Filozofia zdrowego stylu życia

Dla Kosmetologów
Cz.3.
2021

Ewa Luchter-Wasylewska
e-mail: mbwasyle@cyf-kr.edu.pl
2
 Składniki pokarmowe

dostarczają

materiałów budulcowych

oraz energii swobodnej (jako czasteczka ATP)

5’-adenozyno-tri-fosforan

3
3
 Niemal wszystkie
reakcje chemiczne Szlaki metaboliczne
związane z
funkcjonowaniem organizmów
żywych
(a także wirusów)
wymagają
współudziału enzymów,
by osiągnąć wystarczającą
wydajność

Każda reakcja jest

katalizowana
przez specyficzny enzym

Katalityczna aktywność
niektórych enzymów
jest regulowana
przez metabolity

4
 KLASYFIKACJA ENZYMÓW

Enzymy katalizują reakcje chemiczne:

tworzenie/zrywanie wiązań kowalencyjnych

1. OKSYDOREDUKTAZA – reakcje utleniania i redukcji

2. TRANSFERAZA – przenoszenie grup funkcyjnych

3. HYDROLAZA – reakcje hydrolizy
4. LIAZA – eliminacja, dekarboksylacja
5. IZOMERAZA - izomeryzacja
6. LIGAZA (SYNTAZA, SYNTETAZA) – tworzenie
wiązania chemicznego
5
 KLASYFIKACJA ENZYMÓW
Reakcje chemiczne tworzenia/zrywania wiązań kowalencyjnych

1. OKSYDOREDUKTAZA
A ox + B red A red + B ox

2. TRANSFERAZA
A-X + B A + B-X

3. HYDROLAZA
A-B + H-OH A-H + B-OH

4. LIAZA
A-B A +B

5. IZOMERAZA
A1 A2

6. LIGAZA (SYNTETAZA)
A +B A-B (+ H-OH)
6
 KOENZYMY
Drobnocząsteczkowe związki organiczne,
które współuczestniczą w reakcji katalizowanej
Powstają z witamin, czyli substancji, których organizm
nie syntetyzuje, ale są niezbędne

Przykłady koenzymów i witamin, z których powstają:

NAD+ - dwunukleotyd nikotynamido-adenylowy (wit. B3, niacyna)
NMN - mononukleotyd nikotynamidowy (wit. B3)
FAD - dwunukleotyd flawino-adenylowy (wit. B2)
FMN - mononukleotyd flawino-adenylowy (wit. B2)
KoASH - Koenzym A (wit.B5)
TPP (DPT) - pirofosforan tiaminy (wit. B1)
PLP - fosforan pirydoksalu (wit. B6)
Biotyna (wit. B7)
FH4 – tetrahydrofolian (wit. kwas foliowy, folan, folacyna, wit. B9,
kwas pteroiloglutaminowy, witamina M)
ATP, CTP, UTP, GTP
SAM - S-adenozylometionina 7
Sposoby wyrażania katalitycznej aktywności enzymów
w płynach biologicznych

U (standardowa jednostka aktywności) 1961

to taka ilość enzymu, która katalizuje

przemianę 1 mikromola substratu
w temperaturze 30oC w ciągu 1 minuty
w warunkach optymalnych (pH, skład buforu)
przy wysyceniu enzymu substratem

katal 1972

to ilość enzymu przekształcająca

1 mol substratu w temp 30oC w ciągu 1 sek
w warunkach optymalnych (pH, skład buforu)
przy wysyceniu enzymu substratem
8
Stężenie enzymu
• dla enzymów homogennych (czystych):

stężenie molowe (mol/l = M)

• dla enzymów nieoczyszczonych (w płynach/tkankach):

U/l
katal/l

Aktywność właściwa enzymu

dla enzymów nieoczyszczonych (w tkankach):

U/mg
katal/kg

9
 NOMENKLATURA ENZYMOW

(klasa 1)
etanol aldehyd octowy
Numer międzynarodowej klasyfikacji (EC): EC 1.1.1.1

składa się z 4 członów oddzielonych kropkami

Nazwa systematyczna ma koncowke -aza:

oksydoreduktaza etanol : NAD+

Nazwa zwyczajowa ma koncowke -aza :

dehydrogenaza alkoholowa
10
 INHIBITORY - trucizny i leki

substancje, które obniżają

katalityczną aktywność enzymów
(czyli szybkość reakcji katalizowanej)

Leki terapeutyczne – inhibitory enzymów

Czułe inhibitory odwracalne

działają hamująco przy stężeniach podobnych do stężenia
enzymów (b. niskie: nanomolowe)

Takie czułe działanie wykazuje:

pepstatyna, inhibitor pepsyny
allopurynol, inh. oksydazy ksantynowej
metotreksat, inh. reduktazy dihydrofolianowej

11
11
 INHIBITORY ENZYMÓW
I. INHIBITORY ODWRACALNE
A. Inhibitory kompetycyjne
B. Inhibitory niekompetycyjne
C. Analogi stanu posredniego

II. INHIBITORY NIEODWRACALNE

A. Niespecyficzne
B. Specyficzne
a. Skierowane na centrum aktywne
*posiadające strukturę podobną do
substratu (lub koenzymu)
*nie posiadające struktury
podobnej do substratu
b. Substraty-samobójcy
12
12
12
 AKTYWATORY
• substancje zwiększające katalityczną aktywność
enzymów

• większość z nich działa poprzez zmianę konformacji

enzymów

A. Kowalencyjne

np. aktywacja enzymów z grupa tiolową

za pomocą odczynników reagujących z nimi
np. fosforylacja reszty seryny, treoniny
lub tyrozyny

B. Niekowalencyjne

np. jony metali lub nukleotydy jako ligandy

13
 Zastosowanie enzymów
Zastosowanie przemysłowe
A. W przemyśle spożywczym
Rusinowa Polana
- podpuszczka (renina) z żołądków cieląt (1874)
w produkcji serów dla koagulacji
białek mleka (obecnie:
rekombinowana podpuszczka
syntetazowana: inżynieria genetyczna)

- pektynazy w klarowaniu soków

B. W chemii leków

Zastosowanie w gospodarstwach domowych

- enzymy w proszkach do prania
(celulaza, proteaza, lipaza, amylazy, peroksydaza)
- enzymatyczne wywabiacze plam

Enzymy są powszechnie używane

- w naukach biologicznych
- w naukach medycznych
- w diagnostyce medycznej
14
 Peeling enzymatyczny

Zastosowanie enzymów proteolitycznych, lipolitycznych

oraz utleniajaco-redukujacych
różnego pochodzenia w peelingu enzymatycznym:
- naturalne: roślinne i zwierzęce
- modyfikowane naturalne
- rekombinowane
Enzymy
- są bezpiecznymi, skutecznymi
i niedrażniącymi eksfoliantami
- działająw pH dużo wyższym (pH = 5-8)
niż kwasy AHA czy BHA
- mają zdolność przenikania przez warstwę sebum
i wnikania w głąb porów w przeciwieństwie
do kwasów alfa-hydroksylowych (AHA)
15
Oprócz enzymów
w kosmetykach wykorzystuje się również
Inhibitory enzymów - hamujące przebieg niekorzystnych, z punktu
widzenia kosmetyki procesów metabolicznych
Są to substancje niebiałkowe
Np. inhibitory enzymów dodawane
do past do zębów hamujące rozwój próchnicy,
inhibitory tyrozynazy np. kwas kojowy, hamujące nasiloną
biosyntezę melaniny – stosowane w kosmetologii jako
środki wybielające skórę

Aktywatory enzymów, m.in. aromatazy znalazły zastosowanie w kosmetyce

np. związki występujące w korzeniach piwonii chińskich
16
Szlaki metaboliczne

17
 KATABOLIZM CUKRÓW, TŁUSZCZÓW. BIALEK
Utlenianie związków organicznych w organiźmie człowieka
zachodzi jako proces wieloetapowy:
1. W procesach trawienia, czyli degradacji pokarmowych i zapasowych
polisacharydów, białek i lipidów tworzenie
- cukrów (C6), tłuszczów (ok. C50) i aminokwasów (C2-C6)
- pirogronianu (C3) lub/i acetylo-KoA (C3 )

2. Pirogronian ulega oksydatywnej dekarboksylacji do acetylo-KoA

3. Spalanie acetylo-KoA w cyklu Krebsa - do 2CO2 i 3NADH oraz FADH2

4. W łańcuchu oddechowym:
a. transport elektronów z NADH i FADH2 na O2, czyli
odwodorowanie (utlenianie) zredukowanych nukleotydów
(NADH, FADH2), z utworzeniem H2O
oraz odtworzeniem NAD+ i FAD
b. synteza ATP z ADP i Pi, katalizowana działaniem syntetazy ATP
(ATP-azy) grzybka mitochondrialnego,
w procesie oksydatywnej fosforylacji 18
 19
19
20
21
Szlaki metaboliczne

Metabolizm

Katabolizm
Anabolizm

22
KATABOLIZM

23
Katabolizm (rozkład) lipidów, węglowodanów i białek

Etap I

Etap II

Cykl Krebsa

Etap III

Fosforylacja
oksydatywna

24 24
Katabolizm (rozkład) lipidów, węglowodanów i białek

Atomy węgla I.

C3

C2

II. Elektrony

e
C1

e w czasteczce NADH

Łańcuch
e w czasteczce H2O oddechowy

Synteza ATP III.25 25

 HYDROLIZA I SYNTEZA ATP
(DWA KIERUNKI TEJ SAMEJ REAKCJI)

SYNTEZA syntetaza ATP

ADP + Pi ATP + H20
(endoergiczna; nie może zajść samorzutnie;
wymaga dostarczenia energii swobodnej)

HYDROLIZA ATP-aza
ATP + H20 ADP + Pi
(egzoergiczna; może zajść samorzutnie;
uwalnia energię swobodną)

26
26
26
 Synteza ATP

ADP + Pi ATP + H2O

K = [ATP] / [ADP][Pi] ~ 10-10

ΔGo’ = - RT lnK = + 30 kJ/mol

Reakcja syntezy ATP wymaga dostarczenia energii swobodnej

27 27
Aby endoergiczna reakcja syntezy ATP
ADP + Pi ATP + H2O
mogła zajść,
wymaga
dostarczenia energii swobodnej
przez procesy egzoergiczne
sprzężone z nią:
fosforylacja substratowa
fosforylacja oksydatywna

28
Mitochondrium i jego 2 błony

29
 Metody dostarczania energii swobodnej
dla reakcji syntezy ATP

1.Fosforylacja substratowa

2. Fosforylacja oksydacyjna

Energia swobodna dla syntezy ATP pochodzi z energii swobodnej

likwidacji gradientu protonów w poprzek wewnętrznej błony
mitochondrialnej, pozwalającej aktywować enzym „syntetaza ATP”
grzybka mitochondrialnego (kompleks V)

Gradient protonów w poprzek wewnętrznej błony mitochondrialnej

powstał w wyniku wykorzystania energii transportu elektronów
(reakcja red-oks) z NADH
na tlen cząsteczkowy w łańcuchu oddechowym
ADP + Pi + energia ATP + H2O

K = [ATP] / [ADP][Pi] ~ 10-10

ΔGo’ = - RT lnK = + 30 kJ/mol
Synteza ATP korzysta z energii swobodnej 30
30 30
łancucha oddechowego
 Łańcuch oddechowy

Energia transportu elektronów wzdłuż łańcucha oddechowego

- jest wykorzystywana do transportu protonów
z matriks do przestrzeni miedzybłonowej,
w poprzek wewnętrznej błony mitochondrialnej,
powodując zakwaszenie przestrzeni międzybłonowej
i utworzenie gradientu protonów, gradientu pH
31
oraz gradientu ładunków w poprzek błony
 GLIKOLIZA (w cytoplaźmie)
• wieloetapowy szlak metaboliczny
• degraduje glukozę (powstaje z innych cukrów)
do: 2 pirogroniany, 2 ATP, 2 NADH

ENZYMY GLIKOLIZY (*, *** enzymy regulacyjne)

Heksokinaza*, glukokinaza
Izomeraza heksozofosforanowa
Fosfofruktokinaza***
Aldolaza
Izomeraza triozofosforanowa
Dehydrogenaza ald. 3-fosfoglicerynowego
Kinaza fosfoglicerynianowa
Mutaza fosfoglicerynianowa
Enolaza
Kinaza pirogronianowa* 32 32
 GLIKOLIZA
(w cytoplaźmie)

• wieloetapowy szlak
metaboliczny
• degraduje glukozę C6
(powstaje
z innych cukrów)
do:
2 pirogroniany C3
2 ATP
2 NADH

33
Efekt energetyczny
(ATP)
spalania glukozy

34
Glikoliza, glukoneogeneza, cykl Krebsa (kwasu cytrynowego)

35 35
 Cykl Krebsa
Spalanie acetylu C2 do 2 CO2

36 36
 Cykl Krebsa

• zespół enzymów w matrix

• centralny cykl „spalania” acetylu,

pochodzącego z cukrów,
tłuszczów, aminokwasów

• z powstaniem:
2 CO2, 3 NADH, FADH2 oraz GTP

Cykl Krebsa (spalanie acetylu)

CH3CO-SKoA + 3 NAD+ + FAD + GDP + Pi

2 CO2 + 3 NADH + FADH2 + GTP + KoA-SH
37
 Cykl Krebsa (spalanie acetylu)

CH3CO-SKoA + 3 NAD+ + FAD + GDP + Pi

2 CO2 + 3 NADH + FADH2 + GTP + KoA-SH
W matrix

38
 Cykl Krebsa produkuje ważne metabolity
do syntezy aminokwasów, nukleotydów, hemu itd. Oraz wprowadza
rozne susbtancjw do metabolizmu

39
Cykl Krebsa (kwasu cytrynowego) – matrix mitochondrialne

(C2)

Cytrynian (C6)
Szczawiooctan (C4)

40
Mitochondrium i jego 2 błony

41
 Łańcuch oddechowy

Łańcuch oddechowy to zespół białkowych I

i niebiałkowych transporterów elektronów,

zlokalizowanych w wewn. błonie mitochondrialnej,
ułożonych według wzrastającego potencjału II
standardowego redoks E0’
III

Są one zgrupowane w 4 kompleksy (I-IV),

transportujące 4 elektrony z NADH na O2,

IV
i towarzyszący im
kompleks grzybka mitochondrialnego,
zdolny do syntezy ATP (kompleks V, syntetaza ATP) 42
 Fosforylacja oksydatywna

1. – transport 4 elektronów przez łańcuch oddechowy z NADH na O2

2. - synteza ATP w grzybku mitochondrialnym
1. 2.

43
 Łańcuch oddechowy

Energia transportu elektronów wzdłuż łańcucha oddechowego

- jest wykorzystywana do transportu protonów
z matriks do przestrzeni miedzybłonowej,
w poprzek wewnętrznej błony mitochondrialnej,
powodując zakwaszenie przestrzeni międzybłonowej
i utworzenie gradientu protonów, gradientu pH
44
oraz gradientu ładunków w poprzek błony
45
Łańcuch oddechowy Synteza ATP

46