Mechanics of Materials II

Dr. M. HESHMATI ‫ دکتر محمود حشمتی‬- 2 ‫مقاومت مصالح‬

1/4
Mechanics of Materials II
Dr. M. HESHMATI ‫ دکتر محمود حشمتی‬- 2 ‫مقاومت مصالح‬

2/4
 ‫‪Mechanics of Materials II‬‬
‫‪Dr. M. HESHMATI‬‬ ‫مقاومت مصالح ‪ - 2‬دکتر محمود حشمتی‬

‫‪ -1‬تعریف ستون (‪:)Column‬‬

‫به تیر منشوری که تحت بارگذاری محوری ‪ P‬به صورت فشاری باشد ستون گفته می شود‪.‬‬
‫نکته‪ :‬ستون ها همیشه در معرض پدیده ی کمانش هستند و‬
‫عالوه بر استحکام تنشی باید از جهت کمانش بررسی شوند‪.‬‬

‫‪3/4‬‬
‫‪Mechanics of Materials II‬‬
‫‪Dr. M. HESHMATI‬‬ ‫مقاومت مصالح ‪ - 2‬دکتر محمود حشمتی‬

‫‪ -2‬کمانش (‪ )Buckling‬و پایداری (‪:)Stability‬‬

‫هنگامی که ستون تحت بار فشاری ‪ P‬قرار دارد‪ ،‬اگر مقدار بار از حدی بیشتر شود‪ ،‬ممکن است ستون دچار تغییر شکل عرضی‬
‫ناگهانی (به صورت کمان) شود که به این رفتار کمانش می گوییم‪ .‬مبحث کمانش زیر مجموعه مبحث پایداری سازه ها است‪ .‬در‬
‫بارگذاری های فشاری به ازای مقادیر مشخصی از بارگذاری جسم دو وضعیت تعادل خواهد داشت که یکی همان وضعیت بدون‬
‫کمانش و وضعیت دیگر وضعیت کمانش یافته است‪ .‬به این نقطه نقطه ی دوشاخگی (‪ )Bifurcation‬و به بار فشاری در این وضعیت‬
‫بار بحرانی کمانش (‪ )Pcr‬گفته می شود‪ .‬در این نقطه سازه روی مرز ناپایداری است و با کوچکترین انحراف به وضعیت کمانش یافته‬
‫تغییر شکل می دهد در حالی که برای بارگذاری کمتر از بار بحرانی‪ ،‬سازه پایدار است و با ایجاد انحراف دوباره به وضعیت تعادل‬
‫استاتیکی بدون کمانش بر می گردد‪.‬‬

‫‪4/4‬‬
 ‫‪ -1‬بررسی مفهوم پایداری سازه و بار کمانش بحرانی با یک مثال ساده‬
‫دو میله ی صلب ‪ AC‬و ‪ CB‬با طول برابر ‪ L/2‬به وسیله ی فنر پیچشی با ثابت فنریت ‪ )M=Kθ( K‬به هم متصل شده اند‪ .‬این مجموعه که از‬
‫دو انتها پین شده اند تحت بارگذاری محوری فشاری ‪ P‬قرار داده می شود‪ .‬اگر کوچکترین انحرافی از وضعیت قائم به اندازه ‪ Δθ‬ایجاد‬
‫شود نیروی ‪ P‬گشتاوری ایجاد می کند که سعی در انحراف سازه از حالت تعادل اولیه دارد اما فنر پیچشی که نقش پایدار کننده دارد‬
‫گشتاوری مخالف وارد می کند و سعی در برگرداندن سازه به تعادل اولیه دارد‪ .‬اگر نیروی‬
‫‪ P‬به اندازه کافی بزرگ باشد دیگر فنر توانایی مقابله با آن را ندارد و سازه از تعادل اولیه‬
‫خارج شده و در موقعیت تعادل جدید با زاویه ی انحراف مشخص ‪ θ‬قرار خواهد گرفت‪ .‬به‬
‫مقداری از نیرو که باعث ناپایداری می شود بار کمانش بحرانی می گوییم و برای مقادیر‬
‫بزرگتر از آن کمانش اتفاق خواهد افتاد‪.‬‬

‫‪5/4‬‬
 ‫وضعیت در آستانه ی کمانش (نقطه ی دوشاخگی)‪:‬‬

‫نیروی بزرگتر از بار بحرانی و قرار گرفتن سازه در وضعیت تعادل کمانش یافته‪:‬‬

‫‪6/4‬‬
 ‫‪ -1‬فرمول اویلر برای تعیین بار کمانش بحرانی برای ستون دو سر لوال‪:‬‬
‫با نوشتن تعادل برای ستون و حل معادله دیفرانسیل به دست آمده می توان بار کمانش بحرانی برای تیر دو سر لوال را یافت‪:‬‬

‫‪n=1‬‬

‫‪7/4‬‬
‫‪Mechanics of Materials II‬‬
‫‪Dr. M. HESHMATI‬‬ ‫مقاومت مصالح ‪ - 2‬دکتر محمود حشمتی‬

‫‪ -2‬تنش ایجاد شده بر اثر بار کمانش بحرانی‪:‬‬

‫با تقسیم بار کمانش بحرانی (‪ )Pcr‬بر مساحت مقطع ستون می توان تنش فشاری ایجاد شده در ستون را محاسبه کرد‪ .‬با استفاده از‬
‫تعریف شعاع ژیروسکوپی ‪ r‬و رابطه ی آن با ممان اینرسی (‪:)I=Ar2‬‬

‫نکته‪ :1‬به نسبت (‪ )L/r‬نسبت الغری یا رعنایی (در متون مهندسی عمران) گفته می شود که هر چه بزرگتر باشد کمانش زودتر‬
‫اتفاق می افتد و بار بحرانی کمانش کوچکتر می شود‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬اگر امکان کمانش در هر دو صفحه ممکن باشد باید برای طراحی 𝒏𝒊𝒎𝑰 را قرار دهیم تا کوچکترین بار کمانش 𝒓𝒄𝑷 به‬
‫دست آید‪.‬‬

‫‪8/4‬‬
‫‪ -3‬مقایسه ی تنش فشاری ایجاد شده بر اثر بار بحرانی کمانش با تنش تسلیم برای فوالد ساختمانی‪:‬‬
‫در نمودار زیر تنش بحرانی بر حسب نسبت الغری برای فوالد ساختمانی با ‪ E=200Gpa‬و تنش تسلیم ‪ 250MPa‬رسم شده است‪.‬‬

‫نکته‪ :1‬بایستی تنش ایجاد شده در ستون همواره کمتر از استحکام تسلیم‬
‫و تنش بحرانی باشد تا ستون به طور همزمان از تسلیم شدن ماده و کمانش‬
‫کردن در امان باشد‪.‬‬
‫نکته‪ :2‬به ازای مقادیر کوچکتر از یک مقدار مشخص نسبت الغری (برای‬
‫فوالد ساختمانی نسبت ‪ )L/r=89‬تسلیم پارامتر اصلی خواهد بود چون در‬
‫تنش های کمتر از تنش بحرانی ستون به خاطر تسلیم شدن ایمن نیست‪.‬‬
‫نکته‪ :3‬اما به ازای مقادیر بزرگتر از ‪ L/r=89‬کمانش پارامتر اصلی خواهد‬
‫بود و با وجود این که تنش ستون کمتر از تنش تسلیم است‪ ،‬تیر به خاطر‬
‫وقوع کمانش ایمن نیست‪.‬‬

‫‪9/4‬‬
 ‫‪ -1‬تعریف طول مؤثر ستون (‪:)Le‬‬
‫می توان از فرمول اویلر برای ستون های با شرایط مرزی به غیر از دو سر لوال هم استفاده کرد به شرط آن که در فرمول بار بحرانی‬
‫کمانش اویلر به جای طول ستون (‪ ،)L‬طول مؤثر (‪ )Le‬که برای شرایط مرزی انتهایی مختلف قابل تعریف است را جایگذاری کرد‪.‬‬

‫‪10/4‬‬
Mechanics of Materials II
Dr. M. HESHMATI ‫ دکتر محمود حشمتی‬- 2 ‫مقاومت مصالح‬

11/4
12/4
13/4
14/4
Determine the critical load of a steel tube that is 5 m long and has
a 100-mm outer diameter and a 16-mm wall thickness. Use E = 200 GPa.

15/4
16/4
Determine the radius of the round strut so that the round and
square struts have the same cross-sectional area and compute the
critical load of each strut. Use E=200 GPa.

17/4
18/4
 Mechanics of Materials II
Dr. M. HESHMATI ‫ دکتر محمود حشمتی‬- 2 ‫مقاومت مصالح‬

Each of the five struts shown consists of a solid steel rod. (a) Knowing that the strut of Fig. (1) is of a 20-mm
diameter, determine the factor of safety with respect to buckling for the loading shown. (b) Determine the
diameter of each of the other struts for which the factor of safety is the same as the factor of safety obtained
in part a. Use E=200 GPa.

19/4
Mechanics of Materials II
Dr. M. HESHMATI ‫ دکتر محمود حشمتی‬- 2 ‫مقاومت مصالح‬

20/4
 Mechanics of Materials II
Dr. M. HESHMATI ‫ دکتر محمود حشمتی‬- 2 ‫مقاومت مصالح‬

English Meaning English Meaning

21/4
 Mechanics of Materials II
Dr. M. HESHMATI ‫ دکتر محمود حشمتی‬- 2 ‫مقاومت مصالح‬

English Meaning English Meaning

22/4