You are on page 1of 9

APUNTES USC www.apuntesusc.

es

HISTORIA TEMA 1: AS RELACIÓNS PRODUCCIÓN-POBLACIÓN ANTES DA


REVOLUCIÓN INDUSTRIAL.

A vida do home foi evolucionando dende a vida más básica, na que se dedicaba a sobrevivir
alimentándose de víveres que podía recoller e utilizar facilmente, ata chegar ao home da
actualidade, pasando por suposto polo home produtor.

As economías agrarias están caracterizadas pola escaseza e a desigualdade, resultado do


crecemento da poboación dado nese momento e do sedentarismo cos seus conseguintes efectos.
A medida que a poboación ía medrando, os recursos esgotábanse polo que o home necesitaba
mellorar a produción de certos alimentos, converténdose así no home produtor. Gracias á
actividade agraria podíase manter a moita máis cantidade de xente, pero isto esixía o asentamento
da poboación e, consecuentemente, a especialización do traballo e a formación de sociedades
estruturadas. Podendo dividilas en: sociedades tributarias, na que a poboación tiña que pagar certa
cantidade de cartos aos dirixentes e aos templos; as sociedades escravistas: nas que homes servían
a outros, os seus amos; e por último as sociedades feudais, nas que un señor era propietario da
terra e os campesiños traballábana a cambio da renda feudal.

En canto á demografía nestas sociedades agrarias, podémola dividir en dous modelos: o antigo e
o moderno e unha transición demográfica entre un e outro. O antigo corresponde coas sociedades
preindustriais, caracterizadas por unha alta natalidade e mortalidade. As taxas de natalidade eran
moi altas, pero á súa vez, a esperanza de vida infantil era baixísima e a mortalidade era moi
irregular, afectada sobre todo por epidemias, pola fame ou as guerras. A evolución da poboación
depende entón de factores variables como os culturais, a economía, etc.

Como xa mencionamos anteriormente, a economía das sociedades agrarias non soportaba un


crecemento excesivo da poboación. Thomas R. Malthus desenrolou un ensaio sobre esta, polo
que recibiu críticas, pero que á súa vez, recibiu tamén certo recoñecemento. Malthus explicaba
que a poboación ten un teito, é dicir, a cantidade de poboación está condicionada pola capacidade
que ten de alimentarse e medra ata un máximo, chamado teito maltusianio, a partir do cal ten que
adaptarse aos recursos. Esta teoría foi criticada principalmente porque, por unha banda, non partía
da base de que a sociedade era desigual, polo que as crisis demográficas dábanse moito antes de
chegar ao suposto teito; e por outra banda, as revolucións tanto agrícola como industrial tiñan
como consecuencia, entre outras moitas, o crecemento dos recursos dispoñibles polo que non se
chegaría en ningún momento a ese máximo do que fala Malthus.

Esta tese ten unha segunda parte: todas as sociedades humanas tenden naturalmente ao teito
maltusiano, pero nunca chegarán a el por unha serie de freos que se activan para reducir a

APUNTES USC www.apuntesusc.es


APUNTES USC www.apuntesusc.es

poboación. Os freos en cuestión poderiámolos dividir en compulsivos e preventivos. Os freos


compulsivos actuarían automaticamente, grazas á falta de víveres, as posibilidades de que se
contraesen enfermidades aumentaba substancialmente e, polo tanto, a mortalidade tamén,
estabilizándose así o acrecentamento descontrolado do momento e incluso podendo resultar fatal
se as taxas de mortalidade se sobrepoñía as de natalidade . Pola contra, os preventivos, reducían
a poboación controlando os nacementos, con medidas como o atraso da idade de matrimonio.

Desta gran evolución entendemos que o crecemento da poboación resultou moi lenta, tamén se
veu afectada por epidemias como a peste negra, gracias á que se deu unha caída brusca e rápida.
A partir da caída do Imperio Romano en Europa pódense distinguir etapas de crecemento
demográfico, no ano 650 a poboación encontrábase nun mínimo, grazas a enfermidades e guerras
anteriormente mencionadas. Posteriormente, ata mediados do século XIV, existe un crecemento
ininterrompido grazas principalmente á aplicación de melloras técnicas e de organización moi
eficaces. Entre os anos 1348 e o ano 1351, unha potente pandemia, a chamada Peste Negra, sacude
a poboación que deixou un terzo da poboación morta. Críase que aquela situación se debera a un
acercamento ao teito maltusiano e o mal estado da saúde das persoas, pero hoxe en día crese que
as pandemias son sucesos fortuítos. Unha vez que a poboación se recupera da fatídica Peste Negra,
comeza un segundo ciclo de crecemento demográfico que derivou nun certo estancamento onde
pronto volveron a aparecer as epidemias, seguidas de guerras dando como consecuencia unha
crise, chamada a crise do século XVII . A partir de mediados so século XVII comeza o terceiro
ciclo de crecemento, moito máis rápido que os anteriores, sen embargo, este non foi interrompido
por unha crise, senón que as transformacións económicas contemporáneas e a maior
dispoñibilidade de alimentos, a mellora da hixiene e a prevención de epidemias supuxeron un
gran cambio.

A agricultura tradicional, como calquera outro proceso de produción, depende dos factores de
produción e das técnicas dispoñibles no momento, que se compoñían basicamente da terra e do
traballo. A terra é a creación do traballo do home, pero tamén é limitade e non homoxénea (cambia
segundo a calidade e a ubicación). O traballo non se pode desvincular das técnicas dispoñibles,
que van dende as ferramentas máis ou menos adaptadas a cada labor ata a cantidade de
coñecemento. Podemos dicir que o factor capital, nestas economías, era pouco importante a pesar
de que ten unha gran capacidade de transformación.

Esta economía caracterízase por ser basicamente agraria, economías onde todo procede da terra,
por isto tamén en certa parte, dificulta o crecemento económico. Naturalmente, para evitar a
escaseza, o home busca a terra máis fértil e/ou fácil para traballar, por iso a agricultura se
concentraba na zona do Mediterráneo, aínda que eran pouco produtivas e víanse afectadas a miúdo

APUNTES USC www.apuntesusc.es


APUNTES USC www.apuntesusc.es

pola sequía. No norte, concentrábase a gandaría e o monte e a súa actividade agricultora era escasa
e itinerante.

Como innovacións para estas actividades das que se compoñía a economía apareceron o arado de
rodas, máis pesado que o arado romano pero o suficientemente capaz para traballar as terras do
norte. Máis adiante, apareceron obxectos para que o traballo cos animais fose máis lixeiro, como
a ferradura, etc e o muíño hidráulico, importantísimo nos anos seguintes.

As características comúns entre a agricultura mediterránea e a do norte era o illamento, a


poboación era escasa e vivía en pequenas cidades e, polo tanto, son economías eran pechadas e
tiñan que producir todo o que puidesen precisar. O obxectivo principal da actividade económica
non era aumentar a produción senón garantir a reprodución humana e animal e o principal
problema era a competencia pola terra entre a agricultura e a gandería. Por outra banda, a
principal diferenza entre o mundo mediterráneo e o nórdico era a organización da produción, no
sur traballaban individualmente e o principal problema, a alimentación do gando, resolveuse
grazas á transhumancia. No norte a terra tamén se traballaba individualmente pero a organización
era comunitaria. O sistema trienal empregouse grazas á mencionada forma de organización a gran
maioría dos campesiños eran pobres debido aos baixos e irregulares rendementos e, tras a caída
do Imperio romano, desenvolveuse o feudalismo.

Un sistema político, social e económico predominante nas sociedades europeas desde o século XI
ata a revolución industrial as súas principais características son, dende o punto de vista político:
a apropiación e privatización do poder público e as súas fontes de ingresos por parte dos grandes
propietarios que se converteron en donos de terras e homes.

Dende o punto de vista xurídico, a regra principal era a desigualdade legal: os homes non eran
iguais ante a lei e os señores tamén exercían a lei.

Dende o punto de vista económico, a característica principal é que os señores esixían certos
ingresos a cambio do uso da súa terra. Co paso do tempo os campesiños puideron desfacerse
dalgunhas terras, polo que nese momento iniciouse un proceso de diferenciación entre elas. que
diferenciación se debeu en primeiro lugar á situación familiar. a segunda diferenciación era de
índole económica, proviña da capacidade e esforzo de cada campesiño para obter máis ou menos
produtos e máis ou menos beneficios. Grazas a estes cambios, algúns campesiños dedicáronse a
outras actividades e viceversa. En canto á renda que tiveron que pagar aos señores feudais,
podemos dicir que a renda da terra non sei se iría a ela pero foi engadida. o mantemento desta
venda que tiñan que pagar dependía dos ingresos dos poderosos. Parte destes pagos que debía
facer o campesiño tamén estaba suxeito ao pago de taxas locais e impostos monárquicos.

APUNTES USC www.apuntesusc.es


APUNTES USC www.apuntesusc.es

Estas economías eran incapaces de xerar un crecemento suficiente, polo que se impuxo unha
produtividade decrecente por dúas razóns: o uso de terras de menor calidade e, polo tanto,
rendementos cada vez máis baixos e o feito de engadir traballo na propia terra ten diminuíndo os
rendementos dun determinado nivel.

Como mencionamos anteriormente, existe a especialización do traballo e isto depende do


mercado. A lóxica básica do crecemento agrícola industrial consiste en garantir a nutrición da
familia durante todo o ano e dedicar a terra e o traballo excedente á obtención dalgún produto
comercializáble. Tamén se introducen novos cultivos, dos cales a pataca foi a máis importante.

A revolución agrícola provocou un cambio relativamente rápido e radical como consecuencia da


adopción de técnicas agrarias moito máis produtivas que as anteriores, aínda que moito máis
esixentes para o capital. Isto consiste na especialización e intensificación do uso de factores de
produción: terra, traballo e sobre todo capital, entre a agricultura e a gandería xa non hai
competencia senón colaboración para obter o máximo beneficio. Utilízanse técnicas como o
barbeito, obtendo unha terra de mellor calidade e máis fertilizada.

APUNTES USC www.apuntesusc.es


APUNTES USC www.apuntesusc.es

TEMA 2: A ECONOMÍA URBANA PREINDUSTRIAL

As economías industriais eran sociedades eminentemente rurais, aínda que tamén mantiveron
unha actividade terciaria secundaria baseada principalmente nas cidades onde haberá unha gran
capacidade para promover o crecemento global que dará unha vantaxe a Europa Occidental sobre
o resto do mundo en Europa implantou o feudalismo mentres tamén se recuperaba a vida urbana.

Pódese dicir que a cidade medieval vive do campo en polo menos dous aspectos: demográfico e
económico. o aumento da poboación da cidade procede do campo e a cidade aliméntase dos
produtos que se fornecen deste último. Tamén funciona coas materias primas que ofrece o campo.
Canto máis xente decente poida proporcionar a zona rural, maior será a actividade forte e saudable
e, polo tanto, se pode destinar máis diñeiro á adquisición doutros produtos ou a xerar aforro, esta
maior produción leva á especialización e, con ela, á produtividade.

o tamaño dunha cidade ten un ilustre límite, excedentes de alimentos, ingresos e materias primas,
a medida que se aproxima este límite, os produtos son máis caros e poden ser curtos nalgúns
casos, mentres que os produtos artesanais son máis caros e, polo tanto, menos competitivo.

os intercambios cidade-país son esenciais para o mantemento da cidade, pero o crecemento


urbano depende sobre todo da participación no comercio de longa distancia. Aínda que houbo
cidades que medraron como centro de intercambio comercial, a produción artesanal e a actividade
comercial son os dous grandes aspectos da economía urbana.

O comercio nunca desapareceu por completo, pero ata o século XI a actividade comercial
reduciuse a algúns comerciantes ambulantes, vostede é un caso intermitente e dominado pola
oferta. aos baixos ingresos e, polo tanto, aos poucos cartos que tiveron que pagar polos produtos
ofrecidos. O comercio tradicional dentro de perigosos e caros, que facían escasas as casas, tamén
se debeu á baixa capacidade de carga do transporte terrestre, co paso do tempo estas dificultades
reducíronse aínda que moi lentamente e de xeito desigual. diferente segundo se utilizasen rutas
terrestres ou acuáticas, por terra a lentitude estivo marcada polo paso do home e dos animais, a
falta de estradas en bo estado e tamén pola necesidade de cargar e descargar mercadorías. En
canto ao comercio de auga, tanto marítimo como fluvial, foi máis sinxelo, este transporte permitirá
a comercialización de mercadorías menos valiosas, aínda que non menos necesarias en canto aos
perigos, obviamente eran as da propia natureza pero sobre todo as engadidas polo home como
que pensas piratería e bandolerismo. Esta combinación de perigos e lentitude encareceu o
comercio para os gastos da viaxe, engadíronse as demandas das autoridades locais, o pago de
impostos, etc.

APUNTES USC www.apuntesusc.es


APUNTES USC www.apuntesusc.es

A expansión comercial europea foi posible grazas ao avance na fabricación de buques e á súa
mellora, pero sobre todo pola mellora do instrumento de orientación para a navegación en alta
mar, ademais da superioridade nas armas de fogo. a iniciativa comercial e o impulso dos poderes
públicos tamén xogaron un papel importante. A expansión española levou isto a América, onde
todas elas se basearon no saqueo, a ocupación do territorio e a submisión dos indíxenas e máis
tarde na organización da produción. Portugal, pola súa banda, organiza a explotación colonial
como unha empresa comercial: intentou levar a Europa nos produtos da India a un prezo mellor
que o da ruta tradicional. Grazas a todo isto, o produto internacional cobrou moito valor, ademais
de que a integración comercial era limitada, lente e cambiante, só afectaba directamente ás zonas
portuarias, o volume de mercadorías era moi pequeno e moi difícil de acadar.

Había varios circuítos polos que chegaban os produtos e se distribuían por todo o territorio, o
básico estaba formado polo triángulo de Sevilla, Lisboa e Flandes, ademais diso había polo menos
dous circuítos secundarios, o Mediterráneo e o Báltico.

A partir do século XVII, o comercio europeo e a explotación do resto do mundo experimentaron


cambios substanciais. En primeiro lugar, a abundancia de prata provoca unha perda do seu valor
que á súa vez provoca un aumento dos prezos mentres que a súa obtención é cada vez máis cara
debido á sobre explotación que fixera desaparecer a gran parte do traballo indíxena. . Desde a
Peste Negra, tanto Inglaterra como os Países Baixos experimentaron un crecemento económico
superior ao do resto de Europa cun forte aumento do traballo asalariado, a especialización e a
innovación, o que fixo que os seus produtos fosen altamente competitivos e caros. Os holandeses,
máis tarde, descubriron unha ruta máis directa ás illas das especias que son a fonte de parte da súa
produción, unha mellor xestión do comercio e a ocupación e explotación do territorio. Tanto en
Inglaterra como en Francia imitaron este camiño, que provocou transformacións considerables: a
explotación das colonias, que está principalmente en mans de grandes empresas que pronto se
converteron en sociedades de capital, é dicir, nas primeiras sociedades anónimas, isto permitiu
maximizar os beneficios. Xunto coa creación destas empresas, o principal instrumento de
explotación foi a organización da produción, especialmente a creación de plantacións (grandes
explotacións dedicadas ao monocultivo dun produto en Europa, producido con traballo escravo)
que producían azucre, cacao, añil e despois algodón e tabaco.

Os Países Baixos foron a potencia hexemónica nos primeiros tres cuartos do século XVII grazas
ao seu predominio do comercio asiático e báltico, tamén polo seu dominio do transporte e o papel
do centro financeiro mundial. Máis tarde, Gran Bretaña sería a predominante no comercio despois
dos enfrontamentos con Bélxica. A expansión comercial europea ao longo da Idade Moderna
supuxo a creación dunha serie de redes comerciais interrelacionadas, onde Europa era o principal

APUNTES USC www.apuntesusc.es


APUNTES USC www.apuntesusc.es

beneficiario polo seu papel de intermediación, polo valor engadido das súas manufacturas e pola
presión política e militar que exerceu.

O crecemento e expansión do comercio foi posible grazas a unha serie de instrumentos


comerciais, institucións e técnicas destinadas a mellorar a súa organización, reducir riscos e
facilitar o crédito e o control empresarial.

En canto á moeda, podemos dicir que ata o século XIII en Europa só se acuñaban pequenas
moedas de prata, mentres que as moedas internacionais eran árabes ou bizantinas, máis tarde
grazas a Italia acuñáronse moedas de ouro. a partir de mediados do século XVII comezou a
aparecer o papel moeda, pero antes da revolución industrial tiña moi pouca importancia.

as primeiras institucións importantes na mellora do comercio foron os mercados e as feiras.


mentres que os mercados son locais, as feiras son máis escasas pero de maior importancia.

este crecemento experimentado pola actividade comercial non sería posible sen o crédito e a
banca. as formas de crédito máis sinxelas, a transferencia de bens ou o diñeiro para mercalos coa
promesa de devolver o valor obtido en exceso, aparecen moi pronto e en todas partes. A aparición
da banca permitiu que o crédito adquirise unha importancia moito maior, isto provén do
intercambio de moedas: o banqueiro é o especialista que coñece o valor das diferentes moedas e
facilita o seu intercambio, gañando así unha comisión. Co tempo foron engadindo cousas como o
depósito ou a concesión de créditos.

Co paso do tempo creáronse bancos especializados, especializados no negocio das letras de


cambio (unha orde de pagamento que debe facerse efectiva noutro lugar, noutra moeda e o cambio
dun determinado tempo) que foron o principal instrumento de crédito pagamentos comerciais e
de longa distancia.

A actividade comercial que levou a varias formas de asociación entre elas é a empresa que desexa
pouco empregada polo principio de responsabilidade ilimitada que obrigou a cada un dos socios
a responder con todos os seus activos polas perdas da empresa, a sociedade limitada formada por
un socio de capital e socio director, o primeiro levaba o diñeiro mentres que o segundo era o
encargado de transportar a mercadoría ao seu punto de venda para devolvelo co diñeiro ou outras
ganancias. E tamén aparece a sucursal, unha dependencia da empresa instalada noutra cidade e
que non está dotada de iniciativa propia; a empresa filial, unha empresa independente pero
maioritariamente propiedade da sede social; e o correspondente, quero un acordo entre empresas
independentes situadas en diferentes lugares pero que tiveron relacións privilexiadas. Unha forma
especial de asociación é o seguro, que adoptou dúas modalidades: o préstamo marítimo ou o
préstamo maiorista habitual, polo cal se asignaban recursos para a compra de mercadorías coa
condición de que só se devolvera o capital e os xuros pactados. se a mercadoría chegaba a un bo

APUNTES USC www.apuntesusc.es


APUNTES USC www.apuntesusc.es

porto. o segundo é o seguro en si. a forma máis común de asociación naceu a principios do século
XVII coas grandes compañías coloniais privilexiadas.

A actividade de fabricación urbana medra abastecendo á propia cidade e ao campo circundante.


A produción artesanal experimentou un notable crecemento grazas ao boom do comercio. A
demanda estimulou a especialización dentro da cidade e dentro dalgunhas cidades.

En Europa a actividade de manofactura principal foi a produción de tecidos, dirixida


principalmente por Flandes, non experimentaron grandes transformacións. A principios da época
feudal, as prácticas mineiras eran moi básicas e a mediados do século XV introducíronse unha
serie de innovacións que permitiron traballar máis profundamente e facer máis barata a
transformación do mineral en metal. Ademais do ouro e a prata, o metal principal era o ferro.
Existen tamén innovacións coa forxa, que agora incorporaría o forno baixo e o alto, logrando
facilidades ao traballar con metais.

Mellóranse o uso de enerxías naturais, como o muíño hidráulico ou o de vento. O uso da enerxía
eólica tamén se realiza na navegación. Cómpre destacar tamén o uso de carbón vexetal e leña,
moi utilizadas. As técnicas de construción melloran moito ao longo da etapa preindustrial,
especialmente na construción naval, que foi a industria máis complexa da época.

Todo isto produciu un crecemento da capacidade de transporte, especialmente nos Países Baixos.
Outras novidades salientables foron a creación de obxectos como a imprenta, os tapices,
porcelanas, os reloxos, as gafas, os instrumentos de navegación ...

As actividades artesanais organizábanse en gremios (asociacións de profesionais do mesmo


traballo co fin de obter o monopolio dese oficio). Estes representáronse nos órganos de poder .O
cambio de organización sindical a empresarial pasa por varios estados intermedios: sistema de
saída, onde o empresario emprega a varios profesores fixando prazos e logrando o control da
produción. A protoindustrialización, con varias familias como actividade principal artesanal e
complementándoa co traballo no campo. A relación de produción faise capitalista cando o
empresario tamén proporciona capital fixo a cambio de traballar exclusivamente para el.

O salto da esta preindustrial a industrial pode entenderse tamén como o salto os sistema
capitalista, un proceso desde logo, largo.

Os sistemas políticos feudais foron criticados dende o punto de vista filosófico polo racionalismo.
A racionalización é un ideal que tende e afecta en maior ou menor medida aos países. Dende o
punto de vista económico, a liberdade da empresa trae o liberalismo, en oposición ao
intervencionismo. Para Adam Smith, importantísimo economista, o egoísmo de cada persoa é o
motor que impulsa o mercado, o diñeiro expresa a libre elección dos individuos entre varios bens.
Polo tanto, o mellor sistema económico é o que non entorpece o mercado, o que lle permite actuar

APUNTES USC www.apuntesusc.es


APUNTES USC www.apuntesusc.es

libremente. Esta economía permite obter os produtos máis baratos grazas á eliminación dos
dereitos de aduana, pero sobre todo fomenta a especialización do traballo.

Europa, evolucionou ao longo da historia dunha maneira magnífica, pasou de ser unha zona
atrasada a organizar o comercio mundial para o seu propio beneficio. Este avance débese á
máquina de vapor e á posesión do imperio colonial. Destaca o modelo demográfico europeo
baseado nunha maior elección de parella, maior especialización e máis participación feminina.

APUNTES USC www.apuntesusc.es

You might also like