  f  x   ax  bx  cx  d ,  a  0  . Tìm

3 2
điều kiện để:

a. Hàm số có hai điểm cực trị trái dấu (hay hai điểm cực trị của đồ thị hàm số có
hoành độ trái dấu).
b. Hàm số có hai điểm cực trị cùng dấu (hay hai điểm cực trị của đồ thị hàm số
có hoành độ cùng dấu).
c. Hàm số có hai điểm cực trị x  x1 ; x  x2 so sánh với số thực α.
d. Đồ thị hàm số có hai điểm cực trị (điểm cực đại và điểm cực tiểu) nằm cùng
phía, khác phía so với một đường thẳng).
Lời giải tổng quát
Ta có y '  3ax 2  2bx  c ; phương trình 3ax 2  2bx  c  0 có  '  b 2  3ac
a. Hàm số có hai điểm cực trị trái dấu  y '  0 có hai nghiệm phân biệt trái dấu
 ac  0 .
Chú ý b. Hàm số có hai điểm cực trị cùng dấu  y '  0 có hai nghiệm phân biệt cùng
b 2  3ac  0
Phương trình ta xét ở 
dấu   c
đây có các hệ số lần lượt  x1 x2  0
là 3a; 2b; c do vậy trong  3a
tất cả các bài toán tổng c. Điều kiện để hàm số có 2 cực trị x1 ; x2 thỏa mãn:
quát về hàm số bậc ba
trong sách ta đều xét các * x1    x2 * x1  x2   *   x1  x2
hệ số này.
(tham khảo bảng trang 28; 29).
Ví dụ (ở đây 2b; 3a; c
d. Điều kiện để đồ thị hàm số có điểm cực đại, cực tiểu nằm cùng phía, khác phía
lần lượt là các hệ số của
khác với biệt số delta với một đường thẳng  : mx  ny  k  0
tổng quát mà ta vẫn ghi Giả sử đồ thị hàm số có hai điểm cực trị là A  x1 ; y1  , B  x2 ; y2  .
nhớ.
* Nếu  mx1  ny1  k   mx2  ny2  k   0 thì A, B nằm cùng phía so với  .
* Nếu  mx1  ny1  k   mx2  ny2  k   0 thì A, B nằm khác phía so với  .
Một số trường hợp đặc biệt
hàm
- Hai điểm cực trị của đồ thị hàm số bậc ba nằm cùng phía so với trục Oy 
phương trình y '  0 có hai nghiệm phân biệt cùng dấu.
- Hai điểm cực trị của đồ thị hàm số bậc ba nằm về hai phía đối với trục Oy
 phương trình y '  0 có hai nghiệm trái dấu.
- Hai điểm cực trị của đồ thị hàm số nằm cùng phía với trục Ox  y '  0 có
hai nghiệm phân biệt và yCD . yCT  0 .
- Hai điểm cực trị của đồ thị hàm số nằm về hai phía với trục Ox  y '  0 có
hai nghiệm phân biệt và yCD . yCT  0 .
- Hai điểm cực trị của đồ thị hàm số cùng nằm về một phía trên đối với trục
 yCD . yCT  0
Ox  y '  0 có hai nghiệm phân biệt và 
 yCD  yCT  0
- Hai điểm cực trị của đồ thị hàm số nằm cùng phía dưới với trục Ox
 yCD . yCT  0
 y '  0 có hai nghiệm phân biệt và 
 yCD  yCT  0
Bài toán tổng quát 2: Viết phương trình đi qua hai điểm cực đại, cực tiểu của
đồ thị hàm số y  ax  bx  cx  d ,  a  0 
3 2

Giả sử hàm bậc ba y  f  x   ax  bx  cx  d ,  a  0  có hai điểm cực trị là
3 2
x1 ; x2 . Khi đó thực hiện phép chia f  x  cho f '  x  ta được
f  x   Q  x  . f '  x   Ax  B .
 f  x1   Ax1  B
Khi đó ta có  (Do f '  x1   f '  x2   0 ).
 f  x2   Ax2  B
Vậy phương trình đi qua hai điểm cực đại, cực tiểu của đồ thị hàm số y  f  x  có
STUDY TIP dạng y  Ax  B .
Phương trình đường
thẳng đi qua hai điểm Đến đây ta quay trở về với bài toán 1, vậy nhiệm vụ của chúng ta là đi tìm số
cực trị của đồ thị hàm số dư đó một cách tổng quát.
bậc ba biểu diễn theo ; ; Ta có y '  3ax 2  2bx  c; y ''  6ax  2b .
là
Xét phép chia y cho y ' thì ta được:
1 b 
y  y '.  x    g  x  (*), ở đây g  x  là phương trình đi qua hai điểm
3 9a 
cực trị của đồ thị hàm số bậc ba.
3ax  b 6ax  2b
Tiếp tục ta có (*)  y  y '.  g  x   y  y '.  g  x
9a 18a
y '' y '. y''

 y  y.  g  x  g  x  y 
18a 18a
Một công thức khác về phương trình đường thẳng đi qua hai điểm cực trị của đồ
thị hàm bậc ba là:
Cho hàm số y  ax  bx  cx  d ,  a  0  . Sau khi thực hiện phép chia tổng quát
3 2
thì ta rút ra được công thức phương trình đường thẳng đi qua hai điểm cực trị của
 2c 2b 2  bc
đồ thị hàm số bậc ba theo a, b, c, d là y    xd 
 3 9a  9a
Sau đây tôi xin giới thiệu một cách bấm máy tính để tìm nhanh phương trình
đường thẳng đi qua hai điểm cực trị của đồ thị hàm số bậc ba như sau:
Trước tiên ta xét ví dụ đơn giản:
Ví dụ 1: Phương trình đường thẳng đi qua hai điểm cực trị của đồ thị hàm số
y  x 3  2 x 2  3 x  1 là:
A. 26 x  9 y  15  0 B. 25 x  9 y  15  0
C. 26 x  9 y  15  0 D. 25 x  9 y  15  0

Đáp án A.
Lời giải
Phương trình đường thẳng đi qua hai điểm cực trị của đồ thị hàm số xác định bởi:
6x  4
g  x   x 3  2 x 2  3x  1   3x 2  4 x  3 .
18
Chuyển máy tính sang chế độ tính toán với số phức bằng cách nhập:
Nhập vào máy tính biểu thức g  x  như sau:

6X  4
X 3  2 X 2  3 X  1   3 X 2  4 X  3 .
18
5 26
Ấn , gán X bằng I (ở máy tính i là nút ) khi đó máy hiện: 3  9 i .
Vậy phương trình đi qua hai điểm cực trị của đồ thị hàm số đã cho là
5 26
Sử dụng máy tính y  x  26 x  9 y  15  0 .
3 9
Sử dụng tính toán với số Tiếp theo ta có một bài tham số.
phức để giải quyết bài
toán.
hàm
Ví dụ 2: Cho hàm số y  x  3x  3  1  m  x  1  3m , tìm m sao cho đồ thị hàm

3 2
số có điểm cực đại, cực tiểu, đồng thời tìm đường thẳng đi qua hai điểm cực trị
của đồ thị hàm số đã cho.
A. m  0;  : 2mx  y  2m  2  0 B. m  0;  : 2mx  y  2m  2  0
C. m  0;  : y  202  200 x D. m  0;  : y  202  200 x

Với những dạng toán Lời giải
này, ta lưu ý rằng trước Ta có y '  3x  6 x  3  1  m  , y ''  6 x  6 .
2
tiên, ta cần tìm điều kiện

Để đồ thị hàm số có điểm cực đại, cực tiểu thì  '  3  9.  1  m   0  m  0 .
2
để hàm số có hai cực trị.
Với m  0 thì ta thực hiện:
Chuyển máy tính sang chế độ .

y ''
Nhập vào máy tính biểu thức y  y ' ta có
18a
6X  6
X 3  3 X 2  3  1  M  X  1  3M   3 X 2  6 X  3  1  M  
18
Ấn
Máy hiện X? nhập i =
Máy hiện M? nhập 100 =
Khi đó máy hiện kết quả là 202  200i
Ta thấy 202  200i  2.100  2  2.100.i  y  2m  2  2mx
Vậy phương trình đường thẳng đi qua hai điểm cực trị của đồ thị hàm số đã cho có
dạng 2mx  y  2m  2  0 .
STUDY TIP Ta rút ra kết luận về cách làm dạng toán viết phương trình đường thẳng đi qua hai
Với bước cuối cùng, ta điểm cực trị của đồ thị hàm bậc ba này như sau:
cần có kĩ năng khai triển
Bước 1: Xác định y ' ; y '' .
đa thức sử dụng máy
tính cầm tay, do khuôn Bước 2: Chuyển máy tính sang chế độ tính toán với số phức:
khổ của sách nên tôi
không thể giới thiệu vào
sách, do vậy mong quý y ''
Nhập biểu thức y  y '.
độc giả đọc thêm về 18a
phần này. Chú ý:
Nếu bài toán không chứa tham số thì ta chỉ sử dụng biến X trong máy, tuy
nhiên nếu bài toán có thêm tham số, ta có thể sử dụng các biến bất kì trong
máy để biểu thị cho tham số đã cho, ở trong sách này ta quy ước biến M để dễ
định hình.
Bước 3: Gán giá trị.
Ấn , gán X với i, gán M với 100

Lúc này máy hiện kết quả, từ đó tách hệ số và i để đưa ra kết quả cuối cùng,
giống như trong hai ví dụ trên.
Bài toán tổng quát 3: Cho hàm số y  f  x   ax  bx  cx  d ,  a  0  . Giả sử

3 2
hàm số có hai điểm cực trị (một điểm cực đại, một điểm cực tiểu). Tìm khoảng
cách giữa hai điểm cực trị của đồ thị hàm số.
STUDY TIP Hàm số có hai điểm cực trị  b 2  3ac  0 .

Cho hàm số bậc ba dạng Xét phương trình y '  0  3ax 2  2bx  c  0 có hai nghiệm phân biệt x1 ; x2 .
, với .
Lúc này hai điểm cực trị của đồ thị hàm số lần lượt là A  x1 ; y1  , B  x2 ; y2 
- Nếu thì khoảng cách
giữa hai điểm cực trị của  x1  x2    y1  y2 
2 2
Ta có d  AB 
đồ thị hàm số là với .
Áp dụng bài toán tổng quát 2 ta có phương trình đi qua 2 điểm A; B là
 2c 2b 2  bc
: y   xd 
 3 9a  9a
b 2  3ac 2c 2b 2 3ac  b 2 bc
Đặt k     2. thì  : y  2kx  d  .
9a 3 9a 9a 9a
Lúc này ta có AB 2   x1  x2   4 x1 x2   2k  x1  x2  

2 2
 2b  c 
2  2b 
2
c 
 AB  2
  4.  4k .    4. 
 3a  3a  3a  3a 
4b 2  12ac 2 4b  12 ac
2 4  b 2  3ac 
 AB  2
9a 2
 4k .
9a 2
 AB 
2
a.9a
 1  4k 2 
4 4k 3  k b 2  3ac
 AB 2  .k .  1  4k 2   AB  2 với k  .
a a 9a
Ví dụ 1: Giá trị của m để  Cm  : y  x  x   m  1 x  m  m để khoảng cách

3 2 3
2 85
giữa hai điểm cực trị của đồ thị  Cm  bằng là
27
A. m  2 B. m  1 C. m  4 D. m  3
Đáp án B.
Lời giải
- Ta có b  3ac  1  3  m  1  3m  2 . Đồ thị hàm số có hai điểm cực trị
2
2
 3m  2  0  m  
3
- Lúc này áp dụng công thức trong bài toán tổng quát 3 thì ta có
hàm
3
 3m  2  3m  2
4.    2 85 . Đến đây ta có thể nhập phương trình vào máy
2  9  9

1 27
tính và thử các giá trị của m trong 4 phương án, từ đó ta chọn được B thỏa mãn.
Trường hợp m  2
3
 3 X  2  3 X  2 85
Cách bấm máy tính: Nhập vào màn hình 4    (do có
 9  9 27
cùng thừa số chung là 2 nên ta bỏ 2 đi).
Trường hợp m  1
Thử với A: Ấn thì máy kết quả khác 0 nên ta loại A.
Thử với B: Tiếp tục ấn thì máy kết quả 0 nên ta chọn B.
Bài toán tổng quát 4: Định m để điểm cực đại và điểm cực tiểu của đồ thị hàm
số y  ax  bx  cx  d ,  a  0  đối xứng nhau qua đường thẳng d : y  kx  e .
3 2
STUDY TIP
Điểm uốn của đồ thị
hàm số bậc ba là điểm Do đồ thị hàm bậc ba nhận điểm uốn làm tâm đối xứng nên lúc này điểm uốn
có hoành độ thỏa mãn I  xI ; yI  sẽ thuộc d và đường thẳng nối hai điểm cực trị của đồ thị hàm số vuông
và nằm trên đồ thị hàm
số ,  yI  kxI  e

góc với d. Tức là m thỏa mãn hệ sau:  2  b2 
3 . c   .k  1
  3a 
Ví dụ 1: Cho hàm số y  x 3  3mx 2  4m3 (với m là tham số) có đồ thị  Cm  .

Tập tất cả các giá trị của m để hai điểm cực trị của đồ thị  Cm  đối xứng nhau
qua đường thẳng d : y  x là
 1   1 1   1 1 
A.  B.  ;  C.  ; ;0  D.
 2  2 2  2 2 
 1 
 ;0 
 2 
Đáp án B.
Lời giải
Ta có: y '  3x 2  6mx ;
y ''  6 x  6m; y ''  0  x  m . Lúc này điểm uốn I là điểm có tọa độ  m; 2m3  .
Từ bài toán tổng quát ở trên ta có:

 2 m3  m
 1
 2   3m  2 m .
 . .1  1 2
3 3
Ví dụ 2: Xác định tất cả các giá trị của m để hai điểm cực trị của đồ thị hàm số
y  x 3  3 x 2  mx đối xứng nhau qua đường thẳng x  2 y  5  0 .

A. m  0 B. m  2 C. m   D. m  2
Đáp án A.
Lời giải
Ta có y '  3x 2  6 x  m; y ''  6 x  6; y ''  0  x  1
Vậy điểm uốn I  1; m  2 

Trên đây là bốn bài toán
tổng quát đưa ra phương Từ bài toán tổng quát ở trên ta có:
hướng công thức cụ thể 1  2.  m  2   5  0
cho các dạng bài hay 
2  32  1  m  0.
gặp. Sau đây tôi xin đưa .
3  m   .   1
  3 2
ra một số ví dụ khác
không nằm trong 4 bài
Một số ví dụ khác
toán tổng quát trên,
nhưng tuy nhiên các ví
dụ dưới đây có chung
Ví dụ 1: Giá trị của m để đồ thị  Cm  : y  2 x  3  m  3 x  11  3m có hai
3 2
một điểm là phương
trình y '  0 có thể tìm điểm cực trị A và B sao cho ba điểm A; B; C  0; 1 thẳng hàng là
được rõ nghiệm x1 ; x2 A. m  3 B. m  4 C. m  1 D. m  1
theo tham số m.
Đáp án B.
Lời giải
x  0
Xét phương trình y '  0  6 x  6  m  3 x  0  
2
x  3  m
Đồ thị  Cm  có hai điểm cực trị A và B khi và chỉ khi 3  m  0  m  3
Áp dụng bài toán tổng quát số 2 thì ta có phương trình đi qua hai điểm cực trị A; B
là AB : y    m  3 x  11  3m .
2
Để A, B, C thẳng hàng thì C  0; 1  AB : y    m  3 x  11  3m

2
 1  11  3m  m  4 (thỏa mãn yêu cầu đề bài).
Ví dụ 2: Tất cả các giá trị của m để đồ thị
STUDY TIP  Cm  : y  x3  3mx 2  3  m2  1 x  m3  m có hai điểm cực trị trong đó A là điểm
Sở dĩ trong bài toán này cực đại, B là điểm cực tiểu sao cho OA  2OB là
ta kết luận được là điểm A. m  3  2 2 B. m  2  3 2; m  2  3 2
cực đại của hàm số và
là điểm cực tiểu của hàm C. m  3  2 3 D. m  3  2 2; m  3  2 2
số bởi ta dựa vào cách
Đáp án D.
nhận dạng đồ thị hàm
bậc ba có phương trình Lời giải
có hai nghiệm phân biệt Ta có b 2  3ac  9  0, m   . Suy ra đồ thị hàm số luôn có hai điểm cực trị.
và hệ số .. thì đồ thị
dạng chữ N.
hàm
Ta có  y '  9  phương trình y '  0 có hai nghiệm phân biệt

x1  m  1; x2  m  1  x1  x2
Vì hệ số a  1  0 nên x  x1 là điểm cực đại của hàm số và x  x2 là điểm cực

tiểu của hàm số.
 A  m  1; 2  2m  và B  m  1; 2  2m  .
Theo đề ta có OA  2OB  OA2  2OB 2  m 2  6m  1  0

 m  3  2 2
 (thỏa mãn yêu cầu đề bài).
 m  3  2 2
Ví dụ 3: Giá trị của m để đồ thị hàm số  Cm  : y  x  3mx  1 có hai điểm cực

3
trị B, C sao cho tam giác ABC cân tại A với A  2;3 là
1 1
A. m  0; m  B. m  1; m  2 C. m  D. m  2
2 2
Đáp án C.
Lời giải
Để hàm số có hai cực trị thì y '  0  3 x 2  3m  0 có hai nghiệm phân biệt
 
STUDY TIP
 m  0 . Khi đó tọa độ hai điểm cực trị B; C lần lượt là B  m ; 2 m  1 ;
3
Khi giải các bài toán
   
chứa tham số ta nên chú 
C m ; 2 m3  1  BC  2 m ; 4 m3
ý xem phương trình có
thể giải ra nghiệm được
Gọi I là trung điểm của BC  I  0;1 .
hay không. Ta có một số
kết quả sau:   1
ABC cân tại A  AI .BC  0  4 m  8 m3  0  m  0; m  .
1. Tổng các hệ số của 2
các số hạng trong 1
Đối chiếu với điều kiện ta có m  là giá trị cần tìm.
phương trình bằng 0 thì 2
phương trình có một
Ví dụ 4: Giá trị của m để đồ thị  Cm  : y  x  3mx  3  m  1 x  m  4m  1
3 2 2 3
nghiệm .
2. Tổng các hệ số bậc có hai điểm cực trị A, B sao cho OAB vuông tại A là
chẵn và các hệ số bậc lẻ A. m  1; m  2 B. m  1; m  2 C. m  1; m  1 D.
của các số hạng trong m  1; m  0
phương trình bằng nhau
thì phương trình có một Đáp án A.
nghiệm . Lời giải
3. Lưu ý xét để giải x  m 1  y  m  3
Ta có y '  3 x  6mx  3  m  1  0  
2 2
nghiệm phương trình
 x  m 1  y  m 1
nhanh hơn.

 A  m  1; m  3 OA   m  1; m  3
  
 B  m  1; m  1 OB   m  1; m  1
   m  1
Do tam giác OAB vuông tại O  OA.OB  0  2m  2m  4  0  
2
m  2
Vậy m  1 hoặc m  2 là các giá trị cần tìm.

hàm
2.2. Xét hàm số bậc bốn trùng phương có dạng y = ax4 + bx2 + c, (a ≠ 0)
x  0
Ta có y '  4ax  2bx  0  
3
 2ax  b  0
2
Đến đây ta có nhận xét hàm số bậc bốn trùng phương luôn có điểm cực trị.
Số điểm cực trị phụ thuộc vào nghiệm của phương trình 2ax 2  b  0 .
b
a. Nếu  0 tức là a, b cùng dấu hoặc b  0 thì phương trình vô nghiệm
2a
hoặc có nghiệm x  0 . Khi đó hàm số chỉ có một điểm cực trị là x  0 .
b
b. Nếu  0 tức là a, b trái dấu thì phương trình có hai nghiệm phân biệt là
2a
b b
x  . Nghĩa là hàm số có ba điểm cực trị là x  0; x    .
2a 2a
Ta vừa chứng minh ở trên, nếu ab  0 thì hàm số có ba điểm cực trị là x  0 ;
b
x  .
2a
Khi đó đồ thị hàm số đã cho sẽ có ba điểm cực trị là:
 b    b  
A  0; c  , B    ;   , C   ;   với   b 2  4ac (Hình minh
 2a 4a   2a 4a 
họa)
(Chứng minh: ta có
4 2
 b   b   b  ab 2 b 2
f     a     b.     c  2  c
 2a   2a   2a  4 a 2a
ab 2  2ab 2  4a 2c ab 2  4ac b 2  4ac

   (đpcm))
4a 2 4a 2 4a
b4 b b
 AB  AC  2
 ; BC  2 
16a 2a 2a
STUDY TIP Bài toán 1: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để đồ thị hàm số
Qua đây ta rút ra kết y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác vuông.
quả, để đồ thị hàm số ,
có ba điểm cực trị tạo Lời giải tổng quát
thành tam giác vuông Với ab  0 thì hàm số có ba điểm cực trị.
cần điều kiện là . Ta loại
được điều kiện a, b trái Do điểm A  0; c  luôn nằm trên Oy và cách đều hai điểm B, C. Nên tam giác
dấu do từ công thức cuối ABC phải vuông cân tại A. Điều này tương đương với AB  AC (do
cùng thu được thì ta luôn AB  AC có sẵn rồi).
có a, b trái dấu.
  b b 2    b b2 
Mặt khác ta có AB     ;   ; AC    ;  
 2a 4a   2 a 4a 
 b b4 b3
Do AB  AC nên AB. AC  0    0   8
2a 16a 2 a
Ví dụ 1: Tìm tập hợp tất cả các giá trị thực của tham số m để đồ thị hàm số
y  x 4  8m 2 x 2  3 có 3 điểm cực trị tạo thành ba đỉnh của một tam giác vuông
cân.
1   1  1 1
A.  0 B.   C.    D.   ; 
2  2  2 2
Đáp án D.
Lời giải
Cách 1: Lời giải thông thường. Cách 2: Áp dụng công thức.

TXĐ: D   . Để các điểm cực trị của đồ thị
Ta có: y '  4 x  x  4m 
2 2 hàm số là ba đỉnh của một tam
giác vuông cân thì
Hàm số có ba điểm cực trị khi và chỉ khi
 8m 2 
3
b3
phương trình y '  0 có 3 nghiệm phân biệt  8   8
 m  0. a 1
Lúc đó, ba điểm cực trị là: 1

m
2
A  2m; 16m 4  3 , B  0;3 , C  2m; 16m4  3
Nên BA  BC .
Do đó, tam giác ABC cân tại B
Khi đó, tam giác ABC vuông cân khi và
 
chỉ khi: BA.BC  0  4m 2  256m8  0
 1
 m
2
 1  64m6  0  m  0   
m   1
 2
Nhận xét: Rõ ràng việc nhớ công thức và làm nhanh hơn rất nhiều so với việc suy
ra từng trường hợp một.
Bài tập rèn luyện lại công thức:
1. Cho hàm số y  x 4  2mx 2  m 2  2 . Tìm m để hàm số có ba điểm cực trị và các
điểm cực trị của đồ thị hàm số là ba đỉnh của một tam giác vuông?
A. m  1 B. m  1 C. m  2 D. m  2
hàm
2. Cho hàm số y  f  x   x  2  m  2  x  m  5m  5  Cm  . Giá trị nào của m

4 2 2
để đồ thị của hàm số đã cho có các điểm cực đại, cực tiểu tạo thành một tam giác
vuông cân thuộc khoảng nào sau đây?
STUDY TIP 4 3  3 21   1
A.  ;  B.  ;  C.  0;  D.  1;0 
Độc giả nên làm các bài 7 2  2 10   2
tập rèn luyện này mà
3. Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để đồ thị hàm số
không nhìn lại công thức
để có thể ghi nhớ công y   x 4   m  2015  x 2  2017 có 3 điểm cực trị tạo thành tam giác vuông cân.
thức lâu hơn. A. m  2017 B. m  2014 C. m  2016 D. m  2015
4. Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để đồ thị hàm số
y  x 4  2  m  2016  x 2  2017m  2016 có ba điểm cực trị tạo thành tam giác
vuông cân.
A. m  2017 B. m  2017 C. m  2018 D. m  2015
5. Tìm m để đồ thị hàm số f  x   x  2  m  1 x  m có các điểm cực đại, cực
4 2 2
tiểu tạo thành một tam giác vuông.

A. m  2 B. m  1 C. m  0 D. m  1
Đáp án
1. A 2. A 3. A 4. A 5. C
Bài toán 2: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để đồ thị hàm số
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác đều.
STUDY TIP
Qua đây ta rút ra kết Lời giải tổng quát
quả, để đồ thị hàm số , Với ab  0 thì hàm số có ba điểm cực trị.
có ba điểm cực trị tạo
Do AB  AC , nên ta chỉ cần tìm điều kiện để AB  BC .
thành tam giác đều thì .
Mặt khác ta có
b4 b b
 AB  AC  2
 ; BC  2 
16a 2a 2a
b b4 2b b3
Do vậy AB  BC        24
2a 16a 2 a a
Ví dụ 1: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m sao cho đồ thị của hàm số
y  x 4  2mx 2  m  1 có ba điểm cực trị tạo thành một tam giác đều. Ta có kết
quả:
A. m  3 B. m  0 C. m  0 D. m  3 3
Đáp án D.
Lời giải
Áp dụng công thức vừa chứng minh ở trên ta có
STUDY TIP
 2m   24  m  3 3
3
b3
Qua đây ta rút ra kết  24 
a 1
quả, để đồ thị hàm số ,
1. Cho hàm số y  x  2  m  2  x  m  5m  5  Cm  . Với những giá trị nào của
4 2 2
thành tam giác đều thì .
Mà tam giác vuông thì . m thì đồ thị  Cm  có điểm cực đại và điểm cực tiểu, đồng thời các điểm cực đại và
"Vuông −8, đều −24" điểm cực tiểu lập thành một tam giác đều?
A. m  2  3 3 B. m  2  3 3 C. m  5  2 3 3 D. m  5  2 3 3
9 4
2. Cho hàm số y  x  3  m  2017  x 2  2016 có đồ thị  Cm  . Tìm tất cả các giá
8
trị của m sao cho đồ thị  Cm  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác đều?
A. m  2015 B. m  2016 C. m  2017 D. m  2017
3. Cho hàm số y  x 4  2mx 2  2 . Tìm tất cả các giá trị của m sao cho đồ thị hàm
số có ba điểm cực trị tạo thành tam giác đều?
A. m  3 3 B. m   3 3 C. m  3 D. m   3
4. Cho hàm số y   mx 4  2mx 2  m . Tìm tất cả các giá trị của tham số m sao cho
đồ thị hàm số có ba điểm cực trị tạo thành tam giác đều.
A. m  3; m   3; m  0 B. m   3; m  3
C. m  0 D. m  3
Đáp án
1A 2B 3A 4B
Bài toán 3: Tìm tất cả các giá trị của tham số m để đồ thị hàm số
y  ax 4  bx 2  c ,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác có diện tích
bằng S0 .

Gọi H là trung điểm của BC thì lúc này H nằm trên đường thẳng chứa đoạn
thẳng BC (hình vẽ).
hàm
     b2 
Lúc này H  0;    AH   0;   . Diện tích tam giác ABC được tính
 4a   4a 
2 2
1 1  b2   b 
bằng công thức: S ABC  . AH .BC  S02  .    .  2  
2 4  4a   2a 
1 b 4 2b b 5
 S02  . .  S 2
0 
4 16a 2 a 32a 3
STUDY TIP Ví dụ 3: Cho hàm số y  x 4  2mx 2  2m  m 4 . Với giá trị nào của m thì đồ thị
Qua đây ta rút ra kết  Cm  có 3 điểm cực trị, đồng thời 3 điểm cực trị đó tạo thành một tam giác có
quả, để đồ thị hàm số , diện tích bằng 4
thành tam giác có diện A. m  5 16 B. m  16 C. m  3 16 D. m   3 16
tích là thì có điều kiện Đáp án A.
là
Lời giải
Áp dụng công thức ở trên ta có, hàm số có ba điểm cực trị tạo thành một tam giác
có diện tích bằng 4  32.a 3 S02  b 5  0  32.13.42   2m   0  m  5 16 .
5

1. Cho hàm số y  x 4  2m 2 x 2  1 . Với giá trị nào của m thì đồ thị hàm số đã cho
có 3 điểm cực trị, đồng thời 3 điểm cực trị đó tạo thành một tam giác có diện tích
bằng 32.
A. m  2; m  2 B. m  0; m  2
C. m  0; m  2 D. m  2; m  2; m  0
2. Cho hàm số y  f  x    x  2  m  2  x  m  5m  5 . Tìm tất cả các giá trị
4 2 2
của m để đồ thị hàm số đã cho có 3 điểm cực trị tạo thành một tam giác có diện
tích bằng 1.
A. m  3 B. m  3 C. m  2 D. m  2
3. Cho hàm số y  3 x 4  2mx 2  2m  m 4 . Tìm tất cả các giá trị của m để đồ thị
hàm số đã cho có ba điểm cực trị tạo thành tam giác có diện tích bằng 3.
A. m  3 B. m  3 C. m  4 D. m  4
4. Cho hàm số y  x 4  2mx 2  m  1 (1), với m là tham số thực. Xác định m để
hàm số (1) có ba điểm cực trị, đồng thời các điểm cực trị của đồ thị tạo thành một
tam giác có diện tích bằng 4 2 .
A. m  2 B. m  2 C. m  4 D. m  4
Đáp án
1A 2A 3A 4B
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác có diện tích lớn
nhất.
b5
Ở bài toán 3 ta có S02   .
32a 3
 b 5 
Do vậy ta chỉ đi tìm Max  3 
 32a 
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị A; B; C tạo thành tam giác ABC
trong đó B; C  Ox .
c  0
 c  0
Tam giác ABC có hai điểm cực trị B; C  Ox     2
  4a  0 b  4ac  0
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị A; B; C tạo thành tam giác ABC
trong đó BC  kAB  kAC ;  k  0  .

 b    b  
Từ bài toán tổng quát ban đầu ta có A  0; c  , B    ;   , C    ;  
 2a 4a   2a 4a 
b4 b b
 AB  AC  2
 ; BC  2  .
16a 2a 2a
b b4 b
Ta có BC  kAB  2  k 2
  b3 k 2  8a  k 2  4   0
2a 16a 2a
STUDY TIP
Qua đây ta rút ra kết
quả, để đồ thị hàm số , Bài toán 7: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để đồ thị hàm số
có ba điểm cực trị tạo y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác có góc ở đỉnh cân
thành tam giác có góc ở bằng α.
đỉnh là α thì có điều kiện
là
Cách 1:
Hoặc
Ta có
hàm
 
AB. AC  b b4  b b4 
cos      AB. AC  AB 2 .cos   0        .cos   0
AB . AC 2a 16a 2  2a 16a 2 
b3  8a
 8a  b   8a  b  .cos   0  cos   3
3 3
b  8a
Cách 2:
STUDY TIP
Gọi H là trung điểm của BC, tam giác AHC vuông tại H có:
Qua đây ta rút ra kết
 HC BC  
quả, để đồ thị hàm số , tan    BC 2  4. AH 2 .tan 2  0  8a  b3 .tan 2  0
2 AH 2 AH 2 2
thành tam giác có ba góc
nhọn thì
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác có ba góc nhọn.

Do tam giác ABC là tam giác cân nên hai góc ở đáy bằng nhau. Một tam giác
không thể có hai góc tù, do vậy hai góc ở đáy của tam giác ABC luôn là góc nhọn.
Vì thế cho nên để tam giác ABC là tam giác có ba góc nhọn thì góc ở đỉnh phải là

góc nhọn. Tức là tìm điều kiện để BAC   là góc nhọn.
b  8a
3

Ở bài toán trên ta vừa tìm được cos BAC  cos   3 .
b  8a
b3  8a

Để góc BAC nhọn thì 3 0
b  8a
Cách khác để rút gọn công thức:
   
AB. AC AB. AC
Do cos     nên để  là góc nhọn thì   0.
AB . AC AB . AC
    b b4
Mà AB . AC  0 do đó AB. AC  0   2
 0  b.  b3  8a   0
2a 16a
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác có bán kính
đường tròn nội tiếp là r.
Ta có S0  p.r (công thức tính diện tích tam giác theo bán kính đường tròn
nội tiếp).
b5
2 
2S0 32a 3 b2
r  r
AB  AC  BC b b4 b  b3 
2    2  4 a .  1  1  
2a 16a 2 2a  8 a 
 

hàm
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác có bán kính
đường tròn ngoại tiếp là R.
AB.BC.CA
Trước tiên ta có các công thức sau: S ABC 
4R
Gọi H là trung điểm của BC, khi đó AH là đường cao của tam giác ABC, nên
1 AB.BC.CA
AH .BC   4.R 2 . AH 2  AB 4
2 4R
2
b4  b b4  b3  8a
2
4R .       R 
16a 2  2a 16a 2  8. a .b
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác có
a. Có độ dài BC  m0 .
b. Có AB  AC  n0 .

Ở ngay đầu Dạng 3 ta đã có các công thức
 b    b  
A  0; c  , B    ;   , C   ;   với   b 2  4ac
 2a 4a   2a 4a 
b4 b b
 AB  AC  2
 ; BC  2 
16a 2a 2a
Do vậy ở đây với các ý a, b ta chỉ cần sử dụng hai công thức này. Đây là hai công
thức quan trọng, việc nhớ công thức để áp dụng là điều cần thiết.
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác.
a. nhận gốc tọa độ O là trọng tâm.
b. nhận gốc tọa độ O làm trực tâm.
c. nhận gốc tọa độ O làm tâm đường tròn ngoại tiếp.
a. Nhận gốc tọa độ O làm trọng tâm.
a. Ở công thức vừa nhắc lại ở bài toán 9, ta có tọa độ các điểm A, B, C thì chỉ
x x x y  y B  yC
cần áp dụng công thức xG  A B C ; yG  A (với G là trọng
3 3
tâm tam giác ABC).

STUDY TIP
Với những dạng toán   b  b
0         3.0
này, ta lưu ý ta luôn có   2a  2a b2
Lúc này ta có    3c  0
tam giác ABC cân tại A, 2a
  b   b2 
2
nên ta chỉ cần tìm một c    4a   c    4a   c  3.0

điều kiện là có đáp án     
của bài toán.  b 2  6ac  0
b. Nhận gốc tọa độ O làm trực tâm.
Do tam giác ABC cân tại A, mà A nằm trên trục Oy nên AO luôn vuông góc
với BC. Do vậy để O là trực tâm của tam giác ABC thì ta chỉ cần tìm điều kiện
để OB  AC hoặc OC  AB .
  b b4 b 2c
OB  AC  OB. AC  0   2
  0  b 4  8ab  4ab 2c  0
2a 16a 4a
 b3  8a  4abc  0
c. Nhận O làm tâm đường tròn ngoại tiếp.
Để tam giác ABC nhận tâm O làm tâm đường tròn ngoại tiếp thì
OA  OB  OC
Mà ta luôn có OB  OC , do vậy ta chỉ cần tìm điều kiện cho
b b4 2b 2c 2
OA  OB  c   
2
2
  c  b 4  8ab 2c  8ab  0
2a 16a 4a
 b3  8a  8abc  0
y  ax 4  bx 2  c,  a  0  có ba điểm cực trị tạo thành tam giác sao cho trục
hoành chia tam giác ABC thành hai phần có diện tích bằng nhau.

Gọi M, N là giao điểm của AB, AC với trục hoành, kí hiệu như hình vẽ
2
S  OA  1
Ta có ANM ~ ACB  AMN     (Do trục hoành chia tam giác
S ABC  AH  2
ABC thành hai phần có diện tích bằng nhau).
 AH  2OA  b 2  4 2 ac
hàm
2.3. Xét hàm phân thức.

Trước tiên ta xét bài toán liên quan đến cực trị hàm phân thức nói chung. Ta có
một kết quả khá quan trọng như sau:
u  x
Xét hàm số dạng f  x   xác định trên D
v  x
u '  x  .v  x   u  x  .v '  x 
thì ta có f '  x   .
v2  x 
Điểm cực trị của hàm số này là nghiệm của phương trình
u '  x  .v  x   u  x  .v '  x 
f ' x  0  0
v2  x 
u  x u ' x
 u '  x  .v  x   u  x  .v '  x   0  
v  x v ' x
STUDY TIP
Nhận xét: Biểu thức trên được thỏa mãn bởi các giá trị là cực trị của hàm số đã
Lưu ý công thức để giải
cho. Do đó, thay vì tính trực tiếp tung độ của các điểm cực trị, ta chỉ cần thay vào
quyết bài toán một cách biểu thức đơn giản hơn sau khi đã lấy đạo hàm cả tử lẫn mẫu. Vận dụng tính chất
nhanh gọn hơn. này, ta giải quyết được nhiều bài toán liên quan đến điểm cực trị của hàm phân
thức.
Ví dụ: Viết phương trình đường thẳng đi qua hai điểm cực trị của đồ thị hàm số
ax 2  bx  c
y , a  0, a '  0 .
a'x  b'
Theo công thức vừa nêu ở trên thì ta lần lượt tìm biểu thức đạo hàm của tử số và
mẫu số.
2ax  b
Suy ra y  là phương trình đường thẳng đi qua hai điểm cực trị (nếu có)
a'
ax 2  bx  c
của đồ thị hàm số y  , a  0, a '  0 .
a'x  b'

Đọc thêm:
Phương pháp sử dụng máy tính cầm tay để giải nhanh các bài
tập định tham số m để hàm f (x) đạt cực đại (cực tiểu) tại x0
Cách 1: Sử dụng TABLE
Cách làm: Ta sử dụng tính năng bảng giá trị TABLE của máy tính để nghiên
cứu nhanh dáng điệu của đồ thị trên đoạn  x0  0,5; x0  0,5  với 4 giá trị
tham số mà đề cho.
Ta lần lượt gán 4 giá trị ở phần đáp án cho A, B, C, D bằng lệnh gán giá trị SHIFT
STO.
Do chức năng TABLE của máy tính cầm tay Fx 570 VN Plus có thể chạy được 2
hàm số f  x  và g  x  nên một lần thử ta thử được 2 phương án. Do vậy, cả bài
toán ta chỉ cần thử hai lần.
Ví dụ 1: Với giá trị nào của tham số thực m thì hàm số
x3
y  2mx 2  3m 2 x  3m
3
đạt cực tiểu tại x  1 .
1 1
A. m  1 B. m  1 C. m  D. m  
3 3
Đáp án A.
Lời giải
Lần lượt gán 4 giá trị của m ở 4 phương án A, B, C, D cho các biến A, B, C, D trên
máy bằng lệnh SHIFT STO như sau:
Ấn −1 (STO) A.
Tương tự với các phương án còn lại.
Ấn MODE 7: TABLE
X3
Nhập hàm f  x    2 AX 2  3 A2 X  3 A . (là hàm số đã cho khi m  1 ở
3
phương án A). Sau đó ấn =, máy hiện g  x  = ta nhập
STUDY TIP X3
g  x   2 BX 2  3B 2 X  3B ấn =
Ở bài dạng này, ta chỉ 3
cần để ý xem giá trị của Start? Chọn 1  0,5
hàm số thay đổi như thế
nào khi qua . End? Chọn 1  0,5
STEP? Chọn 0.1
Máy sẽ hiện bảng giá trị của hàm số đã cho trong hai trường hợp ở phương án A và
B như sau:
hàm
Ta thấy ở trường hợp F  x  tức là trường hợp phương án A. Ta thấy từ x  1,5

chạy đến x  1 thì giá trị của hàm số giảm, từ x  1 đến x  0, 7 thì giá trị của
hàm số tăng, tức là hàm số nghịch biến trên  1;5; 1 và đồng biến trên
 1; 0, 7  . Vậy x  1 là điểm cực tiểu của hàm số, vậy A thỏa mãn.
Ta chọn A mà không cần xét B, C, D.
Ví dụ áp dụng:
Với giá trị nào của m thì hàm số y  x 3  3mx  2m đạt cực đại tại x  2 ?
A. m  4 B. m  4
C. m  0 D. Không có giá trị của m
Đáp án D.
d
Cách 2: Sử dụng chức năng .
dx
Cách làm: Thử các giá trị của tham số m ở các phương án, xem phương án
nào làm đạo hàm bằng 0, nếu có nhiều phương án cùng làm đạo hàm bằng 0,
thì ta xét đến y '' .
Cũng xét ví dụ 1 ở trên thì ta có:
Sử dụng nút , nhập vào máy như sau:

d  X3 
  2 MX 2  3M 2 X  3M 
dx  3  X 1
Tiếp theo ấn CALC nhập X  1; M  1 , máy hiện bằng 0, thỏa mãn. Chọn A.
Chú ý: Ở cách làm này, ta cần lưu ý các trường hợp f '  x0   0 nhưng x0 không
phải là điểm cực trị của hàm số.


(Loga.vn) cách dạy toán rất hay

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(Loga.vn) cách dạy toán rất hay

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LOVEBOOK.

Thầy Lưu Công Hoàn, THPT Nguyễn Trãi, Hòa Bình

Thầy Nguyễn Văn Lực, giáo viên Toán TP Cần Thơ.

Em Lê Nhựt Hào, THPT TP Cao Lãnh, Đồng Tháp.

Em Nguyễn Thị Thu Thủy, THPT Ninh Giang, Hải Dương.

Công phá toán giúp em được những gì?

- Phần thứ nhất:

Cách học như thế nào cho hiệu quả?

Đối tượng 3: Các em xuất sắc hẳn

III. Đường tiệm cận.........................................................................................................152

IV. Các dạng đồ thị hàm số thường gặp............................................................................181

V. Sự tương giao của hai đồ thị hàm số............................................................................205

VI. Tổng ôn tập chủ đề 1.................................................................................................222

CHỦ ĐỀ 2. HÀM SỐ LŨY THỪA, HÀM SỐ MŨ – HÀM SỐ LOGARIT....................................240

II. Logarit – Hàm số logarit..............................................................................................243

III. Hàm số mũ...............................................................................................................244

V. Phương trình mũ và phương trình logarit......................................................................272

VI. Các bài toán biến đổi logarit.......................................................................................292

VII. Tổng ôn tập chủ đề 2................................................................................................323

CHỦ ĐỀ 3: NGUYÊN HÀM – TÍCH PHÂN VÀ ỨNG DỤNG...................................................333

II. Hai phương pháp cơ bản để tìm nguyên hàm...............................................................334

III. Các dạng toán về nguyên hàm...................................................................................338

IV. Bổ sung một số vấn đề về nguyên hàm.......................................................................344

V. Khái niệm và các tính chất cơ bản của tích phân...........................................................358

VI. Hai phương pháp cơ bản tính tích phân.......................................................................360

VII. Ứng dụng hình học của tích phân..............................................................................363

VIII. Một số bài toán tích phân gốc thường gặp................................................................369

II. Các phép toán với số phức..........................................................................................417

III. Tổng ôn tập chủ đề 4................................................................................................452

II. Khối đa diện lồi và khối đa diện đều.............................................................................460

III. Thể tích khối đa diện.................................................................................................461

IV. Tổng ôn tập chủ đề 5.................................................................................................501

CHỦ ĐỀ 6. MẶT CẦU, MẶT TRỤ, MẶT NÓN.......................................................................507

II. Mặt nón, hình nón, khối nón........................................................................................541

III. Mặt trụ, hình trụ, khối nón.........................................................................................547

IV. Tổng ôn tập chủ đề 6.................................................................................................564

CHỦ ĐỀ 7. PHƯƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG KHÔNG GIAN...............................................571

II. Phương trình mặt phẳng.............................................................................................573

III. Phương trình đường thẳng.........................................................................................581

IV. Mặt cầu.....................................................................................................................626

V. Tổng ôn tập chủ đề 7..................................................................................................641

Hàm số và các ứng dụng của đạo hàm

1. Giả sử hàm số f  x  có đạo hàm trên khoảng K.

3. Quy tắc xét tính đơn điệu của hàm số

Bài toán không chứa tham số

1. Ấn , nhập hàm số cần tính giá trị.

Xét sự biến thiên của hàm số y  ax  bx  c,  a  0  .

Từ bảng xét dấu ta có hàm số y  ax  bx  c,  a  0  nghịch biến trên

 ;0  ; hàm số đồng biến trên  0;  .

Từ bảng xét dấu ta có hàm số y  ax  bx  c,  a  0  nghịch biến trên

 0;  ; hàm số đồng biến trên  ;0  .

2. Với a  0 thì đồ thị Phân tích

Do đó ta có thể xác định được hàm số đồng biến trên  2;0  và  2;   .

Hàm số nghịch biến trên  ; 2  và  0;2  .

A. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng  ;0  .

STUDY TIP B. Hàm số đã cho đồng biến trên khoảng  2;   .

Ví dụ 5: Trong các hàm số sau hàm nào đồng biến trên  ?

Đây là trích đoạn một phần rất nhỏ của bộ công

Ví dụ 7: Hỏi hàm số y  x 2  4 x  3 đồng biến trên khoảng nào?

Ví dụ 8: Cho hàm số y  x3  3 x  2 . Mệnh đề nào dưới đây là đúng?

C. Hàm số đồng biến trên khoảng  ;   .

đồng biến trên  ;   .

Ví dụ 9: Hàm số nào dưới đây đồng biến trên khoảng  ;   ?