Cña Mét Hay Nhiòu ® I L-Îng V O, NH÷NG ® I L-Îng Ra ®-Îc Thay ®æi Theo Mét Quy Luët Nhêt ®ÞNH Cña Hö Thèng ®Ã

ch-¬ng vi
c¬ së lý thuyÕt ®iÒu khiÓn b»ng khÝ nÐn
i. Kh¸i niÖm c¬ b¶n

Kh¸i niÖm “ §iÒu khiÓn ” theo tiªu chuÈn DIN 19226 Cña n-íc (Céng hoµ liªn
bang §øc ) ®-îc ®Þnh nghÜa: Lµ qu¸ tr×nh cña mét hÖ thèng, trong ®ã d-íi t¸c ®éng
cña mét hay nhiÒu ®¹i l-îng vµo, nh÷ng ®¹i l-îng ra ®-îc thay ®æi theo mét quy
luËt nhÊt ®Þnh cña hÖ thèng ®ã.
§Æc tr-ng cho qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn lµ m¹ch t¸c ®éng hë (hÖ thèng ®iÒu khiÓn
hë).
CÊu tróc cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn hë ®-îc biÓu diÔn nh- trªn H×nh 6.1
xe1 1 xa1 = xe2 2 xa2 = xe3 3 xa3
H×nh 6. 1. HÖ thèng ®iÒu khiÓn hë

Çc phÇn tö trong hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®-îc biÓu diÔn b»ng çc h×nh ch÷ nhËt,
trong ®ã tÝn hiÖu vµo ®-îc kÝ hiÖu xe, tÝn hiÖu ra ®-îc kÝ hiÖu lµ xa
xa3
xe3
xe2
xe1
H×nh 6.2. M¹ch ®iÒu khiÓn mét Xilanh
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
VÝ dô: H×nh 6.2 lµ m¹ch ®iÒu khiÓn ®¬n gi¶n cña xilanh. D-íi t¸c ®éng cña ®¹i
l-îng vµo xe1 (nót bÊm cña van ®iÒu khiÓn 3/2), ®¹i l-îng ra xa1 (thuû lùc) sÏ qua
van ®¶o chiÒu. §¹i l-îng ra xa1 coi nh- lµ ®¹i l-îng vµo xe2 cña phÇn tö tiÕp theo,
t¸c ®éng vµo phÇn tö 2,lµm thay ®æi vÞ trÝ cña van ®¶o chiÒu. TiÕp tôc tÝn hiÖu ra x a2
nh- tÝn hiÖu vµo xa3 t¸c ®éng vµo xilanh. Qu¸ tr×nh xilanh ®i ra lµ tÝn hiÖu xa3.
Mét hÖ thèng ®iÒu khiÓn bao gåm :
ThiÕt bÞ ®iÒu khiÓn vµ ®èi t-îng ®iÒu khiÓn, nh- h×nh 6. 3
TÝn hiÖu
nhiÔu z
D©y truyÒn s¶n §èi t-îng ®iÒu

xuÊt khiÓn
xe ThiÕt bÞ ®iÒu
xe2
1 khiÓn
H×nh 6.3. S¬ ®å hÖ thèng ®iÒu khiÓn
§èi t-îng ®iÒu khiÓn: lµ çc lo¹i thiÕt bÞ, m¸y mãc trong kü thuËt.
ThiÕt bÞ ®iÒu khiÓn (m¹ch ®iÒu khiÓn) bao gåm: phÇn tö ®-a tÝn hiÖu, phÇn tö ®iÒu
khiÓn, c¬ cÊu chÊp hµnh ( h×nh 4)
PhÇn tö xö lÝ vµ
PhÇn tö ®-a tÝn hiÖu C¬ cÊu chÊp hµnh
®iÒu khiÓn
VÝ dô: VÝ dô: VÝ dô
gfgfgfgfg
- C«ng t¾c, nót bÊm - Van ®¶o chiÒu - Xilanh
- §éng c¬ khÝ nÐn
- C«ng t¾c hµnh tr×nh - Van ch¾n ( van mét chiÒu, - bé biÕn ®æi ¸p lùc
- C¶m biÕn b»ng tia van logic OR, van logic
AND)
- Van tiÕt l-u
- Van ¸p suÊt
- PhÇn tö khuyÕch ®¹i
PhÇn tö chuyÓn ®æi tÝn hiÖu
H×nh 6.4. çc phÇn tö cña m¹ch ®iÒu khiÓn
TÝn hiÖu ®iÒu khiÓn: lµ ®¹i l-îng ra xa cña thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn vµ ®¹i l-îng vµo xe
cña ®èi t-îng ®iÒu khiÓn.
TÝn hiÖu nhiÔu z : lµ ®¹i l-îng t¸c ®éng tõ bªn ngoµi vµo hÖ thèng vµ g©y ¶nh
h-ëng xÊu lªn hÖ thèng.
Th«ng tin ( tÝn hiÖu vµo xe vµ tÝn hiÖu ra xa ) ®Ó cho m¹ch ®iÒu khiÓn b»ng khÝ
nÐn theo mét quy luËt ®Þnh ®Þnh s½n cã thÓ thùc hiÖn ®-îc lµ tÝn hiÖu ¸p suÊt. §¹i
l-îng ®Æc tr-ng cña tÝn hiÖu, gi¸ trÞ ¸p suÊt ®-îc gäi lµ th«ng sè tÝn hiÖu.
Khi tÝn hiÖu ¸p suÊt ®-îc thay ®æi liªn tôc; t-¬ng øng nh÷ng gi¸ trÞ ¸p suÊt, nhËn
®-îc nh÷ng th«ng tin t-¬ng øng kh¸c nhau, ®-îc gäi lµ tÝn hiÖu t-¬ng tù (h×nh 6. 5)
Khi tÝn hiÖu mµ biªn ®é thay ®æi gi¸n ®o¹n, ®-îc gäi lµ tÝn hiÖu rêi r¹c.
Rêi r¹c
T-ên tù
TÝn hiÖu sè TÝn hiÖu nhÞ ph©n TÝn hiÖu bé ba
H×nh 6.5. Ph©n lo¹i tÝn hiÖu
Khi gi¸ trÞ cña tÝn hiÖu thay ®æi ®-îc ®Þnh nghÜa d-íi d¹ng m· nhÞ ph©n, gäi lµ
tÝn hiÖu sè.
TÝn hiÖu nhÞ ph©n: lµ tÝn hiÖu sè chØ cã hai gi¸ trÞ ( 0 vµ 1) vµ tÝn hiÖu bé ba lµ
tÝn hiÖu sè cã ba gi¸ trÞ ( h×nh 5).
§iÒu khiÓn b»ng khÝ nÕn phÇn lín së dông tÝn hiÖu nhÞ ph©n ;
vÝ dô:
§ãng Më
Van ®ãng Van më
Cã ¸p suÊt Kh«ng cã ¸p suÊt
II. PhÇn tö m¹ch logic
Çc phÇn tö c¬ b¶n cña m¹ch logic ®-îc kÝ hiÖu theo tiªu chuÈn DIN 40 100
( Céng hoµ Liªn Bang §øc ), ®-îc tr×nh bÇy trªn b¶ng 6.6
STT KÝ hiÖu Tªn gäi
1 1. NOT
2 & AND
3 & NAND
4 1 OR
5 1 NOR
XOR
6 =1
( EXC - OR )
B¶ng 6.1. Çc phÇn tö c¬ b¶n cña m¹ch logic
1. PhÇn tö logic NOT ( phñ ®Þnh )

NOT lµ ®¶o, lµ kh«ng ®-îc minh ho¹ trªn h×nh 6.6. Khi nhÊn nót b1, r¬le c cã
®iÖn bãng ®Ìn h mÊt ®iÖn vµ ng-îc l¹i khi nh¶ nót b1, bãng ®Ìn h s¸ng .
S¬ ®å tÝn hiÖu
L
b1 TÝn hiÖu vµo
b1 h 0
c L
h TÝn hiÖu ra
c 0
KÝ hiÖu B¶ng ch©n lÝ

b1 b1 h
& h
b2 0 L
L 0
H×nh 6.6. PhÇn tö logic NOT( Phñ ®Þnh )
2. PhÇn tö logic AND ( vµ )
Mét sù kiÖn chØ ph¸t sinh khi tÊt c¶ mäi ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh sù ®ã ®Òu h÷u
hiÖu. Quan hÖ nh©n qu¶ nãi trªn ®-îc gäi lµ logic AND.
H×nh 6.7 giíi thiÖu mét m¹ch ®iÖn, trong ®ã, nÕu c¶ hai kho¸ b 1 vµ b2 ®Òu ®ãng
m¹ch th× ®Ìn h míi s¸ng. Sù ®ãng nèi m¹ch cña b 1, b2 vµ sù s¸ng cña ®Ìn h lµ quan
hÖ logic AND.
S¬ ®å tÝn hiÖu B¶ng ch©n lÝ
L b1 b2 h
b1
b1 h 0 0 0 0
L 0 L 0
b2
b2 0 L 0 0
L L L L
h
c 0
c KÝ hiÖu
b1
h
b2
H×nh 6.7. PhÇn tö logic AND
3. PhÇn tö logic NAND ( vµ - kh«ng )

PhÇn tö NAND ( vµ - kh«ng ) minh ho¹ trªn H×nh 6.8 Khi bÊm nót b1 ®ång thêi
nhÊn nót b2 r¬le c mÊt ®iÖn, bãng ®Ìn t¾t.

L
b1 h b1 b1 b2 h
0
b2 L 0 0 L
c
c b2 0 L L
0
L L 0 L
KÝ hiÖu h L L 0
0
b1
& h
b2
H×nh 6.8. PhÇn tö logic NAND
4. PhÇn tö logic AND –NAND
PhÇn tö logic AND – NAND cã hai tÝn hiÖu ra h1 vµ h2. S¬ ®å m¹ch H×nh 6.9
cho thÊy r»ng sù liªn hÖ cøng gi÷a c, c1 vµ c2, th× tÝn hiÖu h1 vµ h2 kh«ng bao giê
®ång thêi.

L
h1 h2 b1 0
b1 b1 b2 h1 h2
L 0 0 0 L
b1 c1 c2 b2 0
c 0 L 0 L
L 0 0 L
L L L L 0
h1 0
KÝ hiÖu L
b1 &
h1 h2 0
b 2 h2
H×nh 6.9. PhÇn tö logic AND - NAND
5. PhÇn tö logic NAD - NAND víi 4 tÝn hiÖu vµo

S¬ ®å m¹ch logic AND - NAND víi 4 tÝn hiÖu vµo b1, b2, b3, b4 vµ 2 tÝn hiÖu ra
h1, h2 biÓu diÔn trªn h×nh 6.10. TÝn hiÖu ra h1 vµ h2 sÏ thay ®æi, khi c¶ 4 nót Ên tÝn
hiÖu vµo ®Òu ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi. Theo b¶ng ch©n lÝ víi 4 tÝn hiÖu vµo, cã 2 4 =
16 kh¶ n¨ng m¹ch kÕt hîp cã thÓ.
L b1 b2 b3 b4 h1 h2
b1
b1 h1 h2 0 0 0 0 0 0 L 0
L 0 0 0 L 0 L 1
b2
0 0 0 L 0 0 L 2
b2
L 0 0 L L 0 L 3
b3
0 0 L 0 0 0 L 4
b3
L 0 L 0 L 0 L 5
b4
0 0 L L 0 0 L 6
b4 0 L L L 0 L 7
L
h1
c1 c2 0 L 0 0 0 0 L 8
c L L 0 0 L 0 L 9
h2
0 L 0 L 0 0 L 10
L 0 L L 0 L 11
KÝ hiÖu L L 0 0 0 L 12
b1 L L 0 L 0 L 13
b2 h1 L L L 0 0 L 14
b3 & h2
b4 L L L L L 0 15
H×nh 6.10. PhÇn tö logic AND –NAND víi 4 tÝn hiÖu vµo
6. PhÇn tö logic OR ( hoÆc )
Mét sù kiÖn ph¸t sinh khi trong sè nhiÒu ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh sù kiÖn ®ã, chØ cÇn
mét hay mét sè ®iÒu kiÖn bÊt k× h÷u hiÖu. Quan hÖ nh©n qu¶ nãi trªn ®-îc gäi lµ
logic OR. §Ìn h s¸ng, khi nhÊn nót b1 hoÆc b2. KÝ hiÖu s¬ ®å b¶ng ch©n lÝ cña phÇn
tö logic OR ®-îc tr×nh bÇy ë h×nh 6.11.
L b1 b2 h
b1
b1 b2 h 0 0 0 0
L 0 L L
b2
0 L 0 L
L L L L
h
c 0
c KÝ hiÖu
b1
h
b2
H×nh 6.11. PhÇn tö logic OR
7. PhÇn tö logic NOR ( hoÆc –kh«ng )

Khi mét trong 2 nót Ên b1 hoÆc b2 ®-îc thùc hiÖn, th× ®Ìn h t¾t. §Ìn h s¸ng khi
kh«ng cã tÝn hiÖu nµo thùc hiÖn c¶. KÝ hiÖu, s¬ ®å tÝn hiÖu vµ b¶ng ch©n lÝ cña phÇn
tö logic NOR ®-îc tr×nh bÇy ë h×nh 6.12.
L b1 b2 h
b1
b1 b2 h 0 0 0 L
L 0 L 0
b2
0 L 0 0
L L L 0
h
c 0
c KÝ hiÖu
b1
h
b2
H×nh 6.12. PhÇn tö logic NOR
8. PhÇn tö logic OR/NOR

PhÇn tö logic OR/NOR víi 2 tÝn hiÖu vµo b1, b2 vµ 2 tÝn hiÖu ra h1 vµ h2 ®-îc
tr×nh bÇy ë H×nh 6.13
L b1 b2 h1 h2
b1
h1 h2 0 0 0 0 L
b1 b2 L 0 L L 0
c1 c2 b2
0 L 0 L 0
c
L L L L 0
h1
0
KÝ hiÖu
b1 h1 L
b2 1 h2 h2
0
H×nh 6.13. PhÇn tö logic OR / NOR víi 2 tÝn hiÖu vµo vµ 2 tÝn hiÖu ra.
9. PhÇn tö logic XOR

§Ìn h s¸ng, khi nót Ên b1 thùc hiÖn. Khi nhÊn c¶ 2 nót ®ång thêi, ®Ìn h1 mÊt
®iÖn. KÝ hiÖu, s¬ ®å tÝn hiÖu vµ b¶ng ch©n lÝ cña phÇn tö logic ®-îc tr×nh bÇy ë
H×nh.6.14
L b1 b2 h1 h2
b1
h1 h2 0 0 0 0 L
b1 b2 L 0 L L 0
c1 c2 b2
0 L 0 L 0
c
L L L L 0
h1
0
KÝ hiÖu
b1 h1 L
b2 1 h2 h2
0
H×nh 6.14. PhÇn tö logic XOR ( EXC –OR )
III. lÝ thuyÕt ®¹i sè boole

Trong kÜ thuËt ®iÒu khiÓn, gi¸ trÞ cña çc tÝn hiÖu vµ çc tÝn hiÖu ra ®-îc viÕt
d-íi d¹ng biÕn sè cña ®¹i sè boole.
1. Quy t¾c c¬ b¶n cña ®¹i sè boole
PhÐp to¸n liªn kÕt PhÐp to¸n liªn kÕt PhÐp to¸n liªn kÕt
AND (vµ) OR (hoÆc) NOT ( Phñ ®Þnh)
L L L=L L L L=L 0 L
L 0 0=0 L 0 0=L L 0
L L 0=0 L L 0=L
L 0 L=0 0 L L=L
0 L L=0 L 0 L=L
0 0 0=0 0 0 0=0
a) Quy t¾c ho¸n vÞ
Çc to¸n tö b1 vµ b2 cã thÓ ho¸n vÞ cho nhau:
b1 b2 = b2 b1
b1 b2 = b2 b1
b) Quy t¾c kÕt hîp
b1 b2 b3 = (b1 b2) b3 = b1 (b2 b3)
b1 b2 b3 = (b1 b2) b3 = b1 (b2 b3)
c) Quy t¾c ph©n phèi
PhÐp to¸n liªn kÕt AND, OR vµ NOT ®-îc kÕt hîp l¹i víi nhau:
(b1 b2) (b3 b4) = (b1 b3) (b1 b4) (b2 b3) (b2 b4)
(b1 b2) (b3 b4) = (b1 b3) (b1 b4) (b2 b3) (b2 b4)
b1 (b2 b3 ) = (b1 b2) (b1 b3)
b1 (b2 b3 ) = (b1 b2) (b1 b3)
0 b1
 = 0 1 b1
 = b1 b1 b1
 = b1 b1 b1
 = 0
0 b1 1 b1 b1 b1 b1 b1
0 b1
 = 0 1 b1
 = b1 b1 b1
 = b1 b1 b1
 = 1
0 1 b1 b1
b1 b1 b1 b1
H × n h 6 .1 5 Q u i t ¾ c ® ¬ n g i ¶ n c ¸ c p h Ð p t o ¸ n l i ª n k Õ t
d) Quy t¾c nghÞch ®¶o(Quy t¾c morgan)

Quy t¾c ®¬n gi¶n çc phÐp to¸n liªn kÕt ®-îc tr×nh bÇy ë H×nh 6.15
e) VÝ dô minh ho¹
VÝ dô 1 : tõ ph-¬ng tr×nh logic sau ®©y
b1 b2 b3 b4 b1 b2 b3 b4 H
H·y thiÕt kÕ s¬ ®å m¹ch logic sao cho sè phÇn të logic Ýt nhÊt vµ sö dông sè
phÇn tö logic ®¬n gi¶n víi sè cæng vµo cµng Ýt cµng tèt.
Theo ph-¬ng tr×nh logic, ta cã ®-îc s¬ ®å m¹ch logic ®-îc thiÕt kÕ nh- H×nh 6.16
Nh- vËy sè phÇn tö logic ph¶i cã nh- sau:
b1 b2 b3 b4 = b 1 vb 2 v b 3 vb 4
b1 b2 b3 b4 = b1 b2 (b 3
vb 4
)
Ta cã kÕt qu¶ sau khi biÕn ®æi :
b1 b2 b3 b 4
b1 b2 b3 b4 =H
S¬ ®å m¹ch logic sau khi biÕn ®æi (h×nh 6.16), gåm 5 phÇn tö logic:
b1 b2 b3 b4 - 4 p h Ç n tö lo g ic N O T :
b1 , b2 , b3 , b4 ,
1 1 1 1 - 2 p h Ç n tö A N D v í i 4
cæng vµo
& - 1 p h Ç n tö O R v í i 2
1 cæng vµo
&
7 p h Ç n tö
T h e o q u y t¾ c M o rg a n ,
ta b iÕ n ® æ i n h - s a u :
H × n h 6 .1 6 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c v í i 7 p h Ç n t ö
b1 b2 b3 b4
1
- 1 NOT
- 1 N O T víi 4 cæng
- 1 O R víi 2 cæng vµo
1 H
- 1 N O R víi 2 cæng vµo
& - 1 A N D víi 3 cæng vµo
1
5 p h Ç n tö
H × n h 6 .1 7 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c v í i 5 p h Ç n t ö
VÝ dô 2 : H·y ®¬n gi¶n m¹ch ®iÒu khiÓn cã ph-¬ng tr×nh logic sau:
(b b ) (b b ) = H
1 2 1 2
Theo ph-¬ng tr×nh trªn, cÇn 5 phÇn tö logic. S¬ ®å m¹ch logic vµ b¶ng ch©n lÝ
biÓu diÔn ë H×nh 6.18 .
Theo quy t¾c ph©n bè, ta biÕn ®æi ®-îc nh- sau:
( b b ) ( b b )=( b v b ) ( b b ) ( b
1 2 1
b ) (b
2
b ) =H (1)
1 1 1 2 2 1 2 2
Theo quy t¾c ®¬n gi¶n liªn kÕt, ta cã :
( b b ) = 1 vµ ( b b ) = 1
1 1 2 2
Nh- vËy ph-¬ng tr×nh (1), viÕt nh- sau :

(b b ) (b b ) = H
1 2 2 1
Theo quy t¾c Morgan :

(b b ) = b
2
b 1 2 1
Ph-¬ng tr×nh logic ®¬n gi¶n :

(b b ) b 2
b =H1 2 1
b1 b2
B ¶ n g c h © n lÝ
1. 1. b1 b2 H
0 0 0
&
1 H 0 L L
& L 0 L
L L 0
H ×n h 6 .1 8 S ¬ ® å m ¹ c h lo g ic v í i 5 p h Ç n tö
b1 b2 b1 b2 H
0 0 0
&
& H 0 L L
L 0 L
L L 0
H ×n h 6 .1 9 S ¬ ® å m ¹ c h lo g ic v í i 3 p h Ç n tö
S¬ ®å m¹ch logic ®¬n gi¶n víi 3 phÇn tö tr×nh bÇy ë H×nh 6.19.
VÝ dô 3: ThiÕt lËp ph-¬ng tr×nh logic ®iÒu khiÓn mét thang m¸y. Nguyªn t¾c
ho¹t ®éng cña thang m¸y (H×nh 6.20): Thang m¸y sÏ chuyÓn ®«ng, khi cã t¸c ®éng
vµo nót Ên b0 ë bªn ngoµi hoÆc bªn trong thang m¸y b1. M¹ch ®iÒu khiÓn ®ãng, khi
thang m¸y b3 ®ãng. Nõu thang m¸y cã tÝn hiÖu b2 (cã ng-êi vµo), th× t¸c ®éng vµo
nót Ên bªn ngoµi kh«ng cã hiÖu lùc.
VÝ dô nµy gi¶ thiÕt r»ng, chóng ta chØ ®Ó ý ®Õn lµ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo th×
®éng c¬ thang m¸y ho¹t ®éng. H-íng chuyÓn ®éng, ®Ých dÕn (chän tÇng) ë bµi to¸n
nµy kh«ng ®Ò cËp ®Õn.
H
H × n h 6 .2 0 S ¬ ® å ® i Ò u k h i Ó n t h a n g m ¸ y
b 0 N ó t Ê n b ª n n g o µ i th a n g m ¸ y
b3
b 1 N ó t Ê n tr o n g th a n g m ¸ y b1
b0
b 2 T iÕ p ® iÓ m n » m d - í i n Ò n th a n g m ¸ y
b 3 T iÕ p ® iÓ m k h i c ñ a th a n g m ¸ y ® ã n g
H ® é n g c ¬ ® iÖ n h o ¹ t ® é n g
b2
Cã 4 tÝn hiÖu vµo, nh- vËy ta cã 24 = 16 kh¶ n¨ng m¹ch kÕt hîp cã thÓ xÈy ra
(b¶ng ch©n lÝ ë H×nh 6.21 ) ®-îc kÝ hiÖu tõ 0 ®Õn 15. Theo yªu cÇu ®Ò ra, ta cã 3 kh¶
n¨ng z = 9, 14, 15 tho¶ m·n ®Ó m¹ch ®éng c¬ ®iÖn ®ãng. Dßng kÕt hîp z = 10 , 11
kh«ng cã ý nghÜa. Bëi v× t¸c ®énglªn nót Ên b1 bªn trong thang m¸y, mµ tiÕp ®iÓp b2
kh«ng ®ãng (kh«ng cã ng-êi ë trong thang m¸y). KÝ hiÖu x cã nghÜa lµ gi¸ trÞ H
®-îc phÐp chän bÊt k×. Tr-íc hÕt ta chän ë dßng z = 10, 11 gi¸ trÞ H = 0. D¹ng phÐp
tuyÓn toµn phÇn ®-îc viÕt nh- sau :
(b0 b b b3) ( b
1
b1 b2 b3 ) b4) (b0 b1 b2 b3 ) = H
2 0
Sö dông quy t¾c ph©n bè vµ quy t¾c ®¬n gi¶n m¹ch : b b = 1

Ta cã :
[(b0 b b ) (b 1
b1 b2 ) b4) (b0 b1 b2 )] b3 = H
2 0
Sö dông quy t¾c : (b b ) b = b b , ta viÕt ®-îc : 1 1 1
{(b0 b b ) [(b1 b2 ) ( b
1 2
b0 )]} b3 = H 0
KÕt qu¶ cuèi cïng sau khi ®¬n gi¶n :

[( b b 0
b ) [( b b )] b = H
1 2 1 2 3
M¹ch logic vµ s¬ ®å c«ng t¾c, ®-îc biÓu diÔn ë h×nh 6.22

B©y giê chän dßng z = 10,11 gi¸ trÞ H = 1, d¹ng phÐp tuyÓn toµn phÇn ®-îc viÕt
nh- sau :
(b 0
b b b )
1
(b 2
b b b ) 3
(b b b b )
0 1 2 3 0 1 2 3
(b b b b ) (b b b b ) H0 1 2 3 0 1 2 3
Sö dông quy t¾c ®¬n gi¶n m¹ch, víi b b 1 , ta cã :

(b 0
b b b )
1
(b 2
b b ) (b 3
b b ) H 1 2 3 1 2 3
(b 0
b b 1
b ) (b2
b ) = [( b 3
b b ) b ] 1
b H 3 0 1 2 1 3
Víi quy t¾c ®¬n gi¶n : ( b b ) b b b , ta cã ®-îc d¹ng ®¬n gi¶n cña
1 1 1
m¹ch logic:
[( b 0
b ) b ] b
2
H 1 3
b3 b2 b1 b0 H z
0 0 0 0 0 0
0 0 0 L 0 1
0 0 L 0 0 2 b0
b1 &
0 0 L L 0 3
b2
0 L 0 0 0 4 1
0 L 0 L 0 5 &
0 L L 0 0 6 & H
b3
0 L L L 0 7
L 0 0 0 0 8
L 0 0 L L 9
b0 b1 b2
L 0 L 0 x 10
b3
L 0 L L x 11 H
L L 0 0 0 12
L L 0 L 0 13
L L L 0 L 14
L L L L L 15
H × n h 6 .2 1 B ¶ n g c h © n l Ý H × n h 6 .2 2 M ¹ c h l o g i c v µ s ¬ ® å m ¹ c h c « n g t ¾ c
H×nh 6.23 biÓu diÔn m¹ch logic vµ m¹ch c«ng t¾c, khi chän dßng z = 10,11 víi
gi¸ trÞ cña H = 1.
b0
&
b2
1 b0 b2
b1 b3
H
b1
& H
b3
H × n h 6 .2 3 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c v µ m ¹ c h c « n g t ¾ c , k h i
c h ä n d ß n g z = 1 0 ,1 1 v í i g i ¸ t r Þ H = 1 .
2. BiÓu ®å Karnaugh
a) Kh¸i niÖm c¬ b¶n:
Víi nh÷ng quy t¾c cña ®¹i sè boole, ng-êi ta cã thÓ thiÕt lËp vµ ®¬n gi¶n m¹ch
logic hay m¹ch c«ng t¾c, nh- vÝ dô phÇn tr-íc ®· minh ho¹. Tuy nhiªn øng dông
nh÷ng quy t¾c ®¹i sè boole kh¸ phøc t¹p. Vµo nh÷ng n¨m 1953 nhµ to¸n häc
Karnaugh (ng-êi Anh) ®· ph¸t triÓn mét ph-¬ng ph¸p gi¶i biÓu diÔn b»ng ®å thÞ,
gäi lµ biÓu ®å Karnaugh. Nhê biÓu ®å Karnaugh mµ ng-êi ta cã thÓ sö dông Ýt quy
t¾c, ®Ó ®¬n gi¶n nh÷ng ph-¬ng tr×nh logic phøc t¹p víi nhiÒu biÕn.
BiÓu ®å Karnaugh bao gåm nhiÒu khèi vµ biÓu diÔn tÊt c¶ kh¶ n¨ng d¹ng phÐp
héi toµn phÇn. D¹ng phÐp héi toµn phÇn lµ phÐp to¸n liªn kÕt AND, bao gåm tÊt c¶
çc biÕn vµ phñ ®Þnh cña biÕn.
b) BiÓu ®å Karnaugh víi 2 biÕn
Çc khèi cña dßng thø nhÊt (1 vµ 2) gåm phñ ®Þnh cña biÕn b1. Khèi cña dßng
thø 2 (3 vµ 4) biÕn b1. T-¬ng tù khèi cña cét thø nhÊt ( 1 vµ 3 ) bao gåm phñ ®Þnh
cña biÕn b2. Khèi cña cét thø 2 (2 vµ 4) bao gåm biÕn b2 (H×nh 6.24).
b2 b2 B ¶ n g c h © n lÝ
00 L0
b1 b2 h
b1 1 2
0 0 0
b 1b 2 b 1b 2
L0 LL 0 L L
b1 3 4 L 0 0
b 1b 2 b 1b 2 L L L
H × n h 6 .2 4 B i Ó u ® å K a r n a u g h v í i 2 b i Õ n
VÝ dô : ph-¬ng tr×nh logic :

(b b )
1
(b b ) L
2 1 2
§iÒu kiÖn ®Ó ph-¬ng tr×nh trªn cã tÝn hiÖu L ë cæng ra h lµ khèi 2 vµ 4. Víi 2
biÕn ta cã 22 d¹ng phÐp héi toµn phÇn. Khèi 2 vµ 4 ®-îc g¹ch chÐo .
Trong bbiÓu ®å Karnaugh lµ hai phÐp héi toµn phÇn cã ph-¬ng tr×nh n¨m kÕ cËn
nhau (cét 2). Hai d¹ng phÐp héi toµn phÇn n»m kÕ cËn nhau cã tÝnh chÊt lµ mét
trong 2 biÕn cã gi¸ trÞ thay ®æi, th× biÕn thø 2 kh«ng thay ®æi. VÝ dô trªn, biÕn cã
gi¸ trÞ thay ®æi lµ b1. Nh- vËy ph-¬ng tr×nh ta biÕn ®æi nh- sau :
b 2
(b b ) L
1 1
b1 b1 L
b2 L  b2 = L
L
Nh- vËy ®Ó tho¶ m·n ph-¬ng tr×nh logic trªn chØ cÇn biÕn tÝn hiÖu b2.
Trong biÓu ®å Karnaugh cã 2 d¹ng phÐp héi toµn phÇn n»m kÕ cËn nhau cã
nghÜa lµ trong cïng mét dßng hoÆc cïng mét cét.
c) BiÓu ®å Karnaugh víi 3 biÕn.
Víi 3 biÕn ta cã 23 = 8 d¹ng phÐp héi toµn phÇn n»m trong 8 vïng (kÝ hiÖu vïng
1 ®Õn vïng 8), xem biÓu ®å H×nh 6.25.
Dßng thø 1 : b , b , b vµ b 1 2 3 3
Dßng thø 2 : b , b , b vµ b 1 2 3 3
Dßng thø 3 : b , b , b vµ b 1 2 3 3
Dßng thø 4 : b , b , b vµ b 1 2 3 3
Cét thø 1 : b vµ b , b vµ b , b 1 1 2 2 3
Cét thø 2 : b vµ b , b vµ b , b 1 1 2 2 3
VÝ dô : Ph-¬ng tr×nh logic sau :

(b b b )1
(b b b )
2
(b b b ) L 3 1 2 3 1 2 3
Theo biÓu ®å Karnaugh, ta cã 4 khèi ®-îc g¹ch chÐo t-¬ng øng víi ph-¬ng tr×nh
logic trªn.
NÕu t-¬ng øng víi ph-¬ng tr×nh logic trªn, ta cÇn ph¶i cã :
- 1 phÇn tö OR víi 4 cæng vµo
- 4 phÇn tö AND víi 3 cæng vµo
- 3 phÇn tö NOT
S¬ ®å b¶ng ch©n lÝ nh- ë H×nh 6.26.
b1 b2 b3 B ¶ n g c h © n lÝ
b3 b3
000 00L
b1 b2 h
b1 1 2 b2
1 1 1
b 1b 2 b 3 b 1b 2 b 3 0 0 0 0
0L0 0LL
& 0 0 L 0
b1 3 4 b2
b 1b 2 b 3 b 1b 2 b 3 0 L 0 L
LL0 LLL &
b1 5 6 b2 1 h 0 L L 0
b 1b 2 b 3 b 1b 2 b 3 &
L 0 0 0
L00 L0L
&
b1 7 8 b2 L 0 L L
b 1b 2 b 3 b 1b 2 b 3
L L 0 L
L L L L
H × n h 6 .2 5 B i Ó u ® å
K a r n a u g h v í i 3 b iÕ n H × n h 6 .2 6 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c v µ b ¶ n g c h © n l Ý
B©y giê ta sö dông biÓu ®å Karnaugh ®Ó ®¬n gi¶n s¬ ®å m¹c logic trªn. Trong
biÓu ®å cã 2 miÒn l©n cËn., ®ã lµ :
- MiÒn thø nhÊt gåm : khèi 3 vµ 5
- MiÒn thø hai gåm : khèi 6 vµ 8
MiÒn thø nhÊt : Khèi 3 vµ 5
(b b b )1
(b b b ) L
2 3 1 2 3
Cã b 2
b gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi vµ viÕt ®-îc :
3
(b 2
b3 ) (b 1
b1 ) L
b1 b1 L
Nh- vËy : b b L 2 3
MiÒn thø hai : khèi 6 vµ 8

(b b b )
1
(b b b ) L 2 3 1 2 3
Gi¸ trÞ ( b 2
b ) kh«ng ®æi vµ b
3
b L 2 2
Ph-¬ng tr×nh logic ®¬n gi¶n b»ng biÓu ®å Karnaugh : ( b 2

b3 ) (b 1
b3 ) L
b1 b2 b3 h
b1 b2 b3
0 0 0 0
0 0 L 0
1
0 L 0 L
& 0 L L 0
1 h
L 0 0 0 b2 ^ b3
&
L 0 L L
L L 0 L b1 ^ b3
L L L L
H × n h 6 .2 7 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c .
S¬ ®å logic biÓu diÔn trªn H×nh 6.27.

d) BiÓu ®å Karnaugh víi 4 biÕn.
Víi 4 biÕn ta cã 24 = 16 d¹ng phÐp héi toµn phÇn n»m trong 16 khèi (kÝ hiÖu tõ
1 ®Õn 16) tr×nh bÇy trªn biÓu H×nh 6.28. ThiÕt lËp biÓu ®å Karnaugh víi 4 biÕn còng
t-¬ng tù nh- biÓu ®å 3 biÕn. Tuy nhiªn sè khèi t¨ng gÊp ®«i.
VÝ dô d-íi ®©y sÏ minh ho¹ viÖc ®¬n gi¶n ph-¬ng tr×nh logic b»ng biÓu ®å
carnaugh víi 4 biÕn.
VÝ dô : §¬n gi¶n ph-¬ng tr×nh logic sau b»ng biÓu ®å Karnaugh :
(b1
b b
2
b )3
(b b b 4
b ) (b b b
1
b ) (b 2
b 3 4 1 2 3 4 1 2
b 3
b ) (b
4
b b b ) (b
1
b b 2
b ) (b3
b b b )
4
L 1 2 3 4 1 2 3 4
Theo ph-¬ng tr×nh logic trªn, ta thiÕt kÕ ®-îc s¬ ®å m¹ch logic ( H×nh 6.29) bao
gåm :
- 4 phÇn tö NOT
- 1 phÇn tö OR víi 7 cæng vµo
12 phÇn tö
B©y giê sÏ ®¬n gi¶n s¬ ®å m¹ch logic trªn b»ng biÓu ®å Karnaugh. Tr-íc hÕt theo
ph-¬ng tr×nh m¹ch logic, ta ®¸nh chÐo çc khèi t-¬ng øng. Nh- vËy theo biÓu ®å,
cã 7 khèi ®-îc ®¸nh chÐo .Ta chia thµnh çc miÒn. Nguyªn t¾c chia miÒn t-¬ng tù
nh- phÇn tr×nh bÇy tr-íc.
b1 b2 b3 b3
b 3 b 3 b 3 b 3
0000 000L 0000 000L 1. 1. 1. 1.

b 1 1 2 3 4 b 2
&
5 6 7 8
b 1 0L00 0L0L 0LLL 0LL0 b 2
&
9 10 11 12 &
b 1 LL00 LL0L LLLL LLL0 b 2
& 1 h
13 14 15 16
&
b 1 L000 L00L L0LL L0L0 b 2
&
b 4 b 4 b 4 b 4
&
H × n h 6 .2 8 B i Ó u ® å K a r n a u g h
v í i 3 b iÕ n
H × n h 6 .2 9 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c .
- MiÒn thø nhÊt gåm : khèi 5, 6, 7 vµ 8

- MiÒn thø hai : khèi 6, 7, 10 vµ 11
- MiÒn thø ba : khèi 11 vµ khèi 15
MiÒn thø nhÊt : khèi 5, 6, 7 vµ 8
(b b b 1
b ) (b 2
b b b ) 3
(b 4 1 2 3 4 1
b2 b3 b4 )
(b b b b )
1 2 3 4
B©y giê chia miÒn thø nhÊt thµnh 2 miÒn nhá :

Gåm khèi 5, 6 ta cã :
(b b b b )
1
(b b b 2
b ) 3 4 1 2 3 4
BiÕn ®æi thµnh nh- sau :

(b b b ) (b
1
b ) 2 3 4 4
Trong ®ã : ( b b ) L 4 4
Nh- vËy sau khi ®¬n gi¶n, miÒn nhá thø nhÊt cã gi¸ trÞ :
(b b b ) 1 2 3
Gåm khèi 7, 8 ta cã :
(b b b b )
1
(b b b 2
b ) 3 4 1 2 3 4
BiÕn ®æi thµnh nh- sau :

(b b b ) (b
1
b ) 2 3 4 4
Trong ®ã : ( b b ) L 4 4
Nh- vËy sau khi ®¬n gi¶n, miÒn nhá thø 2 cã gi¸ trÞ :
(b b b )
1 2 3
Nh- vËy miÒn thø nhÊt ®-îc viÕt nh- sau :

(b b b ) (b
1
b 2
b ) 3 1 2 3
Theo quy t¾c ph©n bè, ta viÕt l¹i nh- sau:

(b b ) ( b
1
b ), v× ( b
2
b ) L 3 3 3 3
Nªn miÒn thø nhÊt ®-îc viÕt ®¬n gi¶n thµnh :

(b 1
b2 )
MiÒn thø 2 : Khèi 6, 7,10 vµ 11
(b 1
b b b )
2
(b b 3
b b ) (b 4
b b b ) 1 2 3 4 1 2 3 4
(b b 1
b b ) 2 3 4
B©y giê chia miÒn thø 2 thµnh 2 miÒn nhá :

Gåm khèi 6 vµ 7 ta cã :
(b b b
1
b ) (b 2
b b b )3 4 1 2 3 4
(b b b )
1
(b b ) 2 4 3 3
Trong ®ã ( b b ) L , nh- vËy miÒn nhá thø nhÊt cã gi¸ trÞ nh- sau :
3 3
b1 b2 b4
Gåm khèi 10 vµ 11, ta cã:

(b b b1
b ) (b b2
b b ) 3 4 1 2 3 4
(b b b )
1
(b b )2 4 3 3
Trong ®ã ( b b ) 3
L , nh- vËy miÒn nhá thø nhÊt cã gi¸ trÞ : ( b
3 1
b2 b4 )
Nh- vËy miÒn thø 2 ®-îc viÕt nh- sau :
(b b b )
1
(b b 2
b ) 4 1 2 4
(b b ) 2
(b b ) 4 1 1
MiÒn thø hai ®-îc viÕt gon nh- sau:

(b2 b4)
MiÒn thø 3 : Gåm khèi 11 vµ 15 ta cã :
(b b b 1
b ) (b 2
b b b ) 3 4 1 2 3 4
(b b b ) (b
1
b ), v× ( b
2
b ) L
3 2 2 2 2
Nh- vËy miÒn thø 3 sau khi ®¬n gi¶n viÕt ®-îc nh- sau :
(b1 b3 b4)
Ph-¬ng tr×nh logic sau khi ®¬n gi¶n b»ng biÓu ®å Karnaugh, ®-îc viÕt nh- sau :
(b 1 b 1) (b 2 b 4) (b 1 b3 b 4) = L
M iÒ n 1 M iÒ n 2 M iÒ n 3
S¬ ®å m¹ch logic khi ®¬n gi¶n b»ng biÓu ®å Karnaugh, ®-îc biÓu diÔn nh- ë
H×nh 6.30.
Nh- vËy sè phÇn tö trong m¹ch gi¶m xuèng cßn 5 phÇn tö :
b1 b2 b3 b3
- 1 p h Ç n tö N O T
1. - 3 p h Ç n tö A N D v í i 2 c æ n g v µ o
- 1 p h Ç n tö O R v í i 3 c æ n g v µ o
&
5 p h Ç n tö
& 1 h
&
H × n h 6 .3 0 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c ® - î c ® ¬ n g i ¶ n .
d) VÝ dô øng dông biÓu ®å Karnaugh

VÝ dô 1: §¬n gi¶n ph-¬ng tr×nh logic sau b»ng biÓu ®å Karnaugh :
(b 1
b b b )
2
(b b 3
b b )
4
(b b b1
b ) 2
(b 3 4 1 2 3 4 1
b
2
b b ) 3
(b b 4
b b ) (b1
b b
2
b ) (b 3
b 4 1 2 3 4 1 2
b
3
b ) (b b
4
b b )
1
L 2 3 4
S¬ ®å m¹ch logic cña ph-¬ng tr×nh trªn ®-îc biÓu diÔn ë H×nh 6.31, gåm cã :
- 4 phÇn tö NOT
- 1 phÇn tö OR víi 8 cæng vµo vµ kho¶ng 100 tiÕp ®iÓm
13 phÇn tö
BiÓu ®å Karnaugh cña ph-¬ng tr×nh trªn ®-îc tr×nh bµy ë H×nh 6.32. Bëi v× khi
BiÓu ®å Karnaugh ®-îc cuén l¹i thµnh d¹ng h×nh trô th¼ng ®øng, th× khèi 13 vµ
khèi 16 sÏ lµ nh÷ng khèi n»m l©n cËn.
Theo biÓu ®å ta cã 4 miÒn l©n cËn :
- MiÒn thø nhÊt : khèi 1 vµ 2
- MiÒn thø 2 : khèi 6 vµ 7
b1 b2 b3 b4
1. 1. 1. 1.
& b3 b3 b3 b3
& 0000 000L 00LL 00L0

b1 b2
1 2 3 4
&
0L00 0L0L 0LLL 0LL0
& b1 b2
1 h 5 6 7 8
&
LL00 LL0L LLLL LLL0
b1 b2
& 9 10 11 12
& L000 L00L L0LL L0L0

b1 b2
& 16 13 14 15 16 13
b4 b4 b4 b4
H × n h 6 .3 1 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c . H × n h 6 .3 2 B i Ó u ® å K a r n a u g h
MiÒn thø nhÊt : khèi 1 vµ 2, ta cã :

(b1 b2 b3 b4 ) b1 b2 b3 b4
(b1 b2 b3 ) b4 b4
MiÒn thø 2 : khèi 6 vµ 7, ta cã :

( b1 b2 b3 b4 ) (b 1 b2 b3 b4 ) ( b1 b2 b4 ) (b3 b3 )
Sau khi ®¬n gi¶n ta cã : ( b 1 b 2 b 4 )

MiÒn thø 3 : khèi 11 vµ 12, ta cã :
( b1 b2 b3 b4 ) ( b1 b2 b3 b4 ) ( b1 b2 b3 ) (b4 b4 )
Sau khi ®¬n gi¶n, ta cã : b b b 1 3
MiÒn thø 4: khèi 13 vµ khèi 16, ta cã :

( b1 b2 b3 b4 ) ( b1 b2 b3 b4 ) ( b1 b2 b4 ) (b3 b3 )
Nh- vËy ph-¬ng tr×nh logic sau khi ®¬n gi¶n b»ng biÓu ®å Karnaugh lµ :
( b1 b2 b3 ) ( b1 b2 b4 ) b1 b2 b3 ( b1 b2 b4 ) L
S¬ ®å m¹ch logic sau khi ®¬n gi¶n b»ng biÓu ®å Karnaugh ®-îc tr×nh bÇy trªn
H×nh 6.33, gåm cã çc phÇn tö sau :
Kh¶ n¨ng ®¬n gi¶n tiÕp tôc b»ng quy t¾c Morgan :
b1 b2 b3 b1 b2 b4 b1 b2 b3 b1 b2 b4 L
Ta cã :
( b1 b2 b3 ) b1 b2 b3
( b1 b2 b4 ) b1 b2 b4
KÕt qu¶ cuèi cïng sau khi ®¬n gi¶n :

b1 b2 b3 b1 b2 b4 b1 b2 b3 b1 b2 b4 L
b1 b2 b3 b4
- 4 p h Ç n tö N O T
1. 1. 1. 1. - 4 p h Ç n tö A N D v í i 3 c æ n g v µ o
- 1 p h Ç n tö O R v í i 4 c æ n g v µ o v µ
&
k h o ¶ n g 4 5 tiÕ p ® iÓ m .
&
1 h 9 p h Ç n tö
&
&
H × n h 6 .3 3 S ¬ ® å m ¹ c h l o g i c s a u k h i ® ¬ n g i ¶ n b » n g b i Ó u ® å K a r n a u g h
S¬ ®å m¹ch logic ë H×nh 6.34 , sè phÇn tö cßn :

VÝ dô 2: Trong mét d©y chuyÒn vËn chuyÓn tù ®éng, cã çc modul vËn chuyÓn,
nh÷ng modul vËn chuyÓn nµy (VÝ dô: ®Ó vËn chuyÓn khèi xi lanh ®-îc gia c«ng) cã
thÓ sÏ ho¹t ®éng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn sau:
b1 b2 b3 b4
1.
- 1 p h Ç n tö N O T 1
- 3 p h Ç n tö A N D &
- 2 p h Ç n tö N O R 1 h
- 1 p h Ç n O R v í i 4 c æ n g v µ o v µ 3 7 tiÕ p ® iÓ m . &
&
&
H × n h 6 .3 4 S ¬ ® å m ¹ c h s a u k h i ® ¬ n g i ¶ n .
- Khi nguyªn c«ng khoan vµ nguyªn c«ng tar« ®-îc thùc hiÖn, khi tr¹m kiÓm tra
®· kiÓm tra nguyªn c«ng tr-íc ®ã vµ khi b¬m lµm nguéi ho¹t ®éng.
- Khi çc modul vËn chuyÓn ch¹y kh«ng.
- Khi nguyªn c«ng khoan vµ nguyªn c«ng tar« ®-îc thùc hiÖn
- Khi nguyªn c«ng tar« ®-îc thùc hiÖn vµ nguyªn c«ng tr-íc ®ã ®-îc kiÓm tra.
H·y thiÕt lËp m¹ch l«gÝc cña d©y chuyÒn ®ã.
Ph-¬ng tr×nh logic bao gåm çc biÕn sau:
b1 Nguyªn c«ng khoan
b2 Nguyªn c«ng tar«
b3 Tr¹m kiÓm tra
b4 B¬m lµm nguéi
Ph-¬ng tr×nh logic ®-îc viÕt nh- sau:
(b1 b2 b3 b4 ) (b1 b2 b3 b4 ) (b1 b2 b3 b4 ) (b1 b2 b3 b4 ) H
BiÓu ®å Karnaugh biÓu diÔn ë H×nh 6.35 víi 4 biÕn:
b3 b3 b3 b3
0000 000L 00LL 00L0

b1 b2
0L00 0L0L 0LLL 0LL0

b1 b2
1
H × n h 6 .3 5 B i Ó u ® å K a r n a u g h v í i LL00 LL0L LLLL LLL0
4 b iÕ n : b1 b2
b1 N guyªn c«ng khoan
b2 N g u y ª n c « n g ta r « L000 L00L L0LL L0L0
b1 b2
b3 T r ¹ m k iÓ m tr a
b4 B ¬ m lµ m n g u é i
b4 b4 b4 b4
Nh- vËy theo biÓu ®å Karnaugh víi miÒn l©n cËn cã ký hiÖu 1, ta viÕt ®-îc:
b1 b 2
b 3
b 4
b1 b 2
b3 b 4
b1 b 2
b 3
b 4
b 4
Sau khi ®¬n gi¶n ta cã: (b1 b2 b3)

Ph-¬ng tr×nh logic l¹i ®-îc viÕt nh- sau:
b1 b 2
b 3
b1 b 2
b 3
b 4
b1 b 2
b 3
b 4
H
§¬n gi¶n ph-¬ng tr×nh b»ng quy t¾c Morgan:

b1 b 2
b 3
b 4
b1 b 2
b 3
b 4
b1 b 2
b3 b 4
b1 b 2
b3 b 4
D¹ng ®¬n gi¶n cuèi cïng:
b1 b 2
b3 b1 b 2
b 3
b 4
b1 b 2
b 3
b 4
H
Theo ph-¬ng tr×nh d¹ng ®¬n gi¶n cuèi cïng trªn, ta thiÕt lËp ®-îc s¬ ®å m¹ch
logic cho ®iÒu khiÓn modul vËn chuyÓn trong d©y chuyÒn vËn chuyÓn tù ®éng (H×nh
6.36)
b1 b2 b3 b4
& 1 h
&
H × n h 6 .3 6 S ¬ ® å m ¹ c h
&
lo g ic c h o ® iÒ u k h iÓ n c ¸ c
lo ¹ i m o d u l v Ë n c h u y Ó n .
VÝ dô 3: D©y chuyÒn ph©n lo¹i tù ®éng çc chi tiÕt cã d¹ng ë H×nh 6.37a. Çc
kÝch th-íc: chiÒu dµi b, chiÒu réng t vµ chiÒu cao h ®-îc çc c¶m biÕn t-¬ng øng
theo dâi. C¶m biÕn m sÏ theo dâi chi tiÕt cã õ tÝnh hoÆc kh«ng cã tõ tÝnh.
a. D ¹ n g th a n h b.
1 c¹nh dµi
2 c¹nh ng¾n
C ¶ m b iÕ n
b
D ¹ n g tÊ m h
B é p h © n c h ia x t
2 c¹nh dµi m
1 c¹nh ng¾n B é p h © n c h ia y
B é p h © n c h ia z
D ¹ng khèi
h
3 c¹nh dµi 1 2 3 4 5 6 7 8
t H × n h 6 .3 7 D © y c h u y Ò n p h © n l o ¹ i t ù ® é n g
b
a . C h i tiÕ t p h © n lo ¹ i
b . N g u y ª n t¾ c p h © n lo ¹ i
Çc tÝn hiÖu cã ý nghÜa nh- sau:

ChiÒu réng t = L c¹nh dµi t = 0 c¹nh kh«ng dµi
ChiÒu dµi b = L c¹nh dµi b = 0 c¹nh kh«ng dµi
ChiÒu cao h = L c¹nh dµi h = 0 c¹nh kh«ng dµi
m =L cã tõ tÝnh m =0 kh«ng cã tõ tÝnh
Sau khi çc c¶m biÕn t-¬ng øng theo dâi, chi tiÕt ph©n lo¹i sÏ qua bé phËn chia
x, sau ®ã qua bé ph©n chia y vµ cuèi cïng qua bé ph©n chia z ®Ó vµo çc thïng
chøa, ®-îc ký hiÖu tõ 1 ®Õn 8 (H×nh 6.37b). Mçi mét bé phËn chia cã hai vÞ trÝ: O vµ
L. VÞ trÝ ban ®Çu, çc bé phËn ë vÞ trÝ 0.
Chi tiÕt ®-îc ph©n lo¹i nh- sau:
- Çc chi tiÕt d¹ng thanh (1 c¹nh dµi, 2 c¹nh ng¾n) ®-îc chuyÓn ®Õn thïng
chøa 1.
- TÊt c¶ chi tiÕt d¹ng tÊm (2 c¹nh dµi, mét c¹nh ng¾n) vµ ®ång thêi cã tõ tÝnh
sÏ ®-îc chuyÓn ®Õn thïng chøa 6.
- TÊt c¶ çc chi tiÕt d¹ng tÊm (2c¹nh dµi, mét c¹nh ng¾n) vµ ®ång thêi kh«ng
cã tõ tÝnh sÏ chuyÓn ®Õn thïng chøa 7.
- Nh÷ng chi tiÕt cã tÝnh chÊt cßn l¹i sÏ ®-îc chøa vµo thïng ch÷a 4.
- Çc thïng chøa 2, 3,5 vµ 8 sÏ ®Ó trèng.
Chóng ta lËp b¶ng chøc n¨ng (h×nh 6.38) t-¬ng øng víi yªu cÇu ®Ò ra. TÝn hiÖu
cña bé phËn chia vµ sè çc thïng chøa ®-îc ®iÒn vµo t-¬ng øng.
Ph-¬ng tr×nh tÝn hiÖu cho tÝn hiÖu x :
m h b t m h b t m h b t m h b t m h b t
m h b t m h b t x
Ph-¬ng tr×nh logic cho tÝn hiÖu y :

m h b t m h b t y
Ph-¬ng tr×nh cho tÝn hiÖu z :

m h b t m h b t z
LËp biÓu ®å Karnaugh cho tÝn hiÖu x, y vµ z nh- trªn H×nh 6.38.
§¬n gi¶n ph-¬ng tr×nh logic x :
m h b t x
m h b t Thïng chøa x y z
0 0 0 0 4 L 0 0
0 0 0 L 1 L L L
0 0 L 0 1 L L L
0 0 L L 7 0 0 L
0 L 0 0 1 L L L
0 L 0 L 7 0 0 L
0 L L 0 7 0 0 L
0 L L L 4 L 0 0
L 0 0 0 4 L 0 0
L 0 0 L 1 L L L
L 0 L 0 1 L L L
L 0 L L 6 0 L 0
L L 0 0 1 L L L
L L 0 L 6 0 L 0
L L L 0 6 0 L 0
L L L L 4 L 0 0
H × n h 6 .3 8 B ¶ n g t r × n h t ù c h u y Ó n m ¹ c h t h e o c h ø c n ¨ n g y ª u c Ç u
Theo biÓu ®å Karnaugh tr×nh bµy ë H×nh 6.39a, ta cã:

h b t m m MiÒn l©n cËn 1 (khèi 6 vµ 10)
h b t m m MiÒn l©n cËn 2 (khèi 8 vµ 12)
h b t m m MiÒn l©n cËn 3 (khèi 1 vµ 13, v× ®èi xøng) bëi v×
m m L .
Nh- vËy ph-¬ng tr×nh logic ®¬n gi¶n x :
h b t h b t h b t x
Theo quy t¾c Morgan, ta cã:

h b t h b t h b t x
§¬n gi¶n ph-¬ng tr×nh logic y :

m h b t m h b t y
a. b.
b b b b b b b b
0000 000L 00LL 00L0 0000 000L 00LL 00L0
m h m h
1 2 3 4 1 2 3 4
0L00 0L0L 0LLL 0LL0 0L00 0L0L 0LLL 0LL0

m h m h
5 6 7 8 5 6 7 8
LL00 LL0L LLLL LLL0 LL00 LL0L LLLL LLL0

m h m h
9 10 11 12 9 10 11 12
L000 L00L L0LL L0L0 L000 L00L L0LL L0L0

m h m h
13 14 15 16 13 14 15 16
t t t t t t t t
b b b b
c.
0000 000L 00LL 00L0
m h
1 2 3 4
0L00 0L0L 0LLL 0LL0

m h
5 6 7 8
H × n h 6 .3 9 B i Ó u ® å K a r n a u g h
c h o tÝn h iÖ u : LL00 LL0L LLLL LLL0
m h
a . T Ýn h iÖ u x 9 10 11 12
b . T Ýn h iÖ u y
L000 L00L L0LL L0L0
c . T Ýn h iÖ u z
m h
13 14 15 16
t t t t
Theo biÒu ®å Karnaugh tr×nh bµy ë h×nh 6.39b, ta cã:

- m h b t m h b t MiÒn l©n cËn 1 (khèi 6, 7)
m b t b b

m b t h h

m h b t t

h b t m m
- m h b t m h b t MiÒn l©n cËn 4 (khèi 1, 13, v× ®èi xøng)
h b t m m
Bëi v×: b b L, h h L , t t L vµ m m L .
Cho nªn ph-¬ng tr×nh logic ®¬n gi¶n cña y :
m h t m b t m h b h b t h b t y
Theo quy t¾c Morgan ta cã:

m h t m b t m h b h b t h b t y
§¬n gi¶n ph-¬ng tr×nh logic z :

m h b t m h b t z
Theo biÒu ®å Karnaugh tr×nh bµy ë h×nh 6.39c ta cã:

h b t m m

m h t b b
- m h b t m h b t MiÒn l©n cËn 3 (khèi 11,12)

m h b t t

m b t h h
- m h b t m h b t MiÒn l©n cËn 5 (khèi 1, 13 v× ®èi xøng)

h b t m m
Ph-¬ng tr×nh logic ®¬n gi¶n cña z :

h b t m h t m h b m b t h b t z
Theo quy t¾c Morgan ta cã ph-¬ng tr×nh logic cña z nh- sau
h b t m h t m h b m b t h b t z
3. PhÇn tö nhí :
Çc phÇn tö ®-îc tr×nh bµy phÇn tr-íc cã ®Æc ®iÓm lµ tÝn hiÖu ra trong momen
thêi gian phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ khi tÝn hiÖu vµo mÊt, th× tÝn
hiÖu ra còng mÊt. Trong thùc tÕ tÝn hiÖu th-êng lµ d¹ng xung (nót Ên...). Khi tÝn
hiÖu t¸c ®éng vµo lµ d¹ng xung, tÝn hiÖu ra th-êng lµ tÝn hiÖu duy tr×. Nh- vËy cÇn
ph¶i cã phÇn tö duy tr× tÝn hiÖu, trong kü thuËt ®iÖn ng-êi ta gäi lµ tù duy tr× ( H×nh
6.40a). Khi Ên nót b2 ®ãng, dong ®iÖn ®i qua r¬ le K1, tiÕp ®iÓm K11 ®-îc ®ãng l¹i.
Nh- vËy dßng ®iÖn trong m¹ch vÉn ®-îc duy tr×, mÆc dï nót Ên b 2 nh¶ ra l¹i. Dßng
®iÖn duy tr× cho ®Õn chõng nµo ta nhÊn nót Ên b 1. Thêi gian tù duy tr× dßng ®iÖn
trong m¹ch, lµ kh¶ n¨ng nhí cña m¹ch ®iÖn. Trong kü thuËt ®iÒu khiÓn gäi lµ phÇn
tö nhí flipflop.
PhÇn tö flipflop cã 2 cæng vµo, cæng thø nhÊt ký hiÖu S (SET) vµ cæng thø 2 ký
hiÖu R (RESET), nh- vËy phÇn tö flipflop còng ®-îc gäi lµ çch kh¸c lµ phÇn tö
RS-flipflop.
a) PhÇn tö RS-flipflop.
- PhÇn tö RS-Flipflop cã RESET tréi h¬n :
NÕu cæng SET (b2) cã gi¸ trÞ L, th× tÝn hiÖu ra Q cã gi¸ trÞ L vµ ®-îc nhí (MÆc
dÇu ngay sau ®ã tÝn hiÖu ë cæng SET mÊt ®i) cho ddÕn khi cæng RESET (b 1) cã gi¸
trÞ L, th× phÇn tö Flipflop sÏ quay trë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu. Khi cæng SET vµ cæng
RESET cã cïng gi¸ trÞ L, th× Q cã gi¸ trÞ “O”. PhÇn tö Flipflop-RS ®-îc biÓu diÔn ë
H×nh 6.40b.
a. b.
b1
1 S 1
K1 b2 & Q
b2 R
K1 b1
H × n h 6 .4 0 P h Ç n t ö n h í
a . M ¹ c h ® iÖ n tù d u y tr ×
b . P h Ç n tö R S - F lip flo p c ã R E S E T tr é i h ¬ n
B¶ng gi¸ trÞ cña RS-Flipflop tr×nh bµy ë H×nh 6.41.
S ¬ ® å tÝn h iÖ u B ¶ n g c h © n lÝ
b1 b2 Q
b2
0 0 K h « n g th a y ® æ i
b1 0 L L
L 0 0
Q
L L 0
H × n h 6 .4 1 B ¶ n g g i ¸ t r Þ c ñ a p h Ç n t ö
R S - F lip flo p c ã R E S E T tr é i h ¬ n
- PhÇn tö RS-Flipflop cã SET tréi h¬n :
NÕu cæng SET (b2) cã gi¸ trÞ L, th× tÝn hiÖu ra Q cã gi¸ trÞ L vµ ®-îc nhí (mÆc
dÇu ngay sau ®ã tÝn hiÖu ë cæng SET mÊt ®i) cho ddÕn khi cæng RESET (b 1) cã gi¸
trÞ L, th× phÇn tö flipflop sÏ quay trë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu. Khi cæng SET vµ cæng
RESET cã cïng gi¸ trÞ L, th× Q cã gi¸ trÞ “1”. PhÇn tö RS-Flipflop ®-îc biÔu diÔn ë
H×nh 6.42.
a. b.
1
K1
b2 R &
b1 b1 1 Q
S
K1 b2
H × n h 6 .4 2 P h Ç n t ö n h í
a . M ¹ c h ® iÖ n tù d u y tr ×
b . P h Ç n tö R S - F lip flo p c ã S E T tr é i h ¬ n
B¶ng gi¸ trÞ cña phÇn tö RS - Flipflop tr×nh bµy ë H×nh 6.43.
S ¬ ® å tÝn h iÖ u B ¶ n g c h © n lÝ
b1 b2 Q
b2
0 0 K h « n g th a y ® æ i
b1 0 L L
L 0 0
Q
L L L
H × n h 6 .4 3 B ¶ n g g i ¸ t r Þ c ñ a p h Ç n t ö R S - F l i p f l o p c ã S E T t r é i h ¬ n
PhÇn tö RS-Flipflop víi 2 phÇn tö NOR cã 2 cæng ra Q vµ Q , biÓu diÔn ë H×nh

6.44.
S 1
H × n h 6 .4 4 P h Ç n t ö R S - F l i p f l o p v í i 2 1 Q
R
cæng ra Q vµ Q
H×nh 6.45 lµ kÝ hiÖu phÇn tö RS - Flipflop - theo tiªu chuÈn DIN.
K Ý h iÖ u c h u n g K Ý h iÖ u S E T tr é i h ¬ n K Ý h iÖ u R E S E T tr é i h ¬ n
S Q S 1 1 Q S 1 1 Q
R R 1 0 R 1 0
Q Q
b1 S Q b1 S1 Q b1 S Q
b2 R Q b2 R Q b2 R1 Q
H × n h 6 .4 5 K Ý h i Ö u p h Ç n t ö R S - F l i p f l o p t h e o t i ª u c h u È n D I N
a . T h e o tiª u c h u È n D IN 4 0 7 0 0
b . T h e o tiª u c h u È n D IN 4 0 9 0 0
- Sù kho¸ lÉn cña RS-Flipflop

Sù kho¸ lÉn cã nghÜa lµ mét tÝn hiÖu ra sÏ h÷u hiÖu, khi ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn
nhÊt ®Þnh tho¶ m·n. M¹ch kho¸ lÉn ®¬n gi¶n nhÊt lµ sö dông phÇn tö logic AND
(H×nh 6.46).
a. b.
b2 S Q
b2
&
S Q
R Q
&
b1 R Q b1
H ×n h 6 .4 6 M ¹ c h k h o ¸ lÉ n c ñ a F lip flo p
a . C æ n g R E S E T tr é i h ¬ n
b . C æ n g S E T tr é i h ¬ n
b2
&
b2
S Q
b1
R Q
&
Q
b1
H ×n h 6 .4 7 F lip flo p c ã tÝn h iÖ u x u Ê t h iÖ n ® Ç u tiª n s Ï tr é i h ¬ n
H×nh 6.47 biÓu diÔn Flipflop cã tÝnh chÊt lµ tÝn hiÖu xuÊt hiÖn ®Çu tiªn sÏ tréi h¬n.
Hai Flipflop cã thÓ kho¸ lÉn nhau ®-îc biÓu diÔn ë h×nh 6.48. Khi Flipflop thø
nhÊt cßn ho¹t ®éng, th× Flipflop thø 2 sÏ ch-a hiÖn h÷u.
VÝ dô øng dông :
Qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn xilanh t¸c dông 2 chiÒu ®-îc thùc hiÖn nh- sau:
+ Sau khi Ên nót b»ng tay, pitt«ng tõ vÞ trÝ ban ®Çu (S0) ®i víi vËn tèc v1.
+ Khi ®Õn vÞ trÝ S1, pittong quay trë vÒ víi vËn tèc vR.
+ Sau ®ã pittong l¹i ®i ra ®Õn vÞ trÝ S1 nh-ng víi vËn tèc v2.
+ Tõ vÞ trÝ S1 ®Õn vÞ trÝ S2 pittong chuyÓn ®éng víi vËn tèc v1.
+ Sau khi ®¹t ®-îc vÞ trÝ cuèi cïng S2, pittong sÏ quay trë vÒ vÞ trÝ ban ®µu S0 víi vËn
tèc vR. Tõ ®ã mét quy tr×nh ®iÒu khiÓn míi l¹i b¾t ®Çu b»ng t¸c ®éng vµo nót Ên S3.
& Q1
S
b2
b1 R1
& Q2
S
b4
b3 R1
H × n h 6 .4 8 S ¬ ® å 2 F l i p f l o p k h o ¸ l É n n h a u
H×nh 6.49 biÓu diÔn quy tr×nh ®iÒu khiÓn xilanh. T¹i çc vÞ trÝ S0, S1 vµ S2 cã çc
c«ng t¾c hµnh tr×nh t-¬ng øng x0, x1 vµ x2. Nót Ên b»ng tay ký hiÖu S3. TÝn hiÖu ra
cña m¹ch ®iÒu khiÓn tõ çc van ®¶o chiÒu kÝ hiÖu y1, y2 vµ yR.
§å thÞ tr×nh tù chuyÓn m¹ch ®iÒu khiÓn chuyÓn ®éng cña pittong ®-îc biÓu diÔn
ë H×nh 6.50. Khi t¸c ®éng vµo c«ng t¾c vµ pittong b¾t ®Çu chuyÓn ®éng, cã mét
kho¶ng thêi gian chËm trÔ.
s
s2
s2
S0 S1 S2 s0
x
x3
x1 x2 x2
x0
S3
vR x1
v2 x3
v1 yR x0
y2
y1 y
y2
S0 v1 S1
y1
vR
v2 v1 S2 y0
vR
1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
H × n h 6 .4 9 Q u y t r × n h ® i Ò u H × n h 6 .5 0 § å t h Þ t r × n h t ù c h u y Ó n m ¹ c h
k h iÓ n p it« n g ® iÒ u k h iÓ n p itt« n g
B¶ng tr×nh tù chuyÓn m¹ch ®iÒu khiÓn pitt«ng ®-îc biÓu diÔn ë h×nh 6.51.
Cã z=13 tr¹ng th¸i chuyÓn m¹ch ®-îc ®Æc tr-ng b»ng nh÷ng tr¹ng th¸i x¸c ®Þnh
cña tÝn hiÖu x vµ y. Theo b¶ng tr×nh tù chuyÓn m¹ch ta thÊy tÝn hiÖu ra y ph¶i ®-îc
nhí l¹i ®Ó pitt«ng tiÕp tôc ®i ra, mÆc dÇu tÝn hiÖu x kh«ng cßn n÷a.
VÝ dô: TÝn hiÖu ra y2, y1, yR= 0,0,1 ë tr¹ng th¸i z = 4 ®-îc duy tr×, khi tÝn hiÖu
vµo x3, x2,x1,x0 = 0,0,0,0. Çc tr¹ng th¸i z = 2,4,6,8,12 cã cïng tr¹ng th¸i x¸c ®Þnh x,
nh-ng yªu cÇu cña tr¹ng th¸i tÝn hiÖu ra y kh¸c nhau. Nh- vËy theo yªu cÇu quy
tr×nh ®iÒu khiÓn xilanh, b»ng çch ®iÒu khiÓn th«ng th-êng, kh«ng thÓ thùc hiÖn
®-îc, mµ ph¶i sö dông Flipflop. S¬ ®å m¹ch logic ®iÒu khiÓn pitt«ng ®-îc biÓu diÔn
ë H×nh 6.52.
z x3 x2 x1 x0 y2 y1 yR
x3 x2 x1 x0
0 0 0 0 1 0 1 0
1 0 0 0 0 0 1 0 & S
y1
R
2 0 0 0 0 0 1 0
3 0 0 1 0 0 0 1 & S
yR
0 0 0 0 0 0 R
4 1
5 0 0 0 1 1 0 0
& S y2
6 0 0 0 0 1 0 0 R
7 0 0 1 0 0 1 0
& S
8 0 0 0 0 0 1 0 R
9 0 1 0 0 0 0 1
& S
10 0 0 0 0 0 0 1
R
11 0 0 1 0 0 0 1
12 0 0 0 0 0 0 1
13 0 0 0 1 0 0 0
H × n h 6 .5 1 B ¶ n g t r × n h t ù H × n h 6 .5 2 S ¬ ® å m ¹ c h
c h u y Ó n m ¹ c h ® iÒ u k h iÓ n p itt« n g ® iÒ u k h iÓ p itt« n g
b) T - Flipflop
Nguyªn lý ho¹t ®éng cña T-Flipflop (H×nh 6.53): tÝn hiÖu vµo lµ tÝn hiÖu ®éng (tÝn
hiÖu xung). S¬ ®å m¹ch logic, biÓu ®å xung vµ ký hiÖu T-Flipflop tr×nh bµy ë H×nh
6.53.
a. b.
&
T
T 1. &
Q
1.
& Q
H × n h 6 .5 3 T - F l i p f l o p Q
T
a . S ¬ ® å m ¹ c h lo g ic Q
b . B iÒ u ® å tÝn h iÖ u
Trong thùc tÕ T-Flipflop ®-îc øng dông nh- lµ phÇn tö nhí sè vµ cã nhiÒu cæng
ra. H×nh 6.54 lµ s¬ ®å m¹ch logic cña T-Flipflop víi nhiÒu cæng ra. Ng-êi ta còng
gäi lµ phÇn tö nhí sè bËc nhÞ ph©n víi cæng ra ©m vµ d-¬ng. TÝn hiÖu vµo T sÏ
chuyÓn ®æi m¹ch ë cæng ra Q1 vµ Q hay Q2 vµ Q . Trong khi cæng Q1 vµ Q
1 2 1
chuyÓn ®æi tõ tr¹ng th¸i L sang 0, th× cæng Q2 vµ Q sÏ chuyÓn ®æi tõ tr¹ng th¸i 0 2
sang tr¹ng th¸i L.
a. b.
T
& &
1. 1. Q2
Q1
Q1
T
Q1 Q1
&
1.
&
1. Q2
Q2
Q2
Q
H × n h 6 .5 4 T - F l i p f l o p v í i n h i Ò u c æ n g r a ( 2 x 2 )
Q
a . S ¬ ® å m ¹ c h lo g ic T
Q
b . B iÒ u ® å tÝn h iÖ u (b Ë c n h Þ p h © n ) v í i (2 x 2 )
Q
VÝ dô øng dông : cÊu tróc cña bé ®Õm nhÞ ph©n
Bé ®Õm nhÞ ph©n gåm çc phÇn tö T-Flipflop l¾p nèi tiÕp nhau (h×nh 6.55).
h 4 h 3 h 2 h 1
K huyÕch ®¹i
v v v v
Q4 Q4 Q3 Q3 Q2 Q2 Q1 Q1
T4 T3 T2 T1
S4 R4 S3 R3 S2 R2 S1 R1
M ¸y ph¸t xung
H × n h 6 .5 5 B é ® Õ m n h Þ p h © n 4 b Ë c
Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña bé ®Õm nhÞ ph©n nh- sau:
- TÝn hiÖu xung thø nhÊt : tõ m¸y ph¸t xung vµo T1. Cæng Q1 cã gi¸ trÞ L. Qua
bé phËn khuÕch ®¹i, ®Ìn h1 s¸ng. Cæng Q cã gi¸ trÞ 0, ®Ìn h2 ch-a s¸ng.
1
- Xung thø 2 : sÏ lµm cæng Q cã gi¸ trÞ L, cæng Q1 cã gi¸ trÞ 0, ®Ìn h1 t¾t ®ång
1
thêi T2 nhËn gi¸ trÞ L, Q2 cã gi¸ trÞ L, ®Ìn h2 s¸ng.

- Xung thø 3 : cæng Q1 nhËn gi¸ trÞ L, ®Ìn h1 s¸ng, ®ång thêi cæng Q2 vÉn cßn
gi¸ trÞ L, Q2 cã gi¸ trÞ L, ®Ìn h2 cßn s¸ng.
- Xung thø 4 : T-Flipflop thø nhÊt vµ thø 2 ë vÞ trÝ RESET, ®ång thêi T-Flipflop
thø 3 ë vÞ trÝ SET, ®Ìn h3 s¸ng. Xung thø 5 th× T-Flipflop thø nhÊt l¹i ë tr¹ng th¸i
SET.
Qu¸ tr×nh h¹ot ®éng cña bé ®Õm nhÞ ph©n ®-îc biÓu diÔn trªn H×nh 6.56.
Xung
h4 h4 h4 h4 H Ö n h Þ p h © n H Ö th Ë p p h © n
0 0 0 0 0 0
1 0 0 0 L 1
2 0 0 L 0 2
3 0 L 0 0 3
4 0 L 0 L 4
5 0 L L L 5
6 0 L L 0 6
7 0 L L L 7
8 L 0 0 0 8
9 L 0 0 L 9
H × n h 6 .5 6 Q ó a t r × n h ® i Ò u k h i Ó n c ñ a b é ® Õ m n h Þ p h © n
S¬ ®å chuyÓn m¹ch tÝn hiÖu (biÓu diÔn xung) tr×nh bµy trªn h×nh 6.57.
h1
h2
h3
h4
H × n h 6 .5 7 B i Ó u ® å x u n g
c) JK –Flipflop.
JK-Flipflop cã hai cæng ra Q vµ Q , hai cæng nµy ®-îc nèi qua phÇn tö logic
AND víi cæng SET (S) vµ RESET (R) (H×nh 6.58). ®Æc ®iÓm cña JK-Flipflop kh¸c
RS-Flipflop lµ sù kÕt hîp tÊt c¶ çc tÝn hiÖu cæng vµo ®Òu cho phÐp, xem b¶ng ch©n
lý trªn H×nh 6.58b.
a. b. J K Q
0 0 K h « n g th a y ® æ i
J & tr ¹ n g th ¸ i
1S Q
C C1 0 1 0
Q
K & 1R
1 0 1
1 1 C huyÓn ®æi m ¹ch

H × n h 6 .5 8 J K - F l i p f l o p
tr o n g m ç i n h Þp
a. S¬ ®å chøc n¨ng
b . B ¶ n g c h © n lÝ
Tuú theo xu h-íng t¸c ®éng, ta ph©n biÖt cã hai lo¹i. BiÓu ®å xung kÝ hiÖu JK-
Flipflop cã xung d-¬ng (t¨ng) ®-îc biÓu diÔn ë H×nh 6.59.
K Ý h iÖ u
C
J
1S Q
K C1
1K Q
Q
H × n h 6 .5 9 J K - F l i p f l o p c ã x u n g d - ¬ n g ( t ¨ n g )
BiÓu ®å xung vµ kÝ hiÖu JK - Flipflop cã xung ©m (gi¶m) ®-îc biÓu diÔn

H×nh 6.60.
K Ý h iÖ u
C
J
1S Q
K C1
Q
1K
Q
H × n h 6 .6 0 J K - F l i p f l o p c ã x u n g © m ( g i ¶ m )
d) D - Flipflop
Nguyªn lÝ ho¹t ®éng cña D - Flipflop (H×nh 6.61)
Tõ biÓu ®å xung, ta thÊy tÝn hiÖu D ®· hiÖn h÷u, chê cho ®Õn gi¸ trÞ tiÕp theo cña
T, th× cæng ra Q sÏ cã gi¸ trÞ L.
D - Flipflop ®-îc øng dông nh- lµ thanh dÞch chuyÓn trong kÜ thuËt ®iÒu khiÓn .
T
D Q
D
T
Q
Q
H × n h 6 .6 1 K Ý h i Ö u v µ b i Ó u ® å x u n g c ñ a D - F l i p f l o p
IV. biÓu diÔn phÇn tö logic cña khÝ nÐn

1. PhÇn tö NOT
Van ®¶o chiÒu 3/2 cã vÞ trÝ "kh«ng", t¹i vÞ trÝ "kh«ng"cæng tÝn hiÖu ra A (L) nèi
víi nguån P (H×nh 6.62).
Khi ch-a cã tÝn hiÖu vµo ( ¸p suÊt ) a = L, van ®¶o chiÒu ®æi vÞ trÝ, cöa A = 0 ( bÞ
chÆn ).
P P
a a
a=0 a=L
A=L A=0
H × n h 6 .6 2 P h Ç n t ö N O T
2. PhÇn tö OR hoÆc NOR

PhÇn tö OR lµ van ®¶o chiÒu 3/2 cã vÞ trÝ "kh«ng", t¹i vÞ trÝ "kh«ng"cæng tÝn
hiÖu ra A bÞ chÆn víi nguån P (H×nh 6.63a). Khi ch-a cã tÝn hiÖu vµo a1 = 0, a2= 0,
cöa A bÞ chÆn. Khi cã tÝn hiÖu vµo ( ¸p suÊt ) a1 = L hoÆc a2 = L, van ®¶o chiÒu ®æi
vÞ trÝ, cöa A = L ( nèi víi nguèn P ).
PhÇn tö NOR lµ van ®¶o chiÒu 3/2 cã vÞ trÝ "kh«ng", t¹i vÞ trÝ "kh«ng" cæng tÝn
hiÖu ra A bÞ chÆn víi nguån P (H×nh 6.63b). Khi ch-a cã tÝn hiÖu vµo a1 = 0 , a2 = 0,
cöa A nèi víi nguån P. Khi cã tÝn hiÖu vµo ( ¸p suÊt ) a 1 = L hoÆc a2 = L, van ®¶o
chiÒu ®æi vÞ trÝ, cöa A bÞ chÆn
a1 a2 A a1 a2 A
P
a1 0 0 0 0 0 L P
a1
0 L 0 0 L L
a2 L 0 0 L 0 L
A a2
L L L L L 0 A
H × n h 6 .6 3 P h Ç n t ö l o g i c k h Ý n Ð n
a . P h Ç n tö O R
b . P h Ç n tö N O R
3. PhÇn tö AND vµ NAND

S¬ ®å m¹ch, b¶ng ch©n lÝ cña phÇn tö AND tr×nh bµy trªn (H×nh 6.64a) vµ s¬
®å m¹ch, b¶ng ch©n lÝ cña phÇn tö NAND tr×nh bµy trªn (H×nh 6.64b).
P a1 a2 A a1 a2 A P
a1 0 0 0 0 0 L a1
0 L 0 0 L L
L 0 0 L 0 L
a2 L L L L L 0 a2
A A
H × n h 6 .6 4 P h Ç n t ö l o g i c k h Ý n Ð n
A
a1 a2 a . P h Ç n tö A N D
b . P h Ç n tö N A N D
4. PhÇn tö EXC –OR

PhÇn tö EXC - OR gåm 1 van OR, 1 van AND vµ van ®¶o chiÒu 3/2, cã vÞ trÝ
"kh«ng" vµ ë vÞ trÝ "kh«ng" cöa A nèi víi nguån P (H×nh 6.65a). PhÇn tö EXC - OR
gåm 1 van OR vµ 2 van ®¶o chiÒu 3/2, vÞ trÝ "kh«ng" vµ ë vÞ trÝ "kh«ng" cöa A nèi
víi nguån P (H×nh 6.65b)
a. b. c.
a1
a1 a2 A
a2 0 0 0
0 L L
A
L 0 L
a1 A a2 L L 0
H × n h 6 .6 5 P h Ç n t ö l o g i c k h Ý n Ð n E X C - O R
5. R - S Flipflop
Van ®¶o chiÒu xung 3/2 ®-îc sö dông nh- lµ phÇn tö RS - Flipflop, s¬ ®å
m¹ch logic, kÝ hiÖu tr×nh bµy trªn H×nh 6.66.
a. b. c.
A P
Y Y
X Y & A
X A X
P R
H × n h 6 .6 6 V a n x u n g ® ¶ o c h i Ò u ( R S - F l i p f l o p )
a . K Ý h iÖ u v a n ® ¶ o c h iÒ u 3 /2 th e o IS O 1 2 1 9
b . K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 7 0 0
c . K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 7 0 0 (b iÓ u d iÔ n c ã c ö a n è i P )
Van ®¶o chiÒu xung 4/2 ®-îc sö dông nh- lµ RS - Flipflop, cã 2 cæng ra A vµ B,
s¬ ®å m¹ch logic, kÝ hiÖu nh- trªn H×nh 6.67.
Van ®¶o chiÒu xung 5/2 ®-îc sö dông nh- lµ RS - Flipflop, cã 2 cæng ra A vµ B,
s¬ ®å m¹ch logic, kÝ hiÖu nh- trªn H×nh 6.68.
X Y A B
P & B
A B 0 0 k h « n g th a y ® æ i
tr ¹ n g th ¸ i
Y
X Y & A
0 L 0 L X
P R
L 0 L 0
L L k h « n g th a y ® æ i Y B
tr ¹ n g th ¸ i X A
H × n h 6 .6 7 V a n x u n g ® ¶ o c h i Ò u 4 / 2 ( R S - F l i p f l o p )
ví i 2 cæ n g ra A vµ B .
A B S
&
Y B
X Y
X A R
&
R S
P
P & B
1
H × n h 6 .6 8 V a n x u n g ® ¶ o c h i Ò u 5 / 2 Y
& 1 A
(R S - F lip flo p ) v í i 2 c æ n g r a A v µ B . X
Van ®¶o chiÒu xung ®-îc sö dông nh- lµ RS - Flipflop, cã 2 cæng ra A vµ B vµ

cöa ®iÒu khiÓn X v× cã cã ®-êng kÝnh nßng xilanh lín h¬n, nªn cã tÝnh tréi h¬n cöa
Y. S¬ ®å m¹ch logic, kÝ hiÖu tr×nh bµy trªn H×nh 6.69.
a. b.
A
P
& B
X Y
P R
Y 1 0
& A
X 1 1
A B
c. d.
Y 1 0 B
X Y X 1 1 A
P R
H × n h 6 .6 9 V a n x u n g ® ¶ o c h i Ò u ( R S - F l i p f l o p ) ,c ö a X c ã t Ý n h t r é i h ¬ n
a . K Ý h iÖ u v a n ® ¶ o c h iÒ u 3 /2 th e o IS O 1 2 1 9
b . K Ý h iÖ u v a n ® ¶ o c h iÒ u 4 /2 th e o IS O 1 2 1 9
c . K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 7 0 0 (b iÓ u d iÔ n c ã c ö a n è i P )
d . K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 7 0 0 (b iÓ u d iÔ n k h « n g c ã c ö a P ).
S¬ ®å m¹ch ®iÒu khiÓn b»ng khÝ nÐn sö dông phÇn tö Flipflop khÝ nÐn cã RESET
tréi h¬n (H×nh 6.70) gåm cã 2 van ®¶o chiÒu 3/2, cã vÞ trÝ "kh«ng" vµ van OR. VÞ trÝ
"kh«ng" cña van ®¶o chiÒu thø nhÊt, cöa A nèi víi cöa x¶ khÝ. VÞ trÝ "kh«ng" cña
van ®¶o chiÒu thø 2, cöa A nèi víi nguån P.
S ¬ ® å m ¹ c h lo g ic B ¶ n g c h © n lÝ S¬ ®å m ¹ch khÝ nÐn
E2 E1 A1 A1
E2 0 0 0
& A1 P
E1 1. L 0 L
0 L 0 E1
L L 0
E1 E2
1 1 A1
1 0
E2
H × n h 6 .7 0 P h Ç n t ö F l i p f l o p k h Ý n Ð n c ã R E S E T t r é i
h¬n. E2 SE T vµ E 1 RE SE T
Flipflop khÝ nÐn cã SET tréi h¬n (H×nh 6.71) :gåm cã 2 van ®¶o chiÒu 3/2, cã vÞ
trÝ "kh«ng" vµ 1 van OR. VÞ trÝ "kh«ng" cña van ®¶o chiÒu thø nhÊt, cöa A nèi víi
cöa x¶ khÝ. VÞ trÝ "kh«ng" cña van ®¶o chiÒu thø 2, cöa A nèi víi nguån P.
S ¬ ® å m ¹ c h lo g ic B ¶ n g c h © n lÝ S¬ ®å m ¹ch khÝ nÐn
E1
A1 E2 E1 A1 A1
0 0 0
& P
E2
L 0 0 E2
1.
0 L L
E1
K Ý h iÖ u L L L
E1 1 1 A1
1 0
E2
H × n h 6 .7 1 P h Ç n t ö F l i p f l o p k h Ý n Ð n c ã S E T t r é i
h¬n. E1 SE T vµ E 2 RE SE T.
6. PhÇn tö thêi gian

PhÇn tö thêi gian ®ãng chËm theo chiÒu d-¬ng : biÓu ®å thêi gian vµ kÝ hiÖu
xem H×nh 6.72.
PhÇn tö thêi gian ng¾t chËm theo chiÒu d-¬ng :biÓu ®å thêi gian, kÝ hiÖu ë H×nh
6.73
a. b. c.
A1
X
X
E2 t1 0
A
t1 A
P R
H × n h 6 .7 2 P h Ç n t ö t h ê i g i a n ® ã n g c h Ë m t h e o c h i Ò u d - ¬ n g
a . K Ý h iÖ u th e o IS O 1 2 1 9
b . B iÓ u ® å th ê i g ia n
c . k Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 7 0 0
K Ý h iÖ u th e o IS O 1 2 1 9 B iÓ u ® å th ê i g ia n K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 7 0 0
A
X
X
E2 t 1 0
A
t1 A
P R
H × n h 6 .7 3 P h Ç n t ö t h ê i g i a n n g ¾ t c h Ë m t h e o c h i Ò u d - ¬ n g
PhÇn tö thêi gian ng¾t chËm theo chiÒu ©m :biÓu ®å thêi gian, kÝ hiÖu
ë H×nh 6.74.
A X
X
E2 0 t 2
A
t2 A
P R
H × n h 6 .7 4 P h Ç n t ö t h ê i g i a n n g ¾ t c h Ë m t h e o c h i Ò u © m
7. M¹ch d¹ng xung b»ng khÝ nÐn

Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña m¹ch d¹ng xung b»ng khÝ nÐn, ®-îc biÓu diÔn ë H×nh
6.75. Khi tÝn hiÖu xung z cã gi¸ trÞ L, th× tÝn hiÖu xung ra y còng cã gi¸ trÞ L.
Sau thêi gian t1 , phÇn tö thêi gian 1.1 ®ãng, van 1.2 ®æi vÞ trÝ, tÝn hiÖu xung ra y
trë vÒ gi¸ trÞ kh«ng, nÕu thêi gian nhÊn nót Ên 1.0 lín h¬n thêi gian t1 cña phÇn tö
thêi gian .Trong tr-êng hîp, nÕu thêi gian nhÊn nót Ên nhá h¬n t1, th× tÝn hiÖu xung
vµo z vµ tÝn hiÖu xung ra y ®ång nhÊt .
z y
M ¹ c h lo g ic th e o D IN 4 0 9 0 0
1 .2 2
12 1 0
z
& y 2 .1
t 1 0 2
1 .1
1 0
1 .1 1 .2 1 .0 2
1 0
3 1
1
B iÓ u ® å th ê i g ia n th e o V ID 3 2 6 0
z z
z
H × n h 6 .7 5 M ¹ c h d ¹ n g x u n g b » n g k h Ý n Ð n
y
(D IN - IS O 1 2 1 9 /V D I 3 2 2 6 )
8. M¹ch trig¬ mét tr¹ng th¸i bÒn b»ng khÝ nÐn

Nguyªn t¾c ho¹t cña m¹ch trig¬ mét tr¹ng th¸i bÒn b»ng khÝ nÐn, biÓu diÔn ë
H×nh 7.76. NÕu tÝn hiÖu ra z cã gi¸ trÞ L, khÝ nÐn qua van 2.2, van ®¶o chiÒu cña phÇn
tö thêi gian ng¾t chËm theo chiÒu ©m ®æi vÞ trÝ. TÝn hiÖu ra y nhËn gi¸ trÞ L. Sau mét
thêi gian t1 = 0,25s, van ®¶o chiÒu 2.2 ®æi sang vÞ trÝ 1, tÝn hiÖu x sÏ nhËn gi¸ trÞ 0,
tÝn hiÖu ra y vÉn cßn nhËn gi¸ trÞ L trong kho¶ng thêi gian t2, kh«ng phô thuéc vµo
thêi gian nhÊn nót Ên z0.
M ¹ c h lo g ic th e o D IN 4 0 9 0 0 z y
2
z
0 t
&
2
y 1 0
t 1 0
(x )
2 .1
(x ) 12 1
2
2 .1 2 .2 2 .3 2 .3
12 1 0
2
1 .0 2
3 1
B iÓ u ® å th ê i g ia n th e o V ID 3 2 6 0 1 0 2 .2
3 1
12
z 1
z z
(x) t 1
K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 9 0 0
y t 2
t t z y
< t
t + t = t = 1 s
1 2
H × n h 6 .7 6 P h Ç n t ö t r i g ¬ m é t t r ¹ n g t h ¸ i b Ò n b » n g k h Ý n Ð n
§iÒu kiÖn ®Ó duy tr× m¹ch trig¬ mét tr¹ng th¸i bÒn b»ng khÝ nÐn ho¹t ®éng lµ tÝn
hiÖu z ph¶i gi÷ gi¸ trÞ L trong kho¶ng thêi gian lín h¬n t1 (kho¶ng 0,2s).
9. Mét sè m¹ch th«ng dông
a) M¹ch víi trig¬ mét tr¹ng th¸i bÒn
BiÓu ®å thêi gian, kÝ hiÖu cña trig¬ mét tr¹ng th¸i bÒn cã kho¶ng thêi gian cña
tÝn hiÖu ra h»ng sè tr×nh bµy ë H×nh 6.77.
B iÓ u ® å th ê i g ia n th e o V ID 3 2 6 0
z 1
z y
y
t t t
H × n h 6 .7 7 T r i g ¬ m é t t r ¹ n g t h ¸ i b Ò n c ã k h o ¶ n g
th ê i g ia n c ñ a tÝn h iÖ u r a h » n g s è .
Chøc n¨ng cña m¹ch víi trig¬ mét tr¹ng th¸i bÒn cã kho¶ng thêi gian cña tÝn
hiÖu ra h»ng sè (H×nh 6.78) : ®Ìn tÝn hiÖu H1 cã gi¸ trÞ L trong kho¶ng thêi gian t =
3s, khi c«ng t¾c hµnh tr×nh 1.1 kh«ng bÞ t¸c ®éng vµ ®ång thêi t¸c ®éng vµo nót Ên
1.2 (van 1.2 chuyÓn vÞ trÝ tõ 0 sang vÞ trÝ 1). Kho¶ng thêi gian duy tr× tÝn hiÖu t cña
®Ìn tÝn hiÖu H1 kh«ng phô thuéc vµo thêi gian t¸c ®éng vµo nót Ên 1.2 hoÆc vµo
c«ng t¾c hµnh tr×nh 1.1. Chõng nµo ®Ìn tÝn hiÖu H1 cßn s¸ng, tÝn hiËu A qua phÇn tö
khuÕch ®¹i 3.1 cßn cã gi¸ trÞ L.
K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 9 0 0 M ¹ c h lo g ic h iÖ u th e o D IN 4 0 9 0 0
1 .3 2 .1 / 2 .2 / 2 .3
1 .3
1 .1 1 .1 1 2 .1 2 .3 3
&
1
H 1 1 .2
& 2 .2 H 1
1 .2
t1 0
4 5 A
3 .1
A 2 2
3 .1
H 1
1 2 3 4 5 (A )
2 .3 2
12 1 0
1 .3 1 3
1
1 .1 2 1 .2 2 2 2 .1 3 .1 2
1 0 1 0 12 1 0 12 1 0
1 3 1 3 1 3 1 3
1 2 4
H × n h 6 .7 8 M ¹ c h v í i t r i g ¬ m é t t r ¹ n g t h ¸ i b Ò n c ã k h o ¶ n g t h ê i g i a n
c ñ a tÝn h iÖ u r a h » n g s è
b) M¹ch víi trig¬ bÊt bÒn (bé t¹o xung)

Bé t¹o xung cã biÓu ®å thêi gian vµ kÝ hiÖu ®-îc biÓu diÔn ë H×nh 6.79
B iÓ u ® å th ê i g ia n K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 7 0 0
y ! G
z y
H × n h 6 .7 9 T r i g ¬ b Ê t b Ò n ( b é t ¹ o x u n g )
K Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 9 0 0 1 .4
t 1 = 0 .2 s
2 .8
2 .7 0 t1
t1 0 3 .2 3 .1
& 1 t 1 = 0 .5 s
1 .1 ! G 2 3
H1 1
1 .2
1 .3 1 .5 / 1 .6
1 &
0 t1
3 .4
t 1 = 0 .8 s
H1
1 2 3
1 .6
2 .8 2
1 .4 12 1 0 3 .3 3 .4
2 .7 2
1 .5 2 1 3
1 0
1 .3
1 3
4 2 3 .1
1 .1 1 .2 12 0 1
2 2
1 0 1 0
1
M 1 1 3 M 2
1 3 1 3
1 1 2 1
P h Ç n tö E X C - A N D P h Ç n tö k h ë i ® é n g x u n g B é t¹ o x u n g
H × n h 6 .8 0 M ¹ c h v í i b é t ¹ o x u n g
M¹ch víi trig¬ bÊt bÒn (bé t¹o xung) ®-îc biÓu diÔn ë H×nh 6.80. Nguyªn
t¾c ho¹t ®éng cña m¹ch nh- sau:
Sau khi tÝn hiÖu ë cöa 1 cã gi¸ trÞ L (tÝn hiÖu ra cña phÇn tö logic EXC - AND),
qua phÇn tö khëi ®éng xung (phÇn tö thêi gian ng¾t chËm theo chiÒu d-¬ng t1 =
0,2s), ®Õn van 3.2 vµ nh- vËy ®Ìn tÝn hiÖu H1 s¸ng. Sau kho¶ng thêi gian t1 = 0,8 s,
van ®¶o chiÒu 3.1®æi vÞ trÝ do phÇn tö thêi gian 3.4 ®iÒu khiÓn, ®Ìn tÝn hiÖu H1 cã
gi¸ trÞ 0 (®Ìn t¾t). §ång thêi tÝn hiÖu ra cña van 3.1sÏ vµo phÇn tö thêi gian 3.3.
Sau kho¶ng thêi gian t = 0,5 s, van ®¶o chiÒu 3.1 ®æi vÞ trÝ do phÇn tö thêi gian 3.3
®iÒu khiÓn, ®Ìn tÝn hiÖu H1 cã gi¸ trÞ 1 (®Ìn s¸ng l¹i). Qu¸ tr×nh ®æi vÞ trÝ cña van
®¶o chiÒu 3.1 lµm cho ®Ìn tÝn hiÖu H1 sÏ lÇn l-ît s¸ng vµ t¾t. Cho ®Õn khi nµo tÝn
hiÖu ë cöa 1 cã gi¸ trÞ 0, th× qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vÞ trÝ cña van 3.1 sÏ dõng l¹i.
c) M¹ch trig¬ hai tr¹ng th¸i bÒn b»ng khÝ nÐn
Trig¬ hai tr¹ng th¸i bÒn b»ng khÝ nÐn, ®-îc biÓu diÔn ë H×nh 6.81.
M ¹ c h lo g ic k Ý h iÖ u th e o D IN 4 0 9 0 0 K Ý h iÖ u th e o IS O 1 2 1 9
H1
T
2 .4 2 .1 H2
2 .2
1 .1 1
2 .3 H × n h 6 .8 1 T r i g ¬ h a i t r ¹ n g t h ¸ i
bÒn b»ng khÝ nÐn
Nguyªn lÝ ho¹t ®éng cña m¹ch trig¬ hai tr¹ng th¸i bÒn b»ng khÝ nÐn (H×nh 6.82) :
Khi nhÊn nót Ên 1.1, cöa 1 cã gi¸ trÞ L = 1. Van ®¶o chiÒu 2.1 ë vÞ trÝ "kh«ng",
tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn x1 sÏ t¸c ®éng lªn van ®¶o chiÒu 2.2, ®Ìn mµu xanh H1 s¸ng lªn.
§ång thêi tÝn hiÖu x1 qua van 2.3, t¸c ®éng vµo van 2.1, ®Ó duy tr× vÞ trÝ "kh«ng",
mÆc dï cã tÝn hiÖu qua van 2.4 t¸c ®éng lªn phÝa ®èi diÖn nßng van cña van 2.1. Khi
nh¶ nót Ên 1.1, tÝn hiÖu x trë vÒ gi¸ trÞ 0 (x = 0), van 2.1 sÏ ®æi vÞ trÝ, sang vÞ trÝ 1.
Khi nhÊn nót Ên 1.1 l¹i lÇn thø 2, cöa 1 cã gi¸ trÞ L = 1. Van ®¶o chiÒu 2.1 ë vÞ
trÝ 1, tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn x2 sÏ t¸c ®éng lªn van ®¶o chiÒu 2.2, ®Ìn mµu ®á H2 s¸ng
lªn. §ång thêi tÝn hiÖu x2 qua van 2.4, t¸c ®éng vµo van 2.1, ®Ó duy tr× vÞ trÝ 1, mÆc
dï cã tÝn hiÖu qua van 2.3 t¸c ®éng lªn phÝa ®èi diÖn nßng van cña van 2.1. Khi nh¶
nót Ên 1.1, tÝn hiÖu x trë vÒ gi¸ trÞ 0 (x = 0), van 2.1 sÏ ®æi vÞ trÝ, sang vÞ trÝ
"kh«ng".
NhÊn vµ nh¶ nót Ên 1.1 lÇn thø 3, quas tr×nh thùc hiÖn nh- lÇn thø nhÊt
3 .4
H1 H2
(x ) 1 2 3
3 .2 3 .3
2 .2 4 2
14 12
1 0
x
3 1
2 .4 2 .3
x2 x1
1 .1 2 2 .1 4 2 3 .1 4 2
1 0 14 12 14 12
1 0 1 0
3 1 3 1 3 1
1 (x ) 2 3
N ó t Ê n t¹ o x u n g T r ig ¬ 2 tr ¹ n g th ¸ i b Ò n M ¹ch khuyÕch ®¹i
H × n h 6 .8 2 T r i g ¬ h a i t r ¹ n g t h ¸ i b Ò n b » n g k h Ý n Ð n
d) M¹ch ®iÒu khiÓn an toµn víi hai nót Ên t¸c ®éng ®ång thêi
Chøc n¨ng cña m¹ch ®iÒu khiÓn an toµn víi hai nót Ên t¸c ®éng ®ång thêi nh-
sau :
- TÝn hiÖu ra y cã gi¸ trÞ L, khi hai nót Ên nhÊn ®ång thêi cïng mét lóc (nót Ên
2.1 vµ 3.1).
- Sau khi tÝn hiÖu ra y cã gi¸ trÞ L, nÕu nh¶ mét trong hai nót Ên ra, tÝn hiÖu ra
trë vÒ gi¸ trÞ 0. NÕu ta muèn tÝn hiÖu ra y l¹i cã gi¸ trÞ L, th× nót Ên thø hai
ph¶i bu«ng ra vµ sau ®ã c¶ hai nót Ên ph¶i nhÊn l¹i ®ång thêi.
- TÝn hiÖu ra y cã gi¸ trÞ L, khi kho¶ng thêi gian chªnh lÖch nhÊn ®ång thêi
hai nót Ên cho phÐp tõ 0,2 - 0,5s.
Khi ®ãng m¹ch hÖ thèng ph©n phèi khÝ nÐn, tÝn hiÖu ra y cã gi¸ trÞ 0.
Nguyªn lÝ ho¹t ®éng cña m¹ch ®iÒu khiÓn an toµn víi hai nót Ên t¸c ®éng ®ång
thêi (H×nh 6.83) : khi nhÊn ®ång thêi 2 nót Ên 2.1 vµ 3.1 víi kho¶ng thêi gian chªnh
lÖch lín h¬n 0,5 s, phÇn tö thêi gian ng¾t chËm theo chiÒu d-¬ng 3.3 sÏ ho¹t ®éng,
tÝn hiÖu cöa ra 2 vµ 3 cã gi¸ trÞ 0. Nh- vËy cöa 4 vµ cöa 5 còng cã gi¸ trÞ 0.
Khi nhÊn ®ång thêi 2 nót Ên 2.1 vµ 3,1 víi kho¶ng thêi gian chªnh lÖch nhá h¬n
0,5 s, phÇn tö thêi gian ng¾t chËm theo chiÒu d-¬ng 3.3 ch-a ho¹t ®éng, tÝn hiÖu
cöa ra 2 vµ 3 cã gi¸ trÞ L. Nh- vËy cöa 4 vµ cöa 5 còng cã gi¸ trÞ L
Sau kho¶ng thêi gian 0,5 s ,nhê tÝn hiÖu qua van 4.1.2, van ®¶o chiÒu 4.1.1 vÉn
duy tr× vÞ trÝ 1. TÝn hiÖu cöa ra 4 vµ 5 vÉn cã gi¸ trÞ L. Khi ®iÒu kiÖn AND cña van
2.2 kh«ng thùc hiÖn ®-îc, tÝn hiÖu ë cöa 2 sÏ theo van tho¸t khÝ nhanh 2.3 ra ngoµi.
B iÓ u ® å th ê i g ia n
M ¹ c h lo g ic th e o D IN 4 0 9 0 0 t
1 2 3 4
3 .2 3 .3
t 1= 0 .5 s 3 .4 4 .1
2 .1
tx 3
1 t1 0 S
3 .1
R 4 .2
&
2 tx
2 .2
tz (3 )
H z (4 /5 )
t1 t1
t < 0 .5 s t > 0 .5 s
4 .2
H2
1 2 3 4 5
(z)
2 .3 2 tz
3 .4 2
tx 12
3 1
3 .3
2 4 .1
4 .1 .2
12 14
2 3 .2
1 .1
4 .1 .1
12 14
p = 0 1
5 bar 2 .2
10 (1 ) 12
2 2 .1 2 3 .1
0 1 0 1
1 3 1 3
1 1 2 2 3
Ph©n phèi 2 n ó t Ê n ® å n g th ê i Xung khëi P h Ç n tö n h í

khÝ nÐn ®éng
H × n h 6 .8 3 M ¹ c h ® i Ò u k h i Ó n a n t o µ n v í i h a i
n ó t Ê n t¸ c ® é n g ® å n g th ê i
10. Quy t¾c c¬ b¶n cña ®¹i sè Boole víi çc phÇn tö khÝ nÐn
a) Quy t¾c phÐp liªn kÕt AND
Quy t¾c c¬ b¶n cho phÐp liªn kÕt AND ®-îc tr×nh bµy ë B¶ng 6.2
Sè
Q u y t¾ c K Ý h iÖ u P h Ç n tö k h Ý n Ð n
TT
0
0
1 0 0
0 a = 0 &
a
a
a
a
2 1 a
1 a = a &
a
1
a
a
3 a a
a a = a &
a
a
a
0
4 a 0
a a = 0 &
a
a
a b a b b a
5 a b = b a & &
b a
a a
& &
b
a b c = (a b ) c
6
a (b c ) = (a c ) b
b
& &
c c
a b c a b c
b) Quy t¾c liªn kÕt OR (hoÆc)
Quy t¾c c¬ b¶n cho phÐp liªn kÕt OR ®-îc tr×nh bÇy ë B¶ng 6.3
Sè
TT
a
1 0 a
0 a = 0
a
0 a
1
2 1 1
1 a = a
a
a 1
a
3 a a
a a = a
a
a a
a
1
4 a 1
a a = 0
a
a b
5 a b = b a a b b a
b a
a a
a b c = (a b ) c b
6 = a (b c) =
b
= (a c) b =
b
c c
a b c a b c
c) Quy t¾c phñ ®Þnh
Quy t¾c phñ ®Þnh ®-îc tr×nh bÇy ë B¶ng 6.4
Sè
TT
a
a a
a a a a
1
a
a
b
a b
a b a b b
a a a b
b b
a
b
a b
b
3 a b a b
a a a b
b b
d). Quy t¾c ph©n phèi
Quy t¾c ph©n phèi ®-îc tr×nh bµy ë B¶ng 6.5
Sè
TT
a
b
a b a c a b
1 c
a b c
b
c c
a c
b
a
b
a b a c a b
2 c
a b c
b
c c
a c
b
M ¹ c h tæ n g h î p
y = x
1 1 x 2 x 3
x 1 x 3 x 1 x 5
y = (x
2 1 x 2 x ) x 3 4 x 5
x 1 x 2 x 1 x 4
y 1 y 1
x 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 1 x 2 x 3 x 4 x 5
S ¬ ® å tÝn h iÖ u
L
b1 T Ýn h iÖ u v µ o
b1 h 0
L
c h
c 0 T Ýn h iÖ u r a
K Ý h iÖ u B ¶ n g c h © n lÝ
b1 b1 h
& h
b2 0 L
L 0
H ×n h 6 .6 P h Ç n tö lo g ic N o t ( p h ñ ® Þn h )

Cña Mét Hay Nhiòu ® I L-Îng V O, NH÷NG ® I L-Îng Ra ®-Îc Thay ®æi Theo Mét Quy Luët Nhêt ®ÞNH Cña Hö Thèng ®Ã

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cña Mét Hay Nhiòu ® I L-Îng V O, NH÷NG ® I L-Îng Ra ®-Îc Thay ®æi Theo Mét Quy Luët Nhêt ®ÞNH Cña Hö Thèng ®Ã

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ch-¬ng vi

c¬ së lý thuyÕt ®iÒu khiÓn b»ng khÝ nÐn

i. Kh¸i niÖm c¬ b¶n

xe1 1 xa1 = xe2 2 xa2 = xe3 3 xa3

H×nh 6. 1. HÖ thèng ®iÒu khiÓn hë

D©y truyÒn s¶n §èi t-îng ®iÒu

H×nh 6.3. S¬ ®å hÖ thèng ®iÒu khiÓn

H×nh 6.5. Ph©n lo¹i tÝn hiÖu

STT KÝ hiÖu Tªn gäi

B¶ng 6.1. C¸c phÇn tö c¬ b¶n cña m¹ch logic

1. PhÇn tö logic NOT ( phñ ®Þnh )

KÝ hiÖu B¶ng ch©n lÝ

H×nh 6.6. PhÇn tö logic NOT( Phñ ®Þnh )

H×nh 6.7. PhÇn tö logic AND

3. PhÇn tö logic NAND ( vµ - kh«ng )

S¬ ®å tÝn hiÖu B¶ng ch©n lÝ

S¬ ®å tÝn hiÖu B¶ng ch©n lÝ

5. PhÇn tö logic NAD - NAND víi 4 tÝn hiÖu vµo

H×nh 6.11. PhÇn tö logic OR

7. PhÇn tö logic NOR ( hoÆc –kh«ng )

H×nh 6.12. PhÇn tö logic NOR

8. PhÇn tö logic OR/NOR

9. PhÇn tö logic XOR

H×nh 6.14. PhÇn tö logic XOR ( EXC –OR )

III. lÝ thuyÕt ®¹i sè boole

d) Quy t¾c nghÞch ®¶o(Quy t¾c morgan)

Theo quy t¾c ®¬n gi¶n liªn kÕt, ta cã :

Nh- vËy ph-¬ng tr×nh (1), viÕt nh- sau :

Theo quy t¾c Morgan :

Ph-¬ng tr×nh logic ®¬n gi¶n :

Sö dông quy t¾c ph©n bè vµ quy t¾c ®¬n gi¶n m¹ch : b b = 1

Sö dông quy t¾c : (b b ) b = b b , ta viÕt ®-îc : 1 1 1

KÕt qu¶ cuèi cïng sau khi ®¬n gi¶n :

M¹ch logic vµ s¬ ®å c«ng t¾c, ®-îc biÓu diÔn ë h×nh 6.22

Sö dông quy t¾c ®¬n gi¶n m¹ch, víi b b 1 , ta cã :

VÝ dô : ph-¬ng tr×nh logic :

VÝ dô : Ph-¬ng tr×nh logic sau :

MiÒn thø hai : khèi 6 vµ 8

Ph-¬ng tr×nh logic ®¬n gi¶n b»ng biÓu ®å Karnaugh : ( b 2

S¬ ®å logic biÓu diÔn trªn H×nh 6.27.

0000 000L 0000 000L 1. 1. 1. 1.

- MiÒn thø nhÊt gåm : khèi 5, 6, 7 vµ 8

B©y giê chia miÒn thø nhÊt thµnh 2 miÒn nhá :

BiÕn ®æi thµnh nh- sau :

BiÕn ®æi thµnh nh- sau :

Nh- vËy miÒn thø nhÊt ®-îc viÕt nh- sau :

Theo quy t¾c ph©n bè, ta viÕt l¹i nh- sau:

Nªn miÒn thø nhÊt ®-îc viÕt ®¬n gi¶n thµnh :

B©y giê chia miÒn thø 2 thµnh 2 miÒn nhá :

Gåm khèi 10 vµ 11, ta cã:

MiÒn thø hai ®-îc viÕt gon nh- sau:

d) VÝ dô øng dông biÓu ®å Karnaugh

& 0000 000L 00LL 00L0

& L000 L00L L0LL L0L0

MiÒn thø nhÊt : khèi 1 vµ 2, ta cã :

MiÒn thø 2 : khèi 6 vµ 7, ta cã :

Sau khi ®¬n gi¶n ta cã : ( b 1 b 2 b 4 )

Sau khi ®¬n gi¶n, ta cã : b b b 1 3

MiÒn thø 4: khèi 13 vµ khèi 16, ta cã :

KÕt qu¶ cuèi cïng sau khi ®¬n gi¶n :

S¬ ®å m¹ch logic ë H×nh 6.34 , sè phÇn tö cßn :

BiÓu ®å Karnaugh biÓu diÔn ë H×nh 6.35 víi 4 biÕn:

0000 000L 00LL 00L0