Malzeme Bilimi

MAL 201

Doç.Dr. Derya Dışpınar

deryadispinar@itu.edu.tr

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 hatalar ?

◼ 1 boyutlu
◼ 2 boyutlu
◼ 3 boyutlu

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 hatalar

◼ 1 boyutlu
◼ 2 boyutlu
◼ 3 boyutlu

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 mikroyapı

Al-Si
östenitik paslanmaz çelik

perlit + ferrit perlit

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 dislokasyon
1934’de birbirlerinden bağımsız olarak
Orowan, Taylor ve Polanyi:

◼ bir kristali deforme etmek için harcanan enerji,

teorik ve hatasız olan kristalden daha daha az!
◼ malzemelere plastik deformasyon uygulandığında, deforme
edebilmek için daha daha fazla yük uygulanması gerekiyor!

1947’de ilk kez deneysel olarak kanıtlanmış

1957’de ilk kez Elektron mikroskobu ile görüntülenmiş

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 dislokasyon

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 TEM: X 21.000

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 ◼ video1: çekme-basma gerilmesi altında deformasyon
◼ video2: kayma gerilmesi altında deformasyon

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 dislokasyon hareketi ile kayma

Peach-Koehler denklemi: 𝐹Ԧ = 𝜎. 𝑏 . 𝑡Ԧ dislokasyon üzerindeki kuvvet

Orowan bağıntısı: 𝛾 = 𝜌. 𝑏. 𝜗 dislokasyon hızı

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 BASMA

ÇEKME

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 İkinci fazlar arası mesafe

1.28 mm 15 MPa

0.4 mm 50 MPa

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 İkinci faz boyutu
akma mukavemetindeki artış (MPa)

Niobiyum (ağ. %)

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 kırılma

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 Atomlar arası bağ
Bağ kuvveti:
ELASTİK MODÜL

2𝜋𝑥
𝜎 = 𝜎𝑚𝑎𝑥 𝑠𝑖𝑛
𝜆

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 Çekme testi

𝑃 ∆𝐿
𝜎 = 𝑒 =
𝐴 𝐿0
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
ELASTİK PLASTİK

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 HOMOJEN HETEROJEN

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 10 N 40 N

𝑃 10 40
𝜎= 𝜎= = 10 𝜎= = 10
𝐴 1 4

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 𝜎𝑎 = 1200 𝑀𝑃𝑎
𝑃
d 𝜎𝑎 =
𝐴

𝐴 = 𝜋𝑟 2

4500 kg
𝑃 45000
𝑟= 𝑟= = 3,4 𝑚𝑚 ç𝑎𝑝 = 6.8 𝑚𝑚
𝜋𝜎𝑎 𝜋1200
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 ? mm
d

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 𝑦. 𝐴 = 𝑉
A 𝑉. 𝑑 = 𝑚
𝑚. 𝑔 = 𝐹 (𝑃)
L 𝐹 = 𝐴. 𝑦. 𝑑. 𝑔
𝐹 𝐴. 𝑦. 𝑑. 𝑔
y 𝜎= = = 𝑦. 𝑑. 𝑔
𝐴 𝐴
𝜎
𝐿=
𝑑. 𝑔
1200. 106 (𝑁Τ𝑚2 )
𝐿= 3 2
= 15.3 𝑘𝑚
7850(𝑘𝑔Τ𝑚 ). 10(𝑚Τ𝑠 )
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 tokluk

◼ gerilim altındaki malzemenin deforme olup şekil

değiştirebilmesi için gerekli yük ile ifade edilebilir.
◼ malzemelerin kırılmaya karşı direnci olarak da bilinir.

◼ Hooke Kanunu:

𝑃 = 𝑘. δ

δ = 𝐿𝑠𝑜𝑛 − 𝐿𝑖𝑙𝑘
δ = 𝐿𝑠𝑜𝑛 − 𝐿𝑜 = ∆𝐿
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 Hooke Kanunu
𝑃 = 𝑘. δ
𝑃 𝑘. δ
=
𝐴 𝐴

𝑒=
δ 𝐴. 𝐸
𝐿𝑜 𝑘=
𝐿𝑜

𝝈 = 𝑬. 𝒆
𝑃. 𝐿𝑜
𝛿=
𝐴. 𝐸

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 𝑃. 𝐿𝑜
L=4,5m 𝛿=
𝐴. 𝐸
d?
𝐴 = 𝜋𝑟 2

Max 2,5 cm
𝑃. 𝐿
4500 kg 𝑟=
𝜋𝛿𝐸
45000(𝑁). 4500(𝑚𝑚)
𝑟= = 3,5 𝑚𝑚
3,14.25 𝑚𝑚 210.000𝑀𝑃𝑎
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 𝑃. 𝐿𝑜
𝛿=
𝐴. 𝐸

d 𝑃. 𝑑𝑦
𝑑𝛿 =
y 𝐴. 𝐸

𝐿 𝐿 𝐿 𝐿
𝑃. 𝑑𝑦 𝐴. 𝑦. 𝑑. 𝑔. 𝑑𝑦 𝑑. 𝑔. 𝐿2
න 𝑑𝛿 = ቤ න 𝑑𝛿 = ቤ =
𝐴. 𝐸 0 𝐴. 𝐸 2𝐸
0 0 0

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 Spesifik modül
𝑑. 𝑔. 𝐿2
𝛿= 𝑑. 𝑔 = 𝛾
2𝐸

𝛾𝐿2
𝛿=
2𝐸

𝜸
𝑬

𝛾𝐿2 7850.10. 152

𝛿= = = 42𝑚
2𝐸 2.210
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 Spesifik modül
𝛾𝐿2 7850.10. 152
𝛿= = = 42𝑚 çelik
2𝐸 2.210000

𝛾𝐿2 2700.10. 152 alüminyum

𝛿= = = 42𝑚
2𝐸 2.70000

𝛾𝐿2 1000.10. 152

𝛿= = = 20,000𝑚 polietilen
2𝐸 2.55

𝛾𝐿2 3700.10. 152 Alumina

𝛿= = = 13𝑚
2𝐸 2.300000
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 Spesifik modül
Malzeme Elastik Yoğunluk Spesifik Spesifik
modül (g/cm3) modül tokluk
(GPa)
Plastik 0.055 1 180 0.0055
Cu 117 8.94 0.76 1.3
W 400 19.25 0.48 2.0
Çelik 200 7.85 0.39 2.5
Mg 45 1.75 0.38 2.5
Al 69 2.7 0.39 2.5

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 Spesifik modül

◼ Spesifik tokluk (mukavemet) yüksek olanlar tipik olarak uçak

sanayisinde tercih edilir

◼ Örneğin: Çeliğin mukavemeti yüksek olduğu için uçak

malzemesi olarak tercih edilebilir. Fakat yoğunluğu yüksek
olduğu için en ince saç şeklinde kullanılarak ağırlıktan
kazanmaya çalışılabilinir.

◼ Ancak bu durumda tokluktan feragat edilmiş olunur

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
 KIRILMA
Gözlem boyutu Gevrek Sünek
Mühendis gözüyle Akmadan önce kırılma Akmayı aşıp oluşan
kırılmalar
Göz ile Boyun verme yok, Boyun verme,
parlak yüzey, mat yüzey
kristalin ve tanesel
Makro boyut Kesit alanındaki azalma Orta ile çok arası kesit
(< 50x) hemen hemen yok alanında daralma
(sünek davranış yok)

Mikro boyut Gevrek mikroporlar, Sünek mikroporlar,

(100-10,000x) taneiçi boşluk birleşmesi

TEM Yüksek oranda bölgesel Genel olarak yüksek

(> 10,000x) plastiklik plastiklik

İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry
İstanbul
İstanbul
Teknik
Üniversitesi
Üniversitesi Metalurji ve Malzeme
Materials Mühendisliği
and Chemistry