‫اﻳﺮان‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤ ﺗﺮوﻳﺠ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن ﻣ ﺎﻧﻴ‬

‫ﺳﺎل ‪ ،٢٧‬ﺷﻤﺎره ‪ ،١٢٣‬ﺻﻔﺤﺎت ‪۴١–٣۵‬‬

‫‪ISSN: 1605-9719‬‬

‫ﺑﺮرﺳ روشﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از اﻧﻮاع ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ‬

‫‪٢‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻤ ﻣﻘﺪم ‪ ١‬و ∗‪ ،‬ﻣﻬﺪی دﯾﻤ دﺷﺖﺑﯿﺎض‬

‫‪١‬ﺑﺎﺷ ﺎه ﭘﮋوﻫﺸ ﺮان ﺟﻮان و ﻧﺨﺒ ﺎن‪ ،‬داﻧﺸ ﺎه آزاد اﺳﻼﻣ واﺣﺪ ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‬
‫‪٢‬اﺳﺘﺎدﯾﺎر داﻧﺸ ﺪۀ ﻣﻬﻨﺪﺳ ﻣ ﺎﻧﯿ ‪ ،‬داﻧﺸ ﺎه ﺣ ﯿﻢ ﺳﺒﺰواری‪ ،‬ﺳﺒﺰوار‬
‫∗ﻣﺴﺌﻮل ﻣ ﺎﺗﺒﺎت‪amir_ebrahimi_051@mshdiau.ac.ir :‬‬

‫◀ واژﮔﺎن ﮐﻠﯿﺪی‬ ‫◀ ﭼ ﯿﺪه‬

‫ﻫﯿﺪروژن‬ ‫اﻣ ﺎن ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮی ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژی ﺗﺠﺪﯾﺪﭘﺬﯾﺮ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺎد و ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺎﻫﯿﺖ رﻓﺘﺎر ﺗﺼﺎدﻓ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژی در‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﯿﻠ‬
‫ﺑﺮﺧ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺸ ﻞ ﺑﻮده و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻮﺳﺎن ﺷﺪﯾﺪ در ﺗﻮان ﺧﺮوﺟ ﻣ ﮔﺮدد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺸ ﻼت ﻓﺮاواﻧ را ﺑﺮای‬
‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬
‫اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ‬ ‫ﻋﻤﻠ ﺮد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮﻗﺮاری ﺗﻌﺎدل ﺑﯿﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮی‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژی‬
‫از ﺣﺎﻣﻞﻫﺎی اﻧﺮژی‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ذﺧﯿﺮه اﻧﺮژی در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺿﺮوری اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾ‬
‫ﭘﺎک ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ذﺧﯿﺮهﺳﺎزی ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬اﻣﺮوزه ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﯿﺎری ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﮐﺸﻮرﻣﺎن اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫◀ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ‬
‫ﺑﻪ در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﺮان ﺑﻮدن اﻟ ﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ اﻟ ﺘﺮوﻟﯿﺰ آب ﺗﻮﺟﯿﻪ‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ ‪١٣٩۶٫١٠٫٢٠‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش ‪١٣٩٨٫٠١٫١٩‬‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺪاﺷﺘﻪ و رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ و اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ‪ ،‬دو روﺷ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻫﯿﺪروژن ﺑ ﺎر ﺑﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ اﻧﻮاع روشﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫ﺑﺮرﺳ ﻫﺎ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ روش رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻣﺘﺎن ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺎزدﻫ ‪ ،%٩٨‬ﻣﺘﺎن را ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮده و‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺮد را در ﻣﯿﺎن روشﻫﺎی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن دارد‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً‪ ،‬در ﺻﻮرﺗ در اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﺟﺎی ﯾ‬
‫ﻣﺒﺪل‪ ،‬از دو ﻋﺪد ﻣﺒﺪل اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎزدﻫ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮ رﻓﺘﻪ و ﺑﯿﺶ از ‪ ٩٩٫۶ %‬از ﻣﺘﺎن ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻠﻘ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮوش ﺗﺠﺎری ﻫﯿﺪروژن‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٠%‬ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ آن در دﻧﯿﺎ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫‪١‬‬
‫ﻫﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﺑﯿﺴﺖ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ در ﺳﺎل ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣ ﺷﻮد؛ ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﻨ ﮐﻪ ‪ ٩٠%‬ﻫﯿﺪروژن ﺗﻮﻟﯿﺪی در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژی ﭘﺎک‪ ،‬اﯾﻤﻦ و ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ زﻧﺪﮔ‬ ‫اﻣﺮوزه ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾ‬
‫ﻣﺜﺎل اﻣﺮوزه ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﯿﺪروژﻧ در اﯾﺎﻻتﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾ ﺎ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ‬ ‫ﭘﺎﯾﺪار و ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺎﻻ را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣ ﺷﻮد ]‪ .[١‬ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ‬
‫ﻫﯿﺪروژن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮردﻧﯿﺎز ‪ ٢٠‬ﺗﺎ ‪ ٣٠‬ﻣﯿﻠﯿﻮن وﺳﯿﻠﻪ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژی ﺟﻬﺎﻧ ‪ ،‬در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﺑﻪﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾ‬
‫ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻫﯿﺪروژن ﺳﻮز و ﺗﻌﺪاد ‪ ٥‬ﺗﺎ ‪ ٨‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺧﺎﻧﻮار را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣ ﮐﻨﺪ ]‪.[۵‬‬ ‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن و ﻧﺤﻮه اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ آن‬ ‫• ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻨﻮع ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ اﻧﺮژی و ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ و ﻣﺰاﯾﺎی ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در‬ ‫• آ ﮔﺎﻫ رو ﺑﻪ رﺷﺪ ﺟﻬﺎﻧ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ ارزان وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺎزی‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮارد اﺷﺎره ﺷﺪه دﻻﯾﻠ ﺑﺮای در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾ‬
‫ﺑﻪﺻﺮﻓﻪﺗﺮﯾﻦ روش اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻣﻞ اﻧﺮژی آﯾﻨﺪه‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪای ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮق ارزان در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮق و ﺑﺎ‬ ‫ﻓﺴﯿﻠ ‪ ،‬ﮔﺬاری از ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی اﻧﺮژی ﺗﺠﺪﯾﺪﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‬
‫روش اﻟ ﺘﺮوﻟﯿﺰ آب ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺗﻮﺟﯿﻪ اﻗﺘﺼﺎدی دارد و در ﻣﻨﺎﻃﻘ ﮐﻪ‬ ‫و اﻣﺮوزه ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪﯾﺎﻓﺘﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ]‪.[٢‬‬
‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی دﯾ ﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﺎﻧﻮل وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺗﺎﻧﻮل ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ اوﻟﯿﻪ‬ ‫زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﯿﺪروژن را ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪ روشﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻃﺮاﺣ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻫﯿﺪروژن ﻣﺰﯾﺖ وﯾﮋهای دارد ]‪.[۶‬‬ ‫]‪،[٣‬‬ ‫ﻫﯿﺪروژن را ﻣ ﺗﻮان از ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﻟ ﺘﺮوﻟﯿﺰ آب‬
‫اﻧﻮاع روشﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از‬ ‫در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﯿﺶ رو‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳ‬ ‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ‪ ٢‬ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ و اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ روشﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن‬ ‫آورد ]‪ .[۴‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ‪ ٩٨%‬از ﮐﻞ ﻫﯿﺪروژن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در ﺟﻬﺎن از‬
‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ روش ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻤ‬ ‫از ﺳﻮﺧﺖ ﻫﯿﺪروژن ﺑﺮای‬ ‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ؛ در آﯾﻨﺪه ﻧﺰدﯾ‬
‫)ﺷ ﺴﺖ( ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ روش رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ )ﺗﺒﺪﯾﻞ(‬ ‫ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ازﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآوردن وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ‪ ،‬ﮔﺮم ﮐﺮدن و‬
‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ )ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻣﺘﺎن(‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ روش‬ ‫ﭘﺨﺘﻦ ﻏﺬا در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ‪ ...‬اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻫﯿﺪروژن‬
‫ﮔﺎزی ﮐﺮدن زﻏﺎلﺳﻨﮓ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ روش ﭘﯿﺮوﻟﯿﺰ ‪) ٣‬ﺣﺮارت دادن‬ ‫ﺳﻮﺧﺖ‬ ‫ﻓﺮآورده ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﻧﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪی در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾ‬
‫‪1 Water‬‬ ‫‪electrolysis‬‬ ‫‪2 Reforming‬‬ ‫‪3 Pyrolysis‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻤ ﻣﻘﺪم و ﻣﻬﺪی دﯾﻤ دﺷﺖﺑﯿﺎض‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳ ﻣ ﺎﻧﯿ ‪ ،‬ﺳﺎل ‪ ،٢٧‬ﺷﻤﺎره ‪ ،١٢٣‬ﺻﻔﺤﺎت ‪۴١–٣۵‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﺎ‬ ‫‪١.٣‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ( اﺳﺖ ﮐﻪ در اداﻣﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳ و ﺗﺸﺮﯾﺢ آنﻫﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺨﺎر آب‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻣﺘﺎن ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب ‪ ،۵‬در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ذﯾﻞ اﻧﺠﺎم‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ روش ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ‬ ‫‪٢‬‬
‫ﻣ ﭘﺬﯾﺮد ]‪ [٩‬ﮐﻪ در ﺷ ﻞ ‪ ١‬ﻣ ﺗﻮان ﻃﺮحواره اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫• رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﻓﺮآﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤ ﮐﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ و ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ‬
‫‪۶‬‬
‫• ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ‬ ‫وزن ﻣﻮﻟ ﻮﻟ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ ﺷ ﺴﺘﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪٧‬‬
‫• ﺧﺎﻟﺺﺳﺎزی ﮔﺎز ‪ :PSA) PSA‬واﺣﺪ ﺟﺬب ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮ(‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ از روشﻫﺎی اﺻﻠ در ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻣﻔﯿﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻨﺰﯾﻦ‪ ،‬ﮔﺎزوﺋﯿﻞ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ و ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ و ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب از ﻣﺘﺪاولﺗﺮﯾﻦ اﻧﻮاع روشﻫﺎی‬
‫ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ و ﺑﺪون ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰور‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣ ﺷﻮد و ﯾﺎ در دﻣﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﻓﺸﺎر ﮐﻢ و در ﺣﻀﻮر ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰور اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣ ﺷﻮد‪ .‬راﺑﻄﻪ )‪ (١‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﻣﺘﺎن و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از آن‬
‫اﺳﺖ ]‪.[٧‬‬

‫‪kJ‬‬
‫‪CH۴ −‬‬
‫‪↽−‬‬
‫‪−‬‬‫‪− C + ٢ H٢ ; [∆H]298K = 74٫8‬‬
‫⇀‬ ‫)‪(١‬‬
‫‪mol‬‬

‫از ﻣﯿﺎن اﻧﻮاع روشﻫﺎی ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‪ ،‬ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷ‬
‫ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ‪ ،‬آﻟ ﺎنﻫﺎ را‬
‫ﺑﻄﻮر ﺳﺎده از درون اﺗﺎﻗ ﮐﻪ ﺗﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ ﮔﺮم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻣ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷ ﻞ ‪ :١‬ﻃﺮحواره ﺑﺨﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب ]‪[١٠‬‬
‫آﻟ ﺎنﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺑﻪ آﻟ ﺎنﻫﺎی ﮐﻮﭼ ﺗﺮ‪ ،‬آﻟ ﻦﻫﺎ و ﻣﻘﺪاری ﻫﯿﺪروژن ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮراک ﭘﺎﻻﯾﺶ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ واﺣﺪ اﺑﺘﺪا ﺧﻮراک ﮔﺎز‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدی اﺗﯿﻠﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻮﻟ ﻮلﻫﺎی ﮐﻮﭼ ﺗﺮ دﯾ ﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺒﯿﻌ ﮐﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃ از اﺗﺎن‪ ،‬ﻣﺘﺎن‪ ،‬ﻧﯿﺘﺮوژن‪ ،‬ﮐﺮﺑﻦ‐دیاﮐﺴﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﺎن و ﻧﺮﻣﺎل‬
‫وﺟﻮد ﻣ آورد‪ .‬در ﻃ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺧﻮراک در داﺧﻞ ﮐﻮره ﺗﺎ دﻣﺎی )‪٩۵٠ ◦ F‬‬
‫ﺑﻮﺗﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪون ﮔﻮﮔﺮد ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎ ‪ (١٠٢٠ ◦ F‬ﮔﺮم ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪت ﺣﺮارت دﯾﺪن ﺧﻮراک ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺧﻮراک ﭘﺎﻻﯾﺶﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ‬
‫ﺗﺎ از اﻧﺠﺎم واﮐﻨﺶ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ در ﻃﻮل ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮد؛ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ‬
‫ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ آب ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﻮره ﺗﺒﺪﯾﻞﮔﺮ )رﯾﻔﺮﻣﺮ ‪ (٨‬ﺗﺰرﯾﻖ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎی ﮐﻮره را ﻣﺴﺪود ﮐﺮده و‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﻘﺪار زﯾﺎدی ﮐ‬
‫از آنﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﻮره وارد ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﯾ‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ(‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﻗﻒ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣ ﺷﻮد )ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺪﮐ ﮐ‬
‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪن ﺗﯿﻮبﻫﺎی ﮐﻮره‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻫﺮ دو ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﯾﺴﺘ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺧﻮراک ﺣﺮارت دﯾﺪه ﺷﺪه ﺑﻪ داﺧﻞ راﮐﺘﻮر اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟ ﻮلﻫﺎی آن ﺷ ﺴﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد ]‪.[٨‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ورود ﺧﻮراک ﺑﻪ ﮐﻮره‪ ،‬ﺑﺨﺎر آب ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن ﺗﺰرﯾﻖ ﻣ ﮔﺮدد )ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﭘﯿﺶ‐ﺷ ﺴﺖ ﯾﺎ ‪ pre-cracking‬ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ(‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ‪ ٩‬اﯾﻦ ﺗﺰرﯾﻖ‬
‫از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﮐﻠﯿﺪی در ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﯾﻨﮓ ﺑﺨﺎر آب اﺳﺖ و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﯿﺎز‬ ‫ﯾ‬
‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫روش‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻫﯿﺪروژن‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫‪٣‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗ ﺣﻔﻆ ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﻧﻤﺎد ‪ S/C‬ﻧﺸﺎن داده ﻣ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ‬
‫در ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﺘﺪاول‪ ،‬ﺑﯿﻦ ‪ ١‬ﺗﺎ ‪ ۵‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪﯾﻬ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣ ﯾﺎﺑﺪ اﻣﺎ در ﻧﻘﻄﮥ‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠ ‪ ،‬رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺮﺑﻦ‐ﻣﻮﻧﻮاﮐﺴﯿﺪ )‪ (CO‬ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن )‪ (H٢ /CO‬ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺎز ﻫﯿﺪروژن ﺧﺎﻟﺺ را از ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﻧﯿﺰ اﺷﺎره ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﯿﺎز ﻋﻤﻠﯿﺎﺗ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻮرت ذﯾﻞ اﻧﺠﺎم ﺑﭙﺬﯾﺮد‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫‪ S/C = ٢٫۵ − ٣‬در اﻏﻠﺐ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ازای ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫• رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺨﺎر آب‬
‫‪٢‬‬
‫ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺧﻮراک و ﺑﺨﺎر وارد ﮐﻮﯾﻞ ﻫﺎ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ؛ دﻣﺎی ﺧﺮوﺟ اﯾﻦ‬ ‫• رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ‬
‫‪٣‬‬
‫ﻣﺨﻠﻮط از ﮐﻮﯾﻞﻫﺎ در ﻣﺤﺪودۀ ‪ ۴٨٩‐۵٨٠‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘ ﮔﺮاد ﺑﻮده و ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫• رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﻪ روش ﺧﻮد ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ‬
‫‪۴‬‬
‫ﺗﺰرﯾﻖ ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻓﻮقﮔﺮم ‪ ١٠‬ﺑﻪ ﮔﺎز ﺧﻮراک ﮐﻨﺘﺮل ﻣ ﮔﺮدد ]‪.[١١ ،٩‬‬ ‫• رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ‬
‫‪1 Steam‬‬ ‫)‪reforming (SR‬‬ ‫‪2 Partial‬‬ ‫)‪oxidation reforming (POR‬‬ ‫‪3 Autothermal‬‬ ‫‪reforming‬‬ ‫‪4 Catalytic‬‬
‫‪reforming‬‬ ‫‪5 Steam‬‬ ‫‪methane reforming‬‬
‫)‪(SMR‬‬ ‫‪6 Shift conversion‬‬ ‫‪7 pressure‬‬ ‫‪swing adsorbtion‬‬ ‫‪8 .Reformer‬‬ ‫‪9 Ratio‬‬ ‫‪10 Superheated steam‬‬

‫‪٣۶‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻤ ﻣﻘﺪم و ﻣﻬﺪی دﯾﻤ دﺷﺖﺑﯿﺎض‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳ ﻣ ﺎﻧﯿ ‪ ،‬ﺳﺎل ‪ ،٢٧‬ﺷﻤﺎره ‪ ،١٢٣‬ﺻﻔﺤﺎت ‪۴١–٣۵‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺷﺎره ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در واﻗﻊ در ﺧﺼﻮص اﯾﻦ واﮐﻨﺶﻫﺎ ﻣ ﺗﻮان اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط ﺧﻮراک و ﺑﺨﺎر از ﮐﻮﯾﻞﻫﺎی ﭘﯿﺶ ﮔﺮمﮐﻦ ‪ ١‬وارد ﺗﯿﻮبﻫﺎی‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ داد‪:‬‬ ‫ﻣﺤﺘﻮای ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ ﻧﯿ ﻞ ‪ ٣‬ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰﮔﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی‬
‫واﮐﻨﺶ )‪ ،(١‬ﺑﻪ واﮐﻨﺶ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻣﺘﺎن )در ﺣﻀﻮر ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰﮔﺮ( ﻣﻌﺮوف‬ ‫اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺗﻮﺧﺎﻟ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ١٠‐٢٠ mm‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰﮔﺮ از ‪ ٢۵‬ﺗﺎ ‪۴٠‬‬
‫اﺳﺖ و در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺨﻠﻮﻃ از ﮔﺎزﻫﺎی‬ ‫ﭘﺎﯾﻪ ﻣﻘﺎوم در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﻠﯿﺲ ‪،۴‬‬ ‫درﺻﺪ اﮐﺴﯿﺪ ﻧﯿ ﻞ ﺑﺮ روی ﯾ‬
‫‪۵‬‬
‫ﻫﯿﺪروژن و ﮐﺮﺑﻦ ﻣﻮﻧﻮاﮐﺴﯿﺪ ) ‪ H٢‬و ‪ (CO‬ﻣ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺎز ﺳﻨﺘﺰ ﻣﻌﺮوف‬ ‫ﺗﺸ ﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[١١‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ واﮐﻨﺶ )‪ (١‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ و ﺑﺮای ﺳﺎﯾﺮ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎی‬ ‫ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻏﯿﺮﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ ﻧﯿ ﻞ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮراک ﻣﺘﺎن‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت راﺑﻄﻪ )‪ (۴‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮔﺮدد ]‪.[١٢‬‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﺑﺴﺘﺮﻫﺎی ﭘﺮ از اﮐﺴﯿﺪ روی ﯾﺎ زﻏﺎل ﻓﻌﺎلﺷﺪه )ﮐﻪ ﺳﻮﻟﻔﻮر را ﺧﺎرج‬
‫‪m‬‬ ‫ﻣ ﮐﻨﺪ( ﺣﻔﻆ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ورود ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ ﺗﯿﻮبﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ‬
‫‪Cn H m + n H ٢ O −‬‬
‫‪↽−‬‬
‫‪−‬‬‫‪− n CO + (n +‬‬
‫⇀‬ ‫‪)H٢‬‬ ‫)‪(۴‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ﻫﯿﺪروژن‪ ،‬ﻣﻮﻧﻮاﮐﺴﯿﺪ ﮐﺮﺑﻦ‪ ،‬دیاﮐﺴﯿﺪ ﮐﺮﺑﻦ و ﻣﺘﺎن ﻣ ﺷﻮد‪ .‬واﮐﻨﺶ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫اﯾﻦ واﮐﻨﺶ ﺑﻪﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎﮔﯿﺮ ﺑﻮده و ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﯿﺪروژن و ﮐﺮﺑﻦ‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﮔﯿﺮ اﺳﺖ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ دارد‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ دﻣﺎی اﻧﺠﺎم واﮐﻨﺶ ﺑﯿﻦ‬
‫ﻣﻮﻧﻮاﮐﺴﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ واﮐﻨﺶ در ﺷﺮاﯾﻂ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ و ﻓﺸﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺸﺎر‬ ‫‪ ٧۶٠‬ﺗﺎ ‪ ٨١٠‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘ ﮔﺮاد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ ،‬واﮐﻨﺶ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺣﺮارت ﻻزم ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﻌﻞﻫﺎی در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪه در ﮐﻮره ﮐﻪ در دو ﻃﺒﻘﻪ‬
‫ﻫﯿﺪروژن ﭘﯿﺶ ﻣ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟ از ﺗﯿﻮبﻫﺎی ﮐﻮره دارای ‪ ٨۶٠‬درﺟﻪ‬
‫ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺮارت ﺑﺎﻻﯾﯽ )ﺣﺪود ‪ ٨٠٠‬اﻟ ‪ ٩٠٠‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘ ﮔﺮاد(‪،‬‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﯿ ﺮاد دﻣﺎ و ﺣﺪود ‪ ۴٫۵‬درﺻﺪ ﻣﺘﺎن ﻫﺴﺖ ﮐﻪ وارد ﻣﺒﺪل )‪(Exchanger‬‬
‫راﮐﺘﻮری ‪ ۶‬ﮐﻪ واﮐﻨﺶ در آن اﻧﺠﺎم ﻣ ﺷﻮد را در ﺑﺨﺶ ﺗﺸﻌﺸﻌ ﮐﻮره ﻗﺮار‬ ‫ﺷﺪه و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺨﺎر اﺷﺒﺎع ﻣ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﻣﺎی ﮔﺎزﻫﺎی ﺧﺮوﺟ از ﺗﯿﻮبﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارت در ‪Exchanger‬‬
‫دﻣﺎی ﺑﺎﻻ ﻣﺰاﯾﺎ و ﻣﻌﺎﯾﺐ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد‪ .‬ﻣﺰاﯾﺎی آن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻣﺘﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ٣۶٠‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘ ﮔﺮاد ﻣ رﺳﺪ و درﺟﻪ ﺣﺮارت ورودی ﻣﺒﺪل‬
‫)ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﯿﺶﺗﺮ( و ﮐﺎﻫﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﮔﻮﮔﺮد و اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن‬ ‫‪ (High Temperature SynGas) HTS‬را ﻧﯿﺰ ﻣ ﺗﻮان ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از‬
‫ﻓﻠﺰ ﺑﻮده و ﻣﻌﺎﯾﺐ آن ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی )ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﻣﺼﺮف‬ ‫‪ Exchanger‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬در رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ ﺑﺨﺎر آب‪ ،‬ﮔﺎز‬
‫زﯾﺎد ﺳﻮﺧﺖ و ﻃﺮاﺣ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﮐﻮره(‪ ،‬رﺳﻮب ﮐﺮﺑﻦ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﮕﺮاﻧ درﺑﺎره‬ ‫ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب و ﻓﺸﺎر ﺣﺪود ‪ ٢۵‐٣ bar‬واﮐﻨﺶ ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫اﯾﻤﻨ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﺣﻀﻮر ﻫﯿﺪروژن‪ ،‬اﺳﺖ ]‪.[١٣‬‬ ‫ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ در دو ﺑﺨﺶ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﮐﺮﺑﻦ ﺧﻮراک ورودی )‪ ۵ ،(S/C‬ﺑﻪ ‪ ٣‬اﺳﺖ؛‬ ‫ﺑﺨﺶ اول رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ در ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺳﺎزی ﻣﺒﺪلﻫﺎی ﺣﺮارﺗ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ‪ %٩٨‬ﻣﺘﺎن ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮد و در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز‬ ‫ﮐﺎر در ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ ١۶ bar‬اﻧﺠﺎم ﻣ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﻫﻨﺪﺳ ﻇﺮف رﯾﻔﺮﻣﺮ‬
‫‪٨‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﺘﺎن‪ ،‬ﻣ ﺗﻮان ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺒﺪل ﺑﺨﺎر )ﻣﺒﺪل اول( ‪ ٧‬از ﻣﺒﺪل دوﻣ‬ ‫را ﮐﺎﻫﺶ ﻣ دﻫﻨﺪ؛ و ﺑﺨﺶ دﯾ ﺮ ﮐﺎر ﮐﺮدن رﯾﻔﺮﻣﺮ در ﻓﺸﺎر ﭘﺎﺋﯿﻦ و ﺣﺪود‬
‫)ﻣﺒﺪل اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ( اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬در ﻣﺒﺪل دوم‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨ اﮐﺴﯿﮋن‬ ‫‪ ٣ bar‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دادن ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ و ﻣﺘﺮاﮐﻢﺳﺎزی رﯾﻔﺮﻣﯿﺖ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﯾﺎ ﻫﻮا ﺑﺎ ﮔﺎز ﺧﺮوﺟ از ﻣﺒﺪل اول در ﻣﺠﺎورت ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰور واﮐﻨﺶ ﻣ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺﺳﺎزی اﻧﺠﺎم ﻣ ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ واﮐﻨﺶ ﺑﺎﻋﺚ اﮐﺴﯿﺪ ﺷﺪن ﮔﺎز ﺷﺪه و درﻧﺘﯿﺠﻪ درﺻﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﻣﺘﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷ ﻞ ‪ ،١‬در ﻣﺒﺪلﻫﺎی ‪ HTS‬و ‪ ،LTS‬ﮔﺎز ﺳﻨﺘﺰ‬
‫ﻫﯿﺪروژن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺒﺪل دوم ﺑﯿﺶﺗﺮ ‪ ٩٩٫۶%‬از ﻣﺘﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ )‪ (High Temperature SynGas‬و ﮔﺎز ﺳﻨﺘﺰ ﺑﺎ دﻣﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﻫﯿﺪروژن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫)‪ (Low Temperature SynGas‬ﻗﺮار ﻣ ﮔﯿﺮد‪ .‬واﮐﻨﺶﻫﺎی رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬
‫ﻣﺰﯾﺖ داﺷﺘﻦ ﺗﻮأم ﻣﺒﺪل ﺑﺨﺎر و اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﺑﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺒﺪل ﺑﺨﺎر‪،‬‬ ‫ﻣﺘﺎن ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب ﺑﻪﺻﻮرت رواﺑﻂ )‪ (٢‬و )‪ (٣‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮده و دو‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾ ﺮ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﻋﻤﻠ ﺮد ﻣﺒﺪل ﺑﺨﺎر اول در ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ درﺟﻪ‬ ‫واﮐﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎزا اﺳﺖ ]‪.[١٢‬‬ ‫واﮐﻨﺶ ﺑﻪﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎﮔﯿﺮ و ﯾ‬
‫ﺣﺮارت ﺑﺎﻻ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾ ﺮ در ﺳﯿﺴﺘﻢ دو ﻣﺒﺪﻟ ‪ ،‬ﻣﺒﺪل اول ﺑﺨﺎر‪ ،‬در‬
‫‪−−‬‬
‫↽ )‪CH۴ (g) + H٢ O(g‬‬‫‪−‬‬‫;)‪− CO(g) + ٣ H٢ (g‬‬
‫⇀‬ ‫)‪٢‬اﻟﻒ(‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮی ﮐﺎر ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً در ﺳﯿﺴﺘﻢ دو ﻣﺒﺪﻟ راﻧﺪﻣﺎن و‬
‫‪kJ‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺗﺒﺪﯾﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﺎﻫﺶ ﻣ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در‬ ‫‪∆H٢٩٨K = +٢٠۶٫٢‬‬
‫‪mol‬‬
‫ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ در دﺳﺘﮕﺎه ﭘﯿﻞ ﺳﻮﺧﺘ ‪ ،‬از‬
‫ﻣﺒﺪل ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪−−‬‬
‫↽ )‪CO(g) + H٢ O(g‬‬‫‪−‬‬‫;)‪− CO٢ + H٢ (g‬‬
‫⇀‬ ‫)‪٢‬ب(‬
‫واﮐﻨﺶ )‪٢‬اﻟﻒ(‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ آب‐ﮔﺎز ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫‪∆H٢٩٨K = −۴١٫٢‬‬
‫‪kJ‬‬
‫‪mol‬‬
‫آن‪ ،‬ﮐﺮﺑﻦ ﻣﻮﻧﻮاﮐﺴﯿﺪ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب واﮐﻨﺶ داده و ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن و ﮐﺮﺑﻦ‬
‫دیاﮐﺴﯿﺪ ﻣ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫‪−−‬‬
‫↽ )‪CH۴ (g) + ٢ H٢ O(g‬‬‫‪−‬‬‫;)‪− CO٢ (g) + ۴ H٢ (g‬‬
‫⇀‬ ‫)‪(٣‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎز ﮐﺮﺑﻦ دیاﮐﺴﯿﺪ ﻓﻘﻂ از واﮐﻨﺶ )‪٢‬ب(‬ ‫‪kJ‬‬
‫‪∆H٢٩٨K = +١۶۵‬‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤ ﺷﻮد؛ ﺑﻠ ﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً از واﮐﻨﺶ )‪ (٣‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣ آﯾﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫‪mol‬‬
‫واﮐﻨﺶ )‪ (٣‬واﻗﻌﺎً اﻧﺠﺎم ﻣ ﺷﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﺠﻤﻮع دو واﮐﻨﺶ اول ﻧﯿﺴﺖ ]‪.[١١‬‬ ‫اﯾﻦ واﮐﻨﺶﻫﺎ ﺑﯿﺎن ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻣﺘﺎن ﺑﺎ ﺑﺨﺎر اﺳﺖ‬
‫‪1 Pre-heater‬‬ ‫‪coils‬‬ ‫‪2 Tubes‬‬ ‫‪3 Nickel‬‬ ‫‪catalyst‬‬ ‫‪4 Silica‬‬ ‫‪5 SynGas‬‬ ‫)‪(H2 & CO‬‬ ‫‪6 Reactor‬‬ ‫‪7 .Primary‬‬ ‫)‪reforming (steam reforming‬‬
‫‪8 Secondary reforming‬‬

‫‪٣٧‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻤ ﻣﻘﺪم و ﻣﻬﺪی دﯾﻤ دﺷﺖﺑﯿﺎض‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳ ﻣ ﺎﻧﯿ ‪ ،‬ﺳﺎل ‪ ،٢٧‬ﺷﻤﺎره ‪ ،١٢٣‬ﺻﻔﺤﺎت ‪۴١–٣۵‬‬

‫ﻣﻌﻨ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن راﻧﺪﻣﺎن اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ )ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ ﯾﺎ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﺎ‬ ‫‪٢.٣‬‬
‫ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﺮﻣﺎزا‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ‬
‫ﺑﻮدن واﮐﻨﺶ ﺗﺒﺪﯾﻞ در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮارت ﺗﻮﻟﯿﺪﺷﺪه در ﭘﯿﻞ ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد‬
‫در ﻣﻮاردی ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﻔﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و از اﯾﻦ رو راﻧﺪﻣﺎن ﭘﯿﻞ ﮐﻤ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ارزان در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﺧﻮراک ﭘﯿﻞﻫﺎی ﺳﻮﺧﺘ ﻣﺒﺪل اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻮع از واﮐﻨﺶ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺳﺖ و‬ ‫ﻣ ﺷﻮد‪ .‬اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ) ‪ (١ POx‬ﯾ‬
‫ﻗﺮار ﻣ ﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺒﺪل ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺣﺮارت واﮐﻨﺶ و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺘﻮﮐﯿﻮﻣﺘﺮی ‪ ٢‬از ﺳﻮﺧﺖ–ﻫﻮا ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣ اﺗﻔﺎق ﻣ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﯾ‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺮارت راﮐﺘﻮر ﮐﻨﺘﺮل ﻣ ﺷﻮد؛ از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﺒﺪل ﺣﺮارﺗ دﯾ ﺮی‬
‫‪ SynGas‬ﻏﻨ از ﻫﯿﺪروژن‬ ‫رﯾﻔﺮﻣﺮ ﻣ ﺳﻮزد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﯾ‬ ‫ﺟﺰﺋ در ﯾ‬
‫ﻧﯿﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﯾﺠﺎد ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺼﺎرف ﺑﻌﺪی ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺗﺮﺟﯿﺤﺎً ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن و‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﻪ روش‬ ‫‪٣.٣‬‬
‫ﻣﻮﻧﻮﮐﺴﯿﺪ ﮐﺮﺑﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﺷ ﻞ ‪ ٢‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻃﺮحواره ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن‬
‫ﺧﻮد ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﻧﻔﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮده و واﮐﻨﺶﻫﺎی اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن‬
‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل‪ ،‬روش دﯾ ﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ رود‪.‬‬ ‫ﺟﺰﺋ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺳﺖ ]‪:[١۴‬‬
‫در رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل‪ ،‬از اﮐﺴﯿﮋن و دیاﮐﺴﯿﺪﮐﺮﺑﻦ ﯾﺎ ﺑﺨﺎر آب در واﮐﻨﺸ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺸ ﯿﻞ ‪ SynGas‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬دﻣﺎی ﺧﺮوﺟ ‪SynGas‬‬
‫ﺑﯿﻦ ◦‪ ٩۵٠‐١١٠٠ C‬اﺳﺖ و ﻓﺸﺎر ﺧﺮوﺟ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺶ از ‪١٠٠ bar‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺨﺎر آب و اﮐﺴﯿﺪﮐﻨﻨﺪه )اﮐﺴﯿﮋن ﯾﺎ ﻫﻮا( ﺑﻪ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺸﻌﻞ راﮐﺘﻮر وارد ﮔﺮدﯾﺪه و ﺳﭙﺲ از روی ﺳﻄﺢ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ در دﻣﺎی‬
‫ﺑﺎﻻ ﻋﺒﻮر ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬واﮐﻨﺶﻫﺎ در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از واﮐﻨﺶﻫﺎی رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬
‫ﮔﺮﻣﺎزای اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ و رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎﮔﯿﺮ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب اﺳﺖ و درواﻗﻊ‬
‫اﻧﺮژی ﻣﻮردﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب ﺗﻮﺳﻂ واﮐﻨﺶ اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ دﻣﺎی واﮐﻨﺶ و‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ دﻣﺎی راﮐﺘﻮر ﮐﻨﺘﺮل ﻣ ﺷﻮد‪ .‬در ﺷ ﻞ ‪ ،٣‬ﻃﺮحوارهای از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ روش اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﺮای ﺗﻤﺎم‬
‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻨ ‪ ،‬واﮐﻨﺶ اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ را ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ‬ ‫ﺷ ﻞ ‪ :٢‬ﻃﺮحواره ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﻧﻔﺖ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ]‪[١۴‬‬
‫ﻧﻮﺷﺖ ]‪:[١۴‬‬

‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬
‫)‪Cn Hm Op + x(O٢ + ٣٫٧۶ N٢ ) + (٢ n − ٢ x − P) H٢ O (٨‬‬ ‫‪Cn H m +‬‬ ‫‪O٢ −‬‬‫‪↽−‬‬
‫‪−‬‬‫‪− n CO + H٢ + heat‬‬
‫⇀‬ ‫)‪(۵‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪−−→ nCO٢ + (٢ n − ٢ x − P + ) H٢ + ٣٫٧۶ xN٢‬‬ ‫‪−−‬‬
‫↽ ‪Cn Hm + n H٢ O + heat‬‬‫‪−‬‬‫‪− n CO + (n + ) H٢‬‬
‫⇀‬ ‫)‪(۶‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪−−‬‬
‫↽ ‪CO + H٢ O‬‬‫‪−‬‬ ‫‪− CO٢ + H٢ + heat‬‬
‫⇀‬ ‫)‪(٧‬‬
‫ﮐﻪ در واﮐﻨﺶ ﻓﻮق‪ x ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬دﻣﺎی واﮐﻨﺶ ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ ‪x‬‬
‫واﮐﻨﺶ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘ ‪ x‬ﺻﻔﺮ ﺷﻮد‪ ،‬واﮐﻨﺶ ﻓﻮق ﯾ‬ ‫واﮐﻨﺶ ﮔﺮﻣﺎزا ﺑﻮده و در دﻣﺎی ﺑﺎﻻ )ﺑﯿﻦ ‪ ١٢٠٠‬ﺗﺎ‬ ‫اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﯾ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮﻣﺎﮔﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در اداﻣﻪ ﺑﺎ زﯾﺎد ﺷﺪن ﻣﻘﺪار ‪ x‬از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎﮔﯿﺮی‬ ‫‪ ١٥٠٠‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘ ﮔﺮاد( ﺑﺪون وﺟﻮد ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺰﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺎص‪ ،‬واﮐﻨﺶ ﻧﻪ ﮔﺮﻣﺎﮔﯿﺮ و ﻧﻪ ﮔﺮﻣﺎزا‬ ‫ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﯾ‬ ‫از اﯾﻦ روش ﺑﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾ ﺮ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﭘﺎکﺳﺎزی‬
‫اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺒﺪل را‪ ،‬ﻣﺒﺪل اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﺰﯾﺖ‬ ‫ﻣﻮادی ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺸﺘﻘﺎت ﮔﻮﮔﺮددار ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮔﻮﮔﺮد ﺑﺎﯾﺴﺘ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪی‬
‫ﻋﻤﺪه ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﺑﺨﺎر آب‬ ‫زدوده ﺷﻮد‪ .‬دﻣﺎی ﺑﺎﻻ در اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮشﻫﺎی ﻧﻔﺘ‬
‫ﮐﻤﺘﺮی ﻧﯿﺎز دارد و ﻫﻤﻪ ﺣﺮارت ﻣﻮردﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ اﺣﺘﺮاق ﺑﺨﺸ‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ ﮐﻪ در ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن‬
‫از ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣ ﮔﺮدد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺣﺮارت آن ﺳﺎده ﺑﻮده و ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ را در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻣ ﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻣ ﺳﺎزد‪ .‬دﻣﺎی ﺑﺎﻻی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗ ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﺻﻠ ﺑﯿﻦ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر و رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺸ ﻼت ﻣﺘﻌﺪدی ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ را در ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی ﮐﻮﭼ‬
‫اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﮐﺴﯿﮋﻧ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣ ﮔﺮدد ﺗﺎ دﻣﺎی ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬
‫ﻧﻤ ﺷﻮد‪ .‬ﺷ ﻞ ‪ ۴‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻮﺧﺖ در دو ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﻪ آن ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد ]‪.[١۴‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﺨﺎر و رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل اﺳﺖ ]‪.[١۵‬‬ ‫در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب‪،‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری در واﺣﺪﻫﺎی رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﺑﺮای ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺳﺎﯾﺰ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﻫﯿﺪروژن ﮐﻤﺘﺮی ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﻣﻮﻟ ﻮل ﻣﺘﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣ ﮔﺮدد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻪ‬
‫‪1 Partial‬‬ ‫‪oxidation‬‬ ‫‪2 Stoichiometric‬‬ ‫‪ratio‬‬

‫‪٣٨‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻤ ﻣﻘﺪم و ﻣﻬﺪی دﯾﻤ دﺷﺖﺑﯿﺎض‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳ ﻣ ﺎﻧﯿ ‪ ،‬ﺳﺎل ‪ ،٢٧‬ﺷﻤﺎره ‪ ،١٢٣‬ﺻﻔﺤﺎت ‪۴١–٣۵‬‬

‫ﺑﻨﺰن‪ ،‬ﺗﻮﻟﻮﺋﻦ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻃ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻧﻮع ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪﺻﺮﻓﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آﻧﺎﻟﯿﺰﻫﺎ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﮐﻮﭼ‬
‫اﻧﻮاع واﮐﻨﺶﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‪ ،‬ﭘﻠﯿﻤﺮﯾﺰاﺳﯿﻮن و ﻫﯿﺪروژنزداﯾﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن‬ ‫ﭘﻠﻨﺖ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻣﺒﺘﻨ‬ ‫واﺣﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣ ﺑﺮد‪ ،‬ﯾ‬ ‫ﯾ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻣ اﻓﺘﺪ ]‪ .[١۶‬در ﮐﺸﻮر ﻋﺰﯾﺰﻣﺎن اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺳﻪ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤ‬ ‫ﺑﺮ ﺑﺨﺎر ﮐﻪ ﺧﻮب ﻃﺮاﺣ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻫﯿﺪروژن ﺑﺎ اﺛﺮﺑﺨﺸ ﻫﺰﯾﻨﻪای‬
‫ﺑﻨﺪراﻣﺎم‪ ،‬ﻧﻮری و ﺑﻮﻋﻠ ﺳﯿﻨﺎ از اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت آروﻣﺎﺗﯿ‬ ‫ﭘﻠﻨﺖ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ]‪.[١٢‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ]‪.[١٧‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ روش ﮔﺎزی ﮐﺮدن زﻏﺎلﺳﻨﮓ‬ ‫‪۴‬‬

‫ﮔﺎزی ﺷﺪن زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﻓﺮآﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ در آن زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﮔﺎز ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﯾﺎ ﮔﺎز ﻏﻨ از ﻫﯿﺪروژن ﻣﻌﻤﻮﻻ زﻏﺎلﺳﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﮐﺴﯿﮋن ﺧﺎﻟﺺ )‪ (<%٩۵‬در درﺟﻪ ﺣﺮارت و ﻓﺸﺎرﻫﺎی ﺑﺎﻻ‬
‫ﮔﺎز ﺳﺎز وارد ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺎزی ﻣ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬زﻏﺎلﺳﻨﮓ درون ﯾ‬
‫اﯾﻦ ورودی ﯾ ﻓﺎز دوﻏﺎﺑﯽ زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‐آب اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ %۵٣‬وزﻧ آن ﺟﺎﻣﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﺎﯾﺴﺘ اﮐﺴﯿﮋن ﺑﻪ درون ﮔﺎز ﺳﺎز دﻣﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫درﺻﻮرﺗ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎ روش ﮐﺎﻫﺶ ﮐﺮﺑﻦ ﻫﻤﺮاه ﺷﻮد‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ روشﻫﺎی‬
‫ﭘﺎک و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ]‪ .[١٨‬واﮐﻨﺶﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن‬ ‫ﺷ ﻞ ‪ :٣‬ﻃﺮحواره ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل ]‪[١۴‬‬

‫ﺑﻪ روش ﮔﺎزی ﮐﺮدن زﻏﺎلﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت رواﺑﻂ )‪ (٩‬و )‪ (١٠‬ﺑﻮده و ﺷ ﻞ ‪۵‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻃﺮحواره ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢ C + O٢ −−→ ٢ CO + heat‬‬ ‫)‪(٩‬‬

‫‪C + H٢ O + heat −−→ CO + H٢‬‬ ‫)‪(١٠‬‬

‫ﺷ ﻞ ‪ :۴‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﻮﺧﺖ در دو ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر و رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬

‫اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل ]‪[١۵‬‬

‫ﺷ ﻞ ‪ :۵‬ﻃﺮحواره ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ روش ﮔﺎزی ﮐﺮدن زﻏﺎلﺳﻨﮓ ]‪[١۴‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ‬ ‫‪۴.٣‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ روش ﭘﯿﺮوﻟﯿﺰ‬ ‫‪۵‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﯿﺎ‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ روشﻫﺎی اﺷﺎرهﺷﺪه‪ ،‬روش دﯾ ﺮی ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﺮوﻟﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬واژه‬
‫ﭘﯿﺮوﻟﯿﺰ از ﺗﺮﮐﯿﺐ دو ﮐﻠﻤﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧ ‪) pyro‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨ آﺗﺶ( و ‪) lysis‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨ‬
‫ﺷ ﺎﻓﺖ و ﺟﺪاﺳﺎزی( ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﯿﺮوﻟﯿﺰ ﻓﺮآﯾﻨﺪی‬
‫ﺗﺮﻣﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ‪ ١‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃ آن ﻣﻮاد آﻟ در اﺛﺮ ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪه ﺧﻮد‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬اﯾﻦ روش ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﺮارت دادن‬
‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ در ﻏﯿﺎب ﻫﻮا ﮐﻪ ﻃ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ ﺷ ﺴﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫و ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن و ﮐﺮﺑﻦ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷ ﻞ ‪ ۶‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻃﺮحوارهای‬
‫از‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾ‬ ‫از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﯿﺮوﻟﯿﺰ ﺑﺮای زﺑﺎﻟﻪﻫﺎی ﭘﻼﺳﺘﯿ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1 Thermochemical‬‬
‫ﺣﺪود ‪ ١٢‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸ ﻪ در روز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل در ﻫﺮ ﭘﺎﻻﯾﺸ ﺎﻫ‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﺟﻬﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﻪ ﻓﺮآورده ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﻨﺰﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﮔﺎز و ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ )ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ( وﺟﻮد دارد‪ .‬روش رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬
‫ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ ‪ ،‬روﺷ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌ ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻬﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰوری ﯾ‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻔﺖﻫﺎی ﺑﺎ اوﮐﺘﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ در ﻣﺨﻠﻮطﻫﺎی ﮔﺎزوﺋﯿﻞ ﺑﺎ ﻋﺪد اوﮐﺘﺎن ﺑﺎﻻ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ دو ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺨﺎر و ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮ ﺳﯿﺎل از واﺣﺪﻫﺎی ﭘﺘﺮوﭘﺎﻻﯾﺶ ﻣﺤﺴﻮب ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬
‫)‪ (BTX‬ﻫﻤﭽﻮن‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣ ﺗﻮان ﻓﺮآرودهﻫﺎی آروﻣﺎﺗﯿ‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫‪٣٩‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻤ ﻣﻘﺪم و ﻣﻬﺪی دﯾﻤ دﺷﺖﺑﯿﺎض‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳ ﻣ ﺎﻧﯿ ‪ ،‬ﺳﺎل ‪ ،٢٧‬ﺷﻤﺎره ‪ ،١٢٣‬ﺻﻔﺤﺎت ‪۴١–٣۵‬‬

‫ﺑﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾ ﺮ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﭘﺎکﺳﺎزی ﻣﻮادی ﻧﻈﯿﺮ‬ ‫ﺑﻮده‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻫﻢزﻣﺎن ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﻓﺎز ﻓﯿﺰﯾ‬
‫از ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ اﯾﻦ روش ﻧﯿﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺸﺘﻘﺎت ﮔﻮﮔﺮددار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾ‬ ‫و ﻓﺮآﯾﻨﺪی ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪای ﮐﺎرﺑﺮدی از اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ‬ ‫ﻋﻠﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن دﻣﺎی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗ ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ را در ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی ﮐﻮﭼ‬ ‫ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤ ﮐﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ و ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ‬
‫ﻣﺸ ﻼت ﻣﺘﻌﺪدی ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ راﻧﺪﻣﺎن‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎی ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب داﺷﺘﻪ و در اﯾﻦ روش‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎی ﺳﺒ ﺗﺮ و ﺳﺎدهﺗﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب‪ ،‬ﻫﯿﺪروژن ﮐﻤﺘﺮی ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﻣﻮﻟ ﻮل ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ‬ ‫ﻣﺰﯾﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷ ﺴﺖ ﺣﺮارﺗ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫از‬ ‫ﻣﺸ ﻞ آن ﻫﻢ وﺟﻮد ﮐﺮﺑﻦ ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ ﺑﻪ روش اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل‪ ،‬روش دﯾ ﺮی از رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫راﮐﺘﻮر ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻫﻮا ﺑﻪ راﮐﺘﻮر داغ‪ ،‬ﮐﺮﺑﻦ ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از واﮐﻨﺶﻫﺎی رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎزای‬ ‫دیاﮐﺴﯿﺪﮐﺮﺑﻦ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺧﺎرج ﻣ ﺷﻮد‪ .‬اﺧﯿﺮاً ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷ ﺴﺖ‬
‫اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ و رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎﮔﯿﺮ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب ﺻﻮرت ﻣ ﮔﯿﺮد‪ .‬درواﻗﻊ‬ ‫ﺣﺮارﺗ ﭘﺮوﭘﺎن ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻫﯿﺪروژن ﺟﻬﺖ ﮐﺎرﺑﺮد در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﭘﯿﻞ ﺳﻮﺧﺘ‬
‫در اﯾﻦ روش‪ ،‬اﻧﺮژی ﻣﻮردﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب ﺗﻮﺳﻂ واﮐﻨﺶ‬ ‫ﭘﻠﯿﻤﺮی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺰﯾﺖ ﻋﻤﺪه ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺨﺎر آب ﮐﻤﺘﺮی ﻧﯿﺎز دارد و ﻫﻤﻪ ﺣﺮارت‬
‫ﻣﻮردﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ اﺣﺘﺮاق ﺑﺨﺸ از ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻔﺎوت‬
‫اﺻﻠ ﺑﯿﻦ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر و رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ اﺗﻮﺗﺮﻣﺎل ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﮐﺴﯿﮋﻧ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤ ﺷﻮد‪.‬‬
‫دﯾ ﺮ از روشﻫﺎی ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮد ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﮔﺎز‬ ‫ﯾ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﯾﺎ ﮔﺎز ﻏﻨ از ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ اﯾﻦ روش‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﮐﺴﯿﮋن ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ﺑﯿﺶ از ‪ ٩۵%‬در درﺟﻪ ﺣﺮارت و‬
‫ﻓﺸﺎرﻫﺎی ﺑﺎﻻ ﮔﺎزی ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ روش ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﺮوﻟﯿﺰ‬ ‫ﺷ ﻞ ‪ :۶‬ﻃﺮحواره ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ روش ﭘﯿﺮو ﻟﯿﺰ ]‪[١٩‬‬

‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ در ﺣﻀﻮر ﺣﺮارت ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠ ﺳﺎزﻧﺪهاش‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﯾ‬

‫)ﯾﻌﻨ ﻫﯿﺪروژن و ﮐﺮﺑﻦ ﺟﺎﻣﺪ( ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺰﯾﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷ ﺴﺖ ﺣﺮارﺗ‬ ‫‪ ۶‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺸ ﻞ آن ﻧﯿﺰ وﺟﻮد‬
‫ﮐﺮﺑﻦ ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘ از راﮐﺘﻮر ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺮوزه ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﺎک ﺑﻮدن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣ ﺎن ذﺧﯿﺮهﺳﺎزی آن ﺑﺮای‬
‫از ﺟﺎﯾ ﺰﯾﻦﻫﺎی ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ در‬ ‫ﻣﺪتﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧ ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾ‬
‫آﯾﻨﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣ ﮔﺮدد‪ .‬در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳ اﻧﻮاع روشﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﺗﺸ ﺮ و ﻗﺪرداﻧ‬ ‫‪٧‬‬
‫ﻫﯿﺪروژن از ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﯿﻠ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ روشﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﮔﺎز اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮی )ﺷﺮﮐﺖ‬ ‫ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﻮاع رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ )رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﮔﺎز ﻣﺸﻬﺪ( ﺑﺎﺑﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻃﺮح ﭘﮋوﻫﺸ ﺷﻤﺎره گ‪١٠٨١٨٨٫٠٠٢٫٢۴‬‬ ‫ﺑﺨﺎر آب‪ ،‬اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ و ﺧﻮدﮔﺮﻣﺎﯾﯽ(‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﺎزی‬
‫ﺗﺸ ﺮ و ﻗﺪرداﻧ ﻣ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺮدن زﻏﺎلﺳﻨﮓ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﯿﺮوﻟﯿﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از روشﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺨﺎر آب ﯾ‬ ‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﯾ‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ‬ ‫ﻫﯿﺪروژن از ﻃﺮﯾﻖ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﻮده ﮐﻪ در ﻣﺒﺪﻟ ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻﯾﯽ در ﺣﺪود ‪٨٠٠‬‬

‫‪[1] M. Ni, D. Leung, M. Leung K. Sumathy. An overview of‬‬

‫اﻟ ‪ ٩٠٠‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘ ﮔﺮاد ﺻﻮرت ﻣ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺰﯾﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن دﻣﺎ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﯿﺶﺗﺮ‬
‫‪hydrogen production from biomass. Fuel Processing Tech-‬‬ ‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ )ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﯿﺶﺗﺮ( و ﮐﺎﻫﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﮔﻮﮔﺮد و‬
‫‪nology, 87:461–472, 2006.‬‬
‫اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﻓﻠﺰ ﺑﻮده و ﻋﯿﺐ آن ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی )ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺨﺎر‪،‬‬
‫‪[2] M. Sterner, M. Jentsch, U. Holzhammer.‬‬ ‫‪En-‬‬ ‫ﻣﺼﺮف زﯾﺎد ﺳﻮﺧﺖ و ﻃﺮاﺣ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﮐﻮره(‪ ،‬رﺳﻮب ﮐﺮﺑﻦ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﮕﺮاﻧ‬
‫‪ergiewirtschaftliche und kologische Bewertung eines‬‬
‫‪Windgas-Angebotes. Fraunhofer IWES, Kassel, 2011.‬‬ ‫درﺑﺎره اﯾﻤﻨ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﺣﻀﻮر ﻫﯿﺪروژن‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش‪ ،‬اﮔﺮ‬

‫‪[3] L. Guerra, K. Moura, J. Rodrigues J. Gomes J. Puna J.‬‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻣﺘﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ %٩٨ ،‬ﻣﺘﺎن ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن‬
‫‪Bordado T. Santos. Synthesis gas production from water‬‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮد و در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﺘﺎن‪ ،‬ﻣ ﺗﻮان ﻣﺒﺪل دوﻣ‬
‫‪electrolysis, using the Electrocracking concept. Journal of‬‬
‫‪Environmental Chemical Engineering, 6:604–609, 2018.‬‬ ‫)ﻣﺒﺪل اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن ﺟﺰﺋ ( ﺑﺮای آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫دوﻣﯿﻦ روش رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن‬
‫‪[4] S. Sengodan, R. Lan, J. Humphreys D. Du W. Xu H. Wang‬‬
‫‪S. Tao. Advances in reforming and partial oxidation of hy-‬‬ ‫ﺟﺰﺋ ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش‬

‫‪۴٠‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻤ ﻣﻘﺪم و ﻣﻬﺪی دﯾﻤ دﺷﺖﺑﯿﺎض‬ ۴١–٣۵ ‫ ﺻﻔﺤﺎت‬،١٢٣ ‫ ﺷﻤﺎره‬،٢٧ ‫ ﺳﺎل‬، ‫ﻣﻬﻨﺪﺳ ﻣ ﺎﻧﯿ‬

drocarbons for hydrogen production and fuel cell applica-

tions. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 82:761–
780, 2018.

[5] D. Stolten, V. Scherer. Transition to Renewable Energy

Systems, First Edition:1–977, 2013. Germany: Wiley-VCH
Verlag GmbH & Co. KGaA.

[6] M. Deymi-Dashtebayaz, A. Ebrahimi-Moghadam, I. Pish-

bin H. Sheykhani A. Ebrahimi-Moghadam. Review of
the Power to Gas novel technology. Iranian Journal of
Mechanical Engineering, 26(113):7–17, 2017. (in Persian
‫)ﻓﺎرﺳ‬.

[7] A.M. Amin, E. Croiset, W. Epling. Review of methane

catalytic cracking for hydrogen production. International
Journal of Hydrogen Energy, 36(10/76):2904–2935, 2011.

[8] L. Weger, A. Abanades, T. Butler. Methane cracking as a

bridge technology to the hydrogen economy. International
Journal of Hydrogen Energy, 42(1):720–731, 2017.

[9] U. Izquierdo, V.L. Barrio, J.F. Cambra J. Requies M.B.

Guemez P.L. Arias-G. Kolb R. Zapf A.M. Gutierrez
J.R. Arraibi. Hydrogen production from methane and nat-
ural gas steam reforming in conventional and microreactor
reaction systems. International Journal of Hydrogen En-
ergy, 37:7026–7033, 2012.

[10] Kaltschmitt, T. Catalytic Reforming of Higher Hydrocar-

bon Fuels to Hydrogen: Process Investigations with Regard
to Auxiliary Power Units. Ph.D. thesis, Karlsruher Institut
für Technologie (KIT)–Universitatsbereich, 2012.

[11] A. Saberimoghaddam, M. Zare-Chavoshi, A. Norouzi M.

Shekhi-Narani V. Khabari-M. Rasht-Abadi. Investigation
of Hydrogen Production via Steam Methane Reforming
process Using Nickel Catalyst at medium temperature. Ira-
nian Journal of Petroluem Research, 27(113):1–180, 2017.
(in Persian ‫)ﻓﺎرﺳ‬.

[12] A. Basile, A. Iulianelli. Advances in Hydrogen Produc-

tion, Storage and Distribution. Amsterdam: Elsevier, First
Edition:154–161, 2014.

[13] Beurden, P. Van. On the catalytic aspects of steam-

methane reforming. tech. rep., Energy Research Center
of the Netherlands (ECN), 2004. 1-04-003.

[14] General Introduction to the refining industry. tech. rep.,

NIORDC. August 2010, (in Persian ‫)ﻓﺎرﺳ‬.

[15] Methods of producing and distributing hydrogen gas.

http://www.satba.gov.ir/fa/hydrogen.

[16] D. Yao, H. Yang, H. Chen P.T. Williams. An overview of

hydrogen production from biomass. Applied Catalysis B:
Environmental, 227:477–487, 2018.

[17] A. Alijani, M. Beheshti. Simulation and study the effects of

operational parameters on methanol to propylene process.
Farayandno, 9(45):36–56. (in Persian ‫)ﻓﺎرﺳ‬.

[18] Bargigli, S. Comparison of thermodynamic and environ-

mental indexes of natural gas, syngas and hydrogen pro-
duction processes. Energy, 29:2145–2159, 2004.

[19] K. Naima, A. Liazid. Waste oils as alternative fuel for

diesel engine: A review. Journal of Petroleum Technology
and Alternative Fuels, 4(3):1–14, 2013.

۴١