ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

ΚΛΙΜΑΚΙΟ Ε΄(Α΄ΔΙΑΚΟΠΩΝ)

ΠΡΑΞΗ 607/2019

Συμπληρωματική σύμβαση έργου-Μη νόμιμη παράταση συμβατικού χρόνου

H τροποποίηση μιας δημόσιας σύμβασης έργου είναι επιτρεπτή, όταν

σωρευτικά δε μεταβάλλει τη συνολική φύση της σύμβασης, η ενδεχόμενη

αύξηση που επιφέρει δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής σύμβασης και η

τροποποίηση οφείλεται σε περιστάσεις που δεν ήταν δυνατό να

προβλεφθούν από μια επιμελή αναθέτουσα αρχή. Επομένως, ως προς την

τελευταία προϋπόθεση, όπως με ευρύτερη διατύπωση προβλέπεται στο

άρθρο 132, αναπτύσσεται δε και στο άρθρο 156, απαιτείται, σε περίπτωση

που η τροποποίηση συνίσταται σε συμπληρωματικές ως προς τον

προσδιορισμό του αρχικού έργου και τη σύναψη της αρχικής σύμβασης

εργασίες, αυτές να οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις. Όπως δε και

κατά το προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς γινόταν παγίως δεκτό, ως

απρόβλεπτες περιστάσεις θεωρούνται αιφνίδια πραγματικά γεγονότα, τα

οποία δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και,

παρότι η μελέτη με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο

της αρχικής σύμβασης υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής,

αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους

κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, και να ενταχθούν στο

αρχικό έργο και την αντιστοίχως συναφθείσα σύμβαση. Οι περιστάσεις που

επικαλούνται οι αναθέτουσες αρχές για την αιτιολόγηση του απρόβλεπτου

χαρακτήρα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική τους

ευθύνη. Ο χαρακτηρισμός, εξάλλου, των συμπληρωματικών εργασιών ως

εργασιών που κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων

πρέπει να αιτιολογείται με πραγματικά και αναλυτικά στοιχεία, τόσο στις

απαιτούμενες γνωμοδοτήσεις του οικείου τεχνικού συμβουλίου, όσο και

στις αντίστοιχες αποφάσεις της προϊσταμένης αρχής. Η απόφαση του

αρμόδιου οργάνου περί προσφυγής στην ως άνω διαδικασία για την

εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών πρέπει, ως εκ της φύσης της, να είναι

σαφώς και επαρκώς αιτιολογημένη, ώστε να καθίσταται δυνατός ο έλεγχος

της νομιμότητάς της από το Δικαστήριο τούτο (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μείζ. – Επτ. Συν.

1501, 1378/2017, 5247, 2490/2015, 3205/2011, VI Τμ. 27, 404, 108,

1343/2017, 5002/2013, κ.ά.).

Tο Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου

«Αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές στο Δήμο Ι. Π. ... – Αστική

Οδοποιία», συμβατικής δαπάνης 229.838,71 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (285.000,00

ευρώ, με Φ.Π.Α.) στερείται νομίμου ερείσματος, αφού δεν οφείλεται σε

απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι περιστάσεις που δεν ήταν γνωστές εξαρχής στην

αναθέτουσα αρχή, ως εκ τούτου, δεν συντρέχει τουλάχιστον μία από τις

σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου

1 του άρθρου 132 του ν.4412/2016 και δεν παρέχεται νόμιμο έρεισμα για

την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης με αύξηση του συμβατικού της

αντικειμένου.

Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στις σκέψεις 2.3. και 2.4., η σύναψη

της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης ελέγχεται ως μη νόμιμη και

για τον πρόσθετο λόγο ότι έχει ήδη εξαντληθεί η προθεσμία περαίωσης του

αρχικού έργου, ενώ δεν έχει εγκριθεί οιαδήποτε νέα παράταση των

προθεσμιών αυτής (βλ. Ελ.Συν. Μείζονος Επταμελούς Συνθέσεως

2429/2011, Ε΄ Κλιμ. 104/2012, 331, 307, 108/2011).

Κατ’ ακολουθία των προεκτεθέντων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή

του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του

έργου «Αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές στο Δήμο Ι. Π. ... – Αστική

Οδοποιία».

Δείτε το πλήρες κείμενο

ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

ΚΛΙΜΑΚΙΟ Ε΄(Α΄ΔΙΑΚΟΠΩΝ)

ΠΡΑΞΗ 607/2019

Αποτελούμενο από την Πρόεδρο του Κλιμακίου Ευαγγελία-Ελισάβετ Κουλουμπίνη,

Σύμβουλο και τα μέλη Ευφροσύνη Παπαδημητρίου, Πάρεδρο και, κωλυομένων των

λοιπών Παρέδρων, Αντώνιο Φρούντα, Εισηγητή.

Συνεδρίασε στην αίθουσα διασκέψεων του Καταστήματός του, στις 2 Ιουλίου 2019,

προκειμένου να ελέγξει τη νομιμότητα της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του

έργου «Αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές στο Δήμο Ι. Π. ... – Αστική

Οδοποιία», συμβατικής δαπάνης 229.838,71 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (285.000,00

ευρώ, με Φ.Π.Α.). Ο φάκελος με τα στοιχεία της υπόθεσης υποβλήθηκε στο

Ελεγκτικό Συνέδριο, στις 23.5.2019 (αριθ. πρωτ. Ε.Σ. ….), με το …. έγγραφο του

Αντιδημάρχου ... ... και συμπληρώθηκε στις 23.6.2019 (αριθμ. πρωτ. Ελ.Συν. ….),

με το …. όμοιο έγγραφο, σε εκτέλεση της 462/2019 αναβλητικής Πράξης του

Κλιμακίου τούτου.

Άκουσε την εισήγηση του Εισηγητή Αντωνίου Φρούντα.

Σκέφθηκε κατά το νόμο και

Αποφάσισε τα ακόλουθα
1. Το σχέδιο της συμπληρωματικής σύμβασης του ως άνω έργου, που ως

παρακολούθημα του αντικειμένου της ελεγχθείσας (βλ. Ε.Σ. Ε΄ Κλ. 447/2018)

αρχικής σύμβασης υπάγεται σε προσυμβατικό έλεγχο ανεξαρτήτως ποσού (Ε.Σ. VI

Τμ. 2440/2012, 707/2010, Ε΄ Κλ. 251, 41/2017, 357, 151, 117/2016, κ.ά.),

παραδεκτώς επανεισάγεται ενώπιον του παρόντος Κλιμακίου για την άσκηση

ελέγχου νομιμότητας, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 35 και 36 του,

κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του ν.4129/2013 (Α΄ 52), Κώδικα Νόμων για το

Ελεγκτικό Συνέδριο, μετά την εκτέλεση όσων διατάχθηκαν με την 462/2019 Πράξη

του Κλιμακίου.

2.1. Ο ν.4412/2016 «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών

(προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)» (Α΄ 147) ορίζει, στο

άρθρο 132, με τίτλο «Τροποποίηση συμβάσεων κατά τη διάρκειά τους (άρθρο 72

Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)» (όπως ισχύει μετά την αντικατάσταση του πρώτου εδαφίου

της περίπτωσης γ΄ με το άρθρο 22 περ. 34 του ν.4441/2016, Α΄ 227/6.12.2016),

ότι «1. Οι συμβάσεις (…) μπορούν να τροποποιούνται χωρίς νέα διαδικασία σύναψης

σύμβασης σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες περιπτώσεις: α) (…) γ) όταν

πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: αα) η ανάγκη τροποποίησης

προέκυψε λόγω περιστάσεων που δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν από μια

επιμελή αναθέτουσα αρχή, ββ) η τροποποίηση δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση

της σύμβασης, γγ) οποιαδήποτε αύξηση της τιμής δεν υπερβαίνει το 50% της αξίας

της αρχικής σύμβασης (…) Οι επακόλουθες τροποποιήσεις δεν πρέπει να

αποσκοπούν στην αποφυγή εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου, (…)» και, στο άρθρο

156, με τίτλο «Ειδικά θέματα τροποποιήσεων συμβάσεων κατά τη διάρκειά τους.

Αυξομειώσεις εργασιών – Νέες εργασίες», με το οποίο, όπως προκύπτει από τον

τίτλο και το περιεχόμενό του, δεν μεταφέρεται ρύθμιση της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ,

προβλέπεται η περίπτωση τροποποίησης σύμβασης για την εκτέλεση

συμπληρωματικών εργασιών, ποσού έως 50% της αρχικής σύμβασης, που

οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις και δεν περιλαμβάνονται στο αρχικό έργο,

όμως δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από αυτό χωρίς να

δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα ή διότι είναι απόλυτα αναγκαίες για την

τελειοποίησή της. Στο ίδιο άρθρο ορίζονται και οι περιπτώσεις τροποποίησης

σύμβασης χωρίς αύξηση της αξίας της. Ως προς τη διαδικασία ορίζεται ότι κάθε

επόμενη της αρχικής σύμβαση συνοδεύεται από ανακεφαλαιωτικό πίνακα εργασιών,

με το διαγραφόμενο στο ίδιο άρθρο περιεχόμενο, και, αν στον πίνακα

περιλαμβάνονται εργασίες για τις οποίες δεν υπάρχουν τιμές μονάδας, συντάσσεται

πρωτόκολλο που κανονίζει τις τιμές για τις εργασίες αυτές, σύμφωνα με τις λοιπές

ρυθμίσεις του ίδιου άρθρου.

2.2 Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι η τροποποίηση μιας δημόσιας σύμβασης

έργου είναι επιτρεπτή, όταν σωρευτικά δε μεταβάλλει τη συνολική φύση

της σύμβασης, η ενδεχόμενη αύξηση που επιφέρει δεν υπερβαίνει το 50%

της αρχικής σύμβασης και η τροποποίηση οφείλεται σε περιστάσεις που δεν

ήταν δυνατό να προβλεφθούν από μια επιμελή αναθέτουσα αρχή.

Επομένως, ως προς την τελευταία προϋπόθεση, όπως με ευρύτερη

διατύπωση προβλέπεται στο άρθρο 132, αναπτύσσεται δε και στο άρθρο

156, απαιτείται, σε περίπτωση που η τροποποίηση συνίσταται σε

συμπληρωματικές ως προς τον προσδιορισμό του αρχικού έργου και τη

σύναψη της αρχικής σύμβασης εργασίες, αυτές να οφείλονται σε

απρόβλεπτες περιστάσεις. Όπως δε και κατά το προϊσχύσαν νομοθετικό

καθεστώς γινόταν παγίως δεκτό, ως απρόβλεπτες περιστάσεις θεωρούνται

αιφνίδια πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν ανάγονται στο χρόνο

κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και, παρότι η μελέτη με βάση την οποία

προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης υπήρξε κατά

το δυνατόν πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να

προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και

λογικής, και να ενταχθούν στο αρχικό έργο και την αντιστοίχως συναφθείσα

σύμβαση. Οι περιστάσεις που επικαλούνται οι αναθέτουσες αρχές για την

αιτιολόγηση του απρόβλεπτου χαρακτήρα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση

να απορρέουν από δική τους ευθύνη. Ο χαρακτηρισμός, εξάλλου, των

συμπληρωματικών εργασιών ως εργασιών που κατέστησαν αναγκαίες λόγω

απρόβλεπτων περιστάσεων πρέπει να αιτιολογείται με πραγματικά και

αναλυτικά στοιχεία, τόσο στις απαιτούμενες γνωμοδοτήσεις του οικείου

τεχνικού συμβουλίου, όσο και στις αντίστοιχες αποφάσεις της προϊσταμένης

αρχής. Η απόφαση του αρμόδιου οργάνου περί προσφυγής στην ως άνω

διαδικασία για την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών πρέπει, ως εκ της

φύσης της, να είναι σαφώς και επαρκώς αιτιολογημένη, ώστε να καθίσταται

δυνατός ο έλεγχος της νομιμότητάς της από το Δικαστήριο τούτο (βλ. Ε.Σ.

Τμ. Μείζ. – Επτ. Συν. 1501, 1378/2017, 5247, 2490/2015, 3205/2011, VI

Τμ. 27, 404, 108, 1343/2017, 5002/2013, κ.ά.).

2.3. Περαιτέρω, το άρθρο 147 του προαναφερόμενου ν.4412/2016, με τίτλο

«Προθεσμίες» ορίζει ότι: 1. Κάθε σύμβαση, εκτός από την προθεσμία για την

περάτωση του συνόλου του έργου (συνολική προθεσμία), περιλαμβάνει και

προθεσμίες για την ολοκλήρωση συγκεκριμένων τμημάτων αυτού (τμηματικές

προθεσμίες)… 2. Όλες οι προθεσμίες (συνολική και τμηματικές) αρχίζουν από την

υπογραφή της σύμβασης, εκτός αν στα συμβατικά τεύχη ορίζεται διαφορετικά. 3.

Μέσα στη συνολική προθεσμία πρέπει να έχουν τελειώσει όλες οι επί μέρους

εργασίες του έργου και να έχουν ολοκληρωθεί οι προβλεπόμενες από τη σύμβαση

δοκιμές. Το ίδιο ισχύει αναλογικά και για τις τμηματικές προθεσμίες… 7. Ο ανάδοχος

είναι υποχρεωμένος να συνεχίσει την κατασκευή του έργου για επιπλέον της

συνολικής προθεσμίας χρονικό διάστημα ίσο προς το ένα τρίτο (1/3) αυτής και

πάντως όχι μικρότερο των τριών (3) μηνών (οριακή προθεσμία). Η συνολική

προθεσμία υπολογίζεται με βάσει την αρχική συμβατική προθεσμία και τις

παρατάσεις που εγκρίθηκαν ύστερα από σχετικό αίτημα του αναδόχου μέσα στην

αρχική συμβατική προθεσμία και δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα του. 8. Παράταση

της συνολικής ή των τμηματικών προθεσμιών εγκρίνεται: α) Είτε «με αναθεώρηση»,

όταν η καθυστέρηση του συνόλου των εργασιών του έργου ή του αντίστοιχου

τμήματος δεν οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου ή προκύπτει από

αύξηση του αρχικού συμβατικού αντικειμένου. β) Είτε «χωρίς αναθεώρηση», για το

σύνολο ή μέρος των υπολειπόμενων εργασιών, όταν η παράταση κρίνεται σκόπιμη

για το συμφέρον του έργου, έστω και αν η καθυστέρηση του συνόλου ή μέρους των

υπολειπόμενων εργασιών οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου. Σε

περίπτωση έγκρισης παράτασης προθεσμίας «χωρίς αναθεώρηση» για το σύνολο

των υπολειπόμενων εργασιών του έργου ή μιας τμηματικής προθεσμίας του,

επιβάλλονται οι σχετικές ποινικές ρήτρες, ανεξάρτητα από την έγκριση της

παράτασης αυτής. 9. Κατά την έγκριση των παρατάσεων της συνολικής ή των

τμηματικών προθεσμιών, εκτιμάται και προσδιορίζεται πάντοτε το υπαίτιο για την

επιμήκυνση του χρόνου συμβαλλόμενο μέρος, για το σύνολο ή για μέρος των έργων

ή κατά κονδύλια εργασιών. Οι διατάξεις της περίπτωσης αυτής δεν επηρεάζουν την

κατάπτωση των ποινικών ρητρών, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της. 10. Η

έγκριση των παρατάσεων προθεσμιών γίνεται από την προϊσταμένη αρχή, ύστερα

από αίτημα του αναδόχου στην Διευθύνουσα Υπηρεσία. Το αίτημα πρέπει να

υποβάλλεται τουλάχιστον ένα μήνα πριν από τη λήξη της ισχύουσας συνολικής

προθεσμίας περαιώσεως του έργου…».

2.4. Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται, μεταξύ άλλων,

ότι η εκτέλεση των εργασιών σύμβασης δημοσίου έργου πρέπει να

ολοκληρώνεται πριν από τη λήξη της συμβατικής προθεσμίας περαίωσης

του έργου ή της νόμιμης παράτασης αυτής. Είναι δε νόμιμη η παράταση της

προθεσμίας περαίωσης του έργου όταν χορηγείται, με απόφαση της

προϊσταμένης αρχής, είτε χωρίς αίτηση του αναδόχου είτε μετά από σχετική

αίτηση αυτού, κατόπιν γνωμοδότησης της διευθύνουσας υπηρεσίας, αλλά

εντός της ανωτέρω συμβατικής προθεσμίας. Η σχετική απόφαση για τη

χορήγηση παράτασης πρέπει να είναι αιτιολογημένη, κατά ρητή επιταγή του νόμου,

ως προς τον καθορισμό του υπαίτιου για την παράταση μέρους, ενώ όσο αφορά το
γεγονός της λήψης υπόψη από την προϊσταμένη αρχή, της γνωμοδότησης της

διευθύνουσας υπηρεσίας, σχετικά με την αίτηση του αναδόχου για χορήγηση

παράτασης, για την οποία δεν ορίζεται ρητά στο νόμο ότι πρέπει να αναφέρεται στην

πράξη έγκρισης, αρκεί αυτή να έχει εκδοθεί και να υπάρχει στα στοιχεία του φακέλου

της σχετικής υπόθεσης. Παράταση της προθεσμίας χορηγηθείσα μετά τη λήξη

της αρχικής, δεν αποτελεί όντως παράταση αυτής (εφόσον λαμβάνει χώρα

μετά την εκπνοή της και πέραν από την καταληκτική ημερομηνία της), αλλά

χορήγηση νέας προθεσμίας, η οποία όμως δεν προβλέπεται από τις

προαναφερθείσες διατάξεις. Κατά συνέπεια, είναι νόμιμη η σύναψη της

συμπληρωματικής σύμβασης μόνο εφόσον δεν έχει ακόμη εξαντληθεί η

αρχική συμβατική προθεσμία περάτωσης του κύριου έργου ή η εγκριθείσα

με απόφαση του ανωτέρω οργάνου παράταση αυτής. Αντίθετη ερμηνευτική

εκδοχή θα οδηγούσε σε αποδοχή της δυνατότητας καταστρατηγήσεων των

σχετικών περί προθεσμιών διατάξεων, η τήρηση των οποίων υπαγορεύεται

από λόγους δημόσιας τάξης, εφόσον συνδέονται άμεσα με το δημόσιο

συμφέρον ολοκλήρωσης του έργου και παράδοσής του έγκαιρα προς

θεραπεία δημόσιου σκοπού (πβλ. Πράξ. IV Tμ. 4/2010, VII Τμ. 29, 235,

280, 302/2010, 75, 103, 316/2009, 79/2007, 86/2006 κ.ά.).

3. Από τον έλεγχο των στοιχείων του φακέλου προκύπτουν τα ακόλουθα:

3.1 Με την 447/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου κρίθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή

της σύμβασης για την εκτέλεση του έργου «Αποκατάσταση ζημιών από φυσικές

καταστροφές στο Δήμο Ι. Π. ... – Αστική Οδοποιία», ποσού 502.273,14 ευρώ, χωρίς

Φ.Π.Α. (622.818,69 ευρώ με Φ.Π.Α.), μεταξύ του Δήμου ... ... και της κοινοπραξίας

«Κ/Ξ …. Ε.Ε.», η οποία αναδείχθηκε ανάδοχος κατά τη διενεργηθείσα, σύμφωνα με

τις διατάξεις του ν.4412/2016, διαγωνιστική διαδικασία. Κατόπιν τούτου υπεγράφη

η από 17.9.2018 σύμβαση ποσού 622.818,69 (με Φ.Π.Α.).

3.2 Το φυσικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης αφορούσε στην πραγματοποίηση

εργασιών τμηματικής αποκατάστασης Αστικής Οδοποιίας που υπέστη ζημίες από τα

καταστροφικά καιρικά φαινόμενα της περιόδου Οκτωβρίου 2016 προκειμένου οι ως

άνω οδοί να γίνουν προσβάσιμοι, λειτουργικοί και να γίνει επαναφορά τους στην

πρότερη κατάσταση. Ειδικότερα οι προς εκτέλεση εργασίες αφορούσαν α)

αποκατάσταση βλαβών οδοστρώματος, ήτοι ασφαλτοτάπητα και στρώσεων

οδοστρωσίας καθώς και ερεισμάτων που διαβρώθηκαν, β) αποκατάσταση

αποχετευτικών συστημάτων των οδών με καθαρισμό, διάνοιξη, διαμόρφωση των

υπαρχόντων στοιχείων που φράχθηκαν κατά το πλημμυρικό φαινόμενο ή και

ανακατασκευή –αποκατάστασή τους, γ) αποκατάσταση στοιχείων σήμανσης και

ασφάλειας των οδών και δ) άρση καταπτώσεων, αποκατάσταση πρανών που

αποσταθεροποιήθηκαν με ανακατασκευή των τοίχων αντιστήριξης σε θέσεις όπου

προκλήθηκαν βλάβες.

3.3 Η προθεσμία περαίωσης των εργασιών έληγε στις 16.6.2019. Με την 272/2018

απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ... ... εγκρίθηκαν ο 1ος

Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών (ΑΠΕ) και το 1ο ΠΚΤΜΝΕ, με τους οποίους

τακτοποιήθηκαν εργασίες και ποσότητες που ήταν αναγκαίες για την κατασκευή του

έργου, με βάση τις επιμετρήσεις των ήδη εκτελεσμένων εργασιών και τις

προμετρήσεις των υπολειπόμενων. Στη συνέχεια, συντάχθηκε ο από 25.2.2019 2ος

ΑΠΕ, ο οποίος περιλαμβάνει την 1η συμπληρωματική σύμβαση και το 2ο ΠΚΤΜΝΕ.

3.4 Σύμφωνα με την οικεία αιτιολογική έκθεση, προέκυψε ανάγκη να καταρτιστούν

ο 2ος ΑΠΕ/1η ΣΣΕ/2ο ΠΚΤΜΝΕ, προκειμένου να συμπεριληφθούν σ’αυτούς

«εργασίες που η ανάγκη κατασκευής τους προέκυψε λόγω των μεγαλύτερων από

τις αρχικώς εκτιμηθείσες ζημίες από τα καιρικά φαινόμενα, αλλά και λόγω (του) ότι

αυτές επιδεινώθηκαν από τα πλημμυρικά φαινόμενα που συνέβησαν μετά την ένταξη

χρηματοδότησης του έργου τον Δεκέμβριο 2017. Από την ημέρα των βλαβών την

20η και 21 Οκτωβρίου 2016 έως τη συμβασιοποίηση του έργου την 17η Σεπτεμβρίου

2018 πέραν του ότι, όπως προαναφέρθηκε, υπήρξε και νέο πλημμυρικό φαινόμενο
που επέκτεινε τις φθορές, η μη αποκατάσταση των αρχικών βλαβών είχαν μεγάλο

βαθμό επιδεινωθεί (sic). Αποτέλεσμα αυτού είναι οι αρχικές επιμετρήσεις, στις θέσεις

αποκατάστασης, όπως αυτές απεικονίζονται στο βιβλίο καταγραφής βλαβών, κατά

τη σύνταξη της μελέτης να μην ανταποκρίνονται πλέον σήμερα στην πραγματική

κατάσταση των προς αποκατάσταση βλαβών. Αυτό είχε ως συνέπεια να απαιτούνται

μεγαλύτερες των αρχικώς εκτιμηθέντων ποσότητες για τα προς αποκατάσταση

σημεία με προφανή κίνδυνο να μην μπορέσουν να αποκατασταθούν όλα τα σημεία

που είχαν υποστεί βλάβες». Ακόμα, στην ίδια αιτιολογική έκθεση διασαφηνίζεται ότι

το ποσό της συμπληρωματικής σύμβασης δεν υπερβαίνει το 50% του αρχικού

συμβατικού αντικειμένου και ότι δεν μεταβάλλεται η φύση της αρχικής σύμβασης,

θα εκτελεσθούν δε από τον αρχικό ανάδοχο, διότι η αλλαγή δεν είναι εφικτή για

λόγους λειτουργικούς, τεχνικούς και οικονομικούς. Συνολικά, το ποσό των

συμπληρωματικών εργασιών 285.000,00 ευρώ (με Φ.Π.Α.), επιφέρει αύξηση κατά

ποσοστό 45,76% της αρχικής σύμβασης.

3.5 Τα ανωτέρω τέθηκαν υπόψη του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων της

Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος, το οποίο, χωρίς αναφορά σε αναλυτικά και

πραγματικά στοιχεία, γνωμοδότησε θετικά με τη …. γνωμοδότησή του. Με την ….

απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ... ... εγκρίθηκε και ψηφίστηκε ο 2ος ΑΠΕ του

έργου, συνολικής προτεινόμενης δαπάνης 622.818,69 ευρώ, και η σύναψη της 1ης

συμπληρωματικής σύμβασης για την εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών του

ίδιου έργου, συνολικής προτεινόμενης δαπάνης 285.000,00 ευρώ.

4. Με την 462/2019 Πράξη του Κλιμακίου τούτου αναβλήθηκε η έκδοση οριστικής

Πράξης επί της νομιμότητας της ως άνω συμπληρωματικής σύμβασης, προκειμένου

να προσκομισθούν: α) Τα τεύχη δημοπράτησης της αρχικής σύμβασης, η αρχική

μελέτη του έργου και οι τυχόν μεταγενεστέρως εκπονηθείσες μελέτες. β) Ο 1ος

Α.Π.Ε., η αιτιολογική του έκθεση, τα τυχόν εκδοθέντα Πρωτόκολλα Κανονισμού

Τιμών Μονάδος Νέων Εργασιών και οι εγκριτικές αυτών αποφάσεις. γ) Απόφαση

παράτασης της αρχικής, εννεάμηνης, από την υπογραφή της σύμβασης, διάρκειας
του έργου. δ) Βεβαίωση ότι οι εργασίες που αποτελούν αντικείμενο της ελεγχόμενης

συμπληρωματικής σύμβασης δεν έχουν εκτελεστεί και αυτή δεν έχει υπογραφεί. ε)

Έγγραφες διευκρινίσεις, συνοδευόμενες από όλα τα απαραίτητα αποδεικτικά

έγγραφα, σχετικά με τα καιρικά φαινόμενα της 20ης - 21ης Οκτωβρίου 2016 και

των μεταγενέστερων πλημμυρικών φαινομένων που συνέβησαν, σε αδιευκρίνιστο

χρονικό σημείο, μετά το Δεκέμβριο του 2017, για τη φύση και την έκταση των

φθορών που προκλήθηκαν και για το λόγο για τον οποίο δεν έγινε επικαιροποίηση

της τεχνικής μελέτης και των τευχών δημοπράτησης του έργου, ώστε να ληφθούν

και αυτές υπόψη, πριν τη διενέργεια του διαγωνισμού. Σε συμμόρφωση με την

Πράξη αυτή, με το …. έγγραφο ο Αντιδήμαρχος του Δήμου βεβαιώνει, μεταξύ άλλων,

ότι: «…όσον αφορά την προθεσμία περαίωσης του έργου αναφέρεται ότι η αρχική

ημερομηνία περαίωσης του έργου ήταν η 16η Ιουνίου 2019. Με αίτημά του ο

ανάδοχος, το οποίο και επισυνάπτεται, αιτήθηκε παράταση προθεσμίας λόγω των

χαμηλών θερμοκρασιών του χειμώνα που δεν επέτρεψαν εκτέλεση εργασιών. Το

αίτημα του αναδόχου δεν έχει ακόμα εξεταστεί από την Προϊσταμένη Αρχή

(Δημοτικό Συμβούλιο) καθώς δεν έγιναν Δημοτικά Συμβούλια την περίοδο των

εκλογών. Η παράταση προθεσμίας του έργου έχει διαβιβαστεί προς συζήτηση στο

προσεχές Δημοτικό Συμβούλιο με θετική προς την παράταση εισήγηση από την

Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών έως την 31η Αυγούστου 2019. Όσον αφορά το «ε΄»

σκέλος του υπ΄αριθμ. 3 σκεπτικού, Σας αναφέρουμε ότι ο Δήμος ... ... είχε κηρυχθεί

σε κατάσταση έκτασης ανάγκης με αποφάσεις που επισυνάπτονται, λόγω των

πλημμυρικών φαινομένων και τις δύο περιόδους, δηλαδή και λόγω των φαινομένων

της 20ης -21ης Οκτωβρίου 2016, περίοδο κατά την οποία προκλήθηκαν οι βλάβες,

αλλά και λόγω των φαινομένων της 1ης Δεκεμβρίου 2017 που επέκτειναν τις αρχικές

βλάβες. Στην επισήμανσή Σας γιατί δεν έγινε επικαιροποίηση της τεχνικής μελέτης

του έργου μετά το δεύτερο πλημμυρικό φαινόμενο, σας αναφέρουμε ότι κάτι τέτοιο

δεν μπορούσε να γίνει καθώς η μελέτη είχε ήδη συνταχθεί, είχε διαβιβαστεί στο

Υπουργείο και είχε εγκριθεί η χρηματοδότησή του έργου με την συγκεκριμένη

μελέτη… Επίσης τον Δεκέμβριο 2017, δηλαδή την περίοδο που εκτυλίχθηκε το
δεύτερο φαινόμενο, είχαν ήδη ξεκινήσει οι προαπαιτούμενες ενέργειες της

διαγωνιστικής διαδικασίας».

5. Όπως συνάγεται από τα ανωτέρω, οι εργασίες που περιλαμβάνει η ελεγχόμενη

συμπληρωματική σύμβαση οφείλονται στα πλημμυρικά φαινόμενα που έλαβαν χώρα

την 1η Δεκεμβρίου 2017 (βλ. την 336616/3.12.2017 απόφαση του

Αντιπεριφερειάρχη Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας περί κήρυξης του Δήμου ... ... σε

κατάσταση έκτακτης ανάγκη, η οποία έχει διαδοχικώς παραταθεί μέχρι 2.7.2019). Η

μελέτη όμως του αρχικού έργου συντάχθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2017, ήτοι σε

χρονικό σημείο κατά το οποίο το δεύτερο πλημμυρικό φαινόμενο που επέτεινε τις

καταστροφές στο αστικό δίκτυο εντός της πόλης του ... και στα δημοτικά και τοπικά

διαμερίσματα του Δήμου, είχε ήδη εκδηλωθεί. Οι εργασίες επομένως της

συμπληρωματικής σύμβασης μπορεί να μην οφείλονται σε υπαιτιότητα της

αναθέτουσας αρχής και του αναδόχου, όμως ήταν ήδη γνωστές κατά τον χρόνο

σύνταξης της μελέτης του αρχικού έργου, πολλώ δε μάλλον κατά τον χρόνο

έγκρισης αυτής καθώς και μεταγενέστερα κατά τη δημοπράτηση του αρχικού έργου

που αποφασίστηκε με την με την …. απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του

Δήμου. Ως εκ τούτου, δεν πρόκειται, στην ελεγχόμενη περίπτωση, για ανάγκη που

ανέκυψε κατά την τεχνική εκτέλεση του αρχικού έργου και είναι απαραίτητη για την

τελειοποίηση της αρτιότητας και της λειτουργικότητάς του, η οποία θα θεραπευθεί

με την ανάθεση των κρίσιμων εν προκειμένω συμπληρωματικών εργασιών.

Ακολούθως, οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης συνιστούν επέκταση του

αρχικού φυσικού αντικειμένου, προκειμένου να συμπεριλάβουν εργασίες που η

ανάγκη κατασκευής τους προέκυψε λόγω των μεγαλύτερων, από τις αρχικώς

εκτιμηθείσες, ζημιών από πλημμυρικά φαινόμενα που έλαβαν χώρα την 1η

Δεκεμβρίου 2017, συνεπώς, εσφαλμένα και από παράλειψη της αναθέτουσας αρχής,

δεν συμπεριλήφθηκαν στο αρχικό σχεδιασμό,βάσει του οποίου δημοπρατήθηκε το

κύριο έργο, αν και η επιδείνωση αυτή των αρχικών βλαβών ήταν ήδη γνωστή στην

αναθέτουσα αρχή. Συνακόλουθα, είναι αβάσιμος ο ισχυρισμός του Δήμου περί

αδυναμίας επικαιροποίησης της τεχνικής μελέτης του έργου μετά το δεύτερο

πλημμυρικό φαινόμενο. Με δεδομένα τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη

της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νομίμου ερείσματος, αφού δεν

οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι περιστάσεις που δεν ήταν γνωστές

εξαρχής στην αναθέτουσα αρχή, ως εκ τούτου, δεν συντρέχει τουλάχιστον μία από

τις σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 1

του άρθρου 132 του ν.4412/2016 και δεν παρέχεται νόμιμο έρεισμα για την

τροποποίηση της αρχικής σύμβασης με αύξηση του συμβατικού της αντικειμένου.

Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στις σκέψεις 2.3. και 2.4., η σύναψη της

ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης ελέγχεται ως μη νόμιμη και για τον

πρόσθετο λόγο ότι έχει ήδη εξαντληθεί η προθεσμία περαίωσης του αρχικού έργου,

ενώ δεν έχει εγκριθεί οιαδήποτε νέα παράταση των προθεσμιών αυτής (βλ. Ελ.Συν.

Μείζονος Επταμελούς Συνθέσεως 2429/2011, Ε΄ Κλιμ. 104/2012, 331, 307,

108/2011).

6. Κατ’ ακολουθία των προεκτεθέντων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή

του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του

έργου «Αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές στο Δήμο Ι. Π. ... – Αστική

Οδοποιία».

Για τους λόγους αυτούς

Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου

«Αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές στο Δήμο …. ... – Αστική

Οδοποιία», συμβατικής δαπάνης 229.838,71 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (285.000,00

ευρώ, με Φ.Π.Α.) μεταξύ του Δήμου ... ... και της κοινοπραξίας «Κ/Ξ …. Ε.Ε.».

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΟΥΛΟΥΜΠΙΝΗ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΦΡΟΥΝΤΑΣ