2021e Baslarken Avrupada Ve Turkiyede Futbol Ekonomisi

2021’e Başlarken
Avrupa’da ve Türkiye’de
Futbol Ekonomisi
26 Ocak 2021, İstanbul 1
Önsöz
Değerli Okurlar,
Bu yıl 24’üncüsü yayınlanan Deloitte Futbol Para Ligi, sadece futbol alanında değil; tüm fikir CEM SEZGİN
liderliği çalışmaları içerisinde dünyada en çok merak edilen, dijital ortamda en çok indirilen, en çok Şirket Ortağı ve Futbol
paylaşılan ve referans gösterilen araştırmalardan biri olarak öne çıkıyor. Bu anlamda bir «klasik»
olmakla birlikte, sürekli kendini yenileyen ve trendleri belirleyen kimliği ile son derece «dinamik» Endüstrisi Lideri
bir çalışma. Biz de Deloitte Türkiye Spor Endüstrisi olarak bu çalışmanın bir parçası olmaktan hep Deloitte Türkiye
gurur duyduk. 23 sene boyunca Avrupa’nın önde gelen kulüplerinin her sezon gelirlerini katlaya
katlaya büyütmelerini, birbirleri arasındaki amansız yarışı, Türk kulüplerinin dönem dönem bu
yarışta boy göstermesini heyecanla takip ettik. Bu gezegenin en popüler sporu olan futbolun
romantik dokusu kadar ekonomik gerçekliğini de aktarmaya çalıştık. 24. senemizde, hiçbirimizin
aklına bile gelmeyecek bir tabloyla karşı karşıyayız. Bir önceki sezon 9.3 milyar Euro’ya dayanan ilk
20 kulübün cirosu için pandemi öncesi tahminler takip eden sezonda tarihi 10 milyar Euro
barajının aşılacağı yönünde idi. Ancak karşımızda gelirlerde %12 civarında bir daralma tablosu var.
Hiç şüphe yok ki, 2019/20 sezonuna korona virüs salgını damgasını vurdu. Ancak bu etki çok daha
büyük olabilirdi. Diğer birçok sektörlerün aksine, futbol endüstrisinin takvimi 1 Ocak – 31 Aralık
değil, 1 Haziran – 31 Mayıs. Yani COVID-19 Avrupa kıtasında etkili olmaya başladığında, ulusal
liglerdeki maçların önemli bir kısmı zaten oynanmıştı. Erteleme / seyircisiz oynama / olduğu
haliyle tescil gibi kararların alındığı dönemde beş büyük ligde maçların tamamlanma oranı
ortalama %70’in üzerindeydi. Avrupa Kupalarında da belirli bir noktaya gelinmişti. Bu nedenle
daha ilginç olan sezon muhtemelen 2020/21 sezonu olacak. Elbette bu salgını da geride
bırakacağız. Unutmayın, bu dünyada ateşi düşmeyen tek hastalık futbol tutkusudur.
Huzur İçinde Uyu Diego Armando Maradona….
2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 2

Deloitte Futbol Para Ligi 2021
3
Deloitte Futbol Para Ligi 2021
Öne Çıkan Ülkelerin Analizi
Mini Dosya: Portekiz
Ve Türkiye…
Dört Büyükler Özel
Koronavirüs ve Futbol Gelirleri
4
Deloitte Futbol Para Ligi Hakkında…
Böyle bir raporu dünyada ilk hazırlayan firma Deloitte. Raporumuzun 2021 yılında 24’ücüsü yayınlandı. Araştırmamız, Futbol Kulüplerini her sene (bir önceki
sezonu dikkate alarak) gelirlerine göre sıralıyor. 2021 Raporu, 2019/2020 sezonu dikkate alınarak hazırlandı. Listede Avrupa Kulüpleri (daha önceki yıllarda
birkaç istisna olmuştu) yer alıyor. Ana liste ilk 20 kulüpten oluşuyor. 2009/10 sezonunu dikkate alan 2010 yılından bu yana takip eden 10 kulüple birlikte 30
kulüpten oluşan bir uzun liste yayınlanıyor. Deloitte Futbol Para Ligi’ni ele alırken, futbol kulüplerinin esas faaliyetlerine konu olan gelirlere
odaklanılmaktadır. Gelirler 3 ana başlık altında sınıflanıyor: 1) Maç Günü, 2) Naklen Yayın ve 3) Ticari. Bu nedenle kulüplere kimi zaman önemli ölçüde gelir
getiren bazı kalemler ve ayrıca vergi unsurları dikkate alınmamalıdır. Bunlara örnek vermek gerekirse:
• Transfer (Bonservis) Gelirleri

• Futbolcu Kiralama Gelirleri
• Gayrimenkul ve Varlık Satışları
• Kira Gelirleri
• Üye Aidatları
• Farklı Alanlara Yapılan Yatırım Gelirleri
• Yardım Kampanyaları, Bağışlar, Hibeler
• Finansal Gelirler
• Kazanılan Davalar vb.
• KDV veya Satışla İlgili Diğer Vergiler
Olağandışı Bir Sezon…

Alışıldık koşullarda, kulüplerin mali yıl kapanış dönemleri kendi liglerinin sezonluk takvimleri ile
uyumludur. (Avrupa liglerinin çoğu için Mayıs veya Haziran ayları) 2019/20 sezonunda yaşanan
özel durum ve aksaklıklar, farklı liglerin, yayıncı kuruluşların, sponsorların ve ticari işbirliği içinde
bulunulan kuruluşların benimsemiş oldukları farklı yaklaşımlar; kulüplerin 2019/20 sezonunda
elde ettikleri gelirlerin 2020 ve 2021’de biten iki farklı mali yıla yayılmasına sebep oldu.
Deloitte’un bu seneki Futbol Para Ligi’nde yer alan analizleri büyük ölçüde 2020 yılında sona
eren mali yıla odaklı bir şekilde gerçekleştirildi.

Deloitte Futbol Para Ligi 2021 – İlk 30 (1/3)
Maç Naklen Ticari Toplam
• İlk 20 kulübün toplam geliri 8,2 milyar Euro (önceki sezon: 9,3 milyar). İlk 30’un
Sıra 2021 toplam geliri ise 9,8 milyar Euro.
Günü (Bin €) Yayın (Bin €) (Bin €) (Bin €)
1 FC Barcelona 126,400 248,500 340,200 715,100
2 Real Madrid 108,200 224,000 382,700 714,900 • 700 milyon Euro geliri aşan iki, 500 milyonu aşan yedi, 300 milyonu aşan ise 13
3 Bayern Munich 70,300 203,300 360,500 634,100
4 M. United 98,800 159,900 321,700 580,400 kulüp mevcut. İlk 20’deki en düşük gelir 174 milyon Euro, ilk 30’daki en düşük
5 Liverpool 82,700 232,500 243,400 558,600 ciroya sahip kulüp ise 148,5 milyon Euro ciroya sahip.
6 M. City 47,600 217,000 284,600 549,200
7 PSG 92,400 149,600 298,600 540,600
8 Chelsea 62,100 208,200 199,400 469,700 • FC Barcelona 715,1 milyon Euro’luk geliri ile geçen sene olduğu gibi bu sene de
9 Tottenham H. 107,700 155,000 183,000 445,700
10 Juventus 42,300 166,700 188,900 397,900
Para Ligi’nde en üst sırada yer aldı. Onu 714,9 milyon Euro’luk gelir yaratan
11 Arsenal 89,700 136,000 162,300 388,000 Real Madrid takip etti. İkili arasındaki 200 bin Euro’luk fark, Para Ligi tarihi
12 B. Dortmund 46,300 169,800 149,600 365,700
13 Atletico Madrid 50,400 198,500 82,900 331,800
boyunca ilk iki sırada yer alan kulüpler arasında oluşmuş en küçük fark.
14 Internazionale 56,900 136,000 98,600 291,500
15 FC Zenit St.Pet. 14,800 46,700 175,000 236,500 • Daha bir önceki sene 840 milyon Euro rekor gelir ile 800 milyon eşiğini ilk
16 Schalke 04 35,700 94,900 92,200 222,800
17 Everton 13,600 111,700 86,700 212,000 geçen kulüp olarak rekor kıran Barcelona, bu sefer tüm Para Ligi kulüpleri
18 O. Lyonnais 35,500 110,500 47,600 193,600 içerisinde mutlak değer olarak en büyük gelir düşüşünü yaşayan kulüp oldu.
19 Napoli 13,200 127,400 35,700 176,300
20 E. Frankfurt 38,600 91,000 44,400 174,000
21 Valencia 17,800 129,200 25,100 172,100 • Real Madrid’in gelirlerde yaşadığı azalma daha düşük gerçekleşti. Kulüp,
22 Leicester City 14,900 122,700 33,400 171,000
23 Benfica 39,300 87,400 43,600 170,300
önemli iş ortaklıklarının süresini uzatarak ve bazı gelir yaratıcı aktiviteleri kendi
24 B. M.gladbach 18,700 86,700 62,500 167,900 bünyesine taşıyarak ticari gelirlerinde 28,1 milyon Euro tutarında bir artış
25 Crystal Palace 13,500 121,500 26,300 161,300
26 West Ham U. 25,500 94,100 38,400 158,000
sağladı, bu da eflatun beyazlıların diğer iki gelir kalemindeki düşüşü bir nebze
27 Ajax 42,100 55,700 57,700 155,500 olsun hafifletti.
28 Sheffield United 8,300 126,500 17,200 152,000
29 Wolves 18,800 109,200 23,200 151,200
30 AC Milan 23,400 63,400 61,700 148,500 • Toplam Gelirlerde Birinci Sıra: Barcelona
Toplam (İlk 20) 1,233,200 3,187,200 3,778,000 8,198,400 • Maç Günü Gelirlerinde Birinci Sıra: Barcelona
Dağılım (İlk 20) 15% 39% 46% 100%
Toplam (İlk 30) 1,455,500 4,183,600 4,167,100 9,806,200 • Naklen Yayın Gelirlerinde Birinci Sıra: Barcelona
Dağılım (İlk 30) 15% 43% 42% 100% • Ticari Gelirlerde Birinci Sıra: Real Madrid

• Bayern Münih bu sene üçüncü sıraya yükseldi (634.1 milyon Euro). İlk 10 kulüp
Sıra 2021
Günü (Bin €) Yayın (Bin €) (Bin €) (Bin €) arasındaki en düşük gelir kaybını (%4) yaşayan Alman devi, 2020 yılına ait tüm
1 FC Barcelona 126,400 248,500 340,200 715,100 ulusal naklen yayın gelirlerinin Bundesliga’nın daha erken tamamlanması
2 Real Madrid 108,200 224,000 382,700 714,900 sonucu mali tablolarına dahil olmasından faydalandı. Bayern, Şampiyonlar
3 Bayern Munich 70,300 203,300 360,500 634,100
4 M. United 98,800 159,900 321,700 580,400 Ligi’ni, Bundesliga’da Şampiyonluğu, Almanya Kupası’nı (DFB Pokal) ve son
5 Liverpool 82,700 232,500 243,400 558,600 olarak da UEFA Süper Kupasını kazanarak unutulmaz bir sezon yaşadı.
6 M. City 47,600 217,000 284,600 549,200
7 PSG 92,400 149,600 298,600 540,600
8 Chelsea 62,100 208,200 199,400 469,700 • 580,4 milyon Euro gelirle sezonu tamamlayan Manchester United’ın
9 Tottenham H. 107,700 155,000 183,000 445,700
10 Juventus 42,300 166,700 188,900 397,900
gelirlerindeki 131,1 milyon Euro’luk düşüş (%19), dördüncü sıraya düşmesine
11 Arsenal 89,700 136,000 162,300 388,000 sebep oldu. Bu seneki Para Ligi’ndeki en büyük düşüşü yaşayan kulüp olan
12 B. Dortmund 46,300 169,800 149,600 365,700
13 Atletico Madrid 50,400 198,500 82,900 331,800
Kırmızı Şeytanlar, hem 2019/20 Şampiyonlar Ligi’ne katılmamış olmanın, hem
14 Internazionale 56,900 136,000 98,600 291,500 de maç günü gelirlerinden mahrum kalmanın ve naklen yayın gelirlerindeki
15 FC Zenit St.Pet. 14,800 46,700 175,000 236,500 indirim ve ertelemelerin faturasını ödediler.
16 Schalke 04 35,700 94,900 92,200 222,800
17 Everton 13,600 111,700 86,700 212,000
18 O. Lyonnais 35,500 110,500 47,600 193,600 • Liverpool 2001/02’den beri ilk kez sıralamada ilk beşe girdi. Kırmızı beyazlıların
19 Napoli 13,200 127,400 35,700 176,300
20 E. Frankfurt 38,600 91,000 44,400 174,000 son birkaç yıldır istikrarlı bir şekilde devam eden sportif başarıları finansal
21 Valencia 17,800 129,200 25,100 172,100 başarısına da yansıdı.
22 Leicester City 14,900 122,700 33,400 171,000
23 Benfica 39,300 87,400 43,600 170,300
24 B. M.gladbach 18,700 86,700 62,500 167,900 • Manchester City (6.), Paris Saint-Germain (7.), Chelsea (8.), Tottenham Hotspur
25 Crystal Palace 13,500 121,500 26,300 161,300
26 West Ham U. 25,500 94,100 38,400 158,000
(9.) ve Juventus (10.) ilk 10’da yer alan diğer kulüpler.
27 Ajax 42,100 55,700 57,700 155,500
28
29
Sheffield United
Wolves
8,300
18,800
126,500
109,200
17,200
23,200
152,000
151,200
• Geçen seneye kıyasla Naklen Yayın Gelirleri ve Maç Günü Gelirleri azaldı. Ticari
30 AC Milan 23,400 63,400 61,700 148,500 Gelirler ise sınırlı düzeyde de olsa arttı.
Toplam (İlk 20) 1,233,200 3,187,200 3,778,000 8,198,400
Dağılım (İlk 20) 15% 39% 46% 100%
Toplam (İlk 30) 1,455,500 4,183,600 4,167,100 9,806,200 • AC Milan bu sezon 30. sıraya kadar geriledi. Arsenal bu sene de ilk 10’un
Dağılım (İlk 30) 15% 43% 42% 100% dışında kaldı.

• İlk 20’deki kulüplerin 18’i geçen sene de listede yer alan kulüpler. 15. sıradaki
Sıra 2021
Günü (Bin €) Yayın (Bin €) (Bin €) (Bin €) FC Zenit ve 20. sıradaki Eintracht Frankfurt, AS Roma ile West Ham United’ın
1 FC Barcelona 126,400 248,500 340,200 715,100 yerlerini aldılar. Zenit’in 2019/20 Şampiyonlar Ligi’ne katılımı ve mali yılının 31
2 Real Madrid 108,200 224,000 382,700 714,900 Aralık 2019 olması sonucu sezon gelirlerinin pandemiden minimum
3 Bayern Munich 70,300 203,300 360,500 634,100
4 M. United 98,800 159,900 321,700 580,400 etkilenmesi, kulüp açısından başlıca etkenlerdi.
5 Liverpool 82,700 232,500 243,400 558,600
6 M. City 47,600 217,000 284,600 549,200
7 PSG 92,400 149,600 298,600 540,600
• Para Ligi’nde ilk 20’de yer edinen kulüplerden sadece ikisi bir önceki seneye
8 Chelsea 62,100 208,200 199,400 469,700 göre gelirlerinde artış yaşadılar: FC Zenit ve Everton. Çok küçük bir artış ile 212
9 Tottenham H. 107,700 155,000 183,000 445,700
10 Juventus 42,300 166,700 188,900 397,900
milyon Euro’luk gelire ulaşan ve 17. sırada yer alan Everton, ticari gelirlerini iki
11 Arsenal 89,700 136,000 162,300 388,000 katından fazla arttırdığı bir sezonu geride bıraktı. Bu aynı zamanda tüm Para
12 B. Dortmund 46,300 169,800 149,600 365,700 Ligi kulüpleri arasında en büyük ticari gelir artışı olarak (%104) dikkate çekti.
13 Atletico Madrid 50,400 198,500 82,900 331,800
14 Internazionale 56,900 136,000 98,600 291,500
15 FC Zenit St.Pet. 14,800 46,700 175,000 236,500 • Toplam içerisinde en büyük pay Ticari Gelirlere ait.
16 Schalke 04 35,700 94,900 92,200 222,800
17 Everton 13,600 111,700 86,700 212,000
18 O. Lyonnais 35,500 110,500 47,600 193,600 • Her üç gelir kaleminde de 100 Milyon Euro barajını aşan sadece üç kulüp var.
19 Napoli 13,200 127,400 35,700 176,300
20 E. Frankfurt 38,600 91,000 44,400 174,000
21 Valencia 17,800 129,200 25,100 172,100 • 19. sırada yer alan Napoli ile 30. sırada yer alan Milan arasındaki fark 30 milyon
22 Leicester City 14,900 122,700 33,400 171,000
23 Benfica 39,300 87,400 43,600 170,300
Euro’dan az.
24 B. M.gladbach 18,700 86,700 62,500 167,900
25
26
Crystal Palace
West Ham U.
13,500
25,500
121,500
94,100
26,300
38,400
161,300
158,000
• Özellikle daha alt sıralardaki İngiliz kulüpleri daha önceki sezonlarda olduğu
27 Ajax 42,100 55,700 57,700 155,500 gibi Naklen Yayın Gelirleri sayesinde listede yer bulabildiler.
28 Sheffield United 8,300 126,500 17,200 152,000
29 Wolves 18,800 109,200 23,200 151,200
30 AC Milan 23,400 63,400 61,700 148,500 Not: Bazı kulüpler için 2019/20 sezonunun uzamış olması, bu sezona ait gelirlerin
Toplam (İlk 20) 1,233,200 3,187,200 3,778,000 8,198,400
Dağılım (İlk 20)
kısmen sözkonusu kulüplerin 2021 yılı mali tablolarına yansımasına neden olacak.
15% 39% 46% 100%
Toplam (İlk 30) 1,455,500 4,183,600 4,167,100 9,806,200 Herhangi bir karışıklığa yol açmamak adına, tüm sezon gelirlerini 2020 yılı mali
Dağılım (İlk 30) 15% 43% 42% 100% sonuçlarına yansıtmak amaçlı herhangi bir düzeltme yapılmamıştır.

Deloitte Futbol Para Ligi 2021 – İlk 30
2019 2020 2021 21 Napoli AC Milan Valencia

1 Real Madrid FC Barcelona FC Barcelona 22 Leicester City Leicester City Leicester City
2 FC Barcelona Real Madrid Real Madrid 23 Southampton Ajax Benfica
3 M. United M. United Bayern Munich 24 Crystal Palace Benfica B. M.gladbach
4 Bayern Munich Bayern Munich M. United 25 FC Zenit St.Pet. Wolwes Crystal Palace
5 M. City PSG Liverpool
26 Beşiktaş Valencia West Ham U.
6 PSG M. City M. City
27 Sevilla FC E. Frankfurt Ajax
7 Liverpool Liverpool PSG
28 O. Lyonnais FC Zenit St.Pet. Sheffield United
8 Chelsea Tottenham H. Chelsea
9 29 Brighton & H.A. Porto Wolwes
Arsenal Chelsea Tottenham H.
10 Tottenham H. Juventus Juventus 30 Benfica Crystal Palace AC Milan
11 Juventus Arsenal Arsenal
• İlk 30’da, sekiz farklı ülkeden kulüpler yer alıyor.
12 B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund
13 Atletico Madrid Atletico Madrid Atletico Madrid • İlk 20 kulübün içerisinde beş büyük ligden olmayan tek kulüp Rusya’dan FC Zenit St.
14 Internazionale Internazionale Internazionale Petersburg. Daha önce 2017 Futbol Para Ligi’nde ilk 20 arasında yer alan ve birkaç kez ilk
15 AS Roma Schalke 04 FC Zenit St.Pet. 30’a girmeyi başarmış olan Rus kulübü, 15. sırada yer alarak, kendi adına şu ana kadar ki
16 Schalke 04 AS Roma Schalke 04 en üst sıraya ulaştı.
17 Everton O. Lyonnais Everton
• Geçen sene ilk 30’da yer alan AS Roma ve Porto bu seneki sıralamada yer alamadılar.
18 AC Milan West Ham U. O. Lyonnais
19 Newcastle U. Everton Napoli • Türk kulüpleri geçen sezonda olduğu gibi bu sezonda da listede yer bulamadılar. Listede
20 West Ham U. Napoli E. Frankfurt en son 2019 Futbol Para Ligi’nde Beşiktaş yer almıştı.

10
Deloitte Futbol Para Ligi 2021 – İlk 30: Son 10 Sene
Sıra
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
1 Real Madrid Real Madrid Real Madrid Real Madrid Real Madrid M. United M. United Real Madrid FC Barcelona FC Barcelona
2 FC Barcelona FC Barcelona FC Barcelona M. United FC Barcelona FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona Real Madrid Real Madrid
3 M. United M. United Bayern Munich Bayern Munich M. United Real Madrid FC Barcelona M. United M. United Bayern Munich
4 Bayern Munich Bayern Munich M. United FC Barcelona PSG Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich M. United
5 Arsenal Chelsea PSG PSG Bayern Munich M. City M. City M. City PSG Liverpool
6 Chelsea Arsenal M. City M. City M. City PSG Arsenal PSG M. City M. City
7 AC Milan M. City Chelsea Chelsea Arsenal Arsenal PSG Liverpool Liverpool PSG
8 Internazionale AC Milan Arsenal Arsenal Chelsea Chelsea Chelsea Chelsea Tottenham H. Chelsea
9 Liverpool Liverpool Juventus Liverpool Liverpool Liverpool Liverpool Arsenal Chelsea Tottenham H.
10 Schalke 04 Juventus AC Milan Juventus Juventus Juventus Juventus Tottenham H. Juventus Juventus
11 Tottenham H. B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund Tottenham H. Juventus Arsenal Arsenal
12 M. City Internazionale Liverpool AC Milan Tottenham H. Tottenham H. B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund
13 Juventus Tottenham H. Schalke 04 Tottenham H. Schalke 04 Atletico Madrid Atletico Madrid Atletico Madrid Atletico Madrid Atletico Madrid
14 O. Marseille Schalke 04 Tottenham H. Schalke 04 AC Milan Schalke 04 Leicester City Internazionale Internazionale Internazionale
15 AS Roma Napoli Internazionale Atletico Madrid Atletico Madrid AS Roma Internazionale AS Roma Schalke 04 FC Zenit St.Pet.
16 B. Dortmund O. Marseille Galatasaray Napoli AS Roma AC Milan Schalke 04 Schalke 04 AS Roma Schalke 04
17 O. Lyonnais O. Lyonnais Hamburger SV Internazionale Newcastle U. FC Zenit St.Pet. West Ham U. Everton O. Lyonnais Everton
18 Hamburger SV Hamburger SV Fenerbahçe Galatasaray Everton West Ham U. Southampton AC Milan West Ham U. O. Lyonnais
19 Valencia AS Roma AS Roma Newcastle U. Internazionale Internazionale Napoli Newcastle U. Everton Napoli
20 Napoli Newcastle U. Atletico Madrid Everton West Ham U. Leicester City Everton West Ham U. Napoli E. Frankfurt
21 Benfica Valencia VfB Stuttgart West Ham U. Galatasaray Newcastle U. O. Lyonnais Napoli AC Milan Valencia
22 Atletico Madrid Benfica Napoli Aston Villa Southampton Southampton AC Milan Leicester City Leicester City Leicester City
23 Werder Bremen Atletico Madrid Valencia O. Marseille Aston Villa Everton FC Zenit St.Pet. Southampton Ajax Benfica
24 Aston Villa Ajax Corinthians AS Roma Leicester City O. Lyonnais AS Roma Crystal Palace Benfica B. M.gladbach
25 Newcastle U. VfB Stuttgart Newcastle U. Southampton Sunderland Fenerbahçe B. M.gladbach FC Zenit St.Pet. Wolves Crystal Palace
26 Ajax Everton Benfica Benfica Swansea City Galatasaray Crystal Palace Beşiktaş Valencia West Ham U.
27 VfB Stuttgart Aston Villa Ajax Sunderland Stoke City Benfica West Bromwich Sevilla FC E. Frankfurt Ajax
28 Everton Fulham SS Lazio Hamburger SV Crystal Palace B. M.gladbach Bournemouth O. Lyonnais FC Zenit St.Pet. Sheffield United
29 West Ham U. Sunderland West Ham U. Swansea City West Bromwich Sunderland Stoke City Brighton & H.A. Porto Wolves
30 Sunderland Galatasaray O. Marseille Stoke City Napoli Napoli Benfica Benfica Crystal Palace AC Milan

Deloitte Futbol Para Ligi – Gelirlerin Dağılımı
Bu seneki ilk 20 Para Ligi kulübü, toplam 8,2 milyar Euro bir gelir yarattılar. Ancak bu rakam 2018/19 sezonuna kıyasla (9,3 milyar Euro), %12’lik bir düşüşe
denk geliyor. 1,1 milyar Euro’luk bu düşüşü şu nedenlere bağlayabiliriz:
• Özellikle yayıncı kuruluşlarla olan gelir indirimleri ve ertelemeler, naklen yayın gelirlerinde 937 milyon Euro’luk (%23) bir düşüş yarattı;
• Maç günü gelirlerinde seyircisiz oynanmış ve iptal edilmiş müsabakaların etkisiyle 257 milyon Euro’luk (%17) bir azalma yaşandı ve
• Ticari gelirlerdeki 105 milyon Euro’luk (%3) artış toplam düşüşü bir nebze olsun azalttı
Gelir Kalemleri Bazında Dağılım (İlk 20 Kulüp) Naklen Yayın Gelirleri son üç
Sezonlar Maç Günü Naklen Yayın Ticari sezondur gelir kalemleri
içinde ilk sırada yer
% % % almaktaydı. Ancak 2019/20
sezonunda Ticari Gelirler
2019/20 15 39 46 neredeyse toplam gelirlerin
yarısına (%46) yaklaşarak ön
2018/19 16 44 40 plana çıktı. Ayrıca
pandemiden de etkilenen
Maç Günü Gelirlerinin
2017/18 17 43 40 toplam içerisindeki payı
istikrarlı düşüşünü sürdürdü
2016/17 17 45 38 ve 2021 Futbol Para Ligi’nde
%15’e kadar geriledi.
2015/16 18 39 43

Deloitte Futbol Para Ligi – Gelirlerde Yaşanan Bazı Önemli Gelişmeler
• 2019/20 sezonunda ilk 20’deki kulüplerin ortalama gelirleri 409 milyon Euro olarak Sıra (Geçen 2019/20 Gelirleri (Milyon €)
gerçekleşti. (Bir önceki sezon 464 milyon Euro). Bu ortalama gelir, 2017/18 sezonundaki Kulüp
Seneki Sıra) (2018/19 Gelirleri)
seviyeye yakın bir rakam.
1 (1) FC Barcelona 715,1 (840,8)
• “Beş Büyük Lig”in (İngiltere, İspanya, Almanya, İtalya, Fransa) naklen yayın hakları ve 2 (2) Real Madrid 714,9 (757,3)
UEFA naklen yayın haklarında yapılan indirimler neredeyse 1.2 milyar Euro seviyesinde ve 3 (4) Bayern Munich 634,1 (660,1)
bunun çok büyük kısmı Para Ligi kulüplerinin kaybı olarak gerçekleşti. 4 (3) M. United 580,4 (711,5)
5 (7) Liverpool 558,6 (604,7)
• Gelirlerdeki azalmayı ötelemelerden kaynaklı ve tamamen kaybolan gelirlerden kaynaklı
6 (6) M. City 549,2 (610,6)
(bilhassa maç günü gelirleri ve ayrıca naklen yayıncılara verilen indirimler) olarak iki temel
faktörle açıklıyabiliriz. Söz konusu ötelemelerin etkisini ele alırsak, birçok kulübün 2020’de 7 (5) PSG 540,6 (635,9)
sona eren mali yıla ait gelirlerinin aşağı yukarı dörtte birlik kısmının 2021’de sona eren 8 (9) Chelsea 469,7 (513,1)
mali yıla kaydığını; dolayısıyla 2021’in bir çeyreklik ekstra geliri kapsadığını görüyoruz. 9 (8) Tottenham H. 445,7 (521,1)
10 (10) Juventus 397,9 (459,7)
• Naklen yayın kuruluşları ile 2019/20 sezonuna ilişkin müzakereler ve pazarlıklar halen
11 (11) Arsenal 388 (445,2)
devam ediyor. Şu an itibariyle Avrupa’nın bazı önde gelen liglerindeki toplam indirim 600
12 (12) B. Dortmund 365,7 (371,7)
milyon Euro’yu buluyor:Premier League (376 milyon €), La Liga (yaklaşık 100 milyon €) ve
Ligue 1 (yaklaşık 123 milyon €). Ayrıca UEFA naklen yayınları için de 575 milyon € indirim 13 (13) Atletico Madrid 331,8 (367,6)
söz konusu. Serie A’nın 2019/20 sezonu ile ilgili 130 milyon Euro tutarındaki son Sky İtalia 14 (14) Internazionale 291,5 (364,6)
taksidinin akıbeti ise mahkeme kararını bekliyor. 15 (28) FC Zenit St.Pet. 236,5 (180,4)
16 (15) Schalke 04 222,8 (324,8)
• Ülkemizde Süper Lig içinde zorlu bir süreç söz konusu. Özellikle 2020 yılının son 17 (19) Everton 212 (210,5)
çeyreğinde TFF, Yayıncı Kuruluş ve Kulüpler Birliği’nin parçası olduğu detaylı müzakereler; 18 (17) O. Lyonnais 180,7 (220,9)
futbol endüstrisinin tüm aktörlerinin bir takım fedakarlıklar yapacağı yeni bir dönemin 19 (20) Napoli 176,3 (207,4)
ülkemizde de başladığına dair belirgin bir işaret.
20 (27) E. Frankfurt 174 (182,2)

Deloitte Futbol Para Ligi – Kulüpler Bazında Gelirlerin Dağılımı
Maç Naklen Maç Naklen
Sıra Kulüp Ülke Ticari Toplam Ticari • Futbol Para Ligi’nde ilk 10 kulübün 9’unda
Günü Yayın Günü Yayın
1 FC Barcelona İSPANYA 17.7% 34.8% 47.6% 100.0% 3 2 1 en büyük gelir kalemi Ticari Gelirler. Burada
2 Real Madrid İSPANYA 15.1% 31.3% 53.5% 100.0% 3 2 1 tek istisna Chelsea. Az farkla da olsa
3 Bayern Munich ALMANYA 11.1% 32.1% 56.9% 100.0% 3 2 1 kulübün Naklen Yayın Gelirleri ilk sırayı
4 Manchester United İNGİLTERE 17.0% 27.5% 55.4% 100.0% 3 2 1 alıyor.
5 Liverpool İNGİLTERE 14.8% 41.6% 43.6% 100.0% 3 2 1
6 Manchester City İNGİLTERE 8.7% 39.5% 51.8% 100.0% 3 2 1
7 Paris Saint-Germain FRANSA 17.1% 27.7% 55.2% 100.0% 3 2 1 • Takip eden 20 kulübün 17’sinde ise başlıca
8 Chelsea İNGİLTERE 13.2% 44.3% 42.5% 100.0% 3 1 2 gelir kaynağı Naklen Yayın Gelirleri. Bu
9 Tottenham Hotspur İNGİLTERE 24.2% 34.8% 41.1% 100.0% 3 2 1 kulüpler arasında Ticari Gelirleri ilk sırada
10 Juventus İTALYA 10.6% 41.9% 47.5% 100.0% 3 2 1 olan üç istisna kulüp var. Aralarında beş
11 Arsenal İNGİLTERE 23.1% 35.1% 41.8% 100.0% 3 2 1
12 Borussia Dortmund ALMANYA 12.7% 46.4% 40.9% 100.0% 3 1 2 büyük ligden olan tek takım Arsenal. Diğer
13 Atlético de Madrid İSPANYA 15.2% 59.8% 25.0% 100.0% 3 1 2 ikisi Rus temsilcisi Zenit St. Petersburg ile
14 Internazionale İTALYA 19.5% 46.7% 33.8% 100.0% 3 1 2 Hollanda temsilcisi Ajax.
15 FC Zenit Saint Petersburg RUSYA 6.3% 19.7% 74.0% 100.0% 3 2 1
16 Schalke 04 ALMANYA 16.0% 42.6% 41.4% 100.0% 3 1 2
17 Everton İNGİLTERE 6.4% 52.7% 40.9% 100.0% 3 1 2 • Ülkeler bazında bir değerlendirme yapmak
18 Olympique Lyonnais FRANSA 18.3% 57.1% 24.6% 100.0% 3 1 2 gerekirse, bu iki ana gelir kaleminden
19 Napoli İTALYA 7.5% 72.3% 20.2% 100.0% 3 1 2 birinin diğerine göre ağır basmadığını
20 Eintracht Frankfurt ALMANYA 22.2% 52.3% 25.5% 100.0% 3 1 2 görmekteyiz.
21 Valencia İSPANYA 10.3% 75.1% 14.6% 100.0% 3 1 2
22 Leicester City İNGİLTERE 8.7% 71.8% 19.5% 100.0% 3 1 2
23 Benfica PORTEKİZ 23.1% 51.3% 25.6% 100.0% 3 1 2 • 30 kulübün tümünün tek ortak noktası,
24 Borussia VfL Mönchengladbach ALMANYA 11.1% 51.6% 37.2% 100.0% 3 1 2 Maç Günü Gelirlerinin en son sırada yer
25 Crystal Palace İNGİLTERE 8.4% 75.3% 16.3% 100.0% 3 1 2 alması. İlk 10 içerisinde Maç Günü
26 West Ham United İNGİLTERE 16.1% 59.6% 24.3% 100.0% 3 1 2
27.1% 35.8% 37.1% 100.0% 3 2 1 Gelirlerinin toplamdaki payı en yüksek
27 Ajax HOLLANDA
28 Sheffield United İNGİLTERE 5.5% 83.2% 11.3% 100.0% 3 1 2 kulüp Tottenham Hotspur.
29 Wolves İNGİLTERE 12.4% 72.2% 15.3% 100.0% 3 1 2
30 AC Milan İTALYA 15.8% 42.7% 41.5% 100.0% 3 1 2
İlk 20’deki 11 takım 5 şehirden!
1
RUSYA
Liverpool St.Petersburg
22 Manchester
İNGİLTERE
«Ruhr»
Londra ALMANYA
3 2
Frankfurt
1
Paris
Münih
1
1
Londra, Manchester, Liverpool,
Madrid ve Ruhr bölgesinden 11 FRANSA
takım ilk 20’de.
Lyon Milano
Avrupa’nın «5 büyük» ülkesinin iki 1
1 1
tanesinin başkentlerinden hiçbir Torino
temsilci Futbol Para Ligi’nde yer
almıyor. İTALYA
İSPANYA
Barselona
Deloitte Futbol Para Ligi raporuna
1 1 Napoli
erişmek için: www.deloitte.co.uk/dfml 2 Madrid
İtalya – İngitere: Değişen Roller
İngiliz kulüplerin her zaman Futbol Para Ligi’nde dikkat çeken bir ağırlıkları oldu. Öte yandan belirli
dönemlerde çok daha farklı tablolarla da karşılaşmadık değil… Örneğin İtalyan takımlarının Avrupa
Kupalarında fırtına gibi estikleri dönemde olduğu gibi. 2002 yılı sıralamamızda, Milano ve başkent
Roma’dan ikişer kulüp ve Torino temsilcisi Juventus ile birlikte tam 5 İtalyan kulübü ilk 10’da yer
almaktaydı. O dönem ilk 10’daki İngiliz kulübü sayısı ise 3 idi. Bugün ilk 10’da yer alan tek İtalyan
kulübü son 9 sezondur Serie A’da şampiyon olan Juventus. Siyah beyazlılar, son 6 sezonda 2 kez
Şampiyonlar Ligi’nde final oynamış olmalarına rağmen son yıllarda en zengin kulüpler arasında
ancak 10. sırada kendilerine yer bulabiliyorlar. Şüphesiz 2006’da patlak veren Calciopoli şike
skandalı İtalyan kulüplerini derinden etkiledi. 2019 yılındaki sıralamada ilk 10’da hiçbir İtalyan
kulübü yer alamamıştı. (Deloitte Futbol Para Ligi tarihinde daha önce hiç gerçekleşmemiş bir
durum) Son 10 sezondur hiçbir İtalyan kulübü, Avrupa’da kupa kaldırma başarısını yaşayamadı.
İngiliz kulüplerinin ilk 10’daki temsili ise, Arsenal’in iki sezondur ilk 10 dışı kalması ile 6’dan 5’e indi.
Ülke 2002 2010 2019 2021

İngiliz 3 4 6 5
İlk 10’daki İspanyol 1 2 2 2
Kulüp İtalyan 5 3 --- 1
Sayısı Alman 1 1 1 1
Fransız --- --- 1 1

2021 Futbol Para Ligi Kulüplerinin 2020/21 Sezonu Performansı (24.01.2021 İtibariyle)
Ligde Oynadığı Avrupa
Sıra 2020/21 Sezonu Lig Sırası • Şampiyonlar Ligi’nde Son 16’ya kalan kulüplerden 11 tanesi
Oynanan Maç Maç Kupaları
1 FC Barcelona 18-19-20 19 3 ŞL Son 16 Futbol Para Ligi Kulübü
2 Real Madrid 18-19-20 19 2 ŞL Son 16
3 Bayern Munich 18 18 1 ŞL Son 16
• 8 Futbol Para Ligi Kulübü UEFA Avrupa Ligi’nde yoluna devam
4 M. United 17-18-19 19 1 UAL Son 32 ediyor (Son 32).
5 Liverpool 17-18-19 19 4 ŞL Son 16
6 M. City 17-18-19 18 2 ŞL Son 16 • Futbol Para Ligi’nde yer alan 8 ligden 7 tanesinin mevcut
7 PSG 19-20-21 21 1 ŞL Son 16 liderleri 2021 Futbol Para Ligi Kulüpleri. (Tek istisna Portekiz
8 Chelsea 17-18-19 19 9 ŞL Son 16 Ligi)
9 Tottenham H. 17-18-19 18 5 UAL Son 32
10 Juventus 18-19 18 4 ŞL Son 16 • Futbol Para Ligi’nde ilk 13’de yer alan kulüplerin hepsi
11 Arsenal 17-18-19 19 11 UAL Son 32 yollarına Avrupa’da devam ediyorlar.
12 B. Dortmund 18 18 7 ŞL Son 16
13 Atletico Madrid 18-19-20 18 1 ŞL Son 16 • 2021 Futbol Para Ligi’nde 16. sırada yer alan Schalke 04
14 Internazionale 18-19 19 2 --- Bundesliga’da sonuncu sırada.
15 FC Zenit St.Pet. 19 19 1 ---
16 Schalke 04 18 18 18 --- • 2021 Futbol Para Ligi’nde 30. (son) sırada yer alan AC Milan,
17 Everton 17-18-19 17 6 ---
Serie A’da lider durumda.
18 O. Lyonnais 19-20-21 21 3 ---
19 Napoli 18-19 18 6 UAL Son 32 • Geçen sezon Bundesliga ve Şampiyonlar Ligi şampiyonu olan
20 E. Frankfurt 18 18 6 ---
21 Valencia 18-19-20 20 14 ---
Bayern Münich, kendi liginde lider; Şampiyonlar Ligi’nde ise
22 Leicester City 17-18-19 19 3 UAL Son 32 grup lideri olarak son 16’ya kaldı.
23 Benfica 13-14-15 14 3 UAL Son 32
24 B. M.gladbach 18 18 5 ŞL Son 16 • Manchester United, Tottenham, Inter, Milan, Arsenal,
25 Crystal Palace 17-18-19 19 13 --- Olympique Lyon ve Napoli Şampiyonlar Ligi’nde yoklar.
26 West Ham U. 17-18-19 19 7 ---
27 Ajax 18 18 1 UAL Son 32
28 Sheffield United 17-18-19 19 20 ---
29 Wolves 17-18-19 19 14 ---
30 AC Milan 18-19 19 1 UAL Son 32

Türk Kulüpleri: Bu Sene de Para Ligi’nde Yokuz…
İkinci sene üst üste, hiçbir Türk kulübü Deloitte Futbol Para Ligi’nde yer alamadı. Listede en kendine yer bulan Türk kulübü, 2019 yılında 26. sırada yer alan
Beşiktaş olmuştu. Son 10 sezonda İstanbul’un üç büyükleri, sekiz kez Para Ligi’nde ilk 30 kulüp içerisinde yer alarak ülkemizi temsil ettiler:
• Galatasaray beş,
• Fenerbahçe iki ve
• Beşiktaş bir kez
Gelir yaratma konusunda Türk kulüplerinin Avrupa’lı rakipleri ile mücadelede ellerini zayıflatan bazı kalıtsal faktörler ve yeni gelişmeler söz konusu.
Türkiye’deki Süper Lig naklen yayın ihalesinin bedeli, özellikle Avrupa’nın beş büyük ligindeki emsalleri ile kıyaslandığında çok daha mütevazi kalıyor. Dünya ve
Avrupa futbolundaki ulusal ve uluslararası naklen yayın pastasından kulüplerimizin aldığı pay bu ülkelere göre oldukça düşük.
Avrupa Kupaları’nda özellikle son iki sezondur alınan başarısız sonuçlar gelir performansızı olumsuz yönde etkiliyor.
UEFA Kulüpler Sıralamasında ülke olarak ilk 10 dışında kalan Türkiye’nin 2022/23 sezonunu şampiyon tamamlayacak kulübü, Şampiyonlar Ligi’ne gruplar
aşamasında doğrudan katılım hakkını kaybettiğimiz için, iki ön eleme turu oynamak zorunda kalacak ve bu durum Türk kulüpleri için Avrupa’nın özellikle
büyük kulüpleri ile rekabette yeni bir zorluk olarak karşımıza çıkacak.
Ticari gelirler açısından ekonominin ve sektörlerin genel seyri belirleyici olacak. Pandeminin en az hasarla atlatılması yeni sponsorluk ve ticari anlaşmalar ile
kulüplerimize kaynak aktarımın devamlılığı açısından önemli.
Kulüplerimizi geçmiş yıllarda rekabette zayıflatan Türk Lirası’ndaki değer kayıpları ve seyirci ortalamalarımızın beş büyük lige göre geride kalması ise halen
geçerliliğini koruyan risklerden.

Türk Oyuncular: Hangileri İlk 30 Kulüpte Top Koşturuyor?
Futbol Para Ligi’nde yer alan 30 kulüpte 7 Türk futbolcu görev yapıyor. Bunların hepsi aynı zamanda A ve Genç Milli Takımlarda forma giyiyor. Sadece
Avrupa’nın değil, dünyanın bu en prestijli takımlarında daha fazla Türk futbolcunun yer alması ve bu futbolcuların maçlarda düzenli olarak süre alması,
ülkemizin futbolunun gelişimi, futbolcularımızın marka değeri, Türkiye’nin tanıtımı, transfer gelirlerimizin artması, Milli Takımınızın başarısı gibi birçok açıdan
büyük önem taşıyor.
DFPL DFPL
Kulüp Türk Oyuncu Kulüp Türk Oyuncu
Sırası Sırası
1 FC Barcelona --- 16 Schalke 04 Ozan Kabak
2 Real Madrid --- 17 Everton Cenk Tosun
3 Bayern Munich --- 18 O. Lyonnais ---
4 M. United --- 19 Napoli ---
5 Liverpool --- 20 E. Frankfurt ---
6 M. City --- 21 Valencia ---
7 PSG --- 22 Leicester City Çağlar Söyüncü, Cengiz Ünder
8 Chelsea --- 23 Benfica ---
9 Tottenham H. --- 24 B. M.gladbach Kaan Kurt
10 Juventus Melih Demiral 25 Crystal Palace ---
11 Arsenal --- 26 West Ham U.
12 B. Dortmund --- 27 Ajax ---
13 Atletico Madrid --- 28 Sheffield United ---
14 Internazionale --- 29 Wolves ---
15 FC Zenit St.Pet. --- 30 AC Milan Hakan Çalhanoğlu

Öne Çıkan Ülkelerin Analizi
Avrupa Kupalarında Ülkelerin Performansları: İlk Beş ve Diğerleri
Geride kalan son on sezonda Avrupa kupalarında çeyrek final ve

Büyük Beşler
ötesini gören takımların ülkelerine bakıldığında Avrupa’nın beş büyük
Ülkeler Son 8 Son 4 Son 2 Şampiyon futbol ülkesi ön plana çıkıyor. Bunlar arasında İspanya açık ara önde.
İSPANYA 40 30 15 12 Son 10 sezonda Şampiyonlar Ligi Kupası ve UEFA Avrupa Ligi altışar
İNGİLTERE 29 16 11 5 kez İspanyol takımları tarafından kazanıldı, yani 20 kupanın 12’si
ALMANYA 19 10 4 2 İspanyolların müzelerine gitti. Aynı zamanda en fazla final, yarı final
İTALYA 16 7 3 - ve çeyrek final oynayanlar da onlar. Doğal olarak bu durum gelirlerine
oldukça pozitif şekilde yansıdı. İspanya’nın nüfusunun Almanya’nın
FRANSA 12 5 2 -
yarısı; İngiltere – Fransa – İtalya’nın ise üçte ikisi civarında olması;
Takipçileri ayrıca kişi başına düşen milli gelirin bu dört ülkeye göre tıpkı nüfus
Ülkeler Son 8 Son 4 Son 2 Şampiyon gibi daha geride olması gibi dezavantajlara rağmen sportif başarı ile
Portekiz 8 2 3 1 bu açığı kapatıyorlar. İkinci en başarılı ülke ise İngiltere. Bu dönemde
Ukrayna 5 1 1 - İngiliz takımları tam 5 kez Avrupa’da kupaya uzandılar. İspanyollar’dan
Hollanda 4 1 1 - sonra en çok final, yarı final, çeyrek final oynayanlar gene İngilizler.
Zaten gelir kaynakları açısından avantajlı olmaları ve bu başarı bir
Rusya 4 - - -
arada olunca, Futbol Para Ligi’ndeki güçlü konumları da perçinlenmiş
İsviçre 2 1 - - oluyor. Bu ikiliyi Almanya takip ediyor. Almanya’nın başarısında
Türkiye 2 1 - - Bayern Münih ön plana çıkıyor.
Belçika 3 - - -
Diğer 4 1 - - Dördüncü ve beşinci sıradaki İtalya ve Fransa ise takımları final
Kaynaklar: UEFA bilgilerinden derlenmiştir. oynamış olsa da, bu dönemde hiç kupa sevinci yaşayamayan ülkeler.
Son 10 yılda Şampiyonlar Ligi’nde Real Madrid tam 8 kez, Bayern Münih ise
tam 7 kez son dört içerisinde yer almayı başardılar.

Avrupa Kupalarında Ülkelerin Performansları: Zorlu Bir Takip…
Geride kalan son on sezonda Avrupa kupalarında ülkeler bazında bir analiz yaptığımızda, «Büyük Beş» ligi bir kenara koyarsak en başarılı ülkeler (takımları 3
veya daha fazla bu kez kupalarda ilerlemiş) öncelikle Portekiz olmak üzere, Ukrayna, Hollanda, Rusya, İsviçre, Türkiye ve Belçika. Portekiz takımları, bu
dönemde tam 14 kez çeyrek final veya ötesine ulaştılar. Şampiyonlar liginde çeyrek finalin ötesini görememiş olsalar da, UEFA Avrupa Ligi’nde 1
şampiyonluk, 3 final yaşadılar. Bu ülkelerin takımları 2010/11 – 2019/20 arasındaki 20 kupanın sadece 1 tanesini kazanabildiler. O da tam 10 sene önceki
Porto’nun Avrupa Ligi şampiyonluğu… İtalyan ve Fransız kulüplerinin bile bu süreçte hiçbir kupa kazanamadığını düşünürsek diğer ülkelerin işlerinin
gerçekten de ne kadar zor olduğunu görebiliriz.
Ayrıca bu 7 ülkenin Deloitte Futbol Para Liginde diğer 5 ülkeye göre çok geride kaldıklarını ifade etmeliyiz. Aynı dönemde hiçbir Ukrayna, İsviçre ve Belçika
kulübü sıralamada kendine yer bulamadı. Türk takımları ise geride kalan 10 sezonda tam 8 kez listeye girdiler (Galatasaray: 5, Fenerbahçe: 2, Beşiktaş: 1).
Portekiz kulüpleri 10 (9 kez Benfica), Hollanda kulüpleri (tümü Ajax) ve Rus kulüpleri (tümü Zenit St. Petersburg) ise 5’er kez sıralamada yer aldılar. «Ana
Tablo» diyebileceğimiz ilk 20’ye ise sadece Türk kulüpleri (3 kez) ve Rus kulübü Zenit (2 kez) girebildi. Bu ülkelerin kulüpleri ilk 10’a ise şu ana dek hiç
giremediler. 2021 Futbol Para Ligi’nde 15. sıraya yükselmiş olan Zenit, beş büyük lig dışındaki ülkeler arasında çok uzun bir süredir erişilen en iyi sıralamayı
elde etti. En son 2005 listesinde, İskoçya temsilcisi Celtic 13. sırada yer almıştı.
Ülkeler 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/ 20 Toplam
Portekiz 3 2 1 2 1 2 1 2 14
Ukrayna 2 1 2 1 1 7
Hollanda 2 1 1 1 1 6
Rusya 1 1 1 1 4
Belçika 1 2 3
İsviçre 1 1 1 3
Türkiye 2 1 3
Diğer 1 1 1 1 1 5
Kaynaklar: UEFA bilgilerinden derlenmiştir.

Avrupa Kupalarında Ülkelerin Performansları (Çeyrek Final ve Ötesi)
Şampiyonlar Ligi
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019 / 20
Şampiyon İSPANYA İNGİLTERE ALMANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE ALMANYA
Finalist İNGİLTERE ALMANYA ALMANYA İSPANYA İTALYA İSPANYA İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE FRANSA
Yarı İSPANYA İSPANYA İSPANYA ALMANYA ALMANYA ALMANYA İSPANYA ALMANYA İSPANYA ALMANYA
Finalistler ALMANYA İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE İSPANYA İNGİLTERE FRANSA İTALYA Hollanda FRANSA
İNGİLTERE İTALYA İTALYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE İSPANYA
Çeyrek İTALYA FRANSA FRANSA FRANSA FRANSA FRANSA ALMANYA İTALYA İNGİLTERE İSPANYA
Finalistler İNGİLTERE Portekiz Türkiye İNGİLTERE FRANSA Portekiz ALMANYA İNGİLTERE İTALYA İNGİLTERE
Ukrayna Diğer İSPANYA ALMANYA Portekiz ALMANYA İNGİLTERE İSPANYA Portekiz İTALYA
UEFA Avrupa Ligi
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019 / 20
Şampiyon Portekiz İSPANYA İNGİLTERE İSPANYA İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE İSPANYA İNGİLTERE İSPANYA
Finalist Portekiz İSPANYA Portekiz Portekiz Ukrayna İNGİLTERE Hollanda FRANSA İNGİLTERE İTALYA
Yarı Portekiz İSPANYA Türkiye İSPANYA İTALYA İSPANYA FRANSA Diğer İSPANYA İNGİLTERE
Finalistler İSPANYA Portekiz İsviçre İTALYA İTALYA İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE ALMANYA Ukrayna
Ukrayna ALMANYA İNGİLTERE FRANSA ALMANYA ALMANYA Türkiye ALMANYA İSPANYA İNGİLTERE
Çeyrek Hollanda ALMANYA İNGİLTERE Portekiz Ukrayna Portekiz Belçika İTALYA İTALYA ALMANYA
Finalistler Hollanda Hollanda İTALYA Hollanda Rusya Ukrayna Belçika Rusya Diğer İsviçre
Rusya Ukrayna Rusya İsviçre Belçika Diğer ALMANYA Portekiz Portekiz Diğer
Avrupa Kupalarında Ülkelerin Performansları (UEFA Sıralaması)
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
1 İNGİLTERE İNGİLTERE İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA
2 İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE ALMANYA ALMANYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE
3 ALMANYA ALMANYA ALMANYA ALMANYA ALMANYA İNGİLTERE İNGİLTERE İTALYA İTALYA ALMANYA
4 İTALYA İTALYA İTALYA İTALYA İTALYA İTALYA İTALYA ALMANYA ALMANYA İTALYA
5 FRANSA PORTEKİZ PORTEKİZ PORTEKİZ PORTEKİZ PORTEKİZ FRANSA FRANSA FRANSA FRANSA
6 PORTEKİZ FRANSA FRANSA FRANSA FRANSA FRANSA RUSYA RUSYA RUSYA PORTEKİZ
7 RUSYA RUSYA UKRAYNA RUSYA RUSYA RUSYA PORTEKİZ PORTEKİZ PORTEKİZ RUSYA
8 UKRAYNA HOLLANDA RUSYA HOLLANDA UKRAYNA UKRAYNA UKRAYNA UKRAYNA BELÇİKA BELÇİKA
9 HOLLANDA UKRAYNA HOLLANDA UKRAYNA HOLLANDA BELÇİKA BELÇİKA BELÇİKA UKRAYNA UKRAYNA
10 TÜRKİYE YUNANİSTAN TÜRKİYE BELÇİKA BELÇİKA HOLLANDA TÜRKİYE TÜRKİYE TÜRKİYE HOLLANDA
Ülkelerin takımlarının Avrupa Kupalarında elde ettikleri performansa göre oluşan UEFA Ülkeler Sıralamasına baktığımızda ilk dört sırada yer alan ülkelerin son
yıllarda hiç değişmediğini; İspanya’nın ise sekiz senedir ilk sırada yer aldığını görmekteyiz. İngiliz kulüplerinin son yıllardaki başarısı ise ilk sıra için rekabetin
daha kızışacağının habercisi gibi… Bu sıralamanın birçok açıdan önemi bulunuyor. Ülkelerin hangi kupada, kaçar temsilci ile yer alacakları; hangi takımlarının
kaçıncı turdan / hangi aşamadan turnuvalara dahil olacakları buradaki başarıya göre şekilleniyor. Kulüpler, kendi ligleri dışındaki naklen yayın gelirleri
pastasındaki paylarını buradaki başarıları ile kazanıyorlar. Sıralamada daha fazla belirleyici olan Şampiyonlar Ligi’ndeki performans. UEFA Avrupa Ligi’ne kıyasla
daha prestijli ve önemli olan bu turnuvadan elde edilen puanlar da, gelirler de çok daha yüksek. 5’incilik ve 7’incilik arasında ise (2013’teki istisnayı
saymazsak) hep şu üç ülke var: Fransa – Portekiz – Rusya. Fransa son dönemde biraz daha ön plana çıkmış durumda. Sıralamanın bir ilginç yönü, aynı ülkeden
kulüplerin hem birbirlerine rakip olmaları, hem de ülke puanı açısından birbirlerinin başarılarına da bağımlı olmaları. Ancak bu beş büyük ligin takımları ve
hatta onları yakından takip eden birkaç ülke için çok geçerli bir durum değil. Daha ziyade diğerlerini yakından ilgilendiriyor. Bu yedi ülkeyi her sene 8’incilik ve
9.luk arasında giden ve bir kez de 7. sıraya kadar çıkan Ukrayna takip ediyor. Bu sekiz ülkenin ardından ilk 10 mücadelesi epey kızışmış durumda. Son yıllarda
başarılı bir grafik yakalayan Belçika kulüpleri, düşüşe geçtikten sonra özellikle Ajax’ın performansı ile tekrar ilk 10’a dönen Hollanda ve takımları epey inişli
çıkışlı bir grafik gösteren ve ne yazık ki geçtiğimiz sezon 3 senedir 10. sırada yer aldıktan sonra ilk 10 dışında kalan Türkiye takipçiler arasında.

Futbol Para Ligi’nde Ülkelerin Performansı: Son 10 Seneye Bakış
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
1 İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE İNGİLTERE İSPANYA İSPANYA İSPANYA
2 İSPANYA İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA
3 İNGİLTERE İNGİLTERE ALMANYA ALMANYA İNGİLTERE İSPANYA İSPANYA İNGİLTERE İNGİLTERE ALMANYA
4 ALMANYA ALMANYA İNGİLTERE İSPANYA FRANSA ALMANYA ALMANYA ALMANYA ALMANYA İNGİLTERE
5 İNGİLTERE İNGİLTERE FRANSA FRANSA ALMANYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE FRANSA İNGİLTERE
6 İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE FRANSA İNGİLTERE FRANSA İNGİLTERE İNGİLTERE
7 İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE FRANSA İNGİLTERE İNGİLTERE FRANSA
8 İTALYA İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE
9 İNGİLTERE İNGİLTERE İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE
10 ALMANYA İTALYA İTALYA İTALYA İTALYA İTALYA İTALYA İNGİLTERE İTALYA İTALYA
11 İNGİLTERE ALMANYA ALMANYA ALMANYA ALMANYA ALMANYA İNGİLTERE İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE
12 İNGİLTERE İTALYA İNGİLTERE İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE ALMANYA ALMANYA ALMANYA ALMANYA
13 İTALYA İNGİLTERE ALMANYA İNGİLTERE ALMANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA İSPANYA
14 FRANSA ALMANYA İNGİLTERE ALMANYA İTALYA ALMANYA İNGİLTERE İTALYA İTALYA İTALYA
15 İTALYA İTALYA İTALYA İSPANYA İSPANYA İTALYA İTALYA İTALYA ALMANYA Rusya
16 ALMANYA FRANSA Türkiye İTALYA İTALYA İTALYA ALMANYA ALMANYA İTALYA ALMANYA
17 FRANSA FRANSA ALMANYA İTALYA İNGİLTERE Rusya İNGİLTERE İNGİLTERE FRANSA İNGİLTERE
18 ALMANYA ALMANYA Türkiye Türkiye İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İTALYA İNGİLTERE FRANSA
19 İSPANYA İTALYA İTALYA İNGİLTERE İTALYA İTALYA İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE İTALYA
20 İTALYA İNGİLTERE İSPANYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İTALYA ALMANYA
21 Portekiz İSPANYA ALMANYA İNGİLTERE Türkiye İNGİLTERE FRANSA İTALYA İTALYA İSPANYA
22 İSPANYA Portekiz İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İTALYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE
23 ALMANYA İSPANYA İSPANYA FRANSA İNGİLTERE İNGİLTERE Rusya İNGİLTERE Hollanda Portekiz
24 İNGİLTERE Hollanda Brezilya * İTALYA İNGİLTERE FRANSA İTALYA İNGİLTERE Portekiz ALMANYA
25 İNGİLTERE ALMANYA İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE Türkiye ALMANYA Rusya İNGİLTERE İNGİLTERE
26 Hollanda İNGİLTERE Portekiz Portekiz İNGİLTERE Türkiye İNGİLTERE Türkiye İSPANYA İNGİLTERE
27 ALMANYA İNGİLTERE Hollanda İNGİLTERE İNGİLTERE Portekiz İNGİLTERE İSPANYA ALMANYA Hollanda
28 İNGİLTERE İNGİLTERE İTALYA ALMANYA İNGİLTERE ALMANYA İNGİLTERE FRANSA Rusya İNGİLTERE
29 İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE İNGİLTERE Portekiz İNGİLTERE
30 İNGİLTERE Türkiye FRANSA İNGİLTERE İTALYA İTALYA Portekiz Portekiz İNGİLTERE İTALYA
Avrupa’nın 5 Büyük Ligi: Neden Farklılar?
Hem Avrupa Kupalarında, hem de Deloitte Futbol Para Ligi’nde 5 ülke (lig) bariz bir şekilde ön
plana çıkmaktadır: İngiltere, İspanya, Almanya, İtalya ve Fransa. Bunun sebebini anlamak için bu
ülkelerin bazı ortak özelliklerini anlamamız önem taşıyor. Bir özet yapmak gerekirse:
• Büyük nüfuslara sahipler
• Kişi başına düşen milli gelirleri yüksek
• Kulüp takımları düzeyinde futbolda başarılılar
• Milli takımlar düzeyinde futbolda başarılılar
• Futbol en popüler spor; sadece sevilen-izlenilen değil, «tüketilen» bir spor
• Bu ülkelerin ligleri aynı zamanda kadro değerleri açısından en pahalı ilk 5 lig
• Dünyanın en önemli futbolcularının neredeyse yüzde 90’ı bu liglerde top koşturuyor
• Endüstriyel futbolu yaratan ve ilk hayata geçiren ülkeler
• Ligleri ve kulüpleri sadece kendi ülkelerinde değil, tüm dünyada takip ediliyor. Hem
ligleri, hem de takımları artık küresel ölçekte çok güçlü markalar haline gelmiş durumda
• Dünyanın en çok turist ağırlayan ilk 10 ülkesi içinde Türkiye ile birlikte bu 5 ülke de var.
Beş Büyük Lig: Kaybolan Rekabet…
Şampiyon
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
Premier League
M. United M. City M. United M. City Chelsea Leicester City Chelsea M. City M. City Liverpool
La Liga
FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona Atletico Madrid FC Barcelona FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona FC Barcelona Real Madrid
Bundesliga
B. Dortmund B. Dortmund Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich
Serie A
AC Milan Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus
Ligue 1
Lille Montpellier PSG PSG PSG PSG Monaco PSG PSG PSG
Kaynaklar: İlgili ulusal liglerin bilgilerinden derlenmiştir.
Son yıllarda beş büyük ligin özellikle dört tanesinde rekabetin gittikçe ortadan kalktığını görmekteyiz. Beş büyük ligde sadece 6 farklı kulüp son 50
şampiyonluğun 37’sini elde ettiler. Oysa her sezon, bu beş ülkenin en önemli liglerinde 98 farklı takım mücadele ediyor. İtalya’da Juventus (tam 9 sezondur
üst üste), Almanya’da B. Münih (8 sezondur aralıksız), Fransa’da PSG (son 8 sezonda 7 kez) şampiyon oldular. İspanya’da Barcelona ve Real Madrid, son 10
sezonun 9’unda ipi göğüslediler. Görece daha çekişmeli geçen İngiltere liginde ise bu dönemde beş farklı takım mutlu sona ulaştı. Premier Ligi son 10 sezonda
en çok kazanan takım ise, 4 kez ile Manchester City oldu.

Beş Büyük Lig: Kaybolan Rekabet…
Lig Kulüpler Son 10 Sezon Şampiyonluk Sayıları

Serie A Juventus 9 Diğer Kulüpler 1
Bundesliga Bayern Munich 8 B. Dortmund 2
La Liga FC Barcelona 6 Real Madrid 3 Atletico Madrid 1
Ligue 1 PSG 7 Diğer Kulüpler 3
Premier L. M. City 4 Chelsea 2 M. United 2 Liverpool 1 Diğer Kulüpler 1
Kulüpler Lig Şamp. Ş.Ligi Şamp. Avr.Ligi Şamp. Son 10 sezonu incelediğimizde, kendi liglerini domine eden kulüplerin
Juventus 9 - - bazıları Avrupa Kupalarında da şampiyonluklar elde ederken, bazılarının
Bayern Munich 8 2 - ise bu konuda başarıya fazlasıyla hasret olduklarını görmekteyiz.
FC Barcelona 6 2 -
PSG 7 - - Buna en güzel örnekler Juventus, PSG ve Manchester City.
M. City 4 - - Bayern Münich, FC Barcelona, Real Madrid ve Chelsea ise hem kendi
Real Madrid 3 4 - ulusal liglerinde, hem de Avrupa kupalarında önemli düzeyde başarıları
Chelsea 2 1 2 aynı anda yakalamış kulüpler olarak dikkat çekiyor.
B. Dortmund 2 - -
M. United 2 - 1 Onlar kadar başarılı olmaslar da, Liverpool, Atletico Madrid ve
Liverpool 1 1 - Manchester United her iki kulvarda başarıyı tatmış diğer önemli
Atletico Madrid 1 - 2 kulüpler.
Kaynaklar: İlgili ulusal liglerin bilgilerinden ve UEFA bilgilerinden derlenmiştir.

İngiltere: Premier League (1/3)
Premier League
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 M. United M. City M. United M. City Chelsea Leicester C. Chelsea M. City M. City Liverpool
2 Chelsea M. United M. City Liverpool M. City Arsenal Tottenham M. United Liverpool M. City
3 M. City Arsenal Chelsea Chelsea Arsenal Tottenham M. City Tottenham Chelsea M. United
4 Arsenal Tottenham Arsenal Arsenal M. United M. City Liverpool Liverpool Tottenham Chelsea
5 Tottenham Newcastle U. Tottenham Everton Tottenham M. United Arsenal Chelsea Arsenal Leicester C.
Son 10 sezonda, Premier League’de 5 farklı takım şampiyon oldu. Özellikle diğer dört büyük ligle kıyaslandığında çok daha çekişmeli bir lig olduğunu
söyleyebiliriz. Geçtiğimiz yılın en önemli olayı, 1992 yılında kurulmuş olan Premier League’de Liverpool’un ilk kez ipi göğüslemesiydi. 2013/14 ve 2018/19
sezonlarının rövanşını Manchester City’den alan Liverpool, önceki 3 sezonda ligi hep ilk dört içerisinde bitirmişti. Avrupa’da daha başarılı bir grafik çizen
kulüp, Şampiyonlar Ligi’nde 2017/18 ve 2018/19 sezonlarında üst üste 2 kez final oynayıp, ikincisinde mutlu sona ulaşmıştı. Bu, Liverpool’un İstanbul’daki
meşhur 2004/5 finalinden beri ilk Şampiyonlar Ligi zaferiydi. Kulüp, UEFA Avrupa Ligi’nde ise 2015/16 sezonunda final oynamıştı. Bu grafik, uzun yıllardır
Deloitte Futbol Para Ligi’nde adeta 9. sıraya demir atan Liverpool’u son 2 sezonda 7. sıraya yükseltti. İngiltere liginde bu döneme damgasını vuran kulüp ise
tartışmasız Mancherster City. Ligde, son 10 sezonun hepsini ilk 5 içerisinde bitiren tek kulüp olan City’nin en kötü derecesi 4.lük. Aynı şeyi Avrupa Kupaları
için söylemek ise mümkün değil. M. City, bu dönem boyunca iki kupada oynanmış yirmi finalin hiçbirine adını yazdıramadı. Şampiyonlar Ligi’nde 2015/16 yarı
finali ile bundan iki sene sonraki çeyrek final en ileri gidebildikleri nokta oldu. City, son üç sezondur bu kupanda çeyrek final oynamasına rağmen daha büyük
başarılara aç. Futbol Para Ligi’nde uzun yıllardır yer alan kulüp, ilk 10’a ilk kez 2011/12 sezonunda giriş yaptı ve o dönemden itibaren istikrarlı bir yükseliş
gösterdi. Yakın döneme kadar «Manchester» denildiğinde aklımıza gelen ilk kulüp Manchester United idi. 1889 yılından beri oynanan İngiltere Ligi, 1992/93
sezonundan başlayarak «Premier League» adını ve formatını aldığından bu yana geride kalan 28 sezonda 13 kez ligi zirvede tamamlayan «Kırmızı Şeytanlar»
son 7 sezondur şampiyonluğa hasret. Bu dönemde en iyi derecelerini 2017/18’de ezeli rakipleri City’nin ardından ikincilik. Geçtiğimiz sezonu üçüncü sırada
bitiren United, 2020/21 sezonunda ise mutlu sonun önemli adaylarından.
Premier League
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
Manchester United’ın Avrupa arenasındaki performansına baktığımızda da, tıpkı Premier League’de olduğu gibi eski günlerini mumla aradığını görmekteyiz.
Şampiyonlar Ligi’nde son 10 sezona baktığımızda en son 2010/11’de finale kalıp kupayı Barcelona’ya kaptıran İngiliz temsilcisi, bu ünvana 2007/8 sezonundan
bu yana hasret. United, aynı dönemin takip eden dokuz sezonunda iki kez çeyrek finalden öteye gidemedi. Kulüp için belki de tek teselli, 2016/17 sezonunda
müzesine götürdüğü UEFA Avrupa Ligi Kupası idi. Kulüp, aynı kupada geçtiğimiz sezon da, yarı finalist oldu. Şüphesiz, Deloitte Futbol Para Ligi’nin istikrarlı
takipçileri M.United’ın raporumuz yayınlanmaya başladığı 1996/7 sezonundan bu yana kulübün bu alandaki performansını bilirler. Futbol Para Ligi’nde zirveyi
2004/5 sezonunda Real Madrid’e kaptıran Manu, koltuğu geri almak için çok uzun bir süre (2015/16 sezonuna kadar) beklemek zorunda kaldı ve iki sene üst
üste ilk sırada yer aldıktan sonra tekrar zirveyi kaybetti. Sportif başarılarının eskiye göre daha azaldığı bir dönem olmasına rağmen bunu başarmış olan
M.United, yeniden eski parlak günlerine döndüğü takdirde her zaman Futbol Para Ligi’nde önemli bir birincilik adayı. Premier League’in diğer önemli bir ekibi
ise Chelsea. Son 10 yılda 8 kez ilk 5’te yer almayı başaran kulüp, bu sezonların 2 tanesinde şampiyonluk sevincini tattı. Son iki sezonda Liverpool – M.City
rekabetinin gölgesinde kalan Londra temsilcisi, Avrupa’da ise son 10 sezonda İngiltere’yi Liverpool ile birlikte en iyi temsil eden kulüp. Özellikle 2010/11 –
2013/14 yılları arası, Chelsea’nin Avrupa kupalarındaki altın dönemiydi. Bu dört sezona Şampiyonlar Ligi’ndeki bir şampiyonluk, bir yarı final, bir de çeyrek
final sığdırdılar. 2012/13 yılını ise UEFA Avrupa Ligi Şampiyonluğu ile kapayan Chelsea, 2018/19 sezonunda «Londra finali»nde Arsenal’i yenerek bu başarısını
beş sezon aradan sonra tekrarladı. Deloitte Futbol Para Ligi’nde ilk 10’u değişmez kulüplerinden biri olan Chelsea’nin gelirlerini kendisinden daha fazla
arttıran kulüplerin yükselişi ile birlikte gerileme trendi içinde olduğunu görüyoruz.
Premier League
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
Son dönemlerde istikrarlı bir grafik çizen Tottenham, tıpkı diğer Londra temsilcileri Chelsea ve Arsenal gibi Premier League’i son 10 yılda sekiz defa ilk beş
içerisinde tamamladı. En büyük başarısı ise 2016/17 sezonundaki lig ikinciliği idi. 2019/20 sezonunda düşüş yaşayan kulüp, Avrupa’da bu süreçte en büyük
başarısını 2018/19 sezonunda Şampiyonlar Ligi’nde final oynayarak elde etti. O sezonki finali, bir başka İngiliz kulübü Liverpool’a kaybetmişlerdi. Mavi
beyazlılar, aynı kupada 2010/11 yılında; Avrupa Ligi’nde ise 2012/13 sezonunda çeyrek final oynadılar. Deloitte Futbol Para Ligi’nde genelde ilk 10’u hemen
takip eden kulüpler arasında görmeye alışık olduğumuz Tottenham, son yıllardaki istikrarlı sportif performansının ardından ilk 10’a girmeyi başardı. Londra
kulüpleri arasında bir zamanlar ön plana çıkan ne Chelsea, ne de Tottenham idi. Geçmişte Arsenal başkentin en başarılı temsilcisi idi. Ancak son on sezonda
2015/16 yılında bir kez ikinci olabilen kulüp, sonraki dört sezonda iki kez ilk beş dışında kalırken, diğer iki sezonda ise ancak beşinci olabildi. Avrupa’da da
benzer şekilde başarıya hasret kalan Arsenal, Ş. Ligi’nde çeyrek finali bile göremezken, en büyük başarısını Avrupa Ligi’nde 2018/19 yılında Chelsea’ye
kaybettiği finali oynayarak elde etti. Arsenal, aynı kupada bir önceki sezonun da yarı finalistleri arasındaydı. Londra temsilcisi, evinde ve Avrupa’daki bu
olumsuz tablonun sonucunda; 2001/2 sezonundan bu yana Deloitte Futbol Para Ligi’nde ilk kez geçen yıl ilk 10 kulüp arasında giremedi. Diğer İngiliz
kulüplerinin kendi liglerinde ilk beşi pek fazla zorlayamadıklarını, Avrupa kupalarında herhangi bir varlık gösteremediklerini ve Futbol Para Ligi’nde oldukça
inişli-çıkışlı bir grafik izlediklerini görmekteyiz. 2015/16 sezonunda sürpriz bir lig şampiyonluğu elde eden ve takip eden sene Şampiyonlar Ligi’nde çeyrek
finali gören Leicester City için de bu durum geçerli.
2020 / 21 sezonunun merak edilen konusu: Manchester United şampiyonluk hasretine son verebilecek mi?
İngiltere: Futbol Para Ligi’nin En Önemli Ülkesi
İlk 10’daki İlk 20’deki İlk 30’daki

İngiliz Kulüp 5 İngiliz Kulüp 7 İngiliz Kulüp 12
Sayısı Sayısı Sayısı
Futbol Para Ligi’nde İngiliz kulüplerinin yıllardır süre gelen bir ağırlığı söz konusu. Hatta sadece Premier League’den değil, Championship’ten bile ekiplerin
kendilerine listede yer bulduklarını görüyoruz. 2018 yılı, bu konuda bir zirve olmuş ve ilk 20 içerisinde tam 10 İngiliz kulübü yer almıştı. Premier League’in
sıralamaya damgasını vurmasında kuşkusuz astronomik naklen yayın ihalelerinin etkisi büyük. Ancak tek dayanak olarak bunu gösteremeyiz. Avrupa
kupalarında 2019/20 sezonunu saymazsak, son yıllarda İngiliz kulüpleri gayet iyi bir performans ortaya koyuyorlar. Örneğin 2018/19 sezonunda hem
Şampiyonlar Ligi, hem de Avrupa Ligi’nde finali İngiliz kulüpleri kendi aralarında oynadılar. Aynı sezon İngiltere’nin «6 büyük» kulübünden diğer ikisi de
Şampiyonlar Ligi’nde çeyrek final oynadılar. Bu gerçekten de benzeri görülmemiş bir başarı.
Söz konusu sıçramanın, 2014/5 sezonundan itibaren başladığını görmekteyiz. BREXIT oylaması sonrası dönem Euro karşısında ciddi değer kaybı yaşayan
Sterline rağmen İngiliz kulüplerin gelir yaratma anlamındaki bu başarısı gerçekten dikkat çekici.
2021 Futbol Para Ligi’ndeki kulüpleri incelediğimizde ise 2018 yılındaki zirveden bu yana ilk 2020’deki İngiliz kulüp sayısındaki düşüş bu sene de devam etti.
Deloitte Futbol Para Ligi – İlk 20’deki İngiliz Kulüp Sayısı

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
6 7 6 8 9 8 10 9 8 7
İngiltere: Futbol Para Ligi’nde Son 10 Senede Kulüpler
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
1 M. United M. United
2 M. United
3 M. United M. United M. United M. United M. United
4 M. United M. United
5 Arsenal Chelsea M. City M. City M. City Liverpool
6 Chelsea Arsenal M. City M. City M. City Arsenal M. City M. City
7 M. City Chelsea Chelsea Arsenal Arsenal Liverpool Liverpool
8 Arsenal Arsenal Chelsea Chelsea Chelsea Chelsea Tottenham H. Chelsea
9 Liverpool Liverpool Liverpool Liverpool Liverpool Liverpool Arsenal Chelsea Tottenham H.
10 Tottenham H.
11 Tottenham H. Tottenham H. Arsenal Arsenal
12 M. City Liverpool Tottenham H. Tottenham H.
13 Tottenham H. Tottenham H.
14 Tottenham H. Leicester City
15
16
17 Newcastle U. West Ham U. Everton Everton
18 Everton West Ham U. Southampton West Ham U.
19 Newcastle U. Newcastle U. Everton
20 Newcastle U. Everton West Ham U. Leicester City Everton West Ham U.
21 West Ham U. Newcastle U.
22 Aston Villa Southampton Southampton Leicester City Leicester City Leicester City
23 Aston Villa Everton Southampton
24 Aston Villa Leicester City Crystal Palace
25 Newcastle U. Newcastle U. Southampton Sunderland Wolves Crystal Palace
26 Everton Swansea City Crystal Palace West Ham U.
27 Aston Villa Sunderland Stoke City West Bromwich
28 Everton Fulham Crystal Palace Bournemouth Sheffield United
29 West Ham U. Sunderland West Ham U. Swansea City West Bromwich Sunderland Stoke City Brighton & H.A. Wolves
30 Sunderland Stoke City Crystal Palace

İspanya: La Liga (1/2)
La Liga
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona Atletico Md. FC Barcelona FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona FC Barcelona Real Madrid
2 Real Madrid FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona Real Madrid Real Madrid FC Barcelona Atletico Md. Atletico Md. FC Barcelona
3 Valencia Valencia Atletico Md. Real Madrid Atletico Md. Atletico Md. Atletico Md. Real Madrid Real Madrid Atletico Md.
4 Villarreal Malaga R. Sociedad Ath. Bilbao Valencia Villarreal Sevilla FC Valencia Valencia Sevilla FC
5 Sevilla FC Atletico Md. Valencia Sevilla FC Sevilla FC Ath. Bilbao Villarreal Villarreal Getafe Villarreal
Son 10 sezonda, La Liga’daki şampiyonlukların 6 tanesini FC Barcelona, 3 tanesini de Real Madrid kazandı. Şampiyonlar Ligi’nde ise Real Madrid 4 kez,
Barcelona 2 kez mutlu sona ulaştı. Ayrıca R. Madrid 4, Barcelona ise 3 kez yarı final oynadılar. Sadece geçtiğimiz yıl bu iki takımdan birini Şampiyonlar Ligi’nde
son 4 içerisinde göremedik. Barcelona, geçen sezon çeyrek finali görebilmişti. 2007 – 2020 yılları arasında bir sene hariç her yıl Deloitte Futbol Ligi’nde
birlikte ilk 3 içerisinde gördüğümüz bu iki dev kulüp arasında, 2019/20 sezonunda bir ilk yaşanmış ve Barcelona ezeli rakibini Futbol Para Ligi’nde geride
bırakarak ilk sıraya oturmuştu. Yakın zamanda İspanyol futboluna damga vuran bir diğer kulüp ise Atletico de Madrid. Atletico Madrid, tam sekiz sezondur üst
üste La Liga’yı ilk 3 sırada içerisinde bitirmeyi başardı. Bu dönemde bir şampiyonluk, iki tane de ikincilik yaşadı. Son 7 sezonda Şampiyonlar Ligî’nde iki kez
final oynayıp ikisini de ezeli rakibi Real Madrid’e kaybetti, 1 yarı final, 2 de çeyrek final oynadı. Son 11 sezonda UEFA Avrupa Ligi’ni ise tam 3 kez kazandı. Bu
başarılarına paralel bir şekilde Futbol Para Ligi’nde yükselen bir grafiği olan Madrid temsilcisi, henüz ilk 10’da kendine yer edinememiş de olsa, istikrarlı
ilerleyişini devam ettiriyor. İspanyol kulüpleri arasında ön plana çıkan diğer kulüpler ise Valencia, Sevilla FC ve Villarreal. Özellikle UEFA Avrupa Ligi’nde son 7
sezonda tam 4 kez final oynayıp hepsini kazanan Sevilla, bu alanda ilginç bir rekora imza atmış oldu. Tüm bu başarılarına rağmen Sevilla, Futbol Para Ligi’nde
zaman zaman ilk 30’a girse de, kendine ilk 20 içerisinde henüz yer bulamıyor. Valencia için de benzer bir durum söz konusu. Daha önceleri birkaç defa ilk
20’de boy göstermiş olsa da, son yıllarda birkaç kez ilk 30’da yer edinebildi. Villarreal özellikle son beş sezonun dördünde La Liga’yı ilk beş içerisinde
tamamlayarak dikkat çekti. Kulüp, son 10 sezona 2 tane UEFA Avrupa Ligi yarı finali, bir tane de çeyrek finali sığdırdı.

İspanya: La Liga (2/2)
La Liga
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona Atletico Md. FC Barcelona FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona FC Barcelona Real Madrid
2 Real Madrid FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona Real Madrid Real Madrid FC Barcelona Atletico Md. Atletico Md. FC Barcelona
3 Valencia Valencia Atletico Md. Real Madrid Atletico Md. Atletico Md. Atletico Md. Real Madrid Real Madrid Atletico Md.
4 Villarreal Malaga R. Sociedad Ath. Bilbao Valencia Villarreal Sevilla FC Valencia Valencia Sevilla FC
5 Sevilla FC Atletico Md. Valencia Sevilla FC Sevilla FC Ath. Bilbao Villarreal Villarreal Getafe Villarreal
2007’den beri, yani yayınlamış olduğumuz son 15 Deloitte Futbol Para Ligi’nde, Barcelona’nın 4. sırada yer aldığı 2015 yılı hariç, hem Real Madrid, hem de
Barcelona ilk 3 kulüp içerisinde yer aldılar. 10 senesi üst üste olmak üzere bu 15 senenin 11’inde Real Madrid zirvedeydi. Son iki sezondur ise ilk sırayı ezeli
rakibi Barcelona’ya kaptırdı. Ancak ikili arasındaki fark bir önceki sezon 84 milyon Euro gibi önemli bir düzeydeyken, 2019/20 sezonunda sadece 200 bin
Euro’ya kadar indi ve Barcelona bu kez ipi kıl payı göğüsledi. 13. sıraya adeta demir atan Atletico Madrid, beşinci kez üst üste aynı pozisyonda kaldı. Bu
Atletico Madrid’in sıralamada şu ana dek erişebilmiş olduğu en yüksek nokta. La Liga’da ilk beş içerisinde yer alamayıp kötü bir sezon geçiren ve Avrupa
kupalarından varlık gösteremeyen Valencia, bu sportif başarısızlığa rağmen 2013’ten bu yana en iyi derecesini yaptı. Sarı kırmızılılar, aynı o sene olduğu gibi
21. sırada yer aldı ve ilk 20’yi az farkla kaçırmış oldu. En son 2011 yılındaki Futbol Para Ligi’nde İspanya’nın bu beş önemli kulübü hep birlikte ilk 30’da yer
almışlardı.
2020 / 21 sezonunun merak edilen konusu: FC Barcelona’nın sportif başarısındaki düşüşü devam eder mi?
İspanya: Futbol Para Ligi’nde Son 10 Senede Kulüpler
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
1 Real Madrid Real Madrid Real Madrid Real Madrid Real Madrid Real Madrid FC Barcelona FC Barcelona
2 FC Barcelona FC Barcelona FC Barcelona FC Barcelona FC Barcelona Real Madrid FC Barcelona Real Madrid Real Madrid
3 Real Madrid FC Barcelona
4 FC Barcelona
5
6
7
8
9
10
11
12
13 Atletico Madrid Atletico Madrid Atletico Madrid Atletico Madrid Atletico Madrid
14
15 Atletico Madrid Atletico Madrid
16
17
18
19 Valencia
20 Atletico Madrid
21 Valencia Valencia
22 Atletico Madrid
23 Atletico Madrid Valencia
24
25
26 Valencia
27 Sevilla FC
28
29
30
Almanya: Bundesliga (1/2)
Bundesliga
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 B. Dortmund B. Dortmund Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich
2 B. Leverkusen Bayern Munich B. Dortmund B. Dortmund VfL Wolfsburg B. Dortmund RB Leipzig Schalke 04 B. Dortmund B. Dortmund
3 Bayern Munich Schalke 04 B. Leverkusen Schalke 04 B. M.gladbach B. Leverkusen B. Dortmund Hoffenheim RB Leipzig RB Leipzig
4 Hannover 96 B. M.gladbach Schalke 04 B. Leverkusen B. Leverkusen B. M.gladbach Hoffenheim B. Dortmund B. Leverkusen B. M.gladbach
5 FSV Mainz 05 B. Leverkusen SC Freiburg VfL Wolfsburg FC Augsburg Schalke 04 Köln B. Leverkusen B. M.gladbach B. Leverkusen
Ünlü İngiliz golcü Gary Lineker şu meşhur sözü söylemişti: «Futbol 22 kişinin oynadığı ve sonunda Almanların kazandığı bir oyundur». Bundesliga için de
«Almanya ligi, 18 takımın katıldığı ve sonunda Bayern Münih’in şampiyon olduğu bir turnuvadır» desek yanılmış olmayız. Geride bıraktığımız sezonda,
2012/13 sonrası altı sezonluk aranın ardından Bayern bir kez daha Şampiyonlar Ligi’ni kazandı. Aradaki bu altı sezona dört tane Şampiyonlar Ligi yarı finali
sığdırdıklarını da unutmamalıyız. Deloitte Futbol Para Ligi’nde içeride ve dışarıda elde edilen bu önemli ve istikrarlı başarıların doğal olarak yansıması oluyor.
Uzun yıllardır Bayern’in ilk 4 sıra dışında pek görmüyoruz. 2010 – 12 arasındaki dublesi sonrası; son sekiz sezondur şampiyonluğa hasret kalan Borussia
Dortmund içeride Bayern’i en çok zorlayan kulüp. İki takım 2012/13 sezonunda Şampiyonlar Ligi finalinde karşılaşmış, gülen taraf Bavyera temsilcisi olmuştu.
Arada bir Avrupa’da çeyrek finallerde boy gösteren Dortmund’un son 10 sezondaki en önemli başarısı bu finaldi. Futbol Para Ligi’nde ilk 10’da göremesek de,
hemen onları takip eden kulüplerin başında geliyor B.Dortmund. 2017/18 sezonundaki lig ikinciliğinin ardından düşüşe geçen bir diğer Ruhr Bölgesi temsilcisi
Schalke 04 ise son 10 senede UEFA Avrupa Ligi’ndeki iki çeyrek final dışında Avrupa’da pek boy gösteremedi. Futbol Para Ligi’nde genelde 15. sıra civarında
gezinen Schalke, 2020/21’e kötü bir başlangıç yaptı. Son yıllardaki Avrupa’da farklı Alman takımlarının kupayı kazanamayıp daha küçük başarılara imza
attıklarını, UEFA Avrupa Ligi’nde son sekiz takım arasında sık sık yerlerini aldıklarını görüyoruz. Bundesliga’da son dönemlerin flaş ekipleri arasında Red Bull
sponsorluğu sonrası büyük çıkış yakalayan Şampiyonlar Ligi yarı finalisti RB Leipzig ve son 10 sezonun dokuzunda ligi ilk beş içinde tamamlayan Bayer
Leverkusen geliyor.

Almanya: Bundesliga (2/2)
Bundesliga
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 B. Dortmund B. Dortmund Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich
2 B. Leverkusen Bayern Munich B. Dortmund B. Dortmund VfL Wolfsburg B. Dortmund RB Leipzig Schalke 04 B. Dortmund B. Dortmund
3 Bayern Munich Schalke 04 B. Leverkusen Schalke 04 B. M.gladbach B. Leverkusen B. Dortmund Hoffenheim RB Leipzig RB Leipzig
4 Hannover 96 B. M.gladbach Schalke 04 B. Leverkusen B. Leverkusen B. M.gladbach Hoffenheim B. Dortmund B. Leverkusen B. M.gladbach
5 FSV Mainz 05 B. Leverkusen SC Freiburg VfL Wolfsburg FC Augsburg Schalke 04 Köln B. Leverkusen B. M.gladbach B. Leverkusen
Bayern Münih, 2003 yılından sonra Real Madrid – Barcelona ve Manchster United üçlüsünün gölgesinde kalıp 2014’e kadar Deloitte Futbol Para Ligi’nde ilk
3’te boy gösterememiş, o sene ve takip eden yıl 3. sırada yer almış ve sonra tekrar ilk 3 dışında kalmıştı. 2021 yılı listesinde, Bayern’i bir kez daha üçüncü
sırada görüyoruz. Zaten Alman temsilcisi, ilk 10 içerisindeki kulüpler arasında en az gelir kaybı yaşayan kulüp oldu. 2013 – 2017 seneleri boyunca Futbol Para
Ligi’nde üst üste 5 yıl 11. sırada yer alan Borussia Dortmund, takip eden 4 senedir on ikincilik ile yetiniyor. Kulübün pandemiye rağmen önceki sezona kıyasla
gelir kaybı ise Bayern Münih’inkinden bile az. Aynı olumlu değerlendirmeleri Dortmund’un ezeli rakibi Schalke için yapamıyoruz. İlk 20 içerisinde yer almayı
başarsa da, Ruhr bölgesinin diğer temsilcisi, 2019/20 sezonunda gelirlerinin neredeyse üçte bir oranında eridiğini gördü. Eintracht Frankfurt ise tıpkı Bayern
ve Dortmund gibi geçen seneyi minimum hasarla atlatanlardan. Bir önceki sezon 27. sırada yer bulabilen kırmızı siyahlılar, diğer kulüplerin büyük gelir
düşüşleri yaşaması üzerine pozitif ayrıştılar ve bir anda kendilerini 20. sırada buldular. Futbol Para Ligi’nde görmeye alışık olmadığımız kulüp, sportif başarısını
sürdürebilirse önemli bir potansiyele sahip ve listede kendine daha kalıcı bir yer edinebilir. Son iki senedir ilk 30’da rastlayamadığımız Borussia
Mönchengladbach, Bundesliga’daki başarısının ödülünü aldı ve listeye 24. sıradan girerek dönüş yaptı.
2020 / 21 sezonunun merak edilen konusu: Şampiyonlar liginde geçen seneki başarının tekrarını görecek miyiz?
Almanya: Futbol Para Ligi’nde Son 10 Senede Kulüpler
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
1
2
3 Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich
4 Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich Bayern Munich
5 Bayern Munich
6
7
8
9
10 Schalke 04
11 B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund
12 B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund B. Dortmund
13 Schalke 04 Schalke 04
14 Schalke 04 Schalke 04 Schalke 04
15 Schalke 04
16 B. Dortmund Schalke 04 Schalke 04 Schalke 04
17 Hamburger SV
18 Hamburger SV Hamburger SV
19
20 E. Frankfurt
21 VfB Stuttgart
22
23 Werder Bremen
24 B. M.gladbach
25 VfB Stuttgart B. M.gladbach
26
27 VfB Stuttgart E. Frankfurt
28 Hamburger SV B. M.gladbach
29
30
İtalya: Serie A (1/2)
Serie A
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 AC Milan Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus
2 Internazionale AC Milan Napoli AS Roma AS Roma Napoli AS Roma Napoli Napoli Internazionale
3 Napoli Udinese AC Milan Napoli Lazio AS Roma Napoli AS Roma Atalanta Atalanta
4 Udinese Lazio Fiorentina Fiorentina Fiorentina Internazionale Atalanta Internazionale Internazionale Lazio
5 Lazio Napoli Udinese Internazionale Napoli Fiorentina Lazio Lazio AC Milan AS Roma
İtalya, Avrupa’da COVID19’un ilk ciddi hasar bıraktığı ülkeydi. Dolayısıyla liglerden bu durumdan önemli düzeyde etkilendi. Ara verilen lig gecikmeyle de olsa
tamamlandı ve Juventus bir kez daha ipi göğüsledi. Serie A’nın son 9 sezondur şampiyonu siyah beyazlılar evinde kral olsa da, İtalya dışında kayıp…
Avrupa’da yakın zamanda Şampiyonlar Ligi’nde oynanan iki finale rağmen Torino temsilcisinin kupa hasreti uzun süredir devam ediyor. Futbol Para Ligi’nde
2008’e kadar ilk 10’un gediklisi olan; hatta bir dönem sürekli Manchester United’ın ardında ikinci sırada gelen Juventus gelir artışında zorlu rakiplerinin
gerisinde kalmış durumda. İtalyan futbolunun bu dönemde dikkat çeken kulübü Napoli, düşüş sinyalleri verirken; Atalanta başarılı bir grafik çizmeye başladı.
Başkent temsilcileri AS Roma ve Lazio zirve için yarışan takımlar arasında. İtalyan ve Avrupa futbolunun iki devi, Milano şehrinin ezeli rakibi AC Milan ve
Internazionale (diğer adı ile Inter Milan) artık sadece aynı stadyumu değil, benzer bir kaderi de paylaşıyorlar. 80.000 kişilik kapasitesi ile San Siro (Guiseppe
Meazza) stadyumu bir zamanlar birçok zafere şahitlik etmeye alışkındı. Ancak yakın geçmişte, özellikle son 5 sezonda her iki kulüp gerek Serie A’da, gerekse
Avrupa kupalarında eski başarılı günlerini (Inter’in geçen sezon oynadığı UEFA Avrupa Ligi finalini saymazsak) mumla arıyorlar. Sportif arena işler iyi
gitmeyince, bu durum tabii ki gelirlere de yansıdı. Milano’nun meşhur iki kulübü, Deloitte Futbol Para Ligi sıralamalarında düzenli bir şekilde aşağı sıralara
doğru inişe geçtiler. Hatta AC Milan, 2020 Futbol Para Ligi’nde 21 senelik Futbol Para Ligi mazisinde ilk kez ilk 20 dışında yer aldı ve ayrıca çok nadiren tanık
olduğumuz bir şekilde sıralamada Inter Milan’ın gerisinde kaldı.

İtalya: Serie A (2/2)
Serie A
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 AC Milan Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus
2 Internazionale AC Milan Napoli AS Roma AS Roma Napoli AS Roma Napoli Napoli Internazionale
3 Napoli Udinese AC Milan Napoli Lazio AS Roma Napoli AS Roma Atalanta Atalanta
4 Udinese Lazio Fiorentina Fiorentina Fiorentina Internazionale Atalanta Internazionale Internazionale Lazio
5 Lazio Napoli Udinese Internazionale Napoli Fiorentina Lazio Lazio AC Milan AS Roma
2021 Deloitte Futbol Para Ligi de bazı İtalyan kulüpleri için yakın dönemin bir karbon kopyası gibiydi. Son 8 sezonun 6’sında 10. sırayı elde eden Juventus
(diğer iki sezonun birinde 9., diğerinde 11. sırada idi), yaşadığı azımsanmayacak gelir kaybına rağmen 2019/20 sezonunu bir kez daha 10. sırada bitirdi.
Rekabette oldukça geride kalıp birkaç yıl önce 19. sıraya kadar düşen Inter, son 3 senedir 14. sıradaki yerini koruyor. Ancak Milano temsilcisi, Juventus’a göre
gelir kaybı açısından pandemiden çok daha fazla etkilendi. Belki de son yıllarda Futbol Para Ligi’ndeki en inişli çıkışlı grafiklerden birine sahip olan Napoli, üç
senedir her sene bir basamak atlamayı başardı ve kendine 19. sırada yer buldu. İlk 20’deki diğer iki İtalyan kulübü kadar olmasa bile, onların gelirleri de
önemli ölçüde azaldı. Futbol Para Ligi’nin gediklisi iki İtalyan takımı daha var ki; onlara bu sene ayrı bir parantez açmak gerekiyor… Bir tanesi AC Milan. 2000’li
yılların başında ilk üçte bile gördüğümüz kulüp, 2018 listemizde ilk kez ilk 20 dışında kalmış; ve 2020 yılında bu durum tekrarlanmıştı. 2021’in belki de en
sansasyonel gelişmelerinden biri, Milan’ın düşüş sürecinin devam etmesi ve listede 30. sıraya kadar gerilemesi oldu. Kulüp, 2019/20 sezonunda gelirlerinin
neredeyse üçte birini kaybetti. Bir diğer kaybeden ise AS Roma idi. Başkent temsilcisi, ilk kez ilk 30 kulüp arasında yer almayı başaramadı.
2020 / 21 sezonunun merak edilen konusu: Cristiano’lu Juventus mu; yoksa Zlatan İbrahimoviç’li Milan mı?
İtalya: Futbol Para Ligi’nde Son 10 Senede Kulüpler
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
1
2
3
4
5
6
7 AC Milan
8 Internazionale AC Milan
9 Juventus
10 Juventus AC Milan Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus Juventus
11 Juventus
12 Internazionale AC Milan
13 Juventus
14 AC Milan Internazionale Internazionale Internazionale
15 AS Roma Napoli Internazionale AS Roma Internazionale AS Roma
16 Napoli AS Roma AC Milan AS Roma
17 Internazionale
18 AC Milan
19 AS Roma AS Roma Internazionale Internazionale Napoli Napoli
20 Napoli Napoli
21 Napoli AC Milan
22 Napoli AC Milan
23
24 AS Roma AS Roma
25
26
27
28 SS Lazio
29
30 Napoli Napoli AC Milan
Fransa: Ligue 1 (1/2)
Ligue 1
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 Lille Montpellier PSG PSG PSG PSG Monaco PSG PSG PSG
2 O. Marseille PSG O. Marseille Monaco O. Lyonnais O. Lyonnais PSG Monaco Lille O. Marseille
3 O. Lyonnais Lille O. Lyonnais Lille Monaco Monaco Lille O. Lyonnais O. Lyonnais Rennes
4 PSG O. Lyonnais Nice St. Etienne O. Marseille Nice O. Lyonnais O. Marseille St. Etienne Lille
5 Sochaux Bordeaux St. Etienne O. Lyonnais St. Etienne Lille O. Marseille Rennes O. Marseille Nice
Fransa, salgın sırasında Ligue 1’in akıbetiyle ilgili flaş bir karar aldı. Henüz oynanmamış 10 maç olmasına karşın lig tescil edildi ve 1 maç eksiğine rağmen
rakiplerine ciddi bir puan farklı atan Paris St. Germain bir kez daha Fransa şampiyonu ilan edildi. Ligden 2 takım düştü, 2 takım çıktı. Paris St. Germain, son 8
sezonun biri hariç Fransa Ligue 1’de hep ipi göğüsleyen takım oldu. Üstelik bunların çoğunda pek de zorlanmadan. Bu başarı PSG’yi 2014’den bu yana Deloitte
Futbol Para Ligi’nde ön plana çıkan takımlardan biri haline getirdi. Hatta 2016 yılındaki listede 4. sıraya kadar tırmandılar. Bu sezon da PSG kendi liginde
iddialı. Genelde aynı başarıyı Avrupa Kupalarında gösteremeyen kulüp, geride bıraktığımız sezonda şeytanın bacağını kırıp Şampiyonlar Ligi’nde final oynadı.
2012/3 sezonundan itibaren 4 sene üst üste Şampiyonlar Ligi çeyrek finalisti olan takım, takip eden 3 sezonda – Neymar’ın transferine be Mbappe gibi bir
stara rağmen – iki kupada da son sekiz takımdan biri olamamıştı.
Ligin önemli takımlarından Olympique Lyonnais (Lyon), her ne kadar son 10 sezonda ilk kez geçtiğimiz sezon Ligue 1’i ilk 5 içerisinde tamamlayamamış olsa
da, Şampiyonlar Ligi’nde yarı finalist olarak bunu telafi etti. Olympique Marseille (Marsilya), Burak Yılmaz – Yusuf Yazıcı ve Zeki Çelik’in formalarını giydiği Lille
ve son dönemde düşüşte de olsa Monaco, Fransa liginin diğer dikkat çeken takımları. Avrupa Kupaları açısından bakıldığında kendi liginde istikrarlı bir başarı
yakalamış olan Lille’in kayda değer bir başarısını göremiyoruz. Avrupa’da PSG’den en başarılı Fransız temsilcisi, Deloitte Futbol Para Ligi’nde oldukça inişli
çıkışlı bir grafik çizen Lyon. Monaco ve Marsilya’da belli sezonlarda Avrupa Kupalarında başarılar elde ediyorlar.

Fransa: Ligue 1 (2/2)
Ligue 1
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 Lille Montpellier PSG PSG PSG PSG Monaco PSG PSG PSG
2 O. Marseille PSG O. Marseille Monaco O. Lyonnais O. Lyonnais PSG Monaco Lille O. Marseille
3 O. Lyonnais Lille O. Lyonnais Lille Monaco Monaco Lille O. Lyonnais O. Lyonnais Rennes
4 PSG O. Lyonnais Nice St. Etienne O. Marseille Nice O. Lyonnais O. Marseille St. Etienne Lille
5 Sochaux Bordeaux St. Etienne O. Lyonnais St. Etienne Lille O. Marseille Rennes O. Marseille Nice
Ne Şampiyonlar Ligi’nde oynadığı Final, ne bir kez daha kazandığı Ligue 1 şampiyonluğu 2016 yılında Deloitte Futbol Para Ligi’nde «daha kıdemli» birçok
rakibini geride bırakarak dördüncülüğe kadar tırmanmış olan PSG’nin sıralamadaki gerileyişini durdurmadı. Başkent temsilcisi, 2021 yılı raporumuzda ancak
yedinci sırada yer alabildi. Hatta 30 kulüp arasında 2019/20 sezonunda gelir kaybı en çarpıcı olanlardan biri de PSG. Benzer bir durum Olympique Lyonnais
(Lyon) için de geçerli. Geçen sene Şampiyonlar Ligi’nde yarı finalist olmaları gelirlerinde yaşadıkları büyük kaybın önüne geçemedi ve Futbol Para Ligi’nde bir
önceki seneye göre bir basamak gerileyip 18. sırada yer aldılar. Son 10 yıla şöyle bir baktığımızda, hiçbir sezon 2 taneden fazla Fransız kulübünün aynı anda ilk
30 içerisinde yer alamamış olduğunu görmekteyiz. PSG, Lyon ve Marsilya… Bu üçlüden ancak ikisi aynı anda en zengin kulüpler liginde boy gösterebiliyorlar.
Örneğin Marsilya’yı 2015’ten beri listede göremiyoruz. Oysa mavibeyazlılar son 10 sezonda 7, son 6 sezonda ise 5 kez Ligue 1’i ilk beş içerisinde tamamladılar.
2019/20’yi ise altı senelik bir aradan sonra ikinci olarak bitirdiler. 2017/18 sezonunda, UEFA Avrupa Ligi’nde final oynadılar. Ancak tüm bu sergilenen
performans, Futbol Para Ligi için yeterli olamadı.
2020 / 21 sezonunun merak edilen konusu: Bu sene PSG dışında farklı bir takım ipi göğüsleyebilir mi?
Fransa: Futbol Para Ligi’nde Son 10 Senede Kulüpler
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
1
2
3
4 PSG
5 PSG PSG PSG
6 PSG PSG
7 PSG PSG
8
9
10
11
12
13
14 O. Marseille
15
16 O. Marseille
17 O. Lyonnais O. Lyonnais O. Lyonnais
18 O. Lyonnais
19
20
21 O. Lyonnais
22
23 O. Marseille
24 O. Lyonnais
25
26
27
28 O. Lyonnais
29
30 O. Marseille
Mini Dosya: Portekiz

Portekiz: Zorlu Rakiplere Karşı Verilen Mücadele
Bu çalışmada Portekiz takımlarına ayrı bir parantez açmamızın faydalı olacağını düşünüyoruz. Portekiz nüfus olarak
baktığımızda Avrupa’nın önde gelen beş futbol ülkesinin ortalama nüfusunun altıda biri; Türkiye’nin ise sekizde biri bir nüfusa
sahip. Kişi Başına Düşen Milli Gelir açısından da bu ülkelere göre önemli ölçüde geride kalıyor. Kağıt üzerindeki bu
dezavantajlarına rağmen Portekiz takımlarının daha önce paylaşmış olduğumuz gibi, Avrupa Kupalarında başarılı bir
performans gösterdiğine şahit olmaktayız. Bununla birlikte özellikle birer takımının her iki farklı kupada çeyrek finallere kaldığı
son sezonu saymazsak; bu başarı grafiğinin yakın dönemde kısmen düşüşe geçtiğini görmekteyiz.
Hem Portekiz’li olan dünya futbolunun süperstarı Cristiano Ronaldo ve ilk akla geleni Jose Mourinho olmak üzere bu ülkeden
çıkan ünlü teknik adamlar, hem süperstarlar ile dolu takımları ile milli arenada yaşadıkları başarılar, hem de Pepe, Nani,
Simao, Bruma ve Ricardo Quaresma başta olmak üzere ülkemizde son yıllarda futbol oynamış/oynayan birçok dünya çapında
şöhretli futbolcuya sahip olmaları; Portekiz futboluna ülkemizde olan ilgiyi attıran faktörler arasında. Ayrıca iki ülkenin
takımlarının sık sık Avrupa kupalarında karşı karşıya geldiklerini de belirtmeliyiz.
Milli takımlar düzeyinde yakın zamanda Avrupa Şampiyonluğu dahil olmak üzere önemli başarılar eden Portekiz, kulüp
takımları düzeyi açısından ele aldığımızda gelir yaratma potansiyeli açısından Avrupalı önde gelen rakipleri ile mücadele
edemediği için bu doğal olarak sportif başarıya yansıyor. Diğer Avrupalı rakipleri gibi astronomik bütçelerle kadrolar
kuramıyor, hatta ellerindeki yetenekleri de onlara kaptırıyorlar.
Portekiz kulüplerinin izleme ekiplerinin yetenek avcılığı konusundaki başarıları, özellikle tarihi bağları olan Brezilya’da (ve
koloniyel bağlarının bulunduğu bazı Afrika ülkelerindeki) önemli genç futbolcuları keşifleri ve altyapıya verdikleri önem
sonucunda futbol endüstrisinde ihracatçı kimlikleri ile transferden büyük gelirler yaratabiliyor olsalar bile, yukarıda da altını
çizdiğimiz gibi, kilit futbolcularını sürekli daha fazla ödeyebilen ülkelerin takımlarına kaptırmaları; kadroda istikrar yerine bir
yapboza mahkum kalmalarına sebep oluyor. Bu artık adeta ezbere dönüşmüş bir resim. O halde temel soru şu: Bunun için
sürdürülebilir bir durum diyebilir miyiz?

Portekiz: Deloitte Futbol Para Ligi ve Avrupa Kupaları
Bu tabloda son 10 sezonda Portekiz kulüplerinin hem Deloitte Futbol Para Ligi’ndeki sıralamalarına, hem de Avrupa’daki her iki kupada gösterdikleri
performanslarına (sadece çeyrek final ve ötesi dikkate alınarak) yer verilmiştir.
DFPL Sırası 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
21 Benfica
22 Benfica
23 Benfica
24 Benfica
25
26 Benfica Benfica
27 Benfica
28
29 Porto
30 Benfica Benfica
Şamp. Ligi 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
Çeyrek Final Benfica Porto Benfica Porto
Avrupa Ligi 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
Kazanan Porto
Finalist Braga Benfica Benfica
Yarı Finalist Benfica Sporting CP
Çeyrek Finalist Porto Braga Sporting CP Benfica

Portekiz: Premieria Liga (1/2)
Premieria Liga
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 Porto Porto Porto Benfica Benfica Benfica Benfica Porto Benfica Porto
2 Benfica Benfica Benfica Sporting CP Porto Sporting CP Porto Benfica Porto Benfica
3 Sporting CP Braga P. Ferreira Porto Sporting CP Porto Sporting CP Sporting CP Sporting CP Braga
4 Braga Sporting CP Braga Estoril Braga Braga V. Guimaraes Braga Braga Sporting CP
5 V. Guimaraes Maritimo Estoril Nacional V. Guimaraes Arouca Braga Rio Ave V. Guimaraes Rio Ave
Portekiz Premieria Liga’da, geride kalan 10 yıla baktığımızda, Porto ve Benfica beşer şampiyonluk elde etmiş durumdalar. Sporting CP ve Braga, şampiyonluk
yaşamamış olsalar da; bu dönemde dokuzar kez ilk 5 içerisinde ligi tamamlamayı başardılar. Sporting’in en iyi derecesi, iki kez lig ikinciliği iken; Braga ise iki
kez lig üçüncülüğü elde etti. Tıpkı İber yarımadasındaki komşuları İspanya’da olduğu gibi, Portekiz ligi de benzer şekilde iki takım üzerine kurulu. Portekiz
liginde uzun süredir bu durum geçerli. 1981/82 Sporting CP şampiyonluğundan sonra 1999/2000 yılında tekrar Sporting şampiyon olana kadar Porto ve
Benfica ligin zirvesine ambargo koydular. 1999/2000 – 2001/2002 arasındaki 3 sezon boyunca iki defa Sporting, bir kez de Boavista şampiyon oldu. İşte o
yıldan bugüne, Benfica ve Porto dışında şampiyonluk elde edebilen başka bir kulüp çıkmadı. V. Guimaraes ise Portekiz futbolunda bu dört önemli kulübü
takip ediyor. Avrupa kupalarında ise Portekiz takımları (yukarıda belirttiğimiz dört kulüp) son 10 sezonda 1 kez kupa kazandılar; 3 kez final, 2 kez yarı final ve
tam 8 kez çeyrek final oynadılar. Bu her ne kadar birçok ülkeye kıyasla gıpta edilecek bir performans olsa da; Avrupa’nın «5 Büyük» ülkesi ile gelirler
anlamında mücadelede Portekiz ekipleri için yeterli değil. Oysa Avrupa kupalarında örneğin Fransa, son 10 sezonda Portekiz’den çok daha fazla başarılı değil.
Deloitte Futbol Para Ligi 24 sene önce ilk yayınlanmaya başladığında ilk 10 kulübü sıralamaktaydı. 2005 yılında liste ilk 20 kulübü kapsamaya başladı.
2011’den beri ise ilk 20 kulübün yer aldığı ana listeye ek olarak onları takip eden diğer 10 kulüp ayrıca paylaşılıyor. İşte geride kalan bu dönem boyunca ana
listeye sadece bir kez Benfica, o da 20. sırada yer bularak girebildi. 2020 yılı Futbol Para Ligi sıralamasında ise Benfica 24. sırada yer aldı. Benfica, son 10 yılda
9 kez Futbol Para Ligi’nde kendine yer bulurken; Porto, ilk kez 2020 yılında 29. sırada yer alarak listeye dahil oldu.

Portekiz: Premieria Liga (2/2)
Premieria Liga
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 Porto Porto Porto Benfica Benfica Benfica Benfica Porto Benfica Porto
2 Benfica Benfica Benfica Sporting CP Porto Sporting CP Porto Benfica Porto Benfica
3 Sporting CP Braga P. Ferreira Porto Sporting CP Porto Sporting CP Sporting CP Sporting CP Braga
4 Braga Sporting CP Braga Estoril Braga Braga V. Guimaraes Braga Braga Sporting CP
5 V. Guimaraes Maritimo Estoril Nacional V. Guimaraes Arouca Braga Rio Ave V. Guimaraes Rio Ave
Deloitte Futbol Para Ligi’nin 23. yılını özel kılan gelişmelerden biri, hem Benfica, hem de Porto’nun ilk 30 içerisinde aynı anda yer almalarıydı ancak 2021
listemize eskiden olduğu gibi sadece Benfica girebildi – üstelik Premieria Liga’da şampiyonluğu ezeli rakibi Porto’ya kaptırmasına rağmen… Kırmızı-beyazlılar,
geçen sene önemli düzeyde gelir kaybı yaşayan kulüpler kervanına katıldılar. Aslında 2019/20 sezonu Portekiz kulüpleri için Avrupa’da pek parlak geçmedi ve
2016/17 sezonundan sonra son 10 sene içerisinde ikinci kez hiçbir Portekiz takımı her iki kupada da ilk sekize girmeyi başaramadı. Bir başkent temsilcisi
olmasına rağmen Sporting diğer Lizbon kulübü Benfica’nın ve Porto’nun gölgesinde kalıyor. Sportif performans açısından içeride ve dışarıda hedeflerine
ulaşamayan yeşil-beyazlılar, Futbol Para Ligi’nde şu ana kadar hiç yer almadılar.
2020 / 21 sezonunun merak edilen konusu: Benfica veya Porto dışında bir takımı zirvede görebilecek miyiz?

Ve Türkiye…

Türkiye: Futbolda Yakın Dönemdeki Önemli Gelişmeler
Yakın dönemde Türk futbolunu ve kulüplerimizi ilgilendiren birçok önemli ve ilginç gelişmeye tanık olduk. Kuşkusuz bu listeye farklı olaylar da eklenebilir.
Gelin isterseniz bunlara birlikte göz atalım…
VAR (Video Yradımcı Hakem) Uygulaması Avrupa Uluslar Ligi’nde Yaşanan Hayalkırıklığı Doğrudan Avrupa Şampiyonası Finallerindeyiz
Kimseyi pek memnun etmemiş gözükse de VAR, Milli Takımımız, yeni düzenlenmeye başlayan bu Milli Takımımız, önemli başarı gösterdi ve 2020
Süper Lig’de 2018/19 sezonu ile birlikte turnuvaya katıldığı her iki sezonda da bir alt lige Avrupa Şampiyonası’na doğrudan katılım hakkını
uygulanmaya başlandı. düştü. kazandı.
Büyük Kulüplerin Yardım Kampanyaları Ligde Şampiyonluk Tadan 6. Kulüp: Başakşehir Avrupa Kupaları’nda Alışık Omadığız Bir Tablo
Ekonomik darboğaza çare arayan kulüplerimiz Çok az sayıda taraftarı olmasına rağmen yıllardır Arda arda kötü sonuçlar… Şampiyonlar Ligi’ne
fenerol, bırakmamseni gibi büyük çaplı gösterdiği istikrarlı başarıları, şampiyonluk ile Süper Lig şampiyonunun doğrudan katılım
kampanyalar düzenlediler. taçlandırdı. hakkını kaybetmesi.
Hız Kesmeyen Yeni Stadyum Yatırımları Süper Lig 2020/21 Sezonunda 21 Şampiyonlar Ligi Finali İstanbul’dan Alındı
Takımla Oynanıyor
Yeni stadyumlar ardı ardına açılmaya devam etti. Salgının ülkemizdeki seyri, 2019/20 Şampiyonlar
Pandeminin etkilerini değerlendiren TFF, 2019/20
Salgın sonrası futbolseverleri kaliteli stadlar Ligi Finali’nin İstanbul’dan alınıp Lizbon’a
sezonu bittiğinde hiçbir takımın düşmemesine
bekliyor. verilmesine neden oldu.
karar verdi.
Futbolda Yasadışı Bahis Pazarı Büyümeye UEFA’dan Avrupa Kupalarına Katılım Engeli Bitmeyen Yabancı Kontenjanı Tartışmaları
Devam Ediyor
Finansal yükümlülüklerini yerine getiremeyen 2020/21 için en fazla 14 yabancı futbolcuyla
7258 sayılı kanun ve verilen mücadeleye rağmen Trabzonspor Kulübü, Avrupa kupalarından bir yıl limiti getirildi. Bu karar bir sezon ötelendi. Sonra
ülkemizde yasadışı bahis, futbolda inanılmaz men edildi. 16’ya çıkarıldı.
boyutta.

Türkiye: Süperlig’de Son 10 Sezona Bakış
Süperlig
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20
1 Fenerbahçe Galatasaray Galatasaray Fenerbahçe Galatasaray Beşiktaş Beşiktaş Galatasaray Galatasaray Başakşehir
2 Trabzonspor Fenerbahçe Fenerbahçe Galatasaray Fenerbahçe Fenerbahçe Başakşehir Fenerbahçe Başakşehir Trabzonspor
3 Bursaspor Trabzonspor Beşiktaş Beşiktaş Beşiktaş Konyaspor Fenerbahçe Başakşehir Beşiktaş Beşiktaş
4 Gaziantepspor Beşiktaş Bursaspor Trabzonspor Başakşehir Başakşehir Galatasaray Beşiktaş Trabzonspor Sivasspor
5 Beşiktaş Eskişehirspor Kayserispor Sivasspor Trabzonspor Ankaraspor Antalyaspor Trabzonspor Y. Malatyaspor Alanyaspor
Türkiye Süper Ligi’nde son 10 sezonda dört farklı takım şampiyonluk sevinci yaşadı. Galatasaray, elde ettiği beş şampiyonluk ile en başarılı kulüp oldu.
Fenerbahçe ve Beşiktaş ikişer kez zirvede yer alırken; geçen sezon bir ilki gerçekleştiren Başakşehir, lig tarihinde şampiyonluk yaşayan altıncı farklı takım
oldu. Trabzonspor ise iki kez ligi ikinci bitirme başarısı gösterdi. Bu dönemde dört büyüklerden Galatasaray ve Trabzonspor üçer kez, Fenerbahçe iki kez ligi ilk
5 içerisinde tamamlayamadı. On sezonun hepsinde de ilk beşte yer almayı başaran tek kulüp, Beşiktaş oldu. Bu beş kulüp dışında istikrarlı bir zirve yarışı
içerisinde olan kulübe rastlamamaktayız. Hatta daha önce ilk beş içerisinde yer alan bazı kulüplerimiz takip eden sezonlarda bir alt lige düştüler. Bu
kulüplerden bazıları henüz tekrar Süper Lig’e geri dönemediler. Aynı dönemde Galatasaray dört, Fenerbahçe iki, Beşiktaş – Trabzonspor – Konyaspor ve
Akhisarspor ise birer kez Türkiye Kupası’nı müzelerine götürdüler. 2011/12 ve 2019/20 sezonları arasında Avrupa Kupalarında toplanan puanlar dikkate
alındığında en başarılı kulüp Beşiktaş oldu. Beşiktaş’ı Galatasaray ve Fenerbahçe takip ettiler. Bu dönemde Beşiktaş bir kez UEFA Avrupa Ligi’nde çeyrek final
oynarken, bir kez de Şampiyonlar Ligi’nde grubundan lider çıkmayı başaran ilk Türk kulübü oldu. 2012/13 yılında Galatasaray Şampiyonlar Ligi’nde çeyrek
final ve gene aynı sezon Fenerbahçe UEFA Avrupa Ligi’nde yarı final oynayarak taraftarlarını mutlu ettiler. Başakşehir ise özellikle son birkaç sezonda Avrupa
Kupalarında önemli bir deneyim elde etti. Deloitte Futbol Para Ligi’nde son on yılda Galatasaray 2 kez ilk 20, üç kez de ilk 30 içerisinde yer aldı. Fenerbahçe
ise ilk 20 ve ilk 30’a birer kez kendine yer buldu. 2017 /18 sezonunun değerlendirildiği 2019 Futbol Para Ligi’nde ilk 30 içerisinde Beşiktaş’ı da gördük. Takip
eden son üç sezonda ise ne yazık ki hiçbir kulübümüz tekrar listede yer almayı başaramadı.
2020 / 21 sezonunun merak edilen konusu: Kulüplerimiz Avrupa’da başarıyı tekrar ne zaman yakalayacak?

Türkiye: Süper Lig’de Finansal Performansın Şekillenmesi
Transferde «Harcama Limitleri»ne takılan Taraftarların satın alma gücündeki azalma,

kulüpler, güçlü kadrolar kurabilmek adına tuttukları takımlar için yaptıkları harcamaları
hayal ettikleri transferleri belirli ölçüde kısmalarına sebep oldu.
gerçekleştiremediler.
Harcama Satın Alma
Limitleri Gücü
Hem 2018/19, hem de 2019/20 Gider kalemlerinde yaşanan azalma
sezonlarında Avrupa kupalarında sınırlıyken, özellikle maç günü gelirleri
yaşanan başarısızlık, naklen yayın pandemiden fazlasıyla etkilendi.
gelirlerinin istenilen seviyeye
Avrupa Koronavirüs Gelir–gider dengesi iyice bozuldu.
ulaşmasını engelledi. Performansı Etkisi
Yabancı para cinsinden borçlar, 4 Büyük Kulübün toplam borcu 2020

yükümlükler ve giderler, döviz Kur Etkisi Borçlanma yılında yeni bir rekor kırıp 13 milyar
kurunda uzun süredir devam eden TL’yi aştı. Çıkış olarak Bankalar ile
artışa paralel şekilde mali tabloları Kulüpler arasında kapsamlı bir borç
olumsuz yönde etkilemeye devam yeniden yapılandırılması yolu seçildi.
etti.
Piyasa Naklen
Değeri Yayın
Salgının başlangıcında borsadaki görünüm TFF, Kulüpler Birliği ve Yayıncı Kuruluş
negatif olsa da, dört büyükler 2020’yi arasında naklen yayın ödemeleri hakkında
yatırımcılarına önemli kazançlar sunarak yaşanan istişareler gündem oluşturdu.
kapattı.
Türkiye: Süper Lig’de COVID19’un 2020’ye Etkisi
Ülkemizde ilk COVID-19 tanısının konulması, Mart ayı başlangıcında gerçekleşti. Avrupa’daki bazı önemli futbol ülkelerinde daha önce vakalar görülmesi ve
pandeminin hızla yayılması sebebiyle bizlerin tartışmaya başlayacağı konuları çoktan ele almaya başlamışlardı. İlk vakanın görülmesini takiben, sene boyunca
yansımasını göreceğimiz birçok tedbir ve karar açıklanacaktı.
M N M H T A E E K A
Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
11 Mart: 28 Mayıs: 12 Haziran: 87 26 Temmuz: 25 Ağustos: 3 Eylül: 2020- 14 Aralık: TFF,
Türkiye’de ilk Maçlarda günlük sonra, Süper Lig'de Ekim ayından 2021 sezonunun takımlarda
COVID19 vakası takımlara 5 ara verilen Süper 2019 / 20 itibaren maçlara ilk devresinde Covid-19 testi
açıklandı. oyuncu Lig yeniden sezonu sona tribün maçların pozitif çıkan
değişikliği hakkı başladı. erdi. kapasitesinin seyircisiz semptomsuz
12 Mart: verildi. %30'u kadar oynanmasına kişilerin 10. gün
Süper Lig’de 29 Temmuz: seyirci alınması karar verildi. yapılacak PCR
maçların (13 29 Mayıs: Süper Lig'de ve locaların testinin negatif
Mart – 30 Nisan Sezonunun kalan 2019 / 20 kullanımının 11 Eylül: olması halinde
arası) seyircisiz maçlarının sezonu için serbest Süper Lig’in 63. 11. gün sahaya
oynanmasına seyircisiz küme düşme bırakılması kararı sezonu başladı. çıkabileceğini
karar verildi. oynanmasına kaldırıldı ve 2020 alındı. açıkladı.
karar verildi. / 21 sezonunun
19 Mart: Süper 21 takımla
Lig’e ara oynanması
verilmesi kararlaştırıldı.
kararlaştırıldı(So
n maç 16
Mart’da
oynanmıştı)

Türkiye: Futbol Para Ligi’nde Türk Takımları
Bu tabloda son 10 sezonda Türk kulüplerinin hem Deloitte Futbol Para Ligi’ndeki sıralamalarına, hem de UEFA Kulüpler Sıralamasındaki puanlara göre
Avrupa’daki performanslarına ve Türkiye Süperligi’nde elde ettikleri derecelere yer verilmiştir.
Deloitte Futbol Para Ligi
Sezon: 2010 / 11 2011 / 12 2012 / 13 2013 / 14 2014 / 15 2015 / 16 2016 / 17 2017 /18 2018 / 19 2019 / 20
Sıra 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
16 Galatasaray
17
18 Fenerbahçe Galatasaray
19
20
21 Galatasaray
22
23
24
25 Fenerbahçe
26 Galatasaray Beşiktaş
27
28
29
30 Galatasaray
UEFA Puanı Toplam
1 Beşiktaş 9 10 --- 0 11 7 20 19 5 3 84
2 Galatasaray 1.5 --- 22 15 5 9 --- 0.5 8 6 67
3 Fenerbahçe 1.5 --- 22 0 --- 12 10 1.5 8 --- 55
TFF Süperlig Sırası
1 Galatasaray 8 1 1 2 1 6 4 1 1 6
2 Fenerbahçe 1 2 2 1 2 2 3 2 6 7
3 Beşiktaş 5 4 3 3 3 1 1 4 3 3
Kaynaklar: Deloitte, UEFA ve TFF

Türk futbolseverlerin en merak ettikleri konuların başında, Türk kulüplerinin Deloitte Futbol Para Ligi’nde yer alıp almamaları ve bunun
temel nedenleri geliyor. Belki de burada daha fazla sorgulanması gereken şu: «Bir Türk kulübünün düzenli olarak Futbol Para Ligi’nde
kendine yer bulabilmesi için gerekli koşullar neler?» Burada önemle altını çizmek istediğimiz birkaç konu var:
• Öncelikle kulüplerimiz gelir potansiyellerini arttırmak ve söz konusu potansiyelleri hayata geçirecek aksiyonları belirleyip uygulamak
zorundalar. «Bu ne anlama geliyor?» dersek:
• Gelir artışına dair somut ve akılcı stratejiler geliştirmek,
• Gelir kaynaklarını ve kalemlerini çeşitlendirmek,
• Gelir sızıntısı ve erozyonu yaratabilecek unsurları belirlemek ve gerekli tedbirleri almak,
• Taraftar sayılarını ve oranlarını arttırmak,
• Taraftarlarının coğrafi yayılım alanlarını genişletmek,
• Global kimliklere kavuşabilmek ve ulusal sınırlar dışında taraftarlar kazanabilmek,
• Taraftarlarının sahiplenme-aidiyet duygularını olabildiğince yukarıda tutmak,
• Sportif başarılarını en üst seviyeye çıkarmak ve bunda sürdürülebilirlik sağlamak,
• Marka değerlerini daha üst seviyelere taşımak,
• Pazarlık güçlerini ve yetkinliklerini geliştirmek,
• Sosyal medya ve dijital mecraları en etkin şekilde kullanmak,
• Farklı işbirliği olanaklarını araştırmak ve değerlendirmek,
• Yenilikçilik ve dijitalleşme ile stratejilerini desteklemek,
• Sportif başarılarının sonucunda oluşan gelir fırsatlarını akıllıca değerlendirebilmek.
Bu listede sayılan başlıklar özünde tüm dünya kulüpleri için geçerli. Kulüplerimizin bunları ne ölçüde benimseyip
ve ne kadar başarılı uyguladıkları büyük önem taşıyor. Çünkü tek başına «potansiyel» yeterli olmuyor,
performans da önemli.

• Bir diğer önemli nokta, ana liste ilk 20 kulüpten oluşsa da, kulüplerimizin aslında ilk 30’da bile yer
almalarının aslında önemli bir başarı olacağını unutmamak. Bazen ilk 20’de, bazen de ilk 30’da yer almak
gayet doğal. Zira Avrupa’nın ilk 5 büyük ligi olan İngiliz, Alman, İspanyol, İtalyan ve Fransız liglerinden
kulüpler ile gelir yaratma konusunda mücadele etmek çok kolay değil. «Neden?» diye sorarsak:
• Söz konusu ülkeler Türkiye’ye kıyasla daha zengin ülkeler, daha büyük ekonomiler. Keza şirketleri de,
vatandaşları da bizimkilere göre daha varlıklı. Örneğin, bir şirket bir kulübe sponsor olmak istediğinde
veya bir taraftar bilet, forma vs. satın almak istediğinde finansal güçleri görece daha yüksek. Bu
nedenle kulüplere akabilecek (ve akan) gelir o ülkelerde çok daha fazla oluyor. Hatta kendi içlerinde
bile hepsi diğerleri ile aynı seviyede değil.
• Bu ülkelerin kulüpleri, özellikle aralarında bazıları Avrupa kupalarına neredeyse kendi ulusal liglerine
katılıyormuşçasına düzenli olarak katılım sağlıyorlar. Bilhassa Şampiyonlar Ligi’ne adeta abone olmuş
takımlar var. Avrupa arenasındaki yıllara seri başarıları nedeniyle beş önde gelen ülke hem daha fazla
takımla Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’ne katılıyorlar; hem de takımları doğrudan grup aşamalarına
dahil oluyorlar, daha üst turlardan turnuvaya katılıyorlar ve de seri başı olup daha güçsüz rakiplerle
eşleşiyorlar ve çoğunlukla da onları eliyorlar. Ayrıca çoğu kupalarda yollarına devam ettikleri için
performans bazlı gelirleri de artıyor.
• Kur etkisi, dikkate almamız gereken bir diğer faktör. İngiliz kulüplerinin gelirleri genelde Sterlin ve
Euro bazlı. Diğer dört ülke için ise ağırlık Euro bazlı.
• Sadece kendi ülkelerinde değil, «Dünya Kulübü» kimlikleriyle global arenada marka değeri yaratmış
durumdalar ve futbolda endüstrileşmede öncü ülkeler. Maçları dünyanın dört bir yanında izleniyor,
ürünleri her yerde satılıyor.
Çok karıştırılan kavramların başında takımların piyasa değerleri geliyor. Bu nedenle konuyu biraz sorgulamakta
fayda olduğunu düşünüyoruz. Piyasa Değeri denildiğinde, bir takımda as-yedek, sağlam-sakat, oynayan-
oynamayan tüm oyuncuların futbol transfer piyasasındaki güncel değerlerinin toplamı anlaşılıyor. Öte yandan
bu toplam, bir takımın paraya dönüşebilecek değerini ise tam olarak ifade etmiyor. Diyelim ki sezon sonunda
tüm oyuncularınızı değiştirmeyi düşünüyorsunuz. Birebir piyasa koşulları ile örtüşen bir talep bile gerçekleşse,
sadece bonservisi elinizde olan futbolcuların piyasa değerleri kulübünüze katkı sağlayacaktır. Kiralık
futbolcuların bonservisleri başka kulüplerde olduğu için onların piyasa değerleri bu açıdan bakıldığında dikkate
alınmamalıdır. Benzer bir şekilde bonservisleri elinizde olmakla birlikte başka kulüplere kiralamış olduğunuz
futbolcular ise sizin kadronuzun piyasa değerine yansımamaktadır. Kadro değeri ile ilgili bir diğer sık rastlanan
yanılgı ise, en pahalı kadroların aynı zamanda en güçlü kadrolar olduğuna olan inanıştır. Arada sıkı bir
korelasyon olduğunu yadsınamaz bir gerçek olmakla birlikte, bunun hiç işlemediği örneklerin sayısı
azımsanmayacak kadar fazladır. Futbolcuların form ve sağlık durumları, hangi mevkide kaç farklı futbolcu
olduğu – yani kadro derinliği gibi bir çok farklı unsur bir kadronun gerçekte ne kadar güçlü olup olmadığını
önemli ölçüde etkilemektedir.
Türkiye – Süperlig’de Harcama Limitleri

Öteden beri etraflıca hesap kitap yapılmaksızın yürütülen transfer politikaları, son dönemlerde kulüplerin mali
yapılarını iyice bozmuş, en sonunda Finansal Fair Play’in çizdiği çerçeveye ek olarak ülkemizde de önlemler
alınmaya başlanmıştır. Futbolda kulüplerimizin mali disiplinini sağlamak adına son dönemde öne plana çıkan
tedbirlerden bir tanesi de Süper Lig Takımları için Harcama Limitlerinin belirlenmesi. Böylelikle kulüpler transfer
harcamalarını gerçekleştirirken, belirli sınırlar içerisinde hareket etmeye; tabir yerinde ise «ayaklarını
yorganlarına göre uzatmaya» mecbur bırakılıyorlar. Bu konudaki düzenleyici ve denetleyici otorite ise Türkiye
Futbol Federasyonu. TFF – Kulüp Lisans Kurulu, 2020/21 sezonu için önce sezon başlamadan 2020 Ağustos ayı
başında 1. Transfer ve Tescil dönemi, daha sonra da, 2021 Ocak ayı başında 2. Transfer ve Tescil dönemi için Süper
Lig Takım Harcama Limitlerini yayınladı. Süper Lig Takım Harcama Limitleri, «Kulüp Lisans ve Finansal Fair Play
Talimatı'nın 89. Maddesi kapsamında, EK XII'de yer alan usullerle» belirlenmek sureti ile hesaplanmaktadır.

Türkiye: Şehirlerimiz, Stadlarımız ve Taraftarlarımıza Dair…
• Türkiye’de 20.000’den fazla seyirci kapasitesine sahip 20

taneden fazla stadyum bulunmaktadır. Benzer bir şekilde
sayıları 10.000 ile 20.000 arasında yer alan stadyum sayısı
da 20 taneden fazla.
• Süper Lig’de mücadele eden 21 takımdan 16 tanesi,

20.000’den fazla seyirci kapasitesine sahip stadlara sahip.
(Ankaragücü ve Gençlerbirliği aynı stadyumu paylaşıyorlar.)
• Süper Lig 2019/20 seyirci ortalaması 20.000’nin üzerinde

olan sadece 4 kulüp var. 5 kulübün maçları ise 10.000 –
20.000 arası seyirci ortalaması ile gerçekleşti. Ligde zirvede
Kaynaklar: TFF bilgilerinden derlenmiştir.
yer alan Başakşehir, 18 takım içerisinde seyirci
ortalamasında ise sonuncu sırada yer aldı.
2020/21 sezonu itibariyle Türkiye’nin en üst 4 futbol liginde 74 farklı takım yer alıyor: TFF • Pandemi etkisi nedeniyle, seyirci ortalamaları hakkında
Süper Lig, TFF 1. Lig, Misli.com 2. ve Misli.com 3. Lig. Bu 74 takım arasında, 81 ilimizin 43 2019/20 ve 2020/21 sezonları ile ilgili sağlıklı
tanesinin – yani yarısından fazlasının – hiçbir temsilcisi yer almıyor. değerlendirmeler yapmak kolay değil.
Süper Lig TFF 1. Lig Misli.com 2. Lig Misli.com 3. Lig
Not: Bir şehrin birden fazla ligde temsilcisi var ise, (örnek: İstanbul takımları dört farklı ligde de mücadele ediyorlar) en
üst hangi ligde yer alıyorlar ise, söz konusu şehir o ligin rengi ile haritada işaretlenmiştir

Türkiye: Şehirlerimiz, Stadlarımız ve Taraftarlarımıza Dair…
2020/21 Sezonunda Süper Lig’de

Temsil Edilen Şehirler
• Türkiye, nüfusuyla ve futbol sporuna olan tutkusuyla önemli bir
futbol ülkesi… Kendi sınırları içerisinde yaşayan vatandaşları
dışında, büyük çoğunluğu Avrupa’da olmak üzere diaspora ve
akraba topluluklarla birlikte yaklaşık 100 milyonluk bir nüfusa
hitap ediyor.
• Türkiye Süper Lig’inde 14 farklı şehrimizden 21 farklı takım
mücadele ediyor. (2020/21 sezonuna özel)
• Bunlar arasında İstanbul, 6 takımla başı çekiyor. Onu, ikişer
takımla Ankara ve Antalya takip ediyor. Bu üç şehir, 2019 yılı
Kaynaklar: TFF bilgilerinden derlenmiştir. verilerine göre Türkiye toplam nüfusunun %29’unu temsil
ediyor.
Türkiye’nin En Kalabalık 10 • Türkiye’nin en fazla nüfusa sahip 10 şehrinden 4 tanesinin
Şehri hiçbir takımı 2020/21 sezonunda Süper Lig’de yer almıyor.
• Özellikle ülkemizdeki tolam taraftar sayısının %95’ine sahip
olan dört büyüklerin, Türkiye’nin diğer 79 ilinde de çok önemli
oranda taraftarları olsa da, bunun tersi şekilde ülkemizin göç
alan birkaç büyük şehrinde göç veren şehirlerin de
azımsannmayacak sayıda taraftarı mevcut. Ayrıca tüm
araştırmalar, dört büyüklerden birini tutmak yerine kendi
şehrinin takımına destek verenlerin sayısında bir artış eğilimine
dikkat çekiyor.
Kaynaklar: Resmi istatistiklerden derlenmiştir.

Türkiye: Kulüplere İsim Sponsorluğu
Farklı
Kulüp 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20 2020/21 Sezon Sponsor
Sponsor
Konyaspor X X Torku Torku Torku Atiker Atiker Atiker İttifak Holding İttifak Holding 8 8 3
Rizespor X X Çaykur Çaykur Çaykur Çaykur X Çaykur Çaykur Çaykur 7 7 1
Başakşehir --- --- X --- Medipol Medipol Medipol Medipol Medipol Medipol 9 6 1
Sivasspor --- --- --- Medicana Medicana X Demir Grup Demir Grup Demir Grup Demir Grup 9 6 2
Karabükspor Kardemir Kardemir Kardemir Kardemir X Kardemir Kardemir X X X 6 6 1
Antalyaspor Medical Park Medical Park Medical Park X --- --- --- --- Fraport-TAV Fraport-TAV 9 5 2
Alanyaspor X X X X X Aytemiz Aytemiz Aytemiz Aytemiz Aytemiz 5 5 1
Ankaragücü MKE X X X X X X MKE MKE MKE 4 4 1
Kayserispor --- --- --- X --- --- --- İstikbal Mobilya HES Kablo HES Kablo 9 3 2
Yeni Malatyaspor X X X X X X Evkur Evkur BTC Türk --- 4 3 2
Denizlispor X X X X X X X X Yukatel Yukatel 2 2 1
Akhisarspor X --- --- --- --- --- Teleset Mobilya X X X 6 1 1
Elazığspor X Sanica Boru --- X X X X X X X 2 1 1
K. Erciyesspor X X --- Suat Altın İnş. X X X X X X 2 1 1
Hatayspor X X X X X X X X X Atakaş 1 1 1
Sponsor sayısı 3 3 4 5 4 5 7 9 10 10
Kaynaklar: TFF bilgilerinden derlenmiştir.
Sektörler İsim Sponsorluğu Türk Futbol Ekonomisi için yakın geçmişte her sezon daha fazla popüler hale gelen bir
Üretim
uygulama. Son iki sezondur Süper Lig’de isim sponsoruna sahip kulüp sayısı 10. (Bu sezona özel 21 kulüp içinde)
Sağlık
İnşaat / G.menkul Futbol dışı branşlardan aslında oldukça aşina olduğumuz bu uygulamanın böylesine yaygınlaşması, kulüplerin
Gıda kaynak yaratabilmek ve rekabetçi olabilmek için tüm seçenekleri değerlendirmeye aldığını gösteriyor. Avrupa
Enerji futbolunda ise bu yaygın bir uygulama değil. Örneğin beş büyük ligde, hatta Hollanda – Belçika – Portekiz –
Mobilya Rusya gibi diğer liglerde de durum farklı değil. Avrupa’da rastladığımız uygulama, ülkemizde de var olan liglere
Holding
isim sponsoru olunması. Kuşkusuz bu iş birliklerinin gerçekleşebilmesi için ekonominin genel seyri, şirketlerin
Bitcoin
Ulaştırma mali durumu ve ülkemizde futbol endüstrisinin popülerlik düzeyi belirleyici olacaktır. Bu sayı arttıkça, isim
Telco / Teknoloji sponsoru bulunmayan kulüplerin en azından bir kısmının rakipleri ile mücadele edebilmek adına bu yolu
Mağazacılık seçmesi sürpriz olmayacaktır.
Türkiye: Kulüplere İsim Sponsorluğu
• Süper Lig’de mücadele eden 18 kulüp içerisinde 2012/13 sezonunda isim sponsoruna sahip olanlar
sadece 3 tane iken, 2019 /20 sezonunda bu sayı 10’a çıktı ve hâlen de öyle.
• Türkiye’de popüler bir uygulama; şehir takımlarında o şehrin önde gelen şirketlerinin isim sponsoru
olması ve sinerjiler yaratılması. Buna örnek olarak Rizespor, Karabükspor, Kayserispor’u gösterebiliriz.
• 10 sezonluk dönemde tam 15 farklı kulüp isim sponsorluğundan faydalanmış. Bunlar arasında en fazla
isim sponsoruna sahip olmuş kulüpler Konyaspor (8) ve Rizespor (7). Onları Başakşehir, Karabükspor,
Sivasspor (6) takip ediyor.
• 21 farklı kurum bu yönde bir adım atmış. Hiçbiri, birden fazla kulübe isim sponsoru olmamış.
• Bu istatistikleri kulüplerin kaç sene Süper Lig’de mücadele ettikleri de etkiliyor.
• İsim sponsorluğu değişiklikleri açısından baktığımızda hep aynı kurumlarla devam eden kulüpler
olduğu gibi (Rizespor, Ankaragücü, Başakşehir, Alanyaspor, Karabükspor); yıllar içerisinde farklı
sponsorlar ile ilerleyen kulüpler de var (Örnek: Konyaspor, Sivasspor, Kayserispor, Antalyaspor,
Malatyaspor). Konyaspor Süper Lig’de arka arkaya yer aldığı son sekiz sezonda üç farklı kurum ile iş
birliği yaptı.
• Firmalar açısından bakıldığında, bu uygulamayı en fazla tercih eden sektörler arasında sağlık (hastane),
gıda, üretim, inşaat ve gayrimenkul ile holdingler geliyor.
• Bu tarz sponsorluk modeli, Türkiye’de alt liglerde de sıkça başvurulan bir uygulama.
• Dört büyükler başta olmak üzere, bunu hiç uygulamamış ve tercih etmeyen kulüpler de söz konusu.
Ancak bu kulüpler basketbol, voleybol ve hentbol gibi diğer branşlarda isim sponsorluğunu sıkça
kullanıyorlar.
İsim sponsoruna sahip olmak ve buradan elde edilen finansal kaynaklar ligde başarılı olmanın, hatta ligde
kalabilmenin garantisi değil. Aynı şekilde herhangi bir isim sponsoruna sahip olmamak da başarısızlık
anlamına gelmiyor. Ticari Gelirler içerisinde sponsorluklar dışında farklı birçok kaynak mevcut;
sponsorluklar içerisinde ise isim sponsorluğu sadece bir kalem. Buna rağmen bazı kulüplerin gelir
maksimizasyonu ve sürdürülebilir bir akış yaratabilmek için özellikle böyle bir tercihte bulunmaları kendi
dinamiklerinden kaynaklanıyor. Diğer ticari gelir kaynakları, görece daha sınırlı olduğu için (örnek: lisanslı
ürün satışı) çeşitlendirme açısından seçeneklerin azaldığı bir noktada isim sposnorluğu ön plana çıkacaktır.
Dört Büyükler Özel

Dört Büyükler Özel: Sosyal Etkileşim
Beşiktaş Fenerbahçe Galatasaray Trabzonspor

Sosyal Medya (Ocak 2021)
Twitter Takipçi Sayısı 4,4 milyon 7,8 milyon 9,6 milyon 1,7 milyon
Facebook Beğeni Sayısı 5,5 milyon 8,7 milyon 11,6 milyon 1 milyon
Instagram Takipçi Sayısı 3,6 milyon 5,9 milyon 9,2 milyon 0,8 milyon
Youtube Abonesi 0,8 milyon 1,7 milyon 1,7 milyon 0,2 milyon
Geleneksel Medya
Televizyon Radyo Dergi --- --- ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ --- ✓ --- --- ✓
Okul ve Müze
Üniversite Lise Müze --- ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ --- --- ✓
Kaynaklar: Kulüplerin resmi kaynaklarından faydalanılmıştır.
Sosyal etkileşim, kulüpler için taraftarları ile iletişimi dolaysıyla bağları sıkı tutmak ve yeni taraftarlar kazanmak için büyük önem taşıyor. Bilhassa dijital mecralar; kulüplerin reklam ve
tanıtımı, markalarının desteklenmesi ve tüm dünyadaki paydaşlarla etkileşim içerisinde olabilmek adına kritik bir misyon üstleniyorlar. Bu alanda dört büyükler içerisinde Galatasaray’ın
ön plana çıktığını söyleyebiliriz. Taraftar oranı hemen hemen aynı düzeyde olan Fenerbahçe de rakibini bu alanda zorluyor. Ezeli rakiplerine kıyasla taraftar sayısı daha az olan Beşiktaş’ın
ise sosyal medya takipçi sayısı buna paralel olarak daha az. İstanbul takımlarına göre Trabzonspor çok daha geri planda kalıyor. Geleneksel medya mecralarında Fenerbahçe’yi ön planda
görüyoruz. Bazı kulüplerimiz ise daha önce sahip oldukları TV ve Radyo Kanallarının yayınlarına son verdiler. Toplumla etkileşim sağlamak, küçük yaşlardan başlayarak taraftar kazanmak,
markayı daha geniş alanda temsil etmek adına eğitim faaliyetleri yürütmek kulüplerimizin aktif olduğu alanlar arasında yer alıyor. Bu konuda en köklü kulübümüz Galatasaray.
Fenerbahçe ise bu alanda son yıllarda önemli atılımlar gerçekleştirdi. Beşiktaş ise üniversite öncesi eğitim alanında farklı kurumlarla sinerjiler oluşturma stratejisi ile ilerlemişti ve bu
şekilde devam ediyor. Trabzonspor bu konuda İstanbullu rakipleri kadar aktif değil. Her dört kulübümüzün de başarılarla dolu mazilerini yansıtan müzeleri olmakla birlikte, bu alanda son
dönemde atak yapan kulübümüz Beşiktaş.

Dört Büyükler Özel: Sportif Başarı

Sportif Başarı
Lig Şampiyonluğu 15 19 23 6
Türkiye Kupası Şampiyonluğu 9 6 18 9
Süper Kupa / C.Bşk. K. Şampiyonluğu 8 9 16 8
Başbakanlık Kupası 6 8 5 5
Son 10 sezon puanı (bu dörtlü içinde) 2 1 3 4
Son 5 sezon puanı (bu dörtlü içinde) 1 3 2 4
Avrupa’da Kupa Sayısı -- -- 2 --
UEFA Sıralaması (2019/20) 28 52 64 170
Kaynaklar: TFF ve UEFA kaynaklarından faydalanılmıştır.
Sportif başarı anlamında kazanılan lig şampiyonlukları ve ulusal kupaları baz alarak yapılan genel değerlendirmede özellikle Türkiye’de Galatasaray rakiplerinin önünde yer alıyor. Onu
sırasıyla Fenerbahçe, Beşiktaş ve Trabzonspor takip ediyor. Son 10 sezon toplamında Süper Lig’de en fazla puan toplayan takım Fenerbahçe olurken, son 5 sezona baktığımızda ise
Beşiktaş’ın rakiplerinin önünde ilk sırada olduğunu görüyoruz. Avrupa Kupaları’nda ise geçmişte Galatasaray’ı ön plana çıkaran başarıları olmakla birlikte, son 10 sezonda Avrupa
arenasında en fazla puan toplayan; ayrıca 2019/20 UEFA Kulüpler Sıralamasında Türk takımları arasında ilk sırada bulunan kulüp ise Beşiktaş. Son 10 yılda Beşiktaş’tan sonra Avrupa’da
en çok puan toplayan kulüp Galatasaray olsa da, Sarıkırmızılılar UEFA Kulüpler Sıralaması’nda Fenerbahçe’ye geçilmiş durumda. Trabzonspor Türkiye’de olduğu gibi, Avrupa’da da
rakiplerinin gerisinde kalmış durumda. Sportif başarı birçok konuyu doğrudan veya dolaylı olarak etkiliyor. Kulüplerin taraftar sayıları, taraftarlarının sahiplenme motivasyonu, prestijleri,
marka algıları ve değerleri, yerli/yabancı teknik direktörler ve futbolcular tarafından tercih edilme olasılıkları, yaratılan gelir ve geleceğe dönük gelir potansiyelleri ve ileride daha fazla
sportif başarı sağlayacak birçok koşulun sağlanması sportif başarı ile şekilleniyor. Burada özellikle söz konusu başarıların bir kereye mahsus veya dönemsel olmaması; süreklilik arz
etmeleri önem taşıyor. Kuşkusuz bir kulüp her sezon kendi ülkesinde ve Avrupa’da aynı düzeyde başarılı olamaz ancak belirli bir istikrar yakalamak şart.

Dört Büyükler Özel: Seyirci
Seyirci
Taraftar Oranı (Bilyoner.com 2017) 22% 34% 35% 4%
Passolig Kart Sahibi (Ocak 2020) 0,8 milyon 1 milyon 1,1 milyon 0,3 milyon
Stadyum Kapasitesi (2020) 41.903 47.834 52.223 41.461
Seyirci Ortalaması (2019/20) 28.242 38.018 34.947 29.835
Doluluk Oranı (2019/20) %67 %79 %67 %73
Kaynaklar: PASSOLig, Bilyoner.com, Kulüp resmi kaynakları. Not: Stadyum Kapasiteleri dönemsel olarak turnuva formatları, renovasyon vb. sebebi ile değişebilmektedir.
Taraftar oranlarını incelediğimizde az farkla da olsa Galatasaray, Fenerbahçe’nin önünde ilk sırada yer alıyor. Beşiktaş ise arada önemli bir farkla onları takip ediyor. Trabzonspor’un
taraftar oranı çok daha düşük düzeyde. Birçok ilde en çok taraftara sahip olan Galatasaray ve Fenerbahçe. En çok farklı ilde taraftar sayısında ilk sırada yer alma adına Fenerbahçe
önemli bir atak yapmış durumda. Trabzonspor ise tahmin edilebileceği gibi Trabzon şehrinde en fazla taraftara sahip kulüp. Beşiktaş, Türkiye’nin 82 ilinden hiçbirinde ilk sırada yer
almıyor. Passolig kartı sahibi olanlar açısından üç büyüklerin rakamları birbirlerine yakın. Seyirci ortalamaları açısından stadyum kapasitesi ve kulüplerin o seneki performansı önem
taşıyor. Geçtiğimiz sezon, seyircili oynanan maçlar baz alındığında en yüksek ortalamaya sahip kulüp Fenerbahçe oldu (seyircili oynanmış iç saha maçı sayısı, bunlardan kaç tanesinin
dört büyüklerden diğer üçü ile olduğu gibi koşullar dikkate alınarak bir değerlendirme yapılması faydalı olacaktır.) Türkiye’de hangi takımın ne kadar taraftar oranına sahip olduğuna dair
bazı araştırmalar/anketler mevcut. Bu araştırmalar farklı sayıda örneklem kümeleri, farklı metodolojiler ile yürütülüyor ve süreklilik arz etmiyorlar. Burada «Taraftar Kimliği»
sorgulanması gereken bir kavram. İstanbul dışındaki şehirlerde çift takım destekleme yani kendi şehrinden/ilçesinden bir takım ile birlikte, dört büyüklerden birinin taraftarı olarak
hissetme yaklaşımı bazı büyük şehirlerde yavaş yavaş şehir/ilçe takımı lehine doğru evriliyor. Bunun önemli bir tetikleyicisi, söz konusu illerin takımlarının Süperlig’de (veya Süperlig’i
hedefleyerek) yepyeni stadlarında, güçlü sponsorların desteğini arkalarına alarak, artan «şehir sakini» bilinci ile ve şehre özel maç günü kitlesel sosyal etkinlik atmosferi ile yaşadıklarını
sahiplenme duygusudur. Taraftarlık özelinde bir diğer önemli husus ise tüm «taraftar»ların aynı derecede sahiplenme düzeyinde olmaması. Fanatikten sempatizana, sürekli takip
edenden arada bir takip edene, aktif destekleyenden daha sportif başarı odaklı yaklaşana, futbol ie birlikte tüm branşlarda kulüp aidiyeti duyanla farklı branşlarda farklı kulüpleri
destekleyenlere kadar uzanan çok geniş bir yelpazeden bahsediyoruz.

Dört Büyükler Özel: Finansal Ölçek
Finansal Ölçek
Marka Değeri (2020 Brand Finance) 3 büyükler arasında belirgin sayılabilecek bir fark bulunmuyor 4.
Harcama Limitleri (TFF) 3. 2. 1. 4.
Kadro Değeri (Transfermarkt 2020 Sonu) 4 büyük kulüp arasında belirgin sayılabilecek bir fark bulunmuyor.
Piyasa Değeri (2020 BIST kapanış) 4. 1. 2. 3.
Gelirler (30.11.2020 KAP) 3. 1. 2. 4.
Mağaza Sayısı 3. 2. 1. 4.
Kaynaklar: TFF, Transfermarkt, Brand Finance, BIST, kulüplerin resmi bilgileri / KAP açıklamaları
• Marka Değeri adına, Beşiktaş son yıllarda epey atak yapıp rakiplerinin, hatta farklı sektörlerden Türkiye’nin birçok kurumunun önüne geçmişti. Hâlen
kulüpler arasında ilk sırada yer alıyor olsa da, üç büyükler arasında neredeyse fark kalmadı. Trabzonspor’un marka değeri bu üç kulübe göre daha düşük.
• 2021 yılına başlarken görünümü esas alarak Kadro Değeri açısından dört büyükleri birbirleri ile kıyasladığımızda birbirlerine çok yakın rakamlar ile
karşılaşıyoruz. 2020/21 ara transfer döneminde yaşanacak gelişmeler ışığında, bu durumun değişebileceğini dikkate almalıyız.
• Kulüplere tanınan Harcama Limitlerinde (II. Dönem) Galatasaray birinci sırada. Onu sırasıyla Fenerbahçe, Beşiktaş ve Trabzonspor takip ediyor. Bu
sıralama sezon başlarken de aynı şekilde idi.
• 2020 yılı hisse senetleri piyasalarda işlem gören kulüpler için ilginç bir sene idi. Yılı geride bırakırken en yüksek piyasa değerine Fenerbahçe ulaştı.
Beşiktaş ise dört kulüp arasında son sırada yer aldı.
• En fazla gelir yaratan kulüp Fenerbahçe. Onu Galatasaray takip ediyor. Beşiktaş son üç sezonda bu konuda epey kan kaybetti. Trabzonspor ise gelir
yaratma potansiyeli daha düşük olduğu için bu sıralamada hep dördüncü konumda yer alıyor. COVID19 salgınının gelirler üzerindeki etkilerini özellikle
2020/21 sezonunda daha derinden hissedeceğimizi düşünüyoruz.
• Kulüplerimizin borçları ve yükümlülükleri daha önceki yıllarda olduğu gibi ne yazık ki katlanarak artmaya devam ediyor. Bu konudaki yeniden yapılandırma
çalışmalarına rağmen gelinen noktada bir azalma değil artış söz konusu.
Dört Büyükler Özel: Gelir Kaynakları
Deloitte Türkiye olarak bundan yaklaşık beş sene önce yayınladığımız bir çalışmada, Türkiye’deki taraftarların %95’ini oluşturan «dört büyükler»i şu şekilde
tarif etmeye çalışmıştık:
• Halka açık, hisseleri Borsa İstanbul’da işlem gören şirketler. Taraftarları olduğu gibi, yatırımcıları da var,
• Hem yurt içi rekabet, hem yurt dışı rekabet içerisindeler,
• İş modeli olarak aynı anda B2C ve B2B yürütülen iş kollarına sahipler. Bu durum yönetsel açıdan resmi karmaşıklaştırıyor,
• Ülke içinde ve global ölçekte regülasyona tabiler ancak hâlen kurumsal yönetime mesafeli oldukları noktalar mevcut,
• Kar amacı gütmeyen dernek ve hisse performansını arttırmaya çalışan iştiraki bir arada barındırıyorlar,
• Profesyonel ve amatör branşları aynı potada yönetmekte zorlanan yapıları mevcut,
• Gelirlerde inanılmaz artış, ancak giderlerde daha da büyük artış söz konusu. Borç yükü ise çığ gibi büyüyor,
• Marka değerleri tartışılmaz ancak finansal açıdan oluşan tablo, sürdürülebilirliğin sorgulanmasına sebep oluyor,
• Üçlü dengeyi («Sosyal – Sportif – Ekonomik») kurmak ve yaşatmak, hiç de kolay değil.
Tabii ki bu listemize, birbirleri ile çok büyük bir rekabet içerisinde olduklarını eklemeden geçemeyiz. Özellikle de gelirler söz konusu olduğunda… Çünkü
gelirler, futbol kulüplerinin sportif başarı hedeflerine ulaşabilmedeki en önemli silahları ve pastadan en büyük payı kapan kulüp, rakiplerinin önüne geçiyor.
Sportif başarı, daha sonra daha fazla gelir getiriyor. Dolayısıyla bu tavuk-yumurta ilişkisi eğer işler iyi giderse bir mutluluk döngüsüne dönüşebiliyor. Dört
büyüklerin gelir potansiyellerini kıyasladığımızda Galatasaray ve Fenerbahçe kağıt üzerinde bariz bir avantaja sahipler ve birbirlerine çok yakın durumdalar.
Beşiktaş bazı açılardan daha başlangıçta bir adım geride kalıyor. Trabzonspor ise en dezavantajlı konumda. Öte yandan potansiyel ile gerçekler her zaman
birebir örtüşmüyor. Bunun en yakın örneğini yakın zamanda yaşadık. Beşiktaş, 2016/17 sezonunu dört büyükler içerisinde en fazla gelir yaratan kulüp olarak
tamamladı. Ancak takip eden dönemde tekrar iki ezeli rakibin gerisinde kaldı. Peki, potansiyeli belirleyen ve gerçekleşmeleri etkileyen faktörler neler?
Kulüplerin gelirleri hangi unsur ve olaylardan etkileniyor?
Öncelikle gelir kalemleri bazında farklılaşmalar olabiliyor. Yani potansiyelden bahsederken, bunu bir genelleme yaparak ifade etmekteyiz. Bu yüzden ana
gelir kalemleri bazında potansiyeli ayrı ayrı ele alacağız.

Maç Günü Gelirleri
Maç Günü Gelirlerini belirlerken aşağıdaki unsurlar ön plana çıkmaktadır:

- O sezon iç sahada Oynanan Maç Sayısı (kaç farklı kulvarda mücadele ediyor olduğunuz ve yurt içi/uluslararası kupa-turnuvalarda ne kadar başarılı olup
yolunuza devam edebildiğiniz; maç sayısını etkiliyor. Özel maçlarda genelde hiç ücret alınmadığı veya çok düşük ücretler alındığı için dikkate alınmalarına
gerek bulunmuyor.)
- Stadyum Seyirci Kapasitesi: Stadyumların kapasiteleri doğal bir bariyer olarak karşımıza çıkıyor. Sonuçta teorik olarak daha fazla seyirci çekebilme
imkanınız bile olsa; hatta böyle bir taleple karşılaşıyor olsanız bile kapasite ile sınırlısınız.
- Stadyum Doluluk Oranları: (maçlara gelen seyirci sayısını ülkemizde öncelikle o sezon takımların performansları – ne kadar başarılı olup/olmadıkları,
kombine-bilet fiyatları, kulüplere verilen saha/tribün kapatma; seyircisiz oynama gibi cezalar, maçların oynanma gün ve saatleri, maç saatlerindeki hava
koşulları, özel günler/etkinlikler ile çakışmalar, güvenlik – terör kaygıları gibi bir çok farklı faktör etkiliyor.)
- Bilet/Kombine Fiyatları: Kuşkusuz stadyumda kaç koltuk doldurduğumuz kadar, o koltuklar için aldığımız ücretler de çok önemli. Doluluğu olumsuz
etkilemediği sürece daha pahalı bilet, daha fazla gelir demek. Öte yandan olayın sosyal bir boyutu da mevcut. Örneğin bilet ücretlerinin görece daha
yüksek ve doluluk oranlarının görece daha düşük olduğu bir maç ile, bunların tam tersinin gerçekleştiği ancak sonuçta aynı geliri elde ettiğiniz bir maçı
karşılaştırın. Hangisini tercih ederdiniz?
- Passolig Kartı Sayısı: Ülkemizde maç günleri stadyumlara giriş yapabilmek için «Passolig» uygulaması (belirli bir yaşın üzerindeki izleyiciler için) geçerlidir.
Bu uygulamada maçlara gidemeyen kombine/bilet sahipleri, haklarını başka Passolig sahiplerine veya değerlendirmeleri için kulüplerine devir
edebilmektedir. Passolig kartı sahibi taraftar sayısı ne kadar fazla olursa potansiyel olarak maçlara gidebilecek taraftar sayısı da o kadar artacaktır.
- Not: Özel Turnuvalara Katılım, farklı ülkelere düzenlenen turneler dikkate alınmamıştır.

Naklen Yayın Gelirleri (Türkiye)
Naklen Yayın Gelirlerini (Türkiye) belirlerken aşağıdaki unsurlar ön plana çıkmaktadır:
- Süper Lig Katılım Ödülü: Lig başlangıcı sırasında kesinleşmiş olan tutarlardır. Süper Lig’de o sezon mücadele edecek 18 takıma eşit olarak
dağıtılmaktadır. (2020/21 sezonu 21 takımla oynanmaktadır)
- Süper Lig Geçmiş Performans Ödülü: Bunlar da lig başlangıcı sırasında kesinleşmiş olan tutarlardır. Bu ödülden sadece ligde geride kalan
sezonlarda şampiyonluk yaşamış beş kulüp (Galatasaray: 23, Fenerbahçe: 19, Beşiktaş: 15, Trabzonspor: 6, Bursaspor ve Başakşehir 1’er)
faydalanmaktadır. Şampiyonluk adedi başına verilen sabit bir tutar söz konusudur.
- Süper Lig Sezon İçi Performans Ödülü/Galibiyet - Beraberlik: Kulüpler, ligde takımlarının aldıkları her bir galibiyet için ve daha az miktarda
olmakla birlikte beraberlik için ödüllendirilmektedir. Teorik olarak tüm maçlarını kaybeden bir takım bu ödülden faydalanamamaktadır.
Bunun pratikte gerçekleşmediği düşünülürse, aslında farklı boyutlarda da olsa, ligde mücadele eden tüm takımlar bu pastadan pay
almaktadır.
- Süper Lig Sezon İçi Performans Ödülü/Sıralama: Sezon sonu geldiğinde ligdeki sıralama dikkate alınarak, takımların başarısına göre ve
doğal olarak en büyük pay şampiyonluk ipini göğüsleyen takıma ait olmak üzere üst sıralarda yer alan sınırlı sayıda takıma dağıtılan bir
tutardır.
- Türkiye Kupası: Süper Lig’e benzer bir şekilde, Türkiye Kupası’nda da performansa dayalı bir ödüllendirme söz konusudur.

Naklen Yayın Gelirleri (UEFA)
Naklen Yayın Gelirlerini (UEFA) belirlerken aşağıdaki unsurlar ön plana çıkmaktadır:
- Avrupa Kupaları Katılım Ödülü: Türkiye’den son yıllarda düzenli olarak 5 takım Avrupa Kupaları’na
katılmaktadır. Ülkelerin geçmiş yıllardaki (son beş sezon toplamı dikkate alınmaktadır) başarı puanlarına
göre yapılan sıralamadaki yerleri, hangi turnuvaya kaç takımla; kaçıncı torbalardan ve kaçıncı turlarda –
aşamalarda katılacaklarını belirlemektedir. Şu anda Türkiye Ligi Şampiyonu doğrudan gruplarda yer alarak,
lig ikincisi ise ön elemeler oynayarak Şampiyonlar Ligi’ne katılabilmektedir. Türkiye Kupası şampiyonu ve
ligi 3. ve 4. sırada bitiren takımlarımız ise UEFA Avrupa Ligi’nde mücadele etmektedir. Şampiyonlar Ligi’nde
ülkemizi temsil eden lig ikincisi takımımız (ne yazık ki genellikle gerçekleştiği gibi) ön eleme aşamalarında
turnuvanın dışında kalır ise; bu takıma verilecek katılım bedeli de şampiyon takımımıza verilmektedir. Söz
konusu tutarlar turnuva başlangıcı sırasında kesinleşmiş olan tutarlardır.
- Burada yaşanan önemli bir gelişme ise alınan başarısız sonuçların yansıması sonucu ülke puanımızın ve
sıralamamızın gerilemesi sebebiyle bir sonraki sezonda Şampiyonlar Ligi’ne doğrudan katılım hakkımızı
kaybetmiş olmamız. Dolayısyla 2021/22 Süper Lig şampiyonu, Şampiyonlar Ligi için ön eleme oynayacak.
- Avrupa Kupaları Sezon İçi Performans Ödülü/Galibiyet – Beraberlik – Üst Tura Yükselme – Gruplardan
Çıkma vb.: Kulüpler, bu turnuvalarda takımlarının aldıkları her bir galibiyet için ve daha az miktarda
olmakla birlikte beraberlik için ödüllendirilmektedir. Tüm maçlarını kaybeden bir takım sadece kupanın
dışında kalmakla yetinmeyip bu ödülden de faydalanamamaktadır. Nadir de olsa, geçmişte bu durumla
karşılaşmış kulüplerimiz olmuştur. Ayrıca grup aşamalarında gruplarından çıkmayı başaran takımlar,
özellikle üst turlarda ve final aşamalarında mücadele eden takımlar bu başarılarından dolayı da
ödüllendirilmektedir.

Naklen Yayın Gelirleri (Genel)

Lig ve kupadaki performansa sadece o sezonki naklen yayın gelirlerinin dağıtımı açısından
bakılmamalıdır. Öncelikle şampiyon olan kulüp, bir sonraki sezon Süper Lig Geçmiş Performans
Ödülünü arttıracaktır.
Ayrıca sezon sonu sıralama (ilk 4 takım içerisinde yer alabiliyor olmak) ve Türkiye kupasında elde
edilecek şampiyonluk; bir sonraki sezonda Avrupa Kupaları’nda ülkemizi temsil hakkını doğurmakta, bu
da bu hakkı elde eden takımlara ek gelir kapısını aralamaktadır (gelirin büyüklük sırasına göre: Naklen
Yayın Geliri (UEFA), Avrupa Kupaları’ndaki maç günü gelirleri ve özellikle stadyumdaki mağazalarda
ticari ürün satışları)
Gelir potansiyeli açısından Şampiyonlar Ligi’ne katılabilmek büyük önem taşımaktadır. Her ne kadar
UEFA, Avrupa Ligi’ni gelir dağıtımı açısından daha cazip hale getirebilmek adına son yıllarda bazı önemli
adımlar atmış olsa da; bu turnuva halen Şampiyonlar Ligi’ne kıyasla toplam dağıtılabilir pasta açısından
oldukça sönük kalmaktadır. Örneğin 2017/18 sezonunda Şampiyonlar Ligi’nde son 16’ya kalmayı
başaran temsilcimiz Beşiktaş’ın bu turnuvada elde ettiği gelir, 2016/17 sezonunda UEFA Avrupa Ligi
Şampiyonu Manchester United’ın bu başarısı sonucu elde ettiği gelirden az da olsa daha yukarıdadır.
Bu çalışmanın başında da değindiğimiz üzere, beş büyük ligde öncü takımların önemli bir kısmı için
özellikle Ticari Gelirler, Naklen Yayın Gelirlerinin önüne geçmektedir.

Gelirlerde büyüme, kulüplerimizin potansiyellerini arttırmaları ve bunu performansları ile desteklemeleri sonucu mümkün olabilecektir.
Sportif Başarı
POTANSİYEL
Naklen Yayın İhale Koşulları Taraftar Sayısı

Avrupa Kupaları Gelir Havuzu Taraftar Aidiyet Seviyesi
Taraftar Sosyo-ekonomik Profili
Passolig Kart Sahibi Sayısı Marka Değeri
Stadyum Seyirci Kapasitesi Perakende Kanalları
Süper Lige Katılım

Süper Lig Şampiyonluk Sayısı Sponsorluk Anlaşmaları
PERFORMANS
Süper Ligi Bitirme Sırası Reklam Anlaşmaları

Süper Ligde Elde Edilen Puan Oynanan Maç Sayısı
Lisanslı Ürün Anlaşmaları
Stad Doluluk Oranı
İsim Hakkı Anlaşmaları
Türkiye Kupası Performansı Sezonluk Kart (Kombine) Fiyatları
Sportoto Hakediş
Bilet Fiyatları
Avrupa Kupalarına Katılım
Avrupa Kupaları Performansı
SONUÇ
Naklen Yayın Gelirleri Maç Günü Gelirleri Ticari Gelirler

Dört Büyükler Özel: Gelir Kayıpları
Gelir maksimizasyonu için, olası tüm sızıntı kaynaklarını detaylı şekilde analiz ederek anlamak ve bunların önüne geçecek önlemler almak gerekmektedir.
GELİRLER
Naklen Yayın Gelirleri Maç Günü Gelirleri Ticari Gelirler

KAYIP FAKTÖRLERİ
Sportif Başarısızlık Taraftar Kaybı

Avrupa Kupalarına Katılımdan Men Puan Silme Olumsuz Ekonomik Koşullar Taraftar Kaybı
Cezası Seyircisiz Oynama Cezası Olumsuz Ekonomik Koşullar
Para Cezası (Disiplin) Tribün Kapatma Cezası Korsan Ürünler
Olumsuz Ekonomik Koşullar Stad Kapasite Düşüşü (Renov. vb.) ………
……… ………
Tribün Kapatma Cezası
KAYIPLAR
Dönemsel/Sezonsal Gelir Kayıpları

Orta ve Uzun Vadeli Gelir Kayıpları

Dört Büyükler Özel: 2020/21 Sezonu Devam Ederken…
• Raporumuzun son halini aldığı 24.01.2021 itibariyle Türkiye Süper Lig’inde 20. hafta geride kalmış olmakla
2020/21 birlikte, bazı takımlar henüz 19 maç yaptılar. Bu takımların da maçlarını bitirmesiyle birlikte ligin ilk yarısı
tamamlanmış olacak.
• Ligin ilk yarısını Beşiktaş lider olarak tamamladı.
1 Beşiktaş • Beşiktaş ligin ilk yarısında Fenerbahçe, Galatasaray, Trabzonspor ve Başakşehir’in dördünü de mağlup
etmeyi başardı.
•
2 Galatasaray
Beşiktaş’ı takip eden Galatasaray ve Fenerbahçe aynı puana sahipler. (*):Fenerbahçe’nin bu tarih itibariyle
bir maçı eksik bulunuyor.
• Trabzonspor 5. sırada yer alırken, geçen sezonun şampiyonu Başakşehir ise 14. sırada yer alıyor.
3 Fenerbahçe* • Süperlig 2020/21 sezonu 16 Mayıs 2021 tarihinde oynanacak maçlarla tamamlanacak.
• Kulüpler II. Transfer Döneminde (Ara Transfer) kadro takviye ve revizyonları için çalışmalara başladılar.
4 Gaziantepspor •
•
Şu an itibariyle maçların yeniden seyircili oynanmasına dair alınmış herhangi bir karar bulunmuyor.
Süper Lig’de 6 İstanbul takımı bulunduğu için, İstanbul takımları ligin ikinci yarısında da pek fazla seyahat
5 Trabzonspor
etmek zorunda kalmayacaklar.
• TFF, ligin ikinci yarısı için yabancı futbolcu sınırlaması ile ilgili yeni bir karar alarak arttırıma gitti.
• Dört büyüklerden hiçbiri Avrupa Kupalarında yollarına devam etmiyorlar.
• Ziraat Türkiye Kupası’nda Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray ile Başakşehir çeyrek finale kaldılar.
Trabzonspor ise kupaya veda etti. Fenerbahçe ve Başakşehir, çeyrek finalde rakip oldular.

Koronavirüs ve Futbol Gelirleri

Koronavirüs Sonrası Avrupa Futbolunda Neler Oldu?
Koronavirüs tüm hayatımızı etkilediği gibi sporu ve sporun içerisindeki en büyük endüstri olan futbolu da derinden etkiledi. Her yıl büyük atılımlar yaparak
büyüyen Avrupa Futbolu’nun yarattığı dev gelir pastası, ilk kez böyle bir durumla karşı karşıyaya kaldı. 2020 yılında futbol camiası ve futbol kulüpleri
açısından yaşanan bazı önemli gelişmeler şunlardı:
• Salgın yeni tartışmaları beraberinde getirdi. Play-off mu oynansın? Arayı açan takımlar şampiyon mu ilan edilsin? Ligden düşme bu sezonluk kalksın mı?
Seyircili mi, seyircisiz mi? Ya bir takımın belirli sayıda oyucusu aynı anda hastalanırsa? Dünyadaki ligler, devam eden sezonla ilgili olarak salgına karşı
maçları ertelemeden ligleri farklı sıralama metotları kullanarak sonlandırmaya ve tamamen iptale kadar uzanan farklı reaksiyonlar gösterdi. İlk etapta
ulusal ligler yarıda kaldı. Ulusal kupalar ve diğer turnuvalar yarıda kaldı. Avrupa kupaları yarıda kaldı. Şampiyonlar Ligi ve UEFA Avrupa Ligi daha sonra
oynandı. Beş büyük ligden Premier League, La Liga, Bundesliga ve Serie A sonradan oynanmaya devam edip tamamlandı. Ligue 1 ise 28. hafta sonundaki
haliyle tescil edildi. PSG şampiyon (1 maçı eksik) ilan edildi. Ligden 2 takım düştü, 2 takım çıktı. Bir başka önemli lig olan Eredivisie (Hollanda Ligi) ise
iptal edildi. Şampiyon, da düşen de, çıkan da yok. Süperlig de bu dönemde devam eden ligler arasındaydı. Türkiye’de Süperlig tamamlandığında ligde
son üç sırada yer alan takımlar bir alt lige düşürülmedi. Sezon kapanışları, sezon açılışları, lig araları, maçların oynanma frekansı - kısaca sezonluk tüm
futbol takvimi değişti. Devam kararı çıkan liglerde ve organizasyonlarda maçlar hem 2019/20, hem de 2020/21 sezonlarının salgın dönemine denk gelen
bölümünde büyük ölçüde seyircisiz veya kısıtlı seyirci kontenjanı ile oynandı.
• Türkiye’nin de katılma hakkını doğrudan kazandığı Avrupa Futbol Şampiyonası (Euro 2020), bir sene ötelendi. Euro 2020 için play-off müsabakaları ise
tamamlandı ve katılım hakkı elde eden son ülkeler de belli oldu. Benzer bir şekilde Güney Amerika Futbol Şampiyonası (Copa America 2020) da 2021’e
ötelendi.
• Sporcu, teknik heyet ve kulüp çalışanlarının sağlığı açısından da zor bir döneme şahit olduk. Birçok futbolcu, teknik direktör, kulüp başkanı ve kulüp
mensubu COVID19’a yakalandı. Bazı takımlarda aynı anda çok sayıda futbolcu hastalanmaları sebebi ile bir süre antremanlarda ve müsabakalarda yer
alamadılar. Özellikle 2020 yılının ilk yarısında bazı sporcuların kendi ülkelerine dönme isteği hissettiler. Futbolcularla kulüpler arasındaki sözleşme
tarihleri değişen turnuva takvim sebebiyle gündeme farklı şekilde geldi.

Koronavirüs Sonrası Avrupa Futbolunda Neler Oldu?
Aşağıdaki tablo, Para Ligi’nde ilk 20’de yer alan kulüplerin mücadele ettikleri ulusal liglerde ve Avrupa kupalarında COVID-19’un 2019/20 sezonunda
lig/turnuva takvimleri ve naklen yayın hakları üzerindeki etkilerini özetlemektedir.
Sezon Ötelenme Sezon Tekrar Başlama
Lig Sezon Bitiş Tarihi Naklen Yayın Etkileri
Tarihi Tarihi
2019/20 naklen yayın gelirleri iki mali yıla yayıldı.
17 Haziran 2020 26 Temmuz 2020 İndirimler kulüplere oransal olarak dağıtıldı. Nakit akışı
Premier League 13 Mart 2020 (seyircisiz) (seyircisiz) etkisi hakların geçerli olduğu kalan döneme göre,
ötelenerek yeniden düzenlendi.
11 Haziran 2020 19 Temmuz 2020 2019/20 naklen yayın gelirleri iki mali yıla yayıldı.
La Liga 12 Mart 2020
(seyircisiz) (seyircisiz) İndirimler tüm kulüplere paylaştırıldı.
2019/20 naklen yayın gelirleri büyük ölçüde tek mali yıla
27 Haziran 2020
Bundesliga 13 Mart 2020 16 Mayıs 2020 (seyircisiz)
(seyircisiz)
dahil oldu.
İndirimler minimum seviyede kaldı.
20 Haziran 2020 2 Ağustos 2020 2019/20 naklen yayın gelirleri iki mali yıla yayıldı.
Serie A 9 Mat 2020
(seyircisiz) (seyircisiz) İndirimler henüz kesinlik kazanmadı.
2019/20 naklen yayın gelirleri tek mali yıla dahil oldu.
Sezonun devamı iptal edildi. İndirimler tüm kulüplere paylaştırıldı. Kulüplerin yaşadığı
Ligue 1 13 Mart 2020 -
28 Nisan 2020 sıkıntıları çözmek adına LFP hükümet destekli kredilerin
güvencesini verdi.
Rusya 19 Haziran 2020 (%10 22 Temmuz 2020 2019/20 naklen yayın gelirleri iki mali yıla yayıldı.
17 Mart 2020
Premier League seyirci kapasitesi ile) (%10 seyirci kapasitesi ile)
2019/20 naklen yayın gelirleri, ertelenme öncesi turnuva
Mart ortası (Son 16 dışında kalan kulüpler için büyük ölçüde tek mali yıla dahil
UEFA Avrupa 7 Ağustos 2020
turları devam 23 Ağustos 2020 (seyircisiz) oldu.
Kupaları (seyircisiz)
ederken) Ertelenme sonrasında halen devam eden kulüpler için ise iki
mali yıla yayıldı.
COVID19: Maç Günü Gelirlerine Etkisi
• Avrupa’da büyük kapasiteye sahip stadyumlarında ağırladıkları taraftarlara yaptıkları sezonluk kombine ve maç biletleri satışı üzerinden
önemli gelirler elde eden, seyirci ortalamaları belirli bir seviyenin altına inmeyen birçok kulüp var. Hatta Türkiye’de alıştığımız kültürden
oldukça farklı olarak; seyir zevki, sosyal etkileşim ve kulüp aidiyetinin ön plana çıktığı, seyirci sayısının sadece sportif başarıya
endekslenmediği, gelir düzeyinin ve satın alma gücünün bilet fiyatlarını makul ve erişilebilir kıldığı «Batı Avrupa Futbolu» için maç günü
gelirleri pandemi öncesine kadar adeta bir gelir güvencesi idi.
• Türkiye başta olmak üzere, Avrupa’da birçok ülkede devlet ve kulüpler 2000’li yıllarda yepyeni stadyumlar inşaa ettiler, mevcut stadların
kapasiteleri arttırdılar; onları renovasyondan geçirip, modernize ettiler. Akıllı, dijital, taraftar deneyimini merkeze koyan stadyumlar
yarattılar. Tüm bu dönüşümün finansmanı için çok ciddi bütçeler ayrıldı, gelir kaynakları seferber edildi ve tabii ki borçlanıldı. Hâlen
devam eden birçok stad inşaatı ve renovasyonu var.
• Maç Günü gelirleri, salgının hızla yayılması sonucu adeta bıçakla kesilir gibi etkilenen gelir kalemi olarak dikkat çekti. Maçlar iptal edildi
veya ötelendi. Birçok maç seyircisiz veya oldukça kısıtlı sayıda seyirci ile oynandı. Özellikle iç saha maçlarında elde edilen yüksek ciroların
ortadan kalkması, taraftarların takımları ile adeta bütünleşetek çok daha yakın bağ kurabildikleri fiziksel ortamın kaybolması ve bunun
doğrudan – dolaylı yansımaları «futbol seyirci ile güzel» deyişini, «futbol ekonomisi seyirci ile değerli» sözüyle desteklememiz gerektiğini
bizlere gösterdi.
• Kısa vadede bunlar yaşanırken, salgın ortadan kalktıktan sonra bile bazı taraftarların stadyumlara en azından bir süre gitmeme yönünde
bir tercihleri olabileceği göz ardı edilmemesi gereken bir olasılık.
• Deloitte Futbol Para Ligi verilerini baz aldığımızda, ilk 20 kulübün toplam 2019/20 sezonu Maç Günü Gelirleri önemli bir düşüş gösterdi.
COVID19: Ticari Gelirlere Etkisi
• Ticari gelirler içerisinde özellikle uzun vadeli sponsorluklar, reklamlar ve isim hakları futbol ekonomisi açısından kritik ve kulüpler için adeta can suyu.
Sportif başarının inişli çıkışlı grafik çizdiği, naklen yayın ihalelerinin bir süre için yenilenmeyeceği, stadyum doluluk oranlarının ve bilet fiyatlarının
doğal limitasyonlara takıldığı koşullarda bunun önemi daha iyi anlaşılıyor.
• Tüm kulüpler için olmasa da, belirli sayıda taraftar kitlesine ulaşmış olanlar için lisanslı ürün satışları, mağazacılık ve online kanalları üzerinden
yaratılan gelirler ayrıca önem taşıyor. Hatta sadece kendi ülkeleri değil, dünya çapında taraftara sahip kulüpler için çok ciddi gelirler elde edilen bir
kalemden bahsetmekteyiz. 2020 yılında, birçok sektör daralma yaşadı, birçok firma mali açıdan olumsuz yönde etkilendi. Bunun sonucunda, cazip
koşullarla yeni sponsorluk anlaşmalarına imza atmakta; mevcut anlaşmaları uzatmakta kulüpler sıkıntıya girdiler. Çünkü müşterilerinin aktarabileceği
kaynaklar bir miktar erozyona uğradı. Sponsorluk, reklam vb. iş birlikleri için şirketlerin iştahını kaçıran tek etken kaynak ayırmak değildi.
• Hedef kitle olan seyircilerin maçlara gidememesi, hatta bırakın maça gitmeyi; kısıtlamalar nedeniyle sokağa bile çıkamamaları nedeniyle futbol ile
olan etkileşimleri azaldı. Bu da reklam vermenin katkısını sorgulatır hale geldi. Paralelde, lisanslı ürün satışları yapan kulüp mağazalarının, müzelerin
ve sosyal tesislerin geçici olarak kapanması; açılmış oldukları dönemlerde müşteri sayısındaki çarpıcı azalma ve tedarik zincirinde yaşanan aksamalar,
ticari gelir potansiyelini daraltan diğer faktörler arasında.
• Tüm bu tehditlere rağmen, yukarıda bahsettiğimiz kötü senaryoların etkisini fazla yaşamadığımız bir sezonu geride bıraktık. Deloitte Futbol Para Ligi
verilerine göre, 2019/20 sezonunda ilk 20 kulübünün toplam gelirlerinin arttığı tek kalem Ticari Gelirler oldu. İlk 20 kulübün bu alandaki toplam
gelirleri bir önceki sezona kıyasla mütevazı bir miktarda artış gösterdi.

COVID19: Naklen Yayın Gelirlerine Etkisi
• Naklen yayınlar söz konusu olduğunda, konu sadece stadyumda maç seyretmenin bir
alternatifi olarak ele alınmamalı. Stadların belirli bir kapasitesi olması, kimi taraftarların
maçları stadyuma gitmeden seyretmeyi tercih etmesi, deplasman maçları için koşulların çok
daha elverişsiz olması; sporseverlerin sadece kendi tuttukları takımların değil; diğer kulüplerin
maçlarını da – hatta dünya liglerini takip etme istekleri, finansal açıdan daha hesaplı olması
gibi birçok faktör devreye giriyor. Pandemi dönemi ile birlikte buna bir etken daha eklenmiş
oluyor. Bırakın stadlara gidip maç izlemeyi, insanlar maç yayını yapan restoran/kafe gibi
ortamlarda bile kısıtlamalar nedeniyle maç izlemek için bir araya gelemiyorlar. Kısıtların
yoğunlaştığı dönemlerde, evlerde hane halkından farklı olarak geniş aile veya arkadaş grubu
şeklinde de toplanmak ve hep beraber maçları seyretmek mümkün olmuyor. Burada belki de
esas soru(n), pandemi geçtikten sonra ne olacağı. Alışkanlıkların değişmesi, taraftarların yeni
yaşam stilleri ve tercihleri ve bazılarımızın sağlık endişelerinin, bulaşma riski taşıyan her türlü
hastalıkla ilgili hassasiyetlerinin kalıcı olarak artması sebebiyle, maçları evden takip etmek
isteyenlerin sayısı artabilir. Öte yandan, COVID19 sebebiyle yaşanan ekonomik buhran sonucu,
taraftarların finansal koşullarının kötüleşmesi sonucu naklen yayın için ayırabilecekleri
bütçeler de olumsuz şekilde etkilenebilir.
• Deloitte Futbol Para Ligi verilerini esas aldığımızda, 2019/20 sezonunda hem toplam tutar,
hem de yüzde olarak ilk 20 kulüp en büyük düşüşü Naklen Yayın Gelirlerinde yaşadı. Bu
alandaki toplam gelirleri bir önceki sezona kıyasla neredeyse dörtte bir oranında azaldı.

COVID19: Gelir Yaratan Diğer Kalemlere Etkisi
Deloitte Türkiye olarak 2016 yılında yayınlamış olduğumuz raporda bazı gelir yaratıcı ve tetikleyici kalemlere değinmiştik. Gelin şimdi birlikte kısaca pandemi
ile neler değişti – değişiyor ona bakalım…
Pandemi kaynaklı kısıtlamalar nedeniyle

1 geçici olarak işlevsellikleri yitirdiler.
Uzun süredir dijital mecralara olan kayış

8 2 devam ediyor. Pandemi bunu hızlandırdı.
1 7 Yükselişini sürdürüyor. Bu mecralardaki
3 takipçi ve etkileşim markaya değer katıyor.
Gayrimenkul piyasası uzun süredir dalgalı

4 seyirediyor. Satılmaları hep gündemde.
2 6
Pandemi kaynaklı kısıtlamalar nedeniyle
Pandemi büyük ölçüde etkiledi. Bundan

3 5 6 sonra online kanalın payı hızla artacaktır.
4 Pandemi kaynaklı kısıtlamalar nedeniyle

Hayal edilen projeler istenilen sonuçları

8 getirmedi. Pandemi öncesinde de böyleydi.

COVID19: Maç Kadrolarına Etkisi
Diğer sağlık engellerinden (sakatlık ve diğer hastalıklar) farklı olarak COVID-19 kadro yapılanmasında çok daha dramatik etkilere sahip. Nitekim geride kalan bir
seneye yakın süreçte hem dünyada, hem de Türkiye’de bunun etkilerini gördük ve görmekteyiz. Öncelikle son derece bulaşıcı bir hastalık olduğu için, potansiyel
olarak tüm takıma, hatta rakibe ya da takımdaki çok fazla oyuncuya bulaşması mümkün. Ayrıca pozitif çıkan oyuncuların yeniden takıma dönüp form tutmaları
belirli bir zaman alıyor. Hatta COVID-19’u semptomsuz geçirenler de, karantina/izolasyon uygulaması nedeniyle takımdan zorunlu olarak uzak kalıyorlar. Yani
ağır ateşli ve semptomlu bazı hastalıklarda karşılaştığımız «iğne ile oynadı» söylemi bu durumda geçerli değil… Futbolcuların yakınlarının enfekte olmaları
durumunda veya genel olarak pandemi merkezli bir hayatın yarattığı kaygı ve olumsuz duygular sonucu psikolojik sağlıklarının ve konsantrasyonlarının
etkilenmesi ise ayrı bir risk. Takımlardaki vaka sayılarına göre erteleme başta olmak üzere çeşitli aksiyonlar alınıyor.
Not: Bu konuda daha fazla bilgi için: «COVİD-19 SALGINI NEDENİYLE MÜSABAKALARDA UYGULANACAK TEDBİRLERE İLİŞKİN TALİMAT» -->
https://www.tff.org/Resources/TFF/Documents/TALIMATLAR/Covid-19-Salgini-Nedeniyle-Musabakalarda-Uygulanacak-Tedbirlere-%C4%B0liskin-Talimat.pdf
FORM DURUMU
Türkiye ve 2020/21 TAKTİK
(RAKİBE ÖZEL) SAKATLIK
sezonu özelinde
bakıldığında ise bir de
maç trafiği ile ilgili dolaylı
bir COVID-19 kadro
yansıması söz konusu. MAÇ COVID-19
ROTASYON HASTALIK
Süper Lig tam altı maç KADROLARI
uzamış olduğundan, Ulusal Ligler ve Kupalar, Avrupa
rotasyon anlamında da Kupaları ve Milli Maçlar trafiğinin
dikkate alınarak hareket edilmesi
kulüpleri etkiliyor.
DİSİPLİN CEZALARI KİŞİSEL
(İÇ VE DIŞ) YABANCI MAZERETLER
KONTENJANI

Avrupa’nın 5 Büyük Futbol Ülkesi ve Türkiye’deki Koronavirüs Tablosu (20 Ocak 2021)
Nüfus Vaka Vaka Nüfus Vefat Aşılanma Oynanmış Kalan Avrupa’da

Ülke
(Bin kişi)* (Bin kişi)** (%) (Bin kişi)** (%)*** Hafta Hafta Kalan Takımı
İNGİLTERE 66.834 3.506 5,02 93 7,47 17-19 23-21 7
FRANSA 67.060 2.965 4,42 72 1,06 19-20 21-20 2
İTALYA 60.297 2.414 4 84 2,07 17-18 23-22 6
İSPANYA 47.077 2.412 5,12 55 2,19 16-19 22-19 7
TÜRKİYE 83.430 2.406 2,88 24 1,28 19-20 21-20 --
ALMANYA 83.133 2.090 2,51 50 1,55 17 17 6
*: World Bank (Dünya Bankası), **: Worldometer, ***: Ourworldindata.org | Diğer bilgiler: Ulusal ligler ve UEFA
Not: Aşılanma oranları 19-20 Ocak verileri olup, 1. doz-2. doz vb. detayları içermemektedir.
• Ocak ayının sonuna yaklaştığımız dönemde Avrupa’nın 5 Büyük Futbol Ülkesi ve Türkiye’deki Koronavirüs rakamları tıpkı 2020 yılında olduğu gibi oldukça
yüksek bir düzeyde seyrediyor. Aşılanma yeni başlamış olmasına rağmen hızla ilerliyor. Mutasyon ise yeni bir tehdit olarak karşımıza çıkıyor. Salgın ile
mücadelede kısıtlar geçen sene olduğu gibi bu sene de devam ediyor. Bu seyircisiz maçların devam etmesi, en iyi ihtimalle sınırlı kapasite ile maçların
oynanması anlamına gelecektir.
• Ulusal ligleri incelediğimizde maçların neredeyse yarısının tamamlandığı bir noktaya geldiğimizi görüyoruz. Avrupa Kupaları ve ulusal kupalarda da benzer
bir durum söz konusu. Bu altı ülkeden dördünün toplamda 26 takımı halen Avrupa’da yoluna devam edeceği için pandemi döneminde bazıları için yoğun bir
takvim devam ediyor olacak.

Peki Ya Bundan Sonrası…
• Deloitte Sports Business Group, COVID-19 salgının etkisiyle 2020/21 sezonu sonunda Futbol Para Ligi
kulüplerinin 2 milyar Euro’luk bir gelir kaybına uğrayacağını öngörüyor.
• Mart 2020 sonrası maç günü gelirleri neredeyse sıfırlandı ve 2020/21 sezonu boyunca da bu durum devam
edeceğe benziyor.
• COVID-19 salgını, bulundukları durumdan güçlü bir şekilde çıkabilmeleri için kulüplere mevcut stratejik
hedeflerini ve iş modellerini tekrar gözden geçirmeleri ve yeniden şekillendirmeleri açısından önemli bir
dürtü teşkil etti. Kulüpler, çalışanları ve taraftarları ile etkileşimlerinde dijital temasın en baskın yöntem
hale gelmesi sonucu, hem kendi içlerine hem de dışarıya yönelik dijital yetkinliklerini geliştirmeye daha
fazla yöneliyorlar. “En çevik ve yenilikçi kulüpler, aynı zamanda en hızlı ve en kuvvetli şekilde yeniden
düzlüğe çıkanlar olacak.
• Belirsizlik ortamının devamlılığı; mevcut ve gelecekteki naklen yayın kuruluşları, sponsorlar ve ticari
ortakların spora ve futbola olan yatırımlarını yeniden gözden geçirip değerlendirmelerine, bu da COVID-
19’un finansal etkilerinin daha uzun bir döneme yayılmasına sebep olabilir. Bununla birlikte, küresel
salgının taraftarlar ve toplum için futbolun ne kadar önemli olduğunu bir kez daha göstermesiyle, Futbol
Para Ligi kulüplerinin naklen yayın kuruluşları ve sponsorlar nezdindeki söylemlerini güçlendirecek bir
argüman sunması olumlu bir gelişme.

Deloitte; İngiltere mevzuatına göre kurulmuş olan Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”) şirketini, üye firma ağındaki şirketlerden ve ilişkili tüzel kişiliklerden bir
veya birden fazlasını ifade etmektedir. DTTL ve üye firmalarının her biri ayrı ve bağımsız birer tüzel kişiliktir. DTTL (“Deloitte Global” olarak da anılmaktadır) müşterilere
hizmet sunmamaktadır. Daha fazla bilgi almak için www.deloitte.com/about adresini ziyaret ediniz.
Deloitte, birçok farklı endüstride faaliyet gösteren özel ve kamu sektörü müşterilerine denetim, danışmanlık, finansal danışmanlık, risk danışmanlığı, vergi ve ilgili alanlarda
hizmet sağlayan dünyanın önde gelen profesyonel hizmetler firmalarından birisidir. Deloitte dünya çapında farklı bölgelerde ve 150’den fazla ülkede yer alan global üye
firma ağı ile, her beş Fortune Global 500® şirketinden dördüne hizmet vermektedir. Deloitte’un yaklaşık 330.000 kişilik uzman kadrosunun iz bırakan bir etkiyi nasıl
yarattığı konusunda daha fazla bilgi almak için websitemiz www.deloitte.com adresini veya Facebook, LinkedIn ya da Twitter sayfalarımızı ziyaret ediniz.
Bu belgede yer alan bilgiler sadece genel bilgilendirme amaçlıdır ve Deloitte Touche Tohmatsu Limited, onun üye firmaları veya ilişkili kuruluşları (birlikte, “Deloitte
Network” olarak anılacaktır) tarafından profesyonel bağlamda herhangi bir tavsiye veya hizmet sunmayı amaçlamamaktadır. Şirketinizi, işinizi, finansmanınızı ya da mali
durumunuzu etkileyecek herhangi bir karar ya da aksiyon almadan, yetkin bir profesyonel uzmana danışın. Deloitte Network bünyesinde bulunan hiçbir kuruluş, bu
belgede yer alan bilgilerin üçüncü kişiler tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
© 2021. Daha fazla bilgi için Deloitte Türkiye (Deloitte Touche Tohmatsu Limited üye şirketi) ile iletişime geçiniz.
2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi

2021e Baslarken Avrupada Ve Turkiyede Futbol Ekonomisi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2021e Baslarken Avrupada Ve Turkiyede Futbol Ekonomisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2021’e Başlarken

Huzur İçinde Uyu Diego Armando Maradona….

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 2

• Transfer (Bonservis) Gelirleri

Olağandışı Bir Sezon…

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 5

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 6

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 7

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 8

2019 2020 2021 21 Napoli AC Milan Valencia

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 9

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 11

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 12

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 13

Ülke 2002 2010 2019 2021

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 16

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 17

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 18

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 19

Geride kalan son on sezonda Avrupa kupalarında çeyrek final ve

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 21

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 22

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 24

• Büyük nüfuslara sahipler

• Kişi başına düşen milli gelirleri yüksek

• Kulüp takımları düzeyinde futbolda başarılılar

• Milli takımlar düzeyinde futbolda başarılılar

• Futbol en popüler spor; sadece sevilen-izlenilen değil, «tüketilen» bir spor

• Dünyanın en önemli futbolcularının neredeyse yüzde 90’ı bu liglerde top koşturuyor

• Endüstriyel futbolu yaratan ve ilk hayata geçiren ülkeler

Kaynaklar: İlgili ulusal liglerin bilgilerinden derlenmiştir.

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 27

Lig Kulüpler Son 10 Sezon Şampiyonluk Sayıları

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 28

İlk 10’daki İlk 20’deki İlk 30’daki

Deloitte Futbol Para Ligi – İlk 20’deki İngiliz Kulüp Sayısı

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 33

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 34

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 37

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 40

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 43

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 46

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 47

Çeyrek Final Benfica Porto Benfica Porto

Finalist Braga Benfica Benfica

Yarı Finalist Benfica Sporting CP

Çeyrek Finalist Porto Braga Sporting CP Benfica

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 49

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 50

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 51

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 52

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 53

Transferde «Harcama Limitleri»ne takılan Taraftarların satın alma gücündeki azalma,

Yabancı para cinsinden borçlar, 4 Büyük Kulübün toplam borcu 2020

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 55

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 56

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 57

Türkiye – Süperlig’de Harcama Limitleri

2021’e Başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de Futbol Ekonomisi 59

• Türkiye’de 20.000’den fazla seyirci kapasitesine sahip 20

• Süper Lig’de mücadele eden 21 takımdan 16 tanesi,

• Süper Lig 2019/20 seyirci ortalaması 20.000’nin üzerinde

Süper Lig TFF 1. Lig Misli.com 2. Lig Misli.com 3. Lig