Âπτα

HMEPEΣ
13 ΦEBPOYAPIOY 2000

Πτρινα
γεφ ρια
 H KA£HMEPINH
E¶TA HMEPE™
KYPIAKH 13 ºEBPOYAPIOY 2000

2-40 A º I E P ø M A
Πς κτζονταν
ΠETPINA Tου A ÚÁ‡ÚË ¶ ÂÙÚÔÓÒÙË
ΓEΦYPIA Aρχιτκτονα

™ÙË ÌÓ‹ÌË °ÂˆÚÁ›Ô˘ M¤Á· (1893-1976)

Πς κτ ζονταν
Î·È ¢ËÌ‹ÙÚË X·Ù˙‹ (1913-1987) MÂÏÂÙËÙÒÓ
τα πτρινα γεφρια «Ù˘ Ì·Ï¿ÓÙ·˜ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ».
Tου AÚÁ‡ÚË ¶ÂÙÚÔÓÒÙË

«Γφυρα διηνεκς»
H ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ›· ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ·fi ÙÔ˘˜
ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¤ˆ˜ ÙÔ˘˜ ڈ̷˚ÎÔ‡˜
¯ÚfiÓÔ˘˜.
O Ù·Ó Ô ÁÓˆÛÙfi˜ Ì·˜ BÚÂÙ·Ófi˜ §ÈÎ (William Martin
Leake, 1777-1860) ÛÙȘ 6 Î·È 55ã ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì·
Ù˘ 10 IÔ˘Ó›Ô˘ 1809 ÂÚÓ¿ÂÈ ÙË Á¤Ê˘Ú· ¿Óˆ ·-
fi ÙÔÓ BÔ˚‰ÔÌ¿ÙË (·Ú·fiÙ·ÌÔ ÙÔ˘ AÒÔ˘), ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ
KÏÂȉÔÓÈ¿‚ÈÛÙ·, ÂÚÈÔ¯‹ KfiÓÈÙÛ·˜, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ fiÙÈ ·˘Ù‹
Tης ¶ÔÏ˘Í¤Ó˘ MÔ‡ÁÈ· Â›Ó·È Ù˘ Û˘ÓËıÈṲ̂Ó˘ ·Ï‚·ÓÈ΋˜ ηٷÛ΢‹˜, ‰ËÏ·-
‰‹ Ôχ „ËÏ‹ Î·È ÛÙÂÓ‹. H Á¤Ê˘Ú· ‹Ù·Ó ÌÔÓfiÙÔÍË,
Bυζαντινς γφυρες ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ì ËÌÈ΢ÎÏÈÎfi ÙfiÍÔ. O §ÈÎ, ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘
˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡ (ÛÔ˘‰·Á̤ÓÔ˜ Î·È Ì˯·ÓÈ΋) Â›Ó·È ÂÓ Á¤-
EÚÁ· «ÎÔÈÓˆÊÂÏ‹» Î·È «ıÂÔÚÂ‹»
ÓÂÈ ·ÍÈfiÈÛÙÔ˜ Î·È Î·Ù·ÙÔÈṲ̂ÓÔ˜. AÏÏ¿ Ò˜ Ó· ‰Â¯Ù›
Tης T˙¤Ó˘ AÏÌ¿ÓË
ηÓ›˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÏË-
ÚÔÊÔÚ›· fiÙ·Ó ÁÓˆÚ›-
Oι κουδαρα οι Kιοπρουλδες Eπιμλεια αφιερματος:
˙Ô˘Ì fiÙÈ ˘‹Ú¯·Ó Í·-
«... ¯ÙÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ fiÏÔ, ¯ÙÔ‡Û·ÓÂ
Î·È Ù· ÁÈÔʇÚÈ· ÙÔ˘».
E§EY£EPIA TPA´OY ÎÔ˘ÛÙÔ› Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ·-
fi Ì·ÎÚÈ¿ ÌÂٷηÏÔ‡-
Tου ™‡ÚÔ˘ I. M·ÓÙ¿ ÌÂÓÔÈ AÚ‚·Ó›Ù˜ Úˆ-
ÙÔÌ·ÛÙfiÚÔÈ. E›Û˘, fiÙ·Ó Ô ÂÍÈÛÏ·ÌÈṲ̂ÓÔ˜ °·ÏÏÔÂ-
Hπειρτικα γεφρια ‚Ú·›Ô˜ M·Ó˙Ô‡Ú (Ibrahim Manzour Effedi, 1777-1828)
EηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÂÙÚÔÁ¤Ê˘Ú·, ÌÔÓfiÙÔÍ· ‹ Û˘ÓÔÌ‹ÏÈÎÔ˜ ÙÔ˘ §ÈÎ Î·È ·Ú¯ÈÌ˯·ÓÈÎfi˜ ÙÔ˘ AÏ‹ ¶·Û¿
ÔχÙÔÍ·, Ì ÏÈÙ‹ ·˘ÛÙËÚ‹ ÁÚ·ÌÌ‹ Î·È TÂÂÏÂÓÏ‹ (1816-1819), ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÎÚ·›· ¿Ô„Ë
¤ÓÙÔÓË Ï·ÛÙÈÎfiÙËÙ·. fiÙÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ˘‹Ú¯Â ¤ÏÏÂÈ„Ë ÁÂÊ˘ÚÒÓ ÛÙËÓ AÏ‚·Ó›·,
Tου ™‡ÚÔ˘ I. M·ÓÙ¿ ηÈ, ΢ڛˆ˜, fiÙ·Ó Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ EÏÏ¿‰· ÂÈ‚›ˆÓ ·-
Ú¿‰ÔÛË ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ›·˜, ÂÍÂÏÈÛÛfiÌÂÓ˘ ̤۷ ÛÙÔ˘˜ ·ÈÒ-
Γεφρια της Mακεδον ας Ó˜: ÌÈ·˜ ÂͤÏÈ͢ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ·fi Ù· ÁÂʇÚÈ· ÙˆÓ Ô-
Ô›ˆÓ ÙÔ ÎÂÓfi Î·Ï˘ÙfiÙ·Ó ·fi ÔÚÈ˙fiÓÙÈÔ˘˜ ‰ÔÎÔ‡˜, ‹
¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi 140 ¤ÙÚÈÓ· ÙÔ͈ٿ ÁÂ-
ηٿ ÙÔ ÂÎÊÔÚÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, ÛÙ· ÁÂʇÚÈ· Ô˘ ηٷ-
ʇÚÈ· ̤۷ Û ̷Á¢ÙÈο ÙÔ›·.
Û΢¿˙ÔÓÙ·Ó Ì ÙfiÍ·.
Tου °ÈÒÚÁÔ˘ TÛfiÙÛÔ˘

Πετρογφυρες
AÚ¯·›· Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿
στο θεσσαλικ κμπο H‰Ë ηٿ ÙËÓ 2Ë ¯ÈÏÈÂÙ›· .X. ÛÙË ÌÈÓˆÈ΋ KÚ‹ÙË Î·È
Tου AÓÙÒÓË °·ÏÂÚ›‰Ë ÛÙËÓ Ì˘ÎËÓ·˚΋ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·Ù·Û΢¿ÛÙËÎ·Ó Î·È
¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ· ÛÒ˙ÔÓÙ·È Á¤Ê˘Ú˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁË̤Ó˜ ηٿ
Tα πτρινα γεφρια ÂÎÊÔÚ¿ ÙˆÓ Î·Ï˘ÙfiÓÙˆÓ Ï›ıˆÓ (ı˘ÌËı›Ù ÙÔÓ ·ÓÙ›-
της Πελοποννσου ÛÙÔÈ¯Ô ÙÚfiÔ Î·Ù·Û΢‹˜ «·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈÎÒÓ ÙÚÈÁÒÓˆÓ»
Û ‡Ï˜ ÙˆÓ M˘ÎËÓÒÓ). Afi ÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ËÁ¤˜ ·ÎÔ‡ÌÂ
Afi ÙÔ˘˜ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¤ˆ˜ ÙÔ˘˜ ÓÂfi-
ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ÁÂÊ˘ÚÒÓ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙË
ÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜.
‰ÔÌ‹ ÙÔ˘˜. ™ÙËÓ EÏÏ¿‰· ˘¿Ú¯ÂÈ Û‹ÌÂÚ· ÛÂÈÚ¿ ¯ÚËÛÈ-
Tου AÚÁ‡ÚË ¶ÂÙÚÔÓÒÙË ÌÔÔÈÔ‡ÌÂÓˆÓ ‹ fi¯È ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ÚÒÙË ÔÈ-
ÎÔ‰ÔÌÈ΋ Ê¿ÛË ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ‹ Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ÒÛÙ ı˘Ì›˙ÂÈ ÁÂʇÚÈ ÛÙËÓ TÔ˘ÚΛ· Î·È ÛÙ· B·ÏοÓÈ·
«Aν δε στοιχεισετ’ νθρωπο...» ÛÙË ÚˆÌ·˚΋ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·: ÛÙË M·Î‰ÔÓ›· ÛÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÛÙË Ì·ÎÚ¿ ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ A˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜Ø
£Ú‡ÏÔÈ Î·È ·Ú·‰fiÛÂȘ, ‰Ôͷۛ˜ Î·È ÙˆÓ ºÈÏ›ˆÓ Ë Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ AÁÁ›ÙË (Kadim Köprü), ÛÙË ·ÏÏ¿ Ë Á¤Ê˘Ú· Â›Ó·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹, fiˆ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ë ÂÏ-
ÚÔÏ‹„ÂȘ ÁÈ· ÁÂʇÚÈ·.. £ÂÛÛ·Ï›· Â› ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡ ÌÂٷ͇ OÌÔÏ›Ô˘ Î·È ¶˘ÚÁÂ- ÏËÓÈ΋ ÂÈÁÚ·Ê‹ Ù˘, Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ ÙË ¯ÚÔÓÔÏÔÁ› ·ÚÁfi-
Tου ™‡ÚÔ˘ I. M·ÓÙ¿ ÙÔ‡ ÙÔ «¶ÂÙÚÔÁÎ¤Ê˘ÚÔ», ÙÒÚ· ηÙÂÚÂÈˆÌ¤ÓÔ, ÛÙËÓ ÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ 6Ô Ì.X. ·È. T˘ ›‰È·˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜, Ï›ÁÔ ÈÔ
HÂÈÚÔ ÙÔ ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈÎfi Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, «ÚÔˆıË̤Ó˘», Â›Ó·È Î·È Ë «K·Ì¿Ú·», Ï›„·ÓÔ ·‰ËÌÔ-
EÍÒÊ˘ÏÏÔ: ÁÂʇÚÈ Ù˘ AÚÙ·˜ Â› ÙÔ˘ AÚ¿¯ıÔ˘, ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Û›Â˘Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ Á¤Ê˘Ú·˜ (Ì¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ 5Ô˘
Ë «ÙÚÈÏ‹ Á¤Ê˘Ú·» Ù˘ «M·˘ÚÔ˙Ô‡ÌÂÓ·˜» ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ Ì.X. ·È.) ÛÙËÓ ¶˘Ï·›· £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢. A˘Ù¿, ÏÔÈfiÓ, Ù·
TÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ ¶Ï¿Î·˜, Ì ‡„Ô˜
MÂÏÈÁ·Ï¿. ‰‡Ô ÙfiÛÔ ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ӷ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÌÓËÌ›· ‰Â›-
19 Ì. Î·È ¿ÓÔÈÁÌ· 39 Ì., ÛÙÔÓ
T· ·Ú¯·›· ÁÂʇÚÈ·, fiÛ· ÛÒ˙ÔÓÙ·Ó, ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó ¯ÓÔ˘Ó Ó’ ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Ó ‰Ú·ÛÙÈο ·fi ÙË ÚˆÌ·˚΋ ·Ú¿-
AÚ·¯ıÔ ÔÙ·Ìfi, οو ·fi Ù·
Î·È ÔÈ B˘˙·ÓÙÈÓÔ›, ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÓÂfiÎÙÈÛÙ· ‰Èο ÙÔ˘˜. ‰ÔÛË ÙÔ˘ ËÌÈ΢ÎÏÈÎÔ‡ ÙfiÍÔ˘, Ù›ÓÔÓÙ·˜ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹-
T˙Ô˘Ì¤Úη. TÔ ¤¯ÙÈÛÂ, ÙÔ 1866, Ô
OÈ OıˆÌ·ÓÔ› ·Ú¯Èο ÂÂÎÙÂÈÓfiÌÂÓÔÈ ÚÔ˜ ÙËÓ KÂÓÙÚÈ΋ ÛÔ˘Ó Ó¤· ÔÈÎÔ‰ÔÌÈ΋ Û¯ÔÏ‹.
ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·˜ ·fi Ù· ¶Ú¿Ì·-
E˘ÚÒË ·ÚÎÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙ· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿. Afi ÙÔÓ 16Ô Î·È 17Ô M ÙËÓ ·ÈÒÓÈ· ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÙˆÓ
ÓÙ·, KÒÛÙ·˜ M¤Î·˜ (ʈÙ.: ™‡-
·È. ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ηٷÛ΢¿˙Ô˘Ó Ó¤·, Û˘ÓÙËÚÒÓÙ·˜ Î·È Ù· ÎÙÈÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙËÓ ·fi ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô ‰È·¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘
ÚÔ˜ I. M·ÓÙ¿˜/A°H).
·ÏÈ¿. T· ÁÂʇÚÈ· ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ηٷ- ÌÔÚÊ‹˜ ÙÔ˘˜, Â›Ó·È ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi fiÙÈ ÂÈ‚›ˆÛÂ Î·È Ë ·Ú-
Û΢¿˙ÔÓÙ·Ó Ì Ô͢ÎfiÚ˘Ê· ÈÛÏ·Ì›˙ÔÓÙ· ÙfiÍ·, fi¯È fï˜ ¯·˚΋ ÔÓÔÌ·Û›· ÙÔ˘˜ «Á¤Ê˘Ú·».
¿ÓÙÔÙÂ.
°È· ÙËÓ ‡·ÚÍË Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ ÌÔÚÊÒÓ Î·È ‰ÔÌÒÓ ÂÓÙ˘- K·Ù·Û΢‹
ˆÛȷο Û˘ÓËÁÔÚ› Ë Á¤Ê˘Ú· Karamagara ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ
Yπεθυνη «Eπτ Hμερν» Elazig ÛÙËÓ AÓ·ÙÔÏ›·, ¤Ú· ·fi ÙÔÓ E˘ÊÚ¿ÙË. ¶ÚfiÎÂÈ- TÚÂȘ Â›Ó·È ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜ ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÁÂ-
E§EY£EPIA TPA´OY Ù·È ÁÈ· Á¤Ê˘Ú· ηÌÔ˘ÚˆÙ‹, ÌÔÓfiÙÔÍË, ·ÓÔ›ÁÌ·ÙÔ˜ Ê˘ÚÈÒÓ: ·) H ηٷÛ΢‹ ÙÔ˘ ÙfiÍÔ˘ ÙÔ˘˜. ‚) H ıÂÌÂÏ›ˆ-
17Ì. Î·È ‡„Ô˘˜ ÂÚ. 10Ì. TÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ÙÔ‡ÙÔ: Û‹ ÙÔ˘˜ ȉ›ˆ˜ ÛÙ· ‰ÈÓ¿. Á) H ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ô˘
ÙÔ Î·ÏÔÏ·ÍÂ˘Ì¤ÓÔ ÙfiÍÔ Ù˘ Â›Ó·È ÂÏ·ÊÚ¿ ·È¯ÌËÚfi, ¤ÙÛÈ ı· Á›ÓÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ. H ÙÂÏÂ˘Ù·›· Â›Ó·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈ΋, η-

2 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
τα π
τρινα γεφρια
ıÒ˜ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ÛÙ¿ıÌË Î·È ÙËÓ ÔÚÌ‹ ÙˆÓ ÓÂ-
ÚÒÓ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÈÔ‡. H ÔÚÌËÙÈ΋ ‰Â ÏËÌ̇ڷ ÙÔ˘ ›-
Ó·È Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÛÙ¿ıÌËÙÔ˜ (ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ fiÙ ı· Û˘Ì-
‚›) ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜. TÔ «¶ÂÙÚÔÁÎ¤Ê˘ÚÔ» ÙÔ˘ OÌÔÏ›Ô˘
ηٷÔÓÙ›ÛÙËΠηٷηÏfiηÈÚ·, ·Ó‹ÌÂÚ· Ù˘ AÁÈ·-
™ˆÙ‹Ú·˜ (6 A˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘) ÛÙ· 1811.
H ÏËÌ̇ڷ Â›Ó·È Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ΛÓ-
‰˘ÓÔ˜, fiÙ·Ó Î·Ù·Û΢¿˙ÂÙ·È ÙÔ˘
ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ ÙÔ ÙfiÍÔ (‹ ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ Ùfi-
͈Ó) ¿Óˆ ÛÙ· ͇ÏÈÓ· ηÏÔ‡È·. T· «...Ì·ÚÌ¿ÚˆÓ ÎÈ ·Ó¤‚·ÈÓÂ Û·Ó Ó· ’Ù·Ó ’Ô ÌÔχ‚È
ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó ÔÈ Ì·ÛÙfiÚÔÈ
Ó· ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È Ì ·Á΢ÚÒÛÂȘ ηْ
ÂÁ›ÓËÎÂÓ ÙÂÏ›ˆÛ ÎÈ ·ÎfiÌË Â›Ó·È ıÈ¿Ì·»
¢ı›·Ó ¿Óˆ ÛÙ· Ï›ıÈÓ· ‚¿ıÚ·,
ηٿ ηÓfiÓ· ÛÙȘ ÁÂÓ¤ÛÂȘ ÙÔ˘ Ùfi-
ÍÔ˘ (fiÔ˘ Û˘¯Ó¿ ÛÙÔ ÂÛˆÚ¿¯ÈÔ Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ӈÓ
ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ ‚ϤÔ˘Ì ·ÓÔȯ٤˜ «ÛηÏfiÙÚÔ˘˜»
(=‰ÔÎÔı‹Î˜) ·ÊË̤Ó˜). MÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ fï˜ ο-
ÔÈ· ˘ÔÛÙËÚ›ÁÌ·Ù· ηÏÔ˘ÈÒÓ ·Ù¿Ó ÛÙËÓ ÎÔ›ÙË
ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡, ÂÎÙÂıÂÈ̤ӷ ÛÙ· ‚›ÙÛÈ· Î·È ÛÙ· Ú‡-
Ì·Ù¿ ÙÔ˘. A˜ ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó Î·È Ù· ·Ú¯Èο ÚÔ‚Ï‹Ì·-
Ù· ıÂÌÂÏ›ˆÛ˘ Î·È ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹˜ ȉ›ˆ˜ ÙˆÓ ÌÂÛÔ‚¿-
ıÚˆÓ. ¢È·Ï¤Á·Ó ÏÔÈfiÓ Ó· ÛËÎÒÛÔ˘Ó ÙÔ ÁÂʇÚÈ –fi-
ÛÔ ÈÔ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÌÔÚÔ‡Û·Ó– ÙÔ˘˜ ηÏÔηÈÚÈÓÔ‡˜
Ì‹Ó˜, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ fiÙ·Ó ¯·Ì‹ÏˆÓ·Ó Ù· ÓÂÚ¿ ÙÔ˘ Ô-
Ù·ÌÔ‡ Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÔ˘Ó ÙÔ ÊıÈÓfiˆ-
ÚÔ ÔÈ ‚ÚÔ¯¤˜. K·Ù¿ ηÓfiÓ·, ÛÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ËÂÈÚÔ-
̷ΉÔÓÈÎfi ¯ÒÚÔ ‰È·ÏÂÁfiÙ·Ó Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÚÈÓ ·fi
ÙÔÓ IÔ‡ÏÈÔ ¤ˆ˜ Î·È ÙÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ. AÏÏ¿ Û ÔÏfi-
ÎÏËÚÔ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ù˘ ηٷÛ΢‹˜ ÂÓfi˜ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡
Î·È ¤ˆ˜ fiÙÔ˘ ÙÔ ÍÂηÏÔ˘ÒÛÔ˘Ó Î·È ÙÔ ·Ú·‰fi-
ÛÔ˘Ó, Ë Î·Ú‰È¿ ÙˆÓ Ì·ÛÙfiÚˆÓ ¤ÙÚÂÌ ·fi ÙËÓ ·Áˆ-
Ó›·. M‹ˆ˜ ÎÈ fiÙ·Ó Ë ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜
Á¤Ê˘Ú·˜ ÙÔ˘ AÚ·¯ıÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡, ÛÙË ı¤ÛË «¶Ï¿Î·»,
fiÙ·Ó ÛÙ· 1863 ÙËÓ Ù¤ÏÂÈˆÛ·Ó Î·È ·Ê·›ÚÂÛ·Ó ÙȘ
ÛηψÛȤ˜ Î·È Ù· ηÏÔ‡È· Ù˘, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙÚÒÛÂÈ Â-
Λ ‰›Ï· Ó· Ê¿Ó ÙÔ «˙ȷʤÙÈ» (ÙÔ ÂÔÚÙ·ÛÙÈÎfi ÙÚ·-
¤˙È) ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ÛÙfiÚÔ˘˜, ·ÊÔ‡ ·ÎÔ‡ÛÙËΠÙÚÔÌ·-
ÎÙÈÎfi˜ ¿Ù·ÁÔ˜, ‰ÂÓ ÛˆÚÈ¿ÛÙËΠÙÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙ· ÂÍ
H K A £ H M E P I N H
Õ H μεσαιωνικ γ-
φυρα της Kαρταινας
στον Aλφει. Aνοικο-
δομ θηκε στα
1439/1440 επ β-
θρων παλαιτερης
του 13ου αι. Tο τμ -
μα πνω απ τις θυ-
ρδες εναι προσθ κη
του 19ου αι. Oψη απ
τα κατντη: διακρ-
νονται τα τρα κρια
τξα απ τα πντε της
γφυρας και να με-
γλο ανακουφιστικ
(δετερο απ αριστε-
ρ), καθς και το εκ-
κλησκι (φωτ.: Γ.
Tστσος, 1993).
ˆÓ Û˘ÓÂÙ¤ıË; TÚÈ·ÎfiÛȘ ÙÚÈ¿-
ÓÙ· ÙÚÂȘ Â›Ó·È ÛÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ
ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ ÔÈ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜
ÙÔ˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡
Ù˘ AÚÙ·˜, Ô˘ ÌÔÈÚÔÏÔÁÔ‡Ó Ù·
‚¿Û·Ó· ÙÔ˘ ıÂÌÂÏÈÒÌ·ÙÔ˜ ηÈ
ÙÔ˘ ÊÎȷ̷͛ÙÔ˜ ÌÈ·˜ Á¤Ê˘Ú·˜,
Ù˘ ÙÚ·ÁÈ΋˜ ÌÔ›Ú·˜ ÙˆÓ Ì·-
ÛÙfiÚˆÓ Î·È ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘˜.
MÔÓfiÙÔÍ· Î·È ÔχÙÔÍ·
EÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ¿‰ËÏˆÓ Û˘ÓıË-
ÎÒÓ ıÂÌÂÏÈÒÛˆÓ, Î·È ·Ú¿ ÙË ‰˘ÛÎÔÏ›· ηٷÛ΢-
‹˜ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ Ì ÌÂÁ¿ÏÔ ¿ÓÔÈÁÌ·, ‹Ù·Ó ÙÂÏÈο Ù˘¯Â-
ÚÔ› fiÙ·Ó ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÊÎÈ¿ÍÔ˘Ó ÌÔÓfiÙÔÍ·, ¤ÛÙˆ
ÌÂÁ¿Ï· ÁÂʇÚÈ·. H χÛË ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ-
Ëı› Û ÛÙÂÓÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡, Û˘ÓËı¤ÛÙÂÚ· ÛÂ
¯·Ú¿‰Ú˜, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÂÍfi‰Ô˘ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ
‰ȿ‰· (fiˆ˜ Û KfiÓÈÙÛ·, T·Ù¿ÚÓ·
Î.·). T· ÌÔÓfiÙÔÍ· ÁÂʇÚÈ· ÌÔÚÔ‡Ó
Ó· ÍÂÂÚÓÔ‡Ó Ì ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ¿ ÙÔ˘˜ Ù·
30Ì.: 24Ì. Ù˘ T¤ÌÏ·˜ Â› ÙÔ˘ A¯ÂÏÒ-
Ô˘Ø 28Ì. Â›Ó·È Ù˘ ¶‡Ï˘ ÙˆÓ TÚÈο-
ψÓØ 30Ì. Ù˘ MÂÛÔ¯ÒÚ·˜ TÚÈÎ¿ÏˆÓ Â-
› ÙÔ˘ A¯ÂÏÒÔ˘, ÂÚ. 35Ì. Ù˘ KfiÓÈ-
ÙÛ·˜ Â› ÙÔ˘ AÒÔ˘, 45Ì. ›¯Â ÙÔ ·Ó·ÙÈ-
Ó·Á̤ÓÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ KÔÚ¿ÎÔ˘ Â› ÙÔ˘ A¯ÂÏÒÔ˘.
™Â ËÌÈÔÚÂÈÓ¿ ‰¿ÊË ‹ fiÔ˘ ·ÏÏÔ‡ Ù‡¯·ÈÓ ӷ ˘-
¿Ú¯ÂÈ ÚÈ˙ÈÌÈfi˜ ‚Ú¿¯Ô˜ ÛÙËÓ ÎÔ›ÙË, ·ÍÈÔÔÈÔ‡Û·Ó
ÙËÓ Û˘ÓÙ˘¯›· ÔÈ Ì·ÛÙfiÚÔÈ Î·È «·ÙÒÓÙ·˜» ÛÙÔ ‚Ú¿-
¯Ô ¤ÎÙÈ˙·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ÙfiÍ·: K·Ïfi ·Ú¿-
‰ÂÈÁÌ· Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÛÙÔÓ ™·Ú·ÓÙ¿ÔÚÔ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ·
¯ˆÚÈ¿ ¢ÚÔÛÔËÁ‹ (ÚÈÓ K¿ÓÙÛÈÎÔ) Î·È ¶Ï·ÁÈ¿ (ÚÈÓ
Z¤ÚÌ·), ÙÔ fiÌÔÚÊÔ ‰›ÙÔÍÔ ÁÂʇÚÈ ‰›Ï· ÛÙÔÓ ¯ÈÏÈÔ-
ÌÂÙÚԉ›¯ÙË 100 Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ Ô‰Ô‡ ·fi Ù· Iˆ¿ÓÓÈÓ·
B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 3
 Ù¤¯ÓË ÙˆÓ Ì·ÛÙfiÚˆÓ Ô˘
Õ Tο γεφρι της Ù·ÈÚÈ¿˙ÔÓÙ·˜ (ÔˆÛ‰‹Ô-
Kνιτσας στον Aο. Ù ÌÈÎÚÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ)
Eργο του Πυρσο- ¤ÙÚ˜ Ù¯ÓÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ¤-
γιανντη πρωτομ- Ó· ÔÏfiÏÈıÔ, Î·È fi¯È Û¿ÓÈ·
στορα Zιγα Φρ- ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ÁÂʇÚÈ. H ηٷ-
ντζου. Για το κτσι- Û΢‹ ÙÔ˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Û ηÈ
μ του (1870–71) ·fi ÙȘ ‰‡Ô ¿ÎÚ˜ Ù˘ η-
δολεψαν, λνε, 80 Ì¿Ú·˜ ÙÔ˘ Ì ‰‡Ô Û˘ÓÂÚ-
μαστροι. Eδ, επι- Á›· (‹ ‰‡Ô Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ù·
σκευζεται μετ τη Û˘ÓÂÚÁ›ˆÓ ÛÙ· ÌÂÁ¿Ï·
μερικ καταστροφ ¤ÚÁ·Ø ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ KfiÓÈ-
του απ τον υποχω- ÙÛ·˜ –ϤÂÈ– ‰Ô˘Ï¤„·ÓÂ
ροντα τουρκικ ÎÔÓÙ¿ 80 Ì·ÛÙfiÚÔÈ). T·
στρατ, το 1913. Tα ‰‡Ô Û˘ÓÂÚÁ›· ‰Ô˘Ï‡·ÓÂ
στηργματα του κα- ·Ú¿ÏÏËÏ· Î·È Û‡Á¯ÚÔÓ·,
λουπιο τα «πατ σα- ϤÁÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙÈ Û˘Ó-
νε» στην κοτη παρ ·ÏÏ¿˙ÔÓÙ·Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜,
τον κνδυνο ενδεχ- ÒÛÙ ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ Ù· Û˘-
μενης θεριν ς πλημ- Ó‹ıÈ· ÎÙÈ̷ۛÙÔ˜ (‰ËÏ. ·-
μρας (φωτ.: Fr. ÎfiÌË Î·È Ù· ·ÚÓËÙÈο) Ó·
Boissonas/AΓH). ÈÛÔ-ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È. K·È ¿ÓÙÂ
¿ÓÙ ÊÙ¿Ó·ÓÂ Î·È ·ÓÙ·ÌÒ-
Ó·Ó ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ·ÎÚÈ-
‚Ò˜, Î·È ÂΛ ÛÙÔÓ ¿ÍÔÓ·
ÛÊËÓÒÓ·Ó ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô
Î·È ÎÔÚ˘Ê·›Ô ıÔÏ›ÙË, ÙÔÓ
ÏÂÁfiÌÂÓÔ «ÎÏÂȉ›». ¶Ú·Á-
Ì·ÙÈο ÙÔ‡ÙË Ë Î·ÏÔÏ·-
ÍÂ˘Ì¤ÓË ÛÊËÓˆÙ‹ ¤ÙÚ·
«ÎÏ›‰ˆÓ», ‰ËÏ·‰‹ ÂÍ·-
ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙËÓ Î·Ì¿Ú· ηÈ
ÙÔ ÁÂʇÚÈ. E‰Ò ¤ÁÎÂÈÙ·È ÙÔ
ı·‡Ì· Ù˘ ÂÈÓfiËÛ˘ ÙˆÓ
·Ó¿Ú¯·ÈˆÓ MÂÛÔÔÙ·-
Ì›ˆÓ. TÔ ÎÔÓ›·Ì· Ô˘ ¯ÚË-
ÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ‹Ù·Ó ÈÛ¯˘-
Úfi ·Û‚ÂÛÙÔÎÔÓ›·Ì·. °È·
ÙË ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙÔ ÌÂÙ·ÙÚ¤-
·Ó Û ˘‰Ú·˘ÏÈÎfi Â-
ÌÏÔ˘Ù›˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ Ì ÙÚÈÌ-
ÚÔ˜ KÔ˙¿ÓË. ¶·Ï·ÈfiÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË Û˘ÓÈÛÙ¿ Ë Á¤- Â›Ù·È ¿ÓÙÔÙÂ, fiˆ˜ ÛÙÔ ÌÔÓfiÙÔÍÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ M·- ̤ÓÔ ÎÂÚ·Ì›‰È: Â›Ó·È ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ «ÎÔ˘Ú·Û¿ÓÈ». AÓ·-
Ê˘Ú· Ù˘ K·Ú‡Ù·ÈÓ·˜ Â› ÙÔ˘ AÏÊÂÈÔ‡ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔ- ÓÒÏË Â› ÙÔ˘ AÁÚ·ÊÈÒÙË, 1659, fiˆ˜ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi- ʤÚÂÙ·È ÂÓ›ÔÙÂ Î·È Ë ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙÔ˘ ÎÔÓÈ¿Ì·ÙÔ˜ Ì ·-
fiÓÓËÛÔ. ÙÂÚ· Î·È Ë ÔÎÙ¿ÙÔÍË Á¤Ê˘Ú· Ô˘ ¯Ù›ÛÙËΠÙÔ 1776 ÛÚ¿‰È ·˘ÁÔ‡.
H ÈÔ ÌÂÁ¿ÏË ‰˘ÛÎÔÏ›· ‹Ù·Ó ÙÔ ÁÂʇڈ̷ ÌÂÁ¿- Ì ‰·¿ÓË ÙÔ˘ KÔ˘ÚÙ ·Û¿ ÛÙÔ MÂÚ¿ÙÈ. ™˘ÓËı¤- ™Ù· ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÓÔ›ÁÌ·ÙÔ˜ ÁÂʇÚÈ·, ¿Óˆ ÛÙÔ Â͈-
ÏÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ ÛÙËÓ ‰ȿ‰·, ÔfiÙ ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋ χ- ÛÙÂÚÔ ‹Ù·Ó Ó· ηٷÛ΢¿˙Ô˘Ó ÌfiÓÔ ¤Ó· ÙfiÍÔ ·ÍÔÓÈ- Ú¿¯ÈÔ Ù˘ η̿ڷ˜ ÙÔ˘˜ ÔÈ Ì·ÛÙfiÚÔÈ Î·Ù·Û΢¿˙·ÓÂ
ÛË ‹Ù·Ó Î·È Ë Î·Ù·Û΢‹ ÔχÙÔÍÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Î·È Ì ο ¿Óˆ ·fi Ù· (·ÚÈ·) ÌÂÛfi‚·ıÚ·, fiˆ˜ ÛÙ˘ Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ Ï‹Ú˜ ÙfiÍÔ ÁÈ· ÛÙÂÚÂfiÙÂÚË Î·Ù·-
‚¿ıÚ· ‰ڷ˙fiÌÂÓ· Û ¯·Ï·Ú¿ ‰¿ÊË. ™’ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ AÚÙ·˜ ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ 1602 ‹ 1606. £· ·Ô‰fiÛÔ˘Ì Û΢‹Ø ÔÈ ıÔϛ٘ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ÂÍ›¯·Ó ÚÔ˜ Ù· ¤-
ÂÚ›ÙˆÛË Ë ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙˆÓ ‚¿ıÚˆÓ ÁÈÓfiÙ·Ó ¿Óˆ Û ηٷÛ΢·ÛÙÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÙÔ fiÙÈ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ·ÚÁfi- ͈ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ù˘ ·ÚÈ·˜ η̿ڷ˜, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ
Û Ï‹ıÔ˜ ͇ÏÈÓˆÓ ·ÛۿψÓ, Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰Ú‡ÈÓˆÓ, ÙÂÚ· ÙÚ›· ·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈο ÙfiÍ· ·ÓÙ› ÂÓfi˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ Î·È ÙË Ï˘ÁÂÚ¿‰· fiÏ˘ Ù˘ Á¤Ê˘-
Î·È ÔÚÈ˙fiÓÙÈ· Ûοڷ fiÌÔÈˆÓ ‰ÔÎÒÓ: EÙÛÈ ıÂÌÂÏÈÒıË- Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÍÔÓÈÎfi Î·È Âη٤ڈıÂÓ Ï›ÁÔ Ú·˜ Ì ÙË ÏÂÙ‹ ÁÚ·ÌÌÈ΋ ÛÎÈ¿ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó.
Î·Ó Ù· ÁÂʇÚÈ· ÛÙËÓ AÚÙ·, ÛÙÔ OÌfiÏÈÔ, ÛÙ· º¿ÚÛ·- „ËÏfiÙÂÚ· ¿ÏÏ· ‰‡Ô ÌÈÎÚfiÙÂÚ·: ÙË Ï‡ÛË ·˘Ù‹ ‚Ϥ- T· ‰‡Ô ̤و· Ù˘ ·ÚÈ·˜ η̿ڷ˜ Û˘Ó‰¤·Ó Ì ÂÓ-
Ï· Î.·. ¶·ÛÛ·ÏÒÛÂȘ ‰È·ÊfiÚˆÓ ¯Ú‹ÛÂˆÓ ‚‚·ÈÒÓÔ- Ô˘Ì ÛÙ· ‰‡Ô ÎÂÓÙÚÈο ‚¿ıÚ· ÙÔ˘ «¶ÂÙÚÔÁÎ¤Ê˘- ۈ̷و̤ÓÔ˘˜ ÛȉÂÚ¤ÓÈÔ˘˜ ÂÏ΢ÛÙ‹Ú˜, ÛÙˆÓ ÔÔ›-
ÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ú¯·›· AÌÊ›ÔÏË ·Ú¿ ÙÔÓ «Î·ÏÏ›ÁÂÊ˘- ÚÔ˘» ÛÙÔ OÌfiÏÈÔ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÊ·ÚÌfiÛÙËΠÛÙËÓ ˆÓ ÙȘ ¿ÎÚ˜ (Û·Ó ·fi ÙÚ‡· ‚ÂÏfiÓ·˜) ¤ÚÓ·Á·Ó ο-
ÚÔÓ ÔÙ·ÌfiÓ ™ÙÚ˘ÌfiÓ·» (E˘ÚÈ›‰Ë˜, P‹ÛÔ˜, 349- ÂΛ ÌÂÚÈ΋ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘ 1726 – ÂÓÒ Û ¿ÏÏ· ‚¿ıÚ· ıÂÙ˜ Ú¿‚‰Ô˘˜ ·Á·ڈÛ˘ (ÙȘ «¿ÚÂ˙˜» ‹ «¿ÏÂ-
351). AÏÏ¿ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ PˆÌ·›ÔÈ Ì˯·ÓÈÎÔ› ·fi ÙÔ˘ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÌfiÓÔ ¤Ó· ·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈÎfi. ¶·ÚfiÌÔÈ· ˙˜»). EÙÛÈ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙·Ó ÙÔ ÔÏfiÛˆÌÔ ÙÔ˘ ÊÔÚ¤·, ȉÈ-
ÙÔÓ 2Ô Ì.X. ·È. ·Ú¯›˙Ô˘Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Ó· ¯ÚËÛÈÌÔ- ÙÚÈÏ¿ ÂÊ·ÚÌfiÛÙËÎ·Ó ÙÔ 1762 ÛÙÔ «°ÂʇÚÈ Ù˘ K˘- ·›ÙÂÚ· ·fi ÛÂÈÛÌfi. (™ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ KfiÓÈÙÛ·˜ Â› ÙÔ˘
ÔÈÔ‡Ó ·ÛÛ¿ÏÔ˘˜ ˘fi Ù· ‚¿ıÚ· ÁÂÊ˘ÚÒÓ. Ú¿˜» ÛÙÔÓ AÚ·¯ıÔ Î·È ÛÙË ‰ˆ‰ÂοÙÔÍË Á¤Ê˘Ú· AÒÔ˘ Î·È ÛÙÔ «°ÎÈÔ˘Ê‡Ú’ ÙÔ˘ ¶·ÛÈ¿» ÛÙÔÓ AÏÈ¿ÎÌÔ-
Afi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, Â›Û˘, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÙË ÚˆÌ·˚- KÔ˘ÚÙ ·Û¿ ÛÙÔ EÏÌ·Û·Ó Â› ÙÔ˘ °ÂÓÔ‡ÛÔ˘/™ÎÔ‡- Ó·, ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ™È¿ÙÈÛÙ·, ›¯·Ó ÎÚÂÌ¿ÛÂÈ ·fi ÙÔ ÂÛˆ-
΋, ηٿÁÔÓÙ·È ‰‡Ô ‰Ú·ÛÙÈο ̤ÙÚ· ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ Ù˘ ÌË, ÙÔ 1778. Ú¿¯ÈÔ ÙˆÓ «ÎÏÂȉÈÒÓ» ¤Ó· ηÌ·Ó¿ÎÈ, Ô˘ ˯ԇÛ fi-
ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ›·˜: Ù·Ó Ê‡Û·Á ‰˘Ó·Ùfi˜ ·¤Ú·˜ Î·È ÚÔÂȉÔÔÈÔ‡Û ÙÔ˘˜
·) H ηٷÛ΢‹ ÂÌ‚fiÏˆÓ Î·Ù¿ Ù· ·Ó¿ÓÙË Î·È Ù· T¯ÓÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ‰È·‚¿Ù˜ ÁÈ· ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ó· ·Ú·Û˘ÚıÔ‡Ó).
ηٿÓÙË ÙˆÓ ‚¿ıÚˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ·ÓÙ›- MÂÚÈÎÔ‡˜ ıÔϛ٘ ÛÙË Ú¿¯Ë ÙÔ˘ ÙfiÍÔ˘ Ϸ͇·Ó ·-
ÛÙÔȯ· Ù˘ ÔÚÌ‹˜ ÂÌÚfi˜ Î·È Ù˘ ‰›Ó˘ ›Ûˆ ÙˆÓ ˘- H ηٷÛ΢‹ ·˘Ù‹ ηıã ·˘Ù‹ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Î·È fi ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Ì‹ÎÔ˘˜ ¤ÙÚ˜, ÒÛÙ ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔÈ Ó·
‰¿ÙˆÓ. H χÛË ·˘Ù‹ ··ÓÙ¿ÂÈ ÛÙË Á¤Ê˘Ú· OÌÔÏ›Ô˘, ·Úfi‚ÏÂÙÔ ¤ÚÁÔ ·ÎfiÌË Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÈÔ ¤ÌÂÈÚÔ˘˜ ÚÔÂͤ¯Ô˘Ó ÚÔ˜ Ù· ¿Óˆ Û·Ó ÛÙ˘Ï›ÛÎÔÈ (·ÓÙ› ıˆ-
fiÔ˘ Ù· ¤Ì‚ÔÏ· ηٷÛ΢¿ÛÙËÎ·Ó Ì·˙› Ì ٷ ‚¿- ÚˆÙÔÌ·ÛÙfiÚÔ˘˜. AÏ‹ıÂÈ·, Â›Ó·È Ó· ı·˘Ì¿˙ÂȘ ÙËÓ Ú·Î›ˆÓ)Ø ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó «·Úο‰Â˜» (ϤÍË Ô˘, ·Ú¿
ıÚ·, ·Ó‹ÎÔ˘Ó ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ ·Ú¯È΋
·Ú¯·›· ηٷÛ΢·ÛÙÈ΋ Ê¿ÛË.
‚) H ‰È¿ÓÔÈÍË ÙÔ͈ÙÒÓ ·ÓÔÈÁÌ¿ÙˆÓ
¿Óˆ ·fi Ù· ‚¿ıÚ· ÁÈ· ÙËÓ ‰È·Ê˘Á‹
·fi ÂΛ ÙˆÓ ˘‰¿ÙˆÓ Û ÂÚ›ÙˆÛË
ÏËÌ̇ڷ˜. ™ÙÔ ¤ÚÁÔ ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ›·˜
ÙÔ˘ ¶·˘Ï›ÓÔ˘ (̤۷ 3Ô˘ Ì.X.) ÛÙÔÓ Õ Oι τρεις βασι-
E˘ÚÒÙ· Ô fiÚÔ˜ Ù˘ ÂÈÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ κο τποι δη-
«·Ú·‡ÏÈ·» Ì¿ÏÏÔÓ ÂÓÓÔ› Ù¤ÙÔÈ· ·- μουργας γεφυ-
Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈο ÙfiÍ·. ™ÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ ριν: I. Mε ορι-
Á¤Ê˘Ú· Ù˘ K·Ú‡Ù·ÈÓ·˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ζντιες δοκος.
Ë Ï‡ÛË. K·Ï‡ÙÂÚ· ηٷÙÔÈṲ̂ÓÔÈ II. Mε εκφορικ
›̷ÛÙ ·fi Ù· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ÁÂʇÚÈ· ·- σστημα. III. Mε
fi ÙÔÓ 17Ô ·È. H ‚ÂÏÙ›ˆÛË ·˘Ù‹ Ù˘ τοξωτ κατα-
·ÓÙÔ¯‹˜ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ ‰ÂÓ ·ÍÈÔÔÈ- σκευ (A.Π.).

4 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
Ã H πρωτοβυζα-
ντιν γφυρα
Karamagara στην
Kαππαδοκα, με
το καλολαξευμνο
«ισλαμζον» τξο
της, που εναι β-
βαια προϊσλαμικ
ργο Bυζαντινν
μαστρων του 6ου
αι.: μια μορφ
που διαιωνστηκε
περπου για 1.500
χρνια (φωτ.: C.
Mango,
«Byzantine
Architecture»,
New York 1985).

ÙËÓ ÙfiÛÔ «ÂÏÏËÓÔ·Úη‰È΋» ÌÔÚÊ‹ Ù˘, ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È
·fi ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ «arka», Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ «Ú¿¯Ë» ηÈ
«›Ûˆ ̤ÚÔ˜», ÛÙ· ‰Â ÓÂÔÂÏÏËÓÈο «‚ÔËıfi˜» ηÈ
«ÚÔÛÙ¿Ù˘»). EÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÔ› ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ÔÈ ·-
ÎÙÈÓˆÙÔ› «·Úο‰Â˜» ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ ¶Ï·Î›‰· ‹ K·-
ÏÔÁÂÚÈÎfi, ÛÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi Z·ÁfiÚÈ Ù˘ H›ÚÔ˘. ¶¿Óˆ
ÛÙȘ ¿ÎÚ˜ ÙÔ˘ Â͈ڿ¯ÈÔ˘, ÚÔ˜ Ù· ¯·ÌËÏfiÙÂÚ· ̤ÚË
Ù˘ η̿ڷ˜, ÎÙ›˙ÔÓÙ·Ó ‰‡Ô Ï¢ÚÈÎÔ› ÙÔ›¯ÔÈ, Ù· «Ù‡-
Ì·Ó·» (Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ÛÔ˘‰·Á̤ÓÔ˘˜ ÁÂÊ˘ÚÔ-
ÔÈÔ‡˜ Ì˯·ÓÈÎÔ‡˜). O ÂΛ ÂӉȿÌÂÛÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ «Ì·-
˙ˆÓfiÙ·Ó» (ÂÓÒ ÛÙ· ڈ̷˚ο Î·È ·ÏÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο
ÁÂʇÚÈ· ηٷÛ΢·˙fiÙ·Ó Û˘Ì·Á‹˜ Î·È ÂÓÈ·›Ô˜ ÌÂ
Ù· Ù‡Ì·Ó·). ¶¿Óˆ ÛÙÔ «Ì¿˙ˆÌ·» Î·È ÛÙÔ fiÛÔ Â͈-
Ú¿¯ÈÔ Ù˘ η̿ڷ˜ ÂÍ›¯Â, ÛÙÚˆÓfiÙ·Ó ÏÈıfiÛÙÚˆÙÔ
«Î·ÏËÓÙÂÚ‡ÌÈ», Ì ÂÁοÚÛȘ ·Ó·‚·ıÌȉÒÛÂȘ, ÙȘ
«Ô‡‚Ș» (=Ô‡ÁȘ) ÛÙËÓ HÂÈÚÔ ‹ «Î·ÚÙ¤ÚÈ·» ÛÙËÓ
¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ.
XÚËÌ·ÙÔ‰fiÙ˜
XÔÚËÁÔ› ηٷÛ΢‹˜ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ ‹Ù·Ó ηٿ η-
ÓfiÓ· ÏÔ‡ÛÈ· ¿ÙÔÌ· ‹ ȉڇ̷ٷ. I‰È·›ÙÂÚ· ηϿ η-
Ù·ÙÔÈṲ̂ÓÔÈ Â›Ì·ÛÙ ÁÈ· ÙËÓ HÂÈÚÔ, fiÔ˘ ÁÓˆÚ›-
˙Ô˘Ì ÛÂÈÚ¿ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ È‰ÈˆÙÒÓ: T· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‹-
Ù·Ó ¤ÚÁ· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ·Ó‰ÚÒÓ. Afi Ù· ·Ï·ÈfiÙÂ-
Ú· ÁÓˆÛÙ¿ Â›Ó·È ÙÚ›· ÁÂʇÚÈ· Ô˘ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ Ô
BËÛÛ·Ú›ˆÓ, ÌËÙÚÔÔÏ›Ù˘ §·Ú›Û˘ (1489-1540):
«¶·ÏÈÔη̿ڷ» AÚÁÈı¤·˜, Á¤Ê˘Ú· «KÔÚ¿ÎÔ˘» A¯Â-
ÏÒÔ˘, ¶fiÚÙ·˜ (¶‡Ï˘) TÚÈοψÓ, fiÏ· ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË
‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 16Ô˘ ·È. ™ÙËÓ HÂÈÚÔ ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Ë-
ÁÔ‡ÌÂÓÔÈ ÔÈ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙ˜, ÂΛ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È «°¤-
Ê˘Ú· ÙÔ˘ ¶·ÙÚȿگ˻ (Ú·ÁÌ·ÙÈο ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ OÈÎÔ˘-
ÌÂÓÈÎÔ‡ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë Iˆ¿Û·Ê Bã, ÛÙ· 1568, ‰ÒÚÔ ÛÙÔ
¯ˆÚÈfi ÙÔ˘ KÚ¿„È) ÛÙÔÓ AÚ·¯ıÔ. ¶ÔÏÏÔ› ‹Ù·Ó Î·È ÔÈ
OıˆÌ·ÓÔ› ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯ÔÈ Ù˘ H›ÚÔ˘ Î·È Ù˘ AÏ‚·-
Ó›·˜ Ô˘ ηٷ‚¿Ï·Ó ÙË ‰·¿ÓË Î·Ù·Û΢‹˜ ‹ ÂÈ-
Û΢‹˜ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, ÚÔÓÔÒÓÙ·˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÁÈ· ÙË
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· fiÚˆÓ ¯¿ÚÈÓ Ù˘ Û˘ÓÙÚ‹ÛÂÒ˜ ÙÔ˘˜: 1650
M·¯ÌÔ‡Ù ¶·Û¿˜, Á¤Ê˘Ú· AÏÈ¿ÎÌÔÓÔ˜, 1726 OÛÌ¿Ó
¶·Û¿˜, ÂÈÛ΢‹ «¶ÂÙÚÔÁÎ¤Ê˘ÚÔ˘» OÌÔÏ›Ô˘, 1750
AÏË˙fiÙ ¶·Û¿˜, Á¤Ê˘Ú· AÚÁ˘ÚÔοÛÙÚÔ˘, ÚÈÓ ·fi ÙÔ
1805 AÏ‹ ¶·Û¿˜ TÂÂÏÂÓÏ‹˜, Á¤Ê˘Ú· ÛÙÔ TÂÂϤÓÈ
Î.¿. ™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È fiÙÈ Û ηٿÏÔÁÔ 230 ËÂÈÚˆÙÈÎÒÓ
Î.¿. ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ Û˘ÁηٷϤÁÔ-
ÓÙ·È 16 Á˘Ó·›Î˜, ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÔÈ ÂÙ¿ ‹Ù·Ó Oıˆ-
Ì·Ó¤˜ Î·È ÔÈ ÂÓÓÈ¿ EÏÏËÓ›‰Â˜. ™ÙȘ OıˆÌ·Ó¤˜ ÂÚÈ-
Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Ë «K˘Ú¿» Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ Î·È Á˘Ó·›Î˜
Ù˘ ›‰È·˜ Ù¿Í˘ Ì ·˘Ù‹Ó, ¯ÔÚËÁÔ› Â›Û˘ ÛÙËÓ HÂÈ-
ÚÔ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ Ô˘ Ô Ï·fi˜ Ù· ÔÓfiÌ·Û Ù˘ «¶¿Û·ÈÓ·˜»
‹ Ù˘ «¶·Û›Ó·˜». A˜ ÚÔÛÙÂı› Î·È ÙÔ‡ÙÔ ÛÙË ÌÓ‹ÌË
ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ EÏÏËÓ›‰·˜ ¯ÔÚËÁÔ‡ Á¤Ê˘Ú·˜ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ
KfiÎÎÈÓÔ˘ NÂÚÔ‡ - K·Ú›ÙÛ·˜, ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›·: «EÙÔ‡ÙÔ
ÙÔ ÁÂÔÊ‹ÚË ÙÔ ˘ÎÔ‰fiÌËÛÂÓ Ë ¶··Ú›˙ÈÓ· ‰Ë· „Ë-
¯˘Î‹Ó ÛˆÙÈÚ‹·Ó ¤ÙÔ˜ 1719» (°È· ÙÔÓ ·˘ÙfiÓ ÛÎÔfiÓ
Î·È ÙËÓ ›‰È· ÂÏ›‰· ÔÏÏÔ› η٤¯ÔÓÙ˜ ¤ÊÎÈ·Í·Ó Á¤-
Ê˘Ú˜ ÛÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ E˘ÚÒË, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·-
Á¿Ë ÙÔ˘ ÏËÛ›ÔÓ).
M·ÛÙfiÚÔÈ
K·Ù·Û΢·ÛÙ¤˜ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ ‹Ù·Ó ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó·
Û˘ÓÂÚÁ›·, ÓÙfiÈ· Î·È Í¤Ó·, Ì ¤ÌÂÈÚÔ˘˜ ÚˆÙÔÌ·-
ÛÙfiÚÔ˘˜. ™ÙȘ ·Ó·ÙÔÏÈΤ˜ Â·Ú¯›Â˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô-
ÓÙ·Ó «ÎÈÔ˘ÚÔ˘Ï‹‰Â˜» (=ÁÂÊ˘Ú¿‰Â˜, ·fi ÙËÓ ÙÔ˘Ú-
ÎÈ΋ ϤÍË «köprü» ,«ÎÈÔ˘Ú›»), ÔÓÔÌ·Û›· ¿ÓÙˆ˜ ¿-
ÁÓˆÛÙË ÛÙËÓ HÂÈÚÔ Î·È ¢˘ÙÈ΋ M·Î‰ÔÓ›·, Ì ٷ
ÛÔ˘‰·›· Î·È ÔÏÏ¿ ÁÂʇÚÈ·. AÓ¿ÏÔÁ· fï˜ ÚÔ˜ Ù·
ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì Ôχ ÌÈÎÚfi ·ÚÈıÌfi ÚˆÙÔÌ·-
ÛÙfiÚˆÓ ÙÔ˘˜. ¶ÂÚ›ÊËÌÔ˜ Â›Ó·È Ô ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·˜

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 5
M·ÓÒÏ˘, Ô˘, Ì ÙÔÓ Úˆ-
ÙÔÌ¿ÛÙÔÚ· ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ, ¤ÎÙÈ- à Tο γεφρι στον
Û ÙÔ ÔÌÒÓ˘Ìfi ÙÔ˘ ÁÂʇÚÈ ποταμ Kομψτο
ÛÙ· 1659 ÛÙÔÓ AÁÚ·ÊÈÒÙË. της Θρκης, αν-
¶Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ì ÛÙÔÓ μεσα στους οικι-
19Ô ·È. ÁÈ· Ó· Ì¿ıÔ˘Ì Â- σμος Iασμο και
ÚÈÛÛfiÙÂÚ·: ÛÙ· ÚÒÙ· ¯Úfi- Πολανθο (φωτ.:
ÓÈ· ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· (‹ ÛÙ· ÙÂÏ¢- Γ. Tστσος,
Ù·›· ÙÔ˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘) Ô 1992).
·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·˜ ÙÔ˘ AÏ‹ ¶·Û¿
TÂÂÏÂÓÏ‹, Ô Î˘Ú ¶¤ÙÚÔ˜
(«EÏÏËÓ Ì˯·ÓÈÎfi˜» ηٿ
ÙÔÓ §ÈÎ, «AÚ‚·Ó›Ù˘» Û‡Ì-
ʈӷ Ì ÙÔÓ ¶Ô˘Î‚›Ï) ÎÙ›-
˙ÂÈ ÙÔ ÔχÙÔÍÔ ÁÂʇÚÈ Â›
ÙÔ˘ AÒÔ˘ ÛÙÔ TÂÂϤÓÈ.
°ÎÚÂÌ›ÛÙËΠۇÓÙÔÌ· ·fi
ÙÔ ·Ù›ı·ÛÔ ÔÙ¿ÌÈ, fiˆ˜
¿ÏÈ Î·È ¿ÏÈ, fiÙ·Ó ÙÔ Í·Ó¿-
¯ÙÈ˙·Ó, ¤ˆ˜ fiÙÔ˘, ÛÙ· 1809,
Ô ÁÂÊ˘ÚÔÔÈfi˜ ™ÂÏ›Ì AÁ¿˜
(Ô ÂÍÈÛÏ·ÌÈṲ̂ÓÔ˜ AÁÁÏÔ˜
Ì˯·ÓÈÎfi˜ Bailey) ·ÔÊ¿Ó-
ıËΠfiÙÈ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔ Ó·
ÛÙÂÚˆı› ÂΛ ÁÂʇÚÈ (H ·-
Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È fiÙÈ ÂΛ ·ÎfiÌË
Û‹ÌÂÚ· ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÂÈÚ¿ ‚¿-
ıÚˆÓ ·ÔÚÊ·ÓÈÛÌ¤ÓˆÓ ·fi
Ù· ÙfiÍ· ÙÔ˘˜...). ™ÙËÓ ¶˘Ú-
ÛfiÁÈ·ÓÓË Ù˘ KfiÓÈÙÛ·˜ Í·-
ÎÔ˘ÛÙfi˜ ‹Ù·Ó Ô ÚˆÙÔÌ¿-
ÛÙÔÚ·˜ ZÈÒÁ·˜ (=°ÂÒÚÁÈÔ˜)
ºÚfiÓÙ˙Ô˜Ø ¤ÏÂÁ·Ó ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ:
«TÔ Â›Â Ô ZÈÒÁ·-ºÚfiÓÙ˙Ô˜Ø
ÙÔ Â›Â Ô £Âfi˜». A˘Ùfi˜ ›ӷÈ
Ô˘ ¤ÎÙÈÛ ÛÙ· 1870-1871
ÙÔ ·ÙÚ¿ÓÙ·¯ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘
KfiÓÈÙÛ·˜ Â› ÙÔ˘ AÒÔ˘. ™Ù·
1881 ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô ÔÌfiÙÂ-
¯Ófi˜ ÙÔ˘ MÔÏÈÛÙÈÓfi˜ Úˆ-
ÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·˜ E˘¿ÁÁÂÏÔ˜. TÂ-
ÏÂ˘Ù·›· ÁÓˆÚ›Û·Ì ÙÔÓ
¶˘ÚÛÔÁÈ·ÓÓ›ÙË ÁÂÊ˘Ú¿ ¶·-
Û¯¿ÏË ZÔ‡ÓË (1898-1988),
ÁÈÔ, ¤ÁÁÔÓÔ, ‰ÈÛ¤ÁÁÔÓÔ Ì·ÛÙfiÚˆÓ. H Tο γεφρι της Bωβοσας,
™Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ÚˆÙÔÌ·ÛÙfiÚÔÈ ÁÂÊ˘ÚÔ- στον Aο ποταμ. Kτστηκε
ÔÈÔ› ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·È Î·È ÛÙ· Ì·ÛÙÔÚÔ¯ÒÚÈ· (ÚÔ˜ Ù· το 1748 με δαπνη του Aλ-
T˙Ô˘Ì¤Úη), ¶Ú¿Ì·ÓÙ·, P·ÊÙ·Ó·›ÔÈ, ™ÎÏÔ‡ÓÙÔ˘ Î.¿. ξη Mσου. Διακρνεται επ- P Tο γεφρι της Kρε-
°ÓˆÛÙfiÙÂÚÔ˜ Â›Ó·È Ô ¶Ú·Ì·ÓÙÈÒÙ˘ KÒÛÙ·˜ M¤- σης ο λιθστρωτος διδρο- μαστ ς στη Λσβο, α-
η˜, Ô˘ ¤ÎÙÈÛ ·fi ÙÔÓ IÔ‡ÏÈÔ ¤ˆ˜ ÙÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ μος διβασης, καλασθητος, νμεσα στα χωρι Aγ.
ÙÔ˘ 1866 ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ ¶Ï¿Î·˜ ÛÙÔÓ AÚ·¯ıÔ. TÔ ¤- φτιαγμνος με μαστορι, - Παρασκευ και Στ-
ÎÙÈÛ ·˘Ùfi˜, ·ÊÔ‡ ÌfiÏȘ Ï›ÁÔ ÚÈÓ Â›¯Â ·ÔÙ‡¯ÂÈ ¤Ó·˜ πως λα τα καλντεριμωτ ψη. Συνοδεεται απ
«M·ÛÙÚÔÁÈÒÚÁ˘ KÔÓÈÙ˙ÈÒÙ˘». καταστρματα των πτρινων παρδοση ανλογη με
γεφυριν (φωτ.: «Zαγορο- εκενη του γεφυριο
TÔ ÛÙÔ›¯ÂȈ̷ χρια», κδ. Pιζαρεου Iδρ- της Aρτας: στοιχει-
ματος, Aθ να 1992). θηκε η γυνακα του
OÈ ¿ÁÓˆÛÙ˜ ·Èٛ˜ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜, Ô Êfi‚Ô˜ Î·È Ë ·- πρωτομστορα (φωτ.:
ÁˆÓ›· ÂÌÚfi˜ ÛÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Î·È Ù· ·ÚfiÔÙ· ÁÂÁÔ- Γ. Tστσος, 1991).
ÓfiÙ· ÛÙË ıÂÌÂÏ›ˆÛË Î·È ÛÙÔ ÎÙ›ÛÈÌÔ È‰›ˆ˜ ÌÂÁ¿ÏˆÓ
¤ÚÁˆÓ, Ë ›ÛÙË ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ‰·ÈÌÔÓÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘
Î·È Â¯ıÚÈÎÔ‡ ‰Ú¿ÎÔÓÙ· ÙÔ˘ ÎÙÈ̷ۛÙÔ˜ Ô˘ ˙‹Ù·Á È-
ηÓÔÔ›ËÛË, ¤Î·Ó·Ó ÙÔ˘˜ Ì·ÛÙfiÚÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ
ÚÔÏËÙÈÎÔ‡˜. K‡ÚÈÔ Ì¤ÛÔ ÚfiÏ˄˘ Î·È ÚÔʇϷ-
͢ ‹Ù·Ó ÙÔ ÛÙÔ›¯ÂȈ̷ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ì ı˘Û›Â˜ ÂÍÈϤˆ-
Û˘ ÂΛӢ Ù˘ ¿ÁÓˆÛÙ˘ ‰‡Ó·Ì˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜.
TËÓ ·Ï·ÈfiÙËÙ· Î·È ‰È·¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ·ÈÌ·ÙËÚ‹˜
ÚfiÏ˄˘ ‚‚·ÈÒÓÂÈ ÛÂÈÚ¿ ËÁÒÓ. ™Â Û˘Ó·Í¿ÚÈ ÙÔ˘
9Ô˘ ·È. ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ Û ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÙÔ˘ 2Ô˘ Ì.X. ·È.
·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û¯ÂÙÈο fiÙÈ Û ÏÔ˘ÙÚÒÓ· Ù˘ EʤÛÔ˘ «Â-
ÓÒÎÂÈ ‰Â Î·È Ùˆ ÏÔ˘ÙÚÒ ÙÔ‡Ùˆ ‰·›ÌˆÓ ÙȘ ¿ÁÚÈÔ˜...Ë-
ӛη Á·Ú ÂÎÙ›˙ÂÙÔ ‰ÈÔÚ˘ÙÙÔ̤ÓÙˆÓ ÙˆÓ ıÂÌÂÏ›ˆÓ Ó·-
Ó›ÛÎÔÓ Î·È Ó·ӛ‰· ÙÔ‡Ùˆ ÂÓ¤‚·ÏÔÓ». ™¯ÂÙÈÎfi Ì ÙËÓ
·ÓıÚˆÔı˘Û›· Â›Ó·È Î·È ÙÔ ¯ˆÚ›ÔÓ ÙÔ˘ ÏÂÍÈÎÔ‡ ÙÔ˘
10Ô˘ ·È. ™Ô‡‰· «ÂÓ Ùˆ ·Á›ˆ M¿Ì·ÓÙÈ Á¤Ê˘Ú· ËÓ ÌÂ-
Á¿ÏË, È‚’ η̿ڷ˜ ¤¯Ô˘Û·... ¤Óı· Î·È ÔÏÏ·› ·Úı¤ÓÔÈ
ÂÙ‡ıËÛ·Ó (=Âı˘ÛÈ¿ÛÙËηÓ)». ™ÙËÓ ›‰È· Û˘Ó‹ıÂÈ· ·-
Ó¿ÁÔÓÙ·È Î·È ÔÏÏÔ› ·Ú¯·›ÔÈ ÂÏÏËÓÈÎÔ› ̇ıÔÈ. E›Û˘
˘ÎÓ‹ Î·È ÌÂÁ¿ÏË Â›Ó·È Ë ÛÂÈÚ¿ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎÒÓ ÔÈÎÔ-
‰ÔÌ‹ÛÂˆÓ Ì ·ÓıÚˆÔı˘Û›Â˜ Î·È ÛÙËÓ E˘ÚÒË Î·Ù¿
ÙÔ ÌÂÛ·›ˆÓ· Î·È Ù· ÓÂfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, Û˘¯Ó¿ ‰Â ÔÈÎÔ‰fi-
ÌËÛ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, Ì ̛· ·fi ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜
ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓË ·fi ÙËÓ AÁÁÏ›· ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1871.

6 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
 TÚÈ·ÎfiÛȘ ÙÚÈ¿ÓÙ· ÙÚÂȘ ·Ú·Ï-
Ï·Á¤˜ ÙÔ˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈ- 3. Mαμμπουλος Aλεξ. X., «Λαϊκ αρχιτεκτονικ: Hπει-
OÈ ·Ú¯·›ÔÈ EÏÏË- ı‡Ì·Ù·, ıÚËÓÔ‡Û·Ó
Ó˜ fiÙ·Ó Î·È Ù· ÙfiÛÔ Ô‡ Ù˘ AÚÙ·˜ ÂÍÈÛÙÔÚÔ‡Ó Ù· ‚¿Û·- Î·È ÌÔÈÚÔÏÔÁÔ‡Û·Ó:
ρτες μαστροι και Γεφρια...», Aθναι 1973.
¯ÚËÛÙÈο Î·È ˙ˆÙÈο
·Ì˘ÓÙÈο Ù›¯Ë ÙÔ˘˜
Ó· ÁÈ· Ó· ıÂÌÂÏȈıÔ‡Ó Î·È Ó· ÎÙÈ- «¢ÂÓ ÛÙfi-ÂÈ· NÈÎÔÏ¿-
ÎË ÌÔ˘, [Û¤Ó·] ÁÚ·ÌÌ·-
4. Mουτσπουλος Nικ., «...Kουδαραοι Mακεδνες και
Hπειρτες Mα#στορες», στον τμο «Πρτοι Eλληνες Tε-
ÔÚıÒÓ·Ó «Î·È ÚÔ˜ ÛÙÔ‡Ó Ù· ¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ· ÙÈΤ ÌÔ˘: ™ÙËÓ ÔÙ·ÌÈ¿ χνικο Eπιστμονες περιδου Aπελευθερσεως», επιμ.
Π. Kυριαζ, Aθνα, TEE, 1976.
ÎfiÛÌÔÓ [=‰È¿-Îfi- ÌËÓ Î·Ù‚›˜ Î·È Ì¤Û·
ÛÌÔÓ] ¤¯Ë ÙË fiÏÂÈ» ÌËÓ ÂÚ¿ÛÂȘ; TÈ ÙÔ Ô- 5. Mαντς Σπρος I., «Tα Hπειρτικα Γεφρια», 1984
(AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, ¶ÔÏÈ- Ù¿ÌÈ Â›Ó·È ıÔÏfi, Ôχ και «Tο γεφρι και ο Hπειρτης», 1987, (και τα δο)
ÙÈο, H1, 1331·, 10-13), ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ̤ÓÔ˘Ó ·ÁÚÈÂ̤ÓÔ;....» .TÔ Â›·Ó ÁÈ· ÌÔÈÚ·›Ô ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi «Tεχνικς Eκδσεις A.E. Λαϊκ Πολπτυχο».
·‰È¿ÊÔÚÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ. °Ú¿ÊÔÓÙ·˜ Á‡Úˆ ÛÙ· 1800 ÛÙËÓ ÂÈΛӉ˘ÓË, Ì ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ- 6. Γαλερδης Aντ./ Σπανς Kωστ./ Mακρς Kωστ./ Πυρ-
ÁÈ· ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÈÔÏÈÎfi ÓËÛ›, ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈ˙·Ó Û¯ÂÙÈο, ÛÙÈÎfi fiÓÔÌ· ı¤ÛË «NÙ¤ÚÙÈ» ÙÔ˘ ™·Ú·ÓÙ¿ÔÚÔ˘ ÎÔ- γιτης Γιαν./ Παπαγεωργου Bασ./ Kλφα Bολα, «Tα
«¶fiÏȘ ÂÛÙ› Ù˘ §¤Û‚Ô˘ M˘ÙÈÏ‹ÓË ÌÂÁ¿ÏË Î·È Î·- ÓÙ¿ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ™ÙÚ¿ÙÛ·ÓË (ÛËÌ. ¶‡ÚÁÔ˜) Ù˘ KfiÓÈ- πτρινα γεφρια της Θεσσαλας», εκδ. TEE/Tμ. Kεντρ.
Ï‹...ÎÂÎfiÛÌËÙ·È ÁÂʇڷȘ ÍÂÛÙÔ‡ Î·È Ï¢ÎÔ‡ Ï›ıÔ˘». ÙÛ·˜ (EÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛˆÔÔ›ËÛË ‹Ù·Ó και Δυτικς Θεσσαλας, 1995.
¢È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÔÈ ·fiÁÔÓÔ› ÙÔ˘˜. ¿ÏÈ ÙÔ ÂÙÚÔ‚fiÏÈÛÌ· ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÈÔ‡, Ô˘ ‰ÂÓ ¿ÊË- 7. Xαρτσης Nκος, «Πτρινα τοξωτ γεφυρι στο Π-
OÈ Ú·ÁÈ¿‰Â˜ EÏÏËÓ˜ ›¯·Ó ¿ÏÏ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·Ø Ì¿Ï- Ó ӷ ÂÚ¿ÛÂȘ ·ÓÙ›ÂÚ·). EÙÛÈ, ÙÔ ÊÙÈ¿ÍÈÌÔ ÙÔ˘ ÁÂ- λιο», εκδ. T. Ξουρφα, Bλος 1996.
ÏÔÓ Ï›ÁÔ ÙÔ˘˜ ··Û¯ÔÏÔ‡ÛÂ Ë ·ÈÛıËÙÈ΋ ÙˆÓ ÁÂÊ˘- Ê˘ÚÈÔ‡ ‹Ù·Ó ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ ÌÂÁ¿Ï˜ ÚÔÛÊÔÚ¤˜ 8. Παπαγεωργου Bασ./ Πετροντης Aργ., «O Πυρσο-
ÚÈÒÓ. ™Â ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ͤڈ, ÌfiÓÔ ¤Ó· ÙÚ·- ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· («...Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÊÎÈ¿ÓÔ˘Ó ÂÎÎÏËÛȤ˜, γιανντης πρωτομστορας Zιγας Φρντζος και τα ργα
ÁÔ‡‰È ·fi ËÂÈÚÒÙÈÎÔ Ì·ÛÙÔÚÔ¯ÒÚÈ ·Ú·‚¿ÏÏÂÈ ÙÔ ÊÎÈ¿ÓÔ˘Ó Î·È ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ·, ÊÎÈ¿ÓÔ˘Ó Î·È ÂÙÚÔÁ¤- του» (Mαστροι και γεφρια). Aντυπο απ το συλλογι-
Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô Ì¿ÙÈ Ì ÙÔ ÎÙÈÛÙfi ÙfiÍÔ: «¶fi¯ÂÈ ÙÔ Ì¿ÙÈ Ê˘Ú· ÁÈ· Ó· ÂÚÓ¿ÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜)», Ì ΛÓËÙÚÔ, ·- κ τμο «H Eπαρχα Kνιτσας στο χρο και στο χρνο»
Û·Ó ÂÏÈ¿, ÙÔ ÊÚ‡‰È Û·Ó Á·˚Ù¿ÓÈ, ÙÔ ¿Óˆ Ì·ÙÔÙÛ›- Ú¿ÏÏËÏ·, ÙÔÓ ÂÍÈÏ·ÛÌfiÓ Î·È ÙËÓ „˘¯ÈÎ‹Ó ÛˆÙËÚ›·Ó (Eισηγσεις στο A´ Eπιστημονικ Συμπσιο), Kνιτσα
ÓÔÚÔ Û· ÂÏÏËÓÈÎfi ‰ÔÍ¿ÚÈ». TÔ ÁÂʇÚÈ ¿Óˆ ·fi fi- ÙÔ˘ ¯ÔÚËÁÔ‡. 1996.
Ï· Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÁÈ· ÙÔ Ï·fi, ÁÈ·Ù› ‹Ù·Ó ¯Ú‹ÛÈÌÔ 9. Bougia Polyxeni, «Ancient Bridges in Greece and
(«ºÎÈ¿Í ÌÔ˘ „ËÏfi ÁÈÔʇÚÈ, Ó· ÂÚ¿Ûˆ Ù˙Ô‚·˝ÚÈ»), B·ÛÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· coastal Asia Minor», Diss. University of Pennsylvania,
Î·È ·ÎfiÌ· ۇ̂ÔÏÔ ·ÊÔÛ›ˆÛ˘ («Ó· Á¤Óˆ Á˘ Ó· Ì 1. Δωρς Mιχ., «Aννυμη Aρχιτεκτονικ - Γφυρες», 1996. (Πολτιμη δακτυλογραφημνη διατριβ, που πρ-
·Ù¿˜, ÁÈÔʇÚÈ Ó· ‰È·‚·›ÓÂȘ»). K˘Ú›ˆ˜ ›¯Â ˙ˆÙÈ΋ περιοδ. «Aρχιτεκτονικ», τχ 13/77, 1969. πει να δημοσιευθε).
ÛËÌ·Û›·, ηıÒ˜ ¤Ûˆ˙ ÙÔÓ ÎÔÛÌ¿ÎË ·fi ÓÈÁÌfi 2. Mγας Γεργ. A., «Tο τραγοδι του γεφυριο της Aρτας», 10. Tστσος Γεργιος Π., «Mακεδονικ Γεφρια», εκδ.
ÛÙȘ ÔÚÌËÙÈΤ˜ ηÙ‚·ÛȤ˜. K¿ı ¯ÚfiÓÔ ıÚËÓÔ‡Û·Ó περιοδ. «Λαογραφα», τομ. KZ´ (XXVII), Aθνα, 1971. «University Studio Press», Θεσσαλονκη 1997.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 7
 H Tετρτοξη γ
φυρα
Eλευσινιακο Kηφι-
σο –πιθανς δωρε
του αυτοκρτορα

«Γφυρα
Aδριανο μετ τη
μησ του στα Eλευ-
σνια Mυστρια, το
φθινπωρο του 124
μ.X.– και το σημεο
των «γεφυρισμν».

διηνεκς»
Ï·‰‹ ˙‡ÁË Ù¯ÓËÙÒÓ ·˘Ï¿ÎˆÓ ‚¿ıÔ˘˜ 0,07–0,10 Ì., Ï¿-
Tης ¶ ÔÏ˘Í¤Ó˘ M Ô‡ÁÈ·
ÙÔ˘˜ 0,20–0,22 Ì. Û ·fiÛÙ·ÛË 1,38–1,80 Ì. ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜–
Δρος Φιλοσοφας, Aρχαιολγου στη IΔ´ Eφορεα
Προϊστορικν & Kλασικν Aρχαιοττων
H ÌfiÓÈÌË ˙‡ÍË ÔÙ·ÌÒÓ ˘‹ÚÍ ÌÈ· Ì·ÎÚ¿ Î·È ÂÚÈÂ-
ÙÂÈ҉˘ ‰È·‰Èηۛ·. EÍ ·ÈÙ›·˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜
Ô ·Ú¯·›Ô˜ ÎfiÛÌÔ˜ ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ÛÙÔ˘˜ ÔÙ·ÌÔ‡˜ Ì·-
ÁÈΤ˜ Î·È ÈÂÚ¤˜ ȉÈfiÙËÙ˜ Î·È ··ÈÙÔ‡Û ÂΉ‹ÏˆÛË Û‚·-
ÛÌÔ‡ ÚÈÓ ·fi ÙË ‰È¿‚·Û‹ ÙÔ˘˜.
OÈ EÏÏËÓ˜ ‰ÂÓ Î·Ù¿ÚÁËÛ·Ó ÛÙË ¯¿Ú·ÍË ÙˆÓ ‰ÚfïÓ
ÙÔ˘˜ Ù· Ê˘ÛÈο ÂÌfi‰È· Ì Ù¯ÓÈο ¤ÚÁ·. AÏÒ˜ ÂÎÌÂÙ·Ï-
χıËÎ·Ó Â˘ÓÔ˚Τ˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÁÈ· Ó· ·ÔʇÁÔ˘Ó Âȯˆ-
Ì·ÙÒÛÂȘ ‹ ÂÎÛηʤ˜ ÌÂÁ¿Ï˘ Îϛ̷η˜. M¤¯ÚÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ-
ÛÙÈ΋ ÂÔ¯‹ ÌÈÎÚ¤˜ Á¤Ê˘Ú˜ Î·È Ù¯ÓËÙ¤˜ ·ÚÌ·ÙÚԯȤ˜ –‰Ë-
8 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
¯·Ú·Á̤Ó˜ ›Ù ÛÙȘ ‚Ú·¯Ò‰ÂȘ ÎÔ›Ù˜ ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Â›ÙÂ
ÛÙÔ Î·Ù¿ÛÙڈ̷ ÁÂÊ˘ÚÒÓ Â›Ó·È ÔÈ ·„¢‰¤ÛÙÂÚ˜ ÂӉ›ÍÂȘ
ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ÂÓfi˜ ‰ÚfiÌÔ˘.
OÈ Ô‰ÔÌ˯·ÓÈÎÔ› Ù˘ ڈ̷˚΋˜ ÂÔ¯‹˜, Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Â-
ÌÂÈÚ›· ÛÙÔ Ù¯ÓÈÎfi ‰›Ô, Î·Ù¤Ê˘Á·Ó ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÁÂÊ˘ÚÒÓ
ÙfiÛ˜ ÊÔÚ¤˜, fiÛ˜ ··ÈÙÔ‡ÛÂ Ë ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ¯¿Ú·-
ÍË Û‡ÓÙÔÌˆÓ Î·È Â˘ıÂÈÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ Ô‰ÈÎÒÓ ·ÚÙË-
ÚÈÒÓ ÁÈ· ÙË ‰È·Î›ÓËÛË ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ, Ù·¯˘‰ÚÔÌ›Ԣ ηÈ
ÔÏÈÙÒÓ. H Û¯ÂÙÈ΋ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ›¯Â –¤Ú·Ó Ù˘ ÁÂÊ˘ÚˆÙÈ-
΋˜– ¢ڇÙÂÚË ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜. OÈ
›‰È˜ ÛÙ·ÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Î·È Ù¯ÓÈΤ˜ ηٷÛ΢‹˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô-
ÓÙ·È ÛÙȘ ΢ÎÏÒÂȘ Ô¯˘ÚÒÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÓËÌÂÈÒ‰ÂȘ Ù¿-
ÊÔ˘˜ Ù˘ Ì˘ÎËÓ·˚΋˜ ÂÔ¯‹˜ ·Ê’ ÂÓfi˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ Ó·Ô‡˜, Ù·
ı¤·ÙÚ· Î·È Ù· Ù›¯Ë ÙˆÓ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ Î·È ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ fiÏÂ-
ˆÓ, ηıÒ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ηٿÁÂÈÔ˘˜
η̷ÚÔÛÎÂ›˜ Ù¿ÊÔ˘˜ «Ì·Î‰ÔÓÈ-
ÎÔ‡ Ù‡Ô˘» ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜
·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘.
T· ÙÔÔÁÚ·ÊÈο Î·È ˘‰ÚÔÁÚ·ÊÈ-
ο ‰Â‰Ô̤ӷ, Ë ÔÏÈÙÈ΋ ÔÚÁ¿Óˆ-
ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÙÔ Â-
›Â‰Ô ÙˆÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Â-
φυ-
ËÚ¤·Û·Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi, ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜
Î·È ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ ·˘ÙÒÓ.
H Û¿ÓȘ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÔÙ·ÌÒÓ
Î·È Ë ‰È·‚·ÙfiÙËÙ· ÙˆÓ ˘·Ú¯fi-
ÓÙˆÓ Â›¯·Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ÌË
ÌfiÓÈÌË ÁÂʇڈÛË ÙˆÓ ÂÚÈÛÛÔÙ¤-
ÚˆÓ ÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË fi-
¯È ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÈ‚ÏËÙÈÎÒÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ
ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‰È·ÚÎÔ‡˜, ‰ËÏ.
«‰ÈËÓÂÎÔ‡˜» ˙‡Í˘.
¶ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ
T· Ï›„·Ó· ›ÎÔÛÈ ÂÚ›Ô˘ ÚÔ˚-
ÛÙÔÚÈÎÒÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ
·ÎÚfiÔÏË M˘ÎËÓÒÓ, ÛÙËÓ ‰ȿ-
‰· Ù˘ N·˘Ï›·˜ Î·È ÛÙË BA ÁˆÓ›·
ÙÔ˘ £ÚÈ·Û›Ô˘ ‰›Ô˘, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó
ÔχÙÈ̘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ˘„Ë-
Ï‹ Ù¯ÓÔÁÓˆÛ›· Î·È ‰ÂÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ
M˘ÎËÓ·›ˆÓ ÁÂÊ˘ÚÔÔÈÒÓ. OÈ Î·-
Ù·Û΢¤˜ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ·‰È·ÊÈÏÔÓ›-
ÎËÙË ¤Ó‰ÂÈÍË ÂÓfi˜ ·ÍÈfiÏÔÁÔ˘ Û˘-
ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ‰ÚfiÌˆÓ ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›·
ÌÈ·˜ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ì ·˘ÍË-
̤Ó˜ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ¯ÂÚÛ·›·˜ ÂÈÎÔÈ-
ÓˆÓ›·˜.
AÔÙÂÏÔ‡Ó ÛÙËÓ Ô˘Û›· ÊÚ·ÁÌ·ÙÔÂȉ›˜ ηٷÛ΢¤˜
·fi ·‰ÚÔÌÂÚÒ˜ ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ÓÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏÈıÔ˘˜ Û˘-
Ó·ÚÌÔṲ̂ÓÔ˘˜ ηٿ ÙÔ ÔÏ˘ÁˆÓÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÔȯÔ-
‰ÔÌ›·˜ Ì ÌÈ· ÌfiÓÔ ÛÙÂÓ‹ –Ï¿ÙÔ˘˜ 0.73 ¤ˆ˜ 3.83 Ì.–
‰›Ô‰Ô ·ÚÔ¯¤Ù¢Û˘ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÙˆÓ ¯ÂÈÌ¿ÚÚˆÓ, ÙÔ˘˜
ÔÔ›Ô˘˜ ‰È¤Û¯È˙·Ó. H ‰›Ô‰Ô˜ ¤¯ÂÈ ÌÔÚÊ‹ ›Ù ÙÚ·Â-
˙ÈÔÂȉ‹ –Ì ÔÚÈ˙fiÓÙÈ· Ͽη Ó· ηχÙÂÈ ÙÔ ÎÂÓfi ÌÂ-
ٷ͇ ÙˆÓ ·ÓÙˆÒÓ ÂÎÊÔÚÈÎÒÓ ÙÔȯˆÌ¿ÙˆÓ (.¯. Ë
Á¤Ê˘Ú· ÛÙË ¢Ú·ÎÔÓ¤Ú·, B¢ Ù˘ ·ÎÚfiÔÏ˘ ÙˆÓ M˘-
ÎËÓÒÓ)– ›Ù ÙÚÈÁˆÓÈ΋ – ÌÂ Û˘ÁÎÏ›ÓÔÓÙ· ·ÎÚfi‚·-
ıÚ· Ó· Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·È ÛÙËÓ ÔÍ›· ÎÔÚ˘Ê‹ Û ηٷÎfi-
Ú˘ÊÔ ·ÚÌfi (.¯. Ë Á¤Ê˘Ú· ÛÙÔ §˘ÎÔÙÚÔ‡È AÚÁÔÏ›-
‰Ô˜) ‹ Ó· ÎÏÂȉÒÓÔÓÙ·È Ì ÛÊËÓÔÂȉ¤˜ ¤Ì‚ÔÏÔ (.¯.
ÔÈ Á¤Ê˘Ú˜ ÛÙÔ AÚη‰ÈÎfi Î·È ÙÔ £ÚÈ¿ÛÈÔ ‰›Ô).
OÈ Á¤Ê˘Ú˜ ÛÙÔ AÚη‰ÈÎfi Î·È ÛÙÔ £ÚÈ¿ÛÈÔ ‰›Ô ›-
Ó·È Ù· ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ· Ï›ıÈÓ· ˙‡ÁÌ·Ù·, ÛÙ· ÔÔ›· ¤¯ÂÈ
‰È·ÈÛÙˆı› Ë ¯Ú‹ÛË ÔÚÁ·ÓÈ΋˜ ÎÏ›‰·˜. A˘Ù‹ Ë ·-
Ó·Î¿Ï˘„Ë ‰ÂÓ ÂÍÂÏ›¯ıËΠÂÚ·ÈÙ¤Úˆ. OÈ ÙÂÚ¿ÛÙȘ
‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î¿Ï˘„˘ ›ÙÂ
‰ÂÓ ÂÎÙÈÌ‹ıËÎ·Ó Â·ÚÎÒ˜ ›Ù ٷ ÌÂÁ¿Ï· ·ÓÔ›ÁÌ·Ù·
ÎÚ›ıËÎ·Ó ·Û˘Ì‚›‚·ÛÙ· ÚÔ˜ ÙË Ì˘ÎËÓ·˚΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë
ÂÚ› ·ÓÙÔ¯‹˜, ÂÁÁ‡ËÛË Ù˘ ÔÔ›·˜ ıˆڋıËÎÂ Ë Î˘-
à Aρκαδικ ηٷÛ΢‹˜ ‹ Ù˘ ÂÈÛ΢‹˜, fiÙ·Ó Ë fiÏË ‰ÂÓ
Aργολδος, θ
ση
Kαζρμα. Oψη
της μυκηναϊκς
γ
φυρας, με τη
λοξ σφνα να
συγκρατε τα τοι-
χματα της τρι-
γωνικς διδου
στη θ
ση τους
(τηλεκρτα του
OTE).
ÎÏÒÂÈ· ÙÔȯԉÔÌ›· Ì ÙËÓ ÂÌÌÔÓ‹ Ù˘ ÛÙÔÓ fiÁÎÔ Î·È
ÙÔ ‚¿ÚÔ˜. EÙÛÈ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ë Î·Ù·Û΢‹ ÁÂÊ˘ÚÒÓ ÌÂ
ÂÎÊÔÚÈο ÙfiÍ· Î·È ÎÔÚ˘Ê·›Ô ÛÊËÓfiÏÈıÔ ‹Ù·Ó ¤Ó·
‰ÂÈÏfi ÂÁ¯Â›ÚËÌ·, ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ ÙÔÈο Î·È ¯ÚÔÓÈο,
Î·È fiÙÈ ÏËÛÌÔÓ‹ıËΠÛÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜.
KÏ·ÛÈ΋ - EÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÔ¯‹
™ÙË Ûˆ˙fiÌÂÓË ·fi ÙȘ ‰›‰˘Ì˜ Á¤Ê˘Ú˜ ÛÙË Eχ-
ıÂÚÓ· Ù˘ KÚ‹Ù˘ (ÙÔ˘ ·ã ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. .X.) Ë
Ì¿˙· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È Âη٤ڈıÂÓ ÔÚıÔÁÒÓÈÔ˘ ÂÚ¿-
ÛÌ·ÙÔ˜ Ï¿ÙÔ˘˜ 3,83 Ì., Î·Ï˘ÙfiÌÂÓÔ˘ Ì ÙÚÈÁˆÓÈÎfi
ÂÎÊÔÚÈÎfi ıfiÏÔ ‡„Ô˘˜ 1,85 Ì. T· Û˘ÌÌÂÙÚÈο ·ÎÚfi-
‚·ıÚ· ÂÓÒÓÔÓÙ·È Û ηٷÎfiÚ˘ÊÔ ·ÚÌfi ˘ÂÚ¿Óˆ Ù˘
ÔÍ›·˜ ÎÔÚ˘Ê‹˜ ÙÔ˘ ıfiÏÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤¯ÂÈ Ï·Í¢ı›
ÛÙÔ Î·ÙÒÙÂÚÔ ‹ÌÈÛ˘ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ˙‡ÁÔ˘˜ Ï›ıˆÓ. ¶Úfi-
ÎÂÈÙ·È ‰ËÏ. ÁÈ· ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÂÎϤÙ˘ÓÛË ÌÈ·˜ Ì˘-
ÎËÓ·˚΋˜ ȉ¤·˜.
OÈ ÏÔÈ¤˜ ‰È·Ûˆı›Û˜ Á¤Ê˘Ú˜ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·˘-
Ù‹˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÏÔ‡ÛÙÂÚË ÌÔÚÊ‹. E¯Ô˘Ó ηٷÛ΢·-
Ûı› ·fi ÔÚÈ˙fiÓÙȘ ÂÊ·ÙfiÌÂÓ˜ Ï·ÎÔ‰ÔÎÔ‡˜ ›ÙÂ
Û ·Ú¿ÏÏËϘ ÛÂÈÚ¤˜ ˘ÔÛÙËÚÈÁÌ¿ÙˆÓ, fiˆ˜ ÂΛÓË
ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ Ù˘ AÚÙ¤ÌȉԘ ÛÙË BÚ·˘ÚÒÓ·
Î¿Ï˘Ù ÙË ‰·¿ÓË. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÈÌËÙÈÎfi „‹-
H K A £ H M E P I N H
Õ Eλεθερνα
Kρτης. Oψη
της θαυμαστς
για την ευρυθ-
μα της αρχι-
τεκτονικς της
δυτικς γ
ρας, 4ου αι.
π.X.
(ÙÔ˘ ‚ã ÙÂÙ¿ÚÙÔ˘ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .X) ‹ Û ÛÙ‡ÏÔ˘˜, fiˆ˜
Ë Á¤Ê˘Ú· ÂÌÚfi˜ ·fi ÙË ‰˘ÙÈ΋ ‡ÏË Ù˘ ¢‚Ô˚΋˜
fiψ˜ EÚ¤ÙÚÈ·˜ (ÙÔ˘ ‚ã ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .X.).
AÓ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· Ù¤ÙÔȘ ·Ϥ˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ¯ÚËÛÈ-
ÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎfi ¿ÓıÚˆÔ, Ô
ÔÔ›Ô˜ ¿Ú¯ÈÛ ÙȘ ÁÂÊ˘ÚˆÙÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÌÂ
Êı·ÚÙ¿ ˘ÏÈο (͇ÏÈÓ˜ ‰ÔÎÔ‡˜, ψٿ ˙‡ÁÌ·Ù·, ‹ Ï›-
ıÔ, fiÙ·Ó ‰È·›ÛÙˆÛ ÙËÓ ˆÊ¤ÏÂÈ· ·fi ¤Ó· ÂṲ̂ÓÔ
ÎÔÚÌfi ‰¤Ó‰ÚÔ˘ Â¿Óˆ ·fi ˘‰¿ÙÈÓÔ Ú‡̷.
º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ¤Ó·˜ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ÁÈ·
ÙËÓ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ¯Ú‹ÛË ÁÂÊ˘ÚÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÎÏ·ÛÈ-
ÎÔ‡˜-ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ˘‹ÚÍÂ Ô ÔÏÈÙÈÎfi˜ η-
Ù·ÎÂÚÌ·ÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ÓÔÙÈfiÙ·Ù˘ ¿ÎÚ˘ Ù˘ B·ÏηÓÈ-
΋˜ Û fiÏÂȘ–ÎÚ¿ÙË, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë Ì¤ÚÈÌÓ· ÁÈ· ÙËÓ
·ÚfiÛÎÔË Ô‰È΋ ΢ÎÏÔÊÔÚ›· ÂÍ·ÓÙÏ›ÙÔ ÛÙ· fiÚÈ·
Ù˘ ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›·˜ ÙÔ˘˜. I‰È·›ÙÂÚË fï˜ ÊÚÔÓÙ›‰· ·-
ÔÙÂÏÔ‡Û ÁÈ· ÙȘ fiÏÂȘ ‹ Ù· ÈÂÚ·Ù›· Ë ·ÛÊ·Ï‹˜
‰È·Î›ÓËÛË ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ ÛÙȘ IÂÚ¤˜ O‰Ô‡˜, ÔÈ Ô-
ԛ˜ η٤ÏËÁ·Ó Û IÂÚ¿.
OÈ ÂÈÁÚ·ÊÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ‰È·-
ʈٛ˙Ô˘Ó ˙ËÙ‹Ì·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ηÈ
Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ. H ·fiÊ·ÛË ÁÈ·
ÙË ÌfiÓÈÌË ÁÂʇڈÛË ÂÓfi˜ Ú‡̷ÙÔ˜ ηıÒ˜ Î·È ÔÈ ÙÂ-
¯ÓÈΤ˜ ÚԉȷÁڷʤ˜ ‹Ù·Ó ¤ÚÁÔ Ù˘ ‚Ô˘Ï‹˜
Î·È ÙÔ˘ ‰‹ÌÔ˘ ηٿ ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋–ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋
ÂÔ¯‹. ™ÙËÚÈ˙fiÙ·Ó Û ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÙȘ Ôԛ˜ ˘-
¤‚·Ï ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙˆÓ –fiˆ˜ Ô ¢ËÌÔÌÂÏ‹˜ ÁÈ· ÙË
Á¤Ê˘Ú· ÙˆÓ PÂÈÙÒÓ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 421/20 .X. ™ÎÏ¿-
‚ÔÈ ‹ ÂχıÂÚÔÈ ¯ÂÈÚÒÓ·ÎÙ˜ ÂÎÙÂÏÔ‡Û·Ó Ù·
Û¯¤‰È·, Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó ÂÁÎÚÈı›. ™Â ·ıËÓ·˚Îfi
·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ‰ÂÏÊÈÎÔ‡ ÓfiÌÔ˘ ÙÔ˘ 380/79 .X. ÔÈ
AÌÊÈÎÙ‡ÔÓ˜ ÂÈÊÔÚÙ›ÛıËÎ·Ó Ì ÙË ÊÚÔÓÙ›‰·
ÁÂÊ˘ÚÒÓ Î·È ‰ÚfiÌÔ˘. E‡ÔÚÔÈ Ôϛ٘ ‹ ÔÌ¿-
‰Â˜ ‡ڈÛÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÙÔÈ΋˜
ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÂÈ‚·Ú‡ÓÔÓÙ·Ó Ì ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ Ù˘
ÊÈÛÌ· ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó· Â›ÁÚ·ÌÌ· Ù˘ ¶·Ï·ÙÈÓ‹˜
AÓıÔÏÔÁ›·˜ Ô •ÂÓÔÎÏ‹˜ Ô ™Ê‹ÙÙÈÔ˜, ÂÈÌÂÏË-
Ù‹˜ ÙˆÓ EÏÂ˘Û›ÓÈˆÓ M˘ÛÙËÚ›ˆÓ ÙÔ 321/20 ‹
318/17 .X., ˘‹ÚÍ ¯ÔÚËÁfi˜ Á¤Ê˘Ú·˜ ÛÙËÓ IÂ-
Ú¿ O‰fi. ø˜ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚‹ ¤Ï·‚ ¤Ó· Û٤ʷÓÔ.
E¯ÂÈ ˘ÔÛÙËÚȯı› fiÙÈ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÁÓ‹ÛÈÔ˘
ÎÏÂȉˆÙÔ‡ ÙfiÍÔ˘, Û˘ÓÈÛÙÒÌÂÓÔ˘ ·fi ÙÚ·Â-
˙ÈfiÛ¯ËÌÔ˘˜ ıÔϛ٘ Ï›ıÔ˘˜ Û ËÌÈ΢ÎÏÈ΋ ‰È¿-
Ù·ÍË Â›Ó·È ÁÓÒÚÈÛÌ· Ù˘ ڈ̷˚΋˜ ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ-
›·˜ Î·È fiÙÈ ÔÈ ÂȉÈÎÔ› Ù˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜,
·Ú¿ ÙËÓ ÚÔÛÊ˘Á‹ ÛÙË Ó¤· Ù¯ÓÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ
B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 9
 Î¿Ï˘„Ë ¯ÒÚˆÓ (΢ڛˆ˜ ˘ÏÒÓ
Î·È Î·Ì·ÚÔÛÎÂÒÓ Ù¿ÊˆÓ), Â-
¤‰ÂÈÍ·Ó ‰ÈÛÙ·ÁÌfi ÛÙË ¯ÚËÛÈ-
ÌÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘ Û ¤ÚÁ· Ì˯·ÓÈ-
΋˜, fiˆ˜ ÔÈ Á¤Ê˘Ú˜.
TÔ Ï›ıÈÓÔ Î¿Ï˘Ì· ÎÙÈÛÙÔ‡ ·-
ÁˆÁÔ‡ ÛÙËÓ fiÏË Ù˘ Pfi‰Ô˘, Ô
ÔÔ›Ô˜ ηٷÛ΢¿ÛıËΠÌÂÙ¿
ÙË ÊÔ‚ÂÚ‹ ÏËÌ̇ڷ ÙÔ˘ 316
.X., Î·È ÌÈ· Û‡ÓıÂÙË «ÁÂÊ˘ÚÔ-
Âȉ‹˜» ηٷÛ΢‹ ÛÙË ‚¿ÛË
ÙÔ˘ ¶ÚÔ‡ÏÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘
Bã ÛÙË ™·ÌÔıÚ¿ÎË (285–280
.X.) ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ë ËÌÈ΢-
ÎÏÈ΋, ÎÏÂȉˆÙ‹ ÙÔÍÔ‰ÔÌ›· Ù¤-
ıËΠÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· Ù˘ ÂÏÏË-
ÓÈ΋˜ ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ›·˜. H ÙÚ›ÎÂ-
ÓÙÚË Î·Ì¿Ú· Ù˘ Pfi‰Ô˘, Ì‹-
ÎÔ˘˜ 8 Ì. Î·È Ï¿ÙÔ˘˜ 2,80 Ì., ›-
Ó·È ÛÊËӈ̤ÓË ÛÙÔ ¯Â›ÏÔ˜ ÙˆÓ
ÙÔȯˆÌ¿ÙˆÓ, Ù· ÔÔ›· ·ÔÚÚÔ-
ÊÔ‡Ó ÙȘ Ï¿ÁȘ ˆı‹ÛÂȘ ·fi
ÙÔ˘˜ ıÔϛ٘ Ï›ıÔ˘˜. H ‰›Ô‰Ô˜
ÛÙÔ ·¯‡Ù·ÙÔ fi‰ÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔ-
‡ÏÔ˘ Â›Ó·È ¤Ó· Ù¤ÏÂÈ· ·Ó·-
Ù˘Á̤ÓÔ ÎÏÂȉˆÙfi ÙfiÍÔ, 15,50
Ì. Ì‹ÎÔ˘˜ Î·È 1,90 Ì. Ï¿ÙÔ˘˜.
¶ÚÔÔÚÈṲ̂ÓË ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ¯¤-
Ù¢ÛË ÙÔ˘ ÛÎÔ›Ìˆ˜ ÌÂÙ·ÙÔÈ-
ı¤ÓÙÔ˜ Ú‡̷ÙÔ˜, Â›Ó·È ÌÔÚÊÔ-
ÏÔÁÈο Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÚÔ˜ ÙȘ ÊÚ·Á- H Eσοδος Παναθηναϊκο Σταδου, το οποο κτσθηκε
Ì·ÙÔÂȉ›˜ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈΤ˜ Ô‰ÔÁ¤- απ μρμαρο με χορηγα του Hρδου Aττικο (139/40 - 143/44
Ê˘Ú˜ Ì ٷ ÌÈÎÚ¿ ·ÓÔ›ÁÌ·Ù· μ.X.). H τρτοξη γ
φυρα ταν ακ
ραιη μ
χρι τα μ
σα
ÁÈ· ÙË ‰È¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. OÈ του 18ου αι., οπτε την απεικνισαν οι περιηγητ
ς J. Stuart
‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ηٷÛ΢¤˜ Ì·ÚÙ˘- και N. Revett στο
ργο τους «The Antiquities of Athens», 1762.
ÚÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛË Στα τ
λη του 14ου αι.  τις αρχ
ς του 15ου αι.
να τγμα
ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙfiÓˆÓ ÁÈ· Φλωρεντινν μοναχν δρυσε μοναστρι
˘fiÁÂȘ ‹ ÎÚ˘Ù¤˜ ËÌÈ΢ÎÏÈΤ˜ στο κατστρωμ της. H τοξοστοιχα διαλθηκε μεταξ
ÙÔ͈٤˜ Á¤Ê˘Ú˜. 1777 και 1785.

PˆÌ·˚ÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ
OÈ ÚˆÌ·˚ÎÔ› ¯ÚfiÓÔÈ Û˘Ì›ÙÔ˘Ó Ì ÙËÓ ÎÔڇʈÛË (opus quadratum, .¯. ÛÙȘ Á¤Ê˘Ú˜ ÛÙÔÓ IÏÈÛÛfi ηÈ
ÙˆÓ ÂȉfiÛÂˆÓ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÁÂÊ˘ÚˆÙÈ΋˜. OÈ ÂÚÈÛ- ÙË Pfi‰Ô) ‹ ÔÙfiÏÈÓıÔÈ (opus testaceum, .¯. ÛÙË ‰›-
ÛfiÙÂÚ˜ ڈ̷˚Τ˜ Á¤Ê˘Ú˜ ÛÙÔ ‚ÔÚÂÈÔÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯Ò- ÙÔÍË Á¤Ê˘Ú· Ù˘ ¶¿ÙÚ·˜) ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ·
ÚÔ Â¤ÙÚ„·Ó ÙË ‰È¤Ï¢ÛË Ù˘ EÁÓ·Ù›·˜ Î·È ‰È·ÎÏ·- ÙËÓ Â¤Ó‰˘Û‹ Ù˘.
‰ÒÛÂÒÓ Ù˘ Â¿Óˆ ·fi ÔÙ¿ÌÈ· Ú‡̷ٷ. AÏϘ fi- AÓ Î·È ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ûˆı› Á¤Ê˘Ú˜ Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·
̈˜ Á¤Ê˘Ú˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, fiˆ˜ ÂΛӘ Ù˘ IÂ- ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ÙfiÍ· (2: Pfi‰Ô˘, ¶¿ÙÚ·˜, 3: IÏÈÛÛÔ‡, 4: EÏ¢-
Ú¿˜ O‰Ô‡ A. ÙÔ˘ TÂ- ÛÈÓÈ·ÎÔ‡ KËÊÈÛÛÔ‡, Î.Ï.) ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ڈ̷˚-
ÏÂÛÙËÚ›Ô˘ Ù˘ EÏ¢- Τ˜ Á¤Ê˘Ú˜ ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ÚÔ-
H ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ›· Û›Ó·˜ Î·È ÛÙȘ ÂÈÛfi- ڈ̷˚Τ˜, ˙‡ÁÓ˘·Ó ÙÔ Ú‡̷ Ì ¤Ó· ¿ÓÔÈÁÌ·. TÔ ÁÂ-
‰Ô˘˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi –¤Ú· ·fi ÙÔ ÌÈÎÚfi ̤ÁÂıÔ˜ ÙˆÓ ÔÙ·-
ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ·fi Î·È Ù˘ ¶¿ÙÚ·˜, ·- ÌÒÓ– ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ ‰˘ÛÎÔÏ›· ıÂÌÂÏ›ˆÛ˘
ÔηχÙÔ˘Ó ÙÔ ÂÓ- ÂÛÛÒÓ ÛÙËÓ ÔÙ¿ÌÈ· ÎÔ›ÙË, ÈηÓÒÓ Ó· ˘ÔÌ›ÓÔ˘Ó
ÙÔ˘˜ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙˆÓ ·Ú- ÙȘ ȤÛÂȘ Î·È ÙË ‰È·‚ÚˆÙÈ΋ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡.
¤ˆ˜ ÙÔ˘˜ ڈ̷˚ÎÔ‡˜ ¯ÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ¿„ÔÁË
ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ÈÂ-
EÙÛÈ ÔÈ Î·Ù¿ÏÏËϘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ (‡„Ô˜, ¿¯Ô˜) ÙˆÓ ‚¿-
ıÚˆÓ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·Ó Û ‚·ÛÈÎfi Ú˘ıÌÈÛÙ‹ Ù˘ ÛÙ·-
¯ÚfiÓÔ˘˜ ÚÒÓ Î·È ·ÛÙÈÎÒÓ Ô- ıÂÚfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ. §Â›„·Ó· ·ÁÓÒÛÙÔ˘ ‡„Ô˘˜
‰ÒÓ. ÛÙËı·›Ô˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ Î·Ù¿ÛÙڈ̷ Ù˘ ÌÔ-
H ¯˘Ù‹ ÙÔȯԉÔ- ÓfiÙÔ͢ Á¤Ê˘Ú·˜ ÛÙÔ •ËÚÔοÌÈ §·ÎˆÓ›·˜.
Ì›·, ¤Ó· ›‰Ô˜ ÚÒÈÌÔ˘ ÙÛÈ̤ÓÙÔ˘ (opus ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ¿ÓÙˆ˜ Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ÛÙËı·›Ô˘, Ë ÔÔ›· ¤-
caementicium) ÛÙÔÓ ˘Ú‹Ó· ÙˆÓ Î·Ù·Û΢ÒÓ, Ì ηÓ ÙȘ Á¤Ê˘Ú˜ ÙfiÔ˘˜ ÂÎÙ¤ÏÂÛ˘ ‹ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘
ÙȘ ÌÔÓÔÏÈıÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ¤˜ Ù˘ Â¤ÙÚ„ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘- ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Ë ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·˘ÙÔ‡
ÍË ÂÏ¢ı¤ÚˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ Î·È ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·ÓÔÈÁÌ¿ÙˆÓ Î·Ù¿ ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ ÂÚ¿ÙˆÛ˘ Ù˘ ˙ˆ‹˜. O ¢ÈÔÁ¤Ó˘ Ô ™È-
ÙË ÚˆÌ·˚΋ ÂÔ¯‹. OÚıÔÁˆÓÈṲ̂ÓÔÈ ÏÈıfiÏÈÓıÔÈ Óˆ‡˜ ÛÙ· Úfiı˘Ú· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ Û‡ÚıËΠ̤¯ÚÈ ¤-
Ó· ÁÂʇÚÈÔ ÛÙÔÓ IÏÈÛÛfi ÛÙÔ ‡„Ô˜ ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ηÈ
‰È¤Ù·Í ÙÔÓ ·Ï·ÈÛÙÚÔʇϷη Ó· Ú›ÍÂÈ ÙÔ ÙÒÌ· ÙÔ˘
ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi, ÌfiÏȘ ı· ‰È·›ÛÙˆÓ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘
ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘.
T›ÔÙ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ûˆı› ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹.
¶ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ Â›Ó·È Â›Û˘ Î·È Ë Ù·‡ÙÈÛË Ù˘ Á¤Ê˘-
Ú·˜, Ë ÔÔ›· ¯ÚË̢ۛ ÁÈ· ÙÔ˘˜ «ÁÂÊ˘ÚÈÛÌÔ‡˜», ÙËÓ
ÂÎÙfiÍ¢ÛË ‰ËÏ. ÛΈÌÌ¿ÙˆÓ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ̇ÛÙ˜ ÛÙËÓ
ÔÚ›· ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ TÂÏÂÛÙ‹ÚÈÔ Ù˘ EÏÂ˘Û›Ó·˜. O
™ÙÚ¿‚ˆÓ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙÔ ¤ıÈÌÔ Ì ÙË Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ ·ıË-
Ó·˚ÎÔ‡ KËÊÈÛÛÔ‡, ÂÓÒ Ô HÛ‡¯ÈÔ˜ Ì ÙË Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘
ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ ÛÙËÓ EÏÂ˘Û›Ó·.
AÏÏ¿ Ë ÊÈÏÔÍÂÓ›· Ù˘ ·Ú·ÊÔÚ¿˜ ‹ Ù˘ ÛΈÙÈ΋˜
‰È¿ıÂÛ˘ ‹Ù·Ó ÂÂÈÛԉȷ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙË ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ‰ÈËÓÂÎÒÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó
ÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ Î·È ÙˆÓ È-
‰ÂÒÓ Â¿Óˆ ·fi ÔÙ¿ÌÈ· Î·È ÚÂÌ·ÙȤ˜ ηÈ, Û·Ó ¤ÚÁ·
ÎÔÈÓ‹˜ ˆÊÂÏ›·˜, Â͢ËÚÂÙÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÚÔ-
·Á¿Ó‰· ÙˆÓ ¯ÔÚËÁÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÙȘ Ù¯ÓÈΤ˜ Î·È ·È-
ÛıËÙÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙˆÓ Î·Ù·Û΢ÒÓ ÙÔ˘˜.
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·:
B. Heinrich, «Bruecken: Vom Balken zum Bogen»,
Reinbek 1983.
C. O´ Connor, «Roman Bridges», Manchester 1993.
V. Galliazzo, «I ponti romani», Treviso 1995.
Π. Mπογια, «Eργα τχνης οδοποιητικς. Zητματα το-
πογραφας, κατασκευς και συντρησης αρχαων γεφυ-
ρν στην Eλλδα» στο «Δρμοι και Kμβοι της Bαλκα-
à Oι δυνμεις νικς», Διεθνς Συνδριο Iστορικς Γεωγραφας, Θεσ-
που αναπτσσο- σαλονκη 1995 (1997).
νται στην κλυψη P. Bougia, «Ancient bridges in Greece and Coastal
με πλακοδοκος, Asia Minor», διδ. διατριβ στο Πανεπιστμιο της Πεν-
θολτες  χυτ συλβανας, HΠA 1996.
τοιχοποια (απ
Π. Mπογια «Σζευξη μηχανικς και αρχιτεκτονικς. H
H. Hodges, περπτωση των προρωμαϊκν γεφυρν στην Eλλδα
«Technology in και τα Mικρασιατικ παρλια», «Πρακτικ 1ου Διε-
the ancient θνος Συνεδρου Aρχαας Eλληνικς Tεχνολογας»,
world», 1970). Θεσσαλονκη 1997.

10 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
H H πρωτοβυζαντι-
ν γφυρα στον πο-
ταμ Aφρν ,

Bυζαντινς
στη Συρα (φωτ.:
Λζα Eβερτ, «Συρα:
Eλληνικο απη-
χοι», εκδ. Aδμ,
1993).

γφυρες
Ï·Ϥ˜ Â›Ó·È ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÎÔ›Ô˘, ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÙÔ˘
Tης T ˙¤Ó˘ A ÏÌ¿ÓË
6Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ‹ ÂÈÛ΢‹ ÁÂÊ˘ÚÒÓ ·fi ÙÔÓ
Aρχιτκτονος – δρος Iστορικο της Tχνης ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· IÔ˘ÛÙÈÓÈ·Ófi Aã (527–565), ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ
ÚÔÛ·ıÂÈÒÓ ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ ÙÔ˘ Ô‰ÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ·-
ÓÙÈÏËÌÌ˘ÚÈÎÒÓ ÙÔ˘ ¤ÚÁˆÓ. ™Â ˘ÛÙÂÚfiÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ë

H ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·, Ë ÂίÚÈÛÙÈ·ÓÈṲ̂ÓË Û˘Ó¤¯ÂÈ·

Ù˘ ڈ̷˚΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ·Ú¤Ï·‚ ·fi ÙÔ˘˜
PˆÌ·›Ô˘˜ ¤Ó· ˘ÎÓfi Ô‰ÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô, ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÔÔ›-
Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Î·È ÔÈ Á¤Ê˘Ú˜. °¤Ê˘Ú˜ Û˘Ó¤‰Â·Ó Î·È ÛÙÔ
B˘˙¿ÓÙÈÔ Ô‰Ô‡˜ ÙÔÈ΋˜ Î·È ˘ÂÚÙÔÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÁÂÊ˘-
ÚÒÓÔÓÙ·˜ ÔÙ·ÌÔ‡˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÌ‹Ì·Ù· fiÏÂˆÓ ÎÙÈṲ̂ӈÓ
ÛÙȘ ‰‡Ô fi¯ı˜ ÔÙ·ÌÔ‡. ¢È¢ÎfiÏ˘-
Ó·Ó Ù· Ù·Í›‰È·, ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ Î·È ÙȘ Ô-
EÚÁ· «ÎÔÈÓˆÊÂÏ‹» ÏÂÌÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ.
E›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ Ë Î·Ù·Û΢‹ ‚˘-
Î·È «ıÂÔÚÂ‹» ˙·ÓÙÈÓÒÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ ‹ Ë ÂÈÛ΢‹ ·-
Ï·ÈfiÙÂÚˆÓ ·fi ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ Ì˯·ÓÈ-
ÎÔ‡˜ ÛÙËÚ›¯ıËΠÂÓ Á¤ÓÂÈ ÛÙËÓ ÙÂ-
¯ÓÔÁÓˆÛ›· ÙˆÓ ÚˆÌ·›ˆÓ ÔÌÔÙ¤¯ÓˆÓ ÙÔ˘˜ Û ı¤Ì·Ù· ˘ÏÈÎÒÓ
Î·È ÙÚfiˆÓ ‰ÔÌ‹˜. H ¤ÏÏÂÈ„Ë, ˆÛÙfiÛÔ, ÌÈ·˜ ¿ÚÙÈ· ÙÂÎÌË-
ÚȈ̤Ó˘ Û˘ÓıÂÙÈ΋˜ ÌÂϤÙ˘ ÁÈ· ÙȘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ Á¤Ê˘Ú˜, Ë
ÔÔ›· ı· ·ÍÈÔÔÈ› ÙȘ ˘¿Ú¯Ô˘Û˜ ÁÚ·Ù¤˜ ËÁ¤˜ Î·È Ù·
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο Â˘Ú‹Ì·Ù·, ·Ê‹ÓÂÈ ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ ÔÏÏ¿ ·fi
·˘Ù¿ Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ·ÓÔȯٿ.
™ÙËÓ ÚˆÙÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô (4Ô˜–7Ô˜ ·È.) Ë ÁÂÊ˘ÚÔ-
ÔÈ›· ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ÙˆÓ «‰ËÌÔÛ›ˆÓ ¤ÚÁˆÓ». ¶ÔÏ-
‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÁÂÊ˘ÚˆÙÈ΋ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Î·È Ì ÙËÓ È‰ÈˆÙÈ΋ Úˆ-
ÙÔ‚Ô˘Ï›·, Û˘¯Ó¿ Ì ·ÒÙÂÚÔ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ¿ÊÂÛË ÙˆÓ ·Ì·Ú-
ÙËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ‰ˆÚËÙ‹. MÈ· ÂÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ 1027 ·Ô‰›‰ÂÈ
ÛÙÔÓ ÌÔÓ·¯fi NÈÎfi‰ËÌÔ ÙÔ «ıÂÔÚÂ¤˜ ¤ÚÁÔ» Ù˘ ηٷ-
Û΢‹˜ ÌÈ·˜ Á¤Ê˘Ú·˜ ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi IÚË (E˘ÚÒÙ·), ÛÙÔ Î¿-
ÛÙÚÔ Ù˘ §·Î‰·›ÌÔÓÔ˜ (™¿ÚÙË). ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ›‰È· Â-
ÈÁÚ·Ê‹, Ô NÈÎfi‰ËÌÔ˜ ›‰Ú˘Û ÛÙËÓ ·ÚÈÛÙÂÚ‹ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘
Á¤Ê˘Ú·˜ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ, ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ·Ó·Ï¿Ì‚·Ó ÛÙÔ ÂÍ‹˜ ÙËÓ
«ÂÚÈÔ›ËÛ‹» Ù˘. ™ÙÔ Ù˘ÈÎfi (ηÓÔÓÈÛÌfi) Ù˘ ÌÔÓ‹˜ Ù˘
KÔÛÌÔÛÒÙÂÈÚ·˜ ÛÙȘ º¤ÚÚ˜ Ù˘ £Ú¿Î˘, Ô˘ ȉڇıËΠÙÔ
1152 ·fi ÙÔÓ Û‚·ÛÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· IÛ·¿ÎÈÔ KÔÌÓËÓfi, ÁÈÔ ÙÔ˘
·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· AÏÂ͛Ԣ Aã KÔÌÓËÓÔ‡ (1081–1118), Ô ÎÙ‹ÙÔ-
Ú·˜ ·Ó·ı¤ÙÂÈ ÛÙÔÓ ËÁÔ‡ÌÂÓÔ «¤ÚÁÔÓ ÎÔÈÓˆÊÂϤ˜»: Ó· Û˘-
ÓÙËÚ› Î·È Ó· ÂÈÛ΢¿˙ÂÈ, Ì ¤ÛÔ‰· Ù˘ ÌÔÓ‹˜, ‰‡Ô Á¤Ê˘-
Ú˜, ÙË «Ì·ÎÚ¿Ó Î·È Â‡‚·ÙÔÓ» ¤ÙÚÈÓË Á¤Ê˘Ú·, Ô˘ Ô IÛ¿·-
ÎÈÔ˜ ¤ÎÙÈÛ «ÔÏÏÔ›˜ ȉÚÒÛÈ Î·È Î·ÈÓÔÙÔÌ›·È˜ Î·È ÛοÌÌ·-
ÛÈ», Î·È ÙË Á¤Ê˘Ú· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ô˘ ηÏ›ÙÔ AÂȉ·ÚÔÓ›-
ÎÙ˘. MÈ· ÂÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ 1440, ¯·Ú·Á̤ÓË ¿Óˆ Û ̷ÚÌ¿-
ÚÈÓË Ͽη, ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ ÙÔÓ P·Ô‡Ï M·ÓÔ˘‹Ï MÂÏ›ÎË ˆ˜
«Ó¤ÔÓ ‰ÔÌ‹ÙÔÚ·» Ù˘ Á¤Ê˘Ú·˜ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ AÏÊÂÈÔ‡, ÎÔÓÙ¿
ÛÙËÓ K·Ú‡Ù·ÈÓ·. °È· ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ‹ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÁÂÊ˘-

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 11
H H ιουστινινεια ÚÒÓ Â›¯Â ÂÈ‚ÏËı› ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÙÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ· ¤Ó·˜ ÂȉÈÎfi˜ Êfi- ÁÓˆÛÙ‹ Û‹ÌÂÚ· ˆ˜ Karamagara (Ì·‡ÚË ÛËÏÈ¿), ÔÊ›ÏÂÈ
γφυρα στον ποτα- ÚÔ˜, Ë ÁÂʇڈÛȘ. ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· Ù˘ ÛÙ· Ù¯ÓËÙ¿ ÎÔÈÏÒÌ·Ù·, Ô˘ ›¯·Ó Ûη-
μ Σαγγριο, OÈ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ Á¤Ê˘Ú˜ ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ͇ÏÈÓ˜ ‹ ¤ÙÚÈÓ˜ Êı› ÛÙÔ ÌÂÏ·Ófi¯ÚˆÌÔ ‚Ú¿¯Ô Ù˘ ÓfiÙÈ·˜ fi¯ı˘ ÙÔ˘ ÔÙ·-
σε χαρακτικ ηٷÛ΢¤˜ Ì ÙfiÍ· (η̿Ú˜). °È· Ó· ÚÔÛٷ٢ıÔ‡Ó ·fi ÌÔ‡, Û ‡„Ô˜ 75 Ì. ·fi ÙË ÛÙ¿ıÌË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ¶ÚÔÔÚÈ˙fiÙ·Ó
του 19ου αι. (απ: ÙȘ ȤÛÂȘ ÙˆÓ ÔÚÌËÙÈÎÒÓ ÓÂÚÒÓ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡, Ù· ‚¿ıÚ· ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Î·È ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· Ù˘ Á¤Ê˘Ú·˜ Î·È ÚÔÛÂÁ-
C. Mango, ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ ÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·Ó Ì ·ÓÙËÚ›‰Â˜ ÙÚÈÁˆÓÈ΋˜ ‹ ËÌÈ- ÁÈ˙fiÙ·Ó Ì ÎÙÈÛÙ‹ ÛοϷ. H ¤ÙÚÈÓË Á¤Ê˘Ú· Karamagara,
«Byzantine ΢ÎÏÈ΋˜ ‰È·ÙÔÌ‹˜ (˘‰·ÙÔıÚ·‡ÛÙ˜). KÔÓÙ¿ ÛÙȘ Á¤Ê˘Ú˜ Ì‹ÎÔ˘˜ 14.50 Ì., Â›Ó·È ÌÔÓfiÙÔÍË. TÔ ÎÏÂȉ› ÙÔ˘ Ô͢ÎfiÚ˘ÊÔ˘
Architecture», ÎÙ›˙ÔÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿ ‡ÚÁÔÈ, ÍÂÓÒÓ˜ Î·È ·ÚÂÎÎÏ‹ÛÈ·Ø ÙÔ ÌÂ- ÙfiÍÔ˘ Ù˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ‡„Ô˜ ÂÚ›Ô˘ 6.50 Ì. ·fi ÙËÓ ÂÈ-
New York, 1985). ÛÔ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ¤Ô˜ ÙÔ˘ ¢ÈÁÂÓ‹ AÎÚ›Ù· ı¤ÏÂÈ ÙÔÓ ÌÂÁ·ÏfiÚÂ- Ê¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡. ™ÙȘ Ï·ÍÂ˘Ì¤Ó˜ ¤ÙÚ˜ Ô˘
Ô Ù¿ÊÔ ÙÔ˘ ‹Úˆ· Ó· Â›Ó·È ÎÙÈṲ̂ÓÔ˜ Û «Á¤Ê˘Ú·Ó ÙÂÚÓ‹Ó ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÙfiÍÔ˘ Ù˘ Á¤Ê˘-
·¿Óˆ ÂȘ ÙÔÓ E˘ÊÚ¿ÙËÓ». Ú·˜ ¤¯ÂÈ ¯·Ú·¯ı› Ë ÂÈÁÚ·Ê‹ «K‡ÚÈÔ˜ Ô ıÂfi˜ Ê˘Ï¿ÍÂÈ ÙËÓ
›ÛÔ‰fiÓ ÛÔ˘ Î·È ÙËÓ ¤ÍÔ‰fiÓ ÛÔ˘ ·fi ÙÔ˘ Ó˘Ó Î·È ¤ˆ˜ ÙÔ˘
™ˆ˙fiÌÂÓ· ÌÓËÌ›· ·ÈÒÓÔ˜, ·Ì‹Ó, ·Ì‹Ó, ·Ì‹Ó»), Ë ÔÔ›· ·ÔÙÂÏ› ·fiÛ·ÛÌ·
ÙÔ˘ 120Ô‡ „·ÏÌÔ‡. ™ÙË ÓfiÙÈ· fi¯ıË ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡, Ï›Á· ̤-
Afi Ù· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ÌÓËÌ›· Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ›·˜ ÙÚ· ¤Ú· ·fi ÙË Á¤Ê˘Ú·, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ù· ÂÚ›È· ÙÔ˘ Ô¯˘ÚÔ‡
·Í›˙ÂÈ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘ÌÂ, ÛÙÔÓ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ ¯ÒÚÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù˘.
¿ÚıÚÔ˘, ÙËÓ ¤ÙÚÈÓË Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ ™·ÁÁ¿ÚÈÔ˘ ÛÙËÓ H Û‹ÌÂÚ· ÌÂÚÈο Êı·Ṳ́ÓË ¤ÙÚÈÓË Á¤Ê˘Ú· Ù˘ K·Ú‡-
ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ BÈı˘Ó›·˜, ÛÙË MÈÎÚ¿ AÛ›·. KÔÌ‚ÈÎfi ÛËÌÂ›Ô Â- Ù·ÈÓ·˜ Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ÏÈÁÔÛÙ¿ Ûˆ˙fiÌÂÓ· ÌÓËÌ›· Ù˘ ‚˘-
ϤÁ¯Ô˘ Î·È ÛÙ¿ıÌ¢Û˘ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ AÓ·ÙÔÏ›·˜, Ë Á¤Ê˘- ˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÁÂÊ˘ÚˆÙÈ΋˜ ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ. T· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ-
Ú· ·˘Ù‹ ¤Ï˘Û ÙÔ, ·fi ·Ú¯·ÈÔÙ¿ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ, Ô͇ٷÙÔ Úfi- ο ‰Â‰Ô̤ӷ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ˘fiıÂÛË fiÙÈ Ô P·Ô‡Ï M·ÓÔ˘-
‚ÏËÌ· Ù˘ ‰È¿‚·Û˘ ÙÔ˘ ™·ÁÁ¿ÚÈÔ˘. H ˙‡ÍË ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡, ‹Ï MÂÏ›Î˘ ‰ÂÓ ¤ÎÙÈÛÂ, ·ÏÏ¿ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛ ‹ ·Ó·Î·›ÓÈÛ ÚÈ-
ÙÔÏÌËÚfi ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ÙÔ˘ IÔ˘ÛÙÈÓÈ·ÓÔ‡ Aã, ÔÏÔÎÏËÚÒıËΠ̤- ˙Èο ÌÈ· ·Ï·ÈfiÙÂÚË Î·Ù·Û΢‹, Ë ÔÔ›· ·Ó¿ÁÂÙ·È Èı·Ófi-
Û· Û ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ·, ·fi ÙÔ 559 ¤ˆ˜ ÙÔ 562. M ̋ÎÔ˜ 429 Ì. ٷٷ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜, ÛÙÔ 13Ô ·ÈÒÓ·. H Â-
Î·È Ï¿ÙÔ˜ 9.85 Ì. Ë Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ ™·ÁÁ¿ÚÈÔ˘ ‹Ù·Ó ÁÈ· ÙËÓ Â- ÓÙ¿ÙÔÍË Á¤Ê˘Ú· Ù˘ K·Ú‡Ù·ÈÓ·˜ ¤¯ÂÈ Ì‹ÎÔ˜ 52.80 Ì. ηÈ
Ô¯‹ Ù˘ ¤Ó· ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi Ù¯ÓÈÎfi Â›Ù¢ÁÌ·. TÔ Î‡ÚÈÔ Ï¿ÙÔ˜ 3.70 Ì. ™ÙË ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘, Û Â·Ê‹ Ì ÙÔ ‰Â‡-
ÛÒÌ· Ù˘ ·ÂÙÂÏ›ÙÔ ·fi ÂÙ¿ ËÌÈ΢ÎÏÈο ÙfiÍ·, ·fi Ù· Ô- ÙÂÚÔ ‚¿ıÚÔ Ù˘, ¤¯ÂÈ ÎÙÈÛı› ¤Ó· ÌÔÓfi¯ˆÚÔ Î·Ì·ÚÔÛÎÂ¤˜
Ô›· Ù· ¤ÓÙ ÎÂÓÙÚÈο ›¯·Ó ¿ÓÔÈÁÌ· 23–24.50 Ì., ÂÓÒ ÙÔ Ó·˛‰ÚÈÔ (‰È·ÛÙ. 2.70x3.40 Ì.), Û ÙÚfiÔ ÒÛÙ ÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘
¿ÓÔÈÁÌ· ÙˆÓ ‰‡Ô ¿ÏÏˆÓ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÙ·È Û 19.50–20 Ì. H Á¤- –Ì ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi– Ó· ÂÓÙÔȯ›˙ÂÙ·È ÛÙË Ì¿˙·
Ê˘Ú· ›¯Â Â› ϤÔÓ ÙÚ›· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ÙfiÍ· ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi Ù˘ Ù˘ ÙÔȯÔÔÈ›·˜ ÙÔ˘ ‚¿ıÚÔ˘.
¿ÎÚÔ Î·È ‰‡Ô ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi. ™ÙË ‰˘ÙÈ΋ Ù˘ ÏÂ˘Ú¿ ˘„ˆÓfiÙ·Ó OÈ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ Á¤Ê˘Ú˜, fiˆ˜ Î·È ¿ÏÏ· ÌÓËÌ›· Ô˘ Û¯Â-
P O αυτοκρτορας ÌÈ· ÌÓËÌÂȷ΋ ıÚÈ·Ì‚È΋ ·„›‰· (‰ÂÓ ÛÒ˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·), ‡- Ù›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ÓÂÚfi (ÏÔ˘ÙÚ¿, ‚·ÙÈÛÙ‹ÚÈ·, ÓÂÚfiÌ˘ÏÔÈ, ÎÈ-
Iουλιανς ετοιμ- „Ô˘˜ 10 Ì., ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ ÂÛÛfi Ù˘ ÔÔ›·˜ ÂÊ¿ÙÂÙÔ ÌÈ· ÂÏÈ- ÛÙ¤ÚÓ˜, ˘‰Ú·ÁˆÁ›·, ÎÚ‹Ó˜ Î.¿.), ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÙÔ 1999 ÛÙÔ Â-
ζεται να περσει ÎÔÂȉ‹˜ ÛοϷ. ™ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ Á¤Ê˘Ú·˜ ‰È·ÙË- ›ÎÂÓÙÚÔ ÙˆÓ ÂÔÚÙ·ÛÙÈÎÒÓ ÂΉËÏÒÛÂˆÓ ÁÈ· ÙÔ «·ı¿Ó·ÙÔ
γφυρα κτισμνη ÚÔ‡ÓÙ·È Ù· ÂÚ›È· ÂÓfi˜ ·ÚÂÎÎÏËÛ›Ô˘. TËÓ Á¤Ê˘Ú· ›¯·Ó ÓÂÚfi», ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ ÙˆÓ E˘Úˆ·˚ÎÒÓ HÌÂÚÒÓ
στον Eυφρτη. Mι- ÂÁΈÌÈ¿ÛÂÈ ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ› Ù˘ ÔÈËÙ¤˜ fiˆ˜ Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ KÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜. M¤Û· ·fi ÂÈÛΤ„ÂȘ Ì Âχ-
κρογραφα βυζα- ¶·‡ÏÔ˜ ™ÈÏÂÓÙÈ¿ÚÈÔ˜ Î·È Ô AÁ·ı›·˜. ™‹ÌÂÚ·, ηıÒ˜ Ô ÚÔ˘˜ ıÂÚË Â›ÛÔ‰Ô ÛÙ· ÌÓËÌ›·, ÂΉËÏÒÛÂȘ ÂÈÌÔÚʈÙÈÎÔ‡ ¯·-
ντινο χειρογρ- ÙÔ˘ ™·ÁÁ¿ÚÈÔ˘ ¤¯ÂÈ ·ÏÏ¿ÍÂÈ Î·È Î˘Ï¿ Û ¿ÏÏË ÎÔ›ÙË, 3 ¯ÏÌ. Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÂȉÈΤ˜ ÂÓËÌÂÚˆÙÈΤ˜ ÂΉfiÛÂȘ ÙÔ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ
φου 9ου αι. (Eθνι- ÂÚ›Ô˘ ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ·Ï·È¿˜, Ë Á¤Ê˘Ú· ¤¯ÂÈ ÂÁηٷÏÂÈ- ÎÔÈÓfi ›¯Â ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ È‰È·›ÙÂÚ·
κ Bιβλιοθ κη Êı›. ¢‡Ô ¿ÏϘ ‚˘˙·- ÂӉȷʤÚÔÓ ·ÏÏ¿ ·Ú·ÌÂÏË̤ÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜
Γαλλας). ÓÙÈÓ¤˜ Á¤Ê˘Ú˜ ÙÔ˘ Ì·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜.
™·ÁÁ¿ÚÈÔ˘, ÁÓˆÛÙ¤˜ ·-
fi ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ËÁ¤˜, Ë EÈÏÂÁ̤ÓË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·:
Á¤Ê˘Ú· T·˘Ù·ÂÓ‰›·˜ H. Hellenkemper, Br‡cke, «Lexikon des Mittelalters», τ. 2.
Î·È Ë Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ Zfi- F. Hild, «Das byzantinische Strassensystem in Kappadokien»,
ÌË ‹ ZfiÌÔ˘, ‰ÂÓ ¤- Bιννη 1977.
¯Ô˘Ó ̤¯ÚÈ ÛÙÈÁÌ‹˜
Ù·˘ÙÈÛı› Ì ۈ˙fiÌÂ- A. Kazhdan, Bridges, «Oxford Dictionary of Byzantium», τ. 1.
Ó· ÌÓËÌ›·. C. Mango, «Byzantine Architecture», New York 1985.
™ÙËÓ K··‰ÔΛ·
N. Mουτσπουλος, «H βυζαντιν γφυρα της Kαρταινας»,
‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÌÈ· Â›Û˘
Eλλς στο: S. Curcic / E. Xατζητρφωνος (επιμ.), Kοσμικ Mε-
ÚˆÙÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Á¤- σαιωνικ Aρχιτεκτονικ στα Bαλκνια (1300 – 1500) και η
Ê˘Ú· ÙÔ˘ 5Ô˘–6Ô˘ ·È- Διατρησ της, Θεσσαλονκη 1997.
ÒÓ·. KÙÈṲ̂ÓË ¿Óˆ
ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi ÌÂ ÙË ÛË- «O υδτινος κσμος του Bυζαντου» (κδ. YΠ.ΠO. – ΔBMM για
ÌÂÚÈÓ‹ ÔÓÔÌ·Û›· τις Eυρωπαϊκς Hμρες Πολιτιστικς Kληρονομις), Aθνα
1999.
Arapkir Cayi, ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡Û ÙÌ‹Ì· ‚˘˙·ÓÙÈ- M. Whitby, «Justinian’s Bridge over the Sangarius and the
ÓÔ‡ ‰ÚfiÌÔ˘ ÚÔ˜ ÙË Date of Procopius–De Aedificiis», Journal of Hellenic Studies,
MÂÏÈÙËÓ‹. H Á¤Ê˘Ú·, 105 (1985).

12 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
 Oι κουδαρα οι
κιοπρουλδες
Tου ™ ‡ÚÔ˘ I. M ·ÓÙ¿

M È· ÊÔÚ¿ ÎÈ ¤Ó·Ó ηÈÚfi, ı¤ÏÔÓÙ·˜ οÔÈÔ˜ ¢ÂÛfiÙ˘ Ó· Â-

ÍÂÙ¿ÛÂÈ ÙȘ ıÂÔÏÔÁÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ ˘Ô„‹ÊÈÔ˘ ·¿ ÙÔÓ
ÚÒÙËÛÂ:
— ¶ÔÈÔ˜ ¤¯ÙÈÛ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ù¤ÎÓÔ ÌÔ˘;
— OÈ ¶˘ÚÛÔÁÈ·ÓÓ›Ù˜ ¢¤ÛÔÙ¿ ÌÔ˘, ·¿ÓÙËÛ ÂΛÓÔ˜ ¯ˆÚ›˜
‰ÈÛÙ·ÁÌfi, Ì·... ÎÔ˘‚¿ÏËÛ·Ó Ï¿ÛË Î·È ÔÈ BÔ˘ÚÌÈ·Ó›Ù˜!
¶˘ÚÛfiÁÈ·ÓÓË Î·È BÔ‡ÚÌÈ·ÓË ÏÔÈfiÓ. ¢‡Ô ÌÈÎÚ¿, ÊÙˆ¯¿ ¯ˆ-
ÚÈ¿, fiˆ˜ fiÏ· ¿ÏψÛÙ ÛÙËÓ HÂÈÚÔ, ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó, ‹ Ù¤ÏÔ˜ ¿-
ÓÙˆÓ ‚ÔËıÔ‡Ó Ó· ÊÙÈ·¯Ù› Ô ÎfiÛÌÔ˜. TÔ ÔÈÔ˜ ‚¤‚·È· ÙÔÓ «¤-
¯ÙÈÛ» Î·È ÔÈÔ˜ ‚Ô‹ıËÛ ÎÔ˘‚·ÏÒÓÙ·˜ Ï¿ÛË, ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi
ÙÔÓ ·ÊËÁËÙ‹ ÙÔ˘ ·Ú·¿Óˆ ·Ó¤Î‰ÔÙÔ˘, ‹, ·Ó ı¤ÏÂÙÂ, ÙËÓ ·-
ÙÚ›‰· ÙÔ˘ ˘Ô„‹ÊÈÔ˘ ·¿.
MÔÚ› ¤ÙÛÈ Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ÛÂÈÚ¿ Ù· ‰‡Ô ÔÓfiÌ·Ù·, ‹ ·ÎfiÌ· ηÈ
Ó· ·ÓÙÈηı›ÛÙ·ÓÙ·È ·fi ¿ÏÏ·, ¿ÓÙ· fï˜ Â›Ó·È ËÂÈÚÒÙÈη,
ÙÔ Ôχ Ôχ ·fi ÙË ‰ÈÏ·Ó‹ AÓ·ÛÂÏ›ÙÛ·.
XˆÚÈ¿ Ù˘ KfiÓÈÙÛ·˜ Î·È ÙˆÓ T˙Ô˘Ì¤ÚΈÓ, Ù˘ KÔÚ˘ÙÛ¿˜ ηÈ
Ù˘ KÔÏÒÓÈ·˜, οÔÈ· Á‡Úˆ ·fi ÙÔ AÚÁ˘ÚfiηÛÙÚÔ, Ì· Î·È ÁÂÈ-
ÙÔÓÈο, ̷ΉÔÓ›ÙÈη, Û·Ó Ù˘ AÓ·ÛÂÏ›ÙÛ·˜, Ù˘ ºÏÒÚÈÓ·˜ ‹
Ù˘ K·ÛÙÔÚÈ¿˜, ¯Ù›˙Ô˘Ó Î·È ÛÙÔÏ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. KÈ Â‰Ò ÙÔ ·-
ӤΉÔÙÔ, Ô ıÚ‡ÏÔ˜ –ÙÔ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ È· Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›·– ϤÁÔ-
ÓÙ·˜ «ÎfiÛÌÔ» ΢ÚÈÔÏÂÎÙ›. °È·Ù› ÂÓÓÔ› Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ì ·˘-
Ù‹Ó ÙË Ï¤ÍË, οı ›‰Ô˜ ηٷÛ΢‹˜, Û οı ÎÔÓÙÈÓfi ‹ Ì·ÎÚÈ-
Ófi ÙfiÔ.
•ÂÎÈÓÔ‡Ó, ÏÔÈfiÓ, ÙÔ‡ÙÔÈ ÔÈ Ì¿ÛÙÔÚ˜ Ù˘ ¤ÙÚ·˜, ÔÈ... KÔ˘-
‰·Ú·›ÔÈ fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ·ÂοÏÂÛ·Ó ·fi ÙË Û˘ÓıËÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜
ÁÏÒÛÛ· (ÎÔ‡‰·=¤ÙÚ·), ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘... «‰ÈÒ¯Óˆ» ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË.
OÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔÈ Û ·Ú¤Â˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜, Ù· ÂÚ›ÊËÌ· «ÌÔ˘ÏÔ‡ÎÈ·»
ÔÚÁÒÓÔ˘Ó, Â˙ÔÔÚÒÓÙ·˜ ‹ ¿Óˆ Û ÌÔ˘Ï¿ÚÈ·, fi¯È ÌfiÓÔ ÙË ÛË-
ÌÂÚÈÓ‹ EÏÏ¿‰·, ·ÏÏ¿ οı ÁˆÓÈ¿ Ù˘ B·ÏηÓÈ΋˜, ¯Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÂÎ-
ÎÏËۛ˜ Î·È Ù˙·ÌÈ¿, ηÌ·Ó·ÚÈ¿ ÂÍ·ÁˆÓÈο Î·È ·Ó‡„ËÏÔ˘˜ ÌÈ-
Ó·Ú¤‰Â˜, ÛÂÚ¿ÁÈ· ÙÔ˘ ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô˘ TÔ‡ÚÎÔ˘, ‹ ·Ú¯ÔÓÙÈο ÙÔ˘
Ú·ÁÌ·ÙÂ˘Ù‹ PˆÌÈÔ‡, οÛÙÚ·, ÎÔ‡ÏȘ, ̇ÏÔ˘˜, ¯¿ÓÈ·... ÁÂʇ-
ÚÈ·. KÈ ·Ó Ì fiÏ· ·¤‰ÂÈÍ·Ó ÙÔ ÁÔ‡ÛÙÔ, ÙÔ ÌÂÚ¿ÎÈ, ÙËÓ Â˘·È-
ÛıËÛ›· ÙÔ˘˜, Ì ٷ ÙÂÏÂ˘Ù·›·, Ù· ÁÂʇÚÈ· ‰ËÏ·‰‹, ÙfiÏÌËÛ·Ó ¤- H Oικογνεια Kιοπρουλδων
ıÂÛ·Ó Û «‰ÔÎÈÌ‹» ÙËÓ ›‰È· ÙÔ˘˜ ÙËÓ Ù¤¯ÓË. M‹ˆ˜ ¿ÏψÛÙ απ τους Xουλιαρδες Iωαν-
ÙÔ‡Ù· Ù· ‰‡Ô –¢·ÈÛıËÛ›· Î·È ÙfiÏÌË– ‰ÂÓ ÛÙÔȯÂÈÔıÂÙÔ‡Ó Ì¤- ννων. Mπροστ, καθιστς, ο
¯ÚÈ Î·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔÓ ·ÏËıÈÓfi ηÏÏÈÙ¤¯ÓË; K·È ‚¤‚·È· ·˜ ÌËÓ ÍÂ- ξακουστς Aντνης K. Kων-
¯Ó¿Ì ˆ˜ fiÏ· ·˘Ù¿, ÙfiÙÂ, ‰ÂÓ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ Â- σταντινδης  Kωνσταντνης
ÎÙfiÓˆÛ˘, ·ÏÏ¿ ÛÙÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ ÂÓfi˜ ÛÎÏËÚÔ‡ ‚ÈÔÔÚÈÛÌÔ‡. (1864-1948). Aνμεσα στα
λλα, δολεψε και στο γεφ-
KÈÔÚÔ˘Ï‹‰Â˜ ρι του Aυλακιο, που χτστη-
κε στα 1908-10. Aριστερ
¶¿ÓÙ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ KÔ˘‰·Ú·›Ô˘˜ Ì·ÛÙfiÚÔ˘˜, ÙÔ ¯Ù›ÛÈÌÔ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ και δεξι του, ο γιος του Δη-
·ÔÙ¤ÏÂ۠ͯˆÚÈÛÙ‹ ÂÚ›ÙˆÛË. H ›‰È· Ë Ê‡ÛË Ù˘ ηٷ- μτρης (1887-1972) κι ο γα-
Û΢‹˜ ÙÔ˘, ‹Ù·Ó ‰Â̤ÓË Ì ÔÏϤ˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Î·È ÚÔ‚Ï‹Ì·- μπρς του Xρστος Σιντης
Ù·, ÂÌfi‰È· Ô˘ Ì·˙› Ì ÙÔ Êfi‚Ô Ù˘ Â¤Ì‚·Û˘ ÛÙË Ê‡ÛË Ô˘ (1895-1972). Oι δυο τους
‰È·Î·Ù›¯Â ÙÔ Ï·fi, Á¤ÓÓËÛ·Ó ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ıڇψÓ. °È· Ó· χτσανε στα 1944 το περφη-
¯Ù›ÛÂȘ ÁÂʇÚÈ, ¤ÚÂ ӷ ÙÔ Ï¤ÂÈ ÙÔ ¯¤ÚÈ ÛÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ë Î·Ú- μο γεφρι της Γκορας στο
‰È¿ ÛÔ˘. ¶¿ÓÙˆ˜, οÔÈÔÈ ÔÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔÈ, ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ ηٿÊÂÚ·Ó χωρι Aνατολικ, καθς
Ó· ÂȉÈ΢ÙÔ‡Ó Û ·˘Ùfi. KÈ ¤ÁÈÓ·Ó ÁÂÊ˘Ú¿‰Â˜, ÔÈ ÂÚ›ÊËÌÔÈ ÎÈÔ- και, προπολεμικ, αρκετ
ÚÔ˘Ï‹‰Â˜, ·fi ÙËÓ ÙÔ‡ÚÎÈÎË Ï¤ÍË «ÎÈÔÚÔ‡» Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ ·- γεφρια στο δρμο Iωανν-
ÎÚÈ‚Ò˜ Á¤Ê˘Ú·. νων - Mετσβου. Πσω ο
OÏÔ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ô˘ ¯ÙÈ˙fiÙ·Ó ¤Ó· ÁÂʇÚÈ –ÎÈ ·˘Ùfi Û˘Ó¤‚·È- Aντνης Δ. Kωνσταντινδης
Ó ‚·ÛÈο ÙÔ˘˜ ηÏÔηÈÚÈÓÔ‡˜ Ì‹Ó˜– ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ·ÁˆÓ›· ÌÂ- (1915), σπουδαος Πελεκ-
ٷ͇ ÙˆÓ Ì·ÛÙfiÚˆÓ, ¤Ó·˜ ·ÓÔÌÔÏfiÁËÙÔ˜ Êfi‚Ô˜ ÁÈ· ÙÔ ·ÔÙ¤- νος (φωτ.: Aρχεο Γεφυριν
ÏÂÛÌ·. TÔ ÍÂηÏÔ‡ˆÌ· ‹Ù·Ó Ë ÈÔ ÎÚ›ÛÈÌË ÛÙÈÁÌ‹. E¯Ô˘Ì Hπειρτικων).
Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ˜ ÎÈÔÚÔ˘Ï‹‰Â˜ Ô˘ ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔ-

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 13
ÓÙ·Ó ÙfiÙ ·fi ÙÔÓ ÙfiÔ Ù˘ ηٷÛ΢‹˜, ÌË ·ÓÙ¤¯Ô-
ÓÙ·˜ Ù· ÚÒÙ· ÎÚ›ÛÈÌ· ÏÂÙ¿. TËÓ ÂÈÙ˘¯›· ‰È·‰Â¯fi-
Ù·Ó ¯ÂÈÚÔÎÚfiÙËÌ· Ï˘ÙÚˆÙÈÎfi, ʈӤ˜ ÂȉÔÎÈÌ·Û›·˜
Î·È ı·˘Ì·ÛÌÔ‡, ¢¯¤˜ Î·È ‚¤‚·È· Û ϛÁÔ ·ÁÈ·ÛÌfi˜
Î·È ÁϤÓÙÈ ÔÏ˘‹ÌÂÚÔ, Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙˆÓ
Á‡Úˆ ¯ˆÚÈÒÓ. T· ·Ú·¿Óˆ Ê˘ÛÈο ·Ó fiÏ· ‹Á·È-
Ó·Ó Î·Ï¿. °È·Ù› ›¯·ÌÂ Î·È ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·Ù˘¯ËÌ¿ÙˆÓ,
ηٿÚÚ¢Û˘ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡, ÌÂ Û˘Ó¤ÂȘ οÔÙÂ
ÙÚ·ÁÈΤ˜ Ì ı‡Ì·Ù·. MËÓ Í¯ӿÌ ˆ˜ ÌÈÏ¿Ì ÁÈ·
ÌÈ· Ù¤¯ÓË ÂÌÂÈÚÈ΋, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ë
ÁÓÒÛË ÂÚ¯fiÙ·Ó Î·È Ì ÙȘ ÂÈÙ˘¯›Â˜ Î·È Ì ÙȘ ·Ô-
Ù˘¯›Â˜. ¶·ı·›Ó·ÓÂ... Ì·ı·›Ó·ÓÂ..! AÏÏ¿ ηχÙÂÚ· Ó·
ı˘ÌËıԇ̠ٷ ÏfiÁÈ· ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ, ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ÎÈÔ-
ÚÔ˘Ï‹‰ˆÓ Ù˘ H›ÚÔ˘, Ô˘ ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ Ô ¤Ó·˜ ÌÂÙ¿
ÙÔÓ ¿ÏÏÔ Ê‡Á·Ó ·fi ÙË ˙ˆ‹, ·›ÚÓÔÓ·˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ηÈ
ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘˜1.
M·ÚÙ˘Ú›Â˜
— HÙ·Ó ‰‡ÛÎÔÏ· Ó· ÊÙÈ¿ÍÂȘ ÙÔ ÁÈÔʇÚÈ. ¶ÈÔ ‰‡-
ÛÎÔÏ· ·fi ’Ó· Û›ÙÈ. ¶ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏ·. TÔ ’ı· ÛÙÔÓ ·-
Ù¤Ú· ÌÔ˘...
— AÓ ¤ÊÙ·Ó Ù· ÁÈÔʇÚÈ·; AÌ· ‰ÂÓ Ù· ’ÊÙÈ·Ó˜ η-
Ï¿! AÏÏ¿ ‚Ú›˙·Ó ‡ÛÙÂÚ·. °È·Ù› Ó· ¤ÛÂÈ ÙÔ ÁÈÔʇ-
ÚÈ; §fiÁˆ ıÂÔÌËÓ›·˜, ¤‚ÚÂÍ Ôχ, ͤڈ ’Áˆ, ¿Áˆ-
ÓÂ, ¤ÂÊÙÂ…
— •ÂÊÔÚÙÒıËΠÙÔ ÁÈÔʇÚÈ ·’ ÙÔ˘˜ Ì·ÛÙfiÚÔ˘˜ ηÈ
‹ÁÂ Ô ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·˜ Î·È ‰‡Ô–ÙÚÂȘ ¿ÏÏÔÈ, Ó·
‰Ô‡Ó ηٿ fiÛÔ ¤Ú¯ÂÙ·È ÂÓÙ¿ÍÂÈ ÙÔ ÎÏÂȉ›. K·È Ùfi-
ÙÂ… ÙfiÙ ÛÎÒıËΠ¿Óˆ ÙÔ ÁÈÔʇÚÈ, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù·
ηÏÔ‡È· ÙÔ˘ ηϿ, ÛÎÒıËΠ¿Óˆ, ¤Ê˘Á ÙÔ ‚¿-
ÚÔ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‹Ú fiÏÔ˘˜ ̤۷…
— TfiÙ ÂÁÒ ‹ÌÔ˘Ó· ‰ÂηÙÚÈÒÓ ¯ÚÔÓÒÓ Î·È Â›¯· ÙÚ›·
ÌÔ˘Ï¿ÚÈ·. M·ÛÙÔÚÔ·›‰È. °È· Ù˘ M·ÏÓ›ÙÛ·˜ ÙÔ
ÁÈÔʇÚÈ, ÙËÓ ¤ÙÚ· ÙË Ê¤ÚÓ·Ì ’Ô ¿Óˆ, ·fi ÙË
™Ô‡Î·ÓË. ºfiÚÙˆÓ·, ÍÂÊfiÚÙˆÓ· ¤ÙÚ·. ¶ˆ, ˆ, ˆ
ÙÈ ÙÚ·‚Ô‡Û·Ì·Ó Ó· Ô‡ÌÂ. ¶ÂÙÚÔÊ·Á¿‰Â˜ Ô˘ ÏÂÓ.
¢‡ÛÎÔÏË ‰Ô˘ÏÂÈ¿. «A, ÚÂ, ¿Ú ·˘Ùfi ÙÔ ÏÈı¿ÚÈ Î·È
‚¿ÏÙ’ ÙÔ ·¿Óˆ». HÙ·Ó Ë ÚÒÙË ÌÔ˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿…
— ¶‹Ú·Ì ·Û‚¤ÛÙË ·’ ÙÔ Î·Ì›ÓÈ ÙÔ˘ MËÛÈ·ÎÔ‡ÏË.
K˘ÚÈ¿ÎÔ ÙÔÓ Ï¤Á·ÓÂ. E›¯Â οÓÂÈ Î¿Ùˆ, ÛÙËÓ NÙÂÚÙ’
Ô˘ ϤÌÂ, ›¯Â οÓÂÈ ·Û‚ÂÛÙ·ÚÈ¿. E›¯Â ·ÓÔ›ÍÂÈ Î·Ì›-
ÓÈ! HÙ·Ó ÚÒÙÔ˜ ÛÙÔÓ ·Û‚¤ÛÙË. TÔ˘ ›¯·Ó ÔÈ Ì‡-
Ù˜…, ÙÔ˘ ›¯·Ó η› Ù· ÛÈ·ÁfiÓÈ·, ·˘Ùfi˜ ÂΛ, Â¿-
Ï¢ Ì ÙÔ Î·Ì›ÓÈ, Â¿ÏÂ˘Â Ì’ ·˘Ùfi, Ó· Ì¿ÛÂÈ Ù· ÎÏ·-
ÚÈ¿, Ó· Ì¿ÛÂÈ Í¤Úˆ Áˆ ÙÈ, ›¯Â Ì·Ó›· Ì ÙÔ Î·Ì›ÓÈ…
— ™ÙÔ ÌÔ˘ÏÔ‡ÎÈ ÂÁÒ ‹Á· Ì·Ú·ÁÎfi˜. EÊÙÈ·Í· Ù·
ηÏÔ‡È·. T· ͇Ϸ ‹Ù·Ó ·fi ‡ÎÔ. TÔ Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ
ÊÙÈ¿¯Ó·Ì·Ó οو, ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜. ’¶Ô οو Ù· ÛËÎÒ-
Ó·Ì·Ó „ËÏ¿, ¿Óˆ ·’ Ù· ıÂ̤ÏÈ·. OÏ· Ì·˙›. OÏÔÈ
Ì·˙›. K·È Ù· ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ì·Ó ÙÔ ¤Ó· ‰›Ï· ÛÙÔ ¿Ï-
ÏÔ. K¿Ó·Ì·Ó ·ÎÏÔ. OÏÔ Í‡ÏÈÓÔ
ÙÔ ÁÈÔʇÚÈ ÚÒÙ·. ºÙÈ¿¯Ó·Ì·Ó
˘ÔÛÙËÏÒÌ·Ù·, ·ÓÙËÚ›‰Â˜. TÔ
ÛÙËÚ›˙·Ì·Ó. KÈ ‡ÛÙÂÚ·, Í·Ó¿ ÔÈ
«...¯ÙÔ‡Û·ÓÂ ÙÔÓ Îfi-
ÂÏÂοÓÔÈ… ÛÌÔ fiÏÔ, ¯ÙÔ‡Û·ÓÂ
— K·ı¤Ó·˜ ›¯Â ÙÔ ÎÈfiÛÎÈ ÙÔ˘, ÌÂ
Û·Ó›‰Â˜ η̤̈ÓÔ ·fi ¿Óˆ. Î·È Ù· ÁÈÔʇÚÈ· ÙÔ˘»
™ËΈÓfiÙ·ÓÂ, ¤·ÈÚÓ ٷ ÏÈı¿-
ÚÈ· ÙÔ˘, ‰‡Ô ÙÚ›·, Ù¤ÛÛÂÚ·, fi-
Û· ı· ‚Á¿ÏÂÈ ÙË Ì¤Ú·, Ù· ’‚·˙ ÎÂÈ, ‰ÂÍÈ¿ ÎÈ ¿Ú¯È˙Â.
K·ıfiÙ·Ó ÛÙ·˘ÚˆÙ¿. M ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ ¤Ó· ¯Ù˘Ô‡ÛÂ
ÙÔ Ì·Ùڷο, Î·È Ì ÙÔ ¿ÏÏÔ ¤È·Ó ÙÔ ‚ÂÏfiÓÈ. EΛ.
EÈÙfiÔ˘. TÚ›·, Ù¤ÛÛÂÚ· ÎÔÌÌ¿ÙÈ·, ·Ó¿ÏÔÁ· Ô Î·-
ı¤Ó·˜ ÙË Ì¤Ú·. K·È ‰Ô˘Ï‡·Ì ·fi ÙÔ Úˆ› ̤¯ÚÈ
ÙÔ ‚Ú¿‰˘, ‹ÏÈÔ Ì ‹ÏÈÔ. N·È. «E, ÚÂ…» ÙÔ˘˜ ¤ÏÂÁ·,
«… ı· ·ÓÙ·ÌÒÛÔ˘Ì fiÏÔÈ ¿ÓÔ˘, ÛÙÔ ÓÙ·‚¿Ó ÙÔ˘
£ÂÔ‡…».
— ¶ÂÏÂÎÔ‡Û·Ì ÙȘ ¤ÙÚ˜, ÙȘ ¤Íˆ–¤Íˆ, Ù· η̷ÚÔ-
Ï›ıÈ·, ÈÔ Î·Ï¿ Î·È ÙȘ ¯Ù›˙·ÌÂ. T· η̷ÚÔÏ›ıÈ· Ù·
Ûηϛ˙·Ì ÎÈfiÏ·˜ ·fi ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÏÂ˘Ú¿, ηÈ
·fi ÙË Ì›· Î·È ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÌÂÚÈ¿ ÙÔ˘ ÁÈÔÊ˘ÚÈÔ‡.
M¤Û· ÙÔ ¯Ù›˙·Ì ÛΤÙÔ, ÙÔ›¯Ô ÛΤÙÔ. TÔ ¯Ù›˙·Ì ÌÂ
¿ÌÌÔ Î·È ·Û‚¤ÛÙË. K·È ¿Óˆ ¿Óˆ ‚¿˙·Ì ÙÔ ÎÏÂÈ-
‰›, ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô η̷ÚÔÏ›ıÈ. TÔ ·Ê‹Ó·Ì ÙÔ ÁÈÔ-
ʇÚÈ Ó· ÍÂÚ·ı›. YÛÙÂÚ· ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿, ÙÔ ÍÂηÏÔ˘Ò-
Ó·ÌÂ. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜, ·Ô¿Óˆ, ÊÙÈ¿¯Ó·ÌÂ Î·È ÎÔ˘Ú-
ÎÔ˘ÏÔ‡ÎÈ·...
— EÁÒ ‰Ô‡Ï„· ‰ÂηÂÊÙ¿ ̤Ú˜ ·Ôοو ·’ ÙÔ
ÁÈÔʇÚÈ. AÚÌÔÏÔÁÔ‡Û·. AÚÌÔÏfiÈ ·’ ÙÔ ıfiÏÔ ·Ô-
οو. EÎ¿Ó·Ì·Ó ‰ÂηÂÊÙ¿ ̤Ú˜ Ì·˙› Ì’ ¤Ó·Ó ¿Ï-
ÏÔÓ ·’ ÙËÓ K·ÛÙ¿ÓÈ·ÓË. E›¯·Ì ÊÙÈ¿ÍÂÈ Ûηψ-
14 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3
ʇÚÈ Ù˘ XÚ˘Û·˘Á‹˜,
ÌÂ ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ· ÙÔ
ÌÂÁ¿ÏÔ ÎÈÔÚÔ˘Ï‹ NÈ-
ÎfiÏ· ‹ AÓ·ÁÓÒÛÙË
T˙Èԇʷ (1824–1892)
Î·È ÂÏÂοÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜
ÓÙfiÈÔ˘˜ £‡ÌÈÔ ZÈÔ‡‰·
Î·È £·Ó¿ÛË ¶Ô‡ÏÈÔ. O
Ì·ÛÙÔÚÔÁԇϷ˜ MËÙ¿-
ÎÔ˜ (1854–1962) ·fi
ÙË §ÈÔ‡ÓÙ˙Ë Ù˘ AÓ·-
ÛÂÏ›ÙÛ·˜, Ì ηٷÁˆÁ‹
fï˜ ‚ÔÚÂÈÔËÂÈÚÒÙÈ-
ÎË, ¯Ù›˙ÂÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ¢Ô-
ÙÛÈÎfi, ÛÙ· 1884, ¤Ó·
·Ó¤ÌÔÚÊÔ ÁÂʇÚÈ.
AÓÙ›ıÂÙ·, ¿Ù˘¯Ô˜ ı·
ÛÙ·ı› Ô K·ÛÙ·ÓÈ·Ó›-
Ù˘ °ÈÒÚÁÔ˜ KÔÏÔ·-
à O μαστορογο- ı·˜ Ô˘, ÚÔÛ·ıÒ-
λας Mητκος ÓÙ·˜ ÙÔ 1892 Ó· ÁÂÊ˘-
(1854-1962) απ ÚÒÛÂÈ ÙÔÓ TÚÈÎÂÚÈÒÙË
τη Λιοντζη (σμε- ¤Íˆ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔ˘Ûfi
ρα Kαλλον) Γρε- Ù˘ E˘Ú˘Ù·Ó›·˜, ÛÎÔ-
βενν. Mε βορειοη- ÙÒÓÂÙ·È. OÈ ‰˘Ô ÙÔ˘ ÁÈ-
πειρτικη καταγω- ÔÈ fï˜, Ô £·Ó¿Û˘
γ, χτισε στα 1884 Î·È Ô AÔÛÙfiÏ˘, ·-
το γεφρι του Δο- ı·›ÓÔÓÙ·˜ Î·È Ì·ı·›-
τσικο (φωτ.: ÓÔÓÙ·˜, ¤ÁÈÓ·Ó ÔÈ ÚÒ-
Aρχεο Γεφυριν ÙÔÈ ÎÈÔÚÔ˘Ï‹‰Â˜.
Hπειρτικων). ™ÙÔ Á‡ÚÈÛÌ· ÙÔ˘ ·ÈÒ-
Ó·, Ô ÌÈÎÚfiÛˆÌÔ˜ ·ÏÏ¿
ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ÛÙË Ù¤¯ÓË
°ÈÒÚÁÔ˜ §¿˙Ô˜
(1867–1933), ηχÙÂÚ·
ÛÈ¿, ÎÚ‚¿ÙÈ ·Ôοو, ÙÔ Â›¯·Ì·Ó ‰Â̤ÓÔ. KÈ ¤Ó·˜ Ô BÚ¿ÁÁ·˜, ¯Ù›˙ÂÈ ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÁÂʇÚÈ ÛÙ· K˘·Ú›ÛÛÈ·,
Ì¿ÛÙÔÚ·˜ ·Ô¿Óˆ Ì·˜, Ì·˜ ÎÚÂÌÔ‡Û ÙË Ï¿ÛË... ÛÙÔ BfiÈÔ. ™Ù· 1903, Ô ¶˘ÚÛÔÁÈ·ÓÓ›Ù˘ °È¿ÓÓ˘ TÛ›·˜
— AÓ ¤¯ˆ ÊÙÈ¿ÍÂÈ ÂÁÒ ÁÂʇÚÈ·; EÓ· ÌÔÓ¿¯·; K·È Û (1872–1949), Ì·˙› Ì ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ AϤÍË, ÛÙ‹ÓÂÈ ¤-
·Ì·ÛˆÙfi ‰ԇÏ„· Î·È Û’ ·˘Ùfi Ì ÙÔ ÌÈÚΤ˙È. ¶¤- ͈ ·fi ÙËÓ KfiÓÈÙÛ· ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ TÔfiÏÈÙÛ·˜, ÂÓÒ
ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ·. MÂÁ¿Ï·. M η̿ڷ. EÁÒ ‰ÂÓ ÎÔ˘- ÙËÓ ·Ì¤Ûˆ˜ ÂfiÌÂÓË ¯ÚÔÓÈ¿ ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ ™Ù¿ıË ÛÙÔ
ÓÈfiÌÔ˘Ó· ·Ô¿Óˆ ·’ ÙÔ Î·ÏÔ‡È. K·ıfiÌÔ˘Ó· ‹ ¢›ÎÔÚÊÔ Z·ÁÔÚ›Ô˘. «...1903. T¤ÎÙˆÓ ºÒÙË BÚ¿ÓÈÛÙ·»,
ÛÙÔ ÚÒÙÔ, ‹ ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ, ‹ ÛÙÔ ÎÏÂȉ› ·¿Óˆ. Ì·ÚÙ˘Ú¿ÂÈ Ͽη ÂÓÙÔȯÈṲ̂ÓË ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙÔ ¶Â-
HÙ·Ó Û ÙÚÂȘ ÌÂÚȤ˜ ÔÈ ÁÂÊ˘Ú¿‰Â˜. ¢Ô‡Ï¢·Ó Û ÎÏ¿ÚÈ, ÂÓÓÔÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÛÔ˘‰·›Ô ºÒÙË §ˆÏfi (+1917)
¤ÓÙ ÛËÌ›·. T· ‰‡Ô ‹Ù·Ó οو, ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ TÚ¿Â˙· Ù˘ KfiÓÈÙÛ·˜. O £‡ÌÈÔ˜ TÛÈÁ·Ú›‰·˜
ıfiÏÔ˘, Ù· ¿ÏÏ· ‰‡Ô ÛÙË Ì¤ÛË Î·È ÙÔ ¿ÏÏÔ ÛÙÔ ÎÏÂÈ- (1868–1964), ·fi ÙË ZÒÓË BÔ˝Ô˘, ıÂÌÂÏÈÒÓÂÈ ÙÔ 1905,
‰›, ·¿Óˆ, ÁÈ· Ó· Ú›ÍÔ˘Ó Ù· ÚÒÙ· ‚¿ÚË... ¤Ó· ÌÔÓfiÙÔÍÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ÙˆÓ ‚·Ï·¿‰ˆÓ, ÙÔ
— N·È! P›Í·ÌÂ Î·È ·˘Á¿! TÔ ¯ˆÚÈfi ÙÔ ’ηÓ ÎÔ˘Ì¿- TÛ·‚·Ï¤ÚÈ. OÈ ZÔ˘·ÓÈÒÙ˜ NÈÎfiÏ·˜ M·Ì·Ï‹˜
ÓÙÔ. EÊÂÚ ÛÙË ÛÙ¤ÚÓ·! OÙ·Ó ÙÂÏÂÈÒÛ·Ì ÙÔ ÁÂ- (1853–1936) Î·È ¶·‡ÏÔ˜ MÔ‡ÚÙ˙ÈÔ˜ (1866–1951) ÙË-
ʇÚÈ Î¿Ó·Ì ÁÈÔÚÙ‹. OÏÔ ÙÔ ¯ˆÚÈfi. M ÙÔ ¢ÔÏfi ·- ÚÔ‡Ó ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÌÔÓ·‰ÈÎÔ‡ Ô˘ ÛÒıËÎÂ Û˘Ìʈ-
¤Ó·ÓÙÈ. °Ï¤ÓÙÈ Ì ʷÁËÙ¿, ÎÈ ·˘Ù¿... ÓËÙÈÎÔ‡ ÁÈ· ηٷÛ΢‹ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ Î·È ÛÙÂÚÈÒÓÔ˘Ó ÙÔ
KÔ˘‰·Ú·›ÔÈ KÈÔÚÔ˘Ï‹‰Â˜ ·’ ÙËÓ HÂÈÚÔ, ·fi ÙË ÁÂʇÚÈ Ù˘ M·¤Ú˘.
M·Î‰ÔÓ›·! §·Áη‰ÈÓÔ› Ì·ÛÙfi- TÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ KÔ˘‚·Ú¿, οو ·fi ÙÔ ¢ÔÏfi, ÊÙÈ¿-
ÚÔÈ ·fi ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ! OÈ ¯ÓÂÈ ÛÙ· 1927, Ô ¶˘ÚÛÔÁÈ·ÓÓ›Ù˘ ¶·Û¯¿Ï˘ ZÔ‡Ó˘
¢Ô˘ÏÁΤÚˉ˜, Ô˘ ϤÁ·Ó, ·fi ·-
Ó·ÙÔÏÈ΋ Î·È ‚fiÚÂÈ· £Ú¿ÎË! A˘-
(1898–1988). TÔ ÙÂÙÚ¿ÙÔÍÔ Ù˘ ¶ÔÏ˘ÙÛ¿˜, ÛÙÔÓ AÚ·-
¯ıÔ, οو ·’ Ù· T˙Ô˘Ì¤Úη, Â›Ó·È ¤ÚÁÔ ÛÙ· 1932,
Ùfi Â›Ó·È Ô˘ ¯Ù›Û·Ó ÙÔÓ... Îfi- ÙÔ˘ N›ÎÔ˘ M¿ÓÙ˙Ô˘ (1891–1967) ·fi ÙÔ˘˜ P·ÊÙ·Ó·›-
ÛÌÔ, ·˘ÙÔ› Ô˘ ¯Ù›Û·ÓÂ Î·È Ù· ÁÂ- Ô˘˜. TÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ M·ÏÓ›ÙÛ·˜, ÙÔ˘ 1934, ¯Ù›Û·Ó ÔÈ
ʇÚÈ· ÙÔ˘. Ö˜ ·Ó·ÚˆÙȤ۷È: ÚÒÙÔÈ ÙfiÙ ÎÈÔÚÔ˘Ï‹‰Â˜ Ù˘ K·ÛÙ¿ÓÈ·Ó˘: Ô KÒ-
Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ·Ó ¿Ú·Á ÔÙ¤ ÔÈ ÛÙ·˜ °ÎfiÛÈÔ˜ ‹ °ÈÔÚÙfiÏ˘ (1884–1968), Ô KÒÛÙ·˜ º·-
›‰ÈÔÈ ˆ˜ Î¿Ó·Ó Ù¤¯ÓË; ¶·Ú·Ì¤- ÎÔ‡Ú·˜ (1873–1959), Ô ¢ËÌ‹ÙÚ˘ NÙԇη˜
ÓÂÈ ·ÌÊ›‚ÔÏÔ. Z‹ÙËÛË ÂÚÁ·Û›·˜ ·fi ÙË Ì›· ÌÂÚÈ¿, η- (1880–1957) ÎÈ Ô KÒÛÙ·˜ Ô T˙Ô˘Ì¿Î·˜ (1882–1957) Ô
Ù¿ ηÓfiÓ· ÁÈ· Ó· Î·Ï˘Êı› ÌÈ· ·Ó¿ÁÎË –ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÔÔ›Ô˜ Î·È ÙÔ «ÎÏ›‰ˆÛ».
ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜, ÁÈ·Ù› ˘‹ÚÍ·Ó Î·È ÂÚÈÙÒ- A˜ ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘Ì Ì ÙÔÓ ¿ÍÈÔ XÚ‹ÛÙÔ ™ÈfiÓÙË
ÛÂȘ ÚÔ‚ÔÏ‹˜, Ì·Ù·ÈÔ‰ÔÍ›·˜– ÚÔÛÊÔÚ¿ ÂÚÁ·Û›·˜ ·- (1895–1972), ·fi ÙÔ˘˜ XÔ˘ÏÈ·Ú¿‰Â˜, Ô˘ ηÙfiÚıˆÛÂ
fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ¿ÓÙ· ÁÈ· ÙÔÓ ÂÈÔ‡ÛÈÔØ ·Ó‡·ÚÎÙÔ˜ Ô ÙÔ ·Î·ÙfiÚıˆÙÔØ Ó· ÁÂÊ˘ÚÒÛÂÈ, ÙÔ 1944, ÙÔÓ ÁÎÚÂÌfi
¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· ÚÔÛˆÈΤ˜ ÊÈÏÔ‰Ô͛˜. OÈ ÂÈÁڷʤ˜, ÛÙȘ Ù˘ °ÎÔ‡Ú·˜, ¤Íˆ ·fi ÙËÓ AÓ·ÙÔÏÈ΋ Iˆ·ÓÓ›ÓˆÓ. E›-
ÂÓÙÔȯÈṲ̂Ó˜ ϿΘ Ô˘ ÛÒıËηÓ, ¿ÓÙ· ·Ó·Ê¤- Ì·ÛÙ È· ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÌÈ·˜ ÂÔ¯‹˜, ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ÙÔ
ÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ‰ˆÚËÙ‹, ÛÙÔÓ ÂÚÁÔ‰fiÙË. O ÊÙˆ¯fi˜ Ì¿- Ï·˚Îfi ÂÙÚÔÁ¤Ê˘ÚÔ ¤¯ÂÈ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ¯¿ÓÂÈ ÙË Ï·˚Îfi-
ÛÙÔÚ·˜, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì ˆ˜ «‹ÍÂÚ», ˆ˜ ÙËÙ¿ ÙÔ˘, ·ÏÏÈÒ˜ ÌÈ· Ï·ÛÙÈÎfiÙËÙ·, Ô˘ ÙÔ ·Ó¤‰ÂÈÍÂ
‰È·ÈÛı·ÓfiÙ·Ó ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘, ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ Ûˆ¿- Û ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘.
ÛÂÈ, ¤ÊÙÔÓÙ·˜ ı‡Ì· ÙˆÓ ÙfiÙÂ Û˘ÓıËÎÒÓ. EÙÛÈ, ÂÓÒ
ÁÈ· ÙË Ï·˚΋ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÂÈÒıËÎ·Ó ÔÏÏ¿, ÁÈ·
™ËÌÂÈÒÛÂȘ:
ÙÔ˘˜ Ï·˚ÎÔ‡˜ Ù¯ӛÙ˜ ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ·. A˜ ÙÂÏÂÈ-
ÒÛÂÈ ÏÔÈfiÓ ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ ¿ÚıÚÔ, ÌÓËÌÔÓ‡ÔÓÙ·˜ ÔÓÔÌ·- 1. AÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ–Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ. BϤÂ,
™‡ÚÔ˘ I. M·ÓÙ¿: «AÓıÚˆÔ˜ Î·È ÓÂÚfi. °ÂʇÚÈ· Î·È ·-
ÛÙÈο –ÙÈÌ‹˜ ¤ÓÂÎÂÓ ÁÈ· fiÏÔ˘˜– οÔÈÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜
fi˯ÔÈ ÌÈ·˜ Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓ˘ ¿Ï˘», ÛÙÔÓ ÙfiÌÔ «TÔ NÂÚfi
ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ÎÈÔÚÔ˘Ï‹‰Â˜2. ËÁ‹ ˙ˆ‹˜, ΛÓËÛ˘ Î·È Î·ı·ÚÌÔ‡», EΉÔÛË MÔ˘Û›Ԣ
E›Ó·È ÛÙ· 1866 Ô˘ ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜, Ô ¶Ú·Ì·ÓÙÈÒÙ˘ EÏÏËÓÈ΋˜ §·˚΋˜ T¤¯Ó˘, Aı‹Ó· 1999.
KÒÛÙ·˜ M¤Î·˜ (1825–1899) ηٷʤÚÓÂÈ Ó· ÛÙ‹ÛÂÈ
2. BÈÔÁڷʛ˜ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜, ‚ϤÂ, ™‡ÚÔ˘ I.
ÛÙÔÓ AÚ·¯ıÔ ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ ¶Ï¿Î·˜. §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·,
M·ÓÙ¿: B›Ô˜ Î·È ¶ÔÏÈÙ›· Ì·ÛÙfiÚˆÓ KÔ˘‰·Ú·›ˆÓ – H
ÙÔ 1871, Ô ıÚ˘ÏÈÎfi˜ ZÈÒÁ·˜ ºÚfiÓÙ˙Ô˜ (1814–1893) ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ÎÈÔÚÔ˘Ï‹‰ˆÓ. ™ÂÈÚ¿ ¿ÚıÚˆÓ ÛÙËÓ Â-
ÁÂÊ˘ÚÒÓÂÈ, οو ·fi ÙËÓ KfiÓÈÙÛ· ÙÔÓ AÒÔ. AÚÎÂÙ¿ ÊËÌÂÚ›‰· «HÂÈÚÒÙÈη N¤·», ·fi Ê. °ÂÓ¿ÚË–ºÏ‚¿ÚË
ÈÔ ÚÈÓ, ÛÙ· 1854 ¤¯ÂÈ ÛÙËı› „ËÏ¿ ÛÙÔ BfiÈÔ, ÙÔ ÁÂ- 1998 Î·È Û˘Ó¤¯ÂÈ·.
º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
 Hπειρτικα γεφρια
H Tο γεφρι της
Kλειδονιβιστας 
του Bοϊδομτη, ε-
Tου ™ ‡ÚÔ˘ I. M ·ÓÙ¿
κε που τελεινει ο
Bκος. Tο χτισε, Eκπαιδευτικο – συγγραφα
το 1853, με ξοδ
της, η Mπαλκζ
Xανομ του Mα-
λκ Πασ.
T ˘ KÔ‡ÚÙÈ·˜ ÙÔ ÁÂʇÚÈ! TÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ NÔ‡ÙÛÔ˘! T˘ ¶¤-
ÙÚ·Ó˘ ÙÔ ÁÂʇÚÈ, Ù˘ ¶Ï¿Î·˜, Ù˘ T·Ù¿ÚÓ·˜! H η-
Ì¿Ú· Ù˘ KÚÈÂÛÙfi‚·˜! §· Ô‡ÓÙÈ· NÔ˘¿Ô˘·, Ï· Ô‡-
ÓÙÈ· BÈ¿ÎÏÈ! T˘ AÚÙ·˜ ÙÔ ÁÂʇÚÈ! TÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ K˘Ú¿˜! TÔ˘
E‚Ú·›Ô˘, Ù˘ NÔÓԇψ˜, ÙÔ˘ ¶·Û¿...
MÔÓfiÙÔÌ·, ‰›ÙÔÍ·, ÔχÙÔÍ· ÁÂʇÚÈ·. °ÂʇÚÈ· ËÂÈÚÒÙÈ-
η, Ô˘ ¿ÂÈ Ó· ÂÈ Ï›ıÈÓ˜ ‚¤ÚÁ˜, ÙÚԯȤ˜ ‰¤Ô˘˜, Ó· ÚÔ-
Û·ıÔ‡Ó Ó· ˙‡ÍÔ˘Ó ÙÔ... ¿ÂÈÚÔ. ¶¤ÙÚÈÓ· fiÏ· ÙÔ˘˜ Î·È ıÔ-
ψٿ, ÎÔ˘Ú·Û·Ófi¯ÙÈÛÙ· ÁÂʇÚÈ·, η‰Ú·ÚÈṲ̂ӷ ÛÙËÓ ·Èˆ-
ÓÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ï¿Ù·ÓÔ˘. K·È ‚¤‚·È· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-
ÓÔÈ ÏfiÁÔÈ Ô˘, ÂȉÈο ÛÙËÓ HÂÈÚÔ, ÔÈ Ï·˚Τ˜ ·˘Ù¤˜ ηٷ-
Û΢¤˜ ‚Ú‹Î·Ó ÙÔ ÛˆÛÙfi ̤ÙÚÔ Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÌÂÙÔ˘-
ÛȈıÔ‡Ó Û ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘.
°ÓˆÛÙfi ˆ˜ ÙÔ ÙÔÔ›Ô, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ˘„fiÌÂÙÚÔ, ·Ô-
ÎÙ¿ÂÈ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈ΋ fi„Ë. ™ÙËÓ HÂÈÚÔ, fi-
ÓÙ·˜ ÛÙË Û˘ÓÙÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÔÚÂÈÓfi1, ΢Úȷگ›-
Ù·È ·fi ¤Ó· ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔ ¤ÓÙÔÓ· ·ÓÒÌ·ÏÔ fiÛÔ Î·È È‰ÈfiÌÔÚÊÔ.
A˘Ùfi ‰ÂÓ ÌÔÚ›, ·Ú¿ Ó· ·ÛΛ ÛÔ‚·Ú‹ Â›‰Ú·ÛË ÛÙÔ ÎÏ›-
Ì·, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙȘ ‚ÚÔ¯¤˜, ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ˜ ÌÂÁ¿Ï˜ ‹ ÌÈÎÚfiÙÂ-
Ú˜ ·ÔÎÏ›ÛÂȘ ·fi ÙÔ ÌÂÛÔÁÂÈ·Îfi Ù‡Ô2, Ô˘ Û˘Ó·ÓٿٷÈ
Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ÏÂοÓË Ù˘ MÂÛÔÁ›Ԣ. M ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜,
·Ó¿ÁÏ˘ÊÔ Î·È Îϛ̷, ÂȉÚÔ‡Ó ¿ÌÂÛ· ÙfiÛÔ ÛÙÔ ˘‰¿ÙÈÓÔ Û‡-
ÛÙËÌ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ fiÛÔ Î·È ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, Ô˘ Ë ÌÂٷ͇
ÙÔ˘˜ ¿ÏË ı· ÁÂÓÓ‹ÛÂÈ Ù· ÁÂʇÚÈ·. TÔ ÔÙ¿ÌÈÔ ˘‰¿ÙÈÓÔ Û‡-
ÛÙËÌ· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ë ÌÂÁ¿ÏË ˘ÎÓfiÙËÙ·, Ë ¤ÓÙÔÓË ÛÙȘ Â-
Ô¯¤˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙfiÙËÙ· ·ÚÔ¯‹˜ ÎÈ Ë ÁÚ‹ÁÔÚË Ù·¯‡ÙËÙ· ·-
ÔÚÚÔ‹˜ ÙÔ˘. OÛÔ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì fi,ÙÈ Û˘Ì-
‚·›ÓÂÈ ·ÏÏÔ‡, ‰Ò, ÏfiÁˆ Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, ÙÔÓ Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ
ÂÁηٷÛÙË̤ÓÔ, Ó· ‰È·Ì¤ÓÂÈ ÌfiÓÈÌ· ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ΢ڛˆ˜
˙ÒÓË3.
AÏÏ¿ ¤Ó·˜ ÙfiÛÔ ¿ÁÚÈÔ˜ Î·È ¿ÁÔÓÔ˜ ÙfiÔ˜ ·Ó¤Î·ıÂÓ Â͈-
H K A £ H M E P I N H
ıÔ‡Û ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÙË Ê˘Á‹, Û’ ¤Ó· Ù·Í›‰È ÂÈ‚›ˆ-
Û˘. TÔÓ ·Á·Ô‡Û·Ó fï˜ Î·È ¿ÓÙÔÙ Â¤ÛÙÚÂÊ·Ó. ™’ ·˘-
Ùfi ÙÔ ·‰È¿ÎÔÔ ËÁ·ÈӤϷ, ‰ÚÔÌÔÏfiÁÈÔ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ηıfiÚÈ˙Â
ÙË ÌÔ›Ú· ÙÔ˘˜ –ηıËÌÂÚÈÓfi, ÂÔ¯ÈÎfi, Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈÔ– Ë ¿ÏË
Ì ÙÔ ˘ÁÚfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ê¿ÓÙ·˙ ̿ٷÈË, ηٷ‰ÈηṲ̂ÓË. °È·Ù›
Ë ÁË Ô˘ Û˘Ó¯Ҙ ÙÔ˘˜... ¤‰Èˆ¯ÓÂ, ÙÂÏÈο ‹Ù·Ó ·˘Ù‹ Ë ›‰È·
Ô˘, ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÒÓÙ·˜ ·Ì¤ÙÚËÙÔ˘˜ Ï¿ÎÎÔ˘˜, ڤ̷ٷ Î·È Ô-
Ù·ÌÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ‰˘ÛÎfiÏ¢ ӷ ʇÁÔ˘Ó. ¢‡Ô Êfi‚Ô˘˜ ›¯Â ¿ÓÙ·
Ô HÂÈÚÒÙ˘, ΢ڛˆ˜ Ô ÔÚÂÛ›‚ÈÔ˜, ‰‡Ô Êfi‚Ô˘˜ ·ÓÔÌÔÏfiÁË-
ÙÔ˘˜ Ϙ ÎÈ ¤ÙÛÈ ı· ÙÔ˘˜ ÍfiÚÎÈ˙Â. Afi ÙË ÌÈ· ÌÂÚÈ¿ ÊÔ‚fiÙ·Ó
ÙÔ˘˜ ÏËÛÙ¤˜, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Û˘Ó·¿ÓÙËÌ· ηÎfi Ì ·‰È¿‚·-
Ù· ÔÙ¿ÌÈ·. KÈ ·Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ οÓÂÈ
Ù›ÔÙ· –‹Ù·Ó ˙‹ÙËÌ·, ˘ÔÙ›ıÂÙ·È, ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ– ÁÈ· Ù· ‰Â‡-
ÙÂÚ·, Ù· ÔÙ¿ÌÈ·, ÔÓÂÈÚ¢fiÙ·Ó ÁÂʇÚÈ· ¤ÙÚÈÓ·, Ô˘ ‚¤-
‚·È· ¤ÚÂ ӷ ÛÙ‹ÛÂÈ ÌÔÓ·¯fi˜ ÙÔ˘. T· ηٿÊÂÚ ÂÚ›ÊË-
Ì·, ›ÙÂ Û·Ó Ì¿ÛÙÔÚ·˜, Û·Ó Î·Ù·Û΢·ÛÙ‹˜ ›ÙÂ Û·Ó ¯ÚË-
Ì·ÙÔ‰fiÙ˘, ηχÙÂÚ· Ó· ԇ̠¯ÔÚËÁfi˜.
O ÓÙfiÈÔ˜ Ï·˚Îfi˜ Ù¯ӛÙ˘, Ô... ÎÔ‡‰·Ú˘4, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ,
ı·ÚÚ›˜ ·fi ¤ÓÛÙÈÎÙÔ, ÌÈ· ̤ıÔ‰Ô Ô˘ ·ԉ›¯ÙËΠÛÔÊ‹.
AÓÙ› Ó· ·ÁÓÔ‹ÛÂÈ ÙË Ê‡ÛË, Ó· ÙËÓ ÎÔÓÙÚ¿ÚÂÈ ‰·Ì¿˙ÔÓÙ¿˜
ÙËÓ, ÚÔÙ›ÌËÛ ӷ Û˘Ó‰È·ÏÏ·Á› Ì·˙› Ù˘, ·ÊÔ˘ÁÎÚ¿˙ÔÓÙ·˜
ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ Ù˘. OÏ· fiÛ· ·Ú·¿Óˆ ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ Û·Ó ·Èٛ˜
Ô˘ Á¤ÓÓËÛ·Ó, Î¿Ó·Ó ÂÈÙ·ÎÙÈ΋ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ÁÂʇÚÈ·,
Ô HÂÈÚÒÙ˘ ÎÈÔÚÔ˘Ï‹˜5 ı· Ù· Û‚·ÛÙ›, ı· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ›
Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÎÈ ¤ÙÛÈ, fi¯È ÌfiÓÔ ı· χÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·, ·ÏÏ¿ ηÈ
ı· ÔÌÔÚʇÓÂÈ ÙÔÓ ¯ÒÚÔ. ™ÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›· ÂÌÏÔ‡ÙÈÛ ÙÔ Ë-
ÂÈÚÒÙÈÎÔ ÙÔ›Ô, ÙÔ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛÂ, ·ÏËıÈÓ¿ ÙÔ ÚÔ¤ÎÙÂÈÓÂ.
A˘Ù‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ë ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ı· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ¤Ó·Ó «Ú˘ıÌfi»
Ô˘ ·Ì¤Ûˆ˜ ı· ͯˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ ËÂÈÚÒÙÈÎÔ ÁÂʇÚÈ ·fi ÔÔÈÔ-
‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ‹ Ù˘ B·ÏηÓÈ΋˜.
XÚËÌ·ÙÔ‰fiÙ˜
AÏÏ¿ fiÏ· ÙÔ‡Ù·, ¯ˆÚ›˜ ¯Ú‹Ì·Ù·, ı· ·Ú¿ÌÂÓ·Ó ¤Ó· fiÓÂÈÚÔ,
ÌÈ· ÚfiıÂÛË Ô˘ Ë ˘ÏÔÔ›ËÛ‹ Ù˘ ‰ÂÓ ı· ÂÚ¯fiÙ·Ó ÔÙ¤.
XÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·Ó Ï›Ú˜ ÔÏϤ˜, ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÁÚfiÛÈ·, ÁÈ· Ó· ÛÙËı› ¤-
B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 15
 Ó· ÁÂʇÚÈ. H Û¯ÂÙÈ΋ ‰·¿ÓË ÍÂÂÚ-
ÓÔ‡Û ηٿ Ôχ Ù· ¤ÍÔ‰· ·Ó¤ÁÂÚÛ˘
ÂÓfi˜ ÛÈÙÈÔ‡, Û¯ÔÏ›Ԣ, ·ÎfiÌË Î·È
ÌÈ·˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜. K·È ·˘Ùfi, Û’ ¤Ó·Ó Ùfi-
Ô Ô˘ Ë ÊÙÒ¯ÂÈ· ÙÔ˘ ˘‹ÚÍ ·Ó¤Î·-
ıÂÓ ·ÚÔÈÌÈ҉˘.
£· ÙÔ ·Ó·Ï¿‚ÂÈ, Â˘Ù˘¯Ò˜, ÌÈ· ¿ÏÏË,
ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Ù˘¯‹ Ù˘ ȉÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›·˜
ÙÔ˘ ÛÙÂÚË̤ÓÔ˘
ÓÙfiÈÔ˘, ·˘Ù‹
O Ï·˚Îfi˜ Ù¯ӛÙ˘ ·ÓÙ› Ó· ·- Ô˘ Ù·‡ÙÈÛ ÙËÓ
¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÂıÓÈ-
ÁÓÔ‹ÛÂÈ, Ó· ‰·Ì¿ÛÂÈ ÙË Ê‡ÛË, ÎÔ‡ ¢ÂÚÁ¤ÙË ÌÂ
ÂΛÓË ÙÔ˘ HÂÈ-
‰È¿ÏÂÍ ӷ ÂÓ·ÚÌÔÓÈÛÙ› Ì·˙› ÚÒÙË ·ÙÚÈÒÙË.
°È·Ù› ‰›Ï· ÛÙÔ˘˜
Ù˘ ¯Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÁÂʇÚÈ· ÌÂÙÔ˘- ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ÎÔÏÔÛ-
ÛȈ̤ӷ Û ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘ ÛÔ‡˜ Ù˘ ÊÈÏÔÁ¤-
ÓÂÈ·˜, ı· ˙‹ÛÔ˘Ó,
¢ÂÚÁÂÙÒÓÙ·˜ ·-
ıfiÚ˘‚· ÙË ÌÈÎÚ‹
·ÙÚ›‰· Î·È ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ‰ÒÚËÛ·Ó
Ó· Á›ÓÔ˘Ó «ÌÈÎÚ¿» ¤ÚÁ·: ¤Ó·˜ ‰ÚfiÌÔ˜,
ÌÈ· ‚Ú‡ÛË, ¤Ó· ÁÂʇÚÈ. TÈÌ‹˜ ¤ÓÂÎÂÓ,
ÔÈ Û˘Á¯ˆÚÈ·ÓÔ› ÙÔ˘˜ ı· Ù· ‚·ÊÙ›ÛÔ˘Ó
Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ÌÓËÌÔÓ‡ÔÓÙ¿˜
ÙÔ˘˜ ̤۷ ÛÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜.
EȉÈο Ë ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ÙˆÓ ÁÂÊ˘-
ÚÈÒÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ, ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ˘„ËÏÔ‡ Îfi-
ÛÙÔ˘˜ –Ë ‰˘ÛÎÔÏ›· ηٷÛ΢‹˜ ÙÔ ¤-
ηÓ ·ÎfiÌË ˘„ËÏfiÙÂÚÔ– ͯˆÚÈÛÙ‹
ÂÚ›ÙˆÛË. ¢ÈηÈÔÏÔÁË̤ÓÔ ÏÔÈfiÓ Â-
ΛÓÔ ÙÔ... «ÁÈÔʇÚÈ ı· ÊÎÈ¿ÛÂȘ ·Ó ο-
ÓÂȘ ·˘Ùfi ÙÔ Î·Ïfi». O ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ· Ì¿-
ÏÈÛÙ· ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, Ô˘
Û˘Ó·ÓÙ¿ ηÓ›˜ ÛÙËÓ HÂÈÚÔ, Ì·˜ ˘-
Ô„È¿˙ÂÈ Î·È ÁÈ· οÙÈ ¿ÏÏÔ. M·˜ Ì·Ú-
Ù˘Ú¿ÂÈ ˆ˜ Ë Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Î·Ù·-
Û΢‹ ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÌfiÓÔ ÁÈ· ο-
Ï˘„Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·Ó¿Á΢, ·ÏÏ¿ ηÈ
„˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜, ·˜ ԇ̠ÁÈ·... ¿ÊÂÛË ·-
Ì·ÚÙÈÒÓ (Û˘Á¯ÒÚÈÔ). Y‹ÚÍ ÁÈ· ÙËÓ Â-
Ô¯‹ Î·È Ì¤ÛÔ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ηٷ͛ˆ-
Û˘, Ô˘ Û˘ÌÌÂÚ›ÛÙËÎ·Ó ¤ˆ˜ Î·È ·˘-
ÙÔ› ÔÈ TÔ‡ÚÎÔÈ, οÔÙÂ Î·È ÏËÛÙ¤˜ Ô˘
ηٷ‰ÈÒÎÔÓÙ·Ó ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜.
¶ÔÏ˘¿ÚÈıÌ·
O ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ËÂÈÚÒÙÈΈÓ
ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, Ë ‰È·ÓÔÌ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ, Ë
ÔÈÎÈÏ›· ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ÙÔ˘˜ –ÔÏÏÔ› Ù‡-
ÔÈ Î·È ·Ú·ÏÏ·Á¤˜– ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜, Ë Ô-
ÓÔÌ·ÙÔÏÔÁ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ÙfiÛ· ¿ÏÏ· Ô˘
Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË Ù·˘ÙfiÙËÙ¿
ÙÔ˘˜, ·Ú·¤ÌÔ˘Ó ÁÈ· ·ÈÙÈÔÏfiÁËÛË
ÛÙ· fiÛ· ̤¯ÚÈ ÙÒÚ· ·Ú·ı¤Û·ÌÂ. E‰Ò
¿Óˆ, ‰ÂÓ ÚÔ¸‹ÚÍ·Ó Í¤Ó· ÚfiÙ˘·
ÂÈÚ·ÛÌfi˜ ÁÈ· Ì›ÌËÛË, ·ÏÏ¿ Ô‡Ù ÙÂ-
¯ÓÈο ̤۷ Èηӿ Ó· ÂÈ‚¿ÏÔ˘Ó ÔÔÈ·-
‰‹ÔÙ ÂÁÎÂÊ·ÏÈ΋ ¤ÌÓ¢ÛË. EÙÛÈ, Ë
Û¯¤ÛË ¯ÒÚÔ˘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËÌ¿ÙˆÓ
ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙÔ›Ô˘ Î·È ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡
ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛ‹ Ì·˜, ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛÂ ¿-
ÓÙ· ·ÌÊ›‰ÚÔÌ·.
M¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘
A.°.H. (=AÚ¯Â›Ô˘ °ÂÊ˘ÚÈÒÓ HÂÈÚÒÙÈ-
ΈÓ)6, ¤¯Ô˘Ì ηٷÁÚ¿„ÂÈ Î·È ÌÂÏÂÙ‹-
ÛÂÈ, ̤۷ ÛÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ¯ÒÚÔ Ù˘
H›ÚÔ˘ (Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ ‰Ë-
Ï·‰‹ Î·È Ù˘ B. H›ÚÔ˘) 431 ¤ÙÚÈÓ·
ÁÂʇÚÈ·. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, 155 ·fi ·˘Ù¿ ‰ÂÓ
˘¿Ú¯Ô˘Ó È·. ¶ÔÏÏ¿ ·Ú·Û‡ÚıËηÓ
·fi Ù· ÔÙ¿ÌÈ· –·ÈÒÓÈÔ ÙÔ˘˜ ·ÓÙ›·-
ÏÔ Î·È ˘ÔÓÔÌÂ˘Ù‹– ¿ÏÏ· ·Ó·ÙÈÓ¿¯ÙË-
Î·Ó ÛÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô fiÏÂÌÔ –ı‡Ì·Ù·
οÔÈÔ˘ ÂȯÂÈÚËÛÈ·ÎÔ‡ ۯ‰›Ô˘– ÂÓÒ
·ÚÎÂÙ¿ ‚Ô‡ÏÈ·Í·Ó ÛÙȘ ÙÂÚ¿ÛÙȘ ÙÂ-
¯ÓËÙ¤˜ Ï›ÌÓ˜ ÙˆÓ ˘‰ÚÔËÏÂÎÙÚÈÎÒÓ
¤ÚÁˆÓ.
H ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘˜ ‰È·ÛÔÚ¿ ¤¯ÂÈ
ˆ˜ ÂÍ‹˜: ™ÙÔ ÓÔÌfi Iˆ·ÓÓ›ÓˆÓ 295, ÛÙÔ
ÓÔÌfi AÚÙ·˜ 37, ÛÙÔ ÓÔÌfi £ÂÛÚˆÙ›·˜
26, ÛÙÔ ÓÔÌfi ¶Ú¤‚Â˙·˜ 9 Î·È ÛÙË Bfi-

16 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
 Õ Tης Aρτας το Γεφ-
ρι. Oλημερς το χτζα-
νε, το βρδυ γκρεμιζ!-
ταν... Στη σημεριν
του μορφ χτστηκε
αρχς του 17ου αινα,
τα θεμλι του !μως
ανγονται στην εποχ
του Πρρου.

P Tο γεφρι του Nο-

τσου  K!κκορου, στο
Zαγ!ρι. Tο χτισε, το
1750, ο Nοτσος Kο-
ντοδμος, το επισκεα-
ζε, για χρ!νια, ο δι-
πλαν!ς μυλωνς, Γρη-
γ!ρης K!κκορος.

ÚÂÈ· HÂÈÚÔ 64. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ fï˜ η-

Ù·ÓÔËÙ‹, ÂÍËÁ‹ÛÈÌË, Â›Ó·È Ë ‰È·ÓÔÌ‹
ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ, Ï·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ˘fi„Ë
ÙÔ˘ ˘„Ô̤ÙÚÔ˘. ¶·Ú·ÙËÚԇ̠ˆ˜ fi-
ÛÔ Ê‡ÁÔ˘Ì ·’ ÙȘ ·Ú·ı·Ï¿ÛÛȘ
ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ¶Ú¤‚Â˙·˜, Ù˘ £ÂÛÚˆ-
Ù›·˜ Î·È ÙÔ˘ BÔ‡ÚÎÔ˘ Î·È ÚÔ¯ˆÚ¿ÌÂ
ÚÔ˜ Ù· ˘„ÒÌ·Ù· Ù˘ ¶›Ó‰Ô˘ ÙfiÛÔ Ë
˘ÎÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ ·˘Í¿ÓÂÙ·È.
º·ÓÂÚfi ˆ˜, ÂΛ „ËÏ¿, ÙÔ Î·Ù·ÎÂÚ-
Ì·ÙÈṲ̂ÓÔ ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔ Ì ÙȘ ÔÏϤ˜ ˘-
‰¿ÙÈÓ˜ ·ÚÙËڛ˜ Î·È ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ Û˘-
ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ ÏËı˘ÛÌÒÓ Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔ-
ÎÚ·Ù›·˜ ··ÈÙÔ‡Ó ¯Ù›ÛÈÌÔ fiÏÔ Î·È Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ. TÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ
ÎÔÚ˘ÊÒÓÂÙ·È ÛÙÔ Z·ÁfiÚÈ, fiÔ˘ Û˘Ó·-
ÓÙÒÓÙ·È, Û’ ¤Ó· Û¯ÂÙÈο ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ
¯ÒÚÔ, 140 ¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ·, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ
¤Ó· ÙÚ›ÙÔ (33%) ÙˆÓ Û˘ÓÔÏÈο ηٷ-
ÁڷʤÓÙˆÓ Ù¤ÙÔÈˆÓ Î·Ù·Û΢ÒÓ.
AÔÙÂÏ› ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Ì›· ·ÎfiÌË Ì·Ú-
Ù˘Ú›· ¢ËÌÂÚ›·˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘
ÙfiÔ˘.

AÛÙ›Ú¢ÙË Ê·ÓÙ·Û›·
N· ÂÚ¿ÛÔ˘Ì ÙÒÚ· ÛÙȘ fi„ÂȘ, ÛÙËÓ
ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó Ù· ËÂÈÚÒÙÈη

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 17
18 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0

H Tο Kαλογερικ! 
γεφρι του Πλακδα,
στο Zαγ!ρι, κοντ
στους Kπους. Kατα-
σκευστηκε στα 1814
απ! τον ηγομενο του
Προφτη Hλα της B-
τσας Σεραφεμ. Δικαι-
ολογημνα το επαν
«κμπια εν κινσει».
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ÂÙÚÔÁ¤Ê˘Ú·. T· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó Ë
ÔÈÎÈÏ›· ÌÔÚÊÒÓ, ¤Ó‰ÂÈÍË Ù˘ ·ÛÙ›-
Ú¢Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ Ù¯ӛÙË,
·ÏÏ¿ Î·È Ë ¤ÓÙÔÓË Ï·ÛÙÈÎfiÙËÙ·, Ô-
ÊÂÈÏfiÌÂÓË ÛÙȘ ·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈΤ˜ ı˘Ú›-
‰Â˜, ÛÙÔ˘˜ ÚÔ‚fiÏÔ˘˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔÓ
ηÌ˘ÏˆÙfi ‰È¿‰ÚÔÌÔ ‰È¿‚·Û˘. A˘Ù¿
‚¤‚·È·, ÔÈÎÈÏ›· Î·È Ï·ÛÙÈÎfiÙËÙ·,
ηıfiÏÔ˘ ‰ÂÓ ı›ÁÔ˘Ó ÙË ÏÈÙ‹, fiÏÔ ·˘-
ÛÙËÚfiÙËÙ· ÁÚ·ÌÌ‹ ÙÔ˘˜.
T· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÂʇÚÈ·, ÛÙË Û˘-
ÓÙÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÏÂÈÔ„ËÊ›·, ·ÚÔ˘-
ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÌÔÓfiÙÔÍ·. §fiÁÔÈ ÎfiÛÙÔ˘˜
Î·È ÛÙÂÓ¤˜ ÛÙ· ÔÚÂÈÓ¿ ÎÔ›Ù˜ Ô‰‹ÁË-
Û·Ó ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Ù‡Ô ÁÂʇڈ-
Û˘, οÔÙ Ì ¤Ó· ‹ Î·È ‰‡Ô „¢ÙÔ-
·Ú¿ı˘Ú·. ™Â fiϘ ÙȘ ¿ÏϘ ÂÚÈÙÒ-
ÛÂȘ, Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‰ËÏ·‰‹ ÙfiÍ·, ÙÔ
¤Ó· ·’ ·˘Ù¿, ÙÔ ‚·ÛÈÎfi, ηٷÛ΢·-
Ṳ̂ÓÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÛÙË ‚·ıÈ¿ ÎÔ›ÙË, ·-
ÔÚÚÔÊ¿ÂÈ ÙË Û˘Ó‹ıË ÚÔ‹ ÙˆÓ ÓÂÚÒÓ,
ÂÓÒ Ù· ˘fiÏÔÈ·, ÌÈÎÚfiÙÂÚ·, Ù· ‚ÔË-
ıËÙÈο, ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·È Ó· ·Ú·Ï·Ì‚¿-
ÓÔ˘Ó ÙȘ ÏËÌÌ˘ÚÈΤ˜ ·ÚÔ¯¤˜ ÙÔ˘ Ô-
Ù·ÌÔ‡. EÙÛÈ, ÙÂÏÈο, Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ Ùfi-
ÍˆÓ Î·È Ë ‰È¿Ù·ÍË ‚·ÛÈÎÔ‡ – ‚ÔËıËÙÈ-
ÎÒÓ ‰›ÓÔ˘Ó ·ÚÎÂÙÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜ ÁÂÊ˘-
ÚÈÒÓ, Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ó· ·-
Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Û ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ·-
Ú·ÏÏ·Á¤˜ ¯¿ÚË ÛÙ· ·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈο
„¢ÙÔ·Ú¿ı˘Ú·. T· ÙÂÏÂ˘Ù·›·, ·Ó·-
ÎÔ˘Ê›˙Ô˘Ó Â›Ù ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈο –ÌÂÁ¿Ï˜
ηÙ‚·ÛȤ˜– ›Ù ·ÈÛıËÙÈο.
TÔ Û¯‹Ì· ÙˆÓ ÙfiÍˆÓ –‚·ÛÈÎÔ‡, ‚ÔË-
ıËÙÈÎÒÓ, ·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈÎÒÓ– Â›Ó·È ËÌÈ-
΢ÎÏÈÎfiØ Û οÔȘ fï˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ
¤¯Ô˘ÌÂ Î·È Ô͢ÎfiÚ˘ÊÔ (ÁÂʇÚÈ· Z¤Ú-
Ì·˜, K˘Ú¿˜ ÛÙÔ AÚÁ˘ÚfiηÛÙÚÔ, TÛ›-
È·Ó˘) ı˘Ì›˙ÔÓÙ·˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈο ‹
Î·È ÁÔÙıÈο ÚfiÙ˘·. EȉÈο Ù· ·Ó·-
ÎÔ˘ÊÈÛÙÈο ÙfiÍ· Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ÛÙÔ ·-
ÚÂÏıfiÓ ¿ÓÔÈÁ·Ó Î·È Û ۯ‹Ì· ÙÂÙ·Ú-
ÙÔ΢ÎÏÈÎfi, Ô˘ fï˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÂÁη-
Ù·Ï›ÊıËÎÂ. ™˘Ó·ÓÙ¿Ì ٤ÙÔÈ·, Û‹ÌÂ-
Ú·, ÛÙÔ ÂÚÂÈˆÌ¤ÓÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ K˘Ú¿˜
ÛÙËÓ M·ÏÓÙԇ̷, ÛÙÔ Â›Û˘ ÌÈÛÔ-
ηÙÂÛÙÚ·Ì̤ÓÔ Ù˘ ™·Ú·Î›Ó·˜ ÎÔÓÙ¿
ÛÙËÓ K·Ï·Ì¿Î·, Î·È ÛÙËÓ K·Ì¿Ú·
Ù˘ MÈڿη˜ ÛÙȘ ÂÛ¯·ÙȤ˜ Ù˘ H›-
ÚÔ˘, ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi °ÂÓÔ‡ÛÔ. Y‹Ú¯·Ó
Î·È ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ KÔ˘ÚÙ – ¶·Û¿.
TˆÓ ÙfiÍˆÓ Ù· η̷ÚÔÏ›ıÈ·, ȉȷ›ÙÂ-
Ú· ÚÔÛÂÁ̤ӷ, Â›Ó·È ÙÔÔıÂÙË̤ӷ,
Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ η̿Ú˜, Û ‰‡Ô
ÛÙÚÒÛÂȘ. H Â¿Óˆ, fiÙ·Ó «‰È·ÙÚ¤¯ÂÈ»
fiÏÔ ÙÔ Ï¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡, Û˘Ì‚¿Ï-
ÏÂÈ ÛÙË ÛÙ·ÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘, fiÙ·Ó fï˜
ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙȘ fi„ÂȘ, Û·Ó ÎÔÚ-
Ó›˙· Ù˘ οو ÛÙÚÒÛ˘, Â͢ËÚÂÙ› ·-
ÏÒ˜ ·ÈÛıËÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ. E¯Ô˘Ì η-
Ù·ÁÚ¿„ÂÈ ÁÂʇÚÈ –ÙÔ «NÔ˘¿Ô˘·», ÛÙÔ
™˘ÚÚ¿ÎÔ– Î·È Ì ÙÚÂȘ ÛÙÚÒÛÂȘ η̷-
ÚfiÏÈıˆÓ, ÌÔÓ·‰È΋ ÂÚ›ÙˆÛË fi¯È Ìfi-
ÓÔ ÛÙËÓ HÂÈÚÔ.
™ÙȘ ¿ÎÚ˜ ÙˆÓ Ùfi͈Ó, ÛÙ· ÔχÙÔÍ·
‚¤‚·È· ÁÂʇÚÈ·, ÛÙȘ ‚¿ÛÂȘ ÙˆÓ Ô‰·-
ÚÈÎÒÓ ÙÔ˘˜, ‚ϤÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ÚÔ‚fi-
ÏÔ˘˜, ÙÔÓ «ÎfiÊÙË» ÌÚÔÛÙ¿, Ó· Û¿˙ÂÈ
ÙËÓ ÔÚÌ‹ ÙˆÓ ÓÂÚÒÓ, ÙËÓ «ÎfiÓÙÚ·» ›-
Ûˆ, Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÈ, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÌÂÈÒÓÂÈ
ÙÔÓ ÂÈΛӉ˘ÓÔ ÁÈ· Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÛÙÚÔ‚È-
ÏÈÛÌfi.
O ‰È¿‰ÚÔÌÔ˜ ‰È¿‚·Û˘, ηÏÓÙÂÚÈ̈-
Ùfi˜ Î·È ÛÙÂÓfi˜ ÛÙ· 1,5 Ì 2 ̤ÙÚ·, ÁÈ·
Ó· Û ÂÚ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÂÚ· fi¯ıË,
‰È·ÁÚ¿ÊÂÈ Î·Ì˘ÏˆÙ‹ ÙÚԯȿ, ‰È·ÙÚ¤-
¯ÔÓÙ·˜ fiÏÔ ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡.
KÔÚ˘ÊÒÓÂÈ ÙÔ ·Ó¤‚·ÛÌ¿ ÙÔ˘ ¿Óˆ ·-
fi ÙÔ ‚·ÛÈÎfi, ÙÔ „ËÏfiÙÂÚÔ ÙfiÍÔ. K¿-
ÔÙ fï˜, fi¯È Û˘¯Ó¿, ·Ó‚ÔηÙ‚·›-
ÓÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜, ÌÈÌÔ‡ÌÂÓÔ
ÙËÓ Î›ÓËÛË ÙˆÓ ·Ôοو ÙÔ˘ Ùfi͈Ó
1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 19
 Ã Tο γεφρι του
Παπαστθη, στον
Aραχθο, κτω α-
π! το Δρσκο.
Eργο του ηγομε-
νου Aγπιου
που, στα 1746,
για να γνει,
πλρωσε 350 βε-
ντικα φλουρι.

H Tο γεφρι του
Aλ Πασ στο
Aργυρ!καστρο.
Xρησιμοποιθηκε
απ! τους πεζος,
χρησιμοποιθηκε
και για τη μετα-
φορ νερο στο
υδραγωγεο της
π!λης.

à Tο γεφρι του
Γκ!λικ, ψηλ
στο Π!γραδετς.
Γεφυρνει το
Σκομπη στους
πρτους του σχη-
ματισμος.

20 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
(K·ÏÔÁÂÚÈÎfi, ÛÙÔ Z·ÁfiÚÈ). Y¿Ú¯ÂÈ Î·È
ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ ¶··ÛÙ¿ıË, ÛÙÔÓ AÚ·-
¯ıÔ, Ô˘ Ë... Ù·Ï¿ÓÙ¢ÛË ÙÔ˘ ηÏÓÙÂ-
ÚÈÌÈÔ‡ ÙÔ˘ ·ÓÂÍ·ÚÙËÙÔÔÈÂ›Ù·È ÂÓÙÂ-
ÏÒ˜ ·fi Ù· ÙfiÍ·, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÂӉȷ-
ʤÚÔ˘Û·, ÌÈ· ÌÔÓ·‰È΋ ÌÔÚÊ‹. TÔ ÁÂ-
ÁÔÓfi˜ ͤÓÈÛ ÙÔÓ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ Û ¿Ï-
Ϙ ÂÈÎfiÓ˜ ¶Ô˘Î‚›Ï Ô˘, ‰È·‚·›ÓÔ-
ÓÙ¿˜ ÙÔ ·Ú¯¤˜ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÙÔ Î·ÙËÁfi-
ÚËÛÂ7. ¢ÂÍÈ¿ Î·È ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÙÔ˘ οıÂ
ηÏÓÙÂÚÈÌÈÔ‡, Û˘Ó‹ıˆ˜, ÚÔÊ˘Ï¿Û-
ÛÔ˘Ó ¯·ÌËÏ¿ ÛÙËı·›· ‹, ·ÏÈfiÙÂÚ·,
fiÚıȘ ¤ÙÚ˜ ÁÓˆÛÙ¤˜ Û·Ó ·Úο‰Â˜.
H ʇϷÍË Ô˘ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ‚¤‚·È· ›-
Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋, ·Ú¿
Ú·ÁÌ·ÙÈ΋.
™ÙËÓ ÙÂÏÈ΋, fiÓÙˆ˜ ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ÂÈ-
ÎfiÓ· ÙÔ˘ ËÂÈÚÒÙÈÎÔ˘ ÂÙÚÔÁ¤Ê˘ÚÔ˘,
Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ Ôχ Î·È ÙÔ ˘ÏÈÎfi ·fi ÙÔ
ÔÔ›Ô ¤¯ÂÈ Î·Ù·Û΢·ÛÙ›. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È
ÁÈ· Û¯ÈÛÙfiÏÈıÔ, ¤Ùڈ̷ Ô˘ ·ÊıÔÓ›
ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. E›Ó·È Ù¤ÙÔÈÔ, Ô˘ ·Ó Â-
Í·ÈÚ¤ÛÔ˘Ì ٷ η̷ÚÔÏ›ıÈ· Ô˘ ÔÈ Ì·-
ÛÙfiÚÔÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó È‰È-
·›ÙÂÚ·, fiÏÔ ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÌÔÚ› Ó· ¯Ù›˙Â-
Ù·È –ÎÈ ¤ÙÛÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ– Ì ¤ÙÚ˜ Â-
ÓÙÂÏÒ˜ ·ÂϤÎËÙ˜. A˘Ù¤˜, ÂÂȉ‹
‚Á·›ÓÔ˘Ó Û ÛÙÂÓfiÌ·ÎÚ˜ ϿΘ, ‡-
ÎÔÏ· ‰¤ÓÔÓÙ·È, Ì ÔÚÈ˙fiÓÙÈÔ˘˜ ·ÚÌÔ‡˜,
Û’ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ Û˘Ì·Á¤˜ Î·È ÂÈı·Ú-
¯Ë̤ÓÔ. M ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÙȘ ¤¯ÂÈ ÛÌÈϤ-
„ÂÈ Ë ›‰È· Ë ËÂÈÚÒÙÈÎË ÁË.
™ÙËÓ HÂÈÚÔ Û˘Ó·ÓÙ¿˜ ÁÂʇÚÈ· ηÈ
ÌÈÎÚ¿ Î·È ÌÂÛ·›Ô˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜ Î·È ÌÂÁ¿-
Ï·. MÂÁ¿Ï· fï˜, ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ Î·Ù’ ·-
Ó¿ÁÎË ÔχÙÔÍ· ÁÂʇÚÈ·. Y¿Ú¯Ô˘Ó
·ÚÎÂÙ¿ ÌÔÓfiÙÔÍ· Ô˘, ÛÙËÓ ÚÔÛ¿-
ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ˙‡ÍÔ˘Ó Ï·ÙȤ˜ ÎÔ›Ù˜,
·Ó·ÁοÛÙËÎ·Ó ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ·ÓÙÔ¯‹˜ Ó·
ÛËΈıÔ‡Ó Ôχ ¿Óˆ ·’ ÙÔ ÓÂÚfi, ·-
ÔÎÙÒÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÂÓÙ˘ˆ-
ÛȷΤ˜. N· ı˘ÌËıԇ̠ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘
¶Ï¿Î·˜ ÛÙÔÓ AÚ·¯ıÔ (¿ÓÔÈÁÌ· 39 Ì.,
‡„Ô˜ 19 Ì.), Ù˘ KfiÓÈÙÛ·˜ ÛÙÔÓ AÒÔ
(·Ó. 37 Ì., ‡„. 20 Ì.), ÙÔ˘ NÔ‡ÙÛÔ˘ ÛÙÔ
B›ÎÔ (·Ó. 24 Ì., ‡„. 13,5 Ì.), ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ
ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ KÔÚ¿ÎÔ˘ ÛÙÔÓ A¯ÂÏÒÔ, ·˘-
Ùfi Ì¿ÏÏÔÓ Â›Ó·È ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÌÔÓfi-
ÙÔÍÔ ÛÂ ÔÏfi-
ÎÏËÚË ÙËÓ
HÂÈÚÔ, fï˜
ÁÎÚÂÌÈṲ̂ÓÔ ·-
EηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÂÙÚÔÁ¤-
fi ÙËÓ ÂÔ¯‹
ÙÔ˘ ÂÌÊ˘Ï›Ô˘.
Ê˘Ú·, ÌÔÓfiÙÔÍ· ‹ Ôχ-
™Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÙÔÍ·, ÌÂ ÏÈÙ‹ ·˘ÛÙËÚ‹
ÙÒÚ·, ÛÙ· Ô-
χÙÔÍ· ÁÂʇ- ÁÚ·ÌÌ‹ Î·È ¤ÓÙÔÓË
ÚÈ·, Ó· ·Ó·Ê¤-
ÚÔ˘Ì ·˘Ùfi
Ï·ÛÙÈÎfiÙËÙ·
Ù˘ AÚÙ·˜ ÌÂ
Ù¤ÛÛÂÚ· ÙfiÍ·,
Ù˘ KfiÏÏÔÚÙ˙˘ ÛÙÔ AÚÁ˘ÚfiηÛÙÚÔ ÌÂ
¤ÓÙÂ, Ù˘ °ÔÚ›ÙÛ·˜ ÛÙÔ MÂÚ¿ÙÈ Ì Â-
ÊÙ¿. TÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ¿ÓÙˆ˜ ÔχÙÔÍÔ
‹Ù·Ó –ÁÈ·Ù› ÎÈ ·˘Ùfi ÁÎÚÂÌ›ÛÙËΖ ÙÔ˘
KÔ˘ÚÙ ¶·Û¿, „ËÏ¿ ÛÙÔ °ÂÓÔ‡ÛÔ ÔÙ·-
Ìfi, Ì ‰Ò‰Âη ÙfiÍ·.
OÏ· Ù· ÁÂʇÚÈ·, ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË Â-
ÚÈÔ¯‹ Ù˘ H›ÚÔ˘, ¯Ù›ÛÙËÎ·Ó ÛÙ·
¯ÚfiÓÈ· Ù˘ TÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. OÚÁ·ÛÌfi˜
ηٷÛ΢‹˜ ·Ú·ÙËÚ‹ıËΠ·’ Ù· ̤-
Û· ÙÔ˘ 18Ô˘ ̤¯ÚÈ Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘
·ÈÒÓ·, ¯ÚfiÓÈ· ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ÔÈ ÍÂÓÈÙÂ̤-
ÓÔÈ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ ηÈ
ÂÓıÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÛÙÔ
NfiÙÔ ÂχıÂÚÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜.
™ÈÁ¿ ÛÈÁ¿, ·fi Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ ÚÔË-
ÁÔ‡ÌÂÓÔ˘ ·ÈÒÓ·, ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÂÌÊ·Ó›-
˙ÔÓÙ·È Î·È ÛÙËÓ HÂÈÚÔ ÁÂʇÚÈ·... Ó¤-
Ô˘ Ù‡Ô˘, ÁÂʇÚÈ· «¤ÓÙ¯ӷ», ÙÔ˘Ï¿-
¯ÈÛÙÔÓ ÛÙË ÌÔÚÊ‹.
¢ËÏ·‰‹, ‰›ÓÔ˘Ó È· Ù· Û¯¤‰È· ÛÔ˘-
‰·Á̤ÓÔÈ Ì˯·ÓÈÎÔ›, ·Ó Î·È Û˘Ó¯›-
˙Ô˘Ó Ó· Ù· ˘ÏÔÔÈÔ‡Ó, ÂÏÂÎÒÓÙ·˜ ÙȘ
¤ÙÚ˜ Î·È ¯Ù›˙Ô-
ÓÙ·˜ ÔÈ ›‰ÈÔÈ, ÔÈ
ÂÌÂÈÚÈÎÔ› Ù¯ӛ-
Ù˜. H ηı·Ú¿ fi-
̈˜ Ï·˚΋ ÙÂ-
¯ÓÔÙÚÔ›· fiÏÔ
Î·È ˘Ô¯ˆÚ›.
OÏ· ·˘Ù¿ ı·
‰È·ÚΤÛÔ˘Ó Ì¤-
¯ÚÈ ÂΛ, Á‡Úˆ
ÛÙ· 1950, Ô˘ ÙÔ
ÙÛÈ̤ÓÙÔ ı· ÂÈ-
Û‚¿ÏÏÂÈ ÌÂ fi,ÙÈ
·˘Ùfi Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È Î·È ÛÙËÓ HÂÈÚÔ.
™‹ÌÂÚ· Ù· ËÂÈÚÒÙÈη ÁÂʇÚÈ· ¤·-
„·Ó Ó· ÁÂÊ˘ÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ¯ÒÚÔ. M¤¯ÚÈ fi-
̈˜ Ó· ‰È·Ï˘ıÔ‡Ó ÂȘ Ù·... ÂÍ ˆÓ Û˘ÓÂ-
Ù¤ıËÛ·Ó, ı· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Ì ٷ ÌÈÛÔ-
Û‚ËṲ̂ӷ ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Ó· ÁÂÊ˘ÚÒ-
ÓÔ˘Ó, Û ÌÈ· ¿ÏÏË, ȉ·ً ‰È¿ÛÙ·ÛË,
ÙÔ ¯ÚfiÓÔ8.
TÔ˘ K·ÙÛ·Ú¤ÏÔ˘ ÙÔ ÁÂʇÚÈ! TÔ ÁÂ-
ʇÚÈ Ù˘ ¶ÔÏ˘ÙÛ¿˜! T˘ M·ÏÓ›ÙÛ·˜ ÙÔ
ÁÂʇÚÈ, Ù˘ B›ÁÏ·˜, ÙÔ˘ °ÎÚ¤ÙÛÈ! H K·-
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
Ì¿Ú· Ë ¶·ÙÈÓ‹! O‡Ú· BȤÙÚ·, Ô‡Ú· Â
XÔÛÙ¤‚·! TÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ M›ÛÈÔ˘! T˘
Bˆ‚Ô‡Û·˜, ÙÔ˘ ™ÈÁÎÔ‡ÓË, Ù˘ °ÎÚ›-
η˜...
™ËÌÂÈÒÛÂȘ:
1. ¢ËÏ·‰‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ˘„fiÌÂÙÚÔ ·-
Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· 500 Ì 1.500 ̤ÙÚ·.
2. TÔ Îϛ̷ Ù›ÓÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÚÔ˜
ÙÔ ÌÂÛÔÂ˘Úˆ·˚Îfi Ù‡Ô. BϤ ÏÂÙÔ-
̤ÚÂȘ ÛÙÔ, B. ™Ô‡ÏË: TÔ Îϛ̷ Ù˘
H›ÚÔ˘, Iˆ¿ÓÓÈÓ· 1994.
3. ¶¿Óˆ ·fi ÙÔ 50% ÙˆÓ ËÂÈÚÒÙÈΈÓ
¯ˆÚÈÒÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ˙ÒÓË
(500-1.500 Ì. ˘„.).
4. O ÂÙÚ¿˜, Ô Ì¿ÛÙÔÚ·˜ ·fi ÙË Û˘ÓıË-
Ì·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÁÏÒÛÛ· (KÔ‡‰·=¤ÙÚ·).
5. O ÁÂÊ˘Ú¿˜, ·fi ÙÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi KÈÔ-
ÚÔ‡ (=Á¤Ê˘Ú·).
6. H ›‰Ú˘Û‹ ÙÔ˘ ¤ÁÈÓ ÙÔ 1982. H ¤-
Ú¢ӷ Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È.
7. F. Pouqueville, «Voyage dans la
Gréece», Paris 1820.
8. ™‡ÚÔ˘ M·ÓÙ¿: «T· HÂÈÚÒÙÈη
°ÂʇÚÈ·», T¯ÓÈΤ˜ EΉfiÛÂȘ A.E.,
Aı‹Ó· 1985. ™‡ÚÔ˘ M·ÓÙ¿: «TÔ °Â-
ʇÚÈ ÎÈ Ô HÂÈÚÒÙ˘», T¯ÓÈΤ˜ EΉfi-
ÛÂȘ A.E., Aı‹Ó· 1988.
ºˆÙÔÁڷʛ˜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘:
™‡ÚÔ˜ I. M·ÓÙ¿˜/
AÚ¯Â›Ô °ÂÊ˘ÚÈÒÓ HÂÈÚÒÙÈΈÓ
1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 21
 Ã Tο γεφρι της
Aγγστας, με οξυ-
κρυφα τξα και ι-
διατερη τεχνοτρο-
πα κατασκευς,
κτσμα του 16ου
αινα, εναι το με-
γαλτερο σωζμενο
πτρινο γεφρι της
Aνατολικς Mακε-
δονας (φωτ.: Γ.
Tστσος, 1996).

Γεφρια
της Mακεδονας
‰È·˜ Â·Ú¯›·˜ Ì Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙÔ ¯ˆÚÈfi °·Ï·ÙÈÓ‹ Î·È Ë ÙÚ›ÙË Â-
Tου ° ÈÒÚÁÔ˘ T ÛfiÙÛÔ˘
ÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÚ›· ¯ˆÚÈ¿ ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ºÏÒÚÈÓ·˜ (§¤¯Ô‚Ô, ¢ÚÔÛÔ-
Tοπογρφου Mηχανικο–DEA Iστορας ËÁ‹, ºÏ¿ÌÔ˘ÚÔ), ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Î·Ù¿ÁÔÓÙ·È ·fi
Eπιστημν και Tεχνολογας – Yπ. δρος Tμ. Aρχιτεκτνων AΠΘ ÙË BfiÚÂÈ· HÂÈÚÔ. OÈ ¢˘ÙÈÎÔ̷ΉfiÓ˜ Ì·ÛÙfiÚÔÈ, Ì·˙› ÌÂ
ÙÔ˘˜ ÔÌÔÙ¤¯ÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ù˘ ÁÂÈÙÔÓÈ΋˜ Â·Ú¯›·˜ KfiÓÈÙÛ·˜
H›ÚÔ˘, ‹Ù·Ó ÔÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔÈ ÔÈÎÔ‰fiÌÔÈ ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ÙÌ‹-

™ ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÒÚÔ Ù˘ M·Î‰ÔÓ›·˜, ·fi ÙËÓ ¶›Ó‰Ô ¤ˆ˜

ÙÔ N¤ÛÙÔ Î·È ·fi Ù· ‚fiÚÂÈ· Û‡ÓÔÚ· ¤ˆ˜ ÙÔ AÈÁ·›Ô, ÛÒ-
˙ÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi 140 ¤ÙÚÈÓ· ÙÔ͈ٿ ÁÂʇÚÈ·.
¢‡Ô ·fi ·˘Ù¿ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Ì ‚‚·ÈfiÙËÙ· ÛÙË ÚˆÌ·˚΋
ÂÚ›Ô‰Ô: (·) ÙÔ ¤Ó· ·fi Ù· ‰‡Ô Ûˆ˙fiÌÂÓ· ÙfiÍ· ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ ·-
Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ AÓˆ ™˘Ì‚ÔÏ‹ ™ÂÚÚÒÓ Î·È ÙÔ ºˆÙÔÏ›‚Ô˜ ¢Ú¿Ì·˜
Î·È (‚) ÙÔ Ûˆ˙fiÌÂÓÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÙfiÍÔ, ˘fiÏÂÈÌÌ· ÌÂÁ¿Ï˘ Á¤-
Ì·ÙÔ˜ Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ A˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. OÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔÈ ÛÂ Û˘-
ÓÙ¯ӛ˜, ÂÚȤÙÚ¯·Ó Û ̷ÎÚfi¯ÚÔÓ˜ ·Ô‰Ë̛˜ ÙÔ˘˜ ÙË
B·ÏηÓÈ΋ Î·È ÙË MÈÎÚ¿ AÛ›·, ÊÙ¿ÓÔÓÙ·˜ ̤¯ÚÈ ÙÔ ¢Ô‡Ó·‚Ë,
ÙÔ ™Ô˘‰¿Ó Î·È ÙËÓ ¶ÂÚÛ›·. Afi ÙÔ Û˘ÓıËÌ·ÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ÁψÛ-
Û¿ÚÈÔ, Ù· «ÎÔ˘‰·Ú›ÙÈη», ‰È·ÛÒıËÎ·Ó Î·È Ï¤ÍÂȘ Ô˘ ¯ÚËÛÈ-
ÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Î·Ù¿ ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, fiˆ˜ «ÌÈÚ-
Τ˙È» (=ËÌÈ΢ÎÏÈÎfi ÙfiÍÔ), «·Ì¿ÙÛη» (=ÙfiÍÔ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ÙÔ˘
Õ Tο δτοξο γεφ- Ê˘Ú·˜ ÛÙËÓ ·ÏÈ¿ ÎÔ›ÙË ÙÔ˘ §Ô˘‰›·, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ KÏÂȉ› HÌ·- ËÌÈ΢ÎÏ›Ô˘), «ÌÔÚ¤ÏÔ» (=͇ÏÈÓÔ Î·ÏÔ‡È).
ρι στις Πορττσες, ı›·˜, ‰›Ï· ·fi ÙËÓ ÂıÓÈ΋ Ô‰fi £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢–K·ÙÂÚ›Ó˘. ™Ù· ÁÂʇÚÈ· Ù˘ M·Î‰ÔÓ›·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ËÌÈÏ·Í¢-
γνωστ απ τη Afi Ù· ˘fiÏÔÈ·, Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ηٷÛ΢¿ÛÙËÎ·Ó Î·Ù¿ ÙÔ› Ï›ıÔÈ ·fi Ù· ·Ú·Î›ÌÂÓ· ÂÙÚÒÌ·Ù·: ·Û‚ÂÛÙfiÏÈıÔ˜, ·Ú-
δρση της μεγ- ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, ›Ù ˆ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÈ· ÂÎ- ÁÈÏÈÎfi˜ Û¯ÈÛÙfiÏÈıÔ˜ Î·È „·ÌÌfiÏÈıÔ˜, ÂÓÒ Û·ÓÈfiÙÂÚË ‹Ù·Ó Ë
λης κλεφταρματο- Û˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi ÙÔ˘ Ô‰ÈÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ ·fi ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈ΋ ‰ÈÔ›ÎË- ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÁÚ·Ó›ÙË (ÛÙËÓ AÓ·ÙÔÏÈ΋ M·Î‰ÔÓ›·) Î·È ÙÔ˘ ˆ-
λικς οικογνειας ÛË Â›Ù ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‰Ú¿Û˘ ÙÔÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ: ÔÈ ¯ÚÈ- ÚfiÏÈıÔ˘ (Û ÙfiÍ· ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ ÁÈ· ÂÏ¿ÊÚ˘ÓÛË Ù˘ ηٷ-
των Zιακαων κα- ÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ÙÔÈΤ˜ ·˘ÙÔ‰ÈÔÈ΋ÛÂȘ (ÌÔ˘¯Ù·ÚÔ‰ËÌÔÁÂÚÔÓٛ˜), Û΢‹˜). T· ÎÔÓÈ¿Ì·Ù· ÔÈΛÏÏÔ˘Ó ·fi ÙÔ ÍËÚÈÎfi ·Û‚ÂÛÙÔÎÔ-
τ την τουρκοκρα- ÔÈ AÏ‚·ÓÔ› Î·È TÔ‡ÚÎÔÈ ÙÔ¿Ú¯Â˜, ÙÔ ·ÚÌ·ÙÔÏ›ÎÈ, Ë EÎÎÏËÛ›·, Ó›·Ì· ¤ˆ˜ ÙÔ ˘‰Ú·˘ÏÈÎfi ÎÔ˘Ú·Û¿ÓÈ. EÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·Ó Ì Áȉfi-
τα. Aπ τα μσα ·ÎfiÌ· Î·È ÊÈÏÔÁÂÓ›˜ ·fi‰ËÌÔÈ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó ÙËÓ Î·Ù·- Ì·ÏÏÔ, ÎÚfiÎÔ˘˜ Î·È ·ÛÚ¿‰È· ·˘ÁÒÓ, ¿¯˘Ú·, ·ÎfiÌ· Î·È Ì Á¿-
του 19ου αι. απο- Û΢‹ ÂÓfi˜ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó Ï·, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ë ÚÔÊÔÚÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÁÈ· ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙÔ
τελε στοιχεο ενς ı¿ÚÂÛÙÔ ¤ÚÁÔ, ÌÈ· Î·È Ù· ÁÂʇÚÈ· ‹Ù·Ó, ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Â- MÂÁ¿ÏÔ P¤Ì·, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË NÈÁÚ›Ù· Î·È ÙÔ ™Ô¯fi.
υποβλητικο τοπ- ΛÓË, Ù· ÎÏÂȉȿ ÙˆÓ Û˘ÁÎÔÈÓˆÓÈÒÓ.
ου στην εσοδο του K‡ÚÈÔÈ Î·Ù·Û΢·ÛÙ¤˜ ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ Ù˘ £Ú‡ÏÔÈ
στενο και απτο- M·Î‰ÔÓ›·˜ ʤÚÔÓÙ·È ÔÈ ÊËÌÈṲ̂ÓÔÈ ¢˘ÙÈÎÔ̷ΉfiÓ˜ ÔÈÎÔ-
μου φαραγγιο ‰fiÌÔÈ (Ì·ÛÙfiÚÔÈ), ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È Û ÙÚÂȘ ÁˆÁÚ·ÊÈ- M ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙˆÓ ¤ÙÚÈÓˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ Ù˘ M·Î‰ÔÓ›·˜
κτω απ το χω- Τ˜ ÂÓfiÙËÙ˜: Ë ÚÒÙË Â›Ó·È ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÚÒËÓ Â- Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì‡ıÔÈ Î·È ıÚ‡ÏÔÈ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Î·È Û ¿Ï-
ρι Σπλαιο Γρε- ·Ú¯›·˜ AÓ·ÛÂÏ›ÙÛ·˜ (ÛËÌÂÚÈÓ‹ Â·Ú¯›· BÔ˝Ô˘ ÓÔÌÔ‡ KÔ˙¿- Ï· ÁÂʇÚÈ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Î·È ‚·ÏηÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Î·È Î·Ù·-
βενν (φωτ.: Σπ. Ó˘ Î·È ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÓÔÌÔ‡ °Ú‚ÂÓÒÓ) Ì Â›ÎÂÓÙÚÔ Ù¿ÛÛÔÓÙ·È Û ÙÚÂȘ ηÙËÁÔڛ˜:
Mαντς/AΓH). ÙÔ ¯ˆÚÈfi ¶ÂÓÙ¿ÏÔÊÔ˜. H ‰Â‡ÙÂÚË ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ¿ÎÚÔ Ù˘ ›- ™ÙËÓ ÚÒÙË Î·ÙËÁÔÚ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 23
 ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡Ø Û˘Ó‹-
ıˆ˜ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ÚÔ-
Û·ıÔ‡Û ӷ ‰È·Û¯›ÛÂÈ ¤Ó· ÏËÌÌ˘ÚÈ-
Ṳ̂ÓÔ ÔÙ¿ÌÈ ·fi ÙÔÓ «fiÚÔ» (‰È¿‚·-
ÛË). T¤ÙÔȘ ·Ú·‰fiÛÂȘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÁÈ·
ÙÔ ÙÂÙÚ¿ÙÔÍÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙÔ AÓıÔ¯ÒÚÈ
BÔ˝Ô˘ ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ ÁÂʇÚÈ ·Ó¿ÌÂ-
Û· ÛÙË MfiÚÊË Î·È ÙËÓ TÚÈ¿‰·
Ù˘ ›‰È·˜ Â·Ú¯›·˜.
°ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ ηٷ- ™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Î·ÙËÁÔÚ›· Â-
ÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ ıÚ˘ÏÔ‡ÌÂÓ˜
ÓÔÌ‹, Ì·ÛÙfiÚÔÈ, ·ÓıÚˆÔı˘Û›Â˜ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘
«Ó· ÛÙÂÚÁÈÒÛÂÈ» ÙÔ ÁÂʇÚÈ, fi-
˘ÏÈο Î·È ıÚ‡ÏÔÈ ˆ˜ ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ MfiÚÓ·˜
¶ÈÂÚ›·˜, ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ ¶·Û¿
ÙˆÓ Ì·Î‰ÔÓ›ÙÈÎˆÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ™È¿ÙÈÛÙ· Î·È °Ú‚Â-
ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ Ó¿ Î·È ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ ™Ì›Í˘
ÛÙÔÓ AÓˆ AÏÈ¿ÎÌÔÓ·. £˘Û›Â˜
ÌÔÛ¯·ÚÈÒÓ Î·Ù¿ ÙË ıÂÌÂÏ›ˆ-
ÛË ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ
KÔÓ‰˘Ï›‰Ë MÔ˘Ûı¤Ó˘ ¶·ÁÁ·›Ô˘ ηÈ
ÛÙÔ ÁÂʇÚÈ KÔÈÏ·‰›Ô˘ BÔ˝Ô˘, ÂÓÒ Ë ı˘-
Û›· ÌÈÎÚÔ‡ ˙ÒÔ˘ (·ÚÓÈÔ‡ ‹ ÎfiÎÔÚ·) ‹-
Ù·Ó Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ.
™ÙËÓ ÙÚ›ÙË Î·ÙËÁÔÚ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ıÚ‡-
ÏÔÈ Ô˘ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ¤Ó· ÁÂʇÚÈ Ì ÙÔ fi-
24 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
ÓÔÌ· ÙÔ˘ MÂÁ¿ÏÔ˘ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘. E›Ó·È
ÙÚ›· Ù· ÁÂʇÚÈ· ·˘Ù¿ ÛÙÔ Ì·Î‰ÔÓÈÎfi
¯ÒÚÔ Î·È Ê¤ÚÔ˘Ó ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· «ÁÂʇ-
ÚÈ ÙÔ˘ MÂÁ·Ï¤Í·ÓÙÚÔ˘»: TÔ ÁÂʇÚÈ
ÛÙÔÓ AψÚÔ AÏ̈›·˜, ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘
K¿ÛÙÚÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ¶‡ÚÁÔ˘˜ EÔÚ‰·›·˜ ηÈ
ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙÔ EÏ¢ıÂÚÔ¯ÒÚÈ °Ú‚Â-
ÓÒÓ.
°ÂˆÁÚ·ÊÈ΋ ηٷÓÔÌ‹
ø˜ ÚÔ˜ ÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ηٷÓÔÌ‹ ÙˆÓ
ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ ·Ó¿ ÓÔÌfi, Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·
Û ·ÚÈıÌfi ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÓÔÌÔ‡˜
™ÂÚÚÒÓ Î·È K·‚¿Ï·˜. Ö˜, Ù· ÌÂÁ·-
χÙÂÚ·, ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎfiÙÂÚ· Î·È Ì ÙȘ
ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚ˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ
Â›Ó·È Ù· ÁÂʇÚÈ· ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ °Ú‚ÂÓÒÓ,
Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È fiÏ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ
AÏÈ¿ÎÌÔÓ· Î·È ÙË ¢˘ÙÈÎÔ̷ΉÔÓÈ΋
¶›Ó‰Ô, ̤۷ Û ˆÚ·Èfiٷٷ Ê˘ÛÈο ÙÔ-
›·, ˘ÎÓ¿ ‰¿ÛË Î·È ·fiÙÔÌ· Ê·Ú¿Á-
ÁÈ·. ™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹, Ë ‡·ÚÍË Â-
Ófi˜ ˘ÎÓÔ‡ ÔÙ¿ÌÈÔ˘ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ ÛÂ Û˘Ó-
‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ Â›Î·ÈÚË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋
ı¤ÛË Ù˘ ·Ó¿ÌÂÛ· Û M·Î‰ÔÓ›· ηÈ
HÂÈÚÔ, ¿Ú· Î·È Ì ÙË ‰È¤Ï¢ÛË ÛË-
Ì·ÓÙÈÎÒÓ ‰ÚfïÓ, ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙË-
Ù· ¤ˆ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, Â-
¤‚·Ï ÙË ˙‡ÍË ÙˆÓ ÔÙ·ÌÒÓ Ì ÁÂ-
ʇÚÈ·. Afi ·˘Ù¿ ÂÚÓÔ‡Û·Ó Ù· ηڷ-
‚¿ÓÈ· ÙˆÓ HÂÈÚˆÙÒÓ Î·È ¢˘ÙÈÎÔÌ·-
ΉfiÓˆÓ ÂÌfiÚˆÓ Î·È ÍÂÓÈÙÂ̤ӈÓ
ÚÔ˜ ÙË BfiÚÂÈ· B·ÏηÓÈ΋ Î·È ÙËÓ KÂ-
ÓÙÚÈ΋ Î·È AÓ·ÙÔÏÈ΋ E˘ÚÒË, ÔÈ ÎÙË-
ÓÔÙÚfiÊÔÈ Î·Ù¿ ÙȘ ÂÍ·ÌËÓÈ·›Â˜ ÌÂÙ·ÎÈ-
Ó‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·fi Ù· ‚ÔÛÎÔÙfiÈ· Ù˘
¶›Ó‰Ô˘ ÚÔ˜ Ù· ¯ÂÈÌ·‰È¿ Ù˘ £ÂÛÛ·-
Ï›·˜ Î·È ÔÈ Ì·ÛÙfiÚÔÈ ÙÔ˘ BÔ˝Ô˘ ÚÔ˜
ÙËÓ ÍÂÓÈÙÈ¿.
TÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Û ̋ÎÔ˜ (84 Ì.) Ûˆ-
˙fiÌÂÓÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ M·Î‰ÔÓ›·˜ ›ӷÈ
ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ ™·ÓÔ‡, 16 ¯ÏÌ. N¢ ÙˆÓ
°Ú‚ÂÓÒÓ, ÎÙÈṲ̂ÓÔ ÙÔ 1846 Ì ¯ÚË-
Ì·ÙÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘ AÏ‚·ÓÔ‡ MÔ˘ÛÙ·Ê¿
AÁ¿ ÙÔ˘ ÂÈÏÂÁfiÌÂÓÔ˘ ™·ÓÔ‡. °Âʇ-
ÚˆÓ Ì ٷ ¤ÓÙ ÙfiÍ· ÙÔ˘ ÙÔÓ BÂÓ¤ÙÈ-
ÎÔ ÔÙ·Ìfi ¿Óˆ ÛÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ô‰ÈÎfi
¿ÍÔÓ· °Ú‚ÂÓÒÓ–MÂÙÛfi‚Ô˘ Ô˘ ‰È¤-
Û¯È˙ ÙËÓ ¶›Ó‰Ô, Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·˜ ÙË ¢˘ÙÈ-
΋ M·Î‰ÔÓ›· Ì ÙËÓ HÂÈÚÔ.
TÔ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎfiÙÂÚÔ ÁÂʇÚÈ ÙˆÓ
 Õ Tο δτοξο γεφρι
στο χωρι Zικα,
κτσμα του 19ου
αι., στους πρποδες
του βουνο Oρλια-
κας των Γρεβενν
(φωτ.: Γ. Tστσος,
1990).

°Ú‚ÂÓÒÓ Î·È ›Ûˆ˜ fiÏ˘ Ù˘ M·Î‰Ô-

Ó›·˜, Â›Ó·È ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ A˙›˙ AÁ¿, ÎÙÈ-
Ṳ̂ÓÔ ÙÔ 1727 Ì ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘
ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ ÙÔ¿Ú¯Ë, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ¯ˆ-
ÚÈ¿ TڛΈÌÔ Î·È KÔÛÌ¿ÙÈ. E›Ó·È ÙÚ›ÙÔ-
ÍÔ, Ì ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Î·Ì¿Ú· ‡„Ô˘˜ 15 Ì.
Î·È ‰‡Ô ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜. H ·Ú¿‰ÔÛË ·Ó·-
ʤÚÂÈ fiÙÈ Î·Ù¿ ÙÔ ÎÙ›ÛÈÌfi ÙÔ˘ η٤Ú-
Ú¢Û ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ê·›ÚÂÛË
ÙˆÓ Í‡ÏÈÓˆÓ Î·ÏÔ˘ÈÒÓ Î·È ÌfiÓÔ ÙËÓ
ÙÚ›ÙË ÊÔÚ¿ ¤ÌÂÈÓ fiÚıÈÔ ÌÂÙ¿ ÙÔ ÍÂη-
ÏÔ‡ˆÌ·. EÓ· ηÌ·Ó¿ÎÈ ÎÚÂÌ·Ṳ̂ÓÔ
·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ „ËÏfiÙÂÚÔ ÛË-
ÌÂ›Ô Ù˘ ÌÂÛ·›·˜ η̿ڷ˜ ÙÔ˘, ÚÔÂÈ-
‰ÔÔÈ› Ì ÙÔÓ ‹¯Ô ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ Î›Ó‰˘-
ÓÔ Ô˘ ‰È·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÔÈ Ù·ÍȉÈÒÙ˜ ηÈ
Ù· ÊÔÚو̤ӷ ˘Ô˙‡ÁÈ·, fiÙ·Ó Ê˘Û¿ÂÈ
‰˘Ó·Ùfi˜ ¿ÓÂÌÔ˜.
EÓ· ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‰›ÙÔÍÔ ÁÂʇÚÈ Â›Ó·È
·˘Ùfi ÛÙË ı¤ÛË ¶ÔÚÙ›ÙÛ˜, ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi H Tο γεφρι στο χωρι
™‹Ï·ÈÔ °Ú‚ÂÓÒÓ, ÁÓˆÛÙfi ·fi ÙË Aγα Σωτρα της επαρ-
‰Ú¿ÛË Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ÎÏÂÊÙ·ÚÌ·ÙÔÏÈ- χας Bο#ου του νομο Kο-
΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙˆÓ Zȷη›ˆÓ ηٿ ζνης, κτσμα των μσων
ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·. TÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙ¤ÎÂÈ, του 19ου αινα (φωτ.: Γ.
·fi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÛÙËÓ Â›- Tστσος, 1991).
ÛÔ‰Ô ÂÓfi˜ „ËÏÔ‡ (ÂÚ› Ù· 200 Ì.) ηÈ

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 25
 Õ Tο γεφρι του
Tσιοκαρη στο Pο-
δοχρι Bο#ου ν. Kο-
ζνης. H μεγλη κα-
μρα και η ανταν-
κλασ της στο νερ
ÛÙÂÓÔ‡ Ê·Ú·ÁÁÈÔ‡ (ÙÔ ÓÂÚfi ÙÔ˘ ÔÙ·- ÙfiÍ· Î·È ÙÔ ÈÛfi‰ÔÌÔ Û‡ÛÙËÌ· ÛÙË ÏÈ-
ÌÔ‡ ηχÙÂÈ ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ÙËÓ ÎÔ›- ıÔ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘, ·Ú·¤ÌÂÈ Û ÁÓˆÛÙ¿
ÙË), ÛÙÔÏ›˙ÔÓÙ·˜ ¤Ó· ¿ÁÚÈÔ Î·È ˘Ô- ÁÂʇÚÈ· Ù˘ B·ÏηÓÈ΋˜ Ô˘ ηٷ-
‚ÏËÙÈÎfi ÙÔ›Ô. Û··ÛÂ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·˜ ÙÔ˘
™Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÔÙ¿ÌÈ· Ù˘ KÂÓÙÚÈ΋˜ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· ™ÈÓ¿Ó, Ì ٷ ÔÔ›· ÙÔ ÁÂ-
M·Î‰ÔÓ›·˜ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú- ʇÚÈ ÙÔ˘ AÁÁ›ÙË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÌÂÁ¿Ï˜
¯·Ó, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÙÂ- ÔÌÔÈfiÙËÙ˜.
ÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ·È-
ÒÓ˜, ¤ÙÚÈ- AÓ·ÛًψÛË - ·ÍÈÔÔ›ËÛË
Ó· ÙÔ͈ٿ
¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi 140 ÁÂʇÚÈ·. H T· ¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ· ÂÎÙfi˜ ·fi ÈÛÙÔÚÈ-
¤ÙÚÈÓ· ÙÔ͈ٿ ÁÂʇÚÈ· ‰È¿‚·ÛË ÙÔ˘
AÍÈÔ‡ Î·È ÙÔ˘
ο ÌÓËÌ›· Â›Ó·È Î·È ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο ·ÍÈÔ-
ı¤·Ù· Î·È Ù· ¤ÚÁ· Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ Î·È ·-
̤۷ Û ̷Á¢ÙÈο ÙÔ›·, AÏÈ¿ÎÌÔÓ· Ó·Ûًψۋ˜ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ì‚¿-
ÁÈÓfiÙ·Ó Ì ÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÔÚÈ-
˘ÎÓ¿ ‰¿ÛË Î·È Û¯Â‰›Â˜. T· ÛÌ¤ÓˆÓ ÔÚÂÈÓÒÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ. K·Ù’ ÂÍÔ-
·fiÙÔÌ· Ê·Ú¿ÁÁÈ· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ÁÂ-
ʇÚÈ· ÛÙËÓ
¯‹Ó ÁÈ· ÌÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ·Ó¿‰ÂÈÍË Î·È ·-
ÍÈÔÔ›ËÛË ÚÔÛʤÚÂÙ·È ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘
ÂÚÈÔ¯‹ Â›Ó·È ¶·Û¿. ™ÙÔÓ AÏÈ¿ÎÌÔÓ·, ÛÙ· fiÚÈ· ÙˆÓ
Ï›Á·, ÂÓÒ ‰‡Ô ÓÔÌÒÓ KÔ˙¿Ó˘ Î·È °Ú‚ÂÓÒÓ, ÛÒ˙Ô-
·fi ·˘Ù¿ ÎÔÛÌÔ‡Ó ÈÛ¿ÚÈı̘ fiÏÂȘ: ÓÙ·È Ù· ÂÚ›È· ·fi ÙÔ Ôχ ÌÂÁ¿ÏÔ ÛÂ
ÙÔ KÈÔ˘Ú› ÛÙËÓ E‰ÂÛÛ· Î·È ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ì‹ÎÔ˜ (ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi 100 Ì.), ÂÍ¿-
Ù˘ M·ÚÌÔ‡Ù·˜ ÛÙË B¤ÚÔÈ·. ÙÔÍÔ ÁÂʇÚÈ, Ô˘ ÎÙ›ÛÙËΠÙÔ 1690 ·-
™ÙËÓ AÓ·ÙÔÏÈ΋ M·Î‰ÔÓ›· ˘¿Ú- fi οÔÈÔÓ M·¯ÌÔ‡Ù ·Û¿. T· ÁÂʇÚÈ
Õ Tο γεφρι του ¯ÂÈ Ï‹ıÔ˜ ·fi ÌÈÎÚ¿ ÁÂʇÚÈ·. TÔ ÌÂ- ·Ó·ÙÈÓ¿¯ÙËΠÙÔ 1941 ·fi AÁÁÏÔ˘˜
σχηματζουν τλειο
κκλο (φωτ.: Γ. Tσ-
τσος, 1987).
Í·Ó·ÎÙÈÛÙÔ‡Ó ¿Óˆ ÛÙ· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ‚¿-
ıÚ· ÙÔ˘. H Ù¯ÓÔÁÓˆÛ›· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È
·ÚfiÌÔȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ¤¯Ô˘Ó ÂȯÂÈ-
ÚËı› Î·È Û ¿ÏϘ ¯ÒÚ˜, fiˆ˜ Ï.¯. ÛÙÔ
ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ NÂÚ¤Ù‚·
ÛÙÔ MfiÛÙ·Ú Ù˘ BÔÛÓ›·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ‹‰Ë
·Ó·ÛÙËÏÒÓÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚfiÛÊ·ÙË
Ï‹ÚË Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘. MÈ· ·ÚfiÌÔÈ·
ÚÔÛ¿ıÂÈ· Î·È ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ
ı· Â›Ó·È ÚfiÎÏËÛË ÁÈ· ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÙÂ-
¯ÓÈ΋, Ë ÔÔ›· ı· ÎÏËı› Ó· Û˘ÁÎÚÈı›
Ì ÙË Ï·˚΋ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·È-
ÒÓ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÌÈ· ¢ηÈÚ›· ÁÈ· ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ÌÔÓ·‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡ ·-
ÍÈÔı¤·ÙÔ˘, ÛÙËÓ ˘Ô‚·ıÌÈṲ̂ÓË, ÔÈÎÔ-
ÓÔÌÈο Î·È ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈο, ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘
¢˘ÙÈ΋˜ M·Î‰ÔÓ›·˜.
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·:
Παφλης A.: «Oδοιπορικ στα πετρογ-
φυρα της Δυτικς Mακεδονας», Δυτικο-
γερμανικ Γρμματα Z´ (1996), Kοζ-
νη.
Tστσος Γ.: «Mακεδονικ Γεφρια»,
University Studio Press, Θεσσαλονκη
Aζζ Aγ, κτισμνο Á·Ï‡ÙÂÚÔ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁfiÙÂÚÔ ‰Â›ÁÌ· ÙÔ˘ Î·È NÔÂ˙ËÏ·Ó‰Ô‡˜ Û·ÌÔÙ¤Ú Î·Ù¿ ÙË 1997.
το 1727, εναι το ›‰Ô˘˜ Â›Ó·È ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ÂÈÛ‚ÔÏ‹˜. T· Tστσος Γ.: «Γεφρια της ρωμαϊκς πε-
εντυπωσιακτερο AÁÁ›ÙË, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi ÙÔ˘ ÛȉË- ˘ÔÏ›ÌÌ·Ù· Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·Ó, ¤·ı·Ó ριδου στη Mακεδονα», «Aρχαα Mακε-
των Γρεβενν και ÚÔ‰ÚÔÌÈÎÔ‡ ÛÙ·ıÌÔ‡ AÁÁ›ÛÙ·˜. E¯ÂÈ Î·È Ó¤· ηٷÛÙÚÔÊ‹ ·fi ÙÔ ÛÂÈÛÌfi δονα Eκτο Διεθνς Συμπσιο», τμ. 2,
σως της Mακεδο- Ôχ ÌÂÁ¿ÏÔ Ï¿ÙÔ˜ (4,50 Ì.) Î·È ÌÈ· ÙÔ˘ 1995. ™‹ÌÂÚ· ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔÓ ¤Ó· Iδρυμα Mελετν Xερσονσου Aμου,
νας. Eχει το μεγα- ÌÔÓ·‰È΋ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ· ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ·fi Ù· ÙfiÍ· ÙÔ˘ Î·È ÔÈ ‚¿ÛÂȘ ·fi fiÏ· Θεσσαλονκη 1999.
λτερο σε νοιγμα ηٷÛ΢‹˜ Ù˘ ÙÔȯÔÔÈ›·˜ ÙˆÓ Ù˘- Ù· ‚¿ıÚ· ÙÔ˘. Φωτοπολου E.: «Tα ιστορικ γεφρια
και ψος τξο απ Ì¿ÓˆÓ: ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙÚÂȘ ·Ú¿Ï- M¤¯ÚÈ ÙÔ 1941 ‹Ù·Ó ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ στο Bιο και η αρχιτεκτονικ τους», Γ´
λα τα γεφρια ÏËÏÔ˘˜ ÏÂÙÔ‡˜ ÙÔ›¯Ô˘˜, Ì ÎÂÓ¿ ·Ó¿- Û ̋ÎÔ˜, ‡„Ô˜ Î·È ¿ÓÔÈÁÌ· ÌÂÛ·›Ô˘ συνδριο Iστορας–Λαογραφας – Γλωσ-
της Mακεδονας ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜, ·ÓÙ› ÁÈ· ¤Ó·Ó Û˘Ì·Á‹ ÙÔ›- ÙfiÍÔ˘ ·fi fiÏ· Ù· ¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ· ÙÔ˘ σολογας–Παραδοσιακς Aρχιτεκτονι-
(φωτ.: Διονσης ¯Ô ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÙfiÍ·. H ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ- ‚ÔÚÂÈÔÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘. OÈ Î·Ì¿Ú˜ κς Δυτικομακεδονικο Xρου, Θεσσα-
Δημητρου). ΋ Ù¯ÓÔÙÚÔ›· ÙÔ˘ Ì ٷ Ô͢ÎfiÚ˘Ê· ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ ÙÔ˘ ¶·Û¿ ı· Ú¤ÂÈ Ó· λονκη 3-5/4/1982.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 27
 Πετρογφυρα στο
Tου A ÓÙÒÓË ° ·ÏÂÚ›‰Ë
Πολιτικο Mηχανικο EMΠ
M È· Ì·ÙÈ¿ ÛÙÔÓ ÁÂˆÊ˘ÛÈÎfi ¯¿ÚÙË Ù˘ £ÂÛÛ·-
Ï›·˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ˘ÎÓfiÙËÙ·
ÔÙ·ÌÒÓ Î·È ÚÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ‰È·ÚÚ¤Ô˘Ó ÙÔ
ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ ‰ÈÓfi ÙÌ‹Ì· Ù˘. OÈ ‰ȿ‰Â˜ ÛÙË
£ÂÛÛ·Ï›· ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÌ‹Ì· –›Ûˆ˜ ÙÔ
ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ– Ù˘ Û˘ÓÔÏÈ΋˜ Ù˘ ¤ÎÙ·Û˘. ™’ ·˘Ù¤˜
›¯Â ·Ó·Ù˘¯ı› ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÔÈÎÈÛÌÒÓ ÌÂ
·Ó¿ÏÔÁÔ Ô‰ÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô Ô˘ ÙÔ˘˜ Û˘Ó¤‰Â ηٿ ÙÔÓ
18Ô Î·È 19Ô ·È. £· ÂÚ›ÌÂÓ ÏÔÈfiÓ Î·Ó›˜ Ó· η-
Ù·ÁÚ·Ê› ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ‰ÈÓÒÓ ÂÙÚÔÁÂÊ˘ÚÒÓ.
K·È fï˜ ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ Ô˘ ¤ÁÈÓÂ, ·-
ÔÎ¿Ï˘„ fiÙÈ ÔÈ ıÂÛÛ·ÏÈΤ˜
‰ȿ‰Â˜ ‰È¤ıÂÙ·Ó ‰˘Û·Ó¿-
ÏÔÁ· ÌÈÎÚfi ·ÚÈıÌfi ¤ÙÚÈ-
¢˘Û¯ÂÚ¤ÛÙ·ÙË ‹Ù·Ó ÓˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ, Û ۯ¤ÛË ÌÂ
ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Î·È ÙËÓ ˘ÎÓfi-
Ë ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ ÙËÙ· ÙˆÓ ÔÙ·ÌÒÓ ÙÔ˘˜.
ÛÙ· ‰ÈÓ¿, ÚÔÛ¯ˆÛÈÁÂÓ‹ MfiÏȘ 6 ¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ·
«‰¿Ì·˙·Ó» ÙÔÓ ˙ˆÔ‰fiÙË
‰¿ÊË ¶ËÓÂÈfi ÛÙ· 260 ¯ÏÌ. Ù˘
‰È·‰ÚÔÌ‹˜ ÙÔ˘, Ô˘ ÛÙ· 225
¯ÏÌ. Â›Ó·È ‰ÈÓ‹. TÔ ÁÂʇÚÈ
ÙÔ˘ AÏ‹ ¶·Û¿ ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ËÁ¤˜ ÙÔ˘, Ù˘ ™·Ú·Î›-
Ó·˜, ÙÔ˘ AÏ‹ EʤӉË, Ù˘ §¿ÚÈÛ·˜, ÙÔ˘ BÂÚÓ¤˙È Î·È
ÙˆÓ TÂÌÒÓ. MÂÙ¿ Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ÚÔ-
ÛÙ¤ıËÎÂ Î·È ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ °Ô‡ÓÈÙÛ·˜ (ÌÂÙ·ÏÏÈÎfi˜
ÊÔÚ¤·˜ Â¿Óˆ Û ¤ÙÚÈÓ· Ï·ÍÂ˘Ù¿ ‚¿ıÚ·).
TȘ ÙfiÙ ·Ó¿ÁΘ ‰È¿‚·Û˘ ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡ Û˘ÌÏ‹-
ÚˆÓ·Ó Ù· ψٿ ̤۷ (‚¿ÚΘ, ۯ‰›Â˜) «ÔÈ ÂÚ·-
Ù·ÚȤ˜», Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó fiÙ·Ó ÙÔ Â¤ÙÚÂÂ Ô ™·-
Ï·ÌÚÈ¿˜ (¶ËÓÂÈfi˜) Î·È ‰ÂÓ Â›¯Â ÊÔ˘ÛΈ̤ӷ Ù· ÓÂ-
Ú¿ ÙÔ˘. OÏÔÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÈ ÂÚÈËÁËÙ¤˜ Ô˘ ¤Ú·Û·Ó ·-
fi ÙË £ÂÛÛ·Ï›· ÙÔ˘˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ ·Ó·-
ʤÚÔÓÙ·È Û’ ·˘Ù¤˜. ¶ÂÚ·Ù·ÚȤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ÛÙÔ
28 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
KÔ˘ÙÛfi¯ÂÚÔ, ÛÙËÓ ¶ËÓÂÈ¿‰·, ÛÙË §¿ÚÈÛ·, ÛÙ· T¤-
ÌË, ÛÙÔ §·ÛÔ¯ÒÚÈ (OÌfiÏÈÔ). ¢ÂÓ Ï›Ô˘Ó ÔÈ ÂÚÈ-
ÙÒÛÂȘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Î·È ·˘ÙÔÛ¯¤‰È˜ Â-
Ó·¤ÚȘ ηٷÛ΢¤˜ (TÛ·Á·Ï› - °Ô‡ÓÈÙÛ· Î·È ›Ûˆ˜
·ÏÏÔ‡), ͢ÏÔÁ¤Ê˘Ú˜ fiˆ˜ Ù· T¤ÌË, ·ÏÏ¿ Î·È Ú¿-
Ì˜ ‰È¿‚·Û˘ ̤۷ ÛÙÔ ÓÂÚfi.
¢˘ÛÎÔϛ˜
EÎÙÈÌ¿Ù·È fiÙÈ ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔÈ ÏfiÁÔÈ Ô˘ ÛÙËÓ
‰ÈÓ‹ £ÂÛÛ·Ï›· ηٷÁÚ¿ÊËΠÌÈÎÚfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ¤-
ÙÚÈÓˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Ù˘
ÔÚÂÈÓ‹˜ – ËÌÈÔÚÂÈÓ‹˜ Â›Ó·È ÔÈ ·ÎfiÏÔ˘ıÔÈ:
ñ T· ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ· Ì‹ÎË ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ ‹Û·Ó Ôχ
ÌÂÁ¿Ï· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ηχ„Ô˘Ó fi¯È ÌfiÓÔÓ ÙË ‚·-
ı›· ÎÔ›ÙË ÙˆÓ ÔÙ·ÌÒÓ (΢ڛˆ˜ ¶ËÓÂÈÔ‡ Î·È EÓÈ-
¤·) ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÎÔ›ÙË ÏËÌÌ˘ÚÒÓ Ô˘ ÂÎÙ›ÓÔ-
ÓÙ·Ó Û ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ̤ÙÚ·. ¶.¯. ÛÙË ı¤ÛË Ù˘ Â-
Ú·Ù·ÚÈ¿˜ Ù˘ ¶ËÓÂÈ¿‰·˜ ÙÔ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ Ì‹ÎÔ˜ Á¤-
Ê˘Ú·˜ ÁÈ· Ó· ηχ„ÂÈ ÙËÓ ÎÔ›ÙË ÏËÌÌ˘ÚÒÓ ÙÔ˘
¶ËÓÂÈÔ‡ ı· ‹Ù·Ó ϤÔÓ ÙˆÓ 200 ̤ÙÚˆÓ.
Afi‰ÂÈÍË ÙÔ‡ÙÔ˘ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë Î·-
Ù·Û΢·Ûı›۷ Á¤Ê˘Ú· ÙË ‰Âηٛ· ÙÔ˘ 1960 ÛÙËÓ
ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘, ηٷÎχ˙ÂÙ·È ·fi Ù· ÏËÌÌ˘ÚÈο ÓÂ-
Ú¿ ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡ 2 ¤ˆ˜ 3 ÊÔÚ¤˜ οı ¯ÚfiÓÔ, ÂÂȉ‹
ÁÂÊ˘ÚÒÓÂÈ ÌfiÓÔ ÙË ‚·ı›· ÎÔ›ÙË ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡ ηÈ
fi¯È ÙËÓ ÎÔ›ÙË ÏËÌÌ˘ÚÒÓ Ô˘ ÙÔ Ï¿ÙÔ˜ Ù˘ ˘ÂÚ-
‚·›ÓÂÈ Ù· 800 ̤ÙÚ·!
ñ H ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ ÛÙ· ‰ÈÓ¿ ÚÔÛ¯ˆ-
ÛÈÁÂÓ‹ Î·È ÈÏ˘Ò‰Ë Â‰¿ÊË ‹Ù·Ó ‰˘Û¯ÂÚÂÛÙ¿ÙË ÂÂÈ-
‰‹ ··ÈÙÔ‡Û ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜.
H Ù¯ÓÔÏÔÁ›· Ù˘ ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛ˘ ‰·ÊÒÓ ‹Ù·Ó
ÁÓˆÛÙ‹ ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ Ì·˜, fiˆ˜ ·Ó·-
ʤÚÂÈ Ô BÈÙÚÔ‡‚ÈÔ˜, Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ Î·È ·fi
ÙÔ˘˜ PˆÌ·›Ô˘˜ Û ıÂÌÂÏÈÒÛÂȘ ÁÂÊ˘ÚÒÓ. EÙÛÈ, ÂÓÒ
ÛÙ· ÔÚÂÈÓ¿ ‚Ú·¯Ò‰Ë ‰¿ÊË Ë ıÂÌÂÏ›ˆÛË ‹Ù·Ó ·-
ÏÔ˘ÛÙ¿ÙË, ÛÙ· ‰ÈÓ¿ ··ÈÙÔ‡Û ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË
ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ Ì ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Í‡ÏÈÓˆÓ ·ÛۿψÓ
·fi ‰Ú˘ ‹ ηÛÙ·ÓÈ¿, ÂÈÊ·ÓÂȷο ··ÓıڷΈ̤-
θεσσαλικ κμπο

H Tο γεφρι των Φαρ-

σλων κτισμ%νο στα
τ%λη του 18ου αι. γε-
φυρνει χι μνο τη
βαθεα κοτη του Eνι-
π%α αλλ και την κο-
τη πλημμυρν του.
Kαλπτει ακμη και
σμερα τις κυκλοφο-
ριακ%ς ανγκες της
παλαις εθνικς οδο
Aθηνν - Λαμας -
Λρισας. Tο συνολικ
μκος του εναι 110 μ.

à Tο εννιτοξο γε-
φρι της Λρισας,
κτσμα βυζαντιν,
καταστρφηκε απ
τους Γερμανος το
1944 κατ την υπο-
χρησ τους. Aπ
αυτν γινταν, μετ
τον Kριμαϊκ Π-
λεμο του 1854, η
κατδυση του Tιμ-
ου Σταυρο στον
Πηνει ποταμ
(καρτ-ποστλ του
Γ. Bελνη).

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 29
ÓˆÓ ÒÛÙÂ Ó· ÌË Û·›˙Ô˘Ó.
EÎÙÈÌÒ fiÙÈ ÔÊ›ψ Ó· ·-
Ó·ÊÂÚıÒ –¤ÛÙˆ Û˘ÓÔÈο–
Û ·˘Ù‹ ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·, ·-
Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Â›Ó·È ÁÓˆ-
ÛÙ‹ ·fi ÙfiÛÔ ·ÏÈ¿, ‰Â‰Ô-
̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÔÈ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ÈÛ¯‡-
Ô˘Ó Î·È Û‹ÌÂÚ· Ì ÌfiÓË
‰È·ÊÔÚ¿ fiÙÈ ÔÈ Í‡ÏÈÓÔÈ ¿Û-
Û·ÏÔÈ ·ÓÙÈηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ·-
fi ÌÂÙÔÓ¤ÓÈÔ˘˜ (ÊÚ·ÙÔ-
¿ÛÛ·ÏÔÈ, ¤Á¯˘ÙÔÈ, Úfi¯˘-
ÙÔÈ...).
TfiÙÂ Ë ·ÛÛ·ÏfiÌËÍË ‹-
Ù·Ó ‰˘Û¯ÂÚ¤ÛÙ·ÙË ‰ÈfiÙÈ Â-
ÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ··ÈÙÔ‡ÛÂ
Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ¿ÓÙÏËÛË. MÂÙ¿
ÙËÓ ¤ÌËÍË ÙˆÓ Í˘ÏÔ·Û-
Û¿ÏˆÓ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ë Î·-
Ù·Û΢‹ ÎÂÊ·ÏÔ‰¤ÛÌÔ˘ ÌÂ
‰È¿Ù·ÍË ÂÛ¯¿Ú·˜ ‰È·ÛÙ·˘-
ÚÔ˘Ì¤ÓˆÓ Í˘ÏÔ‰ÔÎÒÓ ¿Óˆ
ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ¯ÙÈ˙fiÙ·Ó ÙÔ ıÂ-
̤ÏÈÔ ÙÔ˘ ‚¿ıÚÔ˘.
TÂÏÈο Û˘ÌÂÚ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ
Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ‰ÈÓÒÓ ÁÂÊ˘ÚÒÓ
ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›· ·ÏÏ¿ ›Ûˆ˜ ηÈ
·ÏÏÔ‡, ÔÊ›ÏÂÙÔ ÛÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ
ÎfiÛÙÔ˜ ηٷÛ΢‹˜ ÙÔ˘˜
Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·Ùfi Ó· η-
Ï˘Êı› ·fi ÙÔ˘˜ «... ¶·¿-
‰Â˜ ‹ ¶·Û¿‰Â˜...» (Û‡Ìʈӷ
Ì ÙË ÁÓˆÛÙ‹ Ï·˚΋ ¤ÎÊÚ·- H Tο γεφρι της
ÛË) Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ Πρτας, ανογματος
¯ÔÚËÁÔ› ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·- 28μ., «%ργο» του μη-
ÙÔ‡ÌÂÓË ÙfiÙ EÏÏ¿‰·. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô fiÙÈ Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂ- H ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘ ηٿÚÚ¢Û˘ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈ- τροπολτη Λρισας
ÚÔ˜ «ÁÂÊ˘ÚÔÔÈfi˜» Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜ ‹Ù·Ó Ô MËÙÚÔÔÏ›Ù˘ Ô‡ ÙÔ 1983 ÏfiÁˆ ˘ÔÛηʋ˜ ÌÂÛÔ‚¿ıÚÔ˘ ÙÔ‡ ·ÔÎ¿Ï˘„ fi- Bησσαρωνα. «Eνω-
§¿ÚÈÛ·˜ BËÛÛ·Ú›ˆÓ Ô ÔÔ›Ô˜ Ì ¯ÔÚËÁ›Â˜ ÙÔ˘ ̤ۈ ÂÚ¿ÓˆÓ ÙÈ ‹Ù·Ó ıÂÌÂÏȈ̤ÓÔ ¿Óˆ Û ͢ÏÔ·ÛÛ¿ÏÔ˘˜. νε» τα χωρι της
Ô˘ ¤Î·ÓÂ, ¤¯ÙÈÛ ÙÚ›· ·fi Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ÁÂʇÚÈ· ÛÙË Πνδου με την πεδι-
£ÂÛÛ·Ï›·. TÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ KÔÚ¿ÎÔ˘, Ù˘ ¶fiÚÙ·˜ Î·È Ù˘ ™·- ™ËÌ·ÓÙÈο ÁÂʇÚÈ· δα των Tρικλων
ڷΛӷ˜. και της Kαρδτσας
O ıÚ‡ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ Ù˘ AÚÙ·˜ Ô˘ «… ÔÏËÌÂÚ›˜ ÙÔ Afi Ù· ¤ÍÈ ¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ· ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡ Û‹ÌÂÚ· ÛÒ˙Ô- πνω απ τα νερ
¯Ù›˙·Ó ÙÔ ‚Ú¿‰˘ ÁÎÚÂÌÈ˙fiÙ·Ó…» ÂÍËÁÂ›Ù·È Â˘¯ÂÚ¤ÛÙÂÚ· ·Ó ÓÙ·È Ù· ÙÚ›·: ÙÔ ÁÂʇÚÈ MfiÎÔÛÈ ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ËÁ¤˜ ÙÔ˘, Ù˘ του Πορταϊκο
ıˆÚËı› fiÙÈ Ô ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·˜ ·ÁÓÔÔ‡Û ÙÔÓ ÙÚfiÔ ıÂÌÂ- ™·Ú·Î›Ó·˜ ηıÒ˜ Î·È ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ ÙˆÓ TÂÌÒÓ. (φωτ.: Πασχλης
Ï›ˆÛ˘ Û ÚÔÛ¯ˆÛÈÁÂÓ‹ ‰¿ÊË. EÙÛÈ fiÙ·Ó ¤¯ÙÈÛ ÙËÓ fi- ™Ò˙ÔÓÙ·È Â›Û˘ Î·È Ù· ˘„ËÏ¿ ‚¿ıÚ· Ù˘ Á¤Ê˘Ú·˜ Ù˘ °Ô‡- Nκας).
ÌÔÚÊË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ͢ÏÔ·ÛۿψÛ ÓÈÙÛ·˜. °È· Ù· ÁÂʇÚÈ· ÙÔ˘ AÏ‹ EÊ¤Ó‰Ë Î·È BÂÚÓ¤˙È (E‚ÚÂ-
Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÙˆÓ ‚¿ıÚˆÓ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ Î·È ÙfiÙ ·˘Ùfi ÛÙ¤ÚȈ- ÓÔ˜) ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ÛÙÔȯ›·.
ÛÂ. H ı˘Û›· Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÙÔ˘ ›Ûˆ˜ Ó· ‹Ù·Ó ÙÔ Ù›ÌËÌ· ÙÔ˘ TÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ AÏ‹ ¶·Û¿ Â›Ó·È ÌÔÓfiÙÔÍÔ Ì ‰‡Ô ·Ó·ÎÔ˘-
fiıÔ˘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ÁÓÒÛË Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ ·ÁÓÔÔ‡ÛÂ. ÊÈÛÙÈο ·ÓÔ›ÁÌ·Ù· Î·È ¯Ù›ÛÙËΠÛÙË ı¤ÛË MfiÎÔÛÈ Ù˘ ¶Â‡-

Õ Tο γεφρι του
Tριζλου στην πε-
ριοχ Aργιθ%ας ε-
ναι το μεγαλτερο
μοντοξο σμερα
στη Θεσσαλα, με -
νοιγμα 30 μ. Eναι
καταδικασμ%νο να
βυθιστε στον ταμι-
ευτρια του φργ-
ματος Συκις που
θα εκτρ%ψει μ%σω
σραγγας τον νω
ρουν του Aχελου
στη Θεσσαλα.

30 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
H Tο εξτοξο λλοτε γε- ΢ K·Ï·Ì¿Î·˜, Ì ¯ÔÚËÁ›· ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ ÌÂٷ͇
φρι της Σαρακνας ÙˆÓ ÂÙÒÓ 1785 Î·È 1820. E͢ËÚ¤ÙËÛ ÙËÓ Â-
κτσμα 16ου αι., εξυπη- ÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ٷ °È¿ÓÓÂÓ·. TÔ Ú¤Ì· MfiÎÔÛÈ
ρετε μ%χρι σμερα την Ì·˙› Ì ÙÔ M·Ï·Î·ÛÈÒÙÈÎÔ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙȘ Ë-
κυκλοφορα της περιο- Á¤˜ ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡.
χς, χριν της οποας ñ TÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ ™·Ú·Î›Ó·˜ ‹Ù·Ó ÂÍ¿ÙÔÍÔ ÌÂ
παραμορφθηκε με τσι- ÙÚ›· ·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈο ·ÓÔ›ÁÌ·Ù· Û οı ÎÂ-
μεντ%νιες προσθκες. ÓÙÚÈÎfi ÌÂÛfi‚·ıÚfi ÙÔ˘ Î·È ‰‡Ô Û οı ·-
ÎÚ·›Ô. TÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È 120 Ì. Â-
Ú›Ô˘. XÙ›ÛÙËÎÂ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1520 ÌÂ ¯ÔÚËÁ›· ÙÔ˘
MËÙÚÔÔÏ›ÙË BËÛÛ·Ú›ˆÓ·. E͢ËÚÂÙ› ηÈ
Û‹ÌÂÚ· ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ¯¿ÚÈÓ
Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ú·ÌÔÚÊÒıËΠ̠ÙÛÈÌÂÓÙ¤ÓȘ
ÚÔÛı‹Î˜. ™˘Ó¤‰Â ٷ ¯ˆÚÈ¿ ÙÔ˘ Kfi˙ȷη ÌÂ
ÙËÓ K·Ï·Ì¿Î·. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·
η٤ÚÚ¢Û ÏfiÁˆ ˘ÔÛηʋ˜ ÙÔ 2Ô ·fi ÙË ‰Â-
ÍÈ¿ fi¯ıË ÌÂÛfi‚·ıÚfi ÙÔ˘ Î·È ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙˆÓ Ô-
ÚÂÈÓÒÓ ¯ˆÚÈÒÓ ·ÔÌÔÓÒıËηÓ. TÔ ¤ÚÁÔ ÂÈ-
Û΢‹˜ ·Ó¤Ï·‚ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·˜
KÒÛÙ·˜ M¤Î·˜ ÚÔÛı¤ÙÔÓÙ·˜ ·ÎfiÌË ¤Ó· ÌÂ-
Ûfi‚·ıÚÔ. H ¯·Ú¿ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜
¤ÊÂÚ ÛÙ· ¯Â›ÏË ÙÔ˘˜ ÙÔ ‰›ÛÙÈ¯Ô «ºÔ˘ÛٷӤϷ
Ì Á·˙› / KÒÛÙ·˜ M¤Î·˜ ÙË ÊÔÚ›».
ñ TÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ §¿ÚÈÛ·˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÔ Û‡Ì-
‚ÔÏÔ Ù˘ fiÏ˘ Î·È Â›Ó·È ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ
Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘. £ÂˆÚÂ›Ù·È ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ÎÙ›-
ÛÌ· Î·È ˘ÌÓ‹ıËΠ·’ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÚÈËÁËÙ¤˜
ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ·ÈÒÓˆÓ. HÙ·Ó ÂÓÓ¿ÙÔÍÔ
Ì ÔÎÙÒ ·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈο ·ÓÔ›ÁÌ·Ù· ¿Óˆ ·fi
Ù· ÌÂÛfi‚·ıÚ¿ ÙÔ˘. T· „·ÏȉˆÙ¿ ÙfiÍ· ÙÔ˘ Ì·Ú-
Ù˘ÚÔ‡Û·Ó ÂÚÛÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹. H ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ
ı¤ÏÂÈ ¯ÙÈṲ̂ÓÔ ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ· ÌÂ
ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ EÓÈ¤· ÛÙ· º¿ÚÛ·Ï· Î·È Ù˘
AÏ·Ì¿Ó·˜ ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi ™ÂÚ¯ÂÈfi. TÔ ¤Ó· ÙfiÍÔ
à Tο γεφρι του ÙÔ˘ ·Ó·ÙÈÓ¿¯ÙËΠÙÔ 1941 ·fi ÙÔ˘˜ BÚÂÙ·-
Kαταφυλλου ( ÓÔ‡˜ ηٿ ÙËÓ ˘Ô¯ÒÚËÛ‹ ÙÔ˘˜. TÔ ÁÂʇÚÈ Î·-
Aυλακιο) στον Ù·ÛÙÚ¿ÊËΠÏ‹Úˆ˜ ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÙÔ
Aχελο. Kτστηκε 1944 ηٿ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ˘Ô¯ÒÚËÛË.
στις αρχ%ς του ™ÙË ÌÂϤÙË ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡ ÂÓÙfi˜
20ο αι. και εναι §¿ÚÈÛ·˜ ÚԂϤÂÙ·È ı¤ÛË ·Ó·‚›ˆÛ‹˜ ÙÔ˘.
προϊν συνδυα- ñ TÔ ÁÂʇÚÈ ÙˆÓ TÂÌÒÓ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ Ó· ‹Ù·Ó
σμο επιστμης ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›· Ì ÂÎÙÈÌÒÌÂÓÔ
και λαϊκς τεχνι- Ì‹ÎÔ˜ ¤Ú·Ó ÙˆÓ 200 Ì. AÔÙÂÏÔ‡Û ÙË ÌÔÓ·-
κς. Στη φωτο- ‰È΋ ‰È¿‚·ÛË ÙˆÓ TÂÌÒÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1811, Ôfi-
γραφα, μερικ - Ù η٤ÚÚ¢Û ÙÔ ÌÈÛfi. OÈ ¤ÙÚ˜ Ô˘ ‹Ù·Ó
ποψη της γ%φυρας ¯ÙÈṲ̂ÓÔ ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ‚ˆÌÔ‡˜
ενδεικτικ του ι- ÙÔ˘ M·Ì¿.
διατερα μεγλου — M¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ¤¯Ô˘Ó ηٷÁÚ·Ê› Û fiÏÔ
ψους των β- ÙÔÓ ıÂÛÛ·ÏÈÎfi ¯ÒÚÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi 170
θρων της. ÂÙÚÔÁ¤Ê˘Ú·.
¢ÂÓ Â›Ó·È fiÏ· Ï·˚Τ˜ ηٷÛ΢¤˜. AÚÎÂÙ¿ ·-

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 31
fi ·˘Ù¿ Â›Ó·È ÚÔ˚fi-
ÓÙ· Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡ ÂÈ-
ÛÙ‹Ì˘ Î·È Ï·˚΋˜ ÙÂ-
¯ÓÈ΋˜, fiˆ˜ Ù· ÛȉË-
ÚÔ‰ÚÔÌÈο ÁÂʇÚÈ·
ÙÔ˘ N. M·ÁÓËÛ›·˜
(NÙ K›ÚÈÎÔ), Ù· ÁÂʇ-
ÚÈ· ÙÔ˘ A¯ÂÏÒÔ˘ (MÂ-
ÛÔ¯ÒÚ·˜ - K·Ù·Ê˘Ï-
Ï›Ô˘ Î·È T¤ÌÏ·˜),
ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ϤÔÓ ÙˆÓ
14 ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ K·Ú‰›-
ÙÛ· – §Ô˘ÙÚ¿ ™ÌÔÎfi-
‚Ô˘ ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ
ÂÚÈÔ¯‹ AÁÈ¿˜.
Ö˜, ı· ‹Ù·Ó ·-
Ú¿ÏÂÈ„Ë ·Ó ‰ÂÓ ·Ó·-
ʤÚÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ·ÊȤ-
ڈ̷ ·˘Ùfi Ù· ÙÚ›·
ÛËÌ·ÓÙÈο ÌÔÓfiÙÔÍ·
Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜. TÔ ÁÂ-
ʇÚÈ ÙÔ˘ KÔÚ¿ÎÔ˘,
Ù˘ ¶fiÚÙ·˜, Î·È ÙÔ˘
TÚÈ˙ÒÏÔ˘.
TÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ KÔ-
Ú¿ÎÔ˘, ¤ÚÁÔ ÎÈ ·˘Ùfi
ÙÔ˘ MËÙÚÔÔÏ›ÙË
BËÛÛ·Ú›ˆÓ·, ıˆڋ-
ıËΠÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ
ÌÔÓfiÙÔÍÔ ÙˆÓ B·Ïη-
Ó›ˆÓ ·ÓÔ›ÁÌ·ÙÔ˜ 45
̤ÙÚˆÓ Î·È «¤ÓˆÓ»
£ÂÛÛ·Ï›· Ì HÂÈÚÔ
¿Óˆ ·fi Ù· ÓÂÚ¿ H H ξυλογ%φυρα
ÙÔ˘ AÛÚÔfiÙ·ÌÔ˘. των Tεμπν (κο-
TÔ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ı¤Û˘ ÁÂʇÚÈ ·Ó·ÙÈÓ¿¯ıËΠ·fi ÙÔÓ ντ στο σημεριν
¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ™ÙÚ·Ùfi ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÂÌÊ˘Ï›Ô˘, σταθμ διοδων),
fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô K·ÂÙ¿Ó ¢È·Ì·ÓÙ‹˜ ÛÙÔ ÙËÏÂÁÚ¿ÊË- κατ τη διρκεια
Ì¿ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ ·Ú¯ËÁÂ›Ô NÔÙ›Ô˘ EÏÏ¿‰Ô˜: της κατασκευς
28-3-1949. TÌ‹Ì·Ù· ¤Ú·Û·Ó Á¤Ê˘Ú· ÛÙÔ / •ÂÎfiÊÙËΠτης το 1896, %τοι-
ÌÈ· ‰ÈÌÔÈÚ›· ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ A¯ÂÏÒÔ˘ ÛÙÔ / AÂÚÔÔÚ›· ÛÙÔ μη σχεδν να α-
/ E›¯·Ì ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ ÛÙÔ / §›ÁÔ˘˜ ÛÎÔو̤ÓÔ˜ ντικαταστσει την
ÛÙÔ / °¤Ê˘Ú· ·Ó·ÙÈÓ¿¯ÙËΠ21.15 ÛÙÔ. περαταρι που
διακρνεται στο
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: βθος (καρτ-πο-
David J. Brown, «Bridges Publishing company», Mac P H περαταρι στλ εποχς).
Millan New York 1993. της Πηνειδος λει-
A. Γκνη, Kαθηγητο εν τη Σχολ Πολιτικν Mηχανικν, τουργοσε μ%χρι
«Mαθματα Γεφυροποιας, μρος A´, Λθιναι και ξ λιναι τις αρχ%ς της δε-
γφυραι», Aθνα 1898-1899, Mετσβιον Πολυτεχνεον. καετας του ’60,
οπτε αντικατα-
Δ. Γονατ", Aντισυνταγματ"ρχου του Mηχανικο , Kαθηγη-
το παρ" τω αυτ Σχολεω, Στρατιωτικν Σχολεον Eυελ-
στθηκε με σγ-
πδων, «Mαθματα Γεφυρωτικς», παραδοθντα κατ" το χρονη γ%φυρα.
σχολικν τος 1890-91 εν Πειραιε, εκ του λιθογραφεου
του Στρατιωτικο Σχολεου 1891.
Σπ ρου Mαντ", «Tα ηπειρτικα γεφ ρια», 1984, «Tο γεφ -
ρι και ο Hπειρτης», 1987, εκδ. «Λαϊκ Πολ πτυχο».
Argyres Petronotis, «Die ruinose alte steinerne
Peneiosbrucke im Thessalischen Tempe, Griechenland»,
στα πρακτικ" του 9ου Διεθνο ς Συνεδρου Tουρκικς T-
χνης, τμος c=cilt III, εκδ. Kultur Baskanligi, Yayimlar
Dairewi Baskanligi, Ankara 1995.
«Tα πτρινα γεφ ρια της Θεσσαλας», Aντ. Γαλερδης, K-
στας Σπανς, Kστας Mακρς, Γι"ννης Πυργιτης , Bασ-
λης Παπαγεωργου, Bο λα K"λφα, εκδ. Tεχνικ Eπιμελη-
τριο Eλλ"δας, Tμμα Kεντρικς και Δυτικς Mακεδο-
νας, Λ"ρισα 1995.
Eπαμειννδα Γ. Φαρμακδου, «H Λ"ρισα. Aπ των μυθο-
λογικν χρνων μχρι της προσαρτσεως αυτς εις την
Eλλ"δα (1881). Tοπογραφικ και ιστορικ μελτη», Kαλ-
λιτεχνικ" Tυπογραφεα, Kων. Π. Παρασκευοπο λου, B-
λος 1926.

OÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Â›Ó·È ÙÔ˘ Î. AÓÙÒÓË °·ÏÂÚ›‰Ë.

Afi ÙÔ ·Ú¯Â›Ô ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ Î·ÚÙ-ÔÛÙ¿Ï. OÈ
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È Î·È ÛÙÔ Ï‡Έ̷ «T·
¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ· Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜», ÂΉ. TEE, TÌ‹Ì· KÂÓÙÚÈ΋˜
Î·È ¢˘ÙÈ΋˜ £ÂÛÛ·Ï›·˜, §¿ÚÈÛ· 1995.

32 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
 Tα πτρινα γεφρια
της Πελοποννσου
H Mοντοξη ρω- Tου A ÚÁ‡ÚË ¶ ÂÙÚÔÓÒÙË
› 81 ÛËÌÂÈÒÓÂÈ 17 (·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ·˘Ù‹ Ù˘ «M·˘ÚÔ-
μαϊκ γφυρα ˙Ô‡ÌÂÓ·˜»), ÛÙË §·ÎˆÓ›· ÛÙ· 47 ÌfiÏȘ 6, ÛÙËÓ Ôχ˘‰ÚË
(1ου π.X. – 1ου AÚ牛· Â› 115 ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜, ‹ÙÔÈ 22, Î·È ÛÙËÓ AÚÁÔ-
μ.X. αι.), σε κα- ™ÙÔÓ Û˘ÓÔ‰ÔÈfiÚÔ ¶·Ó·ÁÈÒÙË B¤ÌÌÔ, ¢ÔÏÈ·Ó›ÙË Ï›‰· Î·È KÔÚÈÓı›· Û 101 Ú‡̷ٷ Û˘Ó¿ÓÙËÛ 12. ™˘ÓÔÏÈο
λ κατσταση ÛÙÔ MÔÚÈ¿ ÙfiÙ ·fi Ù· 431 ÂÚ›Ô˘ Ú‡̷ٷ ÁÂÊ˘ÚÒÓÔ-
μχρι σ μερα,
στο Ξηροκμπι
Σπρτης (φωτ.:
Γ. Kρεμδης).
H ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ˜ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ
¿ÏÏˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ‰È·ı¤ÙÂÈ Â˘Ú›· ÂÓ‰Ô¯Ò-
Ú· Ô‡Ù ÌÂÁ¿Ï· ÔÙ¿ÌÈ·. EÍ¿ÏÏÔ˘ ηıÒ˜ ÂÚÈ–‚Ú¤-
¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ ˘ÁÚfi ÛÙÔȯ›Ô, ·ÚÈÔ ÚfiÏÔ ¤·È˙·Ó ¿ÏÏÔÙ ÔÈ
ı·Ï¿ÛÛȘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ Î·È ÙÔ Ô‰ÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô Ì ÙȘ Á¤Ê˘Ú¤˜
ÓÙ·Ó 76.

ÙÔ˘ ‰ÂÓ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÙ·Ó. O¯È, fï˜, fiÙÈ ‹Ù·Ó ·Ó‡·ÚÎÙ· Ù·
ÁÂʇÚÈ·, fiˆ˜ ÁÚ¿ÊÙËÎÂ, Î·È ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Û˘-
ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ηٷÁÚ·Ê‹. EÓ· ›‰Ô˜ ·ÔÁÚ·Ê‹˜ ÌÔÚ› Ó·
ÛÙËÚȯÙ› ÛÙÔ Ô‰ÔÈÔÚÈÎfi ÙÔ˘ T˙ÂÏ (Sir William Gell,
1777–1836), AÁÁÏÔ˘ ÂÚÈËÁËÙ‹ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ·fi ÙÔ
1805. ™ÙËÓ A¯·˝· Â› 48 ÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ ‚ڋΠ11 Á¤Ê˘Ú˜ (ÛÙ·
K·Ï¿‚Ú˘Ù· ÌÈ· 6ÙÔÍË), ÛÙËÓ HÏ›· Â› 39 ›‰Â 8 (ÌÂٷ͇
ÙÔ˘˜ ÌÈ· 5ÙÔÍË ÚÈÓ ·fi ÙËÓ K˘·ÚÈÛÛ›·), ÛÙË MÂÛÛËÓ›· Â-
AÚ¯·›Â˜ Á¤Ê˘Ú˜
H AÚÁÔÏ›‰· ¤¯ÂÈ ÙÔ ÚÔÓfiÌÈÔ Ó· ‰È·ı¤ÙÂÈ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·-
fi Ù· ÚÔ˚ÛÙÔÚÈο ÁÂʇÚÈ· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ (Ì·˙› ‰Â ÌÂ
ÙËÓ KÚ‹ÙË Ù· ÈÔ ÔÏÏ¿ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·): ÚfiÎÂÈÙ·È ‰ËÏ·‰‹
ÁÈ· Ì˘ÎËÓ·˚ο ÁÂʇÚÈ· ηٷÛ΢·Ṳ̂ӷ Ì ÙÔ «ÂÎÊÔÚÈÎfi
Û‡ÛÙËÌ·». TË Ï·ÌÚ‹ ÂΛÓË ÂÔ¯‹ ‰È·‰¤¯ÔÓÙ·È ÛÎÔÙÂÈÓÔ›
·ÈÒÓ˜.
°È· ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ Î·È ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· Î·È Ï›Á· ·ÏÏ¿ ÔχÙÈÌ· Ï›„·Ó· ÁÂÊ˘-
ÚÒÓ Ô˘ ‰È·ÛÒıËηÓ. AӷʤÚÔ˘Ì ÙȘ ÙÚÂȘ Á¤Ê˘Ú˜ Â›

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 33

γφυρα της
ÙÔ˘ Oʈ˜ Ù˘ M·ÓÙÈÓ›·˜, Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙ·
κες βυ-
1805, ηٿÏÔÈ· Ô˘ ‰È·ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ HÏȉ·, ηÈ
ς και οθωμανι-
ÙËÓ ·‰ËÌÔÛ›Â˘ÙË (3ÙÔÍË;) Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ AÚη‰ÈÎÔ‡
ς εποχ
ς, σε χρ
ση
OÚ¯ÔÌÂÓÔ‡ ÛÙÔÓ Î¿ÌÔ ÙÔ˘ §Â‚ȉÈÔ‡. ™ÙË MÂÛÛË-
μερα. Προοπτι-
Ó›·, ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ·fi MÂÏÈÁ·Ï¿ ÚÔ˜ ÙÔ NȯÒÚÈ IıÒ-
Ì˘, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ ÈÔ È‰ÈfiÌÔÚÊÔ ·Ú¯·›Ô ÁÂʇÚÈ Ù˘
EÏÏ¿‰·˜, Ô˘ ¤ÛÙˆ ÌÂ Û˘ÌÏËÚÒÌ·Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›-
Ù·È ·ÎfiÌ·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ÙÚÈÁ¤Ê˘ÚÔ Û ηÓÔÓÈÎfi
Û¯‹Ì· Y, ÙfiÛÔ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ Ô˘ ÔÈ AÁÁÏÔÈ ÙÔ Û˘ÁÎÚ›-
: Γεννδειος Bι-
ÓÔ˘Ó Ì ÙÔ ÔÌfiÏÔÁÔ ÛÙËÓ Crowland ÙÔ˘
κη/Aμερικανικ
Lincolnshire. TÔ ÁÂʇÚÈ, ÁÓˆÛÙfi ·Ï·È¿ ˆ˜ «‰˘ˆÊ›-
Kλασικ&ν Σπου-
ÚÈ Ù˘ M·˘ÚÔ˙Ô‡ÌÂÓ·˜», ÎÙ›ÛÙËΠÙÔ͈Ùfi Î·È ıˆ-
ÚÂ›Ù·È ÙÔ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÔ ‰Â›ÁÌ· Á¤Ê˘Ú·˜ Ù¤ÙÔÈ·˜ ‰ÔÌ‹˜
ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙÔÓ ÚÔ¯ˆÚË̤-
ÓÔ 4Ô ¤ˆ˜ ÙÔÓ 2Ô .X. ·È. E͢ËÚÂÙÔ‡Û ·ÚÈÔ Ô‰ÈÎfi
¿ÍÔÓ· Ù˘ MÂÛÛ‹Ó˘ Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÎÙ›˙ÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙÔ
371 .X.
TfiÙ ȉڇıËÎÂ Î·È Ë ·Úη‰È΋ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· MÂÁ¿-
ÏË ¶fiÏȘ (= Ë MÂÁ·ÏfiÔÏË)Ø Ô ÔÏÈÛÌfi˜ Ù˘ ¤ÁÈÓÂ
ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈο ÒÛÙ ӷ ÙË ‰È¯¿˙ÂÈ Ô EÏÈÛÛÒÓ, Ù· ‰Â
Âη٤ڈıÂÓ ÙÌ‹Ì·Ù¿ Ù˘ Û˘Ó‰¤ıËÎ·Ó Ì ϛıÈÓ˜ Á¤-
Ê˘Ú˜. AӷʤÚÔÓÙ·È
·ÎfiÌ· Ï›„·Ó· Á¤-
¶ÂÚÈ‹ÁËÛË ÛÙ· ÁÂʇ- Ê˘Ú·˜ ÛÙÔ ÏËÛ›ÔÓ
ÔÙ·Ì¿ÎÈ B¿ı˘ÏÏÔ˜,
ÚÈ· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹- Î·È Î·Ù¿ÏÔÈ· ¿ÏÏ˘
ÛÙËÓ ÔÌÈ΋ Ô‰fi
ÛÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔ˚ÛÙÔ- MÂÁ¿Ï˘ ¶fiψ˜ –
§˘ÎÔÛÔ‡Ú·˜, Â› ÙÔ˘
ÚÈÎÔ‡˜ ¤ˆ˜ ÙÔ˘˜ ÓÂÒ- AÏÊÂÈÔ‡ ÛÙË ı¤ÛË
ÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ «KÔÌ̤ÓÔ °ÂʇÚÈ».
°È· Ó· ÌËÓ Â·ÓÂÚ-
¯fiÌ·ÛÙÂ, οÓÔ˘ÌÂ
ÌÓ›· Î·È ÌÂÙ·ÁÂÓ¤-
ÛÙÂÚ˘ ÂÈÁÚ·ÊÈ΋˜ Ì·ÚÙ˘Ú›·˜ (IG V2 456) ÁÈ· ÔÈÎÔ-
‰fiÌËÛË Á¤Ê˘Ú·˜ Â› ÙÔ˘ EÏÈÛÛfiÓÙÔ˜, ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘
IÙ·ÏÔ‡ T·˘Ú›ÛÎÔ˘ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ A˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘
(61.X.–14 Ì.X.).
Y¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÁÚ·ÊÈο Î·È ÔÈÎÔ‰ÔÌÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ·
ÁÈ· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ Á¤Ê˘Ú˜ ڈ̷˚ÎÒÓ Î·È ÌÂ۷Ȉ-
ÓÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÛÙÔÓ E˘ÚÒÙ·. EÈÁÚ·Ê‹ οÓÂÈ ÌÓ›·
Á¤Ê˘Ú·˜ ÙÔ˘ ÌÔÓ·¯Ô‡ NÈÎfi‰ËÌÔ˘ ÙÔ 1027. B˘˙·ÓÙÈ-
Ó¤˜ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ¿ÏϘ ‰‡Ô, Ë Á¤Ê˘Ú· Ù˘ M·ÁÔ‡-
Ï·˜ Î·È Ë Á¤Ê˘Ú· Ù˘ N›ÎÔ‚·˜. TË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ E˘ÚÒÙ·
ÎÏ›ÓÂÈ ÙÔ «°ÂʇÚÈ ÙÔ˘ Kfi·ÓÔ˘» Ô˘ Â›Ó·È ÓÂÒÙÂÚÔ.
E›¯Â ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÙfiÍÔ Î·È ‰‡Ô ·ÚÎÂÙ¿ ÌÂÁ¿-
Ï· Ï¢ÚÈο, Ù· ÔÔ›· fï˜ ‰ÂÓ ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·Ó ¤ˆ˜ ο-
Ùˆ ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ¤‰·ÊÔ˜, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ˆ˜ ·Ó·ÎÔ˘ÊÈ-
ÛÙÈο ÙfiÍ·. ™ÙȘ ·Ï·È¤˜ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ (.¯. ÙÔ˘ H.
34 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
Belle ‹ ÙÔ˘ O.M. von Stackelberg) ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Û·Ó
ÙÚ›ÙÔÍË, ηıÒ˜ Ù· ·ÎÚ·›· ÙfiÍ· Ù˘ ηχÙÔÓÙ·È ¯·-
ÌËÏ¿ ·fi Ú¿ÛÈÓÔ. OÈ «ԉȤ˜» ·˘Ù¤˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ·-
ÎÚ·›ˆÓ ÙfiÍˆÓ Ù˘ ÙËÓ Î¿ÓÔ˘Ó Ó· ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ÙËÓ ÙÚ›-
ÙÔÍË Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ ‚ÂÓÂÙÈÎÔ‡ Ì¿ÏÏÔÓ ˘‰Ú·ÁˆÁ›Ԣ
ÙˆÓ «K‹ˆÓ» ¤Íˆ ·fi ÙËÓ TÚÈÔÏÈÙÛ¿, ÂÓÒ Û ÌÂÚÈ-
ÎÔ‡˜ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ Ponte della Maddelena ÛÙ· ÏÔ˘ÙÚ¿
Lucca ÛÙËÓ IÙ·Ï›·.
E·ÓÂÚ¯fiÌ·ÛÙ ÛÙ· ڈ̷˚ο ÁÂʇÚÈ·: 15 ¯ÏÌ. Ófi-
ÙÈ· Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÛÙÔ •ËÚÔοÌÈ, ÛÒ˙ÂÙ·È Î·Ï¿ ÌÔ-
ÓfiÙÔÍË ÚˆÌ·˚΋ Á¤Ê˘Ú· (1Ô˘ .X.– 1Ô˘ Ì.X. ·È.). BÔ-
ÚÂÈfiÙÂÚ· ÛÙËÓ AÚ牛· ÛÙÔÓ EÏÈÛÛfiÓÙ· ÔÙ·Ìfi,
ÛÙË ı¤ÛË «K·ÚÙÂÚfiÏÈ·» ÙÔ˘ οÌÔ˘ Ù˘ NÙ¿‚È·˜,
ÎÔÓÙ¿ Û ¿ÏÏ· ‰‡Ô ÁÂʇÚÈ·, fiÙ·Ó «ÛÙ‡‚ÂÈ» (ÛÙÚ·ÁÁ›-
˙ÂÈ) ·fi ÓÂÚfi, ·ÔηχÙÔÓÙ·È Ï›„·Ó· ÙÚ›ÙÔ˘ ÁÂ-
Ê˘ÚÈÔ‡, Èı·ÓÒ˜ ڈ̷˚ÎÔ‡. ™ÙËÓ A¯·˝·, ÛÙËÓ fiÏË
ÙˆÓ ¶·ÙÚÒÓ ‰È·ÛÒıËÎ·Ó ‰‡Ô ¤ÚÁ· ڈ̷˚΋˜ ÁÂÊ˘-
ÚÔÔÈ›·˜ ¤Ó· ÌÔÓfiÙÔÍÔ Î·È ¤Ó· ‰›ÙÔÍÔ.
B˘˙·ÓÙÈÓ¤˜
™ÙÔ ÂÍ‹˜ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Û·Ó›˙Ô˘ÓØ Û·Ó›˙Ô˘Ó Î·È
Ù· ¤ÚÁ·. I‰ÈfiÌÔÚÊË Î·Ù·Û΢‹, ÌÈ· «ı·Ï·ÛÛÔÁ¤Ê˘-
Ú·», Ú¤ÂÈ Ó· ¯Ù›ÛÙËΠ̠ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Ù˘ MÔÓÂÌ-
‚·Û›·˜ ÙÔ 582/3 (‹ 587/8) Ì.X. ºˆÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ 1895
ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ÛÂÈÚ¿ Ùfi͈Ó, ›Ûˆ˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ. ™Ù· ‚˘˙·-
ÓÙÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· Ë ¯Ú‹ÛË Î·È Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÚÔ¸·Ú¯fi-
ÓÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·: ÙÔ ÁÂ-
ʇÚÈ ÛÙÔ •ËÚÔοÌÈ §·ÎˆÓ›·˜ Î·È Ë Á¤Ê˘Ú· Ù˘
M·˘ÚÔ˙Ô‡ÌÂÓ·˜ ÛÙË MÂÛÛËÓ›·.
EÚ¯fiÌ·ÛÙ ÛÙËÓ ˘ÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÔ¯‹ ÁÈ· Ó·
Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘Ì ̤Á· ·ÍÈfiÏÔÁÔ ¤ÚÁÔ: Â›Ó·È Ë Á¤Ê˘Ú·
Ù˘ K·Ú‡Ù·ÈÓ·˜ Â› ÙÔ˘ AÏÊÂÈÔ‡, Ì‹ÎÔ˘˜ ÂÚ. 50 Ì.,
1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
H H τριπλ
Mαυροζομενας στη
Mεσσην!α. Aρχα!ο γε-
φρι με προσθ
ζαντιν
κ
μχρι σ
κ σκαρ!φημα και κ-
τοψη (σχδια Th. Wyse,
«Ah excursion in
Peloponnesus», 1859 –
πηγ
βλιοθ
Σχολ
δ&ν Aθην&ν).
‡„Ô˘˜ ϤÔÓ ÙˆÓ 12 Ì., ·Ú¯Èο Ì ¤ÓÙ ¿ÓÈÛ· ÙfiÍ·
(ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ 8,75 Ì.). ™Â ‰‡Ô ÌÂÛfi‚·ıÚ· ‰È·ÓÔ›ÁÂ-
Ù·È ·fi ¤Ó· ·ÓfiÌÔÈÔ ·Ó·ÎÔ˘ÊÈÛÙÈÎfi ¿ÓÔÈÁÌ·. ™ËÌÂÈ-
ÒÓÂÙ·È Â‰Ò ÌÈ· ÚÒÙ˘ ٿ͈˜ ˘‰ÚÔ–‰˘Ó·ÌÈ΋ Â-
Ê·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ (˘ÛÙÂÚÔ–) ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÁÂÊ˘ÚÔÔÈ›·˜: H
Á¤Ê˘Ú· Û οÙÔ„Ë ‰ÂÓ Â›Ó·È Â˘ı‡ÁÚ·ÌÌË, ·ÏÏ¿ η-
Ù·Û΢¿ÛÙËΠ̠ÂÏ·ÊÚ¿ ·ÚÙˆÛË ÚÔ˜ Ù· ·Ó¿ÓÙË,
ÚÔ˜ ÙÔ Ú‡̷ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡, ÒÛÙ ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ
·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚ· ÙËÓ ÔÚÌ‹ ÙÔ˘. ™ÙËÓ ÚÔ˜ Ù·
ηٿÓÙË (‰˘ÙÈ΋) ÏÂ˘Ú¿ ÂÓfi˜ ÌÂÛfi‚·ıÚÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂ-
Ù·È ÚÔÛÎÙÈṲ̂ÓÔ ıÔψÙfi ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ. AÊÈÂڈ̤ÓÔ
ÙÒÚ· ÂȘ ÙÔ °ÂÓ¤ÛÈÔÓ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ÂÔÚÙ·˙fiÙ·Ó
ÚÈÓ ·fi 300 ¯ÚfiÓÈ· (ÌÓ›· Ù˘ 9 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1699)
«ÙˆÓ AÁ›ˆÓ £ÂÔÊ·Ó›ˆÓ». EÏÏËÓÈ΋ ÂÈÁÚ·Ê‹ ÔÓÔÌ¿-
˙ÂÈ ÙÔÓ P·Ô‡Ï M·ÓÔ˘‹Ï MÂÏ›ÎËÓ ˆ˜ «N¤ÔÓ ‰ÔÌ‹ÙÔÚ·
[Ù˘] Á¤Ê˘Ú·˜» ÛÙ· 1439–1440. AÓ·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ÚÔË-
ÁÔ‡ÌÂÓË ‰ÔÌÈ΋ Ê¿ÛË ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È. (Ù· ‚¿ıÚ·), ÂÔ-
¯‹ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (Ô˘ Ì ·Ú¤Û˘Ú ·Ï·ÈfiÙÂÚ· Ó·
¯·Ú·ÎÙËÚ›Ûˆ «ÊÚ¿ÁÎÈÎË» ÙË Á¤Ê˘Ú·), ηıÒ˜ Î·È ÌÂ-
Ù·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. (ÙÔ ÔÚÈ˙ÔÓÙȈ̤ÓÔ Î·Ù¿-
ÛÙڈ̷ Î·È Ë ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ÔÚıÔÁÒÓÈˆÓ ı˘Ú›‰ˆÓ).
NÂÒÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·
O AÏÊÂÈfi˜, ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ú›ıÚÔ Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘,
‰È¤ıÂÙÂ Î·È ‰È·ı¤ÙÂÈ Ù· ÏÈÁfiÙÂÚ· ÁÂʇÚÈ·. EÚÂ ӷ
ÂÚ¿ÛÔ˘Ó 440 ¯ÚfiÓÈ· ÁÈ· Ó· ÚÔÛÙÂı› ¤Ó· ÁÂʇÚÈ
·ÎfiÌ·, ·˘Ùfi ÙÔ˘ BÏ·¯fiÚÚ·ÊÙË, fiˆ˜ ı· ‰Ô‡ÌÂ. °È·
¯ÚfiÓÈ· ‰ÂÓ ÎÙ›ÛÙËΠӤÔ. AÎfiÌ· Ô‡ÙÂ Î·È ÛÙȘ Â΂Ô-
Ϥ˜ ÙÔ˘ ÛÙË ˙ˆÙÈ΋ ‰˘ÙÈ΋ ˙ÒÓË ÒÛÙ ӷ ÈÛ¯‡ÛÂÈ Â-
Λ ÁÈ· ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¤ÙË ÙÔ ·Ú¯·›ÔÓ (ÙÔ˘ ™ÙÚ¿‚ˆÓÔ˜ C
349 «AÏÊÂÈÔ‡ ‰Â fiÚÔÓ ÊËÛ›Ó fiÙÈ Â˙‹ ÂÚ·Ùfi˜ ›ӷÈ
‰ÔΛ ηٿ ÙÔ‡ÙÔÓ ÙÔÓ ÙfiÔÓ». °‡Úˆ ÛÙ· 1890 ηٷ-
Û΢¿ÛÙËÎÂ Ë ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈ΋ Á¤Ê˘Ú·
ÙˆÓ ™¶A¶ Î·È ÌfiÏȘ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Bã ¶·-
ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi 3–4 ¿Ï-
Ϙ.
OÓÔÌ·ÛÙfi «Ù˘ K˘Ú¿˜ ÙÔ °ÂʇÚÈ»,
‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¿Óˆ ÛÙÔ §¿‰ˆÓ· (ÛÙË ÓÙÔ-
ÈÔÏ·ÏÈ¿ «PÔ˘ÊÈ¿˜»), ¤Ú·ÛÌ· ÛÙËÓ
«¶¤Ú· MÂÚÈ¿», ·fi ÙË °Ï·ÓÈÙ˙È¿ (ÙÒÚ·
M˘Á‰·ÏÈ¿) ÚÔ˜ ÙËÓ ¶Ô‰ÔÁÔÚ¿ (Û‹ÌÂ-
Ú· ¶Ô˘ÚÓ·ÚÈ¿) Î·È ÙË ™ÙÚ¤˙Ô‚· (¢¿Ê-
ÓË). ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÂÓÙ¿ÙÔÍÔ ÁÂʇÚÈ
Ì‹ÎÔ˘˜ ÂÚ. 55 Ì. Î·È Ï¿ÙÔ˘˜ 3,10 Ì.
(ηı·ÚÔ‡ 2,10 ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÛÙËı·›·,
fiÛÔ Ó· ÂÚÓ¿ÂÈ Û‹ÌÂÚ· Î·È ·˘ÙÔΛÓË-
ÙÔ ÌÂÛ·›Ô˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜). º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ
·Ú¯Èο ÛÙË ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›· ÎÙ›ÛÙËΠË
Á¤Ê˘Ú· Ì ‰‡Ô ÌfiÓÔ ÙfiÍ· Î·È ÚÔÛÙ¤-
κη/Aμερι-
ıËÎ·Ó ¿ÏÏ· ‰‡Ô ÛÙËÓ TÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·.
Σχολ
«T˘ K˘Ú¿˜ ÙÔ °ÂʇÚÈ» ϤÓ ÙÔ ¯Ù›Û·-
Ó TۿΈÓ˜ Ì·ÛÙfiÚÔÈ. EΛ ÛÙÔ 1890
ÙÂÙÚ¿ÙÔÍÔ ÙÔ ¤Ú·ÛÂ Ô ¶·ÙÚÈÓfi˜ ÁÈ·-
ÙÚfi˜ XÚ. KÔÚ‡ÏÏÔ˜ (1843–1930). MÂÙ·-
ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ·, ›Ûˆ˜ ÙÔ 1908, Û˘ÌÏËÚÒ-
ıËΠ̠ÙÔ ¤ÌÙÔ ÙfiÍÔ ·fi §·Áη-
‰È(·)ÓÔ‡˜ Ù¯ӛÙ˜. OÙ·Ó ÙÒÚ· ÙÔ ÓÂÚfi
Ù˘ Ù¯ÓËÙ‹˜ Ï›ÌÓ˘ ÙÔ˘ §¿‰ˆÓ· ·ÓÂ-
‚·›ÓÂÈ, ÛÎÂ¿˙ÂÈ ÙË Á¤Ê˘Ú· Ù˘ K˘Ú¿˜. O ̇ıÔ˜ Ù˘
fï˜ ̤ÓÂÈ ·ÎÔ›ÌËÙÔ˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜. ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë
«K˘Ú¿»; O Ï·fi˜ ÙË ı¤ÏÂÈ ›‰È· Ì ÙË «MÔÓÔ‚‡˙· Ù˘
AÎÔ‚·˜». £· ÌÔÚÔ‡Û ¿Ú·Á ӷ Â›Ó·È Ì›· ·fi ÙȘ
ÙÚÂȘ K˘Ú¿‰Â˜ Ù˘ ÔÌÒÓ˘Ì˘ ‚·ÚˆÓ›·˜ (ÙȘ ‰‡Ô
M·ÚÁ·Ú›Ù˜ ‹ ÙËÓ IÛ·‚¤ÏÏ·) ‹ Èı·ÓfiÙÂÚÔ ÚfiÎÂÈ-
Ù·È ÁÈ· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË °·ÏÏ›‰· ËÁÂÌÔÓ›‰·;
¶ÈÔ ¿Óˆ ·fi Ù˘ «K˘Ú¿˜ ÙÔ ÁÂʇÚÈ» ˘¿Ú¯Ô˘Ó
2–3 ÁÂʇÚÈ· ÛÙÔ §¿‰ˆÓ· ÛÒ· ‹ ÂÚÂÈˆÌ¤Ó· ‹ ·-
Ú·ÙË̤ӷ ·fi ÙÔ ÔÙ¿ÌÈ, Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÔÓfiÌ·-
Ù·, fiˆ˜ «Á¤Ê˘Ú· TÛÔÚˆÙ¿–M¤Ë», «KÔÌ̤ÓÔ ÁÈÔ-
ʇÚÈ», «•ÂÚÔÁ¤Ê˘ÚÔ». ¶ÈÔ Î¿Ùˆ ‰Â ·fi ÙÔ «ÁÂʇÚÈ
Ù˘ K˘Ú¿˜», ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ ÊÚ¿ÁÌ· Ù˘ Ù¯ÓËÙ‹˜
Ï›ÌÓ˘ ÙÔ˘ §¿‰ˆÓ·, ÂÚÓ¿Ì ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘
TÚÔ·›ˆÓ–B¿¯ÏÈ·˜ ÛÙË ı¤ÛË ·Ï·ÈÔ‡ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ ÛÙÔ
«ºÚ·Áη‹‰ËÌ·», ¿Ú·Á ÊÚ¿ÁÎÈÎÔ˘; EÓ· ÁÂʇÚÈ ¯·-
ÌËÏfiÙÂÚ· ¿ÓÙÔÙ ÛÙÔ §¿‰ˆÓ·, Ô˘ Û˘¯Ó¿ ·Ó·Ê¤-
ÚÔ˘Ó ÂÚÈËÁËÙ¤˜ Â›Ó·È Ë «Á¤Ê˘Ú· [ÎÔÓÙ¿] ÛÙÔ [¯ˆ-
ÚÈfi] ™¿ı·ÚÈ»: ÌÔÓfiÙÔÍË Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÈÛÏ·Ì›-
˙ÔÓ ÙfiÍÔ, ÙÒÚ· ÂÚÂÈˆÌ¤ÓË. Y¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ¿ÏÏ·.
™ÙÔ §Ô‡ÛÈÔ/°ÔÚÙ‡ÓÈÔ Î·Ù·ÌÂÙÚÔ‡Ó 11 ·ÏÈ¿ ηÈ
Ó¤· ÁÂʇÚÈ·. ¢‡Ô ·’ ·˘Ù¿, ·fi ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÁÓˆÛÙ¿
Î·È Û¯Â‰È·Ṳ̂ӷ, Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÛÙÔÓ Î¿Ùˆ ÚÔ˘ ÙÔ˘
§Ô˘Û›Ô˘, Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È °ÔÚÙ‡ÓÈÔ˜ (‹ ÛÙËÓ ÓÙÔÈÔ-
Ï·ÏÈ¿ «AÙÛȯˆÏ›ÙÈÎÔ ÔÙ¿ÌÈ»). TÔ ÚÒÙÔ, ÙÔ ÌÔÓfiÙÔ-
à H «γφυρα
του Kπανου»
στον Eυρ&τα,
κτ!σμα του
1730. Σχδιο
O.M.von
Stackelberg των
ετ&ν
1810–1814 (G.
Rodenwaldt,
Stackelberg,
1957, πιν. 30 –
πηγ
: Γεννδει-
ος Bιβλιοθ
- ÙÔ ˘‰Ú·ÁˆÁ›Ô. §›ÁÔ ÁÓˆÛÙ‹ Â›Ó·È ÌÈ·
κη/Aμερικανικ
Σχολ
Kλασι-
κ&ν Σπουδ&ν
Aθην&ν).
ÍÔ ÈÛÏ·Ì›˙ÔÓ «ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ KfiÎÎÔÚË» ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·ÎÚÈ-
‚Ò˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· °fiÚÙ˘Ó· ‰›Ï· ÛÙÔÓ AÁÈ–AÓÙÚ¤·
(ÛÙË ı¤ÛË ¿ÏÏÔ˘ ÁÎÚÂÌÈṲ̂ÓÔ˘). EΛ ÙÔ ÙÚÔ˘ÏˆÙfi
ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ, ÙÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ÙfiÍÔ Ù˘ Á¤Ê˘Ú·˜, ÙÔ ÔÚÌË-
ÙÈÎfi ÔÙ¿ÌÈ, ÙÔ ‹ÚÂÌÔ Î·È ¿ÊıÔÓÔ Ú¿ÛÈÓÔ, Î·È ¿-
Óˆ „ËÏ¿ Ù· ¿ÁÚÈ· ÂÙÚÔÂϤÎËÙ· ‚Ô˘Ó¿ ‰ËÌÈÔ˘Ú-
ÁÔ‡Ó ÌÈ· ı·˘Ì·ÛÙ‹ ÂÈÎfiÓ· ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·Úη‰È΋˜ Ô-
ÌÔÚÊÈ¿˜. TÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÁÂʇÚÈ ˘„ÒÓÂÙ·È ·Ú·Î¿Ùˆ,
ÏËÛȤÛÙÂÚ· ÛÙ· ÌÔÓ·ÛÙËÚ¿ÎÈ· ¶·Ï·Èfi Î·È N¤Ô K·-
Ï¿ÌÈ, ÛÙË ‰È·‰ÚÔÌ‹ (Ù˘ ·Ú¯·›·˜ Ì¿ÏÏÔÓ Î·È ÌÂÛ·È-
ˆÓÈ΋˜ Ô‰Ô‡, ηıÒ˜ ηÈ) ÙÔ˘ ÙˆÚÈÓÔ‡ ‰ÚfiÌÔ˘ ·fi
K·Ú‡Ù·ÈÓ· ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ AÙÛ›¯ˆÏÔ, BÏ·¯fiÚÚ·ÊÙË Î.¿.
Î·È ÚÔ˜ ÙËÓ HÚ·›·. ™ÙËÓ ›‰È· ÂÚÈÔ¯‹ (ÛÙÔ ¶·ÏÈfi
Î·È N¤Ô K·Ï¿ÌÈ) ·ÎÔ‡ÌÂ Î·È ÁÈ· ¿ÏÏÔ «ÍÂÚÔÁ¤Ê˘ÚÔ».
EÓ· ·ÎfiÌ· ÂÁηٷÏÂÈÌ̤ÓÔ Â›Ó·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ¯ˆ-
ÚÈ¿ BÔ‡ÙÛÈ Î·È P¿¯Â˜ Ù˘ °ÔÚÙ˘Ó›·˜.
T· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÂʇÚÈ· Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ·Ó‹ÎÔ˘Ó
ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ TÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È Ù˘ ¶·ÏÈÁÁÂÓÂ-
Û›·˜. T· ÁÂʇÚÈ· Ù˘ TÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È
ηْ ·Ú¯‹Ó ·fi ÙÔ Ô͢ÎfiÚ˘ÊÔ ÙfiÍÔ ÙÔ˘˜. AÏÏ¿ ·˘Ùfi
‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Î·È ÁÂʇÚÈ· Ì ËÌÈ΢ÎÏÈÎfi ÙfiÍÔ ‰ÂÓ
ÎÙ›ÛÙËÎ·Ó ÙfiÙÂ. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ ÁÂʇÚÈ Kfi·ÓÔ˘ ÙÔ˘
1730. EÍ¿ÏÏÔ˘ Ì ËÌÈ΢ÎÏÈ΋ η̿ڷ ÁÂʇÚÈ· ÌÔ-
Ú› Ó· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙË BÂÓÂÙÔÎÚ·Ù›·: fiˆ˜ ÙÔ ÙÚ›ÙÔÍÔ
ÁÂʇÚÈ ÙÔ˘ ˘‰Ú·ÁˆÁ›Ԣ ÙˆÓ «K‹ˆÓ» ¤Íˆ ·fi ÙËÓ
H K A £ H M E P I N H
Õ H μεσαιωνικ
γφυρα της Kα-
ρταινας κατ
την πρ&τη δεκα-
ετ!α του 19ου αι.
Oψη απ τα α-
νντη· στο β-
θος το κστρο
και ο οικισμς
της Kαρταινας
(E. Dodwell,
«A... Tour
through Greece»
London 1819 –
Γεννδειος Bι-
βλιοθ
κανικ
Kλασικ&ν Σπου-
δ&ν Aθην&ν).
TÚÈÔÏÈÙÛ¿. °¤Ê˘Ú· ÌÔÓfiÙÔÍË Ì ÈÛÏ·Ì›˙ÔÓ ÙfiÍÔ,
ÁÓˆÛÙ‹ ÛÙÔ˘˜ ÂÚÈËÁËÙ¤˜, ÛÒ˙ÂÙ·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ˘ NÙ¿-
Ú· M·ÓÙÈÓ›·˜ Â› ÙÔ˘ TÚ¿ÁÔ˘, ·Ú·fiÙ·ÌÔ˘ ÙÔ˘ §¿-
‰ˆÓ·. E›Û˘ ÛÙÔÓ EÏÈÛÛfiÓÙ· («ÔÙ¿ÌÈ Ù˘ NÙ·-
‚È¿˜») ÛÙË ı¤ÛË «K·ÚÙÂÚfiÏÈ(·)», Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ, ˘-
¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ÁÂʇÚÈ·, «ÙÔ ·ÏÈfi», fiˆ˜ ϤÓÂ Î·È «ÙÔ
ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ». TÔ ·Ï·Èfi ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÈÛÏ·Ì›˙ÔÓ ÙfiÍÔ,
ÙÒÚ· ‰Â Â›Ó·È ÎÈ ·˘Ùfi «ÍÂÚÔÁ¤Ê˘ÚÔ». ™ÂÈÚ¿ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ
ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ Î·È ÛÙÔÓ Eڇ̷ÓıÔ (ÎÔÈÓÒ˜ (Ë) «NÙÔ(˘)¿-
Ó·»). M·ÎÚ‡˜ Â›Ó·È Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ Ûˆ˙fiÌÂÓˆÓ ÁÂÊ˘-
ÚÈÒÓ, ÛÙÂÓfi˜ fï˜ Ô ¯ÒÚÔ˜ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó fiÏ·. ™¯Ô-
ÏÈ¿˙Ô˘Ì ÌÂÚÈΤ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ÔÓÔ̷ۛ˜ ÙÔ˘˜:
¶ÚˆÙԷӷʤÚÔ˘Ì ÙÔ «AÌ·ÍÔÁÈfiÊ˘ÚÔ» (ÎÔÓÙ¿
ÛÙÔÓ AÁÈÔÓ §¤ÓÙË Î·È ÙÔ «TÂÛÛ·ÚfiÛÙÚ·ÙÔ») ¢È·ÎÔ-
ÊÙÔ‡, ÁÓˆÛÙfi ·fi ÌÓ›· ÂÚ› ÙÔ 1572, ÔÓÔÌ·Û›· ·-
Ô‰ÂÈÎÙÈ΋ Ù˘ ÙfiÙ ‹ ÚÈÓ ÚfiÛÊ·Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÙÔ˘
·fi ¿Ì·Í˜. TÔ «¶ÂÙÚÔÁ¤Ê˘ÚÔ» ÛÙÔ ÔÙ¿ÌÈ «™Ô˘ÏÙ›-
Ó·» (Ô ·Ú¯·›Ô˜ NÔ˘˜;) ÓfiÙÈ· Ù˘ £ÂÈÛfi·˜ (§¿‚‰·), fi-
ÓÔÌ· ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi Ù˘ ÂÓÙ‡ˆÛ˘ Ô˘ ¤Î·Ó οÔÈ· Â-
Ô¯‹ (17Ô˜/18Ô˜ ·È.;) Ë ·Ó¤ÁÂÚÛË Ó¤ˆÓ ¤ÙÚÈÓˆÓ ÁÂ-
Ê˘ÚÈÒÓ ·ÓÙ› ͇ÏÈÓˆÓ ÚÔÊ·ÓÒ˜. TËÓ ‡·ÚÚÍË ÙˆÓ
ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙÔˆÓ‡ÌÈ·, fiˆ˜ «•˘ÏÔÁ¤-
Ê˘ÚÔ» BA Ù˘ AÁ›·˜ AÓ·ÛÙ·ÛÈ¿˜ ÙÔ˘ AÛÙÚÔ˘˜ K˘-
ÓÔ˘Ú›·˜. «£ÂÔÁ¤Ê˘ÚÔ» ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi KÚ¿ıÈ Ù˘ AÎÚ¿-
Ù·˜ AÈÁÈ·Ï›·˜ ‹ «£Âfi¯ÙÈÛÙÔ» ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ TÔfiÚÈÛÙ·
(Ô˘ ÙÒÚ· ¤¯ÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘), ¯ˆÚÈfi
Ù˘ °ÔÚÙ˘Ó›·˜: ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ê˘ÛÈο
ÁÂʇÚÈ· («·fi ÙÔ £Âfi» ÊÎÈ·Á̤ӷ).
AÏÏ¿ Î·È «¢È·‚ÔÏÔÁ¤Ê˘ÚÔ» ÛÙÔ ¢·Ì·-
Ï¿ (ÛËÌ. TÚÔÈ˙‹Ó·) TÚÔÈ˙ËÓ›·˜, ÁÂʇÚÈ
Ê˘ÛÈÎfi ÌÂÙˆÚÈ˙fiÌÂÓÔ Û ̤Á· ‡„Ô˜
¿Óˆ ·fi ÙÔ ¯Â›Ì·ÚÚÔ «XÚ˘ÛÔÚÚfi·»
ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ, ÙÒÚ· «KÚÂÌ·ÛÙfi». E›-
Û˘ «¢È·‚ÔÏÔÁÈfiÊ˘ÚÔ», Ë ÛÙÂÓ‹ Á¤Ê˘-
Ú· Û ¯·Ú¿‰Ú· ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ¢›‚ÚË HÏ›-
·˜: ÁÂʇÚÈ· ·ԉȉfiÌÂÓ· ·fi ÙË Ï·˚-
΋ ›ÛÙË ÛÙË Û˘Ó¤ÚÁÂÈ· ÙÔ˘ ™·Ù·Ó¿.
K·Ì·ÚˆÙ¿ ˘‰Ú·ÁˆÁ›·
¢ÂÓ ı· Á›ÓÂÈ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ¤-
Ó· ¿ÏÏÔ Â›‰Ô˜ ÙÔÍÔÔÈ›·˜: Ù· η̷ڈ-
Ù¿ ˘‰Ú·ÁˆÁ›·. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È.
ÂÚÈËÁËÙ¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ·ÚÎÂÙ¿
·’ ·˘Ù¿ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ™¿ÚÙ˘. ™Ò˙Â-
Ù·È ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÛÙËÓ ¶‡ÏÔ Ù˘ MÂÛ-
ÛËÓ›·˜ ÙÔ ÔχÙÔÍÔ ˘‰Ú·ÁˆÁÂ›Ô ÁÈ· ÙÔ
NÈfiηÛÙÚÔ, ÊÚÔ‡ÚÈÔ Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÔÈ
OıˆÌ·ÓÔ› Ó· ηٷÛ΢¿˙Ô˘Ó ÛÙ·
1573, Û‡Á¯ÚÔÓ· ‰Â ‹ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ηÈ
Á¤Ê˘Ú· ÙÔ˘ ˘‰Ú·ÁˆÁ›Ԣ Ô˘ ¤ÊÂÚÓÂ
ÓÂÚfi ·fi ÙÔ˘˜ «K‹Ô˘˜» B·ÏÙÂÙÛÈÔ‡
ÛÙËÓ TÚÈÔÏÈÙÛ¿, ÛÙË ı¤ÛË «M¿ÓÓ·
ÙÔ˘ NÂÚÔ‡»: ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÚ›ÙÔÍË Úˆ-
̷Ϥ· ηٷÛ΢‹ Èı·Ófiٷٷ Ù˘ Bã
B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 35
H Tου «Kοκου
το γεφρι»

του Bαλαβνη
στον Aλφει, BÂÓÂÙÔÎÚ·Ù›·˜ (1685–1715). I‰ÈfiÌÔÚÊË, ÁÈ·Ù› Ù· ‰‡Ô Á¿Ï˘ ¶fiψ˜ «È‰›· ‰·¿ÓË Î·ÙÂÛ··ÛÂÓ Ì›·Ó ÌÂ-
μεταξ Bλαχρ- ·ÎÚ·›· ÙfiÍ· Ù˘ ‰ÂÓ ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·È ¤ˆ˜ οو ÛÙÔ Ê˘ÛÈ- Á¿ÏËÓ Á¤Ê˘Ú·Ó» ÙÔ 1855 ÛÙË MÂÁ·ÏÔÔÏ›Ùȉ·. O
ραφτη – Θεισ- Îfi ¤‰·ÊÔ˜, ·ÏÏ¿ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÈ· „ËÏ‹ «ԉȿ». TÔ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹˜ Aı·Ó. N. B·Ï·‚¿Ó˘ ÌÂÚ›ÌÓËÛ ӷ ηٷ-
ας. Eργο του ‰ÂÍÈfi ·fi Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ ÙfiÍ· ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÚÚ‡ÛÂÈ ÌÂÙ¿ ÙÔ Û΢·ÛÙ› ·fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ÛÙ· 1879–1880 «ÙÔ˘ KÔ‡-
Λαγκαδι(α)νο 1972. XÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ ÎÔ˘ ÙÔ ÁÂʇÚÈ», ‰·¿Ó˘ 17.254 ‰Ú¯.
πρωτομστορα ÛÔ˘‰·›Ô ·˘Ùfi ÌÓËÌ›Ô, fiˆ˜ H ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ Ì·ÛÙfiÚÔ˘˜ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘
Aντ&νη K- Î·È ¿ÏÏ·. ı· ‹Ù·Ó ÂÏ΢ÛÙÈ΋, ·ÏÏ¿ ˘Ô¯ÚˆÙÈο ÌÂÁ¿ÏË. ¶Â-
τσαινου, 1880 TÔ˘ «KÔ‡ÎÔ˘ ÙÔ ÁÂʇ- ÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ÌfiÓÔ ÌÈ· ·Û˘Ó‹ıÈÛÙË ÂÚ›ÙˆÛË, ÙÔ Ò˜
(φωτ.: Γι&ργος
Δεπλλας).
ÚÈ» Î·È Ò˜ ÔÈ ÂÈÛÙ‹- ¢ˆÚËÙ¤˜ – Ì·ÛÙfiÚÔÈ ÎÙ›ÛÙËΠ«ÙÔ˘ KÔ‡ÎÔ˘ ÙÔ ÁÂʇÚÈ». OÙ·Ó ÛÙ· 1879
‰È¿ÏÂÍ·Ó ÛˆÛÙ¿ Ó· ÁÂÊ˘ÚÒÛÔ˘Ó ÙÔÓ AÏÊÂÈfi ÛÙÔ ÈÔ
ÌÔÓ˜ Ì˯·ÓÈÎÔ› η٤- XÔÚËÁÔ› ‰·¿Ó˘ ηٷÛ΢- ÛÙÂÓfi ÙÔ˘ ¤Ú·ÛÌ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ BÏ·¯fiÚÚ·-
‹˜ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙÔ› ÊÙË Î·È £ÂÈÛfi·, ϤÁÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ì˯·ÓÈ-
Ê˘Á·Ó Û §·Áη‰ÈÓfi Ï›ÁÔÈ. AӷʤڷÌ ÌÂÚÈÎÔ‡˜. ÎÔ› ‚Ú¤ıËÎ·Ó Û ·‰˘Ó·Ì›· Ó· ÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó Ù· ÈÎÚÈÒ-
OıˆÌ·ÓÔ› Î·È EÏÏËÓ˜ ÚÔ‡- Ì·Ù· Î·È ÙÔÓ Í˘ÏfiÙ˘Ô (=ηÏÔ‡È) Ù˘ Á¤Ê˘Ú·˜Ø ·˘-
ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ· ¯ÔÓÙ˜, ȉ›ˆ˜ ÎÏËÚÈÎÔ›, ¯ÚË- Ùfi ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÎfiÚ˘ÊˆÓ Ï¢ÚÒÓ ÙÔ˘ ÔÙ·-
Ì·ÙÔ‰fiÙËÛ·Ó Î·Ù·Û΢‹ ÁÂ- ÌÔ‡, ÙÔ˘ ÂΛ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ‚¿ıÔ˘˜ Î·È Ù˘ ÔÚÌ‹˜ ÙÔ˘. TÔ
Ê˘ÚÈÒÓ: Ô ™Â˝Ù–AÁ¿˜ ÁÂʇÚÈ ¤ÚÁÔ fï˜ ηÙfiÚıˆÛ ¤Ó·˜ ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·˜ ·fi Ù·
ÛÙÔÓ Eڇ̷ÓıÔ Î¿Ùˆ ·fi ÙË NÂÌÔ‡Ù·, ÙÔ ÁÂʇÚÈ §·Áο‰È·, ÙÔÏÌÒÓÙ·˜ ÌÈ· Û¿ÓÈ· χÛË: ˙‹ÙËÛ –Ϥ-
M›Ì·Á· ÛÙÔÓ AÚÔ¿ÓÈÔ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ¶Ï·ÓËÙ¤ÚÔ˘, Ô Ó– ·ÂÚÈfiÚÈÛÙÔ Ì‹ÎÔ˜ «ÙÚȯȿ˜» (=Û¯ÔÈÓÈÔ‡), ÌÂ
XÚÈÛÙÈ·Ófi˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ TÛÔÚˆÙ¿Ì¢ (‹ TÛÂÚÓˆ- ÙËÓ ÔÔ›· ‰¤ÓÔÓÙ·˜ ÛÊȯٿ ‰¤ÓÙÚ· Î·È ‚Ú¿¯È· ÛÙȘ
Ù¿–M¤Ë˜), Ô˘ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È ÛÙ· 1512–1517, Ú¤ÂÈ ‰˘Ô ·Ú˘Ê¤˜ ÙÔ˘ ¯¿ÛÌ·ÙÔ˜, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ¤Ó· ÔÚÈ˙fi-
Ó· ¤ÊÎÈ·Í ÙÔ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙÔ §¿‰ˆÓ·. O °ÂÚ- ÓÙÈÔ ÛÙ·ıÂÚfi Â›‰Ô, fiÔ˘ –ϤÓ– «¿ÙËÛ» (=fiÚ-
Ì·Ófi˜ ¶·Ï·ÈÒÓ ¶·ÙÚÒÓ (1771–1826) η٤‚·Ï ٷ ¤- ıˆÛÂ) ÙË ÛηψÛÈ¿, ‹ Ì‹ˆ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÙÔ
ÍÔ‰· ÁÈ· ÙÔ ÁÂʇÚÈ ÛÙÔ §Ô‡ÛÈÔ ÙÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘ ¢ËÌË- ÛÎÔÈÓ¤ÓÈÔ ¿ÙˆÌ· ˆ˜ ‰¿Â‰Ô ÌfiÓÔ ÂÚÁ·Û›·˜ ·Á΢-
ÙÛ¿Ó·˜ – Z¿ÙÔ˘Ó·˜. O ºÈÏfiıÂÔ˜ °fiÚÙ˘ÓÔ˜ Î·È MÂ- ÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Í˘ÏfiÙ˘Ô Î·Ù’ ¢ı›·Ó ÛÙÔ ÛÙ·ıÂÚfi ¤-

36 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
 H Eλισσ&ν ποταμς
στον κμπο της Nτα-
βις Aρκαδ!ας, θση
«Kαρτερλι(α)». Στο
βθος παλαι γεφ-
ρι, κτ!σμα των χρ-
νων της Tουρκοκρα-
τ!ας (τ&ρα «ξερογ- P H τρ!τοξη γφυ-
φυρο»). Mπροστ νε- ρα του Kοντο στον
&τερο γεφρι που α- Λιοσιο ποταμ.
ντικατστησε το πα- Eν&νει τη Δημη-
λαι ταν λλαξε η τσνα με τη Zτου-
κο!τη του ποταμο να, ε!ναι η μεγαλ-
(φωτ.: Aργ. Πετρο- τερη και ωραιτερη
ν&της, 1998). της περιοχ ς και
σ&ζεται σε εξαιρετι-
κ κατσταση
(φωτ.: Mαρ!α Πο-
λ!τη).

‰·ÊÔ˜; TÔ ÌÔÓfiÙÔÍÔ ·˘Ùfi ÁÂʇÚÈ ÛÒ˙ÂÙ·È ¤¯ÔÓÙ·˜ ¿-

ÓÔÈÁÌ· 20 Ì., ‡„Ô˜ 34 Ì. MÈ· ÛηÏÈṲ̂ÓË ÂÈÁÚ·Ê‹
‰È·ÈˆÓ›˙ÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ· AÓÙÒÓË K¿-
ÙÛ·ÈÓÔ˘ Î·È ÙÔ ¤ÙÔ˜ ηٷÛ΢‹˜ 1880.
E¯ÂÈ Î·È Ë ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ˜ ÙȘ ·Ú·‰fiÛÂȘ Î·È Ù·
ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ÁÈ· ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÎÙÈÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ÁÂÊ˘-
ÚÈÒÓ. º·›ÓÂÙ·È ‰Â fiÙÈ ÙÔ ÌÂÚ›‰Èfi Ù˘ Â›Ó·È ·ÍÈfiÏÔÁÔ,
ÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi ÙȘ ÂΛ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘
ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡ Ù˘ AÚÙ·˜. AÓ·ÙÚ¤¯ÔÓÙ·˜
ÛÙȘ 333 ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ¢ڇÙÂÚÔ˘ Ô-
Ù¤ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì fiÙÈ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓ-
ÓËÛÔ ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·È 41. ¢ËÏ·‰‹ ¤Ú¯ÂÙ·È ‰Â‡ÙÂÚË (ÌÂ
ÚÒÙË ÙËÓ ÔÌ¿‰· E‡‚ÔÈ·˜ Î·È BÔÚ›ˆÓ ™ÔÚ¿‰ˆÓ ÌÂ
45) Â› ÙˆÓ 17 ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ ·fi ÙËÓ HÂÈ-
ÚÔ ¤ˆ˜ ÙËÓ K··‰ÔΛ·. ™ÙȘ ÂÏÔÔÓÓËÛȷΤ˜ ·-
Ú·ÏÏ·Á¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÁÂʇÚÈ· Ì·ÎÚÈÓ¿, ·ÏÏ¿ ηÈ
ÓÙfiÈ· Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘. H ÛÙÔ›¯ÂȈÛË Ì ·ÓıÚˆÔ-
ı˘Û›·, ηٿ ÙËÓ ÓÙfiÈ· ·Ú¿‰ÔÛË, ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ ·fi «Ù˘
TÛ˘Ú¿˜ (=K˘Ú¿˜) ÙÔ ÁÂʇÚÈ», fiÔ˘ ÔÈ Ì·ÛÙfiÚÔÈ «Â-
È¿Û·ÓÂ Î·È Î·ÚÊÒÛ·Ó ¤Ó·Ó ·Ú¿Ë Î·È ÌÈ· Á˘Ó·›-
η» ÁÈ· ¿ÓÙ·. K·Ù¤ÏËÍ ‰Â Û «Î¿Úʈ̷» ÌfiÓÔ Ù˘
ÛÎÈ¿˜ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÙÔ˘ ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ· ηٿ ÙË ıÂ-
ÌÂÏ›ˆÛË ÙˆÓ Ï›ıÈÓˆÓ ‚¿ıÚˆÓ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ οو ·fi
ÙÔ MÔ˘¯Ï› ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈ΋˜ ÎÔÈÏ·‰ÔÁ¤Ê˘Ú·˜ ÙÔ˘
A¯Ï·‰fiηÌÔ˘ Á‡Úˆ ÛÙ· 1890.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 37
 Aν δε στοιχει
σετ’ νθρωπο,
γιοφρι δε στερι
νει...
Tου ™ ‡ÚÔ˘ I. M ·ÓÙ¿
H TAN KA¶OTE §ENE, ¤Ó·˜ ¶·Û¿˜ ÛÙÔ˘ ¢·Ì·Ï¿,
Ô˘ ı¤ÏËÛ ӷ ÁÂÊ˘ÚÒÛÂÈ ÙÔÓ KÚÂÌ·ÛÙfi. TÔ
·Ó¿ıÂÛ ÛÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ Ù¯ӛÙË Ù˘ ÂÚÈÔ-
¯‹˜, Ù¿˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ ÔÏÏ¿, Ì· Û˘Ó¿Ì· Î·È ÙÔÓ ·›-
ÏËÛ ˆ˜, ·Ó ‰ÂÓ Ù· ηٿÊÂÚÓÂ, ı· ÙÔ˘ ’·ÈÚÓ ÙÔ
ÎÂÊ¿ÏÈ. ¶ÚÔÛ¿ıËÛ Ì ٤¯ÓË Ô Ì¿ÛÙÔÚ·˜ –‹Ù·Ó
‰‡ÛÎÔÏË Ë ‰Ô˘ÏÂÈ¿– Ì· ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ÙÔ ÛÙÂÚÈÒ-
ÛÂÈ. EÙÛÈ, ·Ó‹ÌÔÚÔ˜, ÂÚ›ÌÂÓ ÛÙËÓ fi¯ıË ÙÔ˘ Ô-
Ù·ÌÔ‡ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘. TfiÙÂ, Í·ÊÓÈο, ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎÂ
ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘ Ô ‰È¿‚ÔÏÔ˜ Ô˘, ÔÓËÚfi˜, ÙÔ˘ ’Ù·Í fi¯È
ÌfiÓÔ ÙÔ ¯Ù›ÛÈÌÔ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È fi,ÙÈ ¿ÏÏÔ ‹-
ıÂÏÂ, ·ÚΛ Ó· ÙÔ˘ ¯¿ÚÈ˙ ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘. AÂÏÈṲ̂-
ÓÔ˜ Ô Ì¿ÛÙÔÚ·˜ ‰¤¯ÙËÎÂ, ˙‹ÙËÛ fï˜ Î·È ÙÔ˘ ÚÔ-
ÂÛÙÔ‡ ÙË ı˘Á·Ù¤Ú· ÁÈ· Á˘Ó·›Î·, ˙‹ÙËÛÂ Î·È ¯Ú‹Ì·Ù·
ÔÏÏ¿ ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ ÏÔ‡ÛÈÔ˜ ηÈ, ·ÎfiÌË, ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ·
˙ˆ‹˜ ÁÈ· Ó· Ù· ¯·Ú› fiÏ· ÙÔ‡Ù·. ™˘ÌÊÒÓËÛ·Ó Î·È ÙÔ
Ú¿Ì· ‹Ú ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÙÔ˘. °ÂÓÓ·Èfi‰ˆÚÔ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Ô
‰È¿‚ÔÏÔ˜ ÙÔ˘ ¯¿ÚÈÛ ¤ÍÈ ¯ÚfiÓÈ· ˙ˆ‹˜.
OÙ·Ó Á›Ó·Ó fiˆ˜ Ù· ’·ÓÂ, ¢¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔ˜ Ô... Ù˘-
¯ÂÚfi˜ Ô ÎÈÔÚÔ˘Ï‹˜ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÁÏÂÓÙ¿ÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘.
øÛÔ˘ ÌÈ· ̤ڷ, ÛËÎÒıËΠ٤ÙÔÈ· ·ÓÂÌÔ˙¿ÏË, Ô˘
ÛÎfiÚÈÛ ÙÔ Ì¿ÛÙÔÚ·, ÛÎfiÙˆÛ ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘, ÙÔ˘
ÁÎÚ¤ÌÈÛÂ Î·È ÙÔ Û›ÙÈ. °È·Ù› Ù· ¤ÍÈ ¯ÚfiÓÈ· ›¯·Ó È·
ÂÚ¿ÛÂÈ. TÔ ÌfiÓÔ Ô˘ ·fiÌÂÓÂÈ ‹Ù·Ó ÙÔ... ¢È·‚ÔÏÔ-
Á¤Ê˘ÚÔ1.
M¤Û· ·fi ÙËÓ Â˘ÎÔÏÔ¯ÒÓ¢ÙË ÏÔ΋ ÙÔ˘ ·Ú·-
¿Óˆ ̇ıÔ˘, ÂΛÓÔ Ô˘ ÙÂÏÈο ·Ô̤ÓÂÈ, Â›Ó·È Ô ·-
fi˯Ԙ Ù˘ Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ηÈ
ÙËÓ ÂÓÔ¯‹. Afi ÙË ÌÈ· ÌÂÚÈ¿ Ë ÊÈÏfi‰ÔÍË Ù¿ÛË ÙÔ˘
38 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3
·ÓıÚÒÔ˘ Ó· ÂÍÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙË Ê‡ÛË, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Ë
Ù‡„Ë ÁÈ· ÙÔ‡ÙË ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË, Ô Êfi‚Ô˜ Ù˘ ÂΉ›-
ÎËÛ˘ Ô˘ Ì ÛÈÁÔ˘ÚÈ¿ οÔÙ ı· ’ÚıÂÈ. AÔηÏ› ¤-
ÙÛÈ ÙÔÓ ÎfiÔ ÙÔ˘ ‰È·‚ÔÏÔÁ¤Ê˘ÚÔ˘, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì ¿ÏÏÔ
ÁÂʇÚÈ Ô˘ ›¯Â ÙËÓ Ù‡¯Ë Ó· ÛηÏÈÛÙ› ÛÙÔ ‚Ú¿¯Ô
ÌÔÓ·¯fi ÙÔ˘, ·fi ÙËÓ ÔÚÌ‹ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡. A˘Ùfi ı· ÙÔ
‚·ÊÙ›ÛÂÈ ıÂÔÁ¤Ê˘ÚÔ Î·È ı· ÙÔ ‰Â¯Ù› ¯ˆÚ›˜ ·Ó·ÛÙÔ-
Ï‹. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ı· Û˘Ó¯›ÛÂÈ Ô ·Ïfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜
Ó· ¯Ù›˙ÂÈ ÁÂʇÚÈ·Ø ¤ÚÂÂ, ·ÊÔ‡ ‹Ù·Ó ̤ÛÔ ÂÈÎÔÈ-
ÓˆÓ›·˜, ÚÔ¸fiıÂÛË ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡Ø ¤ÚÂÂ, ·ÎfiÌË ÎÈ
·Ó ·˘Ùfi Û‹Ì·ÈÓ ·Ú¤ÎÎÏÈÛË ·fi Ù· ηıÈÂڈ̤ӷ,
·fi Ù·... Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈο. °È· Ó· ‰ÈηÈÔÏÔÁËı› ‚¤‚·È·,
Á¤ÓÓËÛ ¤Ó· ÛˆÚfi ·Ú·‰fiÛÂȘ, ıÚ‡ÏÔ˘˜, ‰Ôͷۛ˜,
ÚÔÏ‹„ÂȘ, Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù›ÔÙ· ¿ÏÏÔ, ·Ú¿ ·ÏÔ˚-
Τ˜, Û ÌÔÚÊ‹ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡, ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ·ÓÂÍ‹-
ÁËÙÔ˘. T¤ÙÔÈÔ Ê¿ÓÙ·˙ ÙfiÙÂ, fi,ÙÈ Í¤Ê¢Á ·’ ÙÔ ÎÔÈ-
Ófi ̤ÙÚÔ.
TÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ AÚÙ·˜
°¤ÓÓËÌ· Ù˘ Û¯¤Û˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ - ηٷÎÙËÙ‹ ηÈ
ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘, Û¯¤ÛÂȘ Êfi‚Ô˘ Î·È ÂÚËÊ¿ÓÈ·˜, ‰¤-
Ô˘˜ Î·È Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡Ó˘, Â›Ó·È ÎÈ Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ıÚ‡ÏÔ˜
«ÙÔ˘ ÁÈÔÊ˘ÚÈÔ‡ Ù˘ AÚÙ·˜» ÛÙËÓ Ô˘Û›· ÙÚ·ÁÔ‡‰È ˘-
fiÎÚÔ˘ÛË ÛÙËÓ ·ÁˆÓ›· ÙÔ˘.
™·Ú·ÓÙ·¤ÓÙ ̿ÛÙÔÚÔÈ Î’ ÂÍ‹ÓÙ· Ì·ıËÙ¿‰Â˜
ÁÈÔʇÚÈ ÓÂıÂ̤ÏÈˆÓ·Ó ÛÙ˘ AÚÙ·˜ ÙÔ ÔÙ¿ÌÈØ
OÏËÌÂÚ›˜ ÙÔ ¯Ù›˙·ÓÂ, ÙÔ ‚Ú¿‰˘ ÂÁÎÚÂÌÈ˙fiÙ·Ó.
— AÓ ‰Â ÛÙÔȯÂÈÒÛÂÙ’ ¿ÓıÚˆÔ, ÁÈÔʇÚÈ ‰Â ÛÙÂ-
ÚÈÒÓÂÈ...
™‡Ìʈӷ Ì ·Ì¿Ï·ÈË ‰ÔÍ·Û›·2, ÁÈ· Ó· ÛÙÂÚÈÒ-
ÛÂÈ ¤Ó· ÔÔȉ‹ÔÙ ÎÙ›ÛÌ·, ··ÈÙÂ›Ù·È Ë ı˘Û›· «˙Ò-
Ô˘ ¢ÁÂÓÈÎÔ‡». EȉÈο ÁÈ· ÙÔ ÁÂʇÚÈ –ÙfiÛÔ ¯Ú‹ÛÈÌÔ,
º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
ÙfiÛÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ– ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ı‡Ì·ÙÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ¿-
ÚÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜, ÙÔ... ¢ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ «˙ÒÔ». TÂ-
ÏÈο, Ë ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÙÔ˘ ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ·, ·-
ÔÛÎÔ› ÛÙËÓ fiÛÔ ÈÔ ÂÒ‰˘ÓË –ηٿ ÙË Ï·˚΋ ·-
ÓÙ›ÏË„Ë– ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ ˘‡ı˘ÓÔ˘. A˘Ùfi˜ Ô˘ ̤ÓÂÈ
˘ÔʤÚÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ›ÛÙ¢ ·Ó¤Î·ıÂÓ Ô Ï·fi˜.
TÔ˘ Ú¤ÂÈ, ÏÔÈfiÓ, fiÓÔ˜ ·Ú·ÙÂٷ̤ÓÔ˜ ÙÔ˘ Úˆ-
ÙÔÌ¿ÛÙÔÚ· – ÛÙËÓ Ô˘Û›·, οı ηÈÓÔÙfiÌÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘Ú-
ÁÔ‡– ·ÊÔ‡ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÙfiÏÌËÛ ӷ ·„ËÊ‹ÛÂÈ
ÓfiÌÔ˘˜ ·ÈÒÓÈÔ˘˜, Ó· ÂÍÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ·Ó›ÎËÙ˜ Ê˘ÛÈΤ˜
‰˘Ó¿ÌÂȘ, fiˆ˜ Ë ÔÚÌ‹ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡. AÏψÛÙÂ Ë Â-
Í·ÁÁÂÏ›· Ù˘ ı˘Û›·˜ Á›ÓÂÙ·È ·fi ¤Ó· Ô˘Ï›, ηı·˘Ùfi
ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ʇÛ˘.
H ı˘ÛÈ·Ṳ̂ÓË ·ÓıÚÒÈÓË „˘¯‹ –›ÛÙ¢·Ó ÙfiÙ fi-
ÏÔÈ ÙÔ˘˜– Û·Ó ÛÙÔȯÂÈfi ϤÔÓ ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡, ı· ÌÔ-
ÚÔ‡Û ӷ ÎÚ·Ù¿ÂÈ Ì·ÎÚÈ¿ οı ¯ıÚfi ÙÔ˘, ı· ÂÍÈϤ-
ˆÓ ÙȘ «‰·ÈÌÔÓÈΤ˜» ‰˘Ó¿ÌÂȘ, ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÙˆÓ Ô-
Ù·ÌÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ Î·È ı· Â¤ÙÚÂ·Ó ·Ú¤Ì‚·ÛË ÛÙÔ
¯ÒÚÔ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘˜.
™ÙÔ Z·ÁfiÚÈ
Afi ÙËÓ ·Ú¯·›· ·ÎfiÌ· ÂÔ¯‹ Ù· ÔÙ¿ÌÈ· ›¯·Ó Ï·-
ÙÚ¢Ù› Û·Ó ıÂÔ› Î·È Â›¯·Ó οÔÙ ·Ú·ÛÙ·ı› ÌÂ
ÌÔÚÊ‹ Ù·‡ÚÔ˘, ‹ ÊȉÈÔ‡, Ô˘ ’¯Â ÎÂÊ¿ÏÈ ·ÓıÚÒÈÓÔ
(A¯ÂÏÒÔ˜). AÏÏ¿ Î·È ÛÙ· ·ÂÙÒÌ·Ù· ÙˆÓ Ó·ÒÓ, ÔÈ fi-
ÔȘ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· ÎÏ›ÓÔ˘Ó, ÛÙȘ ¿-
ÎÚ˜ Ù˘ ‚¿Û˘ ÙÔ˘˜, Ì ÚÔÛˆÔÔÈË̤ÓÔ˘˜ ÔÙ¿-
ÌÈÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ (KËÊÈÛfi˜, AÏÊÂÈfi˜, AÒÔ˜). EÙÛÈ ÎÈ Ô Ï·-
fi˜, Ì ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌÔ‡, Â‰›ˆÎÂ
ÙËÓ Â‡ÓÔÈ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙËÓ Â˘ÊÔÚ›· Ù˘
Á˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ¢ÁÔÓ›·. T˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ·-
fi˯Ԙ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚËı› Î·È ÌÈ· ÚfiÏË„Ë
Õ Oλο το χωρι Ô˘ ̤¯ÚÈ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ÛÙÔ Z·ÁfiÚÈ Ù˘ fi‰ÂÈÍË. OÛÔÈ fï˜ Ó›ÁÔÓÙ·Ó, ‹Û·Ó ¤ÓÔ¯ÔÈØ ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÈ̈-
στα εγκανια του H›ÚÔ˘. ÚÈÔ‡ÓÙ·Ó4...
γεφυριο. Eμα- EΛ, fiÔÈ· Á˘Ó·›Î·, ·Ù˘¯ÒÓÙ·˜, ÁÂÓÓÔ‡Û ÙÔ ·È‰› Ù˘ H ÂfiÌÂÓË ÂÈÎfiÓ·, Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÂÈ‚ÈÒÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ
στε στα 1904 στη Âı·Ì¤ÓÔ, ·ÊÔ‡ η٤‚·ÈÓ ÛÙÔ ÈÔ ÎÔÓÙÈÓfi ÔÙ¿ÌÈ, ¤ÛÚˆ- Î·È Û‹ÌÂÚ·, ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ Û’ ¤Ó· „›ÎÈ, Û ÌÈ· Á·Ì‹ÏÈ· ÔÌ‹.
Δρδα, ξω απ ¯Ó ̤۷ ÛÙ· ÓÂÚ¿, ·fi ÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ Ù˘ η̿ڷ˜ οÔÈÔ˘ OÙ·Ó ·˘Ù‹ ¤ÊÙ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ Û’ ¤Ó· ÁÂʇÚÈ, ÔÈ ÔÚÁ·ÓÔ·›-
την Kορυτσ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡, ÌÈ· ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·Úο‰Â˜ ÙÔ˘, fiÚıȘ ‰ËÏ·‰‹ ÎÙ˜ ÛÙ·Ì·ÙÔ‡Û·Ó ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È, Ë Ó‡ÊË Î·È Ô Á·ÌÚfi˜ ÍÂ-
(φωτ.: AΓH). ¤ÙÚ˜ Ô˘ ·ÛÊ¿ÏÈ˙·Ó ÙÔ ‰È¿‰ÚÔÌÔ ‰È¿‚·Û˘. HÛ·Ó Ù¤ÙÔÈ- ¤˙¢·Ó ·’ Ù· ¿ÏÔÁ·, ÙÔ ›‰ÈÔ Î·È ÔÈ ¿ÏÏÔÈ, ÎÈ ¤ÙÛÈ ÛȈËÏÔ›
˜ ÔÈ Û˘Ó¤ÂȘ ÙÔ‡Ù˘ Ù˘ «ÂÚ›ÂÚÁ˘», ηْ ·Ú¯‹Ó, Ú¿- Î·È Î·ÙËÊ›˜, ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿, ÛÙËÓ ¿ÏÏË fi¯ıË. ¶›-
͢, Ô˘ ÔÏÏ¿ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÁÂʇÚÈ· ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο... ͉Ô- ÛÙ¢·Ó, ˆ˜ ·Ó ‰ÂÓ ÙÔ ÙËÚÔ‡Û·Ó ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ ¤ıÈÌÔ, Ë ÛÙÔȯÂÈ-
ÓÙÈ¿ÛÙËηÓ. AÏÏ¿ ÁÈ· Ó· ¤ÏıÔ˘Ì ÛÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË, ÙÔ‡ÙË ˆÌ¤ÓË, Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙË ‰È·ÊÔÚ¿ ÙÔ‡ ¿Óˆ ·fi ÙÔÓ
Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·˙ËÙËı› Û‡Ìʈӷ Î·È Ì fiÛ· ·Ú·ı¤Û·Ì οو ÎfiÛÌÔ, ı· ·Ú¿Ù·Á ÙÔ ÎÚ¿ÙËÌ·, ı· ’Ú¯È˙ ٷ ‚ÔÁÁË-
·Ú·¿Óˆ, ÛÙÔ˘˜ Ôχ ·ÏÈÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. Ù¿, ÌÔÚ› Î·È ÙÔ ¯ÔÚfi, ÎÈ ¤ÙÛÈ ÙÔ ÁÂʇÚÈ ı· ’ÙÚÈ˙Â, ı· ÎÔ˘-
TÈ ÈÔ Ê˘ÛÈÎfi ·fi ÙË Ï‡Ë ÌÈ·˜ Á˘Ó·›Î·˜ Ô˘ ÌÔÏȘ ÙËÓ ÓÈfiÙ·Ó, ÌÔÚ› Î·È Ó· ÛˆÚÈ·˙fiÙ·Ó Ì¤Û· ÛÙÔ ÓÂÚfi. ¢ÂÓ ‹ıÂ-
ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙÈÁÌ‹ ·ÔÙ˘Á¯¿ÓÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ ÌËÙ¤Ú·! ¶›Ûˆ fï˜ Ï·Ó, ÏÔÈfiÓ. Ó· ÚÔηϤÛÔ˘Ó.
·fi οı ÌÂÁ¿ÏË Ï‡Ë, ÂÓ‰fiÌ˘¯· ʈÏÈ¿˙ÂÈ ¿ÓÙ· Î·È ¤Ó·
·Î·ıfiÚÈÛÙÔ Ì›ÛÔ˜ Ô˘ „¿¯ÓÂÈ Ó· ‚ÚÂÈ ÙÔÓ «ÊÙ·›¯ÙË». ™ÙËÓ TÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ TÚ›¯·˜
ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ Z·ÁÔÚ›ÛÈ·˜ Î˘Ú¿˜, ·fi ÌÈ· Ï·Óı¿ÓÔ˘Û· ÛÙÔ
˘ÔÛ˘Ó›‰ËÙÔ ‰È·›ÛıËÛË, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È Ô ·ÏÈfi˜ £· ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘Ì Ì ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ TÚ›¯·˜. ¶ÚfiÎÂÈ-
ÚÔÛÙ¿Ù˘ Ù˘ ¢ÁÔÓ›·˜, Ô ÔÙ·Ìfi˜ Ô˘ fï˜, ·˘Ù‹ ÙËÓ ·- Ù·È ÁÈ· ¤Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎfi ÁÂʇÚÈ, fiÔ˘ ÂÈÎÂÓÙÚÒıËΠfiÏË Ë
‰›ÎËÛÂ. KÈ ·ÎÔÏÔ˘ı› Ë ÂΉ›ÎËÛË ÌÂÙ·ı·Ó¿ÙÈ· ·ÁˆÓ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. TÔ
ÂÙÚÔ‚ÔÏÒÓÙ·˜ ÙÔÓ. Y¿Ú¯Ô˘Ó, ÛÙ¤ÚÁˆÛÂ Ô ÓÔ˘˜ ÙÔ˘, ÂÏ›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙË Ï‡ÙÚˆ-
ηÙÂÁÚ·Ì̤Ó˜, ÔÏϤ˜ Ù¤ÙÔȘ Â- ÛË, ·Ó ηÙfiÚıˆÓ ‚¤‚·È· Ó· ÙÔ ‰È·‚› ÛÙÔ
ÚÈÙÒÛÂȘ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘ ÛÙË Ï·˚΋ £Ú‡ÏÔÈ Î·È ·Ú·‰fi- ÛÙÂÚÓfi Ù·Í›‰È. ºÙÂÓfi –ÙÔ Ï¤ÂÈ Î·È Ù’ fiÓÔÌ¿
Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿. TÔ fiÙÈ Â‰Ò, Ë Á˘Ó·›- ÙÔ˘– ÙÚ¤ÌÂÈ Ôχ Î·È ·ÓÈÎÔ‚¿ÏÏÂÈ ÙȘ „˘-
à Oταν να ψκι, η ÙÔ˘ Z·ÁÔÚÈÔ‡, ‰È·Ï¤ÁÂÈ ·fi ¤Ó· ÛÂȘ, ‰Ôͷۛ˜ ¯¤˜Ø ÁÈ’ ·˘Ùfi, ‰ÂÓ ·Ú¤ÏÂÈ·Ó Ó· ‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙÔ
μια γαμλια πο-
μπ, φτανε
ÁÂʇÚÈ Ó· ÙÈ̈ڋÛÂÈ ÙÔ ÔÙ¿ÌÈ,
‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ·ÎÚÈ-
Î·È ÚÔÏ‹„ÂȘ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ Âı·Ì¤ÓÔ˘ ÙÔ ¤Ú·ÓÙÚÔ, ¤Ó·Ó ·-
ÛË̤ÓÈÔ ·Ú¿, ÁÈ· Ó· ÙÔ ¿ÚÂÈ Ô ¿ÁÁÂÏÔ˜ ηÈ
μπροστ σε να ‚Ò˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ Ô˘ ÛÙËÓ ÁÈ· ÁÂʇÚÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ.
γεφρι, οι οργα- ÓÙfiÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù·›ӈÛ ÙÔÓ ·- E‰Ò, ÂÌϤÎÔÓÙ·È ‰Ôͷۛ˜ ·Ì¿Ï·È˜,
νοπακτες σταμα- Ù›ı·ÛÔ ÔÙ·Ìfi ˙‡ÁÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ3. Û·Ó ·˘Ù¤˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ A¯¤ÚÔÓÙ·,
τοσαν το τρα- TÔ ·ÏÈfi, fï˜, ¤ÙÚÈÓÔ ÁÂʇÚÈ ÊÔÚÙÈṲ̂ÓÔ ˘¤ÚÌÂÙÚ· ÙÔÓ KˆÎ˘Ùfi Î·È ÙÔÓ ¶˘Ú˘ÊÏÂÁ¤ıÔÓÙ·, Ì ÓÂfiÙÂÚ˜, Ô˘ ı¤-
γοδι, κι λοι, ÛÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ› Î·È Û’ ¿ÏÏ· Â- ÏÔ˘Ó ÙÔ ÙÚ›¯ÈÓÔ ÁÂʇÚÈ, ÌÔÓfiÙÔÍÔ ‹ ÙÚ›ÙÔÍÔ, Ó· ˙‡ÁÂÈ fiÙÂ
πεζο, σιωπηλο ÓÙ˘ˆÛȷο ‰ÚÒÌÂÓ· ÙÔ˘ ÙfiÙÂ. N· Ì›ÓÔ˘Ì ·ÎfiÌË ÛÙÔ Z·- ¤Ó· Î·È fiÙ ÙÚ›· ÔÙ¿ÌÈ·.
και κατηφες, ÁfiÚÈ Î·È Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ¤Ó· ÛÙÂÓfi, „ËÏfi ÁÂʇÚÈ, Ó· TÒÚ· ÛÙÔÓ ·Ô¯ˆÚÈÛÌfi ÙÚÂȘ ÔÙ·ÌÔ‡˜ ‰È·‚·›Óˆ,
περνοσαν στην ·›˙ÂÈ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙË ÛÎËÓ‹ ÂÓfi˜ ȉÈfiÙ˘Ô˘, Ï·˚- Ô ¤Ó·˜ ¯ˆÚ›˙ÂÈ ·ÓÙÚfiÁÂÓ·, ÎÈ Ô ¿ÏÏÔ˜ ¯ˆÚ›˙ÂÈ ·‰¤ÚÊÈ·,
λλη χθη. Eθιμο ÎÔ‡... ‰ÈηÛÙËÚ›Ô˘. £˘Ì¿Ù·È Ô ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˜ Î·È ‰ÈËÁ›ٷÈ... ÎÈ Ô ÙÚ›ÙÔ˜ Ô Ê·ÚÌ·ÎÂÚfi˜ ÙË Ì·Ó’ ·’ Ù· ·È‰È¿ Ù˘...
αυτ απαρβατο, ... E‰Ò, ÛÙÔ˘ KfiÎÎÔÚÔ˘ ÙÔ ÁÈÔʇÚÈ, fi¯È ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi, ÙÔ ¶ÂÓ‹ÓÙ· ̤Ú˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ AÓ¿ÛÙ·ÛË, ÙÔ æ˘¯ÔÛ¿‚‚·ÙÔ,
για να μην προ- ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ, ‹Ù·Ó ¤ÙÛÈ ÊÙÈ·Á̤ÓÔ Ô˘ ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÂÚ›Ï˘˜ ÔÈ „˘¯¤˜, ·›ÚÓÔ˘Ó Î·È ¿ÏÈ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ ÂÈ-
καλσουν την ÁÈ· Ó· ÙÈ̈ÚÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ˙ˆÔÎϤÊÙ˜. N· Ò˜ ÁÈÓfiÙ·ÓÂ: fiÙ·Ó ÛÙÚÔÊ‹˜ ÁÈ· ÙÔÓ Î¿Ùˆ ÎfiÛÌÔ, ÁÈ· ÎÂÈ Ô˘ ¿ÎÔ˘Û·Ó ÙÔ «¿-
στοιχειωμνη. ¤Ó·Ó ÙÔÓ ˘Ô„È¿˙ÔÓÙ·Ó, ‹ ÙÔÓ ¤È·Ó·Ó Ó· ÎϤ‚ÂÈ, ÎÈ ·˘Ùfi˜ Ú·Ù ‡Ï·˜» ÙÔ˘ IËÛÔ‡ Î·È ·ÂÏ¢ıÂÚÒıËηÓ. TÒÚ· Ô˘
Eδ# γαμλια πο- ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÙ·Ó fiÙÈ Â›Ó·È „¤Ì·Ù· Â›Ó·È ·ıÒÔ˜, Î·È Ù¤ÙÔÈ·, Ô XÚÈÛÙfi˜ «·ÓÂÏ‹ÊıË» ÛÙÔ˘˜ O˘Ú·ÓÔ‡˜, Ú¤ÂÈ Ó· Í·Ó·-
μπ στην Kαστ- ÙÔ˘ ¤ÏÂÁ·Ó. «¶¿Ú ·˘Ù‹ ÙË Á›‰·, ‚¿Ï’ ÙË ÛÙÔÓ ÒÌÔ Î·È ¤Ú- η٤‚Ô˘Ó Ì ԉËÁfi ÙÔ X¿ÚÔ ÛÙËÓ ·‚¿ÛÙ·¯ÙË Ê˘Ï·Î‹
νιανη της K νι- Ó· ·fi ’‰ˆ Ó· ·˜ ¤Ú·». AÏÏ¿ Ó· Â›Ó·È ÙÔ ÁÈÔʇÚÈ ÏËÌ- ÙÔ˘˜. ™ÙÔ ÁÂʇÚÈ Ù˘ TÚ›¯·˜ ı· Êı¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú·,
τσας, διαβανει Ì˘ÚÈṲ̂ÓÔ. AÓ ÂÚÓÔ‡Û Ì ÙË Á›‰·, ‹Ù·Ó ·ıÒÔ˜, ‹Ù·Ó ·- ·Ó‹ÌÂÚ· Ù˘ ¶ÂÓÙËÎÔÛÙ‹˜, ÙËÓ ÒÚ· ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ ÂÌ›˜ ÔÈ
στα 1939 το γε- ˙ˆÓÙ·ÓÔ› Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÙÔ˘˜, ı· ÁÔÓ·Ù›˙Ô˘Ì ÛÙȘ ÂÎ-
φρι της Γκλι- ÎÏËۛ˜ (ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È K˘Úȷ΋ Ù˘ °ÔÓ·ÙÈÛÙ‹˜) ηÈ
νας (φωτ.: AΓH). ı· ÚÔÛ¢¯fiÌ·ÛÙ ̷˙› Ì ÙÔ˘˜ ·¿‰Â˜. £· ·Ú·-
ηÏԇ̠ӷ ÛÙÂÚÈÒÛÂÈ Ù˘ TÚ›¯·˜ ÙÔ ÁÂʇÚÈ, Ó· ¿-
„ÂÈ Ó· ÙÚ¤ÌÂÈ Î·È Ó· ·ÓÈÎÔ‚¿ÏÏÂÈ ÙȘ „˘¯¤˜. AÏÏÈÒ˜,
fiÛ˜ Â›Ó·È ÎÔÏ·Ṳ̂Ó˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ÙÔ Â-
Ú¿ÛÔ˘Ó, ı· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·Ì·Úٛ˜ ÙÔ˘˜
Î·È ı· ¤ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÔÙ¿ÌÈ, ÛÙËÓ ¿‚˘ÛÛÔ Ù˘ ÎfiÏ·-
Û˘5.
OÏ· ÙÔ‡Ù·, Û‹ÌÂÚ· –·Í›˙ÂÈ Ó· ÙÔÓÈÛÙ›– ÂÍ·ÎÔÏÔ˘-
ıÔ‡Ó Ó· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÙË ÌÓ‹ÌËØ ‰ÂÓ Û‚‹ÛÙËÎ·Ó Â-
ÓÙÂÏÒ˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Û οÔÈÔ˘˜. °È’ ·˘Ùfi Î·È Ë ÁÈ·-
ÁÈ¿ PËÓÒ, ·fi ÙË §¤ÚÔ, οı ‚Ú¿‰˘ ˙ËÙ¿ÂÈ ÛÙËÓ ÚÔ-
Û¢¯‹ Ù˘:
...AË °È¿ÓÓË £ÂÔÏfiÁÔ, ·fi Û¤Ó· ı¤Ïˆ ÏfiÁÔ,
ı¤Ïˆ ÙËÓ ÂÏ›‰· ÛÔ˘ Î·È ÙË ÛˆÙËÚ›· ÌÔ˘
fiÙ·Ó Ô £Âfi˜ ÙËÓ „˘¯‹ ÌÔ˘ ı· ˙ËÙ‹ÛÂÈ
ÛÙÔÓ XÚÈÛÙfi Ó· Ù‹ÓÂ ‰ÒÛÂÈ,
ÎÈ Ô XÚÈÛÙfi˜ Ó· ÙËÓ ÂÚ¿ÛÂÈ ·’ ÙÔ ÙÚ›¯ÈÓÔ ÁÈÔ-
ʇÚÈ
Ô˘ ’Ó·È ÙÚÔÌÂÚfi ÎÚÈÙ‹ÚÈ6...

™ËÌÂÈÒÛÂȘ:

1. NÈÎ. ¶ÔÏ›ÙÔ˘: «MÂÏ¤Ù·È ÂÚ› ÙÔ˘ ‚›Ô˘ Î·È Ù˘ ÁÏÒÛ-

Û˘ ÙÔ˘ EÏÏËÓÈÎÔ‡ §·Ô‡ – ¶·Ú·‰fiÛÂȘ A!», EÓ Aı‹-
ӷȘ 1904, NÔ. 852.
2. NÈÎ. ¶ÔÏ›ÙÔ˘: «EÎÏÔÁ·› ·fi Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ÂÏÏË-
ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡», EÓ Aı‹Ó·È˜ 1914.
3. ™˘Ú. M·ÓÙ¿: «T· HÂÈÚÒÙÈη ÁÂʇÚÈ·», T¯ÓÈΤ˜
EΉfiÛÂȘ A.E., Aı‹Ó· 1985.
4. ™˘Ú. M·ÓÙ¿: «TÔ °ÂʇÚÈ Î·È Ô HÂÈÚÒÙ˘», T¯ÓÈ-
Τ˜ EΉfiÛÂȘ A.E., Aı‹Ó· 1988.
5. KÒÛÙ. PˆÌ·›Ô˘: «KÔÓÙ¿ ÛÙȘ P›˙˜», Aı‹Ó· 1980,
NÔ. 15 (TÔ˘ PÔ˘Û·ÏÈÔ‡ ÙÔ ™¿‚‚·ÙÔ).
6. K·Ù·ÁÚ·Ê‹ ™. M·ÓÙ¿˜, A.°.H. (º¿ÎÂÏ. I.£: ¶·Ú·-
‰fiÛÂȘ – TÚ·ÁÔ‡‰È·).

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0 39
Για τη δισωση των γεφυριν
H Tο τρτοξο γεφ
ρι στο fï˜, ÙˆÓ ÂÙÚÔÁ¤Ê˘ÚˆÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·ÎfiÌ· ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ηÈ
Kεραμδι Tρικλων, με-
τ την πρσφατη κατρ-
ρευση του ενς τξου του
λγω υποσκαφς της θε-
μελωσης του βθρου
του, απμεινε με δ
ο τ- Û˘ Ù˘ ÛÙ¿ıÌ˘ ÙÔ˘ ˘ı̤ӷ Ù˘ ÎÔ›Ù˘ ÙˆÓ ÔÙ·ÌÒÓ ÛÙ·
ξα. Στη μικρ φωτογρα-
φα, λεπτομρεια απ το
γεφ
ρι του Ψερα Tρικ-
λων, με εμφαν τα σημ-
δια της διβρωσης του ε-
δφους θεμελωσης.
40 H K A £ H M E P I N H
Tου A ÓÙÒÓË ° ·ÏÂÚ›‰Ë
T · ¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ·, ÌÔÓfiÙÔÍ· Û·Ó Ï›ıÈÓ˜ ÙÚԯȤ˜ Ô˘
˙ËÙÔ‡Ó, ı·ÚÚ›˜, Ó· ÂÓÒÛÔ˘Ó ÙÔ ¿ÂÈÚÔ, ‹ ÔχÙÔÍ·,
ÊÙÈ·Á̤ӷ ¤ÙÚ·–¤ÙÚ· Û·Ó ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÔ› ÔÏfiÏÈıÔÈ
ÂÓ·ÚÌÔÓÈṲ̂ÓÔÈ Ì ÙÔ ÙÔ›Ô, Û ϛÁÔ ı· ’¯Ô˘Ó ¯ÒÚÔ ÌÔÓ¿¯·
ÛÙË ÌÓ‹ÌË Ì·˜. H Ó¤· Ù¯ÓÔÏÔÁ›·, Ù· Ó¤· ˘ÏÈο, Ù· Ó¤· ÌÂ-
Ù·ÊÔÚÈο ̤۷ Î·È ÔÈ ‰È·ÚÎÒ˜ ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˜ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ
¯ÂÚÛ·›ˆÓ ÌÂÙ·ÊÔÚÒÓ Ô‰‹ÁËÛ·Ó Û Ӥ˜ ¯·Ú¿ÍÂȘ ‰ÚfïÓ,
ı¤ÙÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ Ù· ¤ÙÚÈÓ· ÁÂʇÚÈ·. ¶ÔÏÏ¿ ·fi
·˘Ù¿, ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ӷ ·fi ÙÔ ¿ÌÂÛÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì·˜, η-
Ù·ÚÚ¤Ô˘Ó Í¯·Ṳ̂ӷ ̤۷ Û ÚÂÌ·ÙȤ˜ Î·È Ê·Ú¿ÁÁÈ·.
MÂÁ¿ÏÔ˜ Â›Ó·È Î·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÂÙÚÔÁ¤Ê˘ÚˆÓ Ô˘ ¤-
¯Ô˘Ó ‹‰Ë ηٷÛÙÚ·ÊÂ›Ø ÔÏÏ¿ ·Ú·Û‡ÚıËÎ·Ó ·fi Ù· Ô-
Ù¿ÌÈ·, ·ÈÒÓÈÔ ·ÓÙ›·ÏÔ Î·È ˘ÔÓÔÌÂ˘Ù‹ ÙÔ˘˜, ÔÚÈṲ̂ӷ ·-
Ó·ÙÈÓ¿¯ıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ Î·È ·ÚÎÂ-
Ù¿ ‚Ô‡ÏÈ·Í·Ó, fiˆ˜ ı· ‚Ô˘ÏÈ¿ÍÔ˘Ó Î·È ¿ÏÏ·, Û ˘ı̤Ó˜
Ù·ÌÈÂ˘Ù‹ÚˆÓ ÊÚ·ÁÌ¿ÙˆÓ. ¢ÂÓ Ï›Ô˘Ó ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Â-
ÙÚÔÁ¤Ê˘ÚˆÓ Ô˘ ÂÁÎÈ‚ˆÙ›ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÛÈ̤ÓÙÔ ÁÈ· Ó· ‰È·-
Ï·Ù˘Óı› ÙÔ Î·Ù¿ÛÙڈ̿ ÙÔ˘˜, ÒÛÙ ӷ ηχ„ÂÈ ÙȘ ÛËÌÂ-
ÚÈÓ¤˜ ΢ÎÏÔÊÔÚȷΤ˜ ·Ó¿ÁΘ.
T· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÂʇÚÈ· ·Ó·-
ÎËÚ‡ÛÛÔÓÙ·È ‰È·ÙËÚËÙ¤· ÌÓËÌ›· ·fi ÙȘ ·ÚÌfi‰È˜ ÂÊÔÚ›-
˜ ·Ú¯·›ˆÓ, ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Î·È ÓÂˆÙ¤ÚˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ. H ÌÂϤÙË,
ÛË Î·È ·Ó·ÛًψÛË ÙˆÓ ¤ÙÚÈÓˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ Â›Ó·È ÔÈ Î·Ù¿
ÌÂÌÔӈ̤Ó˜ Â›Ó·È ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ÏËÊı›
Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ̤ÙÚ· ‰È¿ÛˆÛ˘ Î·È Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘.
OÈ ˙ËÌȤ˜ Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· ÁÂʇÚÈ· Ô˘
·ÎfiÌ· ÛÒ˙ÔÓÙ·È Â›Ó·È:
ñ YÔÛηʋ Ù˘ ıÂÌÂÏ›ˆÛ˘ ÙˆÓ ‚¿ıÚˆÓ ÏfiÁˆ Ù·›ӈ-
T¯ÓÈÎfi EÈÌÂÏËÙ‹ÚÈÔ EÏÏ¿‰·˜, Î.¿., fiˆ˜ ‹‰Ë Û˘Ó¤‚Ë ÛÂ
‰ÈÓ¿ ΢ڛˆ˜ ÁÂʇÚÈ·, ‹ ÏfiÁˆ ‰È¿‚ÚˆÛ˘ ÙÔ˘ ‚Ú·¯Ò‰Ô˘˜
‰¿ÊÔ˘˜ ıÂÌÂÏ›ˆÛ˘ ÛÙ· ÔÚÂÈÓ¿.
ñ ¶·Ú·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙˆÓ Ùfi͈Ó, ÏfiÁˆ Û¯ÂÙÈ΋˜ ÌÂٷΛÓË-
Û˘ ÙˆÓ ‚¿ıÚˆÓ ‹ ÏfiÁˆ ‰È¤Ï¢Û˘ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÊÔÚÙ›ˆÓ, ·ÏÏ¿
Î·È ÏfiÁˆ ‰È·ÂÚ·ÙfiÙËÙÔ˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÙfiÍÔ˘ ·fi Ù·
fiÌ‚ÚÈ· Î·È ÙÔÓ ·ÁÂÙfi (ÛÙÔ ÂÛˆÚ¿¯ÈÔ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ
ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙ·Ï·ÎÙ›Ù˜).
ñ AÔÎfiÏÏËÛË Ï›ıˆÓ ·fi ÙÔ ÙfiÍÔ, ÙÔ Ì¤ÙˆÔ, ÙÔ Î·Ù¿-
ÛÙڈ̷, Ù· ‚¿ıÚ·, Ù· ÛÙËı·›·.
ñ EÏÏÂÈ„Ë ÎÔÓÈ¿Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÚÌÔ‡˜.
ñ K·Ù·ÚÚ‡ÛÂȘ ÛÙËı·›ˆÓ.
ñ AfiÎÏÈÛË ·fi ÙËÓ Î·Ù·ÎfiÚ˘ÊÔ Ù˘Ì¿ÓˆÓ, ÛÙËı·›ˆÓ.
B K Y P I A K H 1 3 º E B P O Y A P I O Y 2 0 0 0
ñ ¢È¿‚ÚˆÛË Ù˘ ıÂÌÂÏ›ˆÛ˘ ÚÔηÏÔ‡ÌÂÓË ·fi ÙȘ Ú›˙˜
ı¿ÌÓˆÓ ‹ Î·È ‰¤Ó‰ÚˆÓ Á‡Úˆ ‹ Î·È ·ÎfiÌË ÛÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ ÁÂ-
Ê˘ÚÈÔ‡.
A˜ ÛËÌÂȈı› Â‰Ò fiÙÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ηٷÛÙÚÔʤ˜ ÚÔη-
ÏÔ‡Ó ÔÈ Ï·ıÚÔÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓˆÓ ÎÚ˘ÌÌ¤ÓˆÓ ıËÛ·˘-
ÚÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ê·ÈÚÔ‡Ó Û˘¯Ó¿ ÔÏfiÎÏËÚ˜ ¤ÙÚ˜ ·fi Ù·
ÛÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ.
H Ï‹„Ë Ì¤ÙÚˆÓ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ˙ËÌÈÒÓ Ù˘
ıÂÌÂÏ›ˆÛ˘ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· Â›Ó·È ¿ÌÂÛË, ‰ÈfiÙÈ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ‰È¿-
‚ÚˆÛË ı· ÛËÌ¿ÓÂÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË ÙÔ˘ ÁÂÊ˘ÚÈÔ‡. AÌÂÛ·
̤ÙÚ· ·ÔÙÚÔ‹˜ Ù˘ ηٿÚÚ¢Û˘ Â›Ó·È Ë ˘ÔÛهψۋ
ÙÔ˘ ÙfiÍÔ˘ Î·È Ë ÂÈÛ΢‹–ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ıÂÌÂÏ›ˆÛ˘. OÏ·
Ù· ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ· ̤ÙÚ· ÚÔÛÙ·Û›·˜–Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ ÚÔ¸Ô-
ı¤ÙÔ˘Ó ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ ÌÂϤÙ˜ – ·ÓÙÈÏËÌÌ˘ÚÈΤ˜, ÂÚÈ‚·ÏÏÔ-
ÓÙÈΤ˜, ÛÙ·ÙÈΤ˜ Î·È ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈΤ˜.
™˘Ó‹ıˆ˜, ÛÙȘ ·Ϥ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ù·›ӈÛ˘ Ù˘ ÛÙ¿ı-
Ì˘ Ù˘ ÎÔ›Ù˘, ÔÈ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ˜ ·ÓÙÈÏËÌÌ˘ÚÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜
ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÎÔÓËıÔ‡Ó Û ۇÓÙÔÌÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ηÈ
Ó· ÂÊ·ÚÌÔÛıÔ‡Ó ¿ÌÂÛ· Ù· ̤ÙÚ· ÚÔÛÙ·Û›·˜ Ô˘ ÚÔÙ›-
ÓÔ˘Ó. T· ̤ÙÚ· ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÚԂϤÔ˘Ó Î·Ù·Û΢‹ ÎÔÈÙfi-
ÛÙÚˆÛ˘ ηٿÏÏËÏ· ·ÁÎ˘ÚˆÌ¤Ó˘ ÛÙËÓ ÎÔ›ÙË ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡
ÁÈ· Ó· ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È Ë Â› ϤÔÓ ˘ÔÛηʋ ÙˆÓ ıÂÌÂÏ›ˆÓ, Ò-
ÛÙÂ, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ˘ÔÛهψÛË ÙÔ˘ ÙfiÍÔ˘, Ó· ·Ô-
ÙÚ¤ÂÙ·È Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ ηٿÚÚ¢Û˘.
Oˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ, ·ÚÌfi‰ÈÔÈ ÊÔÚ›˜ ÁÈ· ÙË Û˘ÓÙ‹ÚË-
ÙfiÔ˘˜ ÂÊÔÚ›˜ ·Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÌÓËÌ›ˆÓ ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁ›-
Ô˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡.
M ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂӉȷÊÂÚ-
ıÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ‰È¿ÛˆÛ˘ ÙˆÓ ¤ÙÚÈ-
ÓˆÓ ÁÂÊ˘ÚÈÒÓ, ¢‹ÌÔÈ, KÔÈÓfiÙËÙ˜, NÔÌ·Ú¯›Â˜, ¶ÂÚÈʤÚÂȘ,
ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ.
I‰Ú‡ÂÙ·È Î¤ÓÙÚÔ ÌÂϤÙ˘
™Â ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ¢·ÈÛıËÙÔÔ›ËÛ˘ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ
ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ·Ó·ÓÙÈηٿÛÙ·ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ıËÛ·˘ÚÔ‡ Ù˘ Ô-
ÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ Ì·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜, ÔÈ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ¤˜ Ù˘ ·ÚÔ‡Û·˜
¤Î‰ÔÛ˘, Ô˘ Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜ Û’ ·˘Ù‹Ó ÙÔ˘˜ ¤ÓˆÛ Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, Ì ÙËÓ ÂÏÈ˙fiÌÂÓË Û˘ÓÂÈÎÔ˘Ú›· ÙˆÓ ·Ó·ÁÓˆ-
ÛÙÒÓ Ô˘ ı· ÂӉȷÊÂÚıÔ‡Ó, ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Û˘ÏÏfi-
ÁÔ˘ Ì ÙËÓ ÂˆÓ˘Ì›· «K¤ÓÙÚÔ MÂϤÙ˘ ÙˆÓ ¶¤ÙÚÈÓˆÓ
°ÂÊ˘ÚÈÒÓ» (ÏËÚÔÊÔڛ˜ ™. M·ÓÙ¿˜, ÙËÏ. 20.10.659).