Türkan Uçok Faz Değişim Malzemeli Panel Radyatörün Deneysel Incelenmes

i
EGE ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
(YÜKSEK LĠSANS TEZĠ)
FAZ DEĞĠġĠM MALZEMELĠ PANEL RADYATÖRÜN

DENEYSEL ĠNCELENMESĠ
Türkan ÜÇOK
Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. Ali Güngör
Makine Mühendisliği Anabilim Dalı
Bilim Dalı Kodu : 625.04.00

SunuĢ Tarihi : 23.05.2012
Bornova-ĠZMĠR
2012
ii
iii
Türkan ÜÇOK tarafından Yüksek Lisans tezi olarak sunulan “Faz DeğiĢim
Malzemeli Panel Radyatörün Deneysel Ġncelenmesi” baĢlıklı bu çalıĢma E.Ü.
Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği ile E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü
Eğitim ve Öğretim Yönergesi‟nin ilgili hükümleri uyarınca tarafımızdan
değerlendirilerek savunmaya değer bulunmuĢ ve 23.05.2012 tarihinde yapılan tez
savunma sınavında aday oybirliği/oyçokluğu ile baĢarılı bulunmuĢtur.
Jüri Üyeleri: Ġmza
Jüri BaĢkanı : Prof. Dr. Ali GÜNGÖR .................................
Raportör Üye : Doç. Dr. Serhan KÜÇÜKA .................................
Üye : Yrd. Doç. Dr. Özay AKDEMĠR .................................

iv
v
ÖZET
FAZ DEĞĠġĠM MALZEMELĠ PANEL RADYATÖRÜN

DENEYSEL ĠNCELENMESĠ
ÜÇOK, Türkan
Yüksek Lisans Tezi, Makine Mühendisliği Bölümü

Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. Ali Güngör
Mayıs 2012, 71 sayfa
Bu tezde, panel radyatörde FDM kullanımının ısıl performansa etkileri

incelenmiĢtir. Bu amaçla, 11x600x1000 PK panel radyatör ön ısıtma yüzeyinde
17x600x1000 boyutlarında depolama ünitesiyle birleĢtirilmiĢtir. Depolama
ünitesinde FDM olarak panel radyatör 75/65 çalıĢma sıcaklığına en uyumlu erime
ve katılaĢma sıcaklıklarına sahip olan stearik asit ve laurik asit yağ asitleri
kullanılmıĢtır.
Depolama ünitesine sırasıyla 9 kg, 13 kg stearik asit ve 13 kg laurik asit

farklı zamanlarda doldurularak, ön ısıtma yüzeyi ısınma ve soğuma süreçleri
boyunca termal kamera ile izlenmiĢtir. Isınma süreçleri sonunda radyatörler
standart ısıl güç testine alınmıĢtır.
Standart ısıl güç değeri bakımından en yüksek sonuç veren FDM laurik asit
olmuĢtur. Bu radyatörde standart ısıl güç 867,175 W olarak belirlenmiĢtir. Isınma
süreci sonunda ortalama yüzey sıcaklığı standart panel radyatörde 65 oC,
depolama üniteli radyatörde 60 oC olmuĢtur. Ortalama yüzey sıcaklık farkı,
standart panel radyatöre kıyasla 13 kg stearik asit ve 13 kg laurik asit
kullanımında sırasıyla 4 oC ve 5 oC daha düĢük olarak belirlenmiĢtir. Depolama
süreci için hesaplanan enerji ve ekserji verimleri kullanılan FDM‟ler için
karĢılaĢtırılmıĢ ve sonuçlar laurik asit kullanımının uygulanabilirliğini
desteklemiĢtir.
Anahtar sözcükler: Panel radyatör, depolama ünitesi, FDM, standart ısıl

güç.
vi
vii
ABSTRACT
EXPERIMENTAL STUDY OF A PANEL RADIATOR WITH PHASE

CHANGE MATERIAL
ÜÇOK, Türkan
M. Sc. in Mechanical Engineering

Supervisor: Prof. Dr. Ali Güngör
May 2012, 71 pages
In this thesis, the effects of PCM usage to the thermal performance of a

panel radiator is studied. For this purpose, 11x600x1000 mm PF panel radiator
and storage unit whose dimensions are 17x600x1000 mm are assembled on the
front heating surface. Fatty acids of stearic and lauric acid which have melting and
solidification temperatures compatible with the 75/65 operating temperatures of
panel radiator are used as a PCM in the storage unit.
9 kg stearic acid, 13 kg stearic acid and 13 kg lauric acid is charged to the

storage unit at different times respectively and the front heating surface is
monitored with thermal camera for both charging and discharging periods. At the
end of the charging period, tests are taken for the radiators to determine their
standard thermal output.
Lauric acid has been the PCM which yield the highest standard thermal
output test result. The standard thermal output for this radiator is stated as 867,175
W. At the end of the charging period, the mean surface temperature is specified to
be lower by 4 and 5 oC compared with standard panel radiator with usage of 13 kg
stearic acid and 13 kg lauric acid respectively. Energy and exergy efficiencies
calculated for the charging period have been compared on the basis of PCMs used
and the results have promoted the feasibility of the lauric acid.
Keywords: Panel radiator,storage unit, PCM, standard thermal output.

viii
ix
TEġEKKÜR
Yüksek Lisans çalıĢmam süresince her zaman yanımda olduğunu

hissettiğim, bilgilerini, tecrübesini paylaĢan ve önerileri ile bana farklı bakıĢaçıları
kazandıran danıĢman hocam sayın Prof. Dr. Ali GÜNGÖR‟e teĢekkür
eder,saygılarımı sunarım.
Deneysel çalıĢma için yardımları ve ilgilerinden dolayı ELBA A.ġ. genel

müdür yardımcısı sayın Okan EROĞLU‟na, Arge ġefi sayın E. Serdar ELÇE‟ye
ve Arge Mühendisi sayın Faik KÖKLÜ‟ye, deney laboratuarı teknikerleri sayın
ġ.Cihan ġAHĠN ve Ümit AYANDIN‟a teĢekkür ederim.
Malzeme tedariki için yardımlarından ve ilgisinden dolayı ÇĠMĠLĠ KĠMYA

Genel Müdürü Sayın Abdullah ÇĠMĠLĠ‟ye teĢekkür ederim.
Manevi desteklerini her zaman yanımda hissettiğim ve nerede olurlarsa

olsunlar bana sadece bir adım uzaklıkta olan aileme teĢekkürlerimi ve
Ģükranlarımı sunarım.
Son olarak, her zaman bana inanan ve yanımda olan arkadaĢlarıma teĢekkür
ederim.
Bu tez, baĢarıma olan güven ve destekleri için aileme ithaf edilmiĢtir.
Türkan ÜÇOK
Ġzmir, Mayıs 2012
x
xi
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
ÖZET ......................................................................................................................v
ABSTRACT ........................................................................................................ vii
TEġEKKÜR .........................................................................................................ix
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ .............................................................................................. xv
ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ ........................................................................................xix
SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ ..................................................... xxiii
1.GĠRĠġ ...................................................................................................................1
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR ..................................................................................3
3. ISITMA SĠSTEMLERĠ .......................................................................................5
3.1 Sıcak Sulu Isıtma Sistemleri .............................................................................5
3.2 Radyatörler .......................................................................................................6
4.ISI DEPOLAMA ............................................................................................... 10
4.1 Gizli Isı Depolama Malzemelerinden Ġstenen Özellikler ............................... 14
4.2 Faz DeğiĢim Malzemelerinin Sınıflandırılması ..............................................16
4.2.1 Ġnorganik FDM ............................................................................................ 16
4.2.2 Organik FDM............................................................................................... 18
4.2.3 Ötektik karıĢımlar ........................................................................................21

xii
ĠÇĠNDEKĠLER (devam)
Sayfa
5. GID SĠSTEMLERĠNDE ENERJĠ VE EKSERJĠ ANALĠZĠ .................. 22
5.1 Enerji Analizi ................................................................................................. 22
5.2 Ġkinci Yasa Analizi......................................................................................... 23
6. MATERYAL VE METOD .............................................................................. 26
6.1 Deneysel ÇalıĢmalarda Kullanılan Malzemeler ............................................. 26
6.2 Deney Odası ve Deney Programının Genel Amacı ....................................... 28
6.3 Isıl Güç ........................................................................................................... 29
6.4 Deney Yöntemi .............................................................................................. 29
7. BULGULAR VE DEĞERLENDĠRME........................................................... 35
7.1 Standart Panel Radyatör ................................................................................. 35
7.1.1 Isıl güç testi bulguları .................................................................................. 35
7.1.2 Isınma ve soğuma evrelerinde elde edilen bulgular .................................... 37
7.2 Depolama Ünitesinde Stearik Asit Kullanılan Panel Radyatör ..................... 40
7.2.1 9 kg stearik asit kullanımıyla elde edilen bulgular ..................................... 40
7.2.2 13 kg stearik asit kullanımıyla elde edilen bulgular ................................... 45
7.3 Depolama Ünitesinde Laurik Asit Kullanılan Panel Radyatör ...................... 50
7.3.1 Isıl güç testi bulguları .................................................................................. 50

xiii
ĠÇĠNDEKĠLER (devam)
Sayfa
7.3.2 Isınma ve soğuma evrelerinde elde edilen bulgular..................................52
7.4 Değerlendirme ................................................................................................ 55
8. SONUÇ VE ÖNERĠLER .......................................................................... 64
KAYNAKLAR .....................................................................................................66
ÖZGEÇMĠġ ..........................................................................................................71
EK .............................................................................................................................
xiv
xv
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ
ġekil Sayfa
1.1 2010 yılı toplam enerji tüketiminin sektörlere göre dağılımı .....................2
3.1 Döküm Radyatörler .....................................................................................7
3.2 Çelik dilimli radyatör ..................................................................................8
3.3 Alüminyum dilimli radyatör .......................................................................8
3.4 Panel Radyatör Tipleri ................................................................................9
4.1 FDM‟lerin sınıflandırılması ......................................................................16
6.1 Laurik asit fotoğraf görüntüsü ..................................................................26
6.2 Stearik asit fotoğraf görüntüsü ..................................................................26
6.3 Deney odası ve soğutma devrelerinin Ģematik gösterimi .........................28
6.4 11x600x1000 PK panel radyatör .............................................................. 29
6.5 (a) Depolama ünitesi ölçülendirilmiĢ ön ve üst görünüĢü

(b) Depolama üniteli panel radyatör .........................................................30
6.6 Ağırlık metodu deneysel tertibatı ............................................................. 31
6.7 Deney odasından bir görünüĢ ...................................................................32
6.8 Ölçüm kabı ve terazi .................................................................................33
6.9 Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatörün ısınma süreci

sonunda termal kamera sıcaklık görüntüsü ...............................................33
7.1 Standart panel radyatör deneyinde ortam sıcaklığı değerleri ....................36

xvi
ġekil Sayfa
7.2 Standart panel radyatör deneyinde giriĢ ve çıkıĢ su sıcaklığı değerleri ... 36
7.3 Standart panel radyatör deneyinde kütlesel debiler.................................. 37
7.4 Standart panel radyatör deneyinde ısıl güç değerleri ............................... 37
7.5 Standart panel radyatörün ısınma sürecinde düĢey merkez eksenin

yüzey grafiği ............................................................................................. 38
7.6 Standart panel radyatörün soğuma sürecinde düĢey merkez eksenin

yüzey grafiği ............................................................................................. 39
7.7 Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde

ortam sıcaklığı değerleri ........................................................................... 41

giriĢ ve çıkıĢ su sıcaklığı değerleri ........................................................... 41

kütlesel debiler ......................................................................................... 42

ısıl güç değerleri ....................................................................................... 42
7.11 Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatörün ısınma

sürecinde düĢey merkez ekseninyüzey grafiği ......................................... 43
7.12 Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatörün soğuma

sürecinde düĢey merkez ekseninyüzey grafiği ......................................... 44

ortam sıcaklığı değerleri ........................................................................... 45
xvii
ġekil Sayfa

giriĢ ve çıkıĢ su sıcaklığı değerleri ........................................................... 46

kütlesel debi değerleri ...............................................................................46

ısıl güç değerleri ........................................................................................47

sürecinde düĢey merkez eksende yüzey grafiği ........................................48

7.19 Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde

ortam sıcaklığı değerleri ...........................................................................50

ortam sıcaklığı değerleri ...........................................................................51

kütlesel debi değerleri ...............................................................................51

ısıl güç değerleri ........................................................................................52
7.23 Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatörün ısınma

7.24 Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatörün soğuma

xviii
ġekil Sayfa
7.25 Radyatör tipine göre elde edilen standart ısıl güç sonuçları .................... 55
7.26 Isınma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen enerji verimleri ......... 60
7.27 Isınma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen ekserji verimi

sonuçları ................................................................................................... 60
7.28 Isınma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen entropi üretimi

sonuçları ................................................................................................... 61
7.29 Soğuma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen enerji verimi

sonuçları ................................................................................................... 61
7.30 Soğuma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen ekserji verimi

sonuçları ................................................................................................... 62
7.31 Soğuma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen entropi üretimi

sonuçları ................................................................................................... 62
xix
ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ
Çizelge Sayfa
4.1 Isı Depolama Yöntemleri .......................................................................... 11
4.2 Katı-katı faz değiĢiminde iyi sonuç gösteren malzeme örnekleri .............13
4.3 Enerji depolamada en sık kullanılan tuz hidratları ...................................18
4.4 FDM olarak kullanımı araĢtırılan yağ asitlerinin örnekleri ......................20
6.1 Stearik ve laurik yağ asitlerinin ısıl-fiziksel özellikleri ............................ 27
6.2 Kullanılan yağ asitlerinin üretici firma tarafından belirtilen değerleri .....27
7.1 Elde edilen verilerin ortalamaları ve standart sapma değerleri .................35
7.2 Standart panel radyatörün ısınma sürecinde düĢey merkez eksende

zamana bağlı en düĢük, en yüksek ve ortalama sıcaklık değerleri ...........38
7.3 Standart panel radyatörün soğuma sürecinde düĢey merkez eksende

zamana bağlı en düĢük, en yüksek ve ortalama sıcaklık değerleri ...........39
7.4 Elde edilen verilerin ortalamaları ve standart değerleri ............................ 40

sürecinde düĢey merkez eksende zamana bağlı en düĢük, en yüksek
ve ortalama sıcaklık değerleri ...................................................................43

ve ortalama sıcaklık değerleri ...................................................................44
7.7 Elde edilen verilerin ortalamaları ve standart sapma değerleri .................45

xx
Çizelge Sayfa

ve ortalama sıcaklık değerleri .................................................................. 48

7.10 Elde edilen verilerin ortalamaları ve standart sapma değerleri ................ 50
7.11 Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatörün ısınma

7.12 Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatörün soğuma

7.13 Isınma süreci enerji ve ekserji analizi bileĢenleri ve hesaplama detayı ... 56
7.14 Soğuma süreci enerji ve ekserji analizi bileĢenleri ve hesaplama detayı . 56
7.15 Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatöre ait ısınma

süreci enerji ve ekserji analizi sonuçları .................................................. 57
7.16 Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatöre ait soğuma

süreci enerji ve ekserji analizi sonuçları .................................................. 57
7.17 Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatör ısınma süreci

enerji ve ekserji analizi sonuçları ............................................................. 58
7.18 Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatör soğuma süreci

enerji ve ekserji analizi sonuçları ............................................................. 58
xxi
Çizelge Sayfa
7.19 Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör ısınma süreci

enerji ve ekserji analizi sonuçları .............................................................. 59
7.20 Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatöre ait soğuma süreci
enerji ve ekserji analizi sonuçları .............................................................. 59
xxii
xxiii
SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ
Simgeler Açıklama
a kısım (kesir)
c Özgül ısı (kJ/kg.oC)
Ex Ekserji (kJ)
Ekserji oranı (kW)
h Entalpi (kJ/kg)
L Erime gizli ısısı (kJ/kg)
m Kütle (kg)
Kütlesel debi (kg/s)
P Basınç (kPa)
Q Isı (kJ)
T Sıcaklık (oC)
t Zaman (s)
V Hacim (m3)
Yoğunluk (kg/m3)
xxiv
SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ (devam)
Ġndisler Açıklama
ap Ġlk ve son sıcaklıklar arasındaki ortalama
ç ÇıkıĢ
e Erime
f Son
g GiriĢ
ITA Isı transfer akıĢkanı
i BaĢlangıç
k Katı
lp Erime ve son sıcaklıklar arasındaki ortalama
s Sıvı
sp Erime ve ilk sıcaklıklar arasındaki ortalama
w Cidar
0 En düĢük ya da ölü hal
∞ En yüksek
xxv
SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ (devam)
Kısaltmalar Açıklama
DID Duyulur Isı Depolama
FDM Faz DeğiĢim Malzemesi
GID Gizli Isı Depolama

xxvi
1
1. GĠRĠġ
Ülkeler için enerji konusunda artık kendi kendine yeterlik söz konusu
değildir. Bu nedenle, enerji stratejik önem taĢımaktadır. Ülkelerin geleceklerinin
güvencesi enerjinin yarınına bağlanmaktadır. Gelecek 30 yıl içinde dünya enerji
talebinde yaklaĢık % 60 oranında artıĢ olabileceği öngörülmektedir (ĠTÜ GörüĢü,
2007). Bu nedenle, dünya genelindeki ekonomi uzmanları, bilim insanları ve
mühendisler enerji talebini azaltacak stratejilerin, kaynakların güvenliğini
sağlayacak yöntemlerin, güç sistemlerinin enerji verimliliğini artıracak
teknolojilerin, sınırlı ve zararlı fosil yakıtların yerini alacak yeni ve yenilenebilir
enerji kaynaklarının arayıĢı içindedir (Dutil et al, 2011).
Ayrıca, küresel ısınma sorununa neden olan ozon tabakasını incelten

maddelerin kullanılmaması ve CO2 emisyonlarının azaltılması zorunluluğu enerji
kaynağı tercihlerinde ülkeler bazında göz önünde tutulmakta ve yapılan
protokollerle(Montreal Protokolü, Kyoto Protokolü) desteklenmektedir. Buradan
da hareketle, enerji talebinin karĢılanması için rüzgâr, dalga, güneĢ, biyokütle ve
jeotermal gibi yenilebilir ve alternatif enerji kaynakları dile getirilmektedir.
Enerji baĢına üretim verimliliği (enerji yoğunluğu) geliĢmiĢlik düzeyini

gösteren bir etken olarak kabul görmektedir. Ülkemizde kiĢi baĢına enerji tüketimi
Ekonomik Kalkınma ve ĠĢbirliği Örgütü (OECD) ülkeleri ortalamasının yaklaĢık
beĢte biri civarındayken, enerji yoğunluğu OECD ortalamasının yaklaĢık iki
katıdır. Bu ülkemizde enerjinin ne kadar verimsiz kullanıldığını ortaya
koymaktadır. Ülkemizde bugüne kadar yapılan çalıĢmalar yaklaĢık % 20‟si
sanayide, %30‟u bina ve hizmet sektöründe, % 15‟i ulaĢımda olmak üzere toplam
olarak yıllık 4,5 milyar TL nin üzerinde bir tasarruf potansiyeli olduğunu
göstermektedir (EĠE, 2008) .
Toplam nihai enerji tüketimi en yüksek tüketim payına ve enerji tasarruf

potansiyeline sahip olmalarından dolayı sanayi ve hizmet sektörleri ile binalar,
enerji verimliliği çalıĢmalarında öncelikli alanlar olarak gösterilmektedir. 2010
yılında toplam enerji tüketiminin sektörlere göre dağılımında bina ve hizmet
sektörünün payı % 26 dır (Enerji, 2010). 2010 yılı toplam enerji tüketiminin
sektörlere göre dağılımı ġekil 1‟de verilmiĢtir. Türkiye‟de mevcut enerji
yoğunluğunu düĢürebilmek ve enerji yoğunluğu değerini geliĢmiĢ ülkeler
seviyesinde elde edebilmek içinendüstriyel iĢletmeler ile gönüllü anlaĢmalar
önerilmekte ve verimliliği artırıcı projeler için destek sağlanmaktadır.
2
2010 Yılı Sektörlere göre Toplam Enerji Tüketimi
3% 5% Enerji DıĢı
24%
14% Tarım
UlaĢtırma
26% 28%
Sanayi Tüketimi
Konut ve hizmetler
ġekil 1.1. 2010 yılı toplam enerji tüketiminin sektörlere göre dağılımı.
Yenilebilir ve alternatif enerji kaynaklarının tasarruflu ve verimli

kullanılması konusunda enerji depolama yöntemleri öne çıkmaktadır. Enerji
kaynaklarından daha yüksek fayda sağlayabilmek için enerji depolanabilmektedir.
Enerji depolama bileĢenleri arz ve talep arasındaki uyumsuzluğu azaltarak

sistemlerin enerji verimliliğini yükseltmektedir. Enerjinin günümüzde geldiği
noktada, yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları arayıĢının yanı sıra enerjinin
depolanması konusunda da daha etkin çözümlerin bulunması için arayıĢlar
sürdürülmektedir. Depolanabilen enerji türleri arasında elektriksel, kimyasal,
mekanik ve ısıl enerji yer almaktadır. ġimdiye kadar depolama malzemeleri
üzerine yürütülen çalıĢmaların büyük kısmı duyulur ve gizli ısı depolama (GID)
sistemlerine ağırlık vermiĢtir (Agyenim et al., 2010). GID sistemlerinde faz
değiĢim malzemeleri kullanılmaktadır.
Bu çalıĢmada, panel radyatörde faz değiĢim malzemesi kullanımının ısıl

performansa etkilerinin değerlendirilmesi amaçlanmıĢtır. Bu amaçla, deneysel
çalıĢmada kullanılmak üzere en uygun faz değiĢim malzemelerini belirlemek ve
GID ısıtma sistemini değerlendirmek için literatürde yapılan çalıĢmalar
incelenmiĢtir.
3
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR
Feldman and Shapiro (1989) kaprik asit, laurik asit, palmitik asit ve stearik
asit yağ asitleri ve ikili karıĢımlarının ısıl özelliklerini analiz etmiĢ ve bu asitlerin
ortam ısıtması için GID sistemi uygulamalarında etkili adaylar olduğu sonucunu
ortaya koymuĢtur. Bu yağ asitlerinin erime noktaları 30 ila 65 oC; erime gizli
ısıları ise 153 ila 182 kJ/ kg arasında değiĢmektedir. Bu özellikler GID
sistemlerinin tasarımında öncelikli önem taĢımaktadır (Farid et al., 2004).
Hasan and Sayigh (1994), ve Sarı and Kaygusuz (2002) çalıĢmalarında bazı
yağ asitleri ısıl enerji depolama amaçlı faz değiĢim malzemesi (FDM) olarak
incelenmiĢtir. Stearik asit, palmitik asit ve miristik asit güneĢ enerjili ısıtma ve
soğutma uygulamalarında enerji depolamak için kullanımı uygun malzemeler
olarak gözlemlenmiĢtir. Bununla birlikte, erime ve katılaĢma sürelerinin test
edilen laminar aralıkta ısı transfer akıĢkanının debisinden etkilenmediği
belirlenmiĢtir.
Dimaano and Watanabe (2002) % 65 kaprik asit ve % 35 laurik asit mol

oranlarınca oluĢturdukları karıĢımın ısıl performansını soğutma kapasitesi
bakımından değerlendirmiĢtir. KarĢılaĢtırma için pentadekan kullanılmıĢtır.
ÇalıĢmada, düĢey silindirik depolama kapsülü uygulanmıĢtır. DüĢey boru içindeki
karıĢımın depolama ve geri kazanım periyodlarındaki radyal ve eksenel yönlerde
sıcaklık dağılımları deneysel olarak belirlenmiĢtir. Radyal sıcaklık dağılımına
dayalı olarak hesaplanan depolanan enerji miktarı karıĢımın potansiyel bir GID
malzemesi olduğunu göstermiĢtir.
Baran and Sarı (2003) çalıĢmasında, % 64,2 palmitik asit ve % 35,8 stearik
asit karıĢımının ötektik bir karıĢım oluĢturduğu belirlenmiĢtir. Ötektik bu
karıĢımın ergime sıcaklığı 52,3 oC ve ergime gizli ısısı 181,7 kJ/kg olarak
bildirilmiĢtir. Bu özelliklere sahip olan karıĢımın iklim koĢullarına bağlı olarak
güneĢ enerjili pasif ortam ısıtması ve evsel sıcak su ısıtması uygulamaları için
uygun olduğu sonucuna varılmıĢtır. Ayrıca, deneysel sonuçlar eĢmerkezli çift boru
halkası içine kapsüllenen ötektik karıĢımın iyi faz değiĢimi ve ısı transfer
karakteristiğine sahip olduğu ve GID sistemlerinde ısı depolanması için potansiyel
bir FDM olarak etkili bir aday olduğunu göstermiĢtir.
4
Sarı (2003) % 58 miristik asit ve % 42 palmitik asit ağırlık oranlarınca

oluĢturduğu karıĢımın ötektik bir karıĢım oluĢturduğunu belirtmiĢtir. Bu ötektik
karıĢımın ergime sıcaklığı 42,6 oC ve ergime gizli ısısı 169,7 kJ/kg olarak
bildirilmiĢtir. Deneysel sonuçlar karıĢımın ergime ve katılaĢma periyodlarında
cazip ısıl karakteristiğe sahip olduğunu ve Türkiye‟deki iklim gereksinimlerine
göre ısıtma uygulamaları için potansiyel bir GID malzemesi olduğunu
göstermiĢtir.
Hasan ve diğerleri, bazı yağ asitlerini konut su ısıtma sistemleri için FDM
olarak incelemiĢtir(Sharma, 2004). Erime noktaları 50 oC ve 70 oC arasında
değiĢen miristik asit, palmitik asit ve stearik asit su ısıtma için gelecek vaat eden
FDM‟ler olarak önerilmiĢtir. Belirlenen FDM‟lerin ısılfiziksel özellikleri
diferansiyel taramalı kalorimetre ile saptanmıĢtır. 450 ısıtma çevrimi (20 – 80 oC)
sonrasında gizli ısıda çok küçük oranda kayıp olduğu sonucuna varılmıĢtır.
Sharma (1999, 2002) çalıĢmalarında stearik asidin 1500 erime–donma
çevriminden sonra halen ısıl kararlı davranıĢ gösterdiğini bildirmiĢtir.
Sarı and Kaygusuz (2003) çalıĢmasında, diferansiyel taramalı kalorimetri

ısıl değiĢimleri, palmitik asit ve miristik asidin güneĢ enerjili uzun vadede (910
ısıl çevrim sonrası) ısıl uygulamalar için kullanımının uygun olduğunu ortaya
koymuĢtur. Aynı çalıĢmada, stearik asit, palmitik asit, miristik asit ve laurik asite
karĢı bazı yapı malzemelerinin korozyon direnci incelenmiĢtir. Malzemelerin
muhafaza edildiği kaplar için paslanmaz çelik(SS 304L), karbon çeliği (çelik C20)
alüminyum ve bakır kullanılmıĢtır. Ağırlıksal ve metalografik test sonuçlarına
göre, krom oksit yüzey tabakasına sahip paslanmaz çelik ve alüminyum oksit
yüzey tabakasına sahip alüminyum metallerinin incelenen yağ asitleriyle
öncelikli; karbon çeliği (çelik C20) ve bakırın ise tercihli olarak uyumlu olduğu
tespit edilmiĢtir.
5
3. ISITMA SĠSTEMLERĠ
GeliĢmekte olan ülkelerde, endüstrileĢmiĢ ve kentsel alanlarda ısıtma

genellikle bölge ısıtması sistemleri (uzaktan ısıtma sistemleri) veya merkezi
ısıtma sistemleriyle sağlanmaktadır. Bu uygulamalarda buhar ya da sıcak su
birincil ısı transfer ortamı olarak kullanılmaktadır. Sıcak sulu sistemlerin buharlı
sistemlere göre üstünlükleri Ģu Ģekilde verilebilir (Sugarmann, 2007):
 Sıcak sulu sistemler buharlı ısıtma sistemlerine kıyasla ısıyı daha sürekli bir
Ģekilde üretirler.
 Sıcak sulu sistemde su hatlarda her zaman kalır.
 Isıtma birimi hatlarında su yavaĢ ısıtıp soğutur, bu da düzenli ısı üretim hızıyla
sonuçlanır.
 Buharlı ısıtma sistemlerinde basınç kaybedildiğinde buhar ısıtma birimlerini

terkeder, bu durum sıcak sulu ısıtma sistemlerine göre daha hızlı bir ısı kaybına
neden olur.
 Buharlı ısıtma sistemlerinde kazan kapatıldıktan sonra ısı üretimi için yeniden
geri kazanım süresi daha uzundur.
3.1 Sıcak Sulu Isıtma Sistemleri
Bir sıcak su sistemi genel olarak sıcak su kazanı,su taĢıyıcı borular,ısıtıcı

elemanlar,dolaĢım pompası,genleĢme kabı,otomatik kontrol cihazları ve çeĢitli
donatım ve ara parçalarından oluĢur. Isıtıcı akıĢkan olarak sıcaklığı 110 0C
değerinin altında bulunan sıcak su kullanılır. Sıcak su sistemlerinin büyük
çoğunluğu atmosfere açıktır ve su sıcaklığı 900C değerini aĢmaz. Sıcak su
kazanında üretilen sıcak su borularla ısıtılacak hacimlere yerleĢtirilmiĢ
radyatör,konvektör, sıcak hava cihazı gibi ısıtıcı elemanlara taĢınır. Burada
soğuyarak ısısını oda hacmine bırakan sıcak su, kazana geri döner.
Suyun dolaĢımı eski sistemlerde doğal olarak, yeni sistemlerde ise daha
ekonomik ve konforlu olduğu için sirkülasyon pompaları ile sağlanır. Sirkülasyon
pompaları gidiĢe monte edilmelidir.
6
Sistemde mevcut suyun ısınması sırasında artan hacim genleĢme kabı adı
verilen bir depoda toplanır. Modern sistemlerde ise dıĢ hava sıcaklığına göre
çalıĢan Ecomatik panelli sistemler kullanılır. Su sıcaklığı 90/700C yerine 75/650C
veya 55/45 0C seçilerek, düĢük sıcaklık ısıtması konforu sağlanabilir. Ayrıca
radyatörlerde termostatik vana kullanılır.
Sıcak sulu sistemler çeĢitli kriterlere göre aĢağıdaki sınıflara ayrılırlar:
a- DolaĢım Ģekline göre; doğal dolaĢım, pompalı dolaĢım.
b- Uygulama büyüklüğüne göre; kat kaloriferi, merkezi blok ısıtması,

bölgesel ısıtma
c- GenleĢme kabına göre, açık veya kapalı genleĢme kabı.
d- Boru tesisatına göre; tek borulu, çift borulu.
e- Dağıtım ve toplama biçimine göre; alttan dağıtma ve toplama,

üstten dağıtma ve toplama.
Doğal dolaĢımlı sıcak su sistemlerinde su yerçekim kuvveti yardımıyla

dolaĢır. Kazanda ısınan su hafifler ve sistemin üst kısımlarına çıkar. Burada
radyatörlerde soğuyup ağırlaĢarak tekrar kazana geri döner. DolaĢım hızı geliĢ ve
dönüĢteki su sıcaklıkları arasındaki farka bağlıdır. Basınç farkları küçük olduğu
için büyük boru çapları gerektirir. Genellikle çift borulu olarak yapılır. Çift borulu
sistemler içinde ise; sürtünme kayıplarının daha dengeli dağıldığı üstten dağıtma,
alttan toplama sistemi doğal dolaĢım için en uygun çözümdür. Doğal dolaĢımlı
sistemler bugünkü uygulamalarda yerlerini tamamen pompalı sistemlere
bırakmıĢtır.
3.2 Radyatörler
DüĢük yatırım maliyeti ve kolay kurulumdan dolayı radyatörler konutlarda

ve ticari binalarda en yaygın kullanılan ısıtma cihazlarındandır. Radyatörler
pencere altları, soğuk duvarların kenarları ya da giriĢler gibi ısı kaybının yüksek
olduğu alanlara yerleĢtirilir. Genellikle radyatörler dekoratif kapsamda, simetrik
olarak pencere altları ya da dıĢ duvarlara kurulur. Radyatörün boyutu, besleme ve
dönüĢ hatlarının bağlantı biçimi ve yerleri her proje için değiĢebilir.
7
Radyatörler farklı malzeme, tasarım ve renk özelliklerine sahip olabilir.

Radyatörlerin karĢılaĢtırılması hacim ve izdüĢüm alanı, ağırlık, ısıl eylemsizlik,
kurulum kolaylığı, su hacmi, ömür, korozyon, gerekli ısıtma yüzeyi, basınç
direnci, maliyet, güvenlik, estetik, toz tutma ve temizlenebilme özellikleri esas
alınarak yapılır (ErdoğmuĢ, 2011). Radyatörlerde ısının çevreye yayılıĢı ıĢınım
(radyasyon) ve taĢınım (konveksiyon) yoluyla gerçekleĢir. IĢınımla olan ısı geçiĢi
taĢınıma göre daha düĢüktür. Üretimde kullanılan malzeme türüne bağlı olarak
radyatörler alüminyum, döküm ve çelik olarak üç grupta toplanabilir. ġekil 3.1,
3.2 ve 3.3 „te döküm radyatörler, çelik dilimli ve alüminyum dilimli radyatörler
gösterilmiĢtir.
ġekil 3.1. Döküm Radyatörler.

8
ġekil 3.2. Çelik dilimli radyatör.
ġekil 3.3. Alüminyum dilimli radyatör.
Panel radyatörler su akıĢ kanallarını oluĢturmak için çelik sacların presle

bükülmesiyle imal edilir. Farklı tipte panel radyatörler mevcuttur. Panel radyatör
tipleri ġekil 3.4‟ te verilmiĢtir. Panel radyatörler, bir ya da birden fazla panelden
oluĢabilmektedir. Kullanım ömürleri 15 ile 20 yıl arasındadır. Panel radyatör
tiplerinin bir bölümü, konveksiyonla ısı transferini artırmak için kanat olarak
adlandırılan geniĢletilmiĢ yüzeylere sahiptir.
9
Genellikle panel radyatörlerin iç ve dıĢ yüzeyleri DIN 55900„e uygun olarak

sırasıyla daldırma ve sprey yağ alma, demir fosfatla kaplama ve pasivasyon
iĢlemleri uygulanarak tam temizlenir ve boyanın kalitesini etkileyecek kimyasal
maddelerden tümüyle arındırılır. Daldırma yöntemiyle astarlanıp fırınlanan
radyatörler, klimatize edilmiĢ bir kabinde robot tabancalarla elektrostatik toz boya
yöntemiyle boyanarak tekrar fırınlanır. Böylelikle, korozyona ve hava Ģartlarına
karĢı dayanıklı hale getirilir. Standard uygulamalarda, panel radyatörler beyaz
(RAL 9016) renge boyanır.
Panel radyatörlerin düĢük su kapasitesi ısıtma sistemlerinin toplam su

kapasitesini azaltır. Bundan dolayı, panel radyatörlerin iĢletim maliyeti, döküm
kolonlu radyatörlere kıyasla daha düĢüktür.
ġekil 3.4. Panel Radyatör Tipleri.

10
4. ISI DEPOLAMA
Isı depolama, evrimsel tasarım yaklaĢımlarıyla geliĢimini sürdüren en eski etkili

ve verimli enerji kullanımı teknolojilerindendir. Isı, malzemenin iç enerjisindeki
değiĢim olarak duyulur ısı, gizli ısı ve termokimyasal ısı veya bunların birleĢimi
Ģeklinde depolanabilmektedir. Isı depolama yöntemleri Çizelge 4.1‟de
örneklenmiĢtir. Isı depolama sistemlerinin seçimi, temel olarak gereken depolama
süresine, (örneğin, günlük veya mevsimlik) ekonomik uygulanabilirliğine ve
çalıĢma koĢullarına dayalıdır (Kaygusuz, 1999).
Doğru bir Ģekilde tasarlandığında ısı depolama sistemleri sıralanan yararları

sunar:(Mazman,2006; Halawa et al, 2010; Sharma et al, 2009):
 Arz ve talep arasındaki uyumsuzluğu azaltır ve enerji sistemlerinin

performans ve güvenilirliğini iyileĢtirir.
 Katı yakıtların kullanımını azaltarak, CO2emisyon değerlerinin

düĢürülmesine katkıda bulunur.
 Yenilenebilir enerji kaynaklarının sürekli kullanılmasını sağlar

(GüneĢenerjisi, vs.).
 Çok çeĢitli sıcaklıklardaki atık ısıdan faydalanılmasına olanak sağlar.
 Enerji tasarrufunda önemli bir rol oynayarak, enerji verimliliğini artırır,

elektrik enerjisi tüketimini azaltır ve Ģebekeyedestek olur.
 Kojenerasyon santrallerinin daha etkin çalıĢmasını sağlar.
 Elektriğin ucuz olduğu zamanlarda depolama yapılabilir
 Ġç hava kalitesini yükseltir.
 Kullanılacak donanım boyutunu azaltır.
 Ġlk yatırım ve bakım maliyetlerini azaltır.
 Özellikle elektronik cihazların güvenliğini ve uzun ömürlülüğünü sağlar.

11
Duyulur Isı Depolama (DID)‟da, ısı katı veya sıvının sıcaklığı arttırılarak
depolanır. DID sistemleri malzemenin ısıl kapasitesini ve yükleme ve boĢaltma
iĢlemleri esnasında malzemede oluĢan sıcaklık farkını kullanır. Depolanan ısı
miktarı ortamın özgül ısısı, sıcaklık farkı ve depolanan malzeme miktarına
bağlıdır (Lane, 1983;Sharma et al.‟dan, 2009 ).
Tf
Q mC p dT (4.1)
Ti
Q mCap T f Ti (4.2)
Çizelge 4.1. Isı Depolama Yöntemleri (Nomura et al.,2010 )
Isı Depolama
Açıklama
Yöntemleri (Zorluk)
a.Gizli Isı Kullanımı Daha makul elektrik güç bedeli için soğuk
(Nispeten Kolay) depolamada gece buz üretimi pratikte kullanılan bir
yöntemdir. Faz değiĢtiren malzemeler kullanılarak
katının erimesi sırasında enerji etkili bir Ģekilde
depolanabilir.
b.Duyulur Isı Katı veya sıvının sıcaklık farkının kullanımı

Kullanımı (En Kolay) Bir Tuğlanın yüksek fırın gazıyla ısıtılması
c.Kimyasal Reaksiyon 1.Tersinir Reaksiyon Kullanımı
Isısının Kullanımı Ca(OH)2↔CaO+H2O, hidrojen depolayan
(GeliĢme Halinde) bileĢikler, metanol ve benzeri malzemenin bileĢim
ve ayrıĢması uygulanır.
2.Tersinir Olmayan Reaksiyon: Endotermik
reaksiyonlar sonucu doğrudan ısı depolama
C+H2O→CO+H2
CaCO3→CaO+CO2
d.Termoelektrik Termoelektrik çift, BiTe, SiGe, Mg2Si

dönüĢüm
(GeliĢme Halinde)
e.Farklı deriĢimlerin Sülfürik asit çözeltisinin deriĢim–seyreltme iĢlemi
kullanılması
(Kolaylığı Az)
f.Fotokimyanın Antrasenin fotokimyası gelecek vaat etmektedir.
kullanılması
(Kolaylığı En Az)
12
DID‟ da yaygın olarak kullanılan sıvılar arasında; en ucuz ve bolmiktarda

bulunan ve ayrıca kullanıldığıalanda da sağlığıtehdit edecek bir yapıya sahip
olmayan madde sudur. Su birim hacimde oldukça yüksek miktarda
ısıdepolayabilir. Örneğin 1 m3 su 1 oC ısıtıldığızaman 4198 kJ lük enerji
depolarken, 1m3 hacimdeki kaya ise suyun depoladığıenerjinin yarısıkadar
enerjidepolamaktadır.
DID‟ da ısıdepolama ve geri kazanma iĢlemleri tersinirdir. Yani sistemin

ekonomik ömrü boyunca bu maddelerin bu özellikleri değiĢmez. DID
sistemlerinin kullanımı birtakım güçlüklere sahiptir. Bunlar malzemenin sadece
özgül ısı kapasitesinin kullanılması, depolama sıcaklığı sürekli artıĢ gösterdiği için
ısı kayıplarının fazla olması, yalıtıma ihtiyaç duyulması sebebiyle yüksek maliyet,
depolama ortam hacminin çok büyük olması ve istenmeyen sıcaklık
dalgalanmaları olarak belirtilebilir (Heim, 2006; Yılmaz, 2008).
Gizli Isı Depolama(GID), malzemenin gizli ısısını kullanır. Gizli ısı, bir
maddenin bir fazdan diğer faza geçiĢi sırasında oluĢan ısı transferi olarak
tanımlanır. GID, malzemenin katıdan sıvıya, sıvıdan gaza, katıdan gaza veya tersi
durumlardaki ısı alma veya verme temeline dayanır.
Faz değiĢim malzemesi (FDM) GID malzemesidir. Kaynak sıcaklığı

arttıkça, malzeme katıdan sıvıya geçerken FDM içindeki kimyasal bağlar çözülür.
Katıdan sıvıya faz değiĢimi ısı isteyen (endotermik ) bir iĢlemdir ve bu nedenle
FDM ısı çeker. Depolama malzemesinde ısı depolama nedeniyle, malzeme faz
değiĢim sıcaklığına ulaĢıldığında erimeye baĢlar. Erime iĢlemi tamamlanıncaya
kadar sıcaklık sabit kalır.
DID sistemlerinden farklı olarak GID sistemleri, depolama ve geri kazanım

arasında daha az sıcaklık farkıyla birlikte su, taĢ veya kaya gibi malzemelerin
kullanıldığı DID sistemlerinden birim hacim baĢına 5 ila 14 kat daha fazla ısı
depolama sağlar (Hale et al., 1971; Sharma et al.‟dan, 2004). Morrison and
Abdel-Khalik (1978) ve Ghoneim (1989) „in çalıĢmalarının sonuçları, birim
toplayıcı alanından aynı miktarda enerji elde etmek için DID malzemesi olarak
kaya kullanılan bir sistemin Paraffin 116 Wax „ın 7 katı, tıbbi parafinin 5 katı ve
Na2SO4.10H2O tuz hidratının sekiz katından fazla depolama kütlesi
gerektirdiğini belirtmektedir (Agyenim et al., 2010).
13
FDM ortamlı bir GID sisteminin ısı depolama kapasitesi (4.3) ve (4.4)
numaralı bağıntılarla verilmiĢtir (Sharma et al., 2009).
Te Tf
Q mC p dT ma e he mC p dT (4.3)
Ti Te
Q mC sp Te Ti mae he mClp T f Te (4.4)
Isı depolama sistemlerinin birinci yasa verimi depolamadan elde edilen

enerjinin depolanan enerjiye oranı olarak tanımlanır (Adeyanju and Manohar,
2009).
mC T T0
(4.5)
mC T T0
GID, katı-sıvı ve katı-katı faz değiĢimleri yoluyla pratikte daha yaygındır.

Katıdan katıya geçiĢte, ısı malzeme bir kristalden diğerine dönüĢürken depolanır.
Bu geçiĢ genellikle katı-sıvı geçiĢinden daha az gizli ısı ve hacim değiĢimine
sahiptir. Katıdan katıya faz değiĢtiren malzemelerde daha az özenli kap koĢulları
ve daha iyi tasarım esnekliği mevcuttur. Bu konuda iyi sonuçlar gösteren
malzemeler Çizelge 4.2‟ de verilmiĢtir.
Çizelge 4.2. Katı-katı faz değiĢiminde iyi sonuç gösteren malzeme örnekleri
(Sharma and Sagara, 2005)
Erime Noktası Erime Gizli Isısı

Organik katı çözeltisi adı
(oC) (kJ/kg)
pentaeritrol 188 323
pentagliserin 81 216
LiSO4 578 214
KHF2 196 135
Katıdan sıvıya dönüĢümler sıvıdan gaza dönüĢümlere kıyasla daha küçük

gizli ısıya sahiptirler. Bununla birlikte, bu geçiĢler hacimde sadece çok küçük
(%10‟dan az) bir değiĢimi gerektirir (Sharma et al., 2004). Katıdan sıvıya geçiĢ
ısıl enerji depolama sistemlerinde kullanım için ekonomik olarak etkili olduğunu
14
ortaya koymuĢtur. FDM‟nin kendisi bir ısı aktarım aracı olarak görev yapamaz.
Kaynaktan FDM‟ ye ve FDM‟ den yüke enerji aktarmak için ısı değiĢtiricisine
sahip ısı transfer ortamları gereklidir.
Bu nedenle, ısı değiĢtiricisinin tasarlanması GID sistemlerinde ısı transferini

iyileĢtirmenin önemli bir kısmını oluĢturur. FDM ile uyumlu olması gereken
muhafazaların, FDM erime esnasında pozitif hacimsel genleĢmeye sahip
olduğundan, hacimsel tasarımı da gereklidir.
Bir GID sistemi en az Ģu üç niteliği taĢımalıdır (Sharma and Sagara, 2005 ):
 Ġstenilen sıcaklık aralığında erime sıcaklığına sahip uygun bir FDM
 Uygun bir ısı değiĢim yüzeyi
 Kullanılan FDM ile uyumlu bir muhafaza
4.1 Gizli Isı Depolama Malzemelerinden Ġstenen Özellikler
Isıl depolama sistemlerinin tasarımında kullanılacak FDM‟ler istenilen

kinetik, kimyasal, ısıl fiziksel, ekonomik özellikleri karĢılamalıdır.
Isıl-fiziksel özellikler
 Ġstenilen çalıĢma sıcaklığı aralığında erime sıcaklığı
 Birim hacme düĢen yüksek erime gizli ısısı (böylelikle belirtilen miktarda
enerji daha az miktarda malzeme ile depolanır.)
 Ġlave DID kazandıracak ve aĢırı soğumayı önleyecek yüksek özgül

ısı(Ravikumar and Srinivasan, 2005)
 Depolama sistemlerinde enerjinin depolama ve salımında yardımcı olması

için hem katı hem de sıvı fazlarında yüksek ısıl iletkenlik
 Muhafaza problemlerini azaltmak için faz dönüĢümlerinde küçük hacim

değiĢimleri ve çalıĢma sıcaklıklarında düĢük buhar basıncı (< 1 bar)
(Kenisarin and Mahkamov, 2007)
15
 Her donma/erime periyodunda malzemenin sabit bir depolama

kapasitesine sahip olması için FDM‟nin düzenli erimesi
 Birim hacim için daha yüksek ısı depolama sağlayacak yüksek yoğunluk
(Liu, 1993)
Kimyasal Özellikler
 Kimyasal kararlılık
 Konstrüksiyon malzemelerine karĢı aĢındırıcı olmama
 Tam tersinir donma/erime çevrimi
 Çok sayıda donma/erime çevrimi sonrasında özelliklerini koruma
 Zehirsiz olma, yanıcı ve patlayıcı olmama
Kinetik Özellikler
 Sıvı fazının aĢırı soğumasını engellemek için yüksek çekirdekleĢme oranı
 Yüksek kristal büyümesi oranı (Sistemin depolama sisteminden ısı geri

kazanımı talebini karĢılamak için gereklidir.)
Ekonomik Özellikler
 Çok bulunan
 Kullanıma hazır
 Uygun maliyetli (Nomura et al., 2010)

16
4.2 Faz DeğiĢim Malzemelerinin Sınıflandırılması
Erime sıcaklığı ve erime gizli ısısı açısından bakıldığında FDM olarak

tanımlanabilecek çok sayıda organik, inorganik ve ötektik malzeme
mevcuttur(Sharma et al., 2009). FDM‟ler genel olarak ġekil 4.1‟de gösterildiği
gibi sınıflandırılabilirler. Bununla birlikte, çalıĢma aralığında erime noktası
bulunması dıĢında, FDM‟lerin çoğunluğu uygun depolama ortamı için gereken
ölçütleri karĢılamamaktadır. Gerekli tüm özellikleri sağlayacak tek bir malzeme
olmadığından, mevcut malzemeler kullanılmalıdır. Ayrıca, zayıf fiziksel özellikleri
telafi edebilmek için uygun sistem tasarımı yapılmalıdır.
ġekil 4.1. FDM‟lerin sınıflandırılması (Fang, 2009).
4.2.1 Ġnorganik FDM
Ġnorganik FDM‟ler tuz hidratları, ergimiĢ tuzlar ve metalikler olarak

gruplandırılır. Bu malzemeler önemli ölçüde aĢırı soğuma göstermezler ve ergime
gizli ısıları çevrimlerle birlikte düĢmez (Sharma et al., 2009).
17
4.2.1.1 Tuz hidratları
Tuz hidratlarının en çekici özellikleri, birim hacme düĢen yüksek ergime

gizli ısısı, nispeten yüksek ısıl iletkenlik, ergimede hacim değiĢmesinin az olması
Ģeklinde verilebilir. ErimiĢ tuzların düzenli, yarı düzenli ve düzensiz olmak üzere
üç çeĢit davranıĢı tanımlanabilir.
Düzenli erime, susuz tuz erime noktasında hidratlama suyu içerisinde

tamamiyle çözünebilir olduğunda gerçekleĢirken;düzensiz erime, tamamiyle
çözünemediği durumda gerçekleĢir. Yarı düzenli erime ise su kaybıyla hidratın
daha düĢük hidratlı bir malzemeye dönüĢtürülmesinden kaynaklanan, bir faz
geçiĢi esnasındaki sıvı ve katı fazların dengesinde oluĢan farklı bir erime
niteliğidir.
Tuz hidratlarının kullanımındaki esas problemlerden birisi düzensiz

erimedir. Erime sıcaklığındaki çözelti aĢırı doymuĢ haldedir. Katı tuz yüksek
yoğunluğu sebebiyle muhafazanın altına yerleĢir ve donma tersi iĢlemde su ile
yeniden birleĢme için kullanılamaz (Sharma et al., 2009).
Bu malzemelerde faz değiĢim özelliklerini etkileyebilecek diğer durumlar

birçok metale karĢı aĢındırıcı etki göstermesi ve aĢırı soğuma halidir (Bruno,
2005). AĢırı soğuma FDM nin sıcaklığının erime sıcaklığının altında olmasına
rağmen hemen faz değiĢimi göstermemesi durumudur. AĢırı soğuma esnasında
malzeme yarı dengeli bir haldedir diğer bir deyiĢle termodinamik dengede
değildir. AĢırı soğuma hali malzemenin ısıyı geniĢ bir sıcaklık aralığında
absorb/release ine sebep olur. Bu durumun azaltılması ya da önlenmesi için
çekirdeklenmeyi baĢlatan maddeler kullanılmalıdır (Mehling and Cabeza, 2007).
Ayrıca, 1-100 oC sıcaklık aralığında yararlı sınırlı sayıda tuz hidratı mevcuttur
(Lopes, 2003).Enerji depolamada en sık kullanılan tuz hidratları Çizelge 4.3‟te
verilmiĢtir.
18
Çizelge 4.3. Enerji depolamada en sık kullanılan tuz hidratları (Akçay M., 2006).
Ergime Ergime
Kimyasal Yoğunluk
Tuz hidratları noktası gizli ısısı
Formülü o (kg/m3)
( C) (kJ/kg)
Di Sodyum
Na2HPO4.12H2O 36 274,22 1520
Hidrojen Fosfat
Sodyum Sülfat
Na2SO4. 10 H2O 31,6 252,16 1460
Dekahidrat
Sodyum
Na2CO3.10 H2O 32-36 248,48 1440
Karbonat
Kalsiyum
Klorür CaCl2. 6 H2O 27-32 187,49 1710
Hekzahidrat
4.2.2 Organik FDM
Bu malzemeler parafin esaslı olup, parafinlerin erime noktaları sahip

oldukları karbon miktarına bağlantılı olarak değiĢmektedir. Saf parafinler 14-40
karbon atomu içerirken, parafin mumları 8-15 karbon içermektedir (Abhat,
1983;Zulu‟dan, 2009). Organik faz değiĢtiren bileĢikler sıralanan üstünlükleri
sağlarlar (Lane, 1983; Zulu‟dan, 2009):
 GeniĢ aralıkta erime noktaları
 Zehirsizlik
 AĢındırıcı olmama
 Nemçeker yapıda olmama
 Kimyasal kararlılık
 Birçok yapı malzemesiyle uyumluluk

19
 Ağırlık baĢına yüksek ergime gizli ısısı
 Birçoğunda ihmal edilebilir aĢırı soğuma
Bununla birlikte, bu malzemelerin yüksek maliyetleri (Ghoneim and Klein,

1989), düĢük yoğunluk ve düĢük ısıl iletkenliğe sahip olmaları birer dezavantaj
olarak karĢımıza çıkmaktadır. Ayrıca, organik faz değiĢtiren bileĢiklerin erime
esnasında hacimde büyük değiĢim geçirmeleri ve tutuĢabilirlikleri potansiyel birer
olumsuzluk olarak ön plana çıkmaktadır.
4.2.2.1 Yağ asitleri
Yağ asitleri, kimyasal formülleri CH3(CH2)2nCOOH Ģeklinde gösterilen ve

parafinlere çok benzer karakteristiklere sahip olan organik FDM‟lerdir. Yağ
asitleri, trigliserit adı verilen yağlardan elde edildiklerinden dolayı bu adı taĢırlar.
Bütün yağ asitleri bir ucunda bir metil grubu, diğer uçta ise karboksil grubu ihtiva
eden uzun hidrokarbon zinciri Ģeklinde bulunurlar.
DüĢük karbon sayısına sahip olanlar oda sıcaklığında sıvı halde bulunurken
karbon sayıları arttıkça viskoziteleri de artar ve daha yüksek karbon sayılı olanlar
katı halde bulunurlar. DüĢük karbon sayısına sahip olan yağ asitleri suda
çözünürler ve zayıf asit özelliği gösterirler. Bu maddeler sıvı fazda bir adsorban
maddenin (polimer, kil vb.) yapısında tutulabilecek kadar yüksek yüzey
gerilimine (2-3x10-4 N/m) sahiptirler (Karaipekli, 2006).
FDM olarak yağ asitleri, GID sistemlerinde giderek artan ilgiye sahiptir. Bu
ilgide, sıralanan nitelikleri etkili olmuĢtur (Feldman et al., 1989; Hasan and
Sayigh, 1994; Sarı and Kaygusuz, 2003) :
 Uygun erime-donma sıcaklığı
 Yüksek ergime gizli ısısı
 Kabul edilebilir yoğunluk, ısıl iletkenlik, özgül ısı
 Kimyasal ve ısıl kararlılık
 Düzenli faz geçiĢi

20
 DüĢük buhar basıncı
 Zehirsizlik
Çizelge 4.4. FDM olarak kullanımı araĢtırılan yağ asitlerinin örnekleri (Mehling and
Cabeza, 2007; Zalba et al., 2003, Kenisarin and Mahkamov, 2007)
Malzeme Ergime Gizli ısı Özgül Isı Isıl Ġletkenlik Yoğunluk
Sıcaklığı(oC) (kJ/kg) (kJ/kg.K) (W/mK) (kg/m3)
Kaprilik 16 149 - 0,149(sıvı, 901

asit 38oC)
981
Bütil 19 140 - - -
stearat
123; 200
Kaprik asit 32 153 1,9 (katı) 0,153 886(sıvı, 40 oC)
2,1 (sıvı) (sıvı, 38oC) 1004(katı, 24oC)
0,149
(sıvı, 40 oC)
Laurik asit 42-44 178 1,7 (katı) 0,147 870 (sıvı, 50oC)
2,3 (sıvı) (sıvı, 50 oC) 1007(katı, 24oC)
Miristik 49-58 186; 204 1,7 (katı) 0,17 861(sıvı, 55oC)

asit
2,4 (sıvı) 990 (katı, 24oC)
Palmitik 61, 64 185; 203 1,9 (katı) 0,162 850 (sıvı, 65oC)
asit (sıvı, 68oC)
2,8 (sıvı) 989 (katı, 24oC)
Stearik asit 69 202,5 1,6 (katı) 0,172 848 (sıvı, 70oC)
2,2 (sıvı) (sıvı,70oC)
60-61 186,5 965 (katı, 24oC)
70 203
21
 Muhafazaya aĢındırıcı etkinin olmaması
 Yenilebilir bitkisel ve hayvansal kaynaklardan yeniden üretilebilirlik
 Az rastlanan ya da hiç görülmeyen aĢırı soğuma ve hacim değiĢimi
Asitlerin ergime noktaları ve ergime gizli ısıları moleküllerindeki karbon

sayısının artmasıyla giderek artıĢ gösterir (Zhang, 2001). FDM olarak kullanımı
araĢtırılan yağ asitlerinin örnekleri Çizelge 4.4‟te verilmiĢtir.
4.2.3 Ötektik karıĢımlar
Bir ötektik FDM; kristallenme süresince bileĢen kristallerinin bir karıĢım

oluĢturduğu, her birinin düzenli olarak eridiği ve katılaĢtığı iki veya daha fazla
organik, inorganik FDM‟nin minimum erime noktalı karıĢımıdır (Karaipekli,
2006; Zulu, 2006). Ötektik bileĢimdeki bir karıĢım saf bir FDM‟nin sahip olduğu
ısıl özelliklere oldukça benzer bir davranıĢ gösterir. Bu özelliğinden dolayı ötektik
karıĢımlar termal enerji depolama uygulamalarıiçin uygundur. Çok sayıda
inorganik ve organik karıĢımların ötektikleri literatürde bulunmaktadır (Yılmaz,
2008).
22
5. GID SĠSTEMLERĠNDE ENERJĠ VE EKSERJĠ ANALĠZĠ
5.1 Enerji Analizi
Isıl sistemlerin performansı verimlilik veya etkinlik olarak bilinen bir

parametre ile değerlendirilebilmektedir. GID sistemleri söz konusu olduğunda,
verimlilik ısının veya soğunun ne kadar etkili depolanabildiğinin veya
salınabildiğinin bir ölçüsüdür. Aynı zamanda, ne kadar ısının veya soğunun
depolanamadığının veya salınamadığının belirtisidir. Bu nedenle, GID
sistemlerinin verimliliği depolama verimliliği, geri kazanım verimliliği ya da
toplam verimlilik olarak belirlenir. Depolama ve geri kazanım terimleri FDM‟nin
erime ve katılaĢma süreçleri için kullanılır. Verimlilik hesaplamalarının depolama
ve geri kazanım süreçlerinin her ikisi içinde yapıldığı çalıĢmalar mevcuttur.
Kaizawa et al (2008) ısı depolama oranı ve ısı salımı oranlarını performans
parametreleri olarak kullanmıĢtır. Denklem (5.1) ve (5.2)‟ de verilen eĢitlikler
erime ve katılaĢma süreçleri için enerji verimliliklerini ifade etmektedir.
(5.1)
(5.2)
Depolama iĢlemi için enerji dengesi Ģu Ģekilde kurulabilir:
Isı transfer akıĢkanının sağladığı enerji= FDM‟nin kazandığı enerji +Çevre

ortama kaybedilen enerji
Bir baĢka ifadeyle, depolama sistemindeki çevre ortama aktarılan enerji en

genel halde (5.3) eĢitliği ile belirtilmektedir:
Çevre ortama aktarılan enerji = Birimin en yüksek depolama kapasitesi-

Toplam depolanan enerji (5.3)
Depolanan ve salınan ısılar ısı transfer akıĢkanı tarafından soğurulan veya

salınan ısıdan hesaplanır.
En yüksek ısı depolama kapasitesinde FDM‟nin duyulur ve gizli ısı

kapasitesi dikkate alınır. Önceki çalıĢmalarda elde edilen sonuçlar performans
23
oranlarının her ikisinin de artan ısı transfer akıĢkanı debisiyle artıĢ gösterdiği
yönündedir.
Termodinamiğin birinci yasasına dayanan enerji analizinde depolanan/geri

kazanılan ısı miktarını artırmanın yolları belirlenir. Enerji analizinde enerjinin
yararlılığı hakkında bilgiye ulaĢılmaz. Bir baĢka deyiĢle, enerji analizi depolanan
veya geri kazanılan enerjinin kalitesini yansıtmaz. Bu nedenle, enerji analizi
temeline göre en iyi hale getirilmiĢ bir GID sistemi mutlaka en iyi sistem değildir.
GID sistemleri için yapılacak olan bir ikinci yasa analizi ile bu eksiklik
giderilebilir. Bunun sebebi, ikinci yasa analizinde depolanan/geri kazanılan enerji
yıkımının daha fazla kavranmasıdır.
5.2 Ġkinci Yasa Analizi
Termodinamiğin birinci yasasından farklı olarak, termodinamiğin ikinci

yasası enerjinin kalitesini ölçer. Enerjinin kalitesi, sistemin çevre koĢullarına
iliĢkin olarak halinden ölçümlenir. Enerjinin sözü edilen kalitesi veya yararlılığı
“ekserji” terimi ile tabir edilmektedir. Termodinamiğin ikinci yasası ekserjiyi
ortaya koyduğu için, ikinci yasa temeline dayanan analiz ekserji analizi olarak
ifade edilmektedir.
Ekserji, çevreyle denge haline gelirken bir sistemden üretilebilecek en

yüksek iĢ miktarı olarak tanımlanır. Diğer bir ifadeyle, ekserji sistemin çevresiyle
dengede olmama halinden dolayı değiĢiklik baĢlatma potansiyelinin bir ölçüsüdür.
Denge hali sağlandıktan sonra ekserji sıfır olur. Bu ekserjinin korunamadığı,
ancak tüketilebildiği veya yok olabildiği anlamına gelir.
GID sistemlerinde enerji veriminde olduğu gibi, ekserji verimi de erime ve

katılaĢma süreçleri için ayrı ayrı tanımlanabildiği gibi tüm çevrim için tek bir
verim değeri Ģeklinde de ifade edilebilmektedir (Jegadheeswaran et al, 2010).
(5.4)
(5.5)
Isı transfer akıĢkanının sağladığı ekserji oranı akıĢkanın çevre sıcaklığına

ulaĢıncaya kadar olan yararlı minimum enerji miktarını göstermektedir. Bu oran
(5.6) bağıntısıyla ifade edilmektedir.
24
(5.6)
Depolama iĢlemi için ekserji dengesini gösteren tanımlama Ģu eĢitlikle

yazılabilir:
Isı transfer akıĢkanıyla iliĢkili ekserji=Depolanan ekserji+Ekserji

yıkımı+Çevre ortama kaybedilen ekserji (5.7)
MacPee and Dinçer (2009), depolama süresince FDM‟de depolanan

ekserjiyi aĢağıda belirtilen Ģekilde tanımlamıĢtır:
(5.8)
Çevre ortama kaybedilen ekserji içinseısı kaybı birincil değiĢken olarak ön

plana çıkmaktadır ve Ģu Ģekilde verilmektedir:
(5.9)
Tersinir ve tersinmez iĢlemlerin arasındaki farkı nicelik bakımından entropi

üretimi miktarı ile ölçülmektedir. Bu nedenle, entropi üretimi ekserji yıkımının
veya içten tersinmezliğin bir göstergesidir. En uygulanabilir sistemi tasarlamak
için entropi üretimini en aza indirmek gereklidir. Kousksou et al (2008) GID
sistemlerinde depolama ve geri kazanım süresince net entropi üretimini bağıntı
(5.10)‟ da verilen biçimde ifade etmiĢtir:
(5.10)
Erek and Dinçer (2008) entropi değiĢimi için farklı bir bağıntı önermiĢtir.
Bu bağıntı sistemin çevreyle olan etkileĢiminden kaynaklanan entropi üretimini de
içermektedir. Bağıntı benzer Ģekilde denklem (5.11) ile belirtilmiĢtir.
+ (5.11)
AkıĢın entropi üretimi McPee and Dinçer (2009) çalıĢmasında basınç

düĢüĢlerini içeren bir biçimde betimlenmiĢtir. Ġfade bağıntı (5.12) ile
gösterilmektedir.
25
(5.12)
Isı transfer akıĢkanında ve cidarlardaki entropi değiĢimi sırasıyla (5.13) ve

(5.14) bağıntılarıyla yazılabilir:
(5.13)
(5.14)
FDM deki entropi değiĢimini El-Dessouky and Al-Juwayhel (1997)

çalıĢmalarında tanımlamıĢtır. Faz değiĢimi esnasında, katı ve sıvı fazları için
özgül Gibbs serbest enerjisi erime noktasında eĢit olarak kabul edilmiĢtir. Buna
uygun olarak (5.15) bağıntısı türetilmiĢtir.
(5.15)
Entropi üretimi belirlendikten sonra, ekserji yıkımı yaygın kullanılan

Gousy-Stodala önermesi ile bulunur (Bejan, 1996). Önerme (5.16) eĢitliğiyle
tanımlanmıĢtır.
Exyıkılan=T0Süretim (5.16)
Buradan ekserji verimi ifadesi farklı bir biçimde yazılabilir:
(5.17)
26
6. MATERYAL VE METOD
6.1 Deneysel ÇalıĢmada Kullanılan Malzemeler
Deneylerde, radyatör yüzeyi ortalama sıcaklığına uygun sıcaklık değeri için

radyatör dıĢ gövdesine eklenecek depolama ünitesine yerleĢtirilecek olan FDM
olarak ergime sıcaklığı yüzey ortalama sıcaklığıyla uyumlu olan, stearik asit ve
laurik asit yağ asitleri kullanılmıĢtır. Kullanılan yağ asitlerinin 20 oC oda
Ģartlarındaki fotoğraf görüntüleri ġekil 6.1 ve 6.2‟de verilmiĢtir. ÇalıĢmada
kullanılan yağ asitleri Çimili Kimya firması tarafından, Emery Oleochemicals
firmasından temin edilmiĢtir. Bu malzemelerin literatürde yer alan ısıl fiziksel
özellikleri ve üretici firma verileri sırasıyla Çizelge 6.1 ve Çizelge 6.2‟de
verilmiĢtir.
ġekil 6.1. Laurik asit fotoğraf görüntüsü.
ġekil 6.2. Stearik asit fotoğraf görüntüsü.

27
Çizelge 6.1. SA ve LA „ya ait ısıl-fiziksel özellikler (Hasnain, 1998; Lane, 1980, Farid et al.‟dan,
2004; Sarı and Kaygusuz, 2002; Zalba et al., 2003; Keles et al, 2005)
Malzeme Stearik asit Laurik asit
Ergime aralığı 54,7 -69,4 41-44

(oC)
54-58
Gizli ısı 159,3- 210 176,6

(kJ/kg)
199, 209 211,6
Özgül ısı katı 1,7

2,07
(kJ/kg oC) 1,76(25oC)
o
2,83(40 C)
Özgül ısı sıvı 1,90
(kJ/kg oC) 2,35(125oC), 2,27(50oC)

2,38(80oC)
Yoğunluk katı 965 (24 oC)

1007(katı, 24oC)
(kg/m3) o
941(40 C)
Yoğunluk sıvı 870 (sıvı, 50oC)

o
848 (70 C)
(kg/m3)
Isıl iletkenlik 0,172(sıvı, 0,147(sıvı, 50 oC)

(W/m K)
70oC) 0,15-0,17(katı)
Çizelge 6.2. Kullanılan yağ asitlerinin üretici firma tarafından belirtilen değerleri
Yağ asidi Saflık Erime noktası oC Yoğunluk(kg/m3)
Laurik asit %99 43-44 870(50 oC)

Stearik asit %40-%45 stearik 54-56 860 (60oC)
asit+%52-%58
palmitik asit
karıĢımı
28
6.2 Deney Odası ve Deney Programının Genel Amacı
Deneylerin yapıldığı deney odası, radyatör üretici firmanın TS EN45001‟e

uygun olarak TS EN442-2 /Mart 1998‟da belirtilen deney metotları ve deney
programı ile ısıl güç belirlemede kullandığı bir laboratuardır. Deney odasının dıĢ
duvarları iç yüzey sıcaklıkları kontrol edilebilen su soğutmalı sandviç panellerden
yapılmıĢtır. Ġç yüzey sıcaklıklarının panel boĢluklarındaki su akıĢıyla kontrolü
Ģematik olarak ġekil 6.3‟te gösterilmiĢtir. Deneyi yapılan radyatörün bağlandığı
dıĢ duvarın içindeki kanalda su akıĢı yoktur.
ġekil 6.3. Deney odası ve soğutma devrelerinin Ģematik gösterimi.
Deney programının amacı, aĢağıdaki özellikleri belirlemektir;
Farklı imalâtların karĢılaĢtırılması için standard ısıl güç
Isıtma sistemlerinin tasarımı için, standardize edilmiĢ teknik verilerin elde

edilmesinde farklı çalıĢma Ģartlarındaki ısıl güç.
Standart ısıl güç ısıtma cihazının, 20°C‟lik standard referans hava sıcaklığı,
standard hava basıncı, 75°C‟lik su giriĢ ve 65°C‟lik su çıkıĢ sıcaklığı için
tanımlanan ısıl gücüdür.Standart ısıl güç ile ilgili Ģartlar TS EN442-2 /Mart 1998‟
de verilmiĢtir.
29
Deney programı,modelin veya bir tipin her bir modelinin standard

karakteristik denklemi, tipin standard karakteristik denklemi, tipin bütün
modellerinin standard ısıl gücü, tipin bütün modellerinin kuru kütlesi ve su
kapasitesini belirlemektedir.
6.3 Isıl Güç
Isıl güç ( me), su debisi ( ) ve ölçülen Tg ve Tç sıcaklıkları kullanılarak

hesaplanır. Bu sıcaklıklar, 120 kPa‟lık referans su basıncında uluslararası buhar
çizelgeleriyle belirlendiği gibiözgül entalpileri hesaplamak için kullanılır.
me = (hg-hç) (6.1)
Su debisi, ölçme kabında toplanan su (m) ve buna karĢılık gelen toplama

süresi (τ) kullanılarakhesaplanır.
(6.2)
6.4 Deney Yöntemi
Deneylerde standart 11x1000x600 mm PK panel radyatör vedepolamalı

üniteli panel radyatör kullanılmıĢtır. Standart panel radyatörün ön ısıtma yüzeyi ve
arka kanat yüzeyleri görünüĢü ġekil 6.4‟te verilmiĢtir. Depolama üniteli panel
radyatör, 11x1000x600 mm PK panel radyatörleaynı malzemeden tasarlanıp
üretilen depolama ünitesi ön ısıtma yüzeyinde oksijen kaynağı ile alın birleĢtirme
yoluyla oluĢturulmuĢtur.
ġekil 6.4. 11x600x1000 PK panel radyatör.

30
a.
b.
ġekil 6.5. (a) Depolama ünitesi ölçülendirilmiĢ ön ve üst görünüĢü

(b)Depolama üniteli panel radyatör.
31
1- DolaĢım Pompası
2- Sabit Seviyeli Besleme Tankı
3- Elektrikli Isıtıcı
4- KarıĢtırma Tertibatı
5- TaĢma
6- Vana
7- Radyatör
8- Vana
9- Isı değiĢtirici
10- Vana
11- Vana
12- Filtre
13- Su Sıcaklığı Ölçme Cihazı
14- Ölçme Kabı
ġekil 6.6. Ağırlık metodu deneysel tertibatı(TS EN 442-2).

32
Depolama ünitesinin ölçülendirilmiĢ ön ve üst görünüĢü ve depolama üniteli

panel radyatör ġekil 6.5‟te verilmiĢtir. Radyatörlerin ısıl güçleri standartta
betimlenen ağırlık metoduna göre belirlenmiĢtir. Ağırlık metodu deneysel tertibatı
ġekil 6.6‟da verilmiĢtir. Yapılan tüm deneylerde, ölçümü alınacak radyatör ġekil
6.7‟de gösterildiği Ģekilde ve TS EN 442 -2 standardına uygun olarak duvara
sabitlenmiĢtir. Tüm ölçümlerin kararlı hal Ģartlarında alınabilmesi için referans
nokta sıcaklıkları kontrol altında tutulmuĢtur. Ölçümü alınacak radyatörler
üzerinde iki sıcaklık duyar elemanı bulunan bağlantılar yardımıyla devreye
bağlanmıĢtır. Ölçümlerin güvenilirliğini ortaya koymak adına radyatör giriĢ ve
çıkıĢına ilave sıcaklık ölçen cihazlar bağlanmıĢtır.
ġekil 6.7. Deney odasında alınan bir görüntü.
Devrede dolaĢtırılan su, Ģebeke su tankına yerleĢtirilen bir daldırma

ısıtıcısıyla ısıtılmıĢtır. Su debisi manuel olarak deney odasının dıĢına kurulan vana
yardımıyla ayarlanmıĢtır. Ölçüm kabında toplanan suyun miktarını ölçmek için 10
kg da 0.002 kg hata payına sahip bir terazi kullanılmıĢtır. Ölçme kabı ve terazi
ġekil 6.8‟de gösterilmiĢtir.
33
ġekil 6.8. Ölçüm kabı ve terazi.
Depolama üniteli panel radyatörle yürütülen deneyler üç aĢamadan

oluĢmaktadır. Ġlk aĢamada oda koĢullarında katı halde bulunan 9 kg stearik asit
depolama ünitesine yüklenmiĢtir. Ġlk aĢamadaki gözlemlerde malzeme ergidiğinde
depolama ünitesinde hacim boĢluğu kaldığı tespit edilmiĢtir. Depolama ünitesinde
9 kg stearik asit bulunan radyatörün ısınma süreci sonunda termal kamera sıcaklık
görüntüsü ġekil 6.9‟da verilmiĢtir.
ġekil 6.9. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatörün ısınma süreci
sonunda termal kamera sıcaklık görüntüsü
34
Buradaki sıcaklık dağılımlarındaki değiĢimler göz önünde bulundurularak

ikinci aĢamada depolama ünitesine 4 kg stearik asit eklenmiĢtir. Son aĢama için
depolama ünitesi boĢaltılıp temizlendikten sonra 13 kg laurik asit depolama
ünitesine oda koĢullarında sıvı hale getirilerek yüklenmiĢtir.
Bu radyatörler, standart ısıl güçlerinin belirlenmesi için 50 oC aĢırı sıcaklığa

göre ısıl güç testine alınmıĢtır.Sözü edilen aĢırı sıcaklık, ortalama su sıcaklığı ile
referans hava sıcaklığı arasındaki farktır. Depolama üniteli panel radyatörün ısıl
güç testi, kullanılan FDM‟ler tamamen ergidiktensonra gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu
çalıĢmada, ısıl güç testi kullanılan radyatörlerde sadece standart ısıl gücü
belirlemek için gerçekleĢtirilmiĢtir. Isıl güç testinden sonra radyatörlere su akıĢı
kesilerek, radyatörler deney odası koĢulları altında soğumaya bırakılmıĢtır.
Deneysel çalıĢmada kullanılan panel radyatörlerin ön ısıtma yüzeyi, erime ve
katılaĢma süreçleri boyunca termal kamera ile izlenmiĢtir. Ölçümlerde elde edilen
veriler, tablolar halinde Ek bölümünde verilmiĢtir.
35
7. BULGULAR VE DEĞERLENDĠRME
ÇalıĢmada elde edilen bulgular standart panel radyatör, depolama ünitesinde

9 kg stearik asit kullanılan panel radyatör, depolama ünitesinde 13 kg stearik asit
kullanılan panel radyatör ve depolama ünitesinde 13 kg laurik asit kullanılan
panel radyatör olmak üzere dört bölümde incelenmiĢtir.
7.1 Standart Panel Radyatör
Standart panel radyatörde elde edilen bulgular ısıl güç testi ve ısınma ve
soğuma periyodu bulguları olarak iki kısımda incelenmiĢtir.
7.1.1 Isıl güç testi bulguları
Isıl güç testinde yapılan ölçümlerde 17 ölçüm noktası için ortam sıcaklığı,
giriĢ ve çıkıĢ su sıcaklığı, kütlesel debi değerleri elde edilmiĢtir. Bu verilerin
ortalamaları alınmıĢ ve standart sapmaları hesaplanmıĢtır. Bu değerler çizelge
7.1‟de verilmiĢtir. 11x600x1000 PK panel radyatörün ısıl güç testi sırasında
yapılan ölçümlerde elde edilen ortam sıcaklığı değerleri, giriĢ ve çıkıĢ su
sıcaklıkları ve kütlesel debiler grafikler halinde sırasıyla ġekil 7.1, ġekil 7.2 ve
ġekil 7.3‟ te ifade edilmiĢtir.
Çizelge 7.1. Elde edilen verilerin ortalamaları ve standart sapma değerleri
Ortam GiriĢ Su ÇıkıĢ Su

Debi (kg/s)
Sıcaklığı (oC) sıcaklığı (oC) Sıcaklığı (oC)
Ortalama
20,024 74,982 64,936 0,0226
değer
Standart
0,015 0,034 0,024 0,00004
Sapma
36
20,06
20,05
Ortam Sıcaklığı (oC)
20,04
20,03
20,02
20,01
20
19,99
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.1. Standart panel radyatör deneyinde ortam sıcaklığı değerleri
76
74
Sıcaklık (oC)
72
70 GiriĢ Su Sıcaklığı
ÇıkıĢ Su Sıcaklığı
68
66
64
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.2. Standart panel radyatör deneyinde giriĢ ve çıkıĢ su sıcaklığı değerleri
Standart ısıl güç değerleri denklem (6.1) de verilen tanıma uygun olarak 17
ölçüm noktası için ayrı ayrı hesaplanmıĢtır. Hesaplanan standart ısıl güç değerleri
ġekil 7.5‟te gösterilmiĢtir. Bu radyatör için standart ısıl güç değeri 950,4 W
olarakbelirlenmiĢtir.
37
0,02264
0,02262
0,02260
0,02258
Debi (kg/s)
0,02256
0,02254
0,02252
0,02250
0,02248
0,02246
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.3. Standart panel radyatör deneyinde kütlesel debiler.
960
958
956
954
Isıl Güç (W)
952
950
948
946
944
942
940
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.4. Standart panel radyatör deneyinde ısıl güç değerleri.
7.1.2 Isınma ve soğuma evrelerinde elde edilen bulgular
Panel radyatörde ısınma ve soğuma evrelerinde düĢey merkez eksende

yüzey sıcaklıkları, üç boyutlu yüzey grafikleri halinde ġekil 7.5 ve 7.6‟da ifade
edilmiĢtir. Çizelge 7.2 ve 7.3 „te verilen değerler kullanılarak ortalama ısınma hızı
4,8 oC /dk ve ortalama soğuma hızı 0,737 oC/dk olarak belirlenmiĢtir.
38
ġekil 7.5. Standart panel radyatörün ısınma sürecinde düĢey merkez ekseninyüzey grafiği.
Çizelge 7.2. Standart panel radyatörün ısınma sürecinde düĢey merkez eksende zamana
bağlı en düĢük, en yüksek ve ortalama sıcaklık değerleri.
Sıcaklık (oC)
Zaman (dakika)
En düĢük En yüksek Ortalama
0 20 33,6 22,4
1 20,6 38,9 26,4
2 20,6 50,8 31,5
3 22,2 59,2 37,7
4 35,6 68,9 57,1
5 42,2 69,1 59,5
6 44,3 69,9 61,5
7 49,2 70,9 63,9
8 54 71,2 65,0
9 54,6 71,2 65,7
39
ġekil 7.6. Standart panel radyatörün soğuma sürecinde düĢey merkez eksenin yüzey grafiği.
Çizelge 7.3. Standart panel radyatörün soğuma sürecinde düĢey merkez eksende zamana
bağlı en düĢük, en yüksek ve ortalama sıcaklık değerleri.
Sıcaklık (oC)
Zaman (dakika)
0 57,1 70,2 64,7

10 41,6 56,9 48,7
20 34,2 47,5 39,7
30 29,2 40,6 33,5
40 23,4 29,9 29,9
50 22,6 28,2 27,8
40
7.2 Depolama Ünitesinde Stearik Asit Kullanılan Panel Radyatör
Depolama ünitesinde stearik asit kullanımı 9 kg ve 13 kg kullanım

biçiminde iki kısımda incelenmiĢtir.
7.2.1 9 kg stearik asit kullanımıyla elde edilen bulgular
Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit kullanımında elde edilen bulgular ısıl

güç testi, ısınma ve soğuma evreleri bulguları olarak iki kısımda incelenmiĢtir.
7.2.1.1 Isıl güç testi bulguları
ortalamaları alınmıĢ ve standart sapmaları hesaplanmıĢtır. Bu değerler Çizelge
7.4‟te görülmektedir. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan panel
radyatörün ısıl güç testi sırasında yapılan ölçümlerde elde edilen ortam sıcaklığı
değerleri, giriĢ ve çıkıĢ su sıcaklıkları ve kütlesel debiler grafikler halinde sırasıyla
ġekil 7.7, ġekil 7.8 ve ġekil 7.9‟da ifade edilmiĢtir.
Çizelge 7.4. Elde edilen verilerin ortalamaları ve standart sapmadeğerleri.

Debi (kg/s)
Ortalama
20,008 75,02 65,053 0,0195
değer
Standart
0,0399 0,01879 0,0103 0,00005
Sapma
41
20,1
20,08

20,06
20,04
20,02
20
19,98
19,96
19,94
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.7. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde ortam sıcaklığı
değerleri.
76
74
Sıcaklık (oC)
72
ÇıkıĢ Su Sıcaklığı
70 GiriĢ Su Sıcaklığı
68
66
64
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.8. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde giriĢ ve çıkıĢ su
sıcaklığı değerleri.
42
0,0196
0,01958
0,01956
0,01954
Debi (kg/s)
0,01952
0,0195
0,01948
0,01946
0,01944
0,01942
0,0194
0,01938
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.9. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde kütlesel debiler.
826
824
822
Isıl Güç (W)
820
818
816
814
812
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.10. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde ısıl güç değerleri.
Standart ısıl güç değerleri denklem (3.1) de verilen tanıma uygun olarak 19
ġekil 7.10‟da gösterilmiĢtir. Bu radyatör için standart ısıl güç değeri 818,268 W
olarak belirlenmiĢtir.
43
7.2.1.2 Isınma ve soğuma evrelerinde elde edilen bulgular

yüzey sıcaklıkları, üç boyutlu yüzey grafikleri halinde ġekil 7.11 ve 7.12 „de ifade
edilmiĢtir. Çizelge 7.5 ve 7.6 „da verilen değerler kullanılarak ortalama ısınma hızı
8,765 oC /saat ve ortalama soğuma hızı 9,466 oC/saat olarak belirlenmiĢtir.
ġekil 7.11. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatörün ısınma sürecinde düĢey
merkez eksenin yüzey grafiği.
Çizelge 7.5. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatörün ısınma sürecinde
düĢey merkez eksende zamana bağlı en düĢük, en yüksek ve ortalama sıcaklık
değerleri.
Sıcaklık (oC)
Zaman (saat)
0 21 60,4 28,6
1 26,1 63,4 34,8
2 32,8 68,2 46,2
3 42,9 72,9 56,7
4 55,1 73,7 63,7
44
ġekil 7.12. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatörün soğuma sürecinde düĢey
merkez ekseninyüzey grafiği.
Çizelge 7.6. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatörün soğuma sürecinde
düĢey merkez eksende zamana bağlı en düĢük, en yüksek ve ortalama sıcaklık
değerleri.
Sıcaklık (oC)
Zaman (saat)
0 47,6 60,5 54,1

0,5 36,2 51,3 44,9
1 33,8 48,1 41,6
1,5 31,4 44,7 38,3
45
7.2.2 13 kg stearik asit kullanımıyla elde edilen bulgular
7.2.2.1 Isıl güç testi bulguları
7.7‟de görülmektedir.
Çizelge 7.7. Elde edilen verilerin ortalamaları ve standart sapma değerleri.

Debi (kg/s)
Sıcaklığı ( C) sıcaklığı ( C) Sıcaklığı (oC)
o o
Ortalama
20,006 74,982 64,922 0,01999
değer
Standart
0,00831 0,02713 0,00787 0,00004
Sapma
20,025
20,02
20,015
20,01
20,005
20
19,995
19,99
19,985
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.13. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde ortam sıcaklığı
değerleri.
46
76
74
Sıcaklık ( oC)
72
ÇıkıĢ Su sıcaklığı
70
GiriĢ Su Sıcaklığı
68
66
64
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.14. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde giriĢ ve çıkıĢ su
Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan panel radyatörün ısıl güç

testi sırasında yapılan ölçümlerde elde edilen ortam sıcaklığı değerleri, giriĢ ve
çıkıĢ su sıcaklıkları ve kütlesel debiler grafikler halinde sırasıyla ġekil 7.13, ġekil
7.14 ve ġekil 7.15‟ te ifade edilmiĢtir.
0,02006
0,02004
0,02002
Debi (kg/s)
0,02
0,01998
0,01996
0,01994
0,01992
0,0199
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.15. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde kütlesel debi
değerleri.
47
Standart ısıl güç değerleri denklem (6.1)‟de verilen tanıma uygun olarak 19
ġekil 7.16‟da gösterilmiĢtir. Bu radyatör için standart ısıl güç değeri 847,3 W
856
854
852
Isıl Güç (W)
850
848
846
844
842
840
838
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.16. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde ısıl güç değerleri.
7.2.2.2 Isınma ve soğuma evrelerinde elde edilen bulgular

yüzey sıcaklıkları, üç boyutlu yüzey grafikleri halinde ġekil 7.17 ve 7.18‟de ifade
edilmiĢtir. Çizelge 7.8 ve 7.9‟da verilen değerler kullanılarak ortalama ısınma hızı
2,655 oC /saat ve ortalama soğuma hızı 7,863 oC/saat olarak belirlenmiĢtir.
48
ġekil 7.17. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatörün ısınma sürecinde düĢey
merkez eksende yüzey grafiği.
Çizelge 7.8. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatörün ısınma sürecinde
düĢey merkez eksende en düĢük, en yüksek ve ortalama sıcaklık değerleri.
Sıcaklık (oC)
Zaman (saat)
0 17,9 47,5 23,0

1 25,1 55,2 32,6
2 31,6 58 40,2
3 33,5 59,1 44,8
4 35,7 60,4 47,5
5 36,5 60,8 48,8
6 38 60,9 50,7
7 39,7 61,1 51,5
8 40,9 61,1 52,6
9 42,2 60,7 53,7
10 43,3 62 54,6
11 44 62,6 55,9
12 46,2 62,9 56,6
13 46,4 63,3 57,0
14 50,9 64,7 60,1
49
ġekil 7.18. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatörün soğuma sürecinde düĢey
merkez eksenin yüzey grafiği
Çizelge 7.9. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatörün soğuma sürecinde
düĢey merkez eksende en düĢük, en yüksek ve ortalama sıcaklık değerleri
Sıcaklık (oC)
Zaman (saat)
0 50,8 62,4 57,9

0,5 42,5 52,5 49,6
1 37,5 49,3 45,3
1,5 31 46,4 41,7
2 30,2 43,8 39,4
2,5 26,6 42,1 36,6
50
7.3 Depolama Ünitesinde Laurik Asit Kullanılan Panel Radyatör
7.3.1 Isıl güç testi bulguları
7.10‟da belirtilmiĢtir. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan panel
radyatörün ısıl güç testi sırasında yapılan ölçümlerde elde edilen ortam sıcaklığı
değerleri, giriĢ ve çıkıĢ su sıcaklıkları ve kütlesel debiler grafikler halinde sırasıyla
ġekil 7.19, ġekil 7.20 ve ġekil 7.21‟de ifade edilmiĢtir.
Çizelge 7.10. Elde edilen verilerin ortalamaları ve standart sapma değerleri.

Debi (kg/s)
Ortalama
20,037 75,036 64,972 0,02059
değer
Standart
0,021 0,012 0,021 0,00006
Sapma
20,09
20,08
20,07
20,06
20,05
20,04
20,03
20,02
20,01
20
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.19. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde ortam sıcaklığı
değerleri.
51
76
74
Sıcaklık (oC)
72
Çıkış Su Sıcaklığı
70 Giriş Su Sıcaklığı
68
66
64
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.20. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde giriĢ ve çıkıĢ su
0,02075
0,0207
0,02065
Debi (kg/s)
0,0206
0,02055
0,0205
0,02045
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.21. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde kütlesel debi
değerleri.
52
871
870
869
Isıl Güç (W)
868
867
866
865
864
0 5 10 15 20
Ölçüm Numarası
ġekil 7.22. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde ısıl güç değerleri.
Standart ısıl güç değerleri denklem (6.1)‟de verilen tanıma uygun olarak 16
ġekil 7.22‟de gösterilmiĢtir. Bu radyatör için standart ısıl güç değeri 867,175 W
7.3.2 Isınma ve soğuma evrelerinde elde edilen bulgular

yüzey sıcaklıkları, üç boyutlu yüzey grafikleri halinde ġekil 7.23 ve 7.24‟te ifade
edilmiĢtir. Çizelge 7.11 ve 7.12‟de verilen değerler kullanılarak ortalama ısınma
hızı 14,883 oC /saat ve ortalama soğuma hızı 10,941 oC/saat olarak belirlenmiĢtir.
53
ġekil 7.23. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatörün ısınma sürecinde düĢey
Çizelge 7.11. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatörün ısınma sürecinde
Sıcaklık (oC)
Zaman (saat)
0 13,1 17 14,8
1 22,2 61,6 36,2
2 27 64 46,0
3 52,7 65,9 59,4
54
ġekil 7.24. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatörünsoğuma sürecinde düĢey
Çizelge 7.12. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatörün soğuma sürecinde
Sıcaklık (oC)
Zaman (saat)
0 50,3 64,6 57,4

0,5 34,7 50,9 45,4
1 28 40,8 36,2
1,5 27,7 34,4 31,7
2 26 30,7 29,7
2,5 25,2 30,3 29,3
55
7.4 Değerlendirme
Standart panel radyatör ve depolama üniteli panel radyatörde elde edilen

standart ısıl güç sonuçları ġekil 7.25‟te belirtilmiĢtir. Burada betimlendiği üzere,
depolama üniteli modelde ısıl güç değerinde düĢüĢ söz konusudur. Bununla
birlikte, depolama üniteli radyatör soğuma hızını azaltmıĢtır. Depolama üniteli
radyatörde en yüksek ısıl güç değerini 13 kg laurik asit kullanımı getirmiĢtir. Bu
radyatörde, standart panel radyatörün sağladığı güç değerinden 83 W daha düĢük
bir ısıl güç değeri elde edilmiĢtir.
960
800
640
Isıl Güç (W)
480
320
160
0
13 kg Laurik 13 kg Stearik 9 kg Stearik
Standart asit asit asit
panel depolama depolama depolama
üniteli üniteli üniteli
Radyatör tipi 950,412 867,175 847,31 818,268
ġekil 7.25. Radyatör tipine göre elde edilen standart ısıl güç değerlerinin karĢılaĢtırılması.
Isınma süreci bulguları aynı sistemin göreceli olarak iyi performans

gösterdiğini ortaya koymuĢtur. Isınma ve soğuma süreci bulguları doğrultusunda
depolama üniteli radyatör için enerji ve ekserji analizi yapılmıĢtır. Hesaplanan
değerler ve kullanılan denklem ve eĢitlikler Çizelge 7.13 ve 7.14‟te verilmiĢtir.
Soğuma sürecinde radyatöre su akıĢı kesildiği için akıĢ entropisi değeri ihmal
edilmiĢtir. Radyatörden oda havasına olan ısı kayıplarına hesaplamalarda yer
verilmemiĢtir. Deney odası hava sıcaklığı sabit tutulduğu için soğuma sürecinde
radyatörde herhangi bir ısı kazancının olmadığı varsayılmıĢtır. Hesaplamalarda
kullanılan verilere Ek bölümünde yer verilmiĢtir. Enerji ve ekserji analizi
sonuçları Çizelge 7.15-7.20‟de gösterilmektedir.
56
Çizelge 7.13. Isınma süreci enerji ve ekserji analizi bileĢenleri ve hesaplama detayı.
Veri Denklem
Birimde depolanan toplam enerji (kW) (4.4)

Birimin en yüksek depolama kapasitesi (kW) (6.1)
Çevre ortama aktarılan enerji (kW) (5.3)
Isı depolama oranı (Enerji Verimi) (%) (5.1)
Isı transfer akıĢkanının sağladığı ekserji akımı (kW) (5.6)
Depolanan ekserji (kW) (5.8)
Ekserji kaybı (kW) (5.9)
Ekserji yıkımı (kW) (5.7)
Depolama (ġarj) ekserji verimi (%) (5.4)
ġarj entropi üretimi (kJ/K) (5.16)
Çizelge 7.14. Soğuma süreci enerji ve ekserji analizi bileĢenleri ve hesaplama detayı.
Veri Denklem
FDM tarafından salınan enerji (kW) (4.4)

Birimde depolanan enerji (kW) (4.2)
Geri kazanım (DeĢarj) Enerji Verimi (%) (5.2)
FDM tarafından salınan ekserji akımı (kW) (5.8)
Isı transfer akıĢkanının geri kazandığı ekserji akımı (kW) (5.7)
Ekserji yıkımı (kW) (5.13)
Geri kazanım (DeĢarj) ekserji verimi (%) (5.5)
Geri kazanım (DeĢarj) entropi üretimi (kJ/K) (5.10)
AkıĢ entropi üretimi (kJ/K) (5.12)
FDM‟nin entropi üretimi (kJ/K) (5.15)
ITA‟nın entropi üretimi (kJ/K) (5.13)
Cidardaki entropi üretimi (kJ/K) (5.14)
57
Çizelge 7.15. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatöre ait ısınma süreci
enerji ve ekserji analizi sonuçları.
Veri Değer
Depolama (ġarj) süresi (s) 14400

Birimde depolanan toplam enerji (kW) 0,19
Birimin en yüksek depolama kapasitesi (kW) 1,64
Çevre ortama aktarılan enerji (kW) 1,45
Isı depolama oranı (Enerji Verimi) (%) 11,46
Isı transfer akıĢkanının sağladığı ekserji akımı (kW) 0,56
Depolanan ekserji akımı (kW) 0,08
Ekserji kaybı (kW) 0,20
Ekserji yıkımı (kW) 0,28
ġarj ekserji verimi (%) 15,00
ġarj entropi üretimi (kJ/K) 13,77
Çizelge 7.16. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatöre ait soğuma süreci
enerji ve ekserji analizi sonuçları
Veri Değer
Geri kazanım (DeĢarj) süresi (s) 5400

FDM tarafından salınan enerji (kW) 0,0369
Birimde depolanan enerji (kW) 0,413
Geri kazanım (DeĢarj) Enerji Verimi (%) 8,92
FDM tarafından salınan ekserji akımı (kW) 1,94
Isı transfer akıĢkanının geri kazandığı ekserji akımı (kW) 1,60
Geri kazanım (DeĢarj) ekserji verimi (%) 82,4
Geri kazanım (DeĢarj) entropi üretimi (kJ/K) 6,31
AkıĢ entropi üretimi (kJ/K) 0
FDM‟nin entropi üretimi (kJ/K) 4,94
ITA‟nın entropi üretimi (kJ/K) 0,987
Cidardaki entropi üretimi (kJ/K) 0,390
58
Çizelge 7.17. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatöre ait ısınma süreci
Veri Değer

Depolanan ekserji (kW) 0,03
Çizelge 7.18. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatöre ait soğuma süreci
Veri Değer

Geri kazanım (DeĢarj) ekserji verimi (%) 81,47
59
Çizelge 7.19. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatöre ait ısınma süreci
Veri Değer

Depolanan ekserji (kW) 0,11
Çizelge 7.20. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatöre ait soğuma süreci
Veri Değer

Geri kazanım (DeĢarj) ekserji verimi (%) 77
60
40
13 kg laurik asit
35
Enerji Verimi ( %)
30
25
20
9 kg stearik asit 13 kg stearik
15
asit
10
0
Depolama ünitesinde kullanılan malzeme
ġekil 7.26. Isınma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen enerji verimi sonuçları.
Isınma sürecinde depolama üniteli panel radyatöre ait enerji verimi, ekserji
verimi ve entropi üretimi değerlerinin karĢılaĢtırılması ġekil 7.26, 7.27 ve 7.28‟ de
verilmiĢtir.
30
13 kg laurik asit
25
Ekserji Verimi ( %)
20
9 kg stearik asit
15
13 kg stearik
10 asit
0
ġekil 7.27. Isınma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen ekserji verimi sonuçları.
61
50 13 kg stearik
asit
45
Entropi Üretimi (kJ/K)

40
35
30
25
20
9 kg stearik asit
15
13 kg laurik asit
10
5
0
ġekil 7.28. Isınma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen entropi üretimi sonuçları.
14
12 13 kg laurik asit
9 kg stearik asit 13 kg stearik
Enerji Verimi ( %)
10 asit
0
ġekil 7.29. Soğuma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen enerji verimi sonuçları.
62
83 9 kg stearik asit
13 kg stearik
Ekserji Verimi ( %) 82 asit
81
80
79
78
13 kg laurik asit
77
76
75
74
ġekil 7.30. Soğuma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen ekserji verimi sonuçları.
Soğuma süreci ortalama sıcaklık değerlerine göre hesaplanan soğuma hızları

dikkate alındığında, depolama ünitesinde 13 kg stearik asit kullanılan radyatör
daha iyi sonuçlar vermesine rağmen, soğuma süreci enerji verimi, ekserji verimi
ve entropi üretimi sonuçları 9 kg stearik asit kullanılan radyatörün performansını
olumlu yönde desteklemektedir. Soğuma süreci için hesaplanan entropi üretim
değerleri, en düĢük entropi üretiminin bu sistemde olduğunu göstermiĢtir. Soğuma
süreci enerji verimi, ekserji verimi ve entropi üretimi sonuçlarının karĢılaĢtırılması
ġekil 7.29, 7.30 ve 7.31„de verilmiĢtir.
10 13 kg stearik
13 kg laurik asit
9 asit
Entropi Üretimi (kJ/K)
8
7 9 kg stearik asit
6
5
4
3
2
1
0
ġekil 7.31. Soğuma sürecinde depolama ünitesiyle elde edilen entropi üretimi sonuçları.
63
Tüm bulgular bir arada değerlendirildiğinde en uygulanabilir sonuçların

depolama ünitesinde 13 kg laurik asit kullanılmasıyla elde edildiği sonucuna
varılmaktadır.
64
8. SONUÇ VE ÖNERĠLER
Bu tez çalıĢmasında, 11x600x1000 PK panel radyatör ön ısıtma yüzeyinde

17x600x1000 boyutlarında depolama ünitesiyle birleĢtirilmiĢtir. Depolama
ünitesinde kullanılabilecek FDM seçiminde yapılan literatür çalıĢması sonucu yağ
asitleri olmasına karar verilmiĢtir. Tuz hidratları yüksek ergime entalpilerine
rağmen, aĢındırıcı etkisi ve erime ve katılaĢma sırasında aĢırı soğuma, düzensiz
erime gibi sorunları nedeniyle FDM olarak seçilmemiĢtir. Yağ asitlerinin arasında
panel radyatör 75/65 çalıĢma sıcaklığına en uyumlu erime ve katılaĢma
sıcaklıklarına sahip olan stearik asit ve laurik asit yağ asitleri kullanılmıĢtır. Isıl
kararlılıklarının literatürde deneysel verilerle belirlenmiĢ olması tercih
dayanaklarını desteklemiĢtir.
Depolama ünitesine sırasıyla 9 kg stearik asit, 13 kg stearik asit ve 13 kg

laurik asit yağ asitleri farklı zamanlarda doldurularak, ön ısıtma yüzeyi ısınma ve
soğuma süreçleri boyunca termal kamera ile izlenmiĢtir. Isınma süreçleri sonunda
radyatörler standart ısıl güçlerinin belirlenmesi için ısıl güç testine alınmıĢtır.
Bu çalıĢmada sırasıyla aĢağıdaki sonuçlar elde edilmiĢtir.
 Standart ısıl güç değeri bakımından en yüksek sonuç veren FDM laurik
asit olmuĢtur. Bu radyatörde standart ısıl güç 867,175 W olarak belirlenmiĢtir.
 Isınma süreci sonunda ortalama yüzey sıcaklığı standart panel radyatörde

65 C, depolama üniteli panel radyatörde 60 oC olmuĢtur. Suyun ısıl iletkenliğinin
o
kullanılan FDM‟lerin ısıl iletkenlik değerlerinden stearik asit için 2,5 kat ve laurik
asit için 3 kat daha fazla bir nicelikte olması bu durumu açıklamaktadır.
 Yüzey sıcaklık dağılımlarında en yüksek ve en düĢük sıcaklıklar

arasındaki fark açısından standart panel radyatörle depolama üniteli radyatör
karĢılaĢtırılmıĢtır. 13 kg stearik asit kullanımında 4 oC ve 13 kg laurik asit
kullanımında 5 oC daha düĢük bir sıcaklık farkı olduğu belirlenmiĢtir.
 Depolama üniteli panel radyatör ortalama soğuma hızında 13 kg laurik

asit kullanımıyla 3 kat, 13 kg stearik asit kullanımıyla 4,5 kat, 9 kg stearik asit
kullanımıyla 3,5 kat azalma sağlamıĢtır.
65
 Depolama üniteli panel radyatörünsağladığı en yüksek ısıl güç değeri

standart panel radyatörden 83 W düĢüktür.
 Depolama süreci için hesaplanan enerji ve ekserji verimleri ve entropi

üretim değerleri kullanılan FDM‟ler için karĢılaĢtırılmıĢ ve sonuçlar laurik asit
kullanımının uygulanabilirliğini desteklemiĢtir.
 Geri kazanım süreci için akıĢ ile ilgili değerlendirme yapılmadığından

bulunan ekserji verimleri nispeten yüksek olmuĢtur.
 Aynı depolama kütlesine sahip iki FDM kıyaslandığında, depolama

sürecince bu uygulama için ısı transfer akıĢkanı debisi yüksek olan ve erime
noktası nispeten düĢük olan FDM‟nin daha uygulanabilir sonuçlar verdiği
gözlemlenmiĢtir.
Depolama süresi arttıkça ısı kayıpları artmıĢ ve enerji ve ekserji

verimlerinde azalma, entropi üretiminde artıĢ gözlenmiĢtir.
 Depolama sisteminin sıcaklığı arttıkça cidardaki entropi üretimi değeri

artmıĢtır.
Yapılan deneysel çalıĢmalar sonucunda depolama ünitesinde FDM bulunan

panel radyatörün ısıl performansı konusunda elde edilen verilere dayanarak
pratikte uygulanabilir olduğu sonucuna varılmıĢtır. Bununla birlikte, kullanım
alanı konusunda bazı hususlar göz önünde bulundurulmalıdır. Buna benzer bir
sistem iki durumda faydalı sonuçlar getirebilir. Ġlki ısı kaynağının talebin üzerinde
bir kullanılabilirliğe sahip olduğu durumdur. Bu durumda fazla enerji bu sistemle
depolanabilir. Ġkinci durum ise ısı kaynağının kullanılanabilir olduğu fakat talebin
henüz oluĢmadığı haldir. Bu halde, tüm enerji sistemin verimi ölçüsünde
depolanabilir.
66
KAYNAKLAR DĠZĠNĠ
Abhat, A., 1983, Low Temperature Latent Heat Thermal Energy Storage: Heat
Storage Materials,Solar Energy, 30, 4, 313-331pp.
Agyenim, F., Hewitt, N., Earnes, P. and Smyth, M.,2010,A review of materials,
heat transfer and phase change problem formulationfor latent heat thermal
energy storage systems (LHTESS), Renewable and Sustainable Energy
Reviews, 14: 615–628pp.
Akçay, M., 2006, Isıl Enerji Depolama Amaçlı Bazı Polimer/ Yağ asidi
KarıĢımlarının Hazırlanması ve Isıl Özelliklerinin Belirlenmesi, Yüksek
Lisans Tezi, G.O.Ü. Fen Bil. Ens., Tokat, 65s.
Baran, G. and Sarı A., 2003, Phase change and heat transfer characteristics of a
eutectic mixture of palmitic and stearic acids as PCM in a latent heat storage
system, Energy Conversion and Management, 44: 3227-3246pp.
Bejan,A.,1996, Entropy generation minimization. London (England): CRC press.
Bruno F., 2005, “Using Phase Change Materials (PCMs) for Space Heating and
Cooling in Buildings”, EcoLibrium, Journal of Australian Institute of
Refrigeration, Air conditioning and Heating, 4(2): 26-31pp.
Dimaano, M. N. R., Watanabe, T.,2002, Performance investigation of the capric

acid and lauric acid mixture as latent heat storage for a cooling system,
Solar Energy, 72(3): 205-215 pp.
Dutil, Y., Rousse, D.R., Salah, N.B., Lassue, S. and Zalewski, L., 2011, A
review on phase-change materials: Mathematical modeling and simulations
,Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15: 112–130pp.
EĠE, 2008, Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü 2009-2013 Stratejik
Planı, Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji Tasarrufu Koordinasyon
Kurulu Ve Ulusal Enerji Tasarrufu Merkezi, www.eie.gov.tr(EriĢim tarihi:
29 Ocak 2012).
El-Dessouky H. and Al-Juwayhel F.,1997, Effectiveness of a thermal energy

storage system using phase-change materials. Energy Convers Manage,;
38:601–17.
Enerji, 2010, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Ġstatistik, Raporlar, 2010 Yılı
Genel Enerji Dengesi (Bin Tep), www.enerji.gov.tr(EriĢim tarihi: 12 ġubat
2012).
67
KAYNAKLAR DĠZĠNĠ (devam)
ErdoğmuĢ,A. B., 2011, Simulation of The Heater Test RoomDefined by En 442

Standard and VirtualTesting of Different Type of Heaters,the Graduate
School of Engineering and Sciences ofĠzmir Institute of Technology,
Doctoral Thesis, 200p.
Erek A. and Dincer I.,2008, An approach to entropy analysis of a latent heat

storage module, Int J Therm Sci, 47:1077–85pp.
Fang, Y., 2009, A Comprehensive Study of Phase Change Materials (PCMs)For

Building Walls Applications, Graduate Faculty of the University of Kansas,
Doctoral Thesis, 260p.
Farid, M.M., Khudhair, A.M., Razack, A.K.S. and Al-Hallaj, S.,2004, A

review on phase change energy storage: Materials and applications, Energy
Conversion and Management, 45: 1597–1615pp.
Feldman, D., Shapiro, MM., Banu, D. and Fuks, CJ., 1989, Fatty acids and
their mixtures as phase change materials for thermal energy storage, Solar
Energy Materials, 18: 201–216pp.
Ghoneim, A.A. and Klein, S.A., 1989, The effect of phase change material
properties on the performance of solar air based heating systems, Solar
Energy, 42: 441- 447pp.
Halawa,E., Saman, W. and Bruno, F.,2010,A phase change processor method

for solving a one-dimensionalphase change problem with convection
boundary, Renewable Energy, 35: 1688–1695pp.
Hale, D.V., Hoover, M.J., and O'Neill, M.J., 1971, " Phase Change Materials",
Hand Book, Marshal Space Flight Center, Alabama.
Hasan, A. and Sayigh, AA., 1994, Some fatty acids as phase change thermal
energy storage materials, Renewable Energy, 4: 69–76pp.
Hasnain, S. M., 1998,Review on sustainable thermal energy storage technologies,

Part I: Heat storage materials and techniques,Energy Convers Mgmt,
39:1127–1138pp.
Heim, D., 2006, Phase-change material modeling within whole building dynamic
simulation, ASHRAE Transactions,112: 518-525pp.
ĠTÜ GörüĢü, 2007, “Türkiye‟de Enerji ve Geleceği”,

http://www.energy.itu.edu.tr/iTUOnerileri.pdf, (EriĢim tarihi: 23 Eylül
2011)
68
Jegadheeswaran, S., Pohekar, S.D. and Kouskou, T., 2010, Exergy based
performance evaluation of latent heat thermal storage system: A
reviewRenewable and Sustainable Energy Reviews, 14: 2580–2595pp.
Kaizawa, A., Kamano, H., Kawai, A., Jozuka, T., Senda, T. and Maruoka,
N.,2008, Thermal and flow behaviors in heat transportation container using
phase change material, Energy Convers Manage, 49: 698–706pp.
Karaipekli, A., 2006,Faz DeğiĢimli Enerji Depolama Maddelerinde Isıl

Ġletkenliğin ZenginleĢtirilmesi, Yüksek Lisans Tezi,G.O.Ü. Fen Bil. Ens.,
Tokat, 62s.
Kaygusuz, K., 1999, The viability of thermal energy storage, Energy Source,21:
745-756pp.
Keles, S.,Kaygusuz K. and Sarı, A., 2005, Lauric and myristic acids eutectic
mixture as phase change material for low-temperature heating
applications,International Journal Of Energy Research, 29:857-870pp.
Kenisarin,M. andMahkamov, K., 2007, Solar energy storage using phase

change materials,Renewable and Sustainable Energy Reviews, 11: 1913–
1965pp.
Kousksou, T., El Rhafiki T, Arid A, Schall E. and Zeraouli, Y., 2008, Power,
efficiency, and irreversibility of latent energy systems, J Thermophy Heat
Transfer; 22:234–9pp.
Lane, G.A., 1980, Low temperature heat storage with phase change materials, Int
J Energy Res, 5:155–60pp.
Lane, G.A., 1983, Solar Heat Storage: Latent Heat MaterialsVolume

I(Background and Scientific Principles. Vol.1). Florida, CRC Press, Inc.
Lane, G.A. et al., 1978, Macro-encapsulation of PCM, Report no. ORO/5117-8.

Midland, Michigan: Dow Chemical Company, 152p.
Liu, C., 1993, Thermal Performance of a Room with Wall Latent Heat Storage,
Master‟s Thesis, Centre for Building Studies, Concordia University,
Canada, 107p.
Lopes, S., 2003, Evaluation of fats and oils & their derivatives as potential phase
change materials (PCM) for thermal energy storage, Master‟s Thesis,
University of Missouri, Columbia, 118p.
69
MacPee D. and Dincer I.,2009,Thermodynamic analysis of freezing and melting

processes in a bed of spherical PCM capsules, ASME J Sol Energy Eng,
131:031017/1–131017/.
Mazman, M., 2006, Gizli Isı Depolaması ve Uygulamaları, Doktora tezi,

Çukurova Üniversitesi FenBilimleri Enstitüsü, Adana, 190s.
Mehling, H. and Cabeza,F.L., 2007, Phase change materials and their basic
properties, Thermal Energy Storage for Sustainable Energy Consumption
Fundamentals, Case Studies and Design, ed: Paksoy, H.Ö., NATO Science
Series II. Mathematics, Physics and Chemistry – Vol. 234, Springer, The
Netherlands,257–277pp.
Nomura, T., Okinaka N. and Akiyama T.,2010, Technology of latent heat

storage for high temperature application: A review, ISIJ International, Vol
50, No.9 1229-1239pp.
Ravikumar, M. and Srinivasan, PSS., 2005,Phase change material as a thermal

energystorage material for cooling of building,Journal of Theoretical and
Applied Information Technology, 503-511pp.
Sarı, A. and Kaygusuz, K., 2002,Thermal performance of palmitic acid as a

phase change energy storage material, Energy Conversion and Management,
43: 863–876pp.
Sarı, 2003, Thermal characteristics of a eutectic mixture of myristic and palmitic

acids as phase change material for heating applications, Applied Thermal
Engineering, 23: 1005-1017pp.
Sarı, A. and Kaygusuz, K., 2003, Some fatty acids used for latent heat storage:
thermal stability and corrosion of metals with respect to thermal cycling,
Renewable Energy, 28: 939–948pp.
Sharma, S.D., Kitano H. and Sagara K., 2004, Phase change materials for low
temperature solar thermal applications,Res. Rep. Fac. Eng. Mie Univ., Vol.
29, 31-64pp.
Sharma, S.D. and Sagara, K., 2005, Latent heat storage materials and systems:
A review, International Journal of Green Energy, 2: 1–56pp.
Sharma, A.,Tyagi, V.V., Chen, C.R. and Buddhi, D., 2009,Review on thermal
energy storage with phase change materials and applications, Renewable
and Sustainable Energy Reviews, 13:318–345pp.
70
Sugarman S., 2007, HVAC Fundamentals, Fairmont Press.
TS EN 442-2Radyatörler ve konvektörler – Bölüm 2 : Deney metotları ve

degerlendirme
TS EN 45011 Ürün belgelendirmesi yapan belgelendirme kuruluĢları için genel

Ģartlar
Yılmaz, S., 2008, Soğutma Uygulamaları Ġçin Faz DeğiĢtiren Maddelerde Termal
Enerji Depolama, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek
Lisans Tezi, 58 s.
Zalba, B., Marin J. M., Cabeza, F. L. and Mehling H., 2003, Review on
thermal energy storage with phase change: Materials, heat transfer analysis
and applications, Applied Thermal Engineering, 23: 251–83pp.
Zhang, J.J., Zhang, J.L., He, S.M., Wu, K.Z. and Liu, X.D., 2001, Thermal
studies on the solid-liquid phase transition in binary systems of fatty acids,
Thermochimica Acta, 369: 157-160pp.
Zulu, N.M., 2009, The Development of A Latent Heat Thermal Energy

StorageSystem Using A Phase Change Material for Solar Energy
Application, Master‟s Thesis, 87p.
71
ÖZGEÇMĠġ
Türkan ÜÇOK, 27 Nisan 1986‟da Adana‟da doğdu. 2009 yılında Çukurova

Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünden mezun olmuĢtur. 2009 yılının
Kasım ayından bu yana Ege Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü
Termodinamik Anabilim dalında araĢtırma görevlisi olarak görev yapmaktadır.
72
73
EK
Çizelge 1. Standart panel radyatör deneyinde elde edilen veriler
Çizelge 2. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde

elde edilen veriler

elde edilen veriler
Çizelge 4. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde

elde edilen veriler

enerji ve ekserji analizinde kullanılan veriler

Çizelge 7. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde

74
Çizelge 1. Standart panel radyatör deneyinde elde edilen veriler.
Ortam Su giriĢ Su çıkıĢ Ortalama AĢırı

Ölçüm Debi
Sıcaklığı sıcaklığı sıcaklığı Sıcaklık Sıcaklık
Numarası (kg/s)
(oC) (oC) (oC) (oC) (oC)
1 20,05 75,05 64,96 70,01 49,96 0,0225

2 20,04 75 65 70 49,96 0,02247
3 20,04 74,94 64,98 69,96 49,92 0,02253
4 20,04 74,94 64,94 69,94 49,9 0,02258
5 20,03 75 64,91 69,96 49,93 0,0225
6 20,03 74,98 64,92 69,95 49,92 0,02253
7 20,04 75 64,92 69,96 49,92 0,02257
8 20,02 74,97 64,92 69,95 49,93 0,02258
9 20,02 74,94 64,94 69,94 49,92 0,0226
10 20,02 74,97 64,93 69,95 49,93 0,0226
11 20,03 75,02 64,92 69,97 49,94 0,02262
12 20,01 74,94 64,95 69,95 49,94 0,02262
13 20,02 75 64,92 69,96 49,94 0,02253
14 20 74,96 64,92 69,94 49,94 0,02253
15 20,01 74,95 64,93 69,94 49,93 0,02258
16 20 75 64,93 69,96 49,96 0,0226
17 20,01 75,03 64,92 69,98 49,97 0,02257
75
Çizelge 2. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde elde edilen veriler.

Ölçüm Debi
Numarası (kg/s)
1 20,04 75,03 65,06 70,05 50,01 0,01948

2 20,07 75 65,06 70,03 49,96 0,01945
3 20,05 75,01 65,07 70,04 49,99 0,01947
4 20,08 75,05 65,07 70,06 49,98 0,0195
5 19,98 75,03 65,05 70,04 50,06 0,01945
6 19,95 75,01 65,04 70,02 50,07 0,01953
7 19,96 75,03 65,04 70,03 50,07 0,01952
8 19,95 75,05 65,04 70,04 50,09 0,01953
9 19,98 75,01 65,04 70,03 50,05 0,01948
10 19,97 74,99 65,04 70,02 50,05 0,01945
11 19,99 75,02 65,05 70,04 50,05 0,01947
12 19,99 75,05 65,05 70,05 50,06 0,01947
13 19,99 75,02 65,05 70,04 50,05 0,01952
14 20 75 65,06 70,03 50,03 0,01958
15 20,01 75,01 65,06 70,04 50,03 0,01942
16 20,03 75,04 65,06 70,05 50,02 0,01948
17 20,03 75,01 65,06 70,04 50,01 0,0194
18 20,04 75 65,06 70,03 49,99 0,01943
19 20,05 75,03 65,06 70,05 50 0,01942
76
Çizelge 3. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde elde edilen veriler.
Ölçüm Ortam Su giriĢ Su çıkıĢ Ortalama AĢırı

Debi
Numarası (kg/s)
1 20,01 74,96 64,94 69,95 49,94 0,01992

2 20 74,98 64,92 69,95 49,95 0,01997
3 20 74,95 64,92 69,94 49,94 0,02002
4 20 75,02 64,92 69,97 49,97 0,02
5 20,01 75,02 64,92 69,97 49,96 0,02
6 20 74,98 64,92 69,95 49,95 0,02002
7 20,01 74,95 64,93 69,94 49,93 0,02003
8 20 74,99 64,93 69,96 49,96 0,01998
9 20 75,03 64,92 69,97 49,97 0,02005
10 20 74,97 64,93 69,95 49,95 0,01993
11 19,99 74,94 64,93 69,94 49,95 0,01993
12 20 74,99 64,93 69,96 49,96 0,01995
13 20,01 75,01 64,92 69,97 49,96 0,01998
14 20,02 74,99 64,92 69,95 49,93 0,01998
15 20,01 74,95 64,92 69,93 49,92 0,02
16 20,01 74,96 64,92 69,94 49,93 0,02003
17 20,02 75 64,91 69,96 49,94 0,02003
18 20,02 75 64,91 69,96 49,94 0,02
19 20,01 74,96 64,91 69,94 49,93 0,02005
77
Çizelge 4. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde elde edilen veriler.

Ölçüm Debi
Numarası (kg/s)
1 20,07 75,02 64,95 69,98 49,91 0,02053

2 20,01 75,05 64,99 70,02 50,01 0,02067
3 20,01 75,03 65 70,01 50 0,02072
4 20,03 75,04 64,98 70,01 49,98 0,0206
5 20,03 75,04 64,99 70,01 49,98 0,0207
6 20,08 75,04 64,92 69,98 49,9 0,02053
7 20,03 75,05 64,99 70,02 49,99 0,02058
8 20,06 75,02 64,95 69,99 49,93 0,0205
9 20,05 75,05 64,96 70 49,95 0,02057
10 20,03 75,03 64,96 70 49,97 0,02055
11 20,04 75,02 64,97 69,99 49,95 0,02057
12 20,05 75,05 64,97 70,01 49,96 0,02055
13 20,04 75,04 64,97 70 49,96 0,0206
14 20,03 75,02 64,97 70 49,97 0,0206
15 20,02 75,03 64,99 70,01 49,99 0,02058
16 20,01 75,05 64,99 70,02 50,01 0,02053
78
Çizelge 5. Depolama ünitesinde 9 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde enerji ve

ekserji analizinde kullanılan veriler.
Sembol (Birim) Veri Değer
mFDM (kg) FDM‟nin kütlesi 9,0

cFDM,k (kJ/kg.oC) FDM‟nin katı halde özgül ısısı 2,83
cFDM,s (kJ/kg.oC) FDM‟nin sıvı halde özgül ısısı 2,38
ρFDM,k (kg/m3) FDM‟nin katı halde yoğunluğu 965
ρFDM,s (kg/m3) FDM‟nin sıvı halde yoğunluğu 860
Te (oC) Ergime sıcaklığı 55,0
TFDM,i (oC) FDM‟nin baĢlangıç sıcaklığı 20,0
TFDM,f (oC) FDM‟nin son sıcaklığı 63,7
L Ergime gizli ısısı 180,0
mITA(kg/s) ITA‟nın kütlesel debisi 0,01948
mITA(kg) ITA kütlesi 3,0
TITA,g (oC) ITA‟nın giriĢ sıcaklığı 88,0
o
TITA,ç ( C) ITA‟nın çıkıĢ sıcaklığı 68,0
cpITA (kJ/kg.K) ITA‟nın özgül ısısı 4,2
3
ρITA (kg/m ) ITA‟nın özgül ısısı 1000,0
hg (kJ/kg) GiriĢ entalpisi 368,6
hç (kJ/kg) ÇıkıĢ entalpisi 284,7
T0 Ölü hal (çevre) sıcaklığı 20,0
Tsistem Sistem sıcaklığı 65,8
cpçelik (kJ/kg.K) Çeliğin özgül ısısı 0,481
ρçelik (kg/m3) Çeliğin yoğunluğu 7750,0
Vwall (m3) Cidar hacmi 0,00072
VITA (m3) ITA‟nın hacmi 0,003
79
Çizelge 6. Depolama ünitesinde 13 kg stearik asit bulunan radyatör deneyinde enerji ve

Sembol (Birim) Veri Değer

o
3
80
Çizelge 7. Depolama ünitesinde 13 kg laurik asit bulunan radyatör deneyinde enerji ve

Sembol (Birim) Açıklama Değer

o
3

Türkan Uçok Faz Değişim Malzemeli Panel Radyatörün Deneysel Incelenmes

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Türkan Uçok Faz Değişim Malzemeli Panel Radyatörün Deneysel Incelenmes

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

i

EGE ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

(YÜKSEK LĠSANS TEZĠ)

FAZ DEĞĠġĠM MALZEMELĠ PANEL RADYATÖRÜN

Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. Ali Güngör

Makine Mühendisliği Anabilim Dalı

Bilim Dalı Kodu : 625.04.00

Jüri Üyeleri: Ġmza

Jüri BaĢkanı : Prof. Dr. Ali GÜNGÖR .................................

Raportör Üye : Doç. Dr. Serhan KÜÇÜKA .................................

Üye : Yrd. Doç. Dr. Özay AKDEMĠR .................................

FAZ DEĞĠġĠM MALZEMELĠ PANEL RADYATÖRÜN

Yüksek Lisans Tezi, Makine Mühendisliği Bölümü

Bu tezde, panel radyatörde FDM kullanımının ısıl performansa etkileri

Depolama ünitesine sırasıyla 9 kg, 13 kg stearik asit ve 13 kg laurik asit

Anahtar sözcükler: Panel radyatör, depolama ünitesi, FDM, standart ısıl

EXPERIMENTAL STUDY OF A PANEL RADIATOR WITH PHASE

M. Sc. in Mechanical Engineering

In this thesis, the effects of PCM usage to the thermal performance of a

9 kg stearic acid, 13 kg stearic acid and 13 kg lauric acid is charged to the

Keywords: Panel radiator,storage unit, PCM, standard thermal output.

Yüksek Lisans çalıĢmam süresince her zaman yanımda olduğunu

Deneysel çalıĢma için yardımları ve ilgilerinden dolayı ELBA A.ġ. genel

Malzeme tedariki için yardımlarından ve ilgisinden dolayı ÇĠMĠLĠ KĠMYA

Manevi desteklerini her zaman yanımda hissettiğim ve nerede olurlarsa

Bu tez, baĢarıma olan güven ve destekleri için aileme ithaf edilmiĢtir.

ABSTRACT ........................................................................................................ vii

ġEKĠLLER DĠZĠNĠ .............................................................................................. xv

ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ ........................................................................................xix

SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ ..................................................... xxiii

2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR ..................................................................................3

3. ISITMA SĠSTEMLERĠ .......................................................................................5

3.1 Sıcak Sulu Isıtma Sistemleri .............................................................................5

3.2 Radyatörler .......................................................................................................6

4.ISI DEPOLAMA ............................................................................................... 10

4.1 Gizli Isı Depolama Malzemelerinden Ġstenen Özellikler ............................... 14

4.2 Faz DeğiĢim Malzemelerinin Sınıflandırılması ..............................................16

4.2.1 Ġnorganik FDM ............................................................................................ 16

4.2.2 Organik FDM............................................................................................... 18

4.2.3 Ötektik karıĢımlar ........................................................................................21

5. GID SĠSTEMLERĠNDE ENERJĠ VE EKSERJĠ ANALĠZĠ .................. 22

5.1 Enerji Analizi ................................................................................................. 22

5.2 Ġkinci Yasa Analizi......................................................................................... 23

6. MATERYAL VE METOD .............................................................................. 26

6.1 Deneysel ÇalıĢmalarda Kullanılan Malzemeler ............................................. 26

6.2 Deney Odası ve Deney Programının Genel Amacı ....................................... 28

6.3 Isıl Güç ........................................................................................................... 29

6.4 Deney Yöntemi .............................................................................................. 29

7.1 Standart Panel Radyatör ................................................................................. 35

7.1.1 Isıl güç testi bulguları .................................................................................. 35

7.1.2 Isınma ve soğuma evrelerinde elde edilen bulgular .................................... 37

7.2 Depolama Ünitesinde Stearik Asit Kullanılan Panel Radyatör ..................... 40

7.2.1 9 kg stearik asit kullanımıyla elde edilen bulgular ..................................... 40

7.2.2 13 kg stearik asit kullanımıyla elde edilen bulgular ................................... 45

7.3 Depolama Ünitesinde Laurik Asit Kullanılan Panel Radyatör ...................... 50

7.3.1 Isıl güç testi bulguları .................................................................................. 50

7.3.2 Isınma ve soğuma evrelerinde elde edilen bulgular..................................52

7.4 Değerlendirme ................................................................................................ 55

8. SONUÇ VE ÖNERĠLER .......................................................................... 64

3.1 Döküm Radyatörler .....................................................................................7

3.2 Çelik dilimli radyatör ..................................................................................8

3.3 Alüminyum dilimli radyatör .......................................................................8

3.4 Panel Radyatör Tipleri ................................................................................9