İstatistiğe Giriş

SPSS UYGULAMALARI-6
ANOVA
İkiden fazla gruplar arasındaki farkları karşılaştırmak için kullanılan test,
varyansların analizlerini karşılaştıran ANOVA (Analysis of Variance) testidir. Bu
testin kullanılması için her bir grup normal dağılım gösteren bir kitleden restgele
seçilmeli, ayrıca her bir grup eşit varyanasa sahip olmalıdır. ANOVA gruplar arası
farkın olup olmadığını ortaya çıkarırır ama hangi grubun diğerinden farklı olduğunu
anlamak için “post hoc” testi seçeneği de işaretlenmelidir (en çok kullanılan ise
Tukey’in HSD testi ile, Scheffe testidir). Varyansların eşit olmadığı durumlarda ise
“post hoc” testi butonunda karşınız gelen ekranın alt kısmındaki testlerden birisi
seçilmelidir. Genellikle “Tamhane’s T2 testini” kullanabilirsiniz. Gruplar arası varyansın
eşit olup olmadığını test etmek için “analyze--one way Anova” tıklayınca çıkan ekranın
altındaki “Options” seçeneği tıklanıldığında “homogeneity of variance test” seçilince ok
basılır ve sounuç (output) sayfasında ilk çıkan tabloda “levene testinin” anlamlı olup
olmadığı sonucuna göre yorum yapılır. Sonuç Anlamlı ise varyanslar eşit değil(0.05>p),
anlamsız ise varyanslar eşittir.

ÖRNEK:
Güvenilirlik hakkındaki bir çalışma için 4 farklı ders kitabı inceleniyor. Her ders kitabına belli

puanlar veriliyor bu puanlar aşağıdaki gibidir. = 0,05’a göre dört kitabın da ortalama

güvenilirlik puanlarının aynı olduğunu iddia edebilir misiniz?

A kitabı: 50 51 53 58 53 52 56 54 57 55 56 53 51 54 55 56

B kitabı: 59 60 58 57 61 60 59 58 62 60 61 61 59 60 58 57

C kitabı: 48 51 47 49 50 49 48 49 51 48 50 47 46 48 49 44

D kitabı: 60 65 62 68 70 66 62 67 69 67 69 70 65 67 68 70

 Analyze  Compare Means  One-Way ANOVA’yi seçin

 “dependent” ve “factor” değişkenlerini belirleyin.

 “Post Hoc” butonuna basın Tukey test’ini seçip anlam seviyesini belirleyin.

 Ok. Sonra “Options” tıklayın oradan “homegeneity of variance test” tıkla ,

 Ok’den sonra sonucu inceleyip yorumlayınız. Bu sonuca göre hipotez kurup

yorumlayabilir misiniz?
İstatistiğe Giriş
Örnek 2:
Aşağıda üç farklı eğitim seviyesine göre gelirleri(bin dolar cinsinden) gösteren bilgiler vardır.

Eğitim seviyeleri açısından kazanılan paralar arasında önemli bir fark var mıdır?

İlköğretim Lise mezunu Üniversite

10, 13 18, 17 15, 19

12, 11 11, 14 32, 24

8, 10 19, 17 10, 18

11, 10 16, 16 18, 21

9, 11 15, 14 20, 29

 Menüden : Analyze  Compare Means  One-Way ANOVA yı seçin

 “dependent” ve “factor” değişkenlerini belirleyin.

 “Post Hoc” seçeneğine tıklayıp-- Tukey test ve anlam seviyesini seçin.

 Ok. Sonra “Options” tıklayın oradan “homegeneity of variance test” tıkla ,

 Ok’den sonra sonucu inceleyip yorumlayınız. Bu sonuca göre hipotez kurup

yorumlayabilir misiniz

TWO WAY ANOVA

Örnek: Aşağıdaki tablo, yeme alışkanlığında özel bir hormonun cinsiyet üzerine etkisini farklı
dozda ilaçlar kullanarak incelemek amacıyla elde edilmiş değerlerden oluşmaktadır. Bağımlı
değişken 48 saat içinde tüketilen yemek miktarıdır.

İlaç yok Küçük doz Büyük doz

1 7 3
Bay 6 7 1
1 11 1
1 4 6
1 6 4
Bayan 0 0 0
3 0 2
7 0 0
5 5 0
5 0 3

önce yukarıdaki verileri spss’e göre ayarlayın. Hangisi bağımsız değişken hangileri
bağımlı değişken ve bunları nasıl girebileceğinizi düşünün sonra aşağıdakileri yapın.
Sonuçları elle hesap yaparak çıktılarla karşılaştırın. …
 menüden:
Analyze  General Linear Model  Univariate ...seçip
İstatistiğe Giriş
-Bağımsız değişkeni belirle(Select a dependent variable)
-Bağımsız değişkenleri seç(Select variables for Fixed Factor(s),
- Post hoc testi gerekiyorsa seçeneği tıkla oradan çıkan ekranda değişkeni
sağdaki kututa geçir ve bir post hoc testi seçip “ok”ile önceki ekrana dön.
-isteniyorsa “options” seçeneğinden yine “homogeneity of variance” testini
seçmek mümkün bunu seçtikten sonra “ok” yaparak sonuçları yorumlayınız…

TEKRARLI ANOVA (REPEATED MEASURE ANOVA)

Örnek: Yüksek lisans bölümleri için Amerika’da yapılan (Graduate Record Examination) (GRE)
sınavında sekiz kişinin testin bir bölümden haftalara göre aldığı puanlar aşağıda verilmiştir
Tekrar olarak yapılan GRE sınav sonuçları hakkında neler söylenebilir?

Kişi İlk hafta İkinci hafta Üçüncü hafta

1 kız 550,00 570,00 580,00
2 erkek 440,00 440,00 470,00
3 erkek 610,00 630,00 610,00
4 kız 650,00 670,00 670,00
5 kız 400,00 460,00 450,00
6 kız 700,00 680,00 710,00
7 erkek 490,00 510,00 510,00
8 erkek 580,00 550,00 590,00
Erkek:1 Kız:2 olarak kodlayın

 Analyze General Linear Model  Repeated Measure – i seçin..

 Çıkan ekrandan “within subject factor name” olarak hafta yazın
 Number of levels’e 3 yazın çünkü üç farklı ölçümümüz var. Sonra “add” tıklayınız.
 Measure name kısmına cinsiyet yazıp “add” seçeneğini tıklayın.
 Sonra “define”’e tıklayın. Oradan soldaki haftaları teker teker “within subject
variables” ın altındaki boşluğa yani sağa geçirin. Sonra “Between-subjects factors
kısmına cinsiyet değişkenini getirin.
 Contrast butonunu tıklayınız.
 Çıkan ekrandan her iki değiken için alttaki seçenekten “repeated” modeli
seçin. Ve “change” butonunu tıklayarak “continue”yi tıklayın, sonra,
 “options” seçeneğinden “cinsiyet* hafta”yı “Display Means for” kısmına
geçirin. Aynı zamanda alttaki seçeneklerden“ descriptive statistics”,
“estimates of effect size”, ve SSCP matrices’i seçin sonra “continue” yi
tıklayın.
 sonra önceki ekrana dönüp “ok” ile sonucu-output- yorumlayınız…
 Sonuçlar içinde “test of within subjects effects”, “test of within subjects
contrasts” ve “ test of between-subjects effect” tablolarındaki değerleri
yorumlamaya çalışın.

İstatistiğe Giriş
ANCOVA

GRUP 2 GRUP 3
GRUP 1
Y C Y C Y C
58 75 60 70 75 80
25 40 30 25 60 55
50 68 55 65 70 73
40 62 50 50 65 61
55 67 45 55 55 65
Tabloda verilen değerlere göre:

a) Y bağımlı değişkeni için ANOVA yı hesaplayınız.

b) Y değişkeni için ANCOVA yi hesaplayınız.

ANCOVA;

 Menüden:
Analyze  General Linear Model  Univariate...
“dependent” bağımlı değişkeni seç.
“variables” için hangisi bağımsız değişken ise Fixed Factor(s)’rü seçin,
“variables” için hangisi Covariate(s) ise onu seçin.
Ok ile sonuçları yorumlayınız…

MANOVA
Analyze  General Linear Model  Multivariate.. seçilir
Hangi değişkenlerin-en az iki değişken- bağımsız değişken olduğu, hangilerinin
ise bağımsız değişken olduğu seçilir….ve işlemlere devam edilir….
--------------------------------------------------------------------------

1. Help menüsünden “case studies” seçeneğini tıkladığınızda karşınıza gelen

ekrandan SPSS’deki bütün veri analizlerinin nasıl yapıldığını adım adım (İngilizce)
incelemeniz, sonuçların yorumlarının ne anlama geldiğini bulmanız mümkündür.