BRL K 17105 - NL 2012-PE Water 12201

BRL K17105-01
Augustus 2012
vervangt
BRL K533
d.d. 15-12-1998 en
BRL K534,
d.d. 01-09-1998 en
BRL 569,
d.d. 30-03-1999
Beoordelingsrichtlijn
Voor het Kiwa product certificaat voor
kunststof leidingsystemen van PE (Polyetheen)
voor transport van drinkwater en ruw water
Voorwoord
Deze Beoordelingsrichtlijn is opgesteld door het College van Deskundigen CWK van Kiwa,
waarin belanghebbende partijen op het gebied van kunststofleidingsystemen van PE voor het
transport van drinkwater zijn vertegenwoordigd. Dit college begeleidt ook de uitvoering van
certificatie en stelt zo nodig deze Beoordelingsrichtlijn bij. Waar in deze Beoordelingsrichtlijn
sprake is van “College van Deskundigen” is daarmee bovengenoemd college bedoeld.
Deze Beoordelingsrichtlijn zal door Kiwa worden gehanteerd in samenhang met het Kiwa-
Reglement voor Productcertificatie, waarin de algemene spelregels van Kiwa bij certificatie zijn
vastgelegd.
Kiwa Nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273
Postbus 70
2280 AB RIJSWIJK
Tel. 070 414 44 00

Fax 070 414 44 20
www.kiwa.nl
© 2011 Kiwa Nederland B.V.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever.
Het gebruik van deze Beoordelingsrichtlijn door derden, voor welk doel dan ook, is uitsluitend toegestaan
nadat een schriftelijke overeenkomst met Kiwa is gesloten waarin het gebruiksrecht is geregeld.
Bindend verklaring
Deze beoordelingsrichtlijn is door Kiwa bindend verklaard per [27 augustus 2012].
BRL K17105
© Kiwa Nederland B.V. -1- 27 augustus 2012
Inhoud
1 Inleiding 5
1.1 Algemeen 5
1.2 Classifcatie van het PE materiaal 5
1.3 Toepassingsgebied 5
1.4 Acceptatie van door de leverancier geleverde onderzoeksrapporten 6
1.5 Kwaliteitsverklaring 6
2 Terminologie 7
2.1 Algemene terminologie en definities 7
2.2 Geometrische terminologie en definities 8
2.3 Terminologie en definities in relatie tot toepassingscondities 9
2.4 Symbolen 10
2.5 Afkortingen 11
3 Producteisen en bepalingsmethoden voor PE leidingsystemen 12

3.1 Algemeen 12
3.2 Rubber 12
3.3 Glijmiddellen 12
3.4 PE Grondstof 13
3.5 Verbindingseisen leidingsysteem 14
3.6 Installatie instructies 15
3.7 Bescherming producten tijdens opslag en tranport 15
4 Producteisen: buizen 16
4.1 Algemeen 16
4.2 Classificatie van PE 16
4.3 uiterlijk 16
4.4 Kleur 16
4.5 Lasbaarheid van de buizen 17
4.6 Afmetingen 17
4.7 Fysische en mechanische eisen voor de buis 20
4.8 Merken 21
5 Producteisen: fittingen voor mechanische verbindingen 22

5.1 Inleiding 22
5.2 Kunststof fittingen 22
BRL K17105
5.3 Metalen fittingen 24
5.4 merken 25
6 Eisen voor stuik- en elektrolas hulpstukken 26

6.1 Algemeen 26
6.2 uiterlijk 26
6.3 Lasbaarheid 26
6.4 Elektrische eigenschappen (elektrolashulpstukken) 26
6.5 Afmetingen 26
6.6 Fysische en mechanische eigenschappen 32
6.7 Certificatiemerk 33
7 Procedure voor het verkrijgen van een kwaliteitsverklaring 34

7.1 Toelatingsonderzoek 34
7.2 Certificaatverlening 34
8 Eisen aan het kwaliteitssysteem 35

8.1 Beheerder van het kwaliteitssysteem 35
8.2 Interne kwaliteitsbewaking/kwaliteitsplan 35
8.3 Procedures en werkinstructies 35
9 Samenvatting onderzoek en controle 36

9.1 Onderzoeksmatrix 36
9.2 Controle op het kwaliteitssysteem 37
10 Afspraken over de uitvoering van certificatie 38

10.1 Algemeen 38
10.2 Certificatiepersoneel 38
10.3 Rapport toelatingsonderzoek 39
10.4 Beslissing over certificaatverlening 39
10.5 Uitvoeringsvorm kwaliteitsverklaring 39
10.6 Aard en frequentie van externe controles 40
10.7 Interpretatie van eisen 40
11 Lijst van vermelde documenten 41

11.1 Publiekrechtelijke regelgeving 41
11.2 Normen / normatieve documenten: 41
Bijlage I. Bepaling van de dichtheid van de verbindingen na bevriezing 43

1. Toestel 43
BRL K17105
2. Proefstukken 43
3. Beproevingscondities 43
Bijlage II. Bepaling van de dichtheid van verbinding met buizen Ø ≥75 mm bij buiging44
1. Toestel 44
2. Proefstukken 44
3. Beproevingscondities 45
Bijlage III. Model certificaat 46
12 Bijlage IV. Model IKB-schema 48
13 Bijlage V Richtlijn voor de bescherming van nieuwe producten voor

drinkwatertoepassing tegen verontreiniging 49
13.1 Belang hygiëne/hygiënisch werken 49
13.2 Bescherming van toe te passen producten 49
13.3 Eisen aan de bescherming 50
13.4 Beschermingsmogelijkheden 50
BRL K17105
1 Inleiding
1.1 Algemeen
De in deze beoordelingsrichtlijn opgenomen eisen worden door Kiwa gehanteerd bij de
behandeling van een aanvraag, en de instandhouding van een productcertificaat voor
kunststofleidingsystemen van PE voor het transport van drinkwater en ruw water.
Deze beoordelingsrichtlijn vervangt de volgende BRL’s:

- BRLK 533-03 d.d. 15-12-1998, Buizen van PE (Polyetheen) voor het transport van
drinkwater;
- BRL K534-03 d.d. 01-09-1998, Klemfittingen voor drinkwaterbuizen van polyetheen;
- BRL K569 d.d. 30-03-1999, stuik- en elektrolas hulpstukken van polyetheen;
De kwaliteitsverklaringen die op basis van deze beoordelingsrichtlijnen zijn afgegeven

behouden hun geldigheid.
Bij de uitvoering van certificatiewerkzaamheden is Kiwa gebonden aan de eisen, als

opgenomen in NEN-EN 45011 die in het hoofdstuk “Afspraken over de uitvoering van
certificatie” zijn vastgelegd.
1.2 Classifcatie van het PE materiaal

De PE materialen worden geclassificeerd conform het gestelde in NEN-EN 12201-1
Tabel 1. Classificaties en de aanduiding van de PE- typen.

Classificatie PE- type minimale MRS Wandspanning overall service
waarde bij 20°C (MPa) coëfficiënt (C)
PE 40 4 3,2 1,6
PE 80 8 6,3 1,25
PE 100 10 8,0 1,25
1.3 Toepassingsgebied
1.3.1 Algemeen
De PE- (gecoëxtrudeerde) buizen en de hulpstukken, volgens deze BRL zijn toepasbaar voor
leidingen die bestemd zijn voor het transport van drinkwater en ruw water met een
maximum temperatuur van 40°C volgens NEN EN 12201.
1.3.2 Reductiefactoren voor temperaturen hoger dan 20 °C

Indien de temperatuur van het drinkwater of de temperatuur van de ruimte waarin de
PE- leidingsystemen zich bevinden meer dan 20 °C bedraagt, geldt voor de toelaatbare druk
een aangepaste lagere waarde dan de nominale druk. De reductiefactor waarmee de nominale
druk moet worden vermenigvuldigd is afhankelijk van de temperatuur en vermeld in tabel 2.
Tabel 2. Reductiefactoren voor temperatuurgebieden

Materiaal reductiefactoren voor de temperatuur gebieden:
20 °C 30 °C 40 °C
PE 40 0,75 0,56 0,44
PE80& PE100 1,00 0,87 0,74
opmerking. Voor alle andere tussen temperaturen, interpolatie is toegestaan.
BRL K17105
1.4 Acceptatie van door de leverancier geleverde onderzoeksrapporten
Indien door de leverancier rapporten van onderzoekinstellingen of laboratoria worden
overgelegd om aan te tonen dat aan de eisen van de BRL wordt voldaan, zal moeten worden
aangetoond dat deze zijn opgesteld door een instelling die voldoet aan de van toepassing
zijnde accreditatienorm, te weten:
• NEN-EN-ISO/IEC 17025 voor laboratoria;
• NEN-EN-ISO/IEC 17020 voor inspectie-instellingen;
• NEN-EN 45011 voor certificatie-instellingen die producten certificeren;
• NEN-EN ISO/IEC 17021 voor certificatie-instellingen die systemen certificeren;
• NEN-EN-ISO/IEC 17024 voor certificatie-instellingen die personen certificeren.
De instelling wordt geacht aan deze criteria te voldoen wanneer een accreditatiecertificaat
kan worden overgelegd, afgegeven door de Raad voor Accreditatie (RvA) of een
accreditatieinstelling waarmee de RvA een overeenkomst van wederzijdse acceptatie heeft
gesloten.
Deze accreditatie moet betrekking hebben op het voor deze BRL vereiste onderzoek.
Indien geen accreditatiecertificaat kan worden overgelegd, zal de certificatie-instelling zelf
verifiëren of aan de accreditatienorm is voldaan, of het desbetreffende onderzoek opnieuw
zelf (laten) uitvoeren.
1.5 Kwaliteitsverklaring
De op basis van deze BRL af te geven kwaliteitsverklaringen worden aangeduid als Kiwa-
productcertificaat.
Het model van deze kwaliteitsverklaring is als bijlage bij deze BRL opgenomen.
BRL K17105
2 Terminologie
2.1 Algemene terminologie en definities
2.1.1 Beoordelingsrichtlijn
De in het College van Deskundigen gemaakte afspraken over het onderwerp van certificaat.
2.1.2 College van Deskundigen

Het College van Deskundigen “CWK”.
2.1.3 Leverancier
De partij die er voor verantwoordelijk is dat het ontwerp van producten bij voortduring
voldoet aan de in deze BRL gestelde eisen.
2.1.4 IKB-schema
Een beschrijving van de door de leverancier uitgevoerde kwaliteitscontroles, als onderdeel
van zijn kwaliteitssysteem.
2.1.5 Producteisen
In maten of getallen geconcretiseerde eisen die zijn toegespitst op de (identificeerbare)
eigenschappen van producten en die een te behalen grenswaarde bevatten die
ondubbelzinnig kan worden berekend of gemeten.
2.1.6 Toelatingsonderzoek
Het onderzoek om vast te stellen dat aan alle in de BRL gestelde eisen wordt voldaan.
2.1.7 Controleonderzoek
Het onderzoek dat na certificaat verlenging wordt uitgevoerd, om vast te stellen dat de
gecertificeerde producten bij voortduring aan de in de BRL vastgestelde eisen voldoen,
daarbij is tevens aangegeven met welke frequentie controle onderzoek door Kiwa zal
worden uitgevoerd.
Opmerking:
In de onderzoeksmatrix is samengevat welk onderzoek zal worden uitgevoerd door Kiwa bij
de toelating en bij controles, en met welke frequentie het controleonderzoek zal worden
uitgevoerd.
2.1.8 Productcertificaat
Een document waarin Kiwa verklaart dat een product bij aflevering geacht wordt te voldoen
aan de in het certificaat vastgestelde productspecificatie.
2.1.9 Leidingwater
Water, bestemd om te drinken, te koken, voedsel te bereiden of andere huishoudelijke
doeleinden. (bron NEN 1006)
Opmerking 1: leidingwater kan zijn drinkwater, warmtapwater of huishoudwater
Opmerking 2: de definitie van leidingwater wijkt af van de definitie uit de waterleidingwet. De reden
hiervoor is dat het naast aan derden ter beschikking stellen van drinkwater door een waterleidingbedrijf
of een collectieve watervoorziening, ook water uit individuele huishoudwaterinstallaties in deze norm
onder leidingwater valt.
BRL K17105
2.1.10 Ruw water
Niet drinkbaar water geschikt voor huishoudelijk gebruik.
2.1.11 Dimensie groepen

Er zijn 4 diameter groepen:
Groep 1: 16 mm< dn < 63 mm
Groep 2: 75 mm < dn < 225 mm
Groep 3: 250mm < dn < 710mm
Groep 4: dn ≥ 710 mm
2.1.12 Leidingsysteem
Het geheel van buizen, mantelbuizen, verbindingsstukken, bochten, afsluiters en andere
leidingcomponenten.
2.1.13 Elektrolas hulpstukken

Hulpstuk waarbij de verbinding door middel van een elektrolas tot stand komt. Het
hulpstuk is voorzien van elektrische weerstandsdraad om de benodigde warmte voor het
lassen te verkrijgen. De elektrolas hulpstukken zoals bedoeld in deze definitie kennen
verschillende uitvoeringen, bijvoorbeeld bochten, knie en T-stukken of verloopstukken.
Zogenoemde elektrolas moffen vallen ook onder deze definitie.
2.1.14 Stuiklas hulpstukken

Hulpstuk waarbij de verbinding door middel van een stuiklas tot stand komt. Dit hulpstuk
heeft meestal relatief korte spie-einden waardoor het niet geschikt is voor verbinding met
een elektrolas hulpstuk
2.1.15 Mechanische verbindingen

Een verbinding tussen een buis en een fitting, die gemaakt is door middel van het knellen
van een ring of huls over de buitendiameter van de buis, met of zonder extra
afdichtingmiddelen en met gebruik van een steunbus in de buis, overeenkomstig NEN- EN
ISO 6708.
2.2 Geometrische terminologie en definities
2.2.1 Nominale afmeting (DN/OD)

Numerieke aanduiding van de afmeting van een component, afgerond op een geheel getal
wat afgestemd is op de geproduceerde afmeting (in mm).
2.2.2 Nominale buitendiameter (dn)

De specifieke buitendiameter (in mm) toegewezen aan een nominale afmeting DN/OD.
2.2.3 Buiten diameter (op elk willekeurig punt) (de)

De gemeten buitendiameter op elke willekeurig punt van de dwarsdoorsnede van de buis of
spie- eind, afgerond op de dichtstbijzijnde 0,1 mm.
2.2.4 Gemiddelde buitendiameter (dem)

De waarde van de gemeten omtrek op een willekeurig punt van de dwarsdoorsnede van een
buis of spie-eind, gedeeld door π (=3,142), afgerond op de naast hogere 0,1 mm.
2.2.5 Minimale gemiddelde buitendiameter (dem, min)

Minimum waarde van de gemiddelde buitendiameter voor een gegeven nominale afmeting.
BRL K17105
2.2.6 Maximale gemiddelde buitendiameter (dem, max)
Maximum waarde van de gemiddelde buitendiameter voor een gegeven nominale afmeting.
2.2.7 Inwendige diameter (op elk willekeurig punt) (di)

De gemeten inwendige diameter van de buis op elk willekeurig punt, afgerond op de
dichtstbijzijnde 0,1 mm
2.2.8 Ovaliteit
Dit is het verschil tussen de gemeten maximale buitendiameter en de gemeten minimale
buitendiameter van de zelfde dwarsdoorsnede van een buis of spie-eind van een fitting, of
het verschil tussen de gemeten maximale binnendiameter en de gemeten minimale
binnendiameter van de zelfde dwarsdoorsnede van een insteekfitting, uitgedrukt in mm.
2.2.9 Nominale wanddikte (en)

Numerieke aanduiding van de wanddikte van een component, (in mm).
2.2.10 Wanddikte (op elk willekeurig punt) (e)

De gemeten waarde van de wanddikte van een component, gemeten op een willekeurig punt
langs de omtrek, afgerond op de dichtstbijzijnde 0,1 mm.
2.2.11 Minimale wanddikte (emin)

Minimale gemeten waarde (in mm) wanddikte .
2.2.12 Maximale wanddikte (emax)

Maximale gemeten waarde (in mm) van de wanddikte.
2.2.13 Tolerantie
Toegestane variatie van de specifieke waarde van een parameter, uitgedrukt als het verschil
tussen het toegestane maximum en minimum waarde van die parameter.
2.2.14 Buisserie (S)

Dimensie loos getal voor een buis aanduiding volgens ISO 4065.
SDR − 1
S=
2
2.3 Terminologie en definities in relatie tot toepassingscondities
2.3.1 Gebruiksduur
De tijd gedurende welke de leiding met een bepaalde bedrijfstemperatuur moet
functioneren.
2.3.2 Ontwerpdruk (pD).

De toelaatbare druk die bij doorlopend gebruik gedurende 50 jaar in de buis mag optreden
2.3.3 Overall service coëfficiënt (C)

Een coëfficiënt met een waarde groter of gelijk aan 1, welke rekening houdt met de service
condities en de eigenschappen van de componenten van het leidingsysteem zover deze niet
zijn afgedekt in de LPL waarde.
BRL K17105
2.3.4 Hydrostatische spanning σ
Spanning in de wand van een buis in de omtrekrichting welke ontstaat door interne
waterdruk. Deze spanning is afgeleid van de inwendige druk volgens de volgende formule:
σ = p×
(dem − emin )
20 × emin
Waar:
σ = de spanning in de wand in omtrek richting in MPa
p = de inwendige druk in bar;
dem = de gemiddelde buitendiameter van de buis in mm;
emin = de minimum wanddikte van de buis in mm.
2.3.5 σLPL
Een eenheid uitgedrukt in wandspanning, welke de waarde weergeeft van de 97,5%
onderste betrouwbaarheidslimiet van de voorspelde spanning voor een enkele waarde bij
een temperatuur T en een tijd t.
2.3.6 σLTHS
Een eenheid uitgedrukt in wandspanning, welke de waarde weergeeft van de 50% lage
betrouwbaarheidsinterval van de voorspelde spanning voor een enkele waarde bij een
temperatuur T en een tijd t.
2.3.7 LPL
De onderste betrouwbaarheidslimiet. Een statistische eenheid die het punt aangeeft
waar boven 97,5 % van alle waarden ligt.
2.3.8 PN
De druk, waarbij een levensduur van 50 jaar wordt bereikt bij een watertemperatuur
van 20 °C
2.3.9 Referentielijn
Een algemene omschrijving van de te verwachten minimale lange duur spanning van een
specifiek materiaal. De referentielijnen zijn parallel aan de berekende σLTHS voor een
bepaalde temperatuur. Ten minste 97,5% van alle individuele gevonden waarden moet op of
boven de referentielijn liggen.
2.4 Symbolen
C service (ontwerp) coëfficiënt
de buitendiameter (op een willekeurig punt)
dem gemiddelde buitendiameter
dem,min minimum gemiddelde buitendiameter
dem,max maximum gemiddelde buitendiameter
dn nominale diameter
e wanddikte op een willekeurig punt
emax maximum wanddikte op een willekeurig punt
emin minimum wanddikte op een willekeurig punt
en nominale wanddikte
p druk
pD ontwerp druk
S dimensieloos getal voor een buis aanduiding
T temperatuur
t tijd
σ hydrostatische spanning
σD ontwerpspanning
σDF ontwerpspanning van kunststof fitting materiaal
BRL K17105
© Kiwa Nederland B.V. - 10 - 27 augustus 2012
σDP ontwerpspanning van kunststof buis materiaal
σF hydrostatische spanning van kunststof fitting materiaal
σP hydrostatische spanning van kunststof buis materiaal
σLPL hydrostatische spanning bij de onderste betrouwbaarheidslimiet
2.5 Afkortingen
DN nominale afmeting
DN/OD nominale afmeting gerelateerd aan de buitendiameter
PE Polyetheen
SDR Standard Dimension Ratio
MFR Melt flow rate
OIT Oxidation Induction Time
BRL K17105
3 Producteisen en bepalingsmethoden
voor PE leidingsystemen
3.1 Algemeen
In dit hoofdstuk zijn de grondstof- en verbinding eisen opgenomen van PE leidingsystemen
voor het transport van drinkwater, evenals de bepalingsmethoden om vast te stellen dat aan
de eisen wordt voldaan.
Dit betreft eisen uit normatieve documenten, NEN EN12201 en door het CvD opgestelde
eisen.
3.1.1 Eisen ter voorkoming van aantasting van de kwaliteit van het drinkwater
Producten en materialen die in contact (kunnen) komen met water, drinkwater of warm
tapwater mogen geen stoffen afgeven in hoeveelheden die schadelijk kunnen zijn voor de
gezondheid van de consument of anderszins de drinkwaterkwaliteit aantasten. Daartoe
dienen de producten of materialen te voldoen aan de toxicologische, microbiologische en
organoleptische eisen die zijn vastgelegd in de van kracht zijnde “Ministeriële Regeling
materialen en chemicaliën drinken warm tapwatervoorziening” (gepubliceerd in de
Staatscourant). Dit betekent dat de procedure voor het verkrijgen van een erkende
kwaliteitsverklaring, zoals bedoeld in de vigerende Regeling, met positief resultaat dient te
zijn afgerond.
Producten of materialen, die zijn voorzien van een kwaliteitsverklaring∗, afgegeven door
bijvoorbeeld een buitenlandse certificeringsinstelling, mogen ook in Nederland worden
toegepast, mits deze kwaliteitsverklaring door de Minister gelijkwaardig is verklaard aan de
kwaliteitsverklaring zoals bedoeld in de Regeling.
3.2 Rubber
Indien er in een verbinding rubber afdichtingenelementen aanwezig zijn dan moeten deze
voldoen aan Kiwa BRL 17504.
3.3 Glijmiddellen
Indien er in een verbinding glijmiddelen worden gebruikt dan moeten deze voldoen aan
Kiwa BRL -K 535.
∗∗
Een kwaliteitsverklaring afgegeven door een onafhankelijke certificeringsinstelling in een andere lidstaat
van de Europese Unie dan Nederland of in een andere staat die partij is bij de Overeenkomst betreffende
de Europese Economische Ruimte, is gelijkwaardig aan een erkende kwaliteitsverklaring, voorzover naar
het oordeel van de Minister uit de eerstgenoemde kwaliteitsverklaring blijkt dat voldaan wordt aan ten
minste gelijkwaardige eisen als bedoeld in de Regeling materialen en chemicaliën drinken warm
tapwatervoorziening.
BRL K17105
3.4 PE Grondstof
3.4.1 Algemeen
De zwarte PE grondstoffen die voor de vervaardiging van de buizen, fittingen en andere
hulpstukken worden gebruikt, moeten met roet (carbon black) zijn gestabiliseerd. Aan het
materiaal mogen verder uitsluitend antioxidanten en UV- stabilisatoren zijn toegevoegd in
hoeveelheden die voor de vervaardiging en de toepassing van de buizen noodzakelijk zijn.
De toegevoegde stoffen moeten gelijkmatig over het PE- materiaal zijn verdeeld.
De PE grondstoffen moeten voldoen aan de eisen die in tabel 3 zijn samengevat.
Tabel 3 - Eisen voor de PE grondstoffen

Aspect Eisen Beproevings-
methoden
Nominale dichtheid ≥ 930 kg/m³ ISO 1183
bij 23 °C
Roetgehalte 2 - 2,5% ISO 6964
(carbon black)
Verdeling van het roet het roet moet gelijkmatig ISO 18553
over het materiaal
zijn verdeeld
Vochtgehalte ≤ 300 mg/kg 1 EN 12099
Vluchtige bestanddelen ≤ 350 mg/kg 1 EN 12118
inclusief water
Thermische stabiliteit 2) ≥ 20 min bij 2000C NEN ISO 11357-6
(OIT)
Smeltindex 0,2 tot 1,4 g/10min ISO 1133
PE40 (condition D)
de gemeten waarde voor
de smelt index mag niet PE80 en PE100
meer dan ± 20% van de (condition T)
opgegeven waarde afwijken3
Lange duursterkte MRS conform ISO 1167-serie
EN 12201-2 (tabel 3) met behulp van
T= 20 ºC, 60ºC en 80 ºC ISO 9080
1) Bemonsterd direct vóór de extruder.

2) Deze eis is van belang voor de lasbaarheid van het buismateriaal en kan niet gebruikt
worden om de oxidatieve levensduur van het materiaal onder toepassingsomstandigheden
door extrapolatie te berekenen.
3) De producent moet de nominale waarde opgeven.
3.4.2 Eisen voor her te gebruiken PE materiaal

De producent mag gebruik maken van ongebruikt, schoon, gemalen PE- materiaal mits
afkomstig uit eigen buizen productie.
De producent dient aan te tonen dat de mechanische eigenschappen van de buizen en de
hulpstukken die uit of met het hergebruikte materiaal zijn vervaardigd, voldoen aan de eisen
uit deze BRL.
De producent moet van het hergebruik aantekening bij houden, zodanig dat de betreffende
producten voor de keurende instantie herkenbaar zijn.
N.B Deze eisen gelden niet voor gecoëxtrudeerde buizen.
BRL K17105
3.5 Verbindingseisen leidingsysteem
3.5.1 Algemeen
De verbindingen van het leidingsysteem moeten worden beproefd op hun goede werking. In
dit hoofdstuk zijn alle verbindingsproeven opgenomen, die noodzakelijk zijn voor het
verbindingssysteem.
3.5.2 Dichtheid en sterkte van de verbindingen

De beproevingen volgens tabel 4 en 5 moeten volgens NEN EN 12201-5 uitgevoerd worden.
De lengte van de PE- buisstukken moet 3dn met een min diameter van 250mm bedragen. ze
moeten zo mogelijk een drukklasse hoger zijn dan de drukklasse waarop de fitting beproefd
wordt (tenzij gebruik gemaakt wordt van een inwendige steunbuis).
De beproevingstemperatuur voor de inwendige waterdrukken, is in tabel 4 weer gegeven. Er
moeten minimaal 3 verbindingen beproefd worden.
Als niet anders aangegeven is, is de omgevingstemperatuur (23 ± 2) °C.
Tabel 4. Beproevingscondities voor de bepaling van de dichtheid en de sterkte van de

verbindingen.
Type Beproevings- Buis- wandspanning Beproevingsduur (h)
buismateriaal temperatuur °C σ (N/mm²)
PE 40 20 7,0 100
40 3,8 1000
60 3,3 1000
80 2,0 1000
PE 80 20 10,0 100
40 6,8 1000
60 5,2 1000
80 4,0 1000
PE 100 20 12,0 100
40 8,5 1000
60 6,5 1000
80 5,0 1000
Opmerking: Voor de berekening van de waterdruk moet worden uitgegaan van de emin en de dn
van de PE buis met de drukklasse welke overeenkomt met de drukklasse van de fitting.
BRL K17105
Tabel 5. Dichtheid en sterkte van de verbindingen
Aspect Eis Test parameters Test
methode
Weerstand Geen T= (-20 ± 2 ) 0C Zie bijlage I
tegen bevriezing 1) beschadigingen of t= 24 hr
breuk
Lekdichtheid bij ∆P ≤ 0,05 bar T=(23 ± 2) 0C EN 12294
vacuüm 1) t = (90 ± 1) min.
P= -0,8 bar
Drie proefstukken
Weerstand geen lekkage T=(23 ± 2) 0C EN 713
tegen buiging t = (60 ± 1) min.
≤ 63 mm 1) Drie proefstukken
P=1,5x PN van de buis
Weerstand geen lekkage T=(23 ± 2) 0C zie bijlage II
tegen buiging t = (60 ± 1) min.
≥ 75mm 1) Drie proefstukken
P: 0,5x PN van de buis
Weerstand geen scheiding van t = (60 ± 1) min. EN 712
tegen trek 1) buis en fitting T=(23 ± 2) 0C
geen krassen of Drie proefstukken
breuk L= 3 x dn
Voor meer details over de testparameters zie NEN EN 12201-5.
1) Dit geldt alleen voor mechanische verbindingen. Voor las verbindingen zie hoofdstuk 6.
3.6 Installatie instructies

De producent moet installatie instructies verstrekken. De instructies moeten ten minste
specifieke aanwijzingen bevatten betreffende het maken van een verbinding. Tevens moeten
instructies aanwezig zijn voor wat betreft opslag en transport, verwerkingstemperatuur etc.
3.7 Bescherming producten tijdens opslag en tranport

Ten behoeve van hygiënisch werken dienen producten bij levering af fabriek dusdanig
afgeschermd te worden van de omgeving dat de vlakken die in contact met drinkwater
komen niet verontreinigd raken. Zie ter informatie bijlage V:
“Richtlijn voor de bescherming van nieuwe producten voor drinkwatertoepassing tegen
verontreiniging”
BRL K17105
4 Producteisen: buizen
4.1 Algemeen
In dit hoofdstuk zijn de eisen opgenomen waaraan de buis moet voldoen en zijn de
beproevingsmethodes beschreven om deze buizen te testen volgens EN 12201-2.
Hieronder zijn, voor diverse drukklassen reeksen, ter informatie, de overeenkomende S- serie
getallen geïntroduceerd.
De buizen moeten zodanig zijn geïnstalleerd dat deze niet langdurig aan zonlicht worden
blootgesteld.
Voor de buizen met meerdere PE- lagen moeten de lagen m.b.v. co-extrusie worden
aangebracht en ook de lange duur sterkte moet niet hierdoor beïnvloed worden. De totale
wanddikte van de verschillende lagen dient te voldoen aan de gestelde SDR waarden.
4.2 Classificatie van PE

Voor de classificatie van PE materiaal moet §1.2, tabel 1 gevolgd worden.
In onderstaande tabel moet worden afgeleid voor welke nominale druk een PE buis, van een
bepaalde SDR- serie, afhankelijk van het type PE waaruit de buis is gemaakt, bij temperatuur
van 20 °C geschikt is.
Tabel 6. Overzicht drukklassen reeksen

SDR getal 26 21 17 13,6 11 9 6
S- serie getal 12,5 10,0 8,0 6,3 5,0 4,0 2,5
PE 40 2,5 3,2 4,0 5,0 - 8,0 -
PE 80 5,0 6,0 8,0 10,0 12,5 16,0 25,0 PN
PE 100 6,0 8,0 10,0 12,5 16,0 20,0 -
Indien de praktijkomstandigheden voor waterleidingbuizen een hogere veiligheidsfactor

vereisen, kan dat worden bereikt door buizen met een kleiner SDR- of S- serie getal te kiezen,
dat wil zeggen: buizen die voor een hogere toelaatbare druk toepasbaar zijn.
4.3 Uiterlijk
De PE- buizen moeten in- en uitwendig glad en gaaf zijn, vrij van blazen, groeven of andere
fouten. In het materiaal mogen geen verontreinigingen of holtes aanwezig zijn. De uiteinden
moeten glad en haaks zijn.
4.4 Kleur
4.4.1 Algemeen
Voor transport van drinkwater volgens het toepassingsgebied van deze BRL mogen uitsluitend
zwart ingekleurde buizen met blauwe strepen en gecoëxtrudeerde buizen met een volledig
blauw ingekleurde buitenlaag, worden toegepast, met uitzondering van PE100 waarvan ook
egaal blauw ingekleurde buizen zijn toegestaan.
Voor volledig blauw ingekleurde buizen geldt de eis, voor blootstelling aan de zon, volgens
NEN EN 12201-1, tabel 2.
BRL K17105
4.4.2 Kleurstrepen
De zwarte buis moet door middel van co-extrusie voorzien zijn van blauw ingekleurde
strepen van hetzelfde type materiaal , die gelijkmatig over de omtrek van de buis zijn
verdeeld. De afmetingen moeten voldoen aan de waarde vermeld in tabel 7.
Tabel 7. Afmetingen gecoëxtrudeerd strepen ( in mm)

Buisdiameter Minimum minimum maximale
dn aantal strepen breedte lijnen diepte lijnen
< 32 3 1 0,2 x en
32 < den < 63 3 2 0,2 x en
75 < dn < 160 4 4 0,15 x en
180 < dn < 400 4 9 0,15 x en
dn > 450 6 12 0,1 x en
4.5 Lasbaarheid van de buizen

De PE 80 en PE 100 buizen moeten een goede lasbaarheid bezitten. Bij destructief onderzoek
moet geen brosse breuk in de las zone optreden.
De producent moet met proeflassen aantonen dat de lasbaarheid aan NEN 7200 voldoet.
Indien de onder deze BRL vallende PE materialen (nog) niet genoemd worden in NEN 7200,
dienen de lasparameters door de producent van de buizen in een bij te leveren instructieblad
o.d., aan de verbruikers te worden opgegeven.
4.6 Afmetingen
De afmetingen van de buizen zijn vermeld in tabel 8 en 9. Voor de bepaling van de afmetingen
moet de methode beschreven in NEN EN 12201-2 gevolgd worden.
Indien de verbindingen een nauwere tolerantie voor de gemiddelde buitenmiddellijn en/of de

onrondheid vereisen dan het gestelde in deze BRL, dan moet dit separaat tussen afnemer en
producent worden overeengekomen en aan de keurende instantie worden bericht.
4.6.1 Onrondheid
Hierbij geldt dat de onrondheid direct na extrusie gemeten moet worden en moet voldoen
aan het gestelde in tabel 8 voor PE 40.
Opmerking:
Voor buizen kleiner dan Ø110 mm: de kerndiameter van haspel moet minimaal 24x de nominale
buitenmiddellijn van de buis bedragen.
Voor de buizen gelijk en groter dan Ø110 mm: de kerndiameter van de haspel moet minimaal 18x de
nominale buitendiameter van de buis bedragen.
4.6.2 Wanddikte
De buitendiameter, gemeten op een afstand ≥ d vanaf het uiteinde, mag op geen enkel punt
kleiner zijn dan de nominale waarde of groter zijn dan de waarde vermelde in
tabellen 8 en 9.
Voor meerlagen buizen moet de totale wanddikte van de verschillende lagen voldoen aan de
gestelde SDR waarden die hier genoemd zijn.
In elke doorsnede moet de gemeten wanddikte voldoen aan de waarde volgens tabel 8.
BRL K17105
Tabel 8 - Buitendiameters, onrondheid en wanddikten, PE-40 (mm)
Wanddikte e
Drukklassen reeksen
Nominale Gemiddelde Onrondheid: SDR 9 SDR 6
buiten- buiten- de max. -de min. S 4,0 S 2,5
diameter diameter dem nominale druk in bar:
Maximum
tolerantie 6,3 10,0
1 2 3 4 5 6 7 8 9
dn min. max. recht has- min. max. min. max.
pel
16 16,0 16,3 0,7 2,0 1,8 2,2 2,7 3,2
20 20,0 20,3 0,8 2,4 2,2 2,7 3,4 4,0
25 25,0 25,3 1,0 3,0 2,7 3,2 4,2 4,9
32 32,0 32,3 1,3 3,9 3,5 4,1 5,4 6,2
40 40,0 40,4 1,6 4,8 4,3 5,0 6,7 7,6
50 50,0 50,4 2,0 6,0 5,4 6,2 8,3 9,4
63 63,0 63,4 2,6 7,6 6,8 7,7 10,5 11,8
opmerking: de PN waardes zijn gebaseerd op C= 1,6
BRL K17105
Tabel 9.. Buitenmiddellijnen en wanddikten, PE-80 en PE-100 (in mm)
Wanddikte e
Drukklassen reeksen
Nom. Gemid. SDR26 SDR21 SDR17 SDR13,6 SDR11
buiten buiten S12,5 S10 S8 S6,3 S5
middel middel Nominale druk in bar
lijn lijn PE 80 5,0 6,0 8,0 10,0 12,5
PE100 6,0 8,0 10,0 12,5 16,0
dn min max. min max. min. max. min. max. min. max. min. max
16 16,0 16,3 - - - - - - - - - -
20 20,0 20,3 - - - - - - - - 2,0 2,3
25 25,0 25,3 - - - - 2,0 2,4 2,0 2,3 2,3 2,7
32 32,0 32,3 - - - - 2,0 2,3 2,4 2,8 3,0 3,4
40 40,0 40,4 - - 2,0 2,3 2,4 2,8 3,0 3,5 3,7 4,3
50 50,0 50,4 2,0 2,3 2,4 2,8 3,0 3,4 3,7 4,2 4,6 5,2
63 63,0 63,4 2,5 2,9 3,0 3,4 3,8 4,3 4,7 5,3 5,8 6,5
75 75,0 75,5 2,9 3,3 3,6 4,1 4,5 5,1 5,6 6,3 6,8 7,6
90 90,0 90,6 3,5 4,0 4,3 4,9 5,4 6,1 6,7 7,5 8,2 9,2
110 110,0 110,7 4,2 4,8 5,3 6,0 6,6 7,4 8,1 9,1 10,0 11,1
125 125,0 125,8 4,8 5,4 6,0 6,7 7,4 8,3 9,2 10,3 11,4 12,7
140 140,0 140,9 5,4 6,1 6,7 7,5 8,3 9,3 10,3 11,5 12,7 14,1
160 160,0 161,0 6,2 7,0 7,7 8,6 9,5 10,6 11,8 13,1 14,6 16,2
180 180,0 181,1 6,9 7,7 8,6 9,6 10,7 11,9 13,3 14,8 16,4 18,2
200 200,0 201,2 7,7 8,6 9,6 10,7 11,9 13,2 14,7 16,3 18,2 20,2
225 225,0 226,4 8,6 9,6 10,8 12,0 13,4 14,9 16,6 18,4 20,5 22,7
250 250,0 251,5 9,6 10,7 11,9 13,2 14,8 16,4 18,4 20,4 22,7 25,1
280 280,0 281,7 10,7 11,9 13,4 14,9 16,6 18,4 20,6 22,8 25,4 28,1
315 315,0 316,9 12,1 13,5 15,0 16,6 18,7 20,7 23,2 25,7 28,6 31,6
355 355,0 357,2 13,6 15,1 16,9 18,7 21,1 23,4 26,1 28,9 32,2 35,6
400 400,0 402,4 15,3 17,0 19,1 21,2 23,7 26,2 29,4 32,5 36,3 40,1
450 450,0 452,7 17,2 19,1 21,5 23,8 26,7 29,5 33,1 36,6 40,9 45,1
500 500,0 504,5 19,1 21,2 23,9 26,4 29,7 32,8 36,8 40,6 45,4 50,1
560 560,0 563,4 21,4 23,7 26,7 29,5 33,2 36,7 41,2 45,5 50,8 56,0
630 630,0 633,8 24,1 26,7 30,0 33,1 37,4 41,3 46,3 51,1 57,2 63,1
710 710,0 716,4 27,2 30,1 33,9 37,4 42,1 46,5 52,2 57,6 64,5 71,1
800 800,0 807,2 30,6 33,8 38,1 42,1 47,4 52,3 58,8 64,8 72,6 80,0
900 900,0 908,1 34,4 38,3 42,9 47,3 53,3 58,8 66,2 73,0 81,7 90,0
1000 1000 1009,0 38,2 42,2 47,7 52,6 59,3 65,4 72,5 79,9 90,2 99,4
1200 1200 1210,8 46,9 50,6 57,2 63,1 67,9 74,8 88,2 97,2 - -
Opmerking: de PN waardes zijn gebaseerd op C= 1,25

.
BRL K17105
4.7 Fysische en mechanische eisen voor de buis
De eisen worden in onderstaande tabel samengevat, weergegeven.
Tabel 10. Eisen en beproevingsmethoden voor PE buizen.
Aspect Eis Test parameter Test methode
Materiaal IKB1) IKB1) IKB1)

en
zie § 3.5
Afmetingen Volgens § 4.6 Dimensies EN ISO 3126
Uiterlijk Glad zonder Gaafheid Visuele

ongerechtigheden beoordeling
Smeltindex (MFR) volgens tabel 5 in Temperatuur 190 °C EN-ISO 1133
EN 12201-2 Test periode 10 min Methode nr 18
Rek bij breuk ≥ 350% Zie EN 12201-2 ISO 6259
voor buizen met strepen tabel 3
mag geen delaminatie
optreden tussen het
ingekleurde materiaal en
het zwarte materiaal
Lasbaarheid EN 12201-2 - NEN 7200
§4.4
Weerstand tegen Test tijd T (°C) σ (MPa) ISO 1167-serie
inwendige druk 2) (uur) PE40 PE80 PE100
≥1 20 8,0 - -
≥ 100 20 7,0 10,0 12,0
≥ 165 80 2,5 4,5 5,4
≥ 1000 80 2,0 4,0 5,0
1) Informatie wordt vastgelegd in het IKB en vormt onderdeel van de overeenkomst met de
certificerende instantie.
2) Voor toelating en jaarlijkse controle wordt de 1000 uur test bij 60 °C of 80 °C (afhankelijk van
materiaal) gebruikt. De overige testtijden kunnen gebruikt worden bij productiecontrole.
BRL K17105
4.8 Merken
4.8.1 Algemeen
De navolgende merken en aanduidingen moeten op deugdelijke, duidelijke en duurzame
wijze op elk product en productverpakking zijn aangebracht:
♦ fabrieksnaam, handelsnaam;
♦ materiaal identificatie: PE; aangeduid met: PE 40, PE 80 en PE 100;
♦ het SDR getal;
♦ PN- getal;
♦ nominale buitendiameter en nominale wanddikte in mm;
♦ productiecode;
♦ EN 12201
♦ Toepassing : W
4.8.2 Certificatiemerk
Na het aangaan van een Kiwa certificatie overeenkomst moet tevens het woordmerk "KIWA"
onuitwisbaar op de buis worden aangebracht,
evenals het Kiwa watermerk
BRL K17105
5 Producteisen: fittingen voor
mechanische verbindingen
5.1 Inleiding
In dit hoofdstuk zijn de eisen opgenomen waaraan de fittingen moeten voldoen en zijn de
beproevingsmethoden beschreven om deze hulpstukken te testen. Daarnaast moeten ook de
verbinding testen die in hoofdstuk 3 zijn beschreven, uitgevoerd worden.
De las fittingen zijn beschreven in hoofdstuk 6 .
5.2 Kunststof fittingen
5.2.1 Algemeen
De fittingen zijn bedoeld voor toepassingen in PE- leidingen voor het transport van
drinkwater.
De fittingen zijn niet geschikt voor een langdurige toepassing bovengronds in het zonlicht.
5.2.2 Materiaal
Het fittinghuis voor deze toepassingen is vervaardigd uit PE (Poletheen), polyacetaal (ook
POM (Polyoxymethyleen) genoemd) of PP (Poly Propeen).
Het materiaal van het fittinghuis moet voldoen aan de waardes in de onderstaande tabel.
Tabel 11. Materiaal type en de bijbehorende MRS waarde en ontwerpspanning.

POM PP PE
(PolyOxyMethyleen) (PolyPropeen) (PolyEtheen)
Homo Co PP-H PP-B PP-R PE80 PE100
polymeer polymeer
MRS waarde 10 10 10 8 8 8 10
(MPa)
Ontwerpspanning 6,3 6,3 6,3 6,3 6,3 6,3 8
σ (MPa)
De producent van de fittingen moet aan Kiwa opgeven welke type kunststoffen voor de
vervaardiging van de fittingen en de onderdelen worden gebruikt.
Alle overige materialen die hier niet genoemd zijn kunnen eventueel toegepast worden mits
deze voldoen aan de eisen zoals omschreven in NEN EN 12201-3.
5.2.3 Uiterlijk
De fittingen moeten glad en gaaf zijn, vrij van scheuren, holten, putten etc. De fittingen moeten
in- en uitwendig vrij zijn van dammen en bramen en schoon zijn
BRL K17105
5.2.4 Afmetingen
De afmetingen van de fittingen moeten zijn afgestemd op de afmetingen en de toleranties van
de buizen waarvoor deze bestemd zijn, zie hoofdstuk 4 van deze BRL. Voor de overige
afmetingen gelden de waarden en toleranties uit de tekeningen van de fabrikant.
5.2.5 Fysische en mechanische eisen voor kunststof fittingen
De kunststof fittingen moeten voldoen aan het gestelde in tabel 12.
Tabel 12. Fysische en mechanische eisen voor kunststof fittingen.

Materiaal Volgens IKB1) Volgens IKB1) Volgens IKB1)

Afmetingen Opgave fabrikant Volgens IKB1) EN ISO 3126
Kleur Blauw of zwart - Visuele
beoordeling
Lange ontwerpspanning Weerstand tegen inwendige waterdruk ISO 1167- serie
duursterkte conform de relevante T= 20 ºC, 60 ºC en 80 ºC met behulp van
productstandaard ISO 9080
Gedrag bij Geen holten, blazen POM NEN EN ISO
verwarming of scheuren T= (160 ºC± 2) 2505
t=60 min. Methode A
Weerstand Geen breuk POM Homopolymeer POM Copolymeer ISO 1167-serie

tegen
inwendige T (ºC) t P T (ºC) t P
waterdruk (uur) (MPa) (uur) (MPa)
20 1 6,3*Pn 20 100 5,0*PN
60 1000 1,5*Pn 60 1000 0,9*PN
95 400 0,95*PN
PP fittingen
T (ºC) t (uur) P (MPa)
PP-H 20 1 3,3* PN
60 1000 0,9* PN
95 1000 0,55* PN
PP-B 20 1 2,5* PN
80 3000 0,75* PN
95 1000 0,4* PN
PP-R 20 1 2,5* PN
80 3000 0,7* PN
95 1000 0,55* PN
BRL K17105
Vervolg tabel 12. Fysische en mechanische eisen voor kunststof fittingen.
Uiterlijk Glad zonder Gaafheid Visuele

onregelmatigheden beoordeling
MFR Verandering MFR 20% m= 5 kg ISO 1133
t.o.v. grondstof T= 190 0C PE40: conditie D
t= 10 min PE80&PE100: conditie T
Thermische ≥ 20 min. T= 200 0C NEN-EN 728
stabiliteit (OIT)
(voor PE
fittingen)
verbindingstesten Zie hoofdstuk 3 van deze -
BRL
1) IKB: wordt vastgelegd als onderdeel van de overeenkomst en na goedkeuring van de keurende instantie
5.3 Metalen fittingen
5.3.1 Algemeen
Voor metalen fittingen worden twee soorten legeringen toegepast:
- Koper- zinklegeringen
- Koper- tinlegeringen
Zie verder ISO 1338 en DIN 17660. De toegepaste materialen moeten corrosievast zijn of tegen
corrosie zijn beschermd en mogen geen aanleiding geven tot onderlinge contactcorrosie. En
ook in geen enkele doorsnee mag de wanddikte van fittingen van metaal kleiner zijn dan in
tabel 13 is aangegeven.
5.3.2 Uiterlijk
in- en uitwendig vrij zijn van dammen en bramen en schoon zijn.
5.3.3 Wanddikten
De wanddikten moeten voldoen aan tabel 13.
Tabel 13. Wanddikte van metalen fittingen (in mm)

Buitendiameter voor de Minimum toelaatbare wanddikte van de fittingen van
aan te sluiten buis messing en brons
gietwerk warm perswerk
12 1,4 1,4
16 1,4 1,4
20 1,6 1,4
25 1,8 1,5
32 1,9 1,6
40 2,2 1,8
50 2,3 2,0
63 2,8 2,3
BRL K17105
De metalen klemfittingen moeten voldoen aan het gestelde in tabel 14.
5.3.4 Fysische en mechanische eisen voor metalen fittingen
Tabel 14. Fysische en mechanische eisen voor metalen fittingen

Materiaal NEN-EN1254-3 IKB1) Gegevens

Samenstelling fabrikant
Rubber BRL K17504 BRL K17504 BRL K17504
Afmetingen NEN-EN1254-3 Constructie ISO 228-1 of
tekeningen ISO 7-1
Constructie NEN-EN1254-3 Constructie visueel
tekeningen
Sterkte huis Weerstand tegen NEN-EN1254-3 ISO 1167-serie
inwendige. punt5.1
waterdruk
Weerstand tegen Geen PH 9,5 EN- ISO 6957
Spanningscorrosie scheurvorming
1) IKB wordt vastgelegd als onderdeel van de overeenkomst en na goedkeuring van de
keurende instantie
5.4 merken
5.4.1 algemeen
wijze op elk product of de productverpakking zijn aangebracht:
De fittingen worden minimaal voorzien van de volgende merken:

♦ fabrieksnaam, handelsnaam of logo;
♦ nominale buitenmiddellijn in mm van de bijbehorende buis;
♦ drukklasse;
♦ productie periode;
♦ voor fittingen met een inwendige steunbus: de nominale wanddikte van de aansluitende
buis;
♦ voor metalen fittingen: PE type (PE40, PE80 of PE100), afhankelijk van
toepassingsgebied 1;
♦ voor kunststof fittingen: naast de materiaalaanduiding van het kunststof huis ook PE40,
PE80 of PE100. 1
onuitwisbaar op de fitting worden aangebracht,
Desgewenst, bij kleine producten, mag de combinatie Kiwa-watermerk vervangen worden

door het merk
1 De aanduiding PE40, PE80 of PE100 mag desgewenst op de verpakking worden aangebracht.
BRL K17105
6 Eisen voor stuik- en elektrolas
hulpstukken
6.1 Algemeen
In dit hoofdstuk worden de opgenomen eisen voor spuitgegoten stuiklas- en
elektrolashulpstukken voor het transport van drinkwater vervaardigd van PE80 of PE100,
behandeld.
6.2 uiterlijk
in- en uitwendig vrij zijn van dammen en bramen en schoon zijn.
6.3 Lasbaarheid
De hulpstukken dienen onderling of in combinatie met buizen goed lasbaar te zijn. In geval
van stuiklassen dienen de lasvoorschriften en parameters volgens NEN 7200 toegepast te
worden. Indien de onder deze beoordelingsrichtlijn vallende materialen andere lasparameters
vereisen dan vermeld in NEN 7200, dienen de afwijkende waarden door de producent van de
hulpstukken te worden opgegeven in een bij te leveren instructieblad ( in de Nederlandse taal)
aan de gebruikers.
De proeflassen dienen in dit geval met de afwijkende parameters te zijn gelast.
In geval van elektrolassen gelden de praktijkaanbevelingen volgens NIL publicatie vm102,
tenzij anders voorgeschreven door de producent. De eisen zijn opgenomen in tabel 19.
6.4 Elektrische eigenschappen (elektrolashulpstukken)

De te treffen elektrische veiligheidsvoorzieningen gedurende het lasproces zijn afhankelijk van
het voltage en de stroomsterkte en van de aard van de elektrische voeding. Het hulpstuk is
gedurende het lasproces een deel van een elektrisch systeem in overeenstemming met EN
60335-1, IEC 449.
Voor voltages groter dan 25V is tijdens het lassen bescherming vereist tegen directe aanraking
met de geleidende delen in overeenstemming met IEC 529. De aard van de bescherming hangt
af van de omstandigheden waaronder het lassen plaatsvindt.
De weerstand van de aansluiting dient minimaal te zijn.
6.5 Afmetingen
6.5.1 Minimale doorstroomopening

Voor hulpstukken die zijn voorzien van een aanslag of stootrand mag de minimale
doorstoomopening niet kleiner zijn dan de nominale buitendiameter van de aansluitende buis
verminderd met tweemaal de wanddikte van die buis.
6.5.2 Wanddikte
De wanddikte van de hulpstukken moet voldoen aan tabel 16 en moet op ieder punt groter of
gelijk zijn aan emin van bij behorende buis. Verder geldt dat de wanddikte van de hulpstukken
vrij , waarbij moet worden voldaan aan de eisen voor weerstand tegen inwendige waterdruk
volgens tabel 19, met uitzondering van hulpstukken met spie-einden. Verder zie NEN EN
12201-3.
BRL K17105
Tabel 16. Wanddikte hulpstukken
Wanddikte e (mm)
SDR 26 SDR 21 SDR 17 SDR 13,6 SDR 11

dn
(mm) S 12,5 S 10 S8 S 6,3 S5
Nominale druk (bar)
PE80 5,0 6,0 8,0 10,0 12,5
PE100 6,0 8,0 10,0 12,5 16,0
emin emax emin emax emin emax emin emax emin emax
16 - - - - - - - - - -
20 - - - - - - - - 2,0 2,3
25 - - - - 2,0 2,4 2,0 2,3 2,3 2,7
32 - - - - 2,0 2,3 2,4 2,8 3,0 3,4
40 - - 2,0 2,3 2,4 2,8 3,0 3,5 3,7 4,3
50 2,0 2,3 2,4 2,8 3,0 3,4 3,7 4,2 4,6 5,2
63 2,5 2,9 3,0 3,4 3,8 4,3 4,7 5,3 5,8 6,5
75 2,9 3,3 3,6 4,1 4,5 5,1 5,6 6,3 6,8 7,6
90 3,5 4,0 4,3 4,9 5,4 6,1 6,7 7,5 8,2 9,2
110 4,2 4,8 5,3 6,0 6,6 7,4 8,1 9,1 10,0 11,1
125 4,8 5,4 6,0 6,7 7,4 8,3 9,2 10,3 11,4 12,7
140 5,4 6,1 6,7 7,5 8,3 9,3 10,3 11,5 12,7 14,1
160 6,2 7,0 7,7 8,6 9,5 10,6 11,8 13,1 14,6 16,2
180 6,9 7,7 8,6 9,6 10,7 11,9 13,3 14,8 16,4 18,2
200 7,7 8,6 9,6 10,7 11,9 13,2 14,7 16,3 18,2 20,2
225 8,6 9,6 10,8 12,0 13,4 14,9 16,6 18,4 20,5 22,7
250 9,6 10,7 11,9 13,2 14,8 16,4 18,4 20,4 22,7 25,1
280 10,7 11,9 13,4 14,9 16,6 18,4 20,6 22,8 25,4 28,1
315 12,1 13,5 15,0 16,6 18,7 20,7 23,2 25,7 28,6 31,6
355 13,6 15,1 16,9 18,7 21,1 23,4 26,1 28,9 32,2 35,6
400 15,3 17,0 19,1 21,2 23,7 26,2 29,4 32,5 36,3 40,1
450 17,2 19,1 21,5 23,8 26,7 29,5 33,1 36,6 40,9 45,1
500 19,1 21,2 23,9 26,4 29,7 32,8 36,8 40,6 45,4 50,1
560 21,4 23,7 26,7 29,5 33,2 36,7 41,2 45,5 50,8 56,0
630 24,1 26,7 30,0 33,1 37,4 41,3 46,3 51,1 57,2 63,1
710 27,2 30,1 33,9 37,4 42,1 46,5 52,2 57,6 64,5 71,1
800 30,6 33,8 38,1 42,1 47,4 52,3 58,8 64,8 72,6 80,0
BRL K17105
6.5.3 Maatvoering van stuiklashulpstukken
De middellijn, onrondheid en spielengte van de stuiklas- en moflashulpstukken moet voldoen
aan tabel 17.
Tabel 17. Maatvoering stuiklas- en moflashulpstukken
gemid. buiten
diameter van de las voor elektrolas en stuiklas Socket voor stuiklas
eind 1) fusion
Nom.
buiten Buis Buis Buis
diameter Graad Graad Onrond min. Insteek lengte Buis Onrond Insteek lengte lengte
A B heid boring lengte 2) lengte heid lengte normaal speciaal
3) 4)
dn D1min D1max D1max max. D2 L1min L2min L2min max. L1min L2min L2min
20 20 — 20,3 0,3 13 25 41 11 — — — —
25 25 — 25,3 0,4 18 25 41 12,5 — — — —
32 32 — 32,3 0,5 25 25 44 14,6 — — — —
40 40 — 40,4 0,6 31 25 49 17 — — — —
50 50 — 50,4 0,8 39 25 55 20 — — — —
63 63 — 63,4 0,9 49 25 63 24 1,5 5 16 5
75 75 — 75,5 1,2 59 25 70 25 1,6 6 19 6
90 90 — 90,6 1,4 71 28 79 28 1,8 6 22 6
110 110 — 110,7 1,7 87 32 82 32 2,2 8 28 8
125 125 — 125,8 1,9 99 35 87 35 2,5 8 32 8
140 140 — 140,9 2,1 111 38 92 — 2,8 8 35 8
160 160 — 161,0 2,4 127 42 98 — 3,2 8 40 8
180 180 — 181,1 2,7 143 46 105 — 3,6 8 45 8
200 200 — 201,2 3 159 50 112 — 4 8 50 8
225 225 — 226,4 3,4 179 55 120 — 4,5 10 55 10
250 250 — 251,5 3,8 199 60 129 — 5 10 60 10
280 280 282,6 281,7 4,2 223 75 139 — 9,8 10 70 10
315 315 317,9 316,9 4,8 251 75 150 — 11,1 10 80 10
355 355 358,2 357,2 5,4 283 75 164 — 12,5 10 90 12
400 400 403,6 402,4 6 319 75 179 — 14 10 95 12
450 450 454,1 452,7 6,8 359 100 195 — 15,6 15 60 15
500 500 504,5 503 7,5 399 100 212 — 17,5 20 60 15
560 560 565 563,4 8,4 447 100 235 — 19,6 20 60 15
630 630 635,7 633,8 9,5 503 100 255 — 22,1 20 60 20
710 710 716,4 714,9 10,6 567 125 280 — 24,8 20 60 20
800 800 807,2 805 12 639 125 280 — 28 20 60 20
1) Tolerantie graad A en B zijn volgens ISO 11922-1:1997

2) de waardes van L2 (elektrolas) zijn gebaseerd op:
dn ≤ 90, L2= 0,6dn + 25 mm;
dn ≥ 110, L2= 0,3dn + 45 mm
3) gebruik bij voorkeur
4) gebruikt voor fittingen die gefabriceerd zijn in de fabriek.
BRL K17105
Figuur 1. Maatvoering van stuiklas hulpstukken.
D1 gemiddelde buitendiameter van las einde

D2 gemiddelde boring
E Wanddikte van de fitting
E1 wanddikte van de lasoppervlak
L1 Insteek lengte
L2 buislengte van las eindstuk
BRL K17105
6.5.4 Maatvoering van de elektrolashulpstukken
De afmetingen van hulpstukken geschikt voor elektrolas moeten voldoen aan tabel 18. Zie voor
de tekening figuur 2.
Tabel 18. Maatvoering van elektrolashulpstukken

Nominale Lengtematen Las zone
binnendiameter (mm)
L1,min L1 max L2,min
dn intensiteit Voltage
(mm) regeling regeling
20 20 25 41 10
25 20 25 41 10
32 20 25 44 10
40 20 25 49 10
50 20 28 55 10
63 23 31 63 11
75 25 35 70 12
90 28 40 79 13
110 32 53 82 15
125 35 58 87 16
140 38 62 92 18
160 42 68 98 20
180 46 74 105 21
200 50 80 112 23
225 55 88 120 26
250 73 95 129 33
280 81 104 139 35
315 89 115 150 39
355 99 127 164 42
400 110 140 179 47
450 122 155 195 51
500 135 170 212 56
560 147 188 235 61
630 161 209 255 67
710 177 220 280 74
800 193 230 300 82
De gemiddelde binnendiameter van de electrolasmof , gemeten in het midden van de laszone,

mag niet kleiner zijn dan dn.
BRL K17105
Figuur 2. Maatvoering elektrolas hulpstukken
D1 Gemiddelde binnendiameter in las zone; te meten op een vlak stuk parallel aan de opening
van de mond op een afstand van L1+ 0,5L2
D2 de minimum binnen diameter van het stroom kanaal over de gehele fitting D2 ≥ (dn – 2emin)
L1 insteekdiepte
L2 lengte van de laszone
L3 lengte van de onverwarmde zone aan de insteekzijde (koude zone)
BRL K17105
6.6 Fysische en mechanische eigenschappen
De eisen worden in onderstaande tabel weergegeven. De hulpstukken worden in gelaste
toestand beproefd.
Tabel 19- Fysische en mechanische eigenschappen van lashulpstukken.

Eigenschappen Eis beproevingscondities Beproevingsmet
hode
Weerstand tegen Geen breuk Eindkappen: type a ISO 1167
inwendige tijdens Water in water
waterdruk beproeving 3 proefstukken
PE80 PE100
T t σ T t σ
0C (h) MPa 0C (h) MPa
20 100 10 20 100 12,0

80 165 4,5 80 165 5,4
80 1000 4,0 80 1000 5,0
Trekproef stuiklas Taaie breuk omgevingstemperatuur ISO 13953 of

(23 ± 2 oC) NEN 7200
afpelproef Maximale omgevingstemperatuur ISO 13954
elektrolas hulpstuk lengte brosse (23 ± 2) oC Voor ≥ 90mm
breuk is L2/3 ISO13955
Voor < 90mm
Afpelproef Maximale omgevingstemperatuur ISO 13956
electrolaszadels lengte bros: (23 ± 2 oC)
<2Si
MFR Verandering M= 5 kg ISO 1133
MFR 25% T= 190 0C conditie T
t.o.v. t= 10 min
grondstof
Thermische ≥ 20 min. T= 200 0C NEN-EN 728
stabiliteit
(OIT)
valweerstand Geen breuk T= 0,2 0C NEN-EN 1716
zadels geen lekkage Massa gewicht = (2500± 20)g
Conditioneringtijd lucht : 4 uur
Conditioneringtijd vloeistof : 2 uur
BRL K17105
6.7 Certificatiemerk
6.7.1 Algemeen
wijze op elk product of de productverpakking zijn aangebracht:
De fittingen worden minimaal voorzien van de volgende merken:

♦ fabrieksnaam, handelsnaam of logo;
♦ nominale buitenmiddellijn in mm van de bijbehorende buis;
♦ drukklasse;
♦ productie periode;
♦ materiaalaanduiding van de kunststof PE80 of PE100. 1
onuitwisbaar op de fitting worden aangebracht,
Desgewenst, bij kleine producten, mag de combinatie Kiwa-watermerk vervangen worden

door het merk
BRL K17105
7 Procedure voor het verkrijgen van een
kwaliteitsverklaring
7.1 Toelatingsonderzoek
Het uit te voeren toelatingsonderzoek vindt plaats aan de hand van de in deze
beoordelingsrichtlijn opgenomen (product)eisen inclusief beproevingsmethoden en omvatten,
afhankelijk van de aard van het te certificeren product:
• (Monster)onderzoek, om vast te stellen of de producten voldoen aan de producten
prestatie-eisen;
• Beoordeling van het productieproces;
• Beoordeling van het kwaliteitssysteem en het IKB-schema;
• Toetsing op de aanwezigheid en het functioneren van de overige vereiste procedures.
7.2 Certificaatverlening
Na afronding van het toelatingsonderzoek worden de resultaten voorgelegd aan de beslisser.
Deze beoordeelt de resultaten en stelt vast of het certificaat kan worden verleend of dat
aanvullende gegevens en/of onderzoeken nodig zijn voordat het certificaat kan worden
verleend.
BRL K17105
8 Eisen aan het kwaliteitssysteem
In dit hoofdstuk zijn de eisen opgenomen waaraan het kwaliteitssysteem van de leverancier
moet voldoen.
8.1 Beheerder van het kwaliteitssysteem

Binnen de organisatiestructuur moet een functionaris zijn aangewezen die belast is met het
beheer van het kwaliteitssysteem van de leverancier.
8.2 Interne kwaliteitsbewaking/kwaliteitsplan

De leverancier moet beschikken over een door hem toegepast schema van interne
kwaliteitsbewaking (IKB-schema).
In dit IKB-schema moet aantoonbaar zijn vastgelegd:

welke aspecten door de producent worden gecontroleerd;
volgens welke methoden die controles plaatsvinden;
hoe vaak deze controles worden uitgevoerd;
hoe de controleresultaten worden geregistreerd en bewaard.
Dit IKB-schema moet ten minste een gelijkwaardige afgeleide zijn van het in de bijlage
vermelde model IKB-schema.
8.3 Procedures en werkinstructies

De leverancier moet kunnen overleggen:
• procedures voor:
o de behandeling van producten met afwijkingen;
o corrigerende maatregelen bij geconstateerde tekortkomingen;
o de behandeling van klachten over geleverde producten en/of diensten;
• de gehanteerde werkinstructies en controleformulieren.
BRL K17105
9 Samenvatting onderzoek en controle
In dit hoofdstuk is de samenvatting gegeven van het bij certificatie uit te voeren:
• Toelatingsonderzoek;
• Controleonderzoek op toxicologische eisen en producteisen;
• Controle op het kwaliteitssysteem.
Daarbij is tevens aangegeven met welke frequentie controleonderzoek door Kiwa zal worden
uitgevoerd.
9.1 Onderzoeksmatrix
Hieronder is de samenvatting gegeven van de bij certificatie uit te voeren werkzaamheden.
Omschrijving eis Artikel Onderzoek in kader van Bij

BRL Toelatings Toezicht door CI na wijziging
onderzoek certificaatverlening1) grondstof
Controle2) Frequentie
Eisen voor de grondstof
Invloed op drinkwater 3.1.1 X X 1x jaar X
Roetgehalte (carbon black) 3.4 X X 3) X
Verdeling van het roet 3.4 X X 1x jaar X
Vochtgehalte 3.4 X X 1x jaar X
Vluchtige bestanddelen inclusief water 3.4 X X 1x jaar X
Smeltindex 3.4 X X 1x jaar X
Nominale dichtheid bij 23 °C 3.4 X - - X
Thermische stabiliteit 1) 3.4 X - - X
langeduursterkte 3.4 X - - X
Eisen voor het systeem
Gebruik rubber afdichtingen 3.2 X X 1x jaar X
Gebruik glijmiddelen 3.3 X X 1x jaar X
Sterkte verbindingen 3.5.2 X X 1x jaar X
Weerstand tegen bevriezing 3.5.2 X - - X
Weerstand tegen onderdruk 3.5.2 X - - X
Weerstand tegen buiging 3.5.2 X - - X
Weerstand tegen trek 3.5.2 X - - X
Installatie instructies 3.6 X - - X
Eisen voor de buis
Uiterlijk 4.3 X X 1x jaar X
kleur 4.4 X - - x
Lasbaarheid 4.5 X - - x
Afmetingen 4.6 X X 1x jaar X
Smelt index (MFR) 4.7 X X 1x jaar X
Weerstand tegen inwendige waterdruk 4.7 X X 1x jaar X
Thermische stabiliteit (OIT) 4.7 X - - X
Rek van breuk 4.7 X X 1x jaar X
merken 4.8 X X 1x jaar X
BRL K17105
Eisen voor kunststof fittingen
Materiaal 5.2.2 X X 1x jaar X
Rubber 3.2 X X 1x jaar X
Sterkte verbindingen (zie systeem) 3.5.2 X X 1x jaar X
Uiterlijk 5.2.3 X X 1x jaar X
Afmetingen 5.2.4 X X 1x jaar X
kleur 5.2.5 X - -
Invloed van verwarming 5.2.5 X X 1x jaar X
Smelt index (MFR) 5.2.5 X X 1x jaar X
Thermische stabiliteit (OIT) 5.2.5 X X
Weerstand inwendige waterdruk 5.2.5 X X 1x jaar X
Eisen voor metalen fittingen
Materiaal samenstelling 5.3.1 X X 1x jaar X
Rubber 3.2 X X 1x jaar X
Uiterlijk 5.3.2 X X 1x jaar X
wanddikten 5.3.3 X X 1x jaar X
Constructie 5.3.4 X - - X
Sterkte huis 5.3.4 X - - X
Weerstand tegen spanningscorrosie 5.3.4 X - - X
Eisen voor stuik- en elektrolas fittingen
Uiterlijk 6.2 X X 1x jaar X
Lasbaarheid 6.3 X - - X
Afmetingen 6.4 X X 1x jaar X
Weerstand tegen inwendige waterdruk 6.5 X X 1x jaar X
Trekproef stuiklas 6.5 X X 1x jaar X
Afpelproef electrolaszadel 6.5 X X 1x jaar X
Afpelproef electrolashulpstuk 6.5 X X 1x jaar X
Smelt index (MFR) 6.5 X X 1x jaar X
Thermische stabiliteit (OIT) 6.5 X - - X
Valweerstand zadels 6.5 X X 1x jaar X
1) Bij significante wijzigingen van het product of productieproces moet opnieuw

worden vastgesteld of het product voldoet aan de (product)eisen.
2) 1 De aangegeven controles moeten door de inspecteur of door de leverancier, al dan
niet in aanwezigheid, van de inspecteur worden uitgevoerd
3) Deze eis wordt gecontroleerd op de voor deze eis vastgestelde controle parameters
tijdens de IKB inspectie (indirect door direct gerelateerde parameters) .
4) voor de toelating en jaarlijkse controle wordt de 1000 uur test bij 60 °C of 80 °C
(afhankelijk van soort materiaal) gebruikt. De overige testtijden kunnen gebruikt
worden bij productiecontrole.
9.2 Controle op het kwaliteitssysteem

Het kwaliteitssysteem van de producent zal door de Kiwa worden beoordeeld.
Deze beoordeling omvat tenminste de aspecten die vermeld zijn in het Kiwa-Reglement voor
Productcertificatie.
BRL K17105
10 Afspraken over de uitvoering van
certificatie
10.1 Algemeen
Naast de eisen die in deze beoordelingsrichtlijn zijn vastgelegd, gelden de algemene regels
voor certificatie die zijn vastgelegd in het Kiwa-Reglement voor Productcertificatie.
In het bijzonder zijn dit:

• De algemene regels voor het uitvoeren van het toelatingsonderzoek, te onderscheiden
naar:
o De wijze waarop leveranciers worden geïnformeerd over de behandeling van een
aanvraag;
o De uitvoering van het onderzoek;
o De beslissing naar aanleiding van het uitgevoerde onderzoek
• De algemene regels ten aanzien van de uitvoering van controles en de daarbij gehanteerde
controleaspecten;
• De door de certificatie-instelling te treffen maatregelen bij tekortkomingen;
• De door de certificatie-instelling te ondernemen maatregelen bij oneigenlijk gebruik van
certificaten, certificatiemerk, pictogrammen en logo’s.
• De regels bij beëindiging van een certificaat;
• De mogelijkheid tot het instellen van beroep tegen beslissingen of maatregelen van de
certificatie-instelling.
10.2 Certificatiepersoneel
Het bij certificatie betrokken personeel is te onderscheiden naar:
• Certificatie Deskundigen: belast met het uitvoeren van het toelatingsonderzoek en de
beoordeling van de rapporten van inspecteurs;
• Inspecteurs: belast met de uitvoering van de externe controle bij de leverancier;
• Beslissers: belast met het nemen van beslissingen naar aanleiding van uitgevoerde
toelatingsonderzoeken, voortzetting van certificatie naar aanleiding van uitgevoerde
controles en beslissingen over de noodzaak tot het treffen van corrigerende maatregelen.
10.2.1 Kwalificatie-eisen
De kwalificatie-eisen zijn opgebouwd uit:
• Kwalificatie-eisen voor het uitvoerende certificatiepersoneel van een CI die voldoen aan
de in EN 45011 gestelde eisen;
• Kwalificatie-eisen voor het uitvoerende certificatiepersoneel van een CI die door het
College van Deskundigen aanvullend zijn vastgesteld voor het onderwerp van deze BRL.
BRL K17105
Opleiding en ervaring van het betrokken certificatiepersoneel moet aantoonbaar zijn
vastgelegd.
Certificatie-deskundige Inspecteur Beslisser
Opleiding • Relevante techn. HBO • Techn. MBO werk en • HBO denk- en

Algemeen denk- en werkniveau denkniveau werkniveau
• Interne training • Interne training • Interne training
certificatie en certificatie en certificatie en
Kiwabeleid Kiwabeleid Kiwabeleid
• Training • Training auditvaardig- • Training
auditvaardigheden heden auditvaardig-
heden
Opleiding - • specifieke cursussen en • specifieke cursussen en •
Specifiek trainingen (kennis en trainingen (kennis en
vaardigheden) vaardigheden)
Ervaring - • 1 jaar relevante • 1 jaar relevante werk • 4 jaar
Algemeen werkervaring met ervaring met minimaal werkervaring
minimaal 4 4 onderzoeken waarvan
onderzoeken waarvan: waarvan 1 zelfstandig tenminste 1 jaar
zelfstandig onder onder toezicht m.b.t. certificatie
toezicht 1 volledig
toelatingsonder-zoek
Ervaring - • kennis van BRL op • kennis van BRL op • kennis van de
Specifiek detail niveau en 4 detail niveau en 4 specifieke BRL
onderzoeken onderzoeken op hoofdlijnen
betrekking hebbend op betrekking hebbend op
de specifieke BRL of op de specifieke BRL of op
BRL´s die aan elkaar BRL´s die aan elkaar
verwant zijn verwant zijn
10.2.2 Kwalificatie
Certificatiepersoneel moet aantoonbaar zijn gekwalificeerd door toetsing van opleiding en
ervaring aan bovenvermelde eisen. Indien kwalificatie plaats vindt op grond van afwijkende
criteria, moet dit schriftelijk zijn vastgelegd.
De bevoegdheid om te kwalificeren ligt bij:
• Beslissers: kwalificatie van certificatie deskundigen en inspecteurs
• Management van de certificatie-instelling: kwalificatie van beslissers.
10.3 Rapport toelatingsonderzoek

De certificatie-instelling legt de bevindingen van het toelatingsonderzoek vast in een rapport.
Het rapport moet aan de volgende eisen voldoen:
• Volledigheid: het rapport doet een uitspraak over alle in de beoordelingsrichtlijn gestelde
eisen;
• Traceerbaarheid: de bevindingen waarop uitspraken zijn gebaseerd moeten traceerbaar
zijn vastgelegd;
• Basis voor beslissing: de beslisser over certificaatverlening moet zijn beslissing kunnen
baseren op de in het rapport vastgelegde bevindingen.
10.4 Beslissing over certificaatverlening

De beslissing over certificaatverlening moet plaats vinden door een daartoe gekwalificeerde
beslisser, die niet zelf bij het certificaatonderzoek betrokken is geweest. De beslissing moet
traceerbaar zijn vastgelegd.
10.5 Uitvoeringsvorm kwaliteitsverklaring

Het productcertificaat moet zijn uitgevoerd conform het als bijlage opgenomen model.
BRL K17105
10.6 Aard en frequentie van externe controles
De certificatie-instelling moet controle uitoefenen bij de leverancier op de naleving van zijn
verplichtingen. Over de aan te houden controlefrequentie beslist het College van Deskundigen.
Bij de inwerkingtreding van deze beoordelingsrichtlijn is de frequentie vastgesteld op 4
controlebezoeken per jaar.
een vermindering tot maximaal 2 bezoeken op de standaard inspectie frequentie is mogelijk,
indien:
er voldoende vertrouwen is in de som van
- de kwaliteit van de productiemiddelen (hysterese, toleranties, stand der techniek);
- het voortbrengingsproces van de producten gekenmerkt wordt door een geautomatiseerde
procesgang met continue monitoring;
- de vakbekwaamheid van het (productie/controle) personeel;
- de opgebouwde ervaring van het productiebedrijf met de gecertificeerde producten, vertaald
is naar een continue beheersing van de kwaliteit.
en
-de productielocatie voor de producten onder keur een door een daartoe geaccrediteerd
instituut gecertificeerd ISO 9001 systeem heeft;
Controles zullen in ieder geval betrekking hebben op:

• Het IKB-schema van de leverancier en de resultaten van door de leverancier uitgevoerde
controles;
• De juiste wijze van merken van de gecertificeerde producten;
• De naleving van de vereiste procedures.
De bevindingen van elke uitgevoerde controle zullen door Kiwa naspeurbaar worden
vastgelegd in een rapport.
10.7 Interpretatie van eisen

Het College van Deskundigen mag de interpretatie van in deze beoordelingsrichtlijn gestelde
eisen vastleggen in één afzonderlijk interpretatiedocument.
BRL K17105
11 Lijst van vermelde documenten
11.1 Publiekrechtelijke regelgeving
Staatscourant van 13 Regeling materialen en chemicaliën leidingwatervoorziening’

december 2002, nr. 241,
pagina 25
11.2 Normen / normatieve documenten:
BRL-K535 Glijmiddelen voor rubberverbindingen
BRL-K17504 Gevulkaniseerde rubber afdichtingen voor drinkwater leiding

systemen
DIN 17660 Welding - Welding of reinforcing steel - Part 2: Non-load bearing
welded joints
ISO 7 – 1 Pipe threads where pressure-tight joints are made on the threads
- Part 1: Dimensions, tolerances and designation
ISO 1133 Plastics -- Determination of the melt mass-flow rate (MFR) and
melt volume-flow rate (MVR) of thermoplastics
ISO 1167 Thermoplastics pipes, fittings and assemblies for the conveyance
of fluids -- Determination of the resistance to internal pressure
ISO 1183 Plastics -- Methods for determining the density of non-cellular
plastics
ISO 1338 Cast copper alloys -- Composition and mechanical properties
ISO 3126 Plastics piping systems -- Plastics components -- Determination
of dimensions
ISO 6957 Copper alloys -- Ammonia test for stress corrosion resistance
ISO 6964 Polyolefin pipes and fittings - Determination of carbon black
content by calcination and pyrolysis - Test method and basic
specification
ISO 9080 Plastics piping and ducting systems - Determination of the long-
term hydrostatic strength of thermoplastics materials in pipe
form by extrapolation
ISO 11922-1 Thermoplastics pipes for the conveyance of fluids - Dimensions
and tolerances - Part 1: Metric series (ISO 11922-1:1997)
ISO 13953 Polyethylene (PE) pipes and fittings - Determination of the
tensile strength and failure mode of test pieces from a butt-fused
joint
ISO 13954 Plastics pipes and fittings - Peel decohesion test for polyethylene
(PE) electrofusion assemblies of nominal outside diameter
greater than or equal to 90 mm
ISO 13955 Plastics pipes and fittings - Crushing decohesion test for
polyethylene (PE) electrofusion assemblies
ISO 13956 Plastics pipes and fittings -- Decohesion test of polyethylene (PE)
saddle fusion joints -- Evaluation of ductility of fusion joint
interface by tear test
ISO 18553 Method for the assessment of the degree of pigment or carbon
black dispersion in polyolefin pipes, fittings and compounds
NEN 1006 Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties (AVWI-
2002)
NEN 7200 Kunststofleidingen voor het transport van gas, drinkwater en
afvalwater - Stuiklassen van buizen en hulpstukken van PE 63,
BRL K17105
PE 80 en PE 100
NEN-EN 728 Plastics piping and ducting systems. Polyolefin pipes and
fittings. Determination of oxidation induction time
NEN-EN 12099 Plastics piping systems. Polyethylene piping materials and
components. Determination of volatile content
NEN-EN 12118 Plastics piping systems. Determination of moisture content in
thermoplastics by coulometry
NEN-EN 12201-1 Plastics piping systems for water supply, and for drainage and
sewerage under pressure. Polyethylene (PE). General
sewerage under pressure. Polyethylene (PE). Pipes
sewerage under pressure. Polyethylene (PE). Fittings
sewerage under pressure. Polyethylene (PE) . Fitness for purpose
of the system
NEN-EN 11357-6 Plastics. Differential scanning calorimetry (DSC). General
principles
NEN-EN 1716 Reaction to fire tests for products. Determination of the gross
heat of combustion (calorific value)
NEN-EN 45011 General requirements for bodies operating product certification
systems
NEN-EN-ISO 228-1 Pipe threads where pressure-tight joints are not made on the
threads - Part 1: Dimensions, tolerances and designation
NEN EN ISO 1133-1 Plastics - Determination of the melt mass-flow rate (MFR) and
melt volume-flow rate (MVR) of thermoplastics - Part 1:
Standard method
NEN EN ISO 1183 Plastics - Methods for determining the density of non-cellular
plastics - Part 1: Immersion method, liquid pyknometer method
and titration method
NEN-EN-ISO 2505
NEN EN ISO 3126 Plastics piping systems - Plastics components - Determination of
dimensions
NEN EN ISO 6708 Pijpleidingcomponenten - Definitie en keuze van DN (nominale
middellijn)
NEN ISO 13956 Plastics pipes and fittings - Decohesion test of polyethylene (PE)
saddle fusion joints - Evaluation of ductility of fusion joint
interface by tear test
NEN ISO 11357-6 Plastics - Differential scanning calorimetry (DSC) - Part 6:
Determination of oxidation induction time (isothermal OIT) and
oxidation induction temperature (dynamic OIT) (Corrected and
Reprinted)
NEN-EN-ISO/IEC General criteria for the operation of
17020 various types of bodies performing inspection
NEN-EN ISO/IEC Conformity assessment - Requirements for bodies providing
17021 audit and certification of management systems
NEN-EN-ISO/IEC Conformity assessment - General requirements for bodies
17024 operating certification of persons
NEN-EN-ISO/IEC Algemene eisen voor de bekwaamheid van beproevings- en
17025 kalibratielaboratoria
BRL K17105
Bijlage I. Bepaling van de dichtheid van
de verbindingen na bevriezing
1. Toestel
Voor de beproeving is een koelinstallatie vereist waarin de proefstukken op een
temperatuur van (-20± 2) 0C kunnen worden gebracht.
2. Proefstukken
Voor de beproeving zijn proefstukken nodig die volgens de richtlijnen van de
fabrikant zijn samengesteld. De lengte van de buisstukken tussen de te beproeven
koppelingen moet 10x dn bedragen met een minimum van 500 mm. De te gebruiken
PE- buizen moeten voldoen aan NEN EN 12201-2.
3. Beproevingscondities
Vul de proefstukken volledig met water en sluit ze daarna af. Leg de proefstukken
vervolgens 24 uur in de koelinstallatie, dat op een temperatuur van (-20± 2) 0C moet
worden gehouden.
Ontdooi hierna de proefstukken bij kamertemperatuur tot (23± 2) 0C. Aansluitend

hierop moeten de verbindingen bij een temperatuur van (23± 2) 0C met een
inwendige waterdruk op dichtheid worden beproefd.
Controleer de fittingen, evenals de verbindingen tussen de fittingen en de buizen

tijdens de beproeving op dichtheid. Na de beproevingen moeten de buisstukken
worden gedemonteerd en de buiseinden uitwendig en de fittingen inwendig
worden gecontroleerd op beschadigingen, breuk of dergelijke.
BRL K17105
Bijlage II. Bepaling van de dichtheid van
verbinding met buizen Ø ≥75 mm bij
buiging
Deze buigproef geldt ook voor de beproevingen van fittingen kleiner dan Ø75 mm
wanneer een buigproef volgens EN 713 in verband met de vormgeving van de
fitting, niet kan worden uitgevoerd.
1. Toestel
Voor de beproeving is een opstelling nodig volgens figuur 5, evenals een
persinstallatie met regelapparatuur om de proefstukken met water op druk te
brengen en op druk te houden.
Figuur 4.
2. Proefstukken
Voor de beproeving zijn proefstukken nodig van een uitvoering die volgens de
richtlijnen van de fabrikant zijn samengesteld. De lengte van het buisstuk tussen de
te beproeven fitting en de eindafsluiting moet 11 x d, bedragen met een minimum
van 500 mm. Gebruik moet worden gemaakt van PE- buizen die aan hoofdstuk 4
van deze BRL voldoen.
BRL K17105
3. Beproevingscondities
De beproeving moet worden uitgevoerd bij een omgevingstemperatuur van (23 f 2)
"C. Buig de proefstukken, gevuld met water onder een druk van 0,5 x Pn zo ver
door, tot een hellingshoek van 100 ten opzichte van de (horizontale) beginstand is
ontstaan. Fixeer het proefstuk in die stand en voer een beproeving met een
inwendige waterdruk uit volgens figuur 5. Controleer de fitting, evenals de
verbindingen tussen de fitting en de buizen tijdens de beproeving op dichtheid. Na
de beproeving moeten de buisstukken worden gedemonteerd en de buiseinden
uitwendig en de fitting (aan weerszijden) inwendig worden gecontroleerd op
beschadigingen, breuk of dergelijke.
Figuur 5.
BRL K17105
Bijlage III. Model certificaat
Productcertificaat
KXXXXXX/0X
Uitgegeven
Vervangt
Pagina 1 van 2
Naam product
VERKLARING VAN KIWA

Met dit op basis van BRL " Kunststof leidingsystemen van PE (Polyetheen)
voor transport van drinkwater en ruw water
" d.d. xx-xx-xx, conform het Kiwa-Reglement voor Productcertificatie
afgegeven attest-met-productcertificaat verklaart Kiwa dat het
gerechtvaardigd vertrouwen bestaat dat de door
Naam leverancier
geleverde producten, die zijn gespecificeerd in dit certificaat en voorzien
van het onder “Merken” aangegeven Kiwa®-keur merk, prestaties leveren
zoals in dit attest-met-productcertificaat zijn gespecificeerd en bij aflevering
voldoen aan de in voornoemde beoordelingsrichtlijn gestelde eisen.
Kiwa
ing. B. Meekma
directeur
Openbaarmaking van dit certificaat is toegestaan.

Advies: raadpleeg www.kiwa.nl om na te gaan of dit certificaat geldig is.
Kiwa Nederland B.V. Certificaathouder/Leverancier

Sir W. Churchill-laan 273
Postbus 70
2280 AB RIJSWIJK
Tel.
Tel. 070 414 44 00
Fax 070 414 44 20 Fax
www.kiwa.nl www.
E-mail
Certificatieproces
bestaat uit intiële en
periodieke
beoordeling van:
• kwaliteitssysteem
• product
BRL K17105
. TECHNISCHE SPECIFICATIE
ONDERWERP
PE hulpstukken die kunnen worden toegepast in PVC-U of PE leidingsystemen.
MERKEN
De Kiwa®-keur producten worden gemerkt met het woordmerk “KIWA” Evenals met het Kiwa- watermerk.
Desgewenst, bij kleine producten, mag de combinatie Kiwa-watermerk vervangen worden door het merk
De navolgende merken en aanduidingen moeten op deugdelijke en duidelijke wijze op elk product zijn
aangebracht:
…….
VERWERKING
PRESTATIES
WENKEN VOOR DE AFNEMER

Inspecteer bij aflevering of:
- geleverd is wat is overeengekomen;
- het merk en de wijze van merken juist zijn;
- de producten geen zichtbare gebreken vertonen als gevolg van transport en dergelijke.
Indien u op grond van het hiervoor gestelde tot afkeuring overgaat, neem dan contact op met:
- Naam van de certificaathouder
en zo nodig met:
- Kiwa Nederland B.V.
Raadpleeg voor de juiste wijze van opslag, transport en verwerking de verwerkingsvoorschriften van
de certificaathouder.
* Voor de juiste versie van de vermelde documenten wordt verwezen naar het laatste wijzigingsblad bij
BRL
BRL K17105
12 Bijlage IV. Model IKB-schema
Controleonderwerpen Controleaspecten Controlemethode Controlefrequentie Controleregistratie

Grondstoffen c.q.
toegeleverde materialen:
• Receptuur bladen
• Ingangscontrole
grondstoffen
Productieproces,
productieapparatuur,
materieel:
• Procedures
• Werkinstructies
• Apparatuur
• Materieel
Eindproducten
Meet- en
beproevingsmiddelen
• Meetmiddelen
• Kalibratie
•
Logistiek
• Intern transport
• Opslag
• Verpakking
• Conservering
• Identificatie c.q.
merken van half- en
eindproducten
BRL K17105
13 Bijlage V Richtlijn voor de bescherming
van nieuwe producten voor
drinkwatertoepassing tegen
verontreiniging
13.1 Belang hygiëne/hygiënisch werken

Al tientallen jaren staat in Nederland het belang van hygiëne en hygiënisch werken tijdens
het transport en de distributie van drinkwater in de belangstelling, omdat de impact van een
verontreiniging1) in het leidingnet behoorlijk grote gevolgen kan hebben voor de
drinkwatervoorziening (waarbij normaliter geen chloor wordt toegepast) en veel werk met
zich kan meebrengen. Zo besteed § 4.2 ‘Opslag’ van de ‘Richtlijnen voor de aanleg van
hoofdleidingen van ongeplastificeerd polyvinylchloride (PVC) voor het transport van
drinkwater’ uit 1983 daaraan al een alinea: ‘Ter voorkoming van vervuiling en kans op
moeilijkheden bij het ontsmetten van de leiding naderhand, wordt aanbevolen de uiteinden
van de PVC-buizen tijdens de opslag, met proppen of dergelijke af te sluiten.’ Het belang van
hygiëne blijkt ook uit recente documenten op dat gebied, zoals de ‘Hygiënecode Drinkwater;
Opslag, transport en distributie’ (de huidige en vorige editie van 2010 resp. 2002, en
‘voorgangers’) met het bijbehorende werkboekje voor monteurs. Daarvan afgeleid is er een
scala aan cursus-, beeld- en presentatiemateriaal, (jaarlijkse) trainingen en
bijscholingscursussen voor monteurs van drinkwaterbedrijven en ingehuurde aannemers. Op
het gebied van hygiënisch werken worden audits uitgevoerd en zijn er ‘veiligheidspaspoorten’
voor monteurs. Het feit dat de Hygiënecode expliciet wordt genoemd in het op 1 juli 2011
inwerking getreden Drinkwaterbesluit en daarmee onderdeel is geworden van de weten
regelgeving in Nederland laat zien dat ook de overheid veel waarde hecht aan hygiëne van
leidingnetten voor drinkwater.
13.2 Bescherming van toe te passen producten

In de ‘Hygiënecode Drinkwater; Opslag, transport en distributie’ en het bijbehorende
werkboekje is het hygiënisch werken aan transport-, distributie- en aansluitleidingen voor
drinkwater tot en met de realisatie van aansluitingen vergaand beschreven. Het gaat daarbij
om de omgang met onderdelen voor leidingen (buizen, hulpstukken en appendages
(afsluiters en brandkranen)) in het traject vanaf de aankomst op de bouwlocatie tot en met de
realisatie en ingebruikneming van een leiding. De primaire insteek bij hygiënisch werken is
‘preventie’; in tweede instantie zijn curatieve maatregelen beschreven om leidingen geschikt
te maken voor het leveren van deugdelijk drinkwater.
De hygiëneaspecten in het traject vanaf de vervaardiging van een product in een fabriek,
montagehal of andere productielocatie zijn summier in de Hygiënecode beschreven. Ook
voor dat traject geldt de primaire insteek van preventie: voor ieder product geldt dat hoe
eerder het na de vervaardiging wordt beschermd tegen verontreiniging 2), des te beter de
hygiëne ervan is gewaarborgd. Om de ‘hygiëneketen’ volledig te sluiten, dienen producenten
van leidingmaterialen voor drinkwater in het kader van certificatie te beschikken over een
procedure waarin een en ander is beschreven in verband met de opslag en het traject naar de
Nederlandse drinkwaterbedrijven (afleveradres), zoals ook in algemene bewoordingen is of
zal worden vastgelegd in relevante Kiwa-beoordelingsrichtlijnen: ‘De producent dient over een
procedure te beschikken voor het zodanig beschermen van de producten, dat de hygiëne
tijdens opslag en transport is gewaarborgd.’
BRL K17105
13.3 Eisen aan de bescherming
Om welk product voor drinkwatertoepassingen het ook gaat, de wijze van beschermen dient
allereerst en altijd van goede hoedanigheid te zijn en te blijven. Dat wil zeggen dat een
toegepast beschermingsmateriaal (of -materialen, zie onder) zijn beschermende functie niet
gemakkelijk mag verliezen tijdens de logistieke behandeling en de opslag bij de producent of
bij het transport naar het drinkwaterbedrijf (magazijn of direct naar bouwlocatie) als gevolg
van losraken of (ernstige) beschadiging.
Opmerking :
1) Het gaat dan vooral om microbiologische verontreinigingen vanuit de omgeving op macro
en microschaal (kadavers en uitwerpselen resp. stof en/of vuil).
2) Het begrip ‘beschermen’ is hier gekozen als combinatie van ‘verpakken’ (algemene
aanduiding in de betekenis van ‘van een omhulsel voorzien’) en indien van toepassing
‘afdoppen’ van een product (bijvoorbeeld buizen en hulpstukken).
13.4 Beschermingsmogelijkheden
13.4.1 Algemeen:
De aard van een beschermingsmateriaal dat kan worden toegepast, is afhankelijk van de aard
van een product en van de diameter of grootte daarvan. Mogelijkheden daarvoor (niet bindend
en niet uitputtend) zijn:
• Een stevige plastic zak (in een doos) voor klein fittingwerk (koppelingen, ringen,
steunbussen, O- en pakkingringen);
• ‘Beschermfolie met luchtbellen’ in combinatie met tape voor alle openingen van
grote(re) hulpstukken en appendages;
• De combinatie van zakken van vezelversterkt materiaal of krimpfolie en een doos in
het geval van kleine(re) hulpstukken;
• Eindkappen/doppen of stevige kunststof hoezen als eindafdichting voor buizen (die
als pakket worden verpakt in folie).
13.4.2 Buizen:
In overleg met vertegenwoordigers van de producenten is in 2007 door de
‘OnderhandelingsCommissie Kunststoffen’ (OCK) van de daarbij aangesloten Nederlandse
drinkwaterbedrijven een traject gestart om te komen tot een verbeterde kwaliteit van de
verpakking. In dat traject is uitgebreid nagedacht over de eisen en wensen voor eindkappen of
doppen van buizen, wat uiteindelijk heeft geleid tot een eindkap volgens de twee
onderstaande tekeningen. De eindkap zit klem in de buis door de toepassing van meerdere
lamellen die zijn voorzien van ontluchtingsgaatjes (in een labyrintstructuur om de introductie
van stof en deeltjes tegen te gaan).
De eindkap is ontwikkeld ten behoeve van 110 mm PVC buizen en kan ook worden
vervaardigd voor kleinere en grotere buizen van gangbare diameter (50, 63, 75 en 90 resp.
160, 200 en 250 mm), niet alleen voor PVC maar ook voor alle andere leidingmaterialen.
Voor het afsluiten van PVC buizen van 630 mm is een vezelversterkte doek in combinatie
met tape ontwikkeld (zie onderstaande foto3), die voor alle gangbare grote diameters
(315, 400, 500 en 630 mm) van alle leidingmaterialen kan worden toegepast.
BRL K17105
Netzakken zijn niet volledig afgesloten tegen de introductie van stof en vuil en worden om
die reden als enig verpakkingsmateriaal van kleine(re) onderdelen niet aanbevolen.
KWR Watercycle Research Institute, Martin Meerkerk (namens de Nederlandse

drinkwaterbedrijven)
Nieuwegein, december 2011
3 Op de foto is nog gebruik gemaakt van een kunststof spanband, maar die is in tweede
instantie vervangen door tape.
BRL K17105

BRL K 17105 - NL 2012-PE Water 12201

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BRL K 17105 - NL 2012-PE Water 12201

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BRL K17105-01

Kiwa Nederland B.V.

Tel. 070 414 44 00

© 2011 Kiwa Nederland B.V.

3 Producteisen en bepalingsmethoden voor PE leidingsystemen 12

5 Producteisen: fittingen voor mechanische verbindingen 22

6 Eisen voor stuik- en elektrolas hulpstukken 26

7 Procedure voor het verkrijgen van een kwaliteitsverklaring 34

8 Eisen aan het kwaliteitssysteem 35

9 Samenvatting onderzoek en controle 36

10 Afspraken over de uitvoering van certificatie 38

11 Lijst van vermelde documenten 41

Bijlage I. Bepaling van de dichtheid van de verbindingen na bevriezing 43

Bijlage III. Model certificaat 46

12 Bijlage IV. Model IKB-schema 48

13 Bijlage V Richtlijn voor de bescherming van nieuwe producten voor

Deze beoordelingsrichtlijn vervangt de volgende BRL’s:

De kwaliteitsverklaringen die op basis van deze beoordelingsrichtlijnen zijn afgegeven

Bij de uitvoering van certificatiewerkzaamheden is Kiwa gebonden aan de eisen, als

1.2 Classifcatie van het PE materiaal

Tabel 1. Classificaties en de aanduiding van de PE- typen.

1.3.2 Reductiefactoren voor temperaturen hoger dan 20 °C

Tabel 2. Reductiefactoren voor temperatuurgebieden

2.1 Algemene terminologie en definities

2.1.2 College van Deskundigen

Opmerking 1: leidingwater kan zijn drinkwater, warmtapwater of huishoudwater

2.1.11 Dimensie groepen

2.1.13 Elektrolas hulpstukken

2.1.14 Stuiklas hulpstukken

2.1.15 Mechanische verbindingen

2.2 Geometrische terminologie en definities

2.2.1 Nominale afmeting (DN/OD)

2.2.2 Nominale buitendiameter (dn)

2.2.3 Buiten diameter (op elk willekeurig punt) (de)

2.2.4 Gemiddelde buitendiameter (dem)

2.2.5 Minimale gemiddelde buitendiameter (dem, min)

2.2.7 Inwendige diameter (op elk willekeurig punt) (di)

2.2.9 Nominale wanddikte (en)

2.2.10 Wanddikte (op elk willekeurig punt) (e)

2.2.11 Minimale wanddikte (emin)

2.2.12 Maximale wanddikte (emax)

2.2.14 Buisserie (S)

2.3 Terminologie en definities in relatie tot toepassingscondities

2.3.2 Ontwerpdruk (pD).

2.3.3 Overall service coëfficiënt (C)

Tabel 3 - Eisen voor de PE grondstoffen

1) Bemonsterd direct vóór de extruder.

3.4.2 Eisen voor her te gebruiken PE materiaal

N.B Deze eisen gelden niet voor gecoëxtrudeerde buizen.

3.5.2 Dichtheid en sterkte van de verbindingen

Als niet anders aangegeven is, is de omgevingstemperatuur (23 ± 2) °C.

Tabel 4. Beproevingscondities voor de bepaling van de dichtheid en de sterkte van de

3.6 Installatie instructies

3.7 Bescherming producten tijdens opslag en tranport

4.2 Classificatie van PE

Tabel 6. Overzicht drukklassen reeksen

S- serie getal 12,5 10,0 8,0 6,3 5,0 4,0 2,5

PE 40 2,5 3,2 4,0 5,0 - 8,0 -

PE 80 5,0 6,0 8,0 10,0 12,5 16,0 25,0 PN

PE 100 6,0 8,0 10,0 12,5 16,0 20,0 -

Indien de praktijkomstandigheden voor waterleidingbuizen een hogere veiligheidsfactor

Tabel 7. Afmetingen gecoëxtrudeerd strepen ( in mm)

4.5 Lasbaarheid van de buizen