19/8/2020 Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά

Είσοδος Νέα Ελληνική

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά

Πρόσεξε τα παρακάτω παραδείγματα:

1. Εγώμε το Γιώργο θα πάμε σινεμά.

2. Θα βγούμε από την μπροστινή πόρτα.
3. Χωρίς αυτήν δεν πάω πουθενά.
4. Θα σε περιμένω για ένα λεπτό.
5. Θα πάμε μια βόλτα ίσαμε εκεί πέρα.

Στα παραπάνω παραδείγματα οι λέξεις: με, από, χωρίς, για, ίσαμε,εκτός,

είναι προθέσεις, δηλαδή άκλιτες λέξεις που μπαίνουν μπροστά από
ουσιαστικά (παρδ. 1), επίθετα (παρδ. 2), αντωνυμίες (παρδ. 3), αριθμητικά
(παρδ. 4) και επιρρήματα (παρδ. 5)., για να δηλώσουν τόπο, χρόνο, αιτία,
τρόπο, προέλευση και πολλά άλλα.

Πόσες είναι οι προθέσεις;

Οι προθέσεις συνολικά είναι 39. Οι είκοσι (20) από αυτές ονομάζονται

κοινές και οι υπόλοιπες δεκαεννιά (19), που προέρχονται από την αρχαία
ελληνική ή την καθαρεύουσα, ονομάζονται λόγιες ή απαρχαιωμένες:

Οι είκοσι (20) κοινές είναι οι:

οι μονοσύλλαβες: με, σε, για, ως, πριν, προς, σαν
οι δισύλλαβες: αντί, από, δίχως, έως, κατά, μετά, μέχρι, παρά, χωρίς
οι τρισύλλαβες: εναντίον, εξαιτίας, ίσαμε, μεταξύ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η πρόθεση σε συναντιέται πολύ συχνά ενωμένη με το άρθρο,

π.χ. σε-το = στο, σε-τη = στη

Οι δεκαεννιά (19) λόγιες ή απαρχαιωμένες είναι οι:



users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria Nea/protheseis.htm 1/7

19/8/2020 Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά

ανά, άνευ, αμφί, διά, εις, εκ (εξ), εκτός, εν, ένεκα, εντός, επί, λόγω, περί,
πλην, προ, συν, υπέρ, υπό, χάριν (χάρη). Οι λόγιες προθέσεις
χρησιμοποιούνται σε τυπικό ύφος και σε στερεότυπες εκφράσεις, π.χ.
Ο Περικλής έζησε τον 5ο αι. προ Χριστού.
Παραδόθηκανάνευ όρων.
Καθυστέρησαν ένεκα της κακοκαιρίας.

Υπάρχουν κι άλλες προθέσεις;

Εκτός όμως από τις 39 προθέσεις που αναφέραμε υπάρχουν και οι σύνθετες
προθέσεις ή πολυλεκτικές προθέσεις που είναι ο συνδυασμός:
α) δύο προθέσεων μαζί, π.χ. Εκτός από τον Πέτρο ποιος άλλος θα έρθει;
β) ο συνδυασμός ενός επιρρήματος με μια πρόθεση, π.χ. Εγώμαζί με το
Γιώργο θα πάμε σινεμά.

Ως τι χρησιμοποιούνται οι προθέσεις;

Κάποιες από τις προθέσεις χρησιμοποιούνται είτε μόνο στη σύνταξη είτε και
στη σύνταξη αλλά και ως πρώτα συνθετικά στις σύνθετες λέξεις.
Για παράδειγμα η πρόθεση για χρησιμοποιείται μόνο στη σύνταξη, π.χ. Την
αγάπησα για τα μάτια της. Δεν υπάρχει σύνθετη λέξη με πρώτο συνθετικό την
πρόθεση για.
Από την άλλη, η πρόθεση προς χρησιμοποιείται και στη σύνταξη, π.χ.
Πήγαινε προς την πόρτα, αλλά και ως πρώτο συνθετικό, π.χ. προς + φέρω =
προσφέρω, προς + βάλλω = προσβάλλω.
Παρόμοια η πρόθεση από χρησιμοποιείται και στη σύνταξη, π.χ. Από το
σπίτι ως το σχολείο αλλά και ως πρώτο συνθετικό, π.χ. από + φέρω =
αποφέρω, από + βάλλω = αποβάλλω.
Στον πίνακα που ακολουθεί καταγράφονται οι προθέσεις ως προς τη χρήση
τους

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

κοινές λόγιες

Χρησιμοποιούνται άνευ, εκτός,

μόνο στη σύνταξη με, σε, για, πριν, σαν, ως, δίχως, ένεκα, εντός,
έως, μέχρι, λόγω, χωρίς, πλην
εναντίον, εξαιτίας, ίσαμε, μεταξύ


users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria Nea/protheseis.htm 2/7

19/8/2020 Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά

Χρησιμοποιούνται αντί, από, κατά, μετά, παρά ανά, διά, εις, εκ,
και στη σύνταξη εν, επί, περί, προ,
και ως α' συν, υπέρ, υπό
συνθετικό

Μερικές λέξεις προθέσεις μοιάζουν με προθέσεις αλλά δεν είναι.

Μερικές λέξεις προθέσεις μοιάζουν με προθέσεις αλλά δεν είναι. Ας δούμε

μερικά παραδείγματα:
1. Τι με κοιτάς;
2. Να έρθεις με τον κηδεμόνα σου.
3. Θα έρθω μετά από το σχολείο.
4. Θα έρθω μετά.
5. Προχώρα πριν από μένα.
6. Η παράσταση άρχισε πριν να έρθουν οι επίσημοι.
7. Δεν άκουσα τι είπατε πριν.

Στο πρώτο παράδειγμα η λέξη με είναι αδύνατος τύπος της προσωπικής

αντωνυμίας, ενώ στο δεύτερο είναι πρόθεση.
Στο τρίτο παράδειγμα η λέξη μετά είναι πρόθεση, ενώ στο τέταρτο είναι
επίρρημα.
Στο πέμπτο παράδειγμα η λέξη πριν είναι πρόθεση, στο έκτο είναι
σύνδεσμος και στο έβδομο είναι επίρρημα.

Γι' αυτό λοιπόν, για να μπορέσουμε να κατατάξουμε μια λέξη στο ανάλογο
μέρος του λόγου χρειάζεται να καταλάβουμε τη λειτουργία της μέσα στην
πρόταση. Στο πίνακα που ακολουθεί καταγράφονται οι προθέσεις και
συνεξετάζεται ποιο άλλο μέρος του λόγου θα μπορούσαν να είναι.
Αν θέλεις, μπορείς να κατεβάσεις τον παρακάτω πίνακα

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

πρόθεση μέρος λόγου παράδειγμα

αμφί πρόθεση Χρησιμοποιείται σπάνια.

Συνηθίζεται σε σύνθετες λέξεις, π.χ.
αμφι-βάλλω

ανά πρόθεση Καθίστε σε κάθε θρανίο ανά δύο.
users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria Nea/protheseis.htm 3/7
19/8/2020 Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά

άνευ πρόθεση Παραδόθηκαν άνευ όρων.

αντί πρόθεση Tου έδωσαν πέντε χιλιάδες αντί

δέκα.

από πρόθεση Έτσι συμπεριφέρεται από μικρός.

για πρόθεση Δεν είναι κατάλληλο για τρόφιμα.

σύνδεσμος (μαζί με το Διάβαζα, για να δώσω εξετάσεις.
να)

διά πρόθεση Τον υποδέχτηκε διά χειραψίας.

δίχως πρόθεση Πώς να πάμε διακοπές δίχως

λεφτά;

εις πρόθεση Όλα έγιναν εις βάρος της υγείας

του.

εκ πρόθεση Είχε το πρόβλημα εκ γενετής.

εκτός πρόθεση Βρίσκεται εκτός γραφείου.

επίρρημα Με τη συμπεριφορά του έμεινε
εκτός.

εν πρόθεση Μας τα είπε εν συντομία.

εναντίον πρόθεση Πολέμησε εναντίον του ρατσισμού

ένεκα πρόθεση Αθωώθηκε ένεκα πολλών

αμφιβολιών.

εντός πρόθεση Θα επιστρέψω εντός δέκα ημερών.

επίρρημα Βρίσκομαι εντός.

εξαιτίας πρόθεση Τον έδιωξαν εξαιτίας της διαγωγής

του.

επί πρόθεση Σπούδαζε επί δώδεκα χρόνια

συνεχώς.

έως πρόθεση Διάβαζε έως το βράδυ.

επίρρημα (μαζί με Διάβαζε έως αργά.
επίρρημα) 

users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria Nea/protheseis.htm 4/7

19/8/2020 Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά

ίσαμε πρόθεση Θα σε συνοδεύσω ίσαμε το σπίτι

σου.

κατά πρόθεση Βάδιζαν κατά την παραλία.

λόγω πρόθεση Κλειστό λόγω διακοπών.

με πρόθεση Να έρθεις με τον κηδεμόνα σου.

αντωνυμία Τι με κοιτάς;

μετά πρόθεση Θα σε δω μετά το μάθημα.

επίρρημα Πλύθηκα και μετά έφαγα.
σύνδεσμος Μετά που έφυγες ήρθαν τα παιδιά.

μεταξύ πρόθεση Μοιάζουν πολύ μεταξύ τους.

επίρρημα (μαζί με το Στο μεταξύ θα πεταχτώ από της
στο...) Ελένης.

μέχρι πρόθεση Θα περιμένω μέχρι να τελειώσεις.

παρά πρόθεση Πήγε παρά τη θέλησή του.

σύνδεσμος (αντιθετικός) Προτιμώ να πάω βόλτα παρά να
κάθομαι σπίτι.

περί πρόθεση Ικανοποιήθηκε το περί δικαίου

αίσθημα των κατοίκων.
Συζητούσαν περί ανέμων και
υδάτων.

πλην πρόθεση Ήρθαν όλοι πλην του Κώστα.

πριν πρόθεση Προχώρα πριν από μένα.

σύνδεσμος Η παράσταση άρχισε πριν να
επίρρημα έρθουν οι επίσημοι.
Δεν άκουσα τι είπατε πριν.

προ πρόθεση Η μάχη των Θερμοπυλών έγινε το

480 προ Χριστού.
Τα έγγραφα βρέθηκαν προ 50
χρόνων.

προς πρόθεση Πήγε προς το βουνό.

σαν πρόθεση Σου μιλώ σαν φίλος. 

users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria Nea/protheseis.htm 5/7

19/8/2020 Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά

σύνδεσμος Σαν άρχισε ο πόλεμος, έφυγε

σε πρόθεση Επιστρέφω σε λίγο.

αντωνυμία Θα σε δω αμέσως.

συν πρόθεση Αυτό είναι ένα από τα συν του

επαγγέλματος.

υπέρ πρόθεση Ο αγώνας έληξε 2-0 υπέρ του

ΠAΟK.

υπό πρόθεση Η θερμοκρασία έφτασε τους 3

βαθμούς υπό το μηδέν.

χάριν / πρόθεση θα νικήσεις αν περάσεις, λόγου

χάρη χάριν, τα 5 μέτρα.
Παραδείγματος χάρη (π.χ.)

χωρίς πρόθεση Έμεινα χωρίς δεκάρα.

ως πρόθεση Τον συνόδευσε ως το σταθμό.

επίρρημα (μαζί με το και) Αυτό το ξέρει ως κι ένα μωρό!
χρονικός σύνδεσμος Ως έτρωγα, μ' έπιασαν οι Τούρκοι.
(= καθώς, ενώ, Παρουσιάστηκε ως νοικοκύρης.
όταν)ομοιωματικό μόριο

Ασκήσεις

Να εντοπιστούν οι προθέσεις στις παρακάτω φράσεις 1η

Να εντοπιστούν οι προθέσεις στις παρακάτω φράσεις 2η

Βιβλιογραφία

Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης


Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α,
users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria Nea/protheseis.htm 6/7
19/8/2020 Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά

2011
Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα,
1941
Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge -
Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης,
Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ.
Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β.
Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989
Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ.
Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
Νεοελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ.
Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ.
Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006

© Γιάννης Παπαθανασίου

users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria Nea/protheseis.htm 7/7