Áðîé 19 28.5­3.6.

2003
1 ëâ. Ãîä. 13

 Áåçñúäáîâíîñò íà Èìðå Êåðòåñ  70 ãîäèíè îò ïóáëè÷íîòî èçãàðÿíå íà êíèãè

îò íàöèîíàëñîöèàëèñòèòå â Ãåðìàíèÿ
 Èç ñïîìåíèòå íà ä-ð Àòàíàñ Ìîñêîâ

 Áëàãà Äèìèòðîâà: Âåê ìîé - âúëê ìîé

íåïóáëèêóâàíî èíòåðâþ

 Íîâèÿò íîñèòåë íà Õåðäåðîâàòà

íàãðàäà çà ëèòåðàòóðà

 Ìèëàí Êóíäåðà çà íîâèÿ ñè ðîìàí

 Ìèãëåíà Íèêîë÷èíà çà Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ

è
-ç -ç”
ç- ç
Áúç
å “
åò
åò
å -÷ “Àëáåíà”, ñöåíîãðàôèÿ Âåíåëèí Øóðåëîâ
åò à!!!
÷åò øîâ
ùå àó
ò î î ðà ×
êà íä
Äî åêñà
Àë

Äà ìó òóðèì ïåïåë è äà âúðâèì -

êîé íàêúäåòî ìó âèäÿò î÷èòå
ëè÷íàòà ñè ðåôîðìà: òîé îòñå÷å ïðúñòà, êîéòî èñêàøå äà áðúêíå â
Âàëåíòèí Õàäæèéñêè ðàíàòà.
*
Íåùî ïîâå÷å, â åäèí îáåìèñò òåêñò îò äâå õèëÿäè è äâåñòà äóìè
Íÿìà êàêâî äà ñå ëúæåì: è òîÿ íàïúí çà ðåôîðìàöèÿ íà ÑÄÑ ïðîïàäíà. Êîñòîâ íå ñïîìåíàâà íèòî âåäíúæ íèòî äóìàòà “ÑÄÑ”, íèòî êàêúâòî è
Ñèíèòå ìàñè íå ïîäêðåïèõà óáåäèòåëíî äèñêóñèÿòà çà ïðîìÿíà. Êàêâè òè
äà e âúïðîñ èç ïàðòèéíèÿ æèâîò. Îñâåí ÷å “ïîëèòè÷åñêèòå ïàðòèè ó íàñ
òóê ìàñè - Åâãåíèé Äàéíîâ, êîéòî çîâåøå ÑÄÑ äà ñè îáóåë ãóìåíèòå
ñå íóæäàÿò îò ïîäêðåïà” - îñîáåíî ùî ñå îòíàñÿ äî ÁÑÏ. Äà
öúðâóëêè, íå ÿ ïîäêðåïè. Îãíÿí Ìèí÷åâ, êîéòî óâåðÿâàøå, ÷å ïîääúðæàë êðèòèêóâàìå ñëàáîñòèòå íà ÑÄÑ çà íåãî íå å ïîäêðåïà, íî å îò ëóêàâàãî:
Ñóãàðåâ çà “ðàäèêàëíà ïðîìÿíà â ÑÄÑ”, íå ÿ ïîäêðåïè. Îò äàëå÷íèÿ
òî çíà÷è, ÷å èñêàìå äà “ñúáîðèì ñúùåñòâóâàùè ïîëèòè÷åñêè ïàðòèè”, äà
äúæäîâåí Ìàíõàòúíñêè îñòðîâ òàêà è íå ðàçáðàõ - ïðîâåäå ëè ñå âñå ïàê
“íàïðàâèì íåïàðòèéíî äâèæåíèå”. “Ñëåä òîâà - êàêâî?” Ñëåä òîâà -
ñðåùàòà íà “14 äåêåìâðè” íà 15 ìàé, ïðèå ëè ñå ñòàíîâèùå è ïëàí çà Êîñòîâ èçïîëçâà îñòàíàëîòî ìó ìÿñòî, çà äà èçëîæè áåçèçêóñíî, êàêòî
äåéñòâèå ïî ñòàíàëîòî â ÍÈÑ, ðàçòóðè ëè ñå Áîæåì êîìèòåòúò ñ
óìåå, âåëèêàòà øàÿ÷íà ïðàâäà íà íåïðîìÿíàòà.
íàïóñêàíåòî íà ëèäåðà ìó? Èçáóõíàõà ëè ïðîòåñòè íà èíòåëåêòóàëöè, íà
*
ìåñòíè êëóáîâå è ðúêîâîäñòâà ñðåùó çàòúêâàíåòî óñòàòà íà Ñóãàðåâ? Ïðåõîäúò â Áúëãàðèÿ áèë ñâúðøèë. Òîçè ãðîòåñêîâ íîìåíêëàòóðåí
Âñè÷êè õóáàâè èíòåëèãåíòñêè ïðèêàçêè, òàêà îïèÿíÿâàùè ïî
ôàíòàçúì íà Àíäðåé Ðàé÷åâ, øèáîëåò íà ñèëèòå íà íåïðîìÿíàòà, íÿìàøå
èíòåðíåòíèòå ôîðóìè, áèäîõà èçïðèêàçàíè. È ó÷èòåëÿò ðå÷å, magister
êàê äà íå áúäå ïîäõâàíàò è îò ñèíÿòà èì ôðàêöèÿ. Ìàêàð ñúñ çàêúñíåíèå,
dixit: “Äà ìó òóðèì ïåïåë è äà âúðâèì íàïðåä”. èäåùî îò ïî-òåæêèòå è ñîëèäíè òåìïîâå íà õðèñòèÿíäåìîêðàòè÷åñêîòî
*
óìñòâåíî ïèùåâàðåíèå. È Ðàé÷åâ, è Êîñòîâ íÿìà íèêîãà äà íè äàäàò
Êàêúâòî è ïîñò äà çàåìà, Èâàí Êîñòîâ, ïðèæèâå ïðèçíàò çà èñòîðè÷åñêà
âåðèôèöèðóåìî îáÿñíåíèå îò êàêâî êúì êàêâî êà÷åñòâåíî ñúñòîÿíèå íà
ôèãóðà, å, óâè, íàé-âàæíèÿò ÷îâåê â ÑÄÑ. Êàêòî, óâè, Þãî áèë íàé- îáùåñòâîòî ñå å èçâúðøèë “ïðåõîä”. Òå ìèñëÿò “ïðåõîäà” êàòî
âàæíèÿò ôðåíñêè ïîåò, Äúí Ñÿîïèí - íàé-âàæíèÿò ÷îâåê â ÊÊÏ. Çàòîâà
äîãìàòè÷íè, áàëêàíñêî-ìàðêñè÷åñêè ôèëèñòåðè, â òåñíèòå ðàìêè íà
óíèæåíèåòî, êîåòî ïðåæèâÿõìå îò âòîðàòà çà ãîäèíàòà ïóáëèêàöèÿ íà
çàáîãàòÿâàíåòî íà çàáîãàòåëèòå, íà ñîáñòâåíîñòòà âúðõó ôèçè÷åñêè
Êîñòîâ (â “Ñåãà” ìèíàëèÿ ïîíåäåëíèê), íå áåøå ñàìî óíèæåíèå çà Êîñòîâ, âåùè, ñèðå÷ ãëàâíî íà ñîáñòâåíàòà ñè ãóçíîñò.
à è çà ÑÄÑ, è äîðè çà áåçïàðòèéíèòå äåìîêðàòè, êîèòî êîëêîòî èñêðåíî,
*
òîëêîâà è íàèâíî âÿðâàõà, ÷å ÑÄÑ ìîæå äà ñòàíå ïàðòèÿ íà ïðîìÿíàòà,
“Íÿêîè ùå êàæàò: ïðåõîäúò íå å çàâúðøåí, íå äàäå ðåçóëòàòèòå, êîèòî
íà ãðàæäàíñêîòî îáùåñòâî. Êîñòîâ íàðóøè ìúë÷àíèåòî, çà äà î÷àêâàõìå, - ïèøå Êîñòîâ - ãîâîðÿò çà íåçàâúðøåíîñò íà ïðåõîäà îò
äåìîíñòðèðà çà ïîðåäåí ïúò, ÷å íÿìà êàêâî äà íè êàæå.
íåäîâîëñòâî: ‘íå å ïðåõîä, ùîì àç íå ñúì áîãàò, ùîì íå ìå äàâàò ïî
*
òåëåâèçèÿòà’, ‘íå ñå ñëó÷è òàçè ïðèâàòèçàöèÿ, êîÿòî òðÿáâàøå, ùå ÿ
Âúïðîñúò íà âúïðîñèòå, êîéòî íè âúëíóâàøå ïðåç ïîñëåäíèòå ìåñåöè, ðåâèçèðàìå.’ Òîçè ïàòîñ ñïîðåä ìåí - ãîâîðè Êîìàíäèðà - å ìíîãî íåçäðàâ
áåøå “êàêâî ñòàâà ñúñ ÑÄÑ, êàêâî òðÿáâà äà ñòàíå”. Çà íàé-âàæíèÿ ÷îâåê
è äîíèêúäå íÿìà äà íè äîâåäå.” Äóìà äà íå ñòàâà, êîìàíäèðå - ìíîãî,
â ÑÄÑ òîçè âúïðîñ íå ñúùåñòâóâà! Â êðàÿ íà ñòàòèÿòà òîé ïîäõâúðëÿ,
÷å “ñòåïåíòà íà çðÿëîñò íà åäíî ïðåìèíàëî íàé-òåæêèòå ó÷àñòúöè íà
ðåôîðìàòà îáùåñòâî ñå èçÿâÿâà â òîâà, ÷å òî âå÷å ìîæå äà ó÷àñòâà â
äèñêóñèÿ”, íî ÿâíî ñàìèÿò íå å ïðåìèíàë ïðåç íàé-òåæêèòå ó÷àñòúöè íà
íà ñòð. 3
ÊÀËÅÍÄÀÐÒ
Â È Ä Å Í Î È × Ó Ò Î Ï Å Ð È Î Ä È × Å Ñ Ê Î Ñ Ï È Ñ À Í È Å

(29.5 - 4.6)
È ïî÷òè íåçàáåëåæèìî îòøóìÿ è
òàçãîäèøíèÿ Ïðîëåòåí ïàíàèð íà
êíèãàòà, ëèøåí îò âúëíåíèåòî íà
ñâîèòå ïúðâè ãîäèíè ïîäîáíî
Ñåçîí
ÈÇËÎÆÁÈ
ëèøåíèòå îò âúçìîæíîñòòà çðèòåëè,
ëèøåíè îò âúçìîæíîñòòà äà ñòàíàò
ïðîëåò, 2003
÷èòàòåëè ïî ÷èñòî òåõíè÷åñêè
ïðè÷èíè. /Âñåîáùà êîíñòàòàöèÿ å, ÷å


ÀÐÒ 36
÷åòÿùàòà àóäèòîðèÿ äíåñ å íàé- Éîæåô Ðàòêî Áàùà ìè Ïðåâîä Ñâåòëà
óë.”Ñëàâÿíñêà”40, òåë. 9864824 Êüîñåâà
“Êàëèãðàôèÿ” - Äèìèòúð Òðåíäàôèëîâ, ëèøåíà îò âúçìîæíîñòòà çà ÷åòåíå./
Íî ïðåäâèäåíèÿò ïðàçíèê âèíàãè Àäàì Áîäîð Ðàçêàçè Ïðåâîä Ñâåòëà
ðèñóíêè íîñè ÷àñò îò ïðàçíè÷íîòî è çà íàøåãî Êüîñåâà, Íèêîëàé Ï. Áîéêîâ
çà öåëèÿ
áðàòà òîâà áÿõà íîâèòå çàãëàâèÿ íà áðîé Àäàì Íàäàøäè Öèãóëêà íà Ãîñïîä Ïðåâîä
ÀÐÒÀÌÎÍÖÅÂ áúëãàðñêèòå àâòîðè. Íàé-ñëàäêèÿò Íèêîëàé Ï. Áîéêîâ
Áóë.”Âèòîøà”139, òåë.9549195 ïàé ïî òåìàòà îòíîâî ñå ïàäíà íà ÈÊ Àòèëà ßñ Ñòèõîâå Ïðåâîä Ðàëèöà
Þáèëåéíà èçëîæáà íà Êèðèë Ìåñêèí, ”Æàíåò-45” - ïîâå÷å îò ïîñòèæèìèÿ ×åðíåâà, Ãàëèíà Íèêîëîâà, Íèêîëàé Ï.
ñêóëïòóðà áðîé çà åäíà “ïàíàèðíà ñåñèÿ” Áîéêîâ
áúëãàðñêè àâòîðè ñ òåõíèòå íîâè Çîëòàí-Ìèõàé Íàä ×óâñòâåíà èñòîðèÿ
ÀÑÒÐÈ çàãëàâèÿ, ïðåêðàñíî îôîðìåíè îò Èìðå Êåðòåñ Áåçñúäáîâíîñò Ïðåâîä Ïðåâîä Þëèÿ Êðóìîâà
óë.”Öàð Ñàìóèë”34, òåë. 9863780 õóäîæíèöèòå ßíà Ëåâèåâà è Õðèñòî Ñâåòëà Êüîñåâà Àííà Ò. Ñàáî Ñòèõîâå Ïðåâîä Íèêîëàé Ï.
Ãî÷åâ. ×åñòèòî íà âñè÷êè òâîðÿùè Ïåòåð Åñòåðõàçè Çà ðàäîñòòà Ïðåâîä Áîéêîâ
Ñúâðåìåííà æèâîïèñ - îáùà èçëîæáà
ñëîâî, êíèãè è õóäîæåñòâåíè çàêà÷êè Þëèÿ Êðóìîâà Àíäðàø Ãåðåâè÷ Ñòèõîâå Ïðåâîä Íèêîëàé
íà ñâåòîâíî íèâî, à íà òúðñåùèòå Ëàñëî Ô. Ôüîëäåíè Áðåìåòî íà Ï. Áîéêîâ
ÀÒÀ ÷èòàòåëè ïîâå÷å ïå÷åëèâøè ïðîåêòè íðàâñòâåíàòà ñàìîòà Ïðåâîä Ñòåôêà Åðíüî Ñèâ Ìÿñòîòî íà ñòèõîòâîðåíèåòî
ïë. “Ïàïà Éîàí Ïàâåë II”2, òåë.657339 çà ÷èòàëèùíèòå áèáëèîòåêè! Õðóñàíîâà Ïðåâîä Êðàñèìèðà Ùèëÿíîâà
Ðú÷íî èçðàáîòåíè êíèãè ñ ðèñóíêè îò Ñîôèÿ -
Èùâàí Ôåðåíöåø Ñòèõîâå Ïðåâîä Èâàí Àòèëà Áàðòèø Íèéë, èëè èñòîðèÿòà íà
Ãåîðã Ôðàóåíøóå /Àâñòðèÿ/ Öàíåâ, Åêàòåðèíà Éîñèôîâà ïàìåòòà Ïðåâîä Âàíÿ Êóðøóìîâà
Øàíäîð Ìàðàè Ñâåùèòå íå èçãàðÿò Áåëà Õàìâàø Êîãà äà ïèÿ è êîãà íå?
ÂÅÄÀÐÒ äîêðàÿ Ïðåâîä Æèâêî Àíãåëîâ Ïðåâîä Âàíÿ Êóðøóìîâà
áóë.”Öàðèãðàäñêî øîñå”71, òåë.730309 Êàòàëèí Ìåçåè Ñòèõîâå Ïðåâîä Ãåîðãè ßíîø Ëàöêôè Ñòèõîâå Ïðåâîä Ìèíà
Êîìèêñ êúì “Îñòðîâúò íà ñúêðîâèùàòà” - Ïàøîâ Öîíåâà, Íèêîëàé Ï. Áîéêîâ
Ëþáåí Çèäàðîâ Èùâàí ÂüîðÜîø Ñòèõîâå Ïðåâîä Ñòåôêà Òàìàø Éîíàø Áåçêðàåí òðàìâàé Ïðåâîä
Õðóñàíîâà Íèêîëàé Ï. Áîéêîâ
ÂÈÒÎØÀ Àííà Êèø Ïðèò÷è Ïðåâîä Ñâåòëà Æîëò Ëàíã ×îâåêúò, êîéòî âèæäà
óë.”Âèòîøà”18,òåë.9818618 Êüîñåâà âðåìåòî Ïðåâîä Öâåòàíà Ãàíåâà
Àíòîí Àíòîíîâ, æèâîïèñ Íåâåíà Ñòåôàíîâà Óíãàðèÿ â ìîÿ æèâîò
Ðàäà Ïàí÷îâñêà Âåëèêäåí êðàé Äóíàâà Í ° ÊÎÃÀ
ÈÇËÎÆÁÅÍÀ ÇÀËÀ ÍÀ ÑÁÕ Ïëàìåí Äîéíîâ Ñþæåòè è ïåéçàæè îò Åëèñàâåòà Áàãðÿíà Íà “Õåëèîñ”
óë.”Øèïêà”6, òåë.9444141 Áóäàïåùà Åìàíóèë ï.Äèìèòðîâ Áîòåâ è Ïåòüîôè
Äàíàèë Àòàíàñîâ, æèâîïèñ è ðèñóíêè (16-28.5) Íèêîëàé Áîéêîâ Åäèí äåí... Òåîäîð Òðàÿíîâ Êàðïàòñêèÿò âÿòúð
“Òâîðáè îò ïëåíåð Ñè÷åâî” - Ãàëåðèÿ çà Ïåíêà Âàòîâà Îò àïðèë äî ñåïòåìâðè Ïëàìåí Äîéíîâ Óíãàðèÿ: óñïîðåäíî ÷åòåíå
ñúâðåìåííî èçêóñòâî - Íèø (22.5-11.6) Ïàëìè Ðàí÷åâ Òîçè Áîã èìà ÷óâñòâî çà .Äíåâíèöèòå íà ñåìåéñòâî Ôèëîâè
õóìîð Áîãäàí Ôèëîâ Äíåâíèê
ÈÐÈÄÀ Òèáîð Çàëàí Ñòèõîâå Ïðåâîä Åêàòåðèíà Åâäîêèÿ Ôèëîâà Äíåâíèê
Éîñèôîâà, Äüîðä Ñîíäè
óë.”Ãåí.Ãóðêî”27,òåë.9818345
Åëåìåð Õàíêèø Ðàçãîâîðè çà æèâîòà è ÈÌÏÓËÑÈ
Ïåòúð Äî÷åâ, æèâîïèñ
ñìúðòòà Ïðåâîä Ñíåæèíêà Èâàíîâà Ñóïåðòåêñò ­ ðàçãîâîð Ïðåâîä Ñòåôêà
Ñàëîí “Èíòåðïðåä” Æîôèà Áàëëà Agnus dei Ïðåâîä Ñèëâèÿ
“Ïî èíäèâèäóàëíî çàåäíî” - ïðîô. Ìèíêî Õðóñàíîâà
×îëåâà ßíîø Ëàöêôè Ñòèõîâå çà ÷îâåøêè ãëàñ
Äèíåâ è ó÷åíèöè, ñêóëïòóðà Ëàñëî Âàðè-Ôàáèàí Èçëèçàø îò íîùòà... Ïðåâîä Þëèÿ Êðóìîâà
Õèëòúí, Áàð “Àðòèñò” Ïðåâîä Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ
Âàñèë Ñòîåâ, æèâîïèñ Ïåòåð Íàäàø Þíè Ïðåâîä Öâåòàíà
Ãàíåâà Ëåãåíäà:

ÊËÓÁ ÍÎ Àíäðàø Èìðå Ñòèõîâå Ïðåâîä Ñòåôêà ­ Áîìáà

óë.”Äÿêîí Èãíàòèé”5 Õðóñàíîâà, Ðàëèöà ×åðíåâà ­ Òðåïà÷

“Åíåðãèÿ îò êóõíÿòà” - Àíðè Êóëåâ, ãðàôèêà Ôðèäåø Êàðèíòè Öèðêúò Ïðåâîä Ñâåòëà
­ Èìà íåùî

Êüîñåâà
­ Ãåðîé íà òðóäà

ÊÐÈÄÀ ÀÐÒ Ôåðåíö Áóäà Ãîðà, ñåëî Ïðåâîä Ñâåòëà
Êüîñåâà ­ Ìúêà
óë. “Ìîñêîâñêà”11, òåë. 9861030
Æèâîïèñ, ñêóëòóðà, ãðàôèêà - ïîñòÿííà
åêñïîçèöèÿ
Ò Å À Ò Ú Ð Í À Ê Î Í Ö È
ÍÀÒÀËÈ
óë.”Ãóðêî”38À, òåë. 9807603
Îáùà åêñïîçèöèÿ

ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀ ÃÀËÅÐÈß ÇÀ
Ïðèíöåñà ïðåëåòÿ íàä Âðàöà
×ÓÆÄÅÑÒÐÀÍÍÎ ÈÇÊÓÑÒÂÎ
óë.”19 ôåâðóàðè”1,òåë.9807262 Ïðåìèåðíèÿò ñïåêòàêúë íà Äðàìàòè÷íî-
êóêëåí òåàòúð Âðàöà “Áåçòåãëîâíàòà
“30 áóêâè - 30 àâòîðè” - áúëãàðñêà æèâîïèñ è
ïðèíöåñà” ïî Äæîðäæ Ìàêäîíàëä,
ñêóëïòóðà
äðàìàòèçàöèÿ è ïîñòàíîâêà Âåíöèñëàâ
Àñåíîâ, ñå íàðåæäà ìåæäó ìàëêîòî íàé-
ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀ ÕÓÄÎÆÅÑÒÂÅÍÀ ÃÀËÅÐÈß äîáðè ïðåäñòàâëåíèÿ, ïîÿâèëè ñå íà
ïë.”Àë. Áàòåíáåðã”9,òåë.9800071 êóêëåíà ñöåíà ïðåç ïîñëåäíèÿ ñåçîí.
“Èäîëè” - Çëàòêà Àíäðååâà, òåêñòèë Ïîñòàíîâêàòà ñúçäàâà ñîáñòâåí ìîäåë çà
“60 ãîäèíè îò íà÷àëîòî” - Íèêîëàé Ìàéñòîðîâ, êóêëåíî èçêóñòâî ÷ðåç èçÿâàòà è ñ
æèâîïèñ ó÷àñòèåòî íà ñàìîòî èçêóñòâî íà
êóêëåíèÿ òåàòúð.
ÏÎËÑÊÈ ÈÍÑÒÈÒÓÒ Êàê âñúùíîñò èçãëåæäà “Áåçòåãëîâíàòà
óë. “Âåñëåö”12, òåë.9810907 ïðèíöåñà”? Ïðèêàçêàòà íà Äæ. Ìàêäîíàëä
“Ïîñåùåíèåòî íà Éîàí-Ïàâåë II â Áúëãàðèÿ”- óäèâèòåëíî ïðèëè÷à íà “Ñïÿùàòà
ôîòîãðàôèÿ êðàñàâèöà”. Çëà ìàãüîñíèöà îòìúùàâà íà
íåóâàæåíèåòî íà Êðàë è Êðàëèöà, íî íå
ÐÀÉÊÎ ÀËÅÊÑÈÅ êàòî îáðè÷à ïðèíöåñàòà íà ñòîãîäèøåí
óë.”Ã.Ñ.Ðàêîâñêè”126,òåë.9881247 ñúí, à êàòî ÿ ëèøàâà îò ñîáñòâåíîòî é
Þáèëåéíà ðåòðîñïåêòèâíà èçëîæáà íà òåãëî. Áåçòåãëîâíîñòòà ÿ ïîíàñÿ èç
Äèìèòúð Êàçàêîâ âúçäóõà. Òîâà é ñúñòîÿíèå ÿ ïðåâðúùà â
ëåêîìèñëåíà, ëåêîíðàâíà è âÿòúðíè÷àâà.
ÑÅÇÎÍÈ Ñïàñåíèåòî îòíîâî ñå ÿâÿâà â ëèöåòî íà
ïðèíö, íî òîçè ïúò ñàìî åäíà öåëóâêà íå å
óë.”Êðàêðà”2À,òåë.463056
äîñòàòú÷íà. Ïðèíöúò ðèñêóâà æèâîòà
“Ñåçîíè” - æèâîïèñ íà ñòóäåíòè îò
ñè, çà äà äîâåäå èñòîðèÿòà äî ùàñòëèâèÿ
Õóäîæåñòâåíàòà àêàäåìèÿ ôèíàë.
Äðàìàòèçàöèÿòà ðàçâèâà ïðèêàçêàòà,
ÑÎËÅÐÑ êàòî òúðñè îòãîâîðè çà ìîòèâàöèÿ íà
óë. “Ãàëè÷èöà”37, òåë.9628439
ïåðñîíàæèòå è ïðèäàâà íþàíñ íà
Èâàéëî Ïåòðîâ-Èâ, æèâîïèñ è êàòåãîðèèòå äîáðî è çëî. Ïðåäëàãà
ðèñóíêè èíòåðåñåí è çàáàâåí äèàëîã, â êîéòî
óñïÿâà äà âïëåòå ñåðèîçíè ïðîáëåìè, áåç
ÑÎÔÈÉÑÊÀ ÃÐÀÄÑÊÀ òîâà äà çâó÷è íàòðàï÷èâî ïîó÷èòåëíî.
ÕÓÄÎÆÅÑÒÂÅÍÀ ÃÀËÅÐÈß /Òåêñòúò íà Â. Àñåíîâ å îòëè÷åí ñ Ïúðâà
óë. “Ãóðêî” 1, òåë.9812606 íàãðàäà â êàòåãîðèÿ “Äðàìàòèçàöèÿ” íà
êîíêóðñà çà êóêëåíà ïèåñà “Ìèõàèë
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003 Ëúêàòíèê” - ßìáîë 2003/.
Äðàìàòèçàöèÿòà òúðïè óñïåøíà
ðåàëèçàöèÿ. Èãðà íà ðàçëè÷íè íèâà.
áúðçîñìåíÿùî ñå ìÿñòî íà äåéñòâèå.
Ïðåäëàãàíå íà ðàçëè÷íè ðàêóðñè. Áëèçêè è
äàëå÷íè ïëàíîâå ïðè ïîäíàñÿíå íà
âèçèÿòà. Âñè÷êî íàïîìíÿ íà ôèëì, êàòî
åôåêòúò å ïîñòèãíàò áåç ó÷àñòèåòî íà
ìóëòèìåäèÿ, à ñ èçîáðåòàòåëíî
ïðåìèñëåíè òåàòðàëíè ñðåäñòâà -
îñâåòëåíèå, ñöåíîãðàôèÿ è êóêëè.
Âïå÷àòëÿâàùî å èçîáèëèåòî íà êóêëè /õóä.
Åìåëèÿíà Òîëåâà/, ïîâå÷å îò 20 íà áðîé,
ðàçëè÷íè êàòî ñèñòåìà, íî îáåäèíåíè
èçÿùíî â åñòåòèêàòà íà âèçèÿòà, òå
ïðèäàâàò îñîáåíî çâó÷åíå íà ñïåêòàêúëà.
Ó÷àñòèåòî èì íå ñå îãðàíè÷àâà
åäèíñòâåíî â îáè÷àéíîòî ïîâåäåíèå - “äà
äåéñòâà”, à ãè ïðåâðúùà â ìèñëåùè è
ðàçãîâàðÿùè ïåðñîíàæè. Òðàäèöèîííèòå
ãåãîâè è åòþäíè ñèòóàöèè ñå îáîãàòÿâàò
÷ðåç èçðàáîòåí æåñò è êîìóíèêàòèâíî
îáùóâàíå.
Òóê å ìÿñòîòî äà ñå ñïîìåíàò
àêòüîðèòå Íàòàøà Øàìàòîâà, Åìèë
Ïåíÿøêè, Êàïêà Ïåíÿøêà, Àíà Àõ÷èéñêà,
Öâåòàí Íåöîâ è ïîìîùíèê-ðåæèñüîðúò
Êåòè Ôèëèïîâà, áåç ÷èåòî óìåíèå â
êóêëîâîäåíåòî è îáèãðàâàíåòî íà äåêîðà
ñïîìåíàòèòå êà÷åñòâà íå áèõà
äîñòèãíàëè äî çðèòåëèòå. Ìóçèêàòà íà
êîìïîçèòîðà Ïàâåë Âàñåâ äèñêðåòíî
ñúïðîâîæäà äåéñòâèåòî, çà äà çàðåäè
åìîöèîíàëíî âúçïðèÿòèåòî îò ñöåíàòà.
Ïîñòàíîâêàòà íà Âåíöèñëàâ Àñåíîâ
“Áåçòåãëîâíàòà ïðèíöåñà” å ñïåêòàêúë,
êîéòî çàïúëâà ïðàçíîòèòå â
áåçêóêëåíîòî ïðîñòðàíñòâî íà êóêëåíèÿ
òåàòúð. Ïðèïîìíÿ ìèñèÿòà íà
èçêóñòâîòî äà ïîñòèãà åñòåòè÷åñêî è
íðàâñòâåíî âíóøåíèå, êàòî íå çàáðàâÿ è
ôóíêöèÿòà ñè äà çàáàâëÿâà.
ÒÅÎÄÎÐÀ ÑÒÀÌÁÎËÑÊÀ

Äà ìó òóðèì ïåïåë è...
îò ñòð. 1
ìíîãî íåçäðàâ ïàòîñ. Äà, íåçäðàâ îò
ãëåäíà òî÷êà íà ãîñïîäàòà Â. Áîæêîâ, Ï.
Ìàíäæóêîâ, À. Íèêîëîâ, Ñë. Õðèñòîâ.
Îñâåí òóé Êîñòîâ ñèãóð ãî äàâàò è ïî
òåëåâèçèÿòà (íå ãëåäàì òåëåâèçèÿ). Êàê
ïðåõîäúò äà íå å çàâúðøèë?
* ×å ÑÄÑ å ñàìî îùå åäíà ÁÑÏ
Íî íå ïî-ìàëêî ïîó÷èòåëíî îò
äèàëåêòè÷åñêîòî òúæäåñòâî íà Êîñòîâ
è Ðàé÷åâ å è ðàçëè÷èåòî èì ïî âúïðîñà çà
“êðàÿ íà ïðåõîäà”. Çà Êîñòîâ “òåìàòà çà
îáåäíÿâàíåòî” å “èçìèñëåíà”: áåäíè
íÿìàëî. Çà Ðàé÷åâ îáà÷å “äúëáîêîòî
ñúäúðæàíèå íà ïðåõîäà å äåêëàñèðàíåòî
íà ìèëèîíè õîðà”, êîèòî îòäåëÿëè
“îãðîìíà íåãàòèâíà åíåðãèÿ” (âæ.
êîìåíòàðà ìó çà ñòàòèÿòà íà Êîñòîâ â
ñúùèÿ áðîé íà “Ñåãà”). Òàçè “íåãàòèâíà
åíåðãèÿ” å î÷åâèäíî íîñòàëãèÿòà íà
ìàñàòà ïî êîòëèòå ñ åãèïåòñêî ìåñî íà
ðåàëíèÿ ñîöèàëèçúì. Òàçè íåãàòèâíà
åíåðãèÿ, “ñúçäàäåíà îò ïðåõîäà”, å
î÷åâèäíî ïðèçâàíà äà äúðæè ïàðòèÿòà íà
íåïðîìÿíàòà ÁÑÏ íàä âîäàòà è â íîâèòå
ñëåäïðåõîäíè óñëîâèÿ. È òóê Ðàé÷åâ
óäúðæà ìàëêà ïîáåäà íàä “òåîðåòè÷åñêè
ñëåïèÿ è íå÷óâñòâèòåëåí Êîñòîâ”.
* íà áèòèåòî - “çà ïðåõîäà ìîæå äà ñå êàæå,
Èìàò è äðóãè ðàçëè÷èÿ:
“àíòèêîìóíèñòè÷åñêàòà
êîíòðàðåâîëþöèÿ” ó Êîñòîâ ñÿêàø
âúçñòàíîâÿâà íÿêàêâî “ìèíàëî
ïîëîæåíèå”, ñìÿòà Ðàé÷åâ. À â
äåéñòâèòåëíîñò òÿ çàïàçâà
ñúùåñòâóâàùîòî ïîëîæåíèå (àêî è â
õåãåëîâñêî-áàéãàíüîâñêè “ñíåò” âèä)! Íà
ãîñïîäñòâîòî íà áèâøèÿ òîòàëèòàðåí
áþðîêðàòè÷åí åëèò è ñðàñíàëèòå ñ íåãî
ðåñòèòóòè, ñèíè àïàðàò÷èöè è
áðàòîâ÷åäè, è äðóãè íåïðîèçâîäèòåëíè
åëåìåíòè.
* äåìîêðàöèÿ” (ÿâíî è çà ÑÄÑ, êàêòî
È îùå: êîéòî (êàòî Êîñòîâ) õðàíè
èëþçèÿòà, “÷å ïðàâèëàòà íà èãðàòà â
îáùåñòâîòî ñà åñòåñòâåíè, íåóòðàëíè”,
ìèñëè Ðàé÷åâ, ñå ëúæå. È òóê ïî-
àâòåíòè÷íèÿò òåîðåòèê íà
íåïðîìÿíàòà ïàê óäúðæà ìàëêà ïîáåäà!
Íå ìîãàò äà áúäàò íåóòðàëíè ïðàâèëàòà,
ÿ. Âèíàãè ùå ñà “óòðàëíè”.
Êîíñåðâàòèâíèÿò èíäèâèäóàëèçúì íà
A B R R O A D
“Åñòåñòâåí ðîìàí” íà Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ
âå÷å å “Ïðèðîäåí ðîìàí” áëàãîäàðåíèå íà
èçäàòåëñòâî “Òåìïëóì” â Ñêîïèå.
Ïðåâîäà÷ íà “òðèòå ïàðàëåëíè ðàçêàçà,
ñúáðàíè â åäèí” å Íèêîëà Ìàöèðîâ, à
çàãëàâèåòî å íàé-ïðÿñíîòî îò
ïîðåäèöàòà “Ìàãìà”. ×åñòèòî è íà
àâòîðà, è íà ìëàäèòå ìó èçäàòåëè - è íà
äîáúð ÷àñ íà êíèãàòà!
ËÂ
Ï Ð Å Ì È Å Ð À
Íà 29 ìàé ò.ã. îò
18 ÷àñà /óë. “Ãóðêî” 1/
ÑÃÕÃ, ôîíäàöèÿ
“Ãðàäúò” è
èçäàòåëñòâî
“Àâàíãàðä ïðèíò”
ùå ïðåäñòàâÿò
íîâàòà êíèãà
ñòèõÎòêðîâåíèÿ
íà Ðîìàí Êèñüîâ
“Ïèëèãðèì íà
Ñâåòëèíàòà”.
Í Å Ï Ð Å Ì Ú Ë × À Í Î
Êîñòîâ - íàèâèòåò. Ãîëåìèÿò áðàò
âèíàãè ùå íè äèøà âúâ âðàòîâåòå. ÊÃÁ-
ÄÑ ùå å âå÷íî æèâà: ñåãà äàæå íè å íàé-
íóæíà. È ÷îâåêúò ñëîâåñíè ùå áúäå
òîòàëíî ìàíèïóëèðóåì. Êàêòî âèíàãè å
áèë. Also spracht Andrej Rajtschev. Òúé ðå÷å
Àíäðåé Ðàé÷åâ.
* ïîìîù è ñ êîíôóçíè îçàðåíèÿ îò ðîäà íà:
ïîòâúðæäàâà êàòåãîðè÷íî è ñàìèÿò
Êîñòîâ, êîéòî âìåñòî ñúñ ñúñòîÿíèåòî
íà ÑÄÑ â ñòàòèÿòà ñå çàíèìàâà
îáñòîéíî ñ ïîñåñòðèìàòà ìó ÁÑÏ.
“Áúëãàðèÿ îñòðî ñå íóæäàå îò âúíøíà
ïîäêðåïà íà ïðîöåñèòå íà òðàíñôîðìàöèÿ
â ÁÑÏ. Òÿ òðÿáâà äà ñòàíå ëÿâà” - ÿâíî,
çà äà ìîæå, êàêòî îòáåëÿçà Íåëè îò
Ñêàéôîðóì, è ÑÄÑ äà ñå ïðåñòîðè íà
“äÿñíà”. È ïîíåæå âå÷å çíàåì, ÷å äÿñíîòî
- òîâà ñà êàïèòàëèñòèòå, à òå âñå
÷åðâåíè è ñå íàòèñêàò â “ëÿâàòà” ÁÑÏ,
ðàáîòàòà ÿâíî å - ÁÑÏ äà ñòàíå ëÿâà, òà
äà äàäå äåñíèòå (êàïèòàëèñòèòå) íà
ÑÄÑ, äåòî èì å ìÿñòîòî.
* áåçñêðóïóëåí è âèñîêîìåðåí àïàðàò÷èê.
Îñâåí íà òðàãè÷åñêàòà íåãàòèâíà
äèàëåêòèêà (“íå å äîáðå äà ñå ãîâîðè íà
õîðàòà, ÷å òå ñà â åäèí âå÷åí ïðåõîä”,
ìàêàð ñàìè äà ñúçíàâàìå ïðåõîäíîñòòà
÷å íå å çàâúðøåí”), Øåêñïèðîâñêàòà
íàòóðà íà Êîñòîâ íå å ÷óæäà è íà
èçâåñòåí ñòîè÷åñêè ôàòàëèçúì:
“óïàäúêúò ñå ñëó÷âà è íå çàâèñè îò åäíà
ïîëèòèêà”. Óïàäúêúò íàñòúïâàë
íåîòâðàòèìî êàòî åäíî àòìîñôåðíî
ÿâëåíèå (íî çàùî òîãàâà óïðåêâàìå
Ëóêàíîâ, Áåðîâ, Âèäåíîâ è
Ñàêñêîáóðããîòñêè?). À ìîæå áè âñå ïàê
áèëà âèíîâíà ìúíè÷êî è äåìîêðàöèÿòà: “ó
íàñ èìà áîëåñòè íà äåìîêðàöèÿòà”. Çà
Áúëãàðèÿ èìàëî íàïðèìåð “ðèñêîâå äà ñå
ïðåâúðíå â áåçïîìîùíà ïëóðàëèñòè÷íà
ïîñî÷è Íàóì îò Ñêàéôîðóì, àêî äîïóñíå
“òúðãîâöè” äà òúðãóâàò ñ ïëúòòà ìó).
Òîâà îáà÷å ìîæåëî äà ñå èçáåãíå ñ ïî-
ñèëíà èçïúëíèòåëíà âëàñò (“Êîñòîâ å áèë
àâòîðèòàðèñò” - è òîâà, îñâåí ÷å ìàé íà
ïúðâî ìÿñòî íå å èçðå÷åíèå íà
“ìåòàåçèêà”, à íà “îáåêòíèÿ åçèê”, å íà
âòîðî ìÿñòî â î÷èòå íà àâòîðà ñè êîìàé
âèñîê “ìåòàåçèêîâ” êîìïëèìåíò).
I N M E M O R I A M
Ñìúðòòà íà Ëþäìèë ìè ñå îòðàçè
äúëáîêî. Íàïèñàõ íåùî â íåãîâà ïàìåò,
êîåòî èçïðàùàì äî æåíà ìó, ñèíà ìó è
íÿêîè îò áëèçêèòå ìè, êîèòî áÿõà áëèçêè
ñ íåãî èëè ãî ïîçíàâàõà.
Ïîñëåäíàòà íè çåìíà êîìóíèêàöèÿ áå ïî
òåëåôîíà, ÷óõ ãëàñà ìó. Ëþäìàòà
èìàøå ÷óäåñåí áàðèòîí è çàòîâà ïååøå
òàêà õóáàâî.
Ìèñëåøe, ÷å ùå “ïðåñêî÷è” è òîçè ïúò,
íî çà æàëîñò íà âñè÷êè, êîèòî ãî
îáè÷àìå è öåíèì, íå íè äî÷àêà.
Ïðåäè ãîäèíà ìè áå íà ãîñòè çà ìàëêî
ïîâå÷å îò ñåäìèöà. Êàòî ãî çúðíàõ íà
ëåòèùåòî, ÷àêàù çà áàãàæà ñè, ìè ñå âèäÿ
ïîîñòàðÿë. Íî êàòî ìå
çàáåëÿçà, ÷óäåñíàòà ìó òîïëà è ñêðîìíà
óñìèâêà ãî ïîäìëàäè âåäíàãà!
Òóê áåøå ìúðòúâ ñåçîí ïî òîâà âðåìå.
Òîé êàçà ÷å íÿìà íèùî ïðîòèâ -
èäâàøå îò New York, ãðàä ñ íåïðåêúñíàò
äæàç-æèâîò è áå èçìîðåí. Çàâåäîõ ãî
ñàìî â Ñúþçà íà ìóçèêàíòèòå (åäíà big-
band ðåïåòèöèÿ, íà êîÿòî ãî çàïîçíàõ
ñ íÿêîè îò èçâåñòíèòå ìóçèêàíòè òóê),
íà åäèí êóïîí è äà âèäè íÿêîè
“çàáåëåæèòåëíîñòè”. Íà êóïîíà
ìóçèöèðàõìå çàåäíî - òîé ïÿ ìíîãî
âäúõíîâåíî è å ÷óäåñíî, ÷å èìàìå òàçè
÷àñò íà âèäåî, ñ íå ëîø çâóê. Íî ïîâå÷åòî
âðåìå ïðåêàðàõìå â äîìà ìè, íà ìàñàòà ñ
äâå ÷àøè, ìåçåòà è ïðèáîðè çà äâàìà, â
ðàçãîâîðè äî 2 ÷àñà ïðåç íîùòà. Ìàëêî
ãîâîðèõìå çà ìóçèêà. Ãîâîðåõìå çà
“ñìèñúëà íà æèâîòà”...Ðàçáèðà ñå, ÷å ñå
íàïèâàõìå. Íî íå ìíîãî; äîñòàòú÷íî
äà çàäâèæèì îñòàðåëèòå ñè ìîçúöè.
Ôèëîñîôèÿ, ðåëèãèÿ, åòèêà, ïîëèòèêà....
Òîé âèíàãè å áèë ïî-íàäÿñíî - àç âèíàãè
ÊÀËÅÍÄÀÐÒ
*
Ñëåä êàòî îòáÿãâà âñè÷êè âúïðîñè çà (29.5 - 4.6)
ñúñòîÿíèåòî íà ÑÄÑ, Êîñòîâ ðàçâàëÿ
äîáðîòî âïå÷àòëåíèå îò ñïðàâåäëèâàòà
“Âàñèë Ñèìèä÷èåâ íà 65”- ðåòðîñïåêòèâíà
áåëåæêà, ÷å ïðåõîäúò íå “å ëÿâ, íèòî å
äåñåí” è ÷å ùî “ñå îòíàñÿ äî èçëîæáà
êàïèòàëèçìà, íèùî íå ìîæå äà çàìåíè
íåäîñòàòú÷íîòî ìó ðàçâèòèå”, ñ ÑÒÚËÁÀÒÀ
ïîâòàðÿùè ñå õàîòè÷íè ðåìàðêè çà óë.”Îáîðèùå”1, òåë.9865043
íååôåêòèâíàòà è êîðèñòíà çàïàäíà Æèâêî ßíåâ, æèâîïèñ
“åäíî å âèçèÿ, à ñúâñåì äðóãî - ñúãëàñèå”, ÒÐÈÀÄÈÑ
ñëåäâàíî ìàëêî ïî-äîëó îò “êàê íàèñòèíà óë. “Ãåðëîâî”7, òåë.9889902
äà ñå ôîðìèðà ñúãëàñèå ïî îòíîøåíèå íà “Òðàêèéñêè íàõîäêè” - Åâãåíè Êðèëàøêè,
âèçèÿòà”. È ñ åíèãìàòè÷íè ðåìàðêè çà æèâîïèñ
ñúñåäíè ñòðàíè ñ “ôàñàäíà äåìîêðàöèÿ”,
çàä êîÿòî “ïîëèòè÷åñêè ñèëè” ÓÍÃÀÐÑÊÈ ÈÍÑÒÈÒÓÒ
ãîñïîäñòâàëè è “çàïëàøâàëè Áúëãàðèÿ” óë. “Àêñàêîâ”16, òåë.9872307
(âúíøíàòà ïîëèòèêà, âúïðåêè Êîñîâî, íå
Àëåêñàíäúð Öâåòêîâè÷ /Ñúðáèÿ/, æèâîïèñ
å ñèëíà ñòðàíà íà óïðàâëåíåöà Êîñòîâ).
*
ÔÅÑÒÀ
Èâàí Êîñòîâ, âúïðåêè ïðèíàäëåæíîñòòà óë. “Ãóðãóëÿò”10, òåë.9804843
ñè êúì èñòîðèÿòà è íåîñïîðèìà òåæåñò
Ãåîðãè Êîâà÷åâ, æèâîïèñ
â ÑÄÑ, âúïðåêè áåçñïîðíèòå ñè çàñëóãè çà
ÍÀÒÎ è ÅÑ, íå å è íèêîãà íå å áèë
äåìîêðàòè÷åí ïîëèòè÷åñêè ëèäåð
ÊÎÍÖÅÐÒÈ
âèçèîíåð, à å áèë è å àìáèöèîçåí, ïîòàåí,
ÑÎÔÈÉÑÊÀ ÔÈËÕÀÐÌÎÍÈß
Òîé è ñìåøíèÿò êóëò êúì ïåðñîíàòà ìó ÇÀËÀ “ÁÚËÃÀÐÈß”,òåë.9877656
ñà â ìîìåíòà îïðåäåëåíî âðåäîíîñíè çà 29.5 ÷åò.,19÷. - Øåñòè êîíöåðò îò àáîíàìåíòåí
ÑÄÑ è çà êàóçàòà íà ïðîìÿíàòà. öèêúë “Îáåäèíåíà Åâðîïà”, äèð.Õîðèà
“Õðèñòèÿíäåìîêðàòè÷åñêèÿò” ìó Àíäðåñêó /Ðóìúíèÿ/, Ëèäèÿ Îøàâêîâà - ôëåéòà
àïàðàòåí êëèð ðúñè ñúñ ñâåòåíà âîäà (íå 30.5 ïåò.,19÷. - Êàìåðåí àíñàìáúë “Ñîôèéñêè
îò ÁÏÖ, à îò ñâ. Òîìà Àêâèíñêè, çà ñîëèñòè”, äèð. Ïëàìåí Äæóðîâ
êîãîòî ÷åòîõìå ñêîðî â “Ðàçóì”, è Êàìåðíà çàëà “Áúëãàðèÿ”
íåãîâèÿ ñëåäîâíèê Æàê Ìàðèòåí, 30.5 ïåò.,19÷. - Êðèñòèíà Îäàæèåâà - öèãóëêà,
öèòèðàí îáñêóðàíòèñòêè îò Koñòîâ â Ñòåôàí Âðà÷åâ - ðîÿë
ñòàòèÿòà - íå ìîãà äà ïðåöåíÿ äàëè ãî å è 31.5 ñúá.,19÷. - Àíæåëî Ïåïè÷åëè - ïèàíî,
ïðî÷åë), ãîñïîäñòâîòî íà ÷åðâåíèÿ Ôðàí÷åñêî Ïåïè÷åëè - âèîëîí÷åëî (×èëåà,
ìàôèîçåí êàïèòàë â ñèìáèîçà ñúñ ñèíèòå
Ìàòó÷è, Êàçåëà)
áðàòîâ÷åäè.
*
ÎÏÅÐÀ È ÁÀËÅÒ
Ðàçãðîìúò íà çàêëåéìåíàòà îò Êîñòîâ
êàòî ëèêâèäàòîðñòâî ñèíÿ ðåôîðìàöèÿ
ÄÚÐÆÀÂÅÍ ÌÓÇÈÊÀËÅÍ ÒÅÀÒÚÐ,
îòðÿçâà ïúòÿ çà ñïàñåíèåòî íà ÑÄÑ îò
òåë.9431979
ó÷àñòòà íà ìàðãèíàëíà, êîðóìïèðàíà,
29.5 ÷åò.,18÷. - “Sugar”, ìþçèêúë îò Æóë Ñòàéí
îäèîçíà êëèêà. Îòðÿçâà ïúòÿ çà
ïðåâðúùàíåòî íà ÑÄÑ âúâ âñåíàðîäíà 30.5 ïåò.,18÷. - “Öàðèöàòà íà ÷àðäàøà”,
ïàðòèÿ íà ïðîìÿíàòà â íàâå÷åðèåòî íà îïåðåòà îò Èìðå Êàëìàí
ïðèåìàíåòî íè â ÍÀÒÎ è ÅÑ -
èñòîðè÷åñêèòå ïðîìåíè, äàâàùè øàíñ çà ÒÅÀÒÚÐ
íà÷àëî íà èñòèíñêèÿ ïðåõîä êúì íîâîòî
íè ãðàæäàíñêî ñúñòîÿíèå. Èñêàì äà ÍÀÐÎÄÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÈÂÀÍ ÂÀÇΔ
âÿðâàì, ÷å ãî îòðÿçâà íå ñúâñåì òåë.9874831
áåçâúçâðàòíî. ×å ñèëèòå íà ïðîìÿíàòà, Ãîëÿìà ñöåíà
êîèòî óñåòèõìå òåçè äíè ïî ôîðóìèòå, 29.5 ÷åò.,19÷. - “Àëáåíà” îò Éîâêîâ
òåïúðâà ùå ñè êàæàò äóìàòà. 30.5 ïåò.,19÷. - “Çèìíà ïðèêàçêà” îò Øåêñïèð
31.5 ñúá.,19÷. - “Äåêàìåðîí” ïî Áîêà÷î
3.6 âò.,19÷. - “Éåñòúðäåé” îò Ëþáîìèð Äåíåâ è
Ñòåôàí Ìàâðîäèåâ /Ìëàäåæêè òåàòúð/
Êàìåðíà ñöåíà
ñúì êëîíÿë ïî-íàëÿâî, íî ñå
29.5 ÷åò.,19÷. - “Ñàìîëåòúò áåãëåö” îò Êàìåí
Äîíåâ
ðàçáèðàõìå ÷óäåñíî, çàùîòî âèæäàõìå
30.5 ïåò.,19÷. - “Íàäåæäà ñëÿïàòà” îò Áîÿí
ñëîæíîñòòà è îòíîñèòåëíîñòòà íà
Ïàïàçîâ
âñè÷êî.
Òåàòúð íà ïîñëåäíèÿ åòàæ
Ïîçíàíñòâîòî è ïî-êúñíî
29.5 ÷åò.,19÷. - “Íîùòà íà Õåëâåð” îò Èíãìàð
ïðèÿòåëñòâîòî ìè ñ Ëþäìèë â Áúëãàðèÿ
Âèëêèñò
áå ïîâå÷å íà ïðîôåñèîíàëíà îñíîâà è â
23.5 ïåò.,19.30÷. - “Êèìîíî” îò Ðîñèöà
ïðîôåñèîíàëíà îáñòàíîâêà, âèíàãè ñ õîðà
Îáðåøêîâà
íàîêîëî. Íî òóê, íà Êàëèôîðíèéñêî
31.5 ñúá.,19.30÷. - “Êîíòðàáàñúò” îò Ïàòðèê
ñïîêîéñòâèå, “vis a vis” óñïÿõìå äà
Çþñêèíä
ñïîäåëèì ìíîãî îò ëè÷íèòå ñè æèòåéñêè
îïèòè è íàáëþäåíèÿ. Òîé áåøå ìíîãî
ÄÚÐÆÀÂÅÍ ÑÀÒÈÐÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ
åíöèêëîïåäè÷åí, ò.å. èìàøå ïîçíàíèÿ ïî
òåë.9884611
âñè÷êî. Åäíà íîù íåùî ñå ðàçáîëÿ, âòðåñå
Ãîëÿìà ñöåíà
ãî.
29.5 ÷åò,19÷. - “Âå÷åðÿ çà òúïàöè” îò Ôðàíñèñ
Ðàçòðèõ ãî îò ðàêèÿòà, êîÿòî ìè áå
Âåáåð
äîíåñúë çà ïîäàðúê. Ïîóïëàøèõ ñå. Íà
31.5 ñúá.,19÷. - “Ïîâåëèòåëÿò íà ãëóïöèòå” îò
äðóãèÿ äåí ñå îïðàâè. Ïèòà ìå: “Òè ìàé
Íèéë Ñàéìúí
íåùî ñå ïîóïëàøè ñíîùè?” Êàçàõ:
1.6 íåä.,19÷. - “Ñúííè ïúòèùà” /Ãðóïà “Àð”/
“Áàÿ. Íî ñå óñïîêîèõ, êàòî ñè ïîìèñëèõ çà
4.6 ñð.,19÷. - Êîíöåðò íà “Ìå÷î Ïóõ”
ïóáëèêàöèèòå: “Ë. Ãåîðãèåâ ïî÷èíà
Êàìåðíà çàëà
â LA â äîìà íà Ì. Ëåâèåâ!” Ñìÿõìå ñå
29.5 ÷åò.,19÷. - “Þáèëåé” îò ×åõîâ
ìíîãî è äâàìàòà...
30.5 ïåò.,19÷. - “Âèøíåâè ñåñòðè” îò Ìàéêúë
Ëþäìèë áåøå ìíîãî íåùà: ìóçèêàíò -
Ãðèéí
ñàêñîôîíèñò, êëàðíåòèñò, ïåâåö;
ïóáëèöèñò, ñúïðóã, áàùà, äÿäî, ïðèÿòåë,
ÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÑÎÔÈß”
ñúáåñåäíèê è âñè÷êè òåçè íåùà âúðøåøå
òåë.9442485
ñúñ “ñóèíã”.
Ãîëÿìà ñöåíà
Êíèãàòà ìó “Èñòîðèÿ â ñèíêîïè” å íàé-
29.5 ÷åò.,19÷. - “Íîùòà ïðåäè ãîðèòå” îò
èíòåðåñíèÿò òðóä â ñêðîìíàòà íè
Áåðíàð-Ìàðè Êîëòåñ
áúëãàðñêà äæàç-ëèòåðàòóðà.
31.5 ñúá.,19÷. - “Òðè ñåñòðè” îò ×åõîâ
Ëþäìà, ïðèãîòâè ïî åäíà ðàêèÿ è çà íàñ
Çàëà “49”
êàòî äîéäåì.
30.5 ïåò.,19÷. - “Â ïîëèòå íà
Âèòîøà” îò ßâîðîâ
Ñ ìíîãî îáè÷,
폑֔
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
 Â È Ò Ð È Í À
Êîíñòàíòèí Èëèåâ, “Ïîðàæåíèåòî”,
ÈÊ, “Æàíåò-45”, Ïëîâäèâ, èçä. “Ôàêåë”,
2003, 368 ñ.
Ñàìèÿò àâòîð íàñòîÿâà, ÷å êíèãàòà èìà
àâòîáèîãðàôè÷åí õàðàêòåð. À Ëåîí
Äàíèåë îïðåäåëÿ Êîíñòàíòèí Èëèåâ íå
êàòî ñúäíèê, à êàòî ëåòîïèñåö, êîéòî
“ñëåäè ñèìïòîìèòå, ðåãèñòðèðà
ïðîöåñèòå íà áîëåñòòà, òúðñè
ñúïðîòèâèòåëíèòå ñèëè è…ìîæå áè… ñå
ñòàðàå äà èì ïîìîãíå ñ íÿêîÿ îò
ïðîòèâîîòðîâèòå íà èçêóñòâîòî”.
Õðîíèêà îò ãîëÿìàòà äðàìàòóðãèÿ íà
êðàòêîòî ñòîëåòèå.
Ãåîðãè Òîí÷åâ, “Ñìúðò â ãðàäèíàòà”,
ÈÊ “Ñòèãìàòè”, Ñ., 2003, 48 ñ.
Âãëúáåíè â ìúë÷àíèåòî ñè è åëèïòè÷íè â
ãîâîðåíåòî, ñòèõîâåòå íà Ãåîðãè Òîí÷åâ
è îò ôèëîñîôñòâàùèòå ïîåòè, è îò
ïîåòñòâàùèòå ôèëîñîôè âåðîÿòíî ùå
áúäàò ðàçïîçíàòè êàòî ðàçëè÷íè,
ïîäîáíî íà ñâîÿ ñúçäàòåë. À íåãîâèòå
ó÷åíèöè îò ìåñòíàòà ãèìíàçèÿ â
Ïúðâîìàé âåðîÿòíî ñà íàìåðèëè
ïîòâúðæäåíèå íà Äåêàðòîâàòà ìèñúë çà
ïîåçèÿòà êàòî “ïðîçðåíèå, ïî-âèñøå îò
ôèëîñîôèÿòà”.
Èëêà Ïîïîâà, “Àëñèîíà”,
ÓÈ “Ñâ.Êë.Îõðèäñêè”, 2002
“Ìàðãàðèòà, ìàãüîñíèöå, âúðíè ñå, êîãàòî
ïîðòîêàëèòå öúôòÿò” - ãðúöêà ïåñåí, îò
êîÿòî âåäíàãà òè çàìèðèñâà íà ìîðå. Ïåå
ñå â íàé-ãîëÿìàòà îò ìîðñêèòå íîâåëè íà
Èëêà Ïîïîâà “Àëñèîíà”, äàëà èìåòî íà
òðåòàòà é êíèãà. Äàëè â Àòèíà èëè
Âàðíà, Ïàðèæ èëè Ïðàãà, èñòîðèèòå
âîäÿò íå ïî ãåîãðàôñêèòå ìåñòà, à
íàâúòðå - ïî ëúêàòóøåùèòå ïîñîêè íà
ñúäáàòà, ïî ïúòåêèòå íà ÷óâñòâàòà, èç
äåáðèòå íà ðàâíîñìåòêàòà è ñïîìåíèòå.
Çàùîòî îíîâà, ñ êîåòî ïðèâèäíî ñìå ñå
ïðîñòèëè, âèíàãè ñå âðúùà íåî÷àêâàíî, çà
äà ïîòúðñè ñîáñòâåíèòå ñè
ñëåäè â èçìàìíîòî íè
ñïîêîéñòâèå. Ðàçêàçè çà
íàäåæäàòà â îðåõà îò
äåòñòâîòî. Åäèíàäåñåò
ðàçêàçà ìåæäó ëþáîâòà è
ñìúðòòà.
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
Ã Ë À Ñ Î Â Å Ò Å È Ì × Ó Â À Ì Å
Áëàãà Äèìèòðîâà: Âåê ìîé - âúëê ìîé
Âñåêè, êîéòî å ïîëó÷àâàë àâòîãðàô îò Áëàãà Äèìèòðîâà, âåðîÿòíî å ñòàâàë
ñâèäåòåë íà îíîâà ëþáîâíî íåéíî îòíîøåíèå êúì èçïèñâàíåòî, êúì ñúòâîðÿâàíåòî
íà ñàêðàëíàòà ñèãëà îò áúðçîïèñà íà îáùóâàíåòî ñúñ æèâèÿ ÷èòàòåë, êîìóòî â
òîçè ìèã äàðÿâà ñâîèòå óïîâàíèÿ. Ïîäîáåí òðåïåò â ðåäêèòå íè ñðåùè å îáãðúùàë
è ðàçãîâîðèòå íè çà ñìúðòòà, çà êîÿòî çíàåøå òîëêîâà ìíîãî è åäíîâðåìåííî ñ
òîâà áåçìúëâíî íàñòîÿâàøå çà îùå ñúñ ñâåíëèâî, íî íåíàñèòíî äåòñêî
ëþáîïèòñòâî. Ñåãà, îò éåðàðõèÿòà íà íîâèòå ñåëåíèÿ, âåðîÿòíî ñúñ ñúùèÿ òðåïåò
óëàâÿ íàøèÿ òðåïåò êúì íåèçâåñòíîòî è íåâèäèìî çà íàñ ïðèãîòâÿ óõàííèÿ ÷àé
íà òàìîøíîòî ñè ãîñòîïðèåìñòâî.
Ïðåäëàãàìå âè åäíî îò ïîñëåäíèòå íåïóáëèêóâàíè äîñåãà èíòåðâþòà, íàïðàâåíî íà
12 ÿíóàðè 2002 ãîäèíà, íåïîñðåäñòâåíî ñëåä ÷åñòâàíåòî íà 80-ãîäèøíèÿ é þáèëåé â
Óíãàðñêèÿ êóëòóðåí èíñòèòóò, íà êîåòî ïðèñúñòâàõà ñàìî òðèìà ïèñàòåëè.
Ì. Ò.
- Íàé-íàïðåä, ñ êúñíà äàòà, èñêàì äà âè íè äàâàøå è ñâîèòå ãîëåìè íàïúòñòâèÿ.
÷åñòèòÿ ðîæäåíèÿ äåí! Êàòî ÷å ëè ñòå Äîñåãà ìè ñà êàòî îáðàçåö çà ñëåäâàíå, äî Òúðíîâî è ìè ïîêàçâàøå ñúçâåçäèÿòà,
çàãúðáèëè ñóåòàòà è íà äàòèòå íå êðàÿ íà äíèòå. Òå ñå ïðåïëèòàò óðîöèòå, òîâà áåøå åäíî îòêðèòèå íà òàéíèòå íà
îáðúùàòå âíèìàíèå? Ïðàçíóâàõòå íàëè, åäíè â äðóãè, âñåêè äåí íÿêàêâà íîâà ñâåòà, çà ìåíå ìíîãî ïðèâëåêàòåëíî. Íî
äåâåò äíè ïî-êúñíî? ùðèõà äîáàâÿ æèâîòúò, îïèòúò, ïîëåêà- êîãàòî ñòèãíåø íàèñòèíà äî ãîëÿìîòî
- Å, ñåãà ùå ïðàâèì ÷åñòâàíèÿ þáèëåéíè! ëåêà ñå îòúðñâàø îò äðåáíèòå íåùà, îò èçïèòàíèå, òàì ñå ñúáóæäà è òîâà
- Êàêâî å âðåìåòî çà âàñ - íåùî ñóåòàòà, îò òîâà, êîåòî ìëàäèÿò ÷îâåê ðåëèãèîçíî ÷óâñòâî, êîåòî âèíàãè äðåìå ó
èçìèñëåíî èëè íåùî, êîåòî ïðîñòî ñè ãî ïîíÿêîãà ñå çàáëóæäàâà, ÷å å ìíîãî âàæíî, íàñ. È ñè ñïîìíÿì íåùî ìíîãî èíòåðåñíî,
èìà? à ñå îêàçâà, ÷å âàæíîòî å äà çàïàçèø òàçè êîåòî ìè êàçà ãîëåìèÿò äèðèãåíò
- Âèíàãè ìå å çàíèìàâàëî òîâà ñòðàííî ïúðâà, ïúðâîíà÷àëíà ëþáîâ êúì ñëîâîòî, Äîáðèí Ïåòêîâ, íèå áÿõìå ïðèÿòåëè ñ
íåùî “âðåìå”. Âúîáðàçÿâàìå ñè, ÷å íèå ãî êúì äåëîòî, êúì ñúçèäàíèåòî, êàêòî íåãî è ñåìåéñòâîòî ìó, ÷å ãîëÿìîòî
ïðîìåíÿìå, íî òî íàñ íè ïðîìåíÿ. Ìèñëÿ, êàçâàøå Íèêîëà Ìèõîâ. èçêóñòâî ìîæå äà ñå ðîäè ñàìî îò ãîëÿìî
÷å äîñòà çàâèñèì îò íåãî. Òàêà âå÷å ìå å - Çà òåçè îñåìäåñåò ãîäèíè ñòå ðåëèãèîçíî ÷óâñòâî. Âñè÷êè, êàçâà, ãîëåìè
íàó÷èë äúëãîëåòíèÿò îïèò, ÷å âðåìåòî å íàïèñàëè øåéñåò êíèãè, èçëèçà, ÷å âñÿêà êîìïîçèòîðè, è Áàõ, è Áåòîâåí, ñà íîñåëè
òîâà, êîåòî äèêòóâà íàä íàñ, íàä íàøèÿ ãîäèíà ñòå ïèñàëè ïî åäíà, àêî ñìåòíåì, â ñåáå ñè ïî ðàçëè÷åí íà÷èí âðúçêàòà ñ
æèâîò è íàøåòî ñúñòîÿíèå, íàñòðîåíèÿ. ÷å ñòå çàïî÷íàëè îò äâàéñåòàòà. ×óäÿ Áîãà îò èêîíèòå, íå åëåìåíòàðíà, à
Âðåìåòî, â íàé-øèðîê ñìèñúë. ñå, îòêúäå ñòå ñå çàðåæäàëè ñ äúëáîêà, äúëáîêà âÿðà. Êàêâà ñèëà èì å
- Î÷åâèäíî ñå å ïðîìåíÿëî çà âàñ. ïñèõè÷åñêà åíåðãèÿ, çà äà íàïðàâèòå äàâàëî òîâà äúëáîêî ðåëèãèîçíî ÷óâñòâî!
Çàùîòî ïîä ñòèõîòâîðåíèåòî “Âðåìå” òîâà? È çà òâîð÷åñòâî, è çà âðúçêà ñ òèÿ òàéíè
èìà åäèí àïîñòðîô: “Íàëè èñêàøå,/ íàëè - Àç íå çíàÿ, ÷å ñà øåéñåò! Àç íå ñúì ãè ãîëåìè íà ñúòâîðåíèåòî. È â òÿõ ñå å
èñêàøå,/ òè äà ñúçäàâàø âðåìå,/ à íå èç÷èñëÿâàëà... îòðàçèëî òîâà óñåùàíå íà øèðîêî
âðåìåòî äà ïðåñúçäàâà òåá./ È ñå ñðóòè - Äàë÷åâ âè íàðè÷à “îòëè÷íè÷êàòà”? äèõàíèå. Ñàìî òàì, êúäåòî èìà òîâà
âúâ ñâëà÷èùå,/ ìåæäóâðåìèå/. Ùå - Àìè, ìàëêî øåãîâèòî å òîâà øèðîêî, äúëáîêî äèõàíèå, ñàìî òàì ñå
äî÷àêàø ëè ìèã ÷îâåøêî âðåìå?” îïðåäåëåíèå. Íî, ñòàðàòåëíà ñúì áèëà, ðàæäà ãîëÿìî èçêóñòâî.
- Àìè, äàíî äà äî÷àêàìå!... Çà âñè÷êè ñå îñîáåíî ïðåä íåãî. - À ïðè âàñ?
îòíàñÿ òîâà. - Êàçâàò çà âàñ: “Òÿ òðúïíå îò - Ïðè ìåí íå å òàêà äúëáîêî, ìîæå áè
- Òîâà, êîåòî äàâà ñòîéíîñò íà âðåìåòî õëàäèíàòà íà ñàìîòàòà”... Íå ÿ ëè çàùîòî àç äîñòà áÿõ ïîâëèÿíà îò
å äóõúò? ïðàâè ÷îâåê ñàì? “âåëèêîòî ó÷åíèå” è íà ìëàäèíè ìè
- È äóõúò, è æåëàíèåòî äà ñúçäàâàìå - Å, ñàìîòàòà å íóæíà è àç ñúì ñå ðàäâàëà ïðåêúñíà âðúçêàòà. Íî äîáðå, ÷å äîéäå
íåùî, äà îñòàâèì âúâ âðåìåòî íÿêàêâà íà ñàìîòàòà ñè, íå ñúì ñòðàäàëà îò ìîìåíò, êîãàòî ìè ñå ñúáóäè òîâà îò
ñëåäà. Òîâà ïîíÿêîãà íè êàðà äà ïîíàñÿìå ñàìîòà... äåòèíñòâî ïîñÿòî ñåìåíöå, òà ìè ñå
ìíîãî íåñãîäè è ìíîãî òåæêè ìîìåíòè, ñ - Òúðñèëè ñòå ÿ? âúçâúðíà òîâà ÷óâñòâî. Ñ ìîÿ ïðèÿòåëêà,
íàäåæäàòà, ÷å ùå îñòàâèì íÿêàêâà ñëåäà. - Òÿ ñè èäåøå ñàìà è àç ÿ ïîñðåùàõ ñ ìíîãî áëèçêà, Êëåìåíòèíà Èâàíîâà,
- Ñëîâîòî ëè å áèëî íàé-âàæíîòî âúâ “Äîáðå äîøëà, ñàìîòíîñò...!” È ïðè êîÿòî å äúëáîêî ðåëèãèîçíà, áÿõìå íà
âàøèÿ æèâîò? ïúòóâàíèÿòà ñå ÷óâñòâàõ ìíîãî äîáðå Áîæè ãðîá. Òÿ ìå âúâåæäàøå â òàçè
- Àìè, òîâà áåøå. Îùå îò Òúðíîâî, òàì ñàìà. Äà íå ìè ãîâîðÿò ìíîãî ïðè íåïîâòîðèìà àòìîñôåðà â Éåðóñàëèì,
å íà ãîëÿìà ïî÷èò ñëîâîòî. Íå çíàì äàëè ïúòåøåñòâèÿòà, äà íå ìå îòâëè÷àò îò áÿõìå ñ íåÿ ïî âñè÷êè òèÿ ñâåòè ìåñòà è
ïðîäúëæàâà, ñêîðî íå ñúì óñåùàëà òàçè ñúçåðöàíèå è îò ðàçìèñëè. àç ñå ðàäâàì, ÷å ÷ðåç íåÿ óñïÿõ äà óñåòÿ
àòìîñôåðà, íî êàòî äåòå ïîìíÿ, ìîÿòà - À çà áîëêàòà ãîâîðèòå êàòî çà íåùî, íåùî ñ ìíîãî ãîëÿìà ñòîéíîñò. È ãî íîñÿ
ìàéêà å ó÷èòåëêà, è áèáëèîòåêàòà â êîåòî òðÿáâà äà ñå ñëó÷è?
â ñåáå ñè òîçè ãðàä, ñ âñè÷êèòå òèÿ õîðà,
Òúðíîâî, ïðî÷óòàòà áèáëèîòåêà, - Àìè, àç ìèíàõ ïðåç äîñòà òåæêè êîèòî èäâàò è çàñòàâàò ïðåä Ñòåíàòà
äèðåêòîð íà êîÿòî áåøå Ìîñêîâ, èçïèòàíèÿ, áîëêè äîñòà èìàì... íà ïëà÷à, òå ïðúñêàò îò ñåáå ñè òàÿ âÿðà
ïðèÿòåë íà áàùà ìè. Îùå ðàíî ìå - Êàçâàòå: “Çà íèùî íà ñâåòà íå áèõ è òîÿ ñòðåìåæ êúì ñëèâàíå ñ
çàïèñàõà, îò ñúâñåì ìàëêà õîäåõ äà äàëà äà ñå èçòðúãíå îò ó÷àñòòà ìè íàé- áîæåñòâåíîòî íà÷àëî. Àç îò Áîæè ãðîá
âçåìàì êíèãè. È òàêà, ìèíàâàõ êðàé òåæêîòî èçïèòàíèå. Îò òàì ìè ñå èìàì äîêóìåíò, ÷å ñúì áèëà òàì. ×å ñúì
êúùàòà íà Ïåòêî Ðà÷îâ Ñëàâåéêîâ è íà îòâîðèõà î÷èòå çà èñòèíñêèòå ñòúïèëà íà òèÿ ñâåòè ìåñòà... Íî òàì
Ïåí÷î Ñëàâåéêîâ, ñ íåïðåêúñíàòîòî ñòîéíîñòè íà æèâîòà, íà ÷îâåøêàòà ïðåæèâÿõ ñúùî è ãîëÿìîòî âúëíåíèå íà
óñåùàíå, ÷å êðàé òåáå âèòàå ñëîâîòî è äîáðîòà, íà âñåêè äúõ îò âúçäóõà. åâðåè, îòðàñëè òóê, òå ñà òàì ìíîãî è ñ
òâîðöèòå íà ñëîâîòî... Íàïðàçíî áèõ áèëà ðîäåíà íà òîçè ñâÿò, ìíîãî ñèëíî ÷óâñòâî êúì Áúëãàðèÿ. È òå
- Áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà ñå å àêî íå áÿõ ïîçíàëà òàêîâà ñå ó÷óäâàõà êàê ìîæå äà èìàìå òóêà
ïðîìåíÿëà ïðåä î÷èòå âè? ïðîñâåòëÿâàùî ñòðàäàíèå. Êàê ùÿõ äà òàêèâà çàãóáè íà öåííîñòèòå, êîèòî òå
- Ïðîìåíÿøå ñå è â ñúùîòî âðåìå ïîçíàÿ òàçè ñèëà íà ÷óâñòâîòî, àêî íå ñà âúçïðèåëè îò íàñ? È ðàçêàçâàõà, ÷å îò
îñòàâàøå íåïðîìåíèìà. Ñòîéíîñòíàòà áÿõ ìèíàëà ïðåç ñìúðòòà...” íàñ ñà íàó÷èëè äà öåíÿò è ðàñòåíèÿòà, è
ëèòåðàòóðà. Êîëêîòî è äà èñêàõà äà - Íå, òîâà áåøå åäíî ìîå âíåçàïíî æèâîòíèòå, ÷ðåç íàñ èì ñå å îòêðèëà
çà÷åðêâàò â òîçè íàø òåæúê ïåðèîä íà çàáîëÿâàíå, òàêà òåæêî çâó÷è: ðàê. È òî êðàñîòàòà íà ïòèöèòå, íà öâåòÿòà...
çàáðàíèòå, íà öåíçóðàòà, âñå ïàê, íå â åäíà âúçðàñò îùå ñðàâíèòåëíî ìëàäà. Êàê ìîæå íèå äà ñìå çàãóáèëè Äîëèíàòà
ìîæåõà äà çàáðàíÿò ãîëåìèòå íàøè Òîâà áåøå íàèñòèíà åäíî ìíîãî äúëáîêî íà ðîçèòå? Òàêà ÷å àêî îòèäåòå òàì èëè
èìåíà. Äîðè çà Ïåí÷î Ñëàâåéêîâ êàçâàõà: ïðåæèâÿâàíå, ñ íåî÷àêâàíî îòâàðÿíå íà äðóãàäå, ìîæå áè ùå îòêðèåòå ñëåäè,
“Å, òîé èìà àðèñòîêðàòè÷íî îòíîøåíèå î÷èòå çà èñòèíñêèòå ñòîéíîñòè â êîèòî ñà äàëè áúëãàðèòå è íà äðóãè
êúì öúðâóëàíêîâöèòå”, à òîé âñúùíîñò æèâîòà, çà ÷îâåøêèòå îòíîøåíèÿ, çà íàðîäè, öåííîñòè, êîèòî ñà ïðåäàëè, òà
êàçâà çà ëúæåèíòåëèãåíòèòå, ÷å ñà áëèçîñòòà íà õîðàòà, êîèòî òè äà ñå ðàäâàò è äðóãèòå íàðîäè íà òîâà,
öúðâóëàíêîâöè, à íå çà ïðîñòèòå õîðà. È ñ ïîìàãàò... È äîáðå, ÷å ìèíàõ ïðåç òîâà, êîåòî íèå ñìå èìàëè è äà ñå íàäÿâàìå, ÷å
òàêàâà âèñîêà ìÿðà å ïèñàë. Ñâúðçàõ ñå íå áèõ ãî äàëà, àêî íÿêîé êàæå, ÷å ùå ãî ùå ñè âúçâúðíåì íÿêîãà íàíîâî òîâà,
áëàãîäàðåíèå íà ãîëÿìîòî íåùàñòèå, îòíåìå îò æèâîòà ìè. Òîâà íå áèõ êîåòî ñìå çàãóáèëè.
áîìáàðäèðîâêàòà íà 10 ÿíóàðè 1944, ñ íèêîãà èçòðèëà îò æèâîòà ñè. Òî å åäíî Íî íàäåæäàòà ïðîáëÿñâà çà êðàòêî -
íåãîâèÿ ìíîãî áëèçúê ïðèÿòåë è ìîé ãîëÿìî èçïèòàíèå è ãîëÿìî áîãàòñòâî. êàòî ïîñëåäíèòå ìè ñòèõîâå, ïèñàíè ïðåç
ó÷èòåë, àêàä. Íèêîëà Ìèõîâ. Áÿãàõìå îò - À ïîòúðñèõòå ëè ïîäêðåïàòà íà Áîãà â ïúðâàòà ãîäèíà íà íîâèÿ âåê.Çà æàëîñò ñ
äîìà ñè, ðàçðóøåí äîì, â Ñîôèÿ áåøå ñòðàäàíèåòî? îòïå÷àòúê îò òåæêèòå ïðåæèâÿâàíèÿ,
âñè÷êî â îêàÿíî ñúñòîÿíèå, íî êîãàòî ñå - Êàê äà êàæà, ïî îñîáåí íà÷èí, ðàçáèðà ñå. êîèòî íè äîíåñå òîé. Êðàòêè ñòèõîâå çà
îçîâàõìå â Ïàí÷àðåâî, òàêà ñëåïåøêîì Èìàì äîðè ñòèõîòâîðåíèå çà òîçè âðåìåòî, êîåòî íè ñå ñòîâàðè, êîåòî íè
âúðâåéêè, òàì ìå ÷àêàøå ãîëÿìàòà ìîìåíò òàì, â áîëíèöàòà, êîãàòî òàéíî âðúõëåòÿ.  î÷àêâàíåòî äà äîéäå óæ
èçíåíàäà íà æèâîòà. Îáèêíîâåíî òàêà îò ñàìàòà ñåáå ñè îòêðèâàõ åäíî ìíîãî ïî-ñïîêîéíî âðåìå, äîéäå ìíîãî ïî-
ñòàâà, ïðè ãîëÿìî íåùàñòèå, èìàø è âðúùàíå êúì íà÷àëîòî. Çàùîòî ìîåòî òðåâîæíî. “Âåê ìîé, âúëê ìîé”.
òàêúâ äàð îò ñúäáàòà - òî÷íî â äåòèíñòâî áåøå ñâúðçàíî ÷ðåç áàáà ìè -
Ïàí÷àðåâî äà áúäå òîçè ãîëÿì áúëãàðèí, ëþáèìà áàáà - ñ öúðêâàòà è ïîñëå çàãóáèõ Âúïðîñèòå çàäàäå
Íèêîëà Ìèõîâ, êîéòî îùå íå áåøå òà÷åí òàçè âðúçêà. È òàçè îñíîâà ñå ñúáóäè ÈÂÀÉËÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÎÂÀ
îò òîãàâàøíèòå óïðàâëÿâàùè, íî òî÷íî â òîçè ìîìåíò. Íî âå÷å íå êàòî
íàðîäúò âå÷å ãî òà÷àøå, â ñåëîòî ìó öúðêîâíà âÿðà, à êàòî åäíî êîñìè÷åñêî
âèêàõà “ïðîôåñîðà”. Åäèíñòâåí òîé áåøå óñåùàíå, êàòî åäèí ïîëúõ îò íåáåòî, îò
äîøúë ñ öÿë êàìèîí ñ êíèãè è íèùî äðóãî, âèñîêî. Òîãàâà ìè ñå ñúáóäèõà èíòåðåñèòå
áåøå ñè ïðåíåñúë êíèãèòå â åäíà ñåëñêà êúì òàéíèòå íà êîñìîñà. Îò ìàëêà ìè å
êúùà è òàì ñúáèðàøå ìëàäè õîðà, àç èíòåðåñíî äà ãëåäàì çâåçäèòå, äàæå èñêàõ
ïîïàäíàõ â òîÿ êðúã ñ Áîÿí Ïåíêîâ, äà ó÷à àñòðîíîìèÿ, èìàõ áðàòîâ÷åä, ïî-
ñèíúò íà õóäîæíèêà ïðîô. Èâàí Ïåíêîâ è ãîëÿì, êîéòî çàâúðøè ìàòåìàòèêà è
äðóãè. È òîé íè äàâàøå êíèãè äà ÷åòåì è àñòðîíîìèÿ. È òîé ÷åñòî èäåøå â

Íåâåäåíèåòî
Ìèëàí Êóíäåðà çÿ íîâèÿ ñè ðîìàí
Àíòîàí Ãàëèìàð: Ïðåç 1993ã. ïî ïîâîä
ïóáëèêóâàíåòî íà “Ïðåäàäåíè
çàâåùàíèÿ” òè íàïå÷àòà â “Le Monde”
åäèí òåêñò “Ôðàíêîôîíèÿòà - òîâà
ñúùåñòâóâà”, â êîéòî öèòèðàø äóìèòå
íà ñúïðóãàòà òè Âåðà: “Ôðàíöèÿ, òîâà
å âòîðàòà òè ðîäèíà.” Òÿ å êàçàëà
“ðîäèíà”, çàùîòî èìåííî ïî âðåìå íà
åìèãðàöèÿòà òè âúâ Ôðàíöèÿ, ñëåä
äúëãî ìúë÷àíèå, ñè ñå âúðíàë êúì
ïèñàíåòî.
Ìèëàí Êóíäåðà: Ñëåä ðóñêîòî íàøåñòâèå
â ìîÿòà ñòðàíà ïðåç 1968 ã., ìå
çàáðàíèõà êàòî ïèñàòåë. Ïðåç 1969
çàâúðøèõ “Æèâîòúò å äðóãàäå”, à ïðåç
1970 - “Âàëñ íà ðàçäÿëà”, ñ êîéòî êàçàõ
“ñáîãîì” íà æèâîòà ñè êàòî ïèñàòåë.
Òâîÿò áàùà, Êëîä, òîãàâà èäâàøå ÷åñòî
â Ïðàãà, çà äà ñå ñðåùàìå. Òîé îòíåñå
“òîïëè” ðúêîïèñèòå íà äâàòà ìè ðîìàíà,
èçäàäå ãè è òàêà èçäàòåëñêà êúùà
“Ãàëèìàð” ñòàíà ìîå ïðèñòàíèùå.
Áëàãîäàðåíèå íà íåãî äíåñ ñúì âúâ
Ôðàíöèÿ. Òîé ìå óáåæäàâàøå äà
åìèãðèðàì, òúé êàòî íå îòêðèâàøå äðóã
ëåê çà ìîåòî “ñáîãîì íà ðîìàíà”, ñ êîåòî
íå æåëàåøå äà ñå ïðèìèðè.
Àíòîàí Ãàëèìàð: Ñïîìíÿì ñè ïúðâèòå
òè ãîäèíè âúâ Ôðàíöèÿ. Òè æèâååøå â
Ðåí è êîãàòî èäâàøå â Ïàðèæ, Êëîä òå
íàñòàíÿâàøå â åäíà ñòàÿ, ïîä ïîêðèâà,
áëèçî äî ìîÿòà. Ìíîãî âðåìå
ïðåêàðâàõìå çàåäíî. Ïàçÿ âåñåëè ñïîìåíè.
Ìèëàí Êóíäåðà: Íàèñòèíà, çà ìîÿ
èçíåíàäà, îò ïúðâàòà ìèíóòà íà
èçãíàíè÷åñòâîòî ìè âúâ Ôðàíöèÿ ñå
÷óâñòâàõ ùàñòëèâ. Íî áÿõ äàëå÷ îò òîâà
äà ñå ãìóðíà â ïèñàíå. Ñëåä öåëèÿ õàîñ íà
Èñòîðèÿòà òîâà, êîåòî ìå ïðàâåøå
ùàñòëèâ, áåøå íîðìàëíèÿò àíîíèìåí
æèâîò íà ïðîâèíöèàëåí ïðåïîäàâàòåë.
Áàùà òè òðÿáâàøå äà èçõàáè ìíîãî
åíåðãèÿ, ïðåäè äà ìó ïðåäñòàâÿ “Êíèãà çà
ñìåõà è çà çàáðàâàòà”. Òîâà áåøå ïðåç
1978 ã. Ñëåä ïðåêúñâàíå îò îñåì ãîäèíè.
Àíòîàí Ãàëèìàð: Êîãà òè äîéäå èäåÿòà
äà ïèøåø íà ôðåíñêè?
Ìèëàí Êóíäåðà: Âåäíàãà çàïî÷íàõ äà ïèøà
íà ôðåíñêè! Ëåêöèèòå ìè çà
Óíèâåðñèòåòà. Íÿìàøå íèùî ïî-
íîðìàëíî îò òîâà ïðåç 1986 è ïðåç 1993
Íîâèÿò íîñèòåë íà Õåðäåðîâàòà íàãðàäà çà
ëèòåðàòóðà
Äðàãî ßí÷àð å ðîäåí ïðåç 1948 â
Ìàðèáîð. Ñúâðåìåííèÿò ñëîâåíñêè
ïðîçàèê, þðèñò ïî îáðàçîâàíèå,
ïðåêàðâà èçâåñòíî âðåìå çàä
ðåøåòêèòå â áèâøà Þãîñëàâèÿ çàðàäè
ñúïðîòèâàòà ñè ñðåùó
êîìóíèñòè÷åñêèÿ ðåæèì, íî íåãîâàòà
ìîäåðíà ïðîçà, íåãîâàòà äðàìàòóðãèÿ,
åñåèñòèêàòà è ïóáëèöèñòèêàòà ìó ñà
äîáðå èçâåñòíè â öÿëà Åâðîïà. Àâòîð å
íà íÿêîëêî êíèãè ñ íîâåëè è ðàçêàçè, íà
ðîìàíèòå “35 ãðàäóñà”, “Ãàëèîò”,
“Ñåâåðíî ñèÿíèå”, “Íàñìåøëèâî
æåëàíèå” è “Çâúíòåæ â ãëàâàòà”, /òîêó-
ùî èçëÿçúë íà áúëãàðñêè/, îòëè÷åí ñ
íàãðàäàòà çà íàé-äîáúð ñëîâåíñêè ðîìàí
çà ãîäèíàòà.
Ïðåäëàãàìå âè ïàñàæè îò îòãîâîðèòå
íà Äðàãî ßí÷àð îò èíòåðâþòî íà
ïóáëèöèñòêàòà Âåñíà Ìèëåê,
ïóáëèêóâàíî â åäèí îò íàé-ïîïóëÿðíèòå
ñëîâåíñêè âåñòíèöè - “Äåëî” - ïî ïîâîä
ïðèñúæäàíåòî íà íàãðàäàòà.
Âèå òâúðäèòå, ÷å íÿêîè ìîè òåêñòîâå
ñúçäàâàò âïå÷àòëåíèåòî, ÷å ñúì ñúðäèò
÷îâåê. Òîâà, ñïîðåä ìåí, å ñåðèîçíî
íåäîðàçóìåíèå. Íå áèõ èñêàë äà
ïðèñúñòâàì â ðîëÿòà íà ñúðäèò ÷îâåê è
íå ñå âúçïðèåìàì êàòî òàêúâ. Ïîíÿêîãà
ñúì èðîíè÷åí èëè ñàðêàñòè÷åí, îñòúð, íî
íå ïðèòåæàâàì âðàæäåáíî îòíîøåíèå
êúì ñâåòà. Òîâà âïå÷àòëåíèå âåðîÿòíî ñå
å ðîäèëî îò ìîÿòà ïóáëèöèñòèêà, êîãàòî
ãîâîðÿ çà ñëîâåíñêèòå è åâðîïåéñêèòå
ïðîáëåìè îò ãëåäíà òî÷êà íà
ïîëèòèêàòà. Òðóäíî ñå çàïàçâà
A B R R O A D
äà ïóáëèêóâàì äâå êíèãè ñ åñåòà íà
ôðåíñêè. Íî äà íàïèøà ðîìàí íà ôðåíñêè -
íå áÿõ ìèñëèë çà òîâà.
Àíòîàí Ãàëèìàð: Â æèâîòà òè
íàáëþäàâàì åäíà ëþáîïèòíà ñèìåòðèÿ.
Ïúðâèÿò òè ðîìàí “Øåãàòà” èçëåçå
âúâ Ôðàíöèÿ, äâå ñåäìèöè ñëåä ðóñêàòà
èíâàçèÿ â ×åõîñëîâàêèÿ. “Áåçñìúðòèå”,
ïîñëåäíàòà òè êíèãà, ïèñàíà íà ÷åøêè -
äâà ìåñåöà ñëåä êðàÿ íà êîìóíèçìà.
Ìèëàí Êóíäåðà: Òîãàâà çà âòîðè ïúò èìàõ
óñåùàíåòî, ÷å êàçâàì “ñáîãîì” íà æèâîòà
ìè êàòî ðîìàíèñò. Îò õóäîæåñòâåíà
ãëåäíà òî÷êà â íèêîé äðóã ðîìàí íå ñúì
îòèâàë òîëêîâà äàëå÷, êàêòî â
“Áåçñìúðòèå”. Ñòðóâàøå ìè ñå, ÷å âñåêè
ñëåäâàù ðîìàí áè áèë èçëèøíî
ïîâòîðåíèå íà ñúùàòà ôîðìà. È òúé
êàòî Èñòîðèÿòà áóêâàëíî “÷óêàøå íà
âðàòàòà” è ôîáèÿòà ìè êúì ïóáëè÷íèÿ
æèâîò ðàñòåøå, ìîåòî “ñáîãîì íà
ðîìàíà” ìè áåøå äîðè ïðèÿòíî. Ïèøåõ
íÿêîëêî åñåòà íà ôðåíñêè. Ïîñëåäíîòî
òðÿáâàøå äà áúäå çà Øàäåðëî äå Ëàêëî.
Ñëåä íÿêîëêî ñòðàíèöè ñå ïî÷óâñòâàõ
çàäóøåí îò äîñàäà. Íå ìîæåõ äà ïîíåñà
ñåðèîçíîñòòà íà òåçè äúëãîãîäèøíè
ïèñàíèÿ. Çà äà ñå îñâîáîäÿ, çà äà ñå
ïîçàáàâëÿâàì, ïðåâúðíàõ òîâà åñå â åäíà
ãîëÿìà øåãà. Òàêà ïðåç 1995 ñå ðîäè
“Áàâíîñò”. Íàé-ëåêèÿò ìè ðîìàí, â
êîéòî “íÿìà ñåðèîçíà äóìà”. Ïúðâèÿò ìè
ôðåíñêè ðîìàí. Ñåäåì ãîäèíè ñëåä êàòî
çàâúðøèõ ðúêîïèñà íà “Áåçñìúðòèå”.
Àíòîàí Ãàëèìàð: Ñïîìíÿì ñè, ÷å ïðåç 80-
òå òè ïîñâåòè äâå ãîäèíè íà
ðåäàêòèðàíåòî íà ôðåíñêèòå ïðåâîäè
íà âñè÷êè òâîè ïðîèçâåäåíèÿ.
Ñðàâíÿâàøå èçðå÷åíèå ïî èçðå÷åíèå,
ïðåöåíÿâàøå âñÿêà äóìà, çà äà
ïîñòèãíåø ïúëíà èäåíòè÷íîñò âúâ
ôðåíñêèÿ òåêñò. Äíåñ, êîãàòî ÷åòà
ôðåíñêàòà òðèëîãèÿ, àêî ìîãà äà ÿ
íàðåêà òàêà, ÷óâàì òâîÿ ãëàñ òàêúâ,
êàêúâòî ãî ïîçíàâàì îò ÷åøêèòå òè
ðîìàíè, è ìèñëÿ, ÷å ñðåùàì ñúùèÿ ñâÿò.
Ìèëàí Êóíäåðà: Ñâåòúò íà ñúùèòå òåìè.
Äóìàòà “òåìà” çà ìåí îçíà÷àâà
åêçèñòåíöèàëåí ïðîáëåì, ðàçãëåäàí â
ðîìàí. Îðèãèíàëíîñòòà íà åäèí ïèñàòåë
íà ïúðâî ìÿñòî ñå äúëæè íà íÿêîëêîòî
Õ Å Ð Ä Å Ð
Äðàãî ßí÷àð, “Çâúíòåæ â ãëàâàòà”,
ðîìàí, ïðåâîä îò ñëîâåíñêè Ãàí÷î
Ñàâîâ, ÈÊ “Ñòèãìàòè”, Ñ., 2003, 240 ñ.
ñàìîîáëàäàíèå, êîãàòî óñåòèø, ÷å ïî
íåðåôëåêòîðåí íà÷èí ñå ñúõðàíÿâàò
ïàãóáíèòå îñòàòúöè îò îíîâà, êîåòî
íàðè÷àìå òîòàëèòàðèçúì.
Ñúñ ñâîåòî èçâåñòíî ïîíÿòèå
“äåìîêðàòóðà” ðàäèêàëèçèðàì ïîíÿòèåòî
“äåìîêðàöèÿ” ñàìî çà äà îáúðíà âíèìàíèå
íà ïîçèöèÿòà ñè çà òîâà, ÷å òðÿáâà äà
æèâååì ìíîãî ïî-îòêðèòî, çàùîòî àç
ñúì ïðèâúðæåíèê íà îòâîðåíîòî
îáùåñòâî.
Â È Ò Ð È Í À
ãîëåìè åêçèñòåíöèàëíè òåìè, êîèòî
âëàäåÿò ïðåç öåëèÿ ìó æèâîò. Óæàñúò
îò çàãóáåíàòà èäåíòè÷íîñò å òåìàòà íà
åäíà îò ïúðâèòå ìè íîâåëè. “Èãðàòà íà
àâòîñòîï” /Le jeu de l’auto-stop/, 1962.
Òðèäåñåò è ïåò ãîäèíè ïî-êúñíî íàïèñàõ
ðîìàíà “Ñàìîëè÷íîñò”, âòîðèÿò ìè
ôðåíñêè ðîìàí, êîéòî ñå âðúùà êúì
òåìàòà. Èëè íàïðèìåð, “Íåâåäåíèåòî”,
ïîñëåäíèÿò ìè ðîìàí íà ôðåíñêè.
Èíòåðåñóâàøå ìå íå åìèãðàöèÿòà êàòî
ïîëèòè÷åñêè èëè èñòîðè÷åñêè ïðîáëåì,
îùå ïî-ìàëêî ìîåòî ñîáñòâåíî
åìèãðèðàíå, à ãîëåìèòå åêçèñòåíöèàëíè
ïðîáëåìè, êîèòî ïîçèöèÿòà íà
åìèãðàíòà, íà âñåêè åìèãðàíò, ðàçáóëâà, è
êîèòî ñà ÷àñò îò âñåêè åäèí ÷îâåøêè
æèâîò: íåâåäåíèåòî ïðåä ëèöåòî íà
ñîáñòâåíèÿ ñè æèâîò, íîñòàëãèÿòà, Àíòîàíåòà
Íèêîëîâà,
çàáðàâàòà....
Àíòîàí Ãàëèìàð: ...íîñòàëãèÿòà, “Çåëåíî”/“Îãëåäàëî”, ñòèõîâå,
ÈÊ ”Ñòèãìàòè”, Ñ., 2003, 2õ32 ñ.
çàáðàâàòà - òîâà çâó÷è êàòî åõî îò Äâåòå çàãëàâèÿ, ïîìåñòåíè â îáùî
“Êíèãà çà ñìåõà è çà çàáðàâàòà”.
êíèæíî òÿëî, ïîñòèãàò èäåÿòà çà
Âñå ïàê èìà íåùî ðàäèêàëíî íîâî â òðèòå ñêà÷åíèòå ñúäîâå, êîèòî ïðè âñåêè íàêëîí
òè ôðåíñêè ðîìàíà. Òÿõíàòà êðàòêîñò. îñòàâàò åäíàêâî ïúëíè. Åäíàòà êíèãà
Ìèëàí Êóíäåðà: “Áàâíîñò” ìè å òîëêîâà ÷åòå äðóãàòà, òúêìî êîãàòî “ïðåç
ñêúïà, çàùîòî îòêðèõ íîâà ôîðìà. îãëåäàëîòî ìèíàâà ñÿíêà”, íî “âúâ
Ïðåäèøíèòå ìè ðîìàíè ñà êîìïîçèðàíè ñòàÿòà íå ñå ïðîìåíÿ íèùî”. È êîëêîòî
íàêëîíúò êúì åäíàòà å ïî-ãîëÿì,
êàòî ñîíàòà: ïîñëåäîâàòåëíîñò îò
ìíîãî ÷àñòè, ñåäåì â ìîÿ ñëó÷àé, âñÿêà òîëêîâà “îò ðåêàòà èçâèðàò âñå ïî-íîâè
äúðâåòà”. Òúðïåëèâî è îáÿòíî
öåíòðèðàíà îêîëî åäíà òåìà, âúçìîæíî ñúæèòåëñòâî.
íàé-ñèëíî êîíòðàñòèðàùà ïî îòíîøåíèå
íà ñòèëà ñ äðóãèòå ÷àñòè. Ïðè
ïîñëåäíèòå ìè ðîìàíè ïðèíöèïúò å
îáðàòíèÿò è ìè íàïîìíÿ ôóãà. Ôóãàòà ñå
ñúñòîè îò ìàëêî íà áðîé òåìè, êîèòî ñå
èçïúëíÿâàò åäíîâðåìåííî îò íà÷àëîòî
äî êðàÿ è ñúçäàâàò åäíà íåäåëèìà öÿëîñò.
Ãîëÿìîòî ðàçíîîáðàçèå íà ôîðìàòà íå å
ñáîð îò ðàçëè÷íèòå ÷àñòè íà ðîìàíà, à
òÿ ñå ïðîÿâÿâà íåïðåêúñíàòî, ñãúñòåíî
êàòî êîíòðàïóíêò. Íàïðèìåð
äåéñòâèåòî â “Áàâíîñò” òå÷å
åäíîâðåìåííî â äâà âåêà, ðåàëíîñòòà ñå
ñìåñâà ñ ôàíòàçèÿòà è åäèíñòâåíî
êîíñòàíòíîòî ïðèñúñòâèå íà äâå òåìè
/ ñêîðîñòòà è åêñõèáèöèîíèçìúò/,
ñúçäàâà íåïîêëàòèìîòî åäèíñòâî íà
öÿëîòî. Òàçè êîìïîçèöèÿ èçèñêâà
îãîëâàíå äî êðàéíîñò. Â ïúðâèÿ ñè
âàðèàíò “Íåâåäåíèåòî” áåøå 170
ñòðàíèöè. Áÿõ íåäîâîëåí äî ìîìåíòà, â
êîéòî ðúêîïèñúò íå ñòàíà 130 ñòðàíèöè.
Àíòîàí Ãàëèìàð: Ðàçáðàõ âñè÷êî.
Áúäåùèÿò òè ðîìàí ùå å äâàíàäåñåò
ñòðàíèöè.
Ïðåâåäå îò ôðåíñêè ÌÀÐÈÍÅËÈ
ÄÈÌÈÒÐÎÂÀ
Æåíè Çàèìîâà, “177 ñîíåòè”, òðåòî,
äîïúëíåíî èçäàíèå, Óâèíåðñèòåòñêî
èçäàòåëñòâî “Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè”,
Ñ., 2002 ã., 210 ñ.
Êîãàòî ãîâîðÿ çà ïîëèòè÷åñêèòå
ïðîáëåìè íà Ñëîâåíèÿ, íå èçòúêâàì
Çîÿ Çàõàðèåâà - Öàíêîâà, “Áîã ðúêà ìè å
ïîäàë. Ïîåòåñàòà Æåíè Çàèìîâà çà
æèòåéñêèòå ñè îäèñåè è çà ñâîèòå
íàñòúïèëàòà ïðè íàñ äåìîêðàöèÿ, à
ìóçè”, Íàöèîíàëåí ìóçåé íà
íåéíèòå ñëàáîñòè. È àêî òðÿáâà òåçè
áúëãàðñêàòà êíèãà è ïîëèãðàôèÿ, Ñ.,
ñëàáîñòè äà áúäàò îïèñàíè - àç ãè
2003, 252 ñòð.
îïèñâàì. Äíåñ òðÿáâà äà ãîâîðèì çà
Ñâîåòî ïðèñúñòâèå â áúëãàðñêîòî
ñëîâåíñêèòå, ïîëñêèòå, óíãàðñêèòå èëè
êóëòóðíî ïðîñòðàíñòâî íà ïðåõîäà Æåíè
÷èèòî è äà áèëî ïðîáëåìè åäíàêâî
Çàèìîâà áåëÿçà ñ ðåàëèçèðàíå íà
îòêðèòî. Ïðèñúñòâèåòî íè â
äåñåòèëåòíèòå ñè âúæäåëåíèÿ çà èçÿâà â
îòâîðåíîòî åâðîïåéñêî ïðîñòðàíñòâî
ðîäèíàòà. Ïî÷òè åæåãîäíèòå é àâòîðñêè
ïðàâè íàøèòå ïðîáëåìè ïðîáëåìè íà
èçäàíèÿ ïðåç 2003 áÿõà ïðåïðî÷åòåíè è
âñè÷êè. Íàñêîðî èìàõ ëèòåðàòóðíî
ïðåç æèòåéñêèòå é îäèñåè, âúçñòàíîâåíè
÷åòåíå â Ëàéïöèã, ñëåä êîåòî ñå ñúñòîÿ
îò ñàìàòà íåÿ è çàïèñàíè è õðîíîëîãè÷íî
äåáàò, â êîéòî ñ îãðîìíè óñèëèÿ
îñìèñëåíè îò Çîÿ Çàõàðèåâà - Öàíêîâà â
ïðåîäîëÿâàõìå êëèøåòàòà è
êíèãàòà “Áîã ðúêà ìè å ïîäàë”.
ñòåðåîòèïèòå, êîèòî ñúùåñòâóâàò çà
Ïîäëîæåíà íà èçïèòàíèåòî äà ñâúðæå
Èçòî÷íà Åâðîïà. Òàì íàñòîÿâàõ, ÷å
îòäåëíèòå ñâîè èçêëþ÷èòåëíî
ñúùåñòâóâàò ñëàáîñòè âúâ âñè÷êè
äðàìàòè÷íè ïðåæèâÿâàíèÿ â õóäîæåñòâåí
äúðæàâè â ïðåõîä è íàñî÷èõ âíèìàíèåòî
ðàçêàç, ñúïúòñòâàù äîêóìåíòàëíîòî,
íà ó÷àñòâàùèòå ïðåäè âñè÷êî êúì
Æåíè Çàèìîâà òâîð÷åñêè íàäìîãâà ñàìèÿ
ïîãðåøíèòå ïðåäñòàâè íà Çàïàäíà Åâðîïà
æèòåéñêè ñìèñúë, êàòî íåïðåêúñíàòî ãî
çà íàñ. È äàëè çàïàäíîåâðîïåéñêèÿò ñâÿò
âúâëè÷à â ïîåòè÷íîòî ïàðàëåëíî
å ãîòîâ äà òðúãíå íà òàêúâ äåáàò ñ
ïðåæèâÿâàíå, êîåòî åäíà îò ïîñëåäíèòå
èçòî÷íîåâðîïåéñêèÿ? Òå ïîäãîòâåíè ëè ñà
é êíèãè (“177 ñîíåòè”) ïðåçåíòèðà ïðåä
çà íàñ? Êîéòî å æèâÿë ïðåç ïåòäåñåòòå
íåéíèòå ïî÷èòàòåëè ïðåç 2002 ã.
ãîäèíè â Áóäàïåùà èìà ñúâñåì ðàçëè÷íà
Ìîùíèÿò è âèòàëåí äóõ íà ïîåòåñàòà
ïðåäñòàâà çà íåùàòà îò òîçè, êîéòî å
òîçè ïúò íè èçíåíàäà ñúñ ñïîñîáíîñòòà
æèâÿë ïî ñúùîòî âðåìå â Ïàðèæ èëè
ñè äà ïîãëåäíå íà ñåáå ñè îò äèñòàíöèÿ,
Ôðàíêôóðò. Ìîÿòà òåçà áåøå, ÷å Åâðîïà
îò ïîçèöèÿòà íà ìåäèàòîð, êîéòî å
ìîæå äà áúäå îáåäèíåíà ñàìî ïðè
îòñÿë îò ïðåâðàòíîñòèòå íà ñúäáàòà
ïîëîæåíèå, ÷å â îáùîòî åâðîïåéñêî
åäèíñòâåíî çðúíöàòà íà
ñúçíàíèå ñå âãðàäè è íàøèÿò îïèò. È
ïîåòè÷íîòî áåç
åäíîâðåìåííî ñ òîâà è íàøàòà
íàñëàãâàíèÿòà íà æèâîòà â
ëèòåðàòóðà, êîÿòî ðàçêàçâà çà âñè÷êî
íåãîâàòà åäíîçíà÷íîñò.
òîâà...
ÃÀÍ×Î ÑÀÂÎÂ
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
ÊÀËÅÍÄÀÐÒ
Ðåäàêòîð íà ñòðàíèöàòà
ÁÎÉÊÎ ÏÅÍ×ÅÂ

ñ Ñú÷èíÿâàíå íà ñú÷èíèòåëÿ
(29.5 - 4.6)
ê ó íåïðåäñêàçóåìè òóíåë÷åòà â èñòîðèÿòà

à ô ïî íà÷èí êîëêîòî áåçîòãîâîðåí, òîëêîâà

è íåêîíòðîëèðóåì. Îùå â “È äðóãè

ÒÅÀÒÚÐ “ÁÚËÃÀÐÑÊÀ ÀÐÌÈß”

òåë.9872303
Ãîëÿìà ñöåíà
29.5 ÷åò.,19÷. - “Ôèíàëå Ãðàíäå” îò Êàìåí
Äîíåâ
30.5 ïåò.,19÷. - “Ìåòåîð” îò Ôðèäðèõ
Äþðåíìàò
31.5 ñúá.,19÷. - “×åòâúðòàòà ñåñòðà” îò ßíóø
Ãëîâàöêè
3.6 âò.,19÷. - “Ñåêñ, íàðêîòèöè è ðîêåíäðîë” îò
Åðèê Áîãîæÿí
4.6 ñð.,19÷. - “Êîëêî å âàæíî äà áúäåø
ñåðèîçåí” îò Îñêàð Óàéëä
ÒÅÀÒÚÐ 199
òåë.9878533
29.5 ÷åò.,19.30÷. - “Ìîíîëîçè çà âàãèíàòà” îò
Åâà Åíñëúð
30.5 ïåò.,19.30÷. - “Íèêîé íå çíàå, ÷å ñúì êó÷å”
îò Àëúí Äåéâèä Ïúðêèíñ
31.5 ñúá.,19.30÷. - “Àëõèìèêúò” ïî Ïàóëó Êîåëþ
1.6 íåä.,19.30÷. - “Íèùî íå ïîìíÿ” îò Àðòúð
Ìèëúð
2.6 ïîí.,19.30÷. - “Âå÷åðåí àêò” ïî ×åõîâ
4.6 ñð.,19.30÷. - “Øèíåë” ïî Ãîãîë
ÌÀËÚÊ ÃÐÀÄÑÊÈ ÒÅÀÒÚÐ ÇÀÄ ÊÀÍÀËÀ
òåë.9442448
29.5 ÷åò.,19÷. - “Õóáàâàòà Êëàðà” îò Ðàéíåð
Âåðíåð Ôàñáèíäåð
30.5 ïåò.,19÷. - “Ñëúí÷åâî ñ ãðúìîòåâèöè” îò
Êåí Ëóäâèã
31.5 ñúá.,19÷. - “Áåç êîæà” îò Òåîäîðà Äèìîâà
3.6 âò.,19÷. - “Îõðàíèòåëè” îò Äæîí Ãîäáúð
4.6 ñð.,19÷. - “Ïîðó÷èê Áåíö” îò Äèìèòúð
Äèìîâ
ÍΠÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÑÚËÇÀ È ÑÌßÕ”
òåë.9871952
2.6 ïîí.,19÷. - “Ñêðèòî çàä âëàêà”, òàíöîâ
ñïåêòàêúë íà Òåàòúð “Linga” /Øâåéöàðèÿ/
3.6 âò.,19÷. - “Ðàçáèðàø ëè ìå ïðàâèëíî?” îò
Âåñåë Öàíêîâ è Ãåîðãè Ìàìàëåâ
4.6 ñð.,19÷. - “ î÷àêâàíå íà Ãîäî” îò Áåêåò /
Òåàòúð “Óëèöàòà”/
Êëóá “Æúëòàòà êðàâà”
29.5 ÷åò.,19.30÷. - “One man show” îò Ôèëèï
Òðèôîíîâ
ÍÀÐÎÄÅÍ ÒÅÀÒÚÐ ÇÀ ÌËÀÄÅÆÒÀ
òåë.9881356
30.5 ïåò.,19÷. - “Îëåàííà” îò Äåéâèä Ìàìåò
31.5 ñúá.,19÷. - “Ðàçêîø îò ìèçåðèÿ” îò
Ðàäîñëàâ Ìëàäåíîâ
1.6 íåä.,11÷. - “ßí Áèáèÿí” ïî Åëèí Ïåëèí
1.6 íåä.,19÷. - “Òàðòþô” îò Ìîëèåð
4.6 ñð.,19÷. - “Ðàçêîø îò ìèçåðèÿ” îò Ðàäîñëàâ
Ìëàäåíîâ
ÒÅÀÒÚÐ ”ÂÚÇÐÀÆÄÀÍÅ”
òåë.9872431
30.5 ïåò.,19÷. - “Â êðóïåí ïëàí: Éîðäàíêà
Êóçìàíîâà”
31.5 ñúá.,11÷. - “Ïðèíöåñàòà è ãðàõîâîòî
çúðíî” ïî Àíäåðñåí
1.6 íåä.,11÷. - “×åðâåíàòà øàï÷èöà” ïî Øàðë
Ïåðî
Ñúñòàâèòåë Àñåí Êîíñòàíòèíîâ
í èñòîðèè” òîé ðåøèòåëíî ñå íàñòàíÿâà â
Ãàóñòèí, äî êîãîòî ñà îòïðàâåíè
ïèñìàòà â íîâàòà êíèãà íà Ãåîðãè
Ãîñïîäèíîâ, ñå ïîÿâÿâà â “×åðåøàòà íà
åäèí íàðîä” êàòî Ãàóñòèí îò Àðë, çà äà
èçêàæå åäíî âàæíî ñúæäåíèå îòíîñíî êîé
êîãî ñú÷èíÿâà. Æåíàòà å ñú÷èíèëà
ñú÷èíèòåëÿ, òâúðäè òàì Ãàóñòèí.
Ìíîãîçíà÷èòåëíî òâúðäåíèå - ñïîìíåòå
ñè ãî, êîãàòî ñòèãíåì äî êðàÿ. Â ñáîðíèêà
ñ ðàçêàçè “È äðóãè èñòîðèè” Ãàóñòèí ñå
ïîÿâÿâà îòíîâî è äîðè äàâà çàãëàâèåòî íà
ïîñëåäíèÿ ðàçêàç â ñáîðíèêà. Â òîçè
ðàçêàç ãî âèæäàìå äà èçïèâà íà èçÿùíè
ãëúò÷èöè åäíà ñìåòàíêà - äåéñòâèå,
êîåòî ðåøèòåëíî áè ìîãëî äà èìà ñìèñúë
ñàìî àêî å îòíåñåíî êúì èçêîííàòà
çàõðàíåíîñò íà ïîåòà, ëþáèòåëÿ íà
âòå÷íåíîòî, îáåçêîñòåíî, îáåçñúãëàñåíî,
èçèñêàíî âìëå÷íåíî ñëîâî íà Âåëèêàòà
Ìàéêà, òúé êàòî å ñúâñåì ÿñíî, ÷å íèêîé
äðóã ÷îâåøêè âèä íå áè ìîãúë äà îöåëåå íà
ïîäîáíà äèåòà. Ïîåò ëè å Ãàóñòèí? Èëè
ñú÷èíèòåë íà ïîåòà? Ñúñ ñâîåòî
äîñòîéíî çà âñåêè èñòèíñêè ïîåò
ïîâåäåíèå òîé çàãíåçäâà ó íàñ òðàéíîòî
ñúìíåíèå îòíîñíî êîé, ùî ñå îòíàñÿ äî
åïèñòîëàðíàòà äâîéêà Ãîñïîäèíîâ-
Ãàóñòèí, êîãî ñú÷èíÿâà. Ïîìèñëåòå ñè
ñàìî çà èìåòî Ãàóñòèí, òîçè êåíòàâúð
îò ñâåòåö è ðåâîëþöèîíåð, àâãóñòèí è
ãàðèáàëäè, ÷èÿòî çâóêîâà îñìîçà ã-ñòèí
ïîäîçðèòåëíî îòåêâà ã-ñïèí - êàòî îíîâà,
êîåòî îñòàâà - àó - î-î - å, ðàçáèðà ñå,
îáåçêîñòåíèÿò ãëàñ íà êó÷åòî, êîåòî
ðúôà ñúãëàñíèòå â “Òåõíèêà çà
îáåçêîñòÿâàíå íà òåêñòîâå”. (Êúì
êó÷åòî ùå ñå âúðíà îòíîâî.) È äàëè å
ñàìî çâóêîâà òàçè îñìîçà? Äàëè ãðèæàòà
çà âå÷íîñòòà-ïëþñ-ðåâîëþöèÿòà, çà
òðàéíîòî-ïëþñ-ìúëíèåíîñíîòî, çà
äðåâíîòî-ïëþñ-æèâîòðåïòÿùîòî è ïð., è
ïð., íå å òúêìî îíçè îñìîòè÷åí æåñò,
÷ðåç êîéòî Ãàóñòèí ñú÷èíÿâà ñâîÿ
ñú÷èíèòåë?
Îò äðóãà ñòðàíà, Ãàóñòèí å
õðîíîìåòðè÷åí âèðóñ. Òîçè ãàëàíòåí
òðóáàäóð îò Àðë, òîçè ñâàëÿ÷ îò 6â êëàñ,
òîçè áëþñòèòåë íà ÷èñòîòàòà íà
íðàâèòå ìåæäó ðîçèòå è êîçèòå, òîçè
ðåâíèâ ëþáèòåë íà ÷àÿ è ìàëêî íåùî
ñïðèõàâ ñúïåðíèê íà ãðàäèíàðèòå êàòî
íÿêàêúâ âðåìåâè äúðâîÿä ñâðåäëè ñâîèòå
Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ
×àé îò ðîçè
Òàì, äåòî ìèñëèø, ÷å ñòå ñàìî òè è òâîéòà ðîçà,
íàäíè÷à ãðàäèíàð...
Ãàóñòèí
Ñâåòúò ñå ñóðâà âñåêè äåí ñúñ ìèëèìåòðè,
íî ñëó÷êàòà îò äíåøíèÿ ñëåäîáåä ëåòåí
ãî å çàñèëèëà êúì óðâàòà, íå ùå è äóìà.
Äà ãî íàïðàâè òÿ ñúñ ãðàäèíàðÿ, ÷óìà,
ñðåä ðîçè è áîäëè, äàëè ñå å îäðàëà,
è àêî äíåñ íå áÿõ âèäÿë, à
ñìÿòàé êîëêî åñåíè, ëåòà
áèëè ñà çàåäíî ñðåä ðîçè è ëèñòà,
è õëàäèíàòà é îò òîëêîâà ãîäèíè,
äîáðå, ÷å ãî îòïðàùàõ çèìå,
äåñåòèëåòèåòî ñëåä 1929 ãîäèíà,
îòêúäåòî îòïðàùà ïîñëàíèÿòà ñè êúì
äåñåòèëåòèåòî ñëåä 1989 ãîäèíà. Â
“Ïèñìà äî Ãàóñòèí” òîé òó ñå îáàæäà
îòêúì 17 âåê, òó ñå èçêàçâà çà áëóñà. Òóê
Ãàóñòèí ñå èçÿâÿâà íå ñàìî êàòî
áåçïðåêîñëîâåí àâòîðèòåò ïî êàêâîòî è
äà áèëî, íî è êàòî åêñïåðò ïî ëþáîâíèòå
ðàáîòè, êîéòî çíàå òî÷íî êîëêî ìèíóòè
ñà ìó íóæíè íà åäèí ìúæ çà åäíî ñâàëÿíå
(ñòèãà äà íå å íàé-ñìîòàíèÿò ìúæ âúâ
âñåëåíàòà), ïîçíàâà òî÷íàòà
âçàèìîâðúçêà ìåæäó ëîâêîñòòà íà
òåëàòà è äåâñòâåíîñòòà íà åçèöèòå è
ðàçâèâà ñîáñòâåíè - ìàëêî íåùî
ïàðàíîèäíî-ðåâíèâè - òåîðèè ïî
îòíîøåíèå íà ãðàäèíàðèòå.
Ìåæäó Àðë îò 12 - èëè 17 âñå ïàê?- âåê è
6â êëàñ àâòîðèòåòúò íà Ãàóñòèí ñúçäàâà
îíçè áåçàïåëàöèîíåí àõðîíîòîïèçúì, â
êîéòî ðàçïàäàíåòî è ìàðãèíàëèçàöèÿòà
íà ïîåòè÷åñêîòî îò ïîñëåäíîòî
äåñåòèëåòèå íà ìèíàëèÿ âåê ïðåòúðïÿâà
ñâîÿòà ÷óäíà ìåòàìîðôîçà. Êàòî ïèøå
äî òîçè áåçïàðäîíåí ïåðñîíàæ â íîâàòà
ñè êíèãà, Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ îòïðàâÿ
ïîñëàíèÿòà ñè êúì ñàìèÿ óïîðèò,
íåòúðïÿù âðåìåâè è ïðîñòðàíñòâåíè
îáñòðóêöèè ñâîä íà ïîåòè÷åñêîòî. È âñå
ïàê çàãàäêèòå ñè îñòàâàò. Êàêâà òî÷íî å
ôîðìóëàòà íà îáåçêîñòÿâàíå, êîÿòî
ïðàâè åçèêà íà òàçè, êàêòî è íà
ïðåäèøíèòå ìó êíèãè, åäíîâðåìåííî
ðúáàò è ôëóèäåí? Êîÿòî ïðèäàâà
ðàçãîâîðíè èíòîíàöèè íà íàé-èçèñêàíèÿ
ìåòàôîðèçúì? Êîÿòî ñëèâà ïàðîäèéíîòî
è èçñòðàäàíîòî â ñìåñ, êúäåòî òå íèòî
ñå êîìïðîìåòèðàò åäíî äðóãî, íèòî ñå
ðàçïàäàò ëèöå â ëèöå ñ ïóñòîòàòà?
Êîÿòî ïðèäàâà íà ìèñòèôèêàöèÿòà
òîëêîâà ïîäîçðèòåëíà äåëíè÷íîñò?
Íåíàäìèíàòèÿò â ñâîÿòà îòðèâèñòà,
ñïúíàòà ñïîíòàííîñò àðèñòîêðàòèçúì
íà Àíè Èëêîâ å åäèíñòâåíèÿò ïðåöåäåíò,
êîéòî ìè èäâà íà óì. Êàêòî è â
ïðåäèøíèòå ñè êíèãè, ëèðè÷åñêè è
áåëåòðèñòè÷íè, Ãîñïîäèíîâ - åäèí
Ãàóñòèí çíàå êàê - ñå äîêîñâà äî îíåçè
áîëíè ñðåäîòî÷èÿ, â êîèòî ñúâðåìåííèÿò
÷îâåê æèâåå ìåæäó ëþáîâòà è áîëíèöàòà,
ãðîáèùåòî è áåáåøêàòà êîëè÷êà, ðîçàòà
è íóæíèêà, ÷àÿ è ñàìîóáèéñòâîòî. Ìàëêî
íåùî òúïîâàò ñïðÿìî äðóãèòå, íî è
ìèëîñúðäåí, ãîòîâ äà ñå îòêàæå îò
âñè÷êî ïîðàäè ñàìàòà ïðåêîìåðíîñò íà
àïåòèòèòå ñè, óïëàøåí è çàåäíî ñ òîâà
Äðóãà ëèíèÿ
Ñ êîãî ñè ãîâîðÿò îíåçè
êîèòî ñè ãîâîðÿò ñàìè
Êîé ñè ãîâîðè ñ òÿõ
È êàêâî èì êàçâà
Çàùîòî ÷óâàì ñàìî îíîâà
êîåòî òå îòâðúùàò
Ï÷åëà
ñàìîíàäåÿí, òîçè ìèë íàø ïîçíàò,
ëèöåìåðíèê, íàø ñåáåïîäîáåí è áðàò,
÷èòàòåë èëè íå, æèâåå æèâîòà ñè êàòî
áèòîâ, ñëÿïî ëè÷åí, îãðàíè÷åí è êàòî
âðåìå, è êàòî ïðîñòðàíñòâî, è êàòî
åìîöèÿ, è êàòî ðàçáèðàíå çà ñåáå ñè è çà
äðóãèòå, è çàåäíî ñ òîâà - êàòî
íàäõâúðëÿù òåçè îãðàíè÷åíèÿ â åäíà
ïðîçîðëèâîñò, ïîíÿêîãà èðîíè÷íà,
ïîíÿêîãà èðîíèçèðàùà ãî, çà äðóãè
âðåìåíà, ìåñòà, ñúùåñòâà.
Ñèãóðíî å ìíîãî äîáúð ÷èòàòåë òîçè
Ãàóñòèí, çàùîòî èíà÷å Ãîñïîäèíîâ áè
ïèñàë äî íÿêîé äðóã, à íå äî íåãî. Ìîæå áè
Ãàóñòèí, òîçè ñòðàííèê âúâ âðåìåòî, å
íàé-äîáðèÿò àäðåñàò çà îíîâà
ïðîñòðàíñòâåíî - ãåîãðàôñêî,
ãåîïîëèòè÷åñêî, “ãåîôîòîãðàôñêî” -
ïðèâåæäàíå â äâèæåíèå, êîåòî “Ïèñìà äî
Ãàóñòèí” îñúùåñòâÿâà. Íàðåä ñ äðóãèòå
íåùà, êîèòî ñå ñëó÷âàò â òÿõ, “Ïèñìà äî
Ãàóñòèí” íè îòâåæäàò äî ðàçíè ìåñòà -
îò Ïîðòóãàëèÿ äî êúäå ëè íå èç Áàëêàíèòå.
Çà ïîðåäåí ïúò Ãîñïîäèíîâ äàâà ñâîÿ
ñâîåîáðàçåí ïîãëåä êúì íÿêàêúâ ñúùåñòâåí
êîëåêòèâåí îïèò, â ñëó÷àÿ - êúì
íàòðóïàíèÿ âå÷å ó íàñ îïèò îò ìåñòåíåòî
íàñàì-íàòàì. È çàåäíî ñ òîâà ìåñòåíå,
îòêðèòèåòî, êîåòî ñàìî â äâèæåíèå ìîæå
äà ñå íàïðàâè - îòêðèòèåòî, ÷å “öåíòúðúò
íà ñâåòà å íåùî ìíîãî ëåêî è ïîäâèæíî,
íåùî êàòî êó÷å, ïîäìàìåíî îò æåíà”. Îò
òðóáàäóðà äî êó÷åòî è îò Àðë äî öåíòúðà
íà ñâåòà, ïàê äî æåíàòà îïðÿõìå. Ãàóñòèí
çíàå çàùî.
ÌÈÃËÅÍÀ ÍÈÊÎË×ÈÍÀ
Ñëåäîáåä. ×àñîâå
È åñòåñòâîòî èìà ðèòóàëè...
Ãàóñòèí, ÕVII â.
åäèí
Íà ëîçàòà êðàâàòà ïðåä êúùè
è îò âñÿêî âèìå
âèíî.
äâà
Åäíà ï÷åëà ïðåìèíà.
Òèøèíà.
òðè
Ïàäà ÿáúëêà è ãíèå,
àêî ïàäíå äúæä -
ðàêèÿ.

Ðóáðèêàòà “Íà òà àç é ïîäàðÿâàõ ðîçè âñåêè ïúò, î äàð - ÷åòèðè

ôîêóñ” ñå ïîääúðæà ïðîêëÿòèå, çàä êîéòî ñå å õèëåë ãðàäèíàð. Îñåì ìðàâêè íîñÿò áàâíî
ñå áèå î ñòúêëîòî
îò Íàöèîíàëåí ôîíä ñåìêà îò ïðåçðÿëà äèíÿ.
“Êóëòóðà”
î ñòúêëîïèñà ñúñ èçêóñíî
Äà ãî íàïðàâè ñ íåãî, áîãîâå, òà ìèãàð èçðèñóâàíèòå ëèëèè Åé è àâãóñò ñå ñïîìèíà.
íå å çà äðóãè âåêîâå, çà ãíóñíè êíèãè,
îò ÷àñ
íå å ñúáðàëà ãðàì ïðàøåö ïåò
íèìà íå òðÿáâà âêóñ è â èçíåâÿðàòà? - Îïåëîòî íà ìóõèòå...
äà ãî íàïðàâè ñ ãðàäèíàðÿ òÿ, ùå ñå óáèå
ï÷åëàòà íà èçêóñòâîòî
à ïîäèð ÷àñ äà ñå óñìèõâà óòîëåíî,
äà ìå çàêà÷à ïî íîñà, ñëåä òóé ñìèðåíî

äà ïèòà èñêàì ëè äà ìè äîëåå ÷àé...

Îò ðîçè ëè, ùå êàæà è ùå êðåñíà: Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ, “Ïèñìà äî Ãàóñòèí”,
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003 ÈÊ “Æàíåò-45”, 2003
Êðàé!
Ðåäàêòîð íà ñòðàíèöàòà
ÊÀÒß ÀÒÀÍÀÑÎÂÀ
ðàô
í îÃ
Ô î
ÄÆÀÍ ÂÀÍÕÀÍÅÍ ïðåïîäàâà åñòåòèêà â
Óíèâåðñèòåòà â Õåëçèíêè è å
çàèíòåðåñîâàí îò ñâúðçâàùàòà òî÷êà
ìåæäó ñúâðåìåííàòà ôèëîñîôèÿ,
òåõíîëîãèÿ è èçêóñòâî, ïî-ñïåöèàëíî â
ìóçèêàòà è ôîíîãðàôèÿòà. Íåãîâè ïèñàíèÿ
ñà ñå ïîÿâÿâàëè â ñïèñàíèå Taide è íà
ðàçëè÷íè óåáñàéòîâå. Íåãîâî äåëî
íàïîñëåäúê å ïðåçåíòàöèÿòà íà “Îáè÷àéêè
Äóõà â Ìàøèíàòà: Åñòåòèêà íà
Ïðåêúñâàíåòî” íà êîíôåðåíöèÿòà Refrains
âúâ Âàíêóâúð, Êàíàäà. Çàíèìàâà ñå ñ
ãðàôè÷åí äèçàéí. Òîé ïîíÿêîãà ñúùî òàêà
ñå ïîäâèçàâà è êàòî DJ.
ÄÆÅÐÅÌÈ ÒÚÐÍÚÐ âîäè êóðñ ïî
“Èñòîðèÿ íà äèãèòàëíîòî àóäèî” âúâ
Âàíêóâúðñêèÿ Community College. Òúðíúð å
ñúùî òàêà êîìïîçèòîð è
èíòåðäèñöèïëèíàðåí àðòèñò. Òîé å
ñúîñíîâàòåë íà åäèí èíòåðíàöèîíàëåí
àðòèñòè÷åí êîëåêòèâ, 536
(www.fivethreesix.com). Ïîíàñòîÿùåì
êîìïîçèðà ïåñíè, êîèòî äà áúäàò
èçïúëíÿâàíè îò àâòîðè â 3D ñðåäà OnLive.
Ïóáëèêóâàíî ïúðâîíà÷àëíî â åëåêòðîííèÿ
æóðíàë Ctheory.
Îòíîñíî ïðå÷êèòå â ïîâåñòâîâàíèåòî,
èçîáðàçÿâàíåòî è èñòîðèÿòà:
CTHEORY: Mîÿò ïúðâè âúïðîñ ñå
îòíàñÿ êúì åäèí îòêúñ îò âàøåòî åñå
“Èçêóñòâîòî íà äåáíåíåòî -1” (1999)
 íåãî âèå êàçâàòå:
Ïðè èãðàòà ñ âðåìåòî ñúâðåìåííàòà
ìóçèêà íàðóøàâà ðåäà, êîéòî
ìîäåðíîñòòà èñêà äà óñòàíîâè:
åâîëþöèÿòà êàòî ïîñëåäîâàòåëíîñò îò
ñúáèòèÿ, âñÿêî íîâî ñúáèòèå îáõâàùàùî
ïðåäõîäíîòî. Òîçè àðáîðåñöåíòåí ìîäåë
íà åâîëþöèÿòà å áèë èçìåñòåí îò
ðèçîìàòè÷íèÿ òàêúâ: ïðîòè÷àò
ìóòàöèè, ãëàñîâå îò ìèíàëîòî èäâàò, çà
äà íè ñìóùàâàò, òå äîðè ñà àêòèâíî
ïðèçîâàâàíè îò ñúâðåìåííàòà ìóçèêà
÷èèòî ïðîäóöåíòè íå èñêàò äà îáõâàíàò
ìèíàëîòî, íî ãî èçïîëçâàò áåçãðèæíî
êàòî èçòî÷íèêîâ ìàòåðèàë. Öÿëîñòíàòà
èñòîðèÿ íà çàïèñàíàòà ìóçèêà å äîñòúïíà
çà ïðåæèâÿâàíå îòíîâî è îòíîâî è íàé-
ñúäáîâíîòî å, ÷å òÿ å äîñòúïíà è çà
ìàíèïóëàöèè, ñúïîñòàâÿíèÿ,
îïðîâåðæåíèÿ.
Ñúãëàñåí ñúì ñ âàñ, ÷å ìîäåðíèÿò êàíîí
(êîãàòî å ïðèëîæåí êúì íåñïåöèôè÷íà
ñðåäà) áåøå êàòî öÿëî íà ïúò äà îïðàâäàå
åâîëþöèîíèçìà çà ðàçâèòèåòî íà
åñòåòè÷íè òåíäåíöèè ÷ðåç ëèíåàðíà
ïîñëåäîâàòåëíîñò îò ñúáèòèÿ
äåòåðìèíèðàíè (ïî îáùî ìíåíèå) îò
‘îáåêòèâíàòà’ ãðàâèòàöèîííà ñèëà íà
êëàñè÷åñêàòà èñòîðèÿ íà èçêóñòâîòî è
òàçè, â íàøàòà ‘Ïîñòìîäåðíà’ åðà, íèå
ñìå èçìåñòèëè îáåêòèâíèÿ ìîäåë íà
åâîëþöèÿòà ñúñ ñóáåêòèâíàòà
èíòåðïðåòàöèÿ íà ðåêîìáèíàíòíèòå
èñòîðèè ïîä ôîðìàòà íà Äåëüîçèàíñêè
ìàøèíè (ïîðàäè ëèïñà íà ïî-äîáðî
îïèñàíèå).
Âúïðåêè âñè÷êî, âúòðå â ñïåöèôè÷íàòà
îáëàñò íà àóäèîïðîèçâîäñòâîòî,
çâóêîâàòà ñêóëïòóðà, èëè ïî-êëàñè÷åñêè
êàçàíî “Ìóçèêàëíàòà Êîìïîçèöèÿ”, áèõòå
ëè ñå ñúãëàñèëè, ÷å îáðàòíîòî å âÿðíî?
Òîâà, ÷å ìóçèêàòà íà íàñòîÿùåòî è
íåïîñðåäñòâåíîòî áúäåùå ùå ïðåãúðíå
îùå âåäíúæ åäèí ‘îáeêòèâåí’ ìåòà-
èñòîðè÷åñêè ñòàíäàðò è ùå ðåäóöèðà
âñÿêî ñâðúõ-ñóáåêòèâíî çàíèìàâàíå ñ
(ìåæäó)ëè÷(íîñò)íèÿ ðàçêàç?
Ñ äðóãè äóìè, “Ìóçèêàòà” å òðàäèöèîííî
âúçïðèåìàíà â Êëàñè÷åñêèÿ Çàïàäåí êàíîí
êàòî åäíà ëîãè÷íà è ïðîãðàìíà ñåðèÿ îò
ëèíåàðíè ñúáèòèÿ, êîèòî ÷åñòî ñå
ñóáåêòèâèçèðàò îò êëàñè÷åñêèÿ
êîìïîçèòîð ïîä ôîðìàòà íà ðàçêàç.
Òàêèâà ðàçêàçè òîãàâà ñà òëàñíàòè
íàïðåä îò òåõíè÷åñêàòà ëåêñèêà íà
õàðìîíè÷íîòî ïðèòåãëÿíå îò
Äîìèíàíòíè êúì Òîíàëíè èíòîíàöèè
(íàïðèìåð: Øåíêåðîâèÿ àíàëèç) è
èëþñòðèðàíè ÷ðåç óêðàñèòå íà
äèíàìè÷íèÿ êîíòðàïóíêò.
 êîíòðàñò, íîâîòî õèëÿäîëåòèå å
“Íåâðî-òðàíñìèòèðàé ìè òåçè
ïðàçíè çâóöè”
- Chicks on Speed1
Èíòåðâþ íà Äæåðåìè Òúðíúð ñ Äæàí Âàíõàíåí
ïîðîäèëî òîâà, êîåòî ñåãà ñå íàðè÷à
“Ãëè÷” è “Mèêðîñàóíä” ñöåíà. Òîâà
òåêóùî åñòåòè÷åñêî ïðåâúïëúùåíèå,
íàïîñëåäúê æåðòâà öÿëàòà ïðîãðàìíà
ëèíåàðíîñò è çàâèñèìîñò îò äðóãè
ìóçèêàëíè ñúáèòèÿ, çà äà ñå ôîêóñèðà
âúðõó ìîëåêóëÿðíàòà êîíñòðóêöèÿ íà íå-
ëèíåàðíèÿ çâóêîâ îáåêò. È òàêà, ñ
èçêëþ÷åíèå íà DJ\Dance êóëòóðàòà,
êúäåòî ðèòúìúò å ñòàíàë ìîñò ìåæäó
äâå ïðîñòðàíñòâåíî-âðåìåâè êðàéíîñòè,
áèõòå ëè ñå ñúãëàñèëè ñúùî ÷å
ôîêóñèðàéêè ñå ïîâå÷å âúðõó òåìáúðà,
îòêîëêîòî âúðõó õàðìîíèÿòà, ìåëîäèÿòà
è ðèòúìà, áè ìîãëî åâåíòóàëíî äà ñå
ñúæèâè èíòåðåñ êúì êîíöåïòóàëíèòå
ïðåäçíàìåíîâàíèÿ íà îáåêòèâíîòî íàä
ñóáåêòèâíîòî?
JANNE VANHANEN: Tîâà å ìíîãî ìú÷åí
âúïðîñ, èçèñêâàù ïðîçðåíèå â
ñúâðåìåííîòî àóäèî èçêóñòâî, êîåòî àç
ìîæå áè íå ïðèòåæàâàì. Áè ëè
ñèãíàëèçèðàëà âúëíàòà íà èíòåðåñ êúì
êà÷åñòâàòà íà çâóêîâàòà
(“ìèêðîçâóêîâàòà”) òåêñòóðà çà âðúùàíå
êúì îáåêòèâíîñòòà? Äîêîëêîòî ñå
ïîçîâàâàòå íà òîâà, Êëàñè÷åñêèÿò
çàïàäåí êàíîí ïîääúðæà ìîäåëà íà
“îáåêòèâíàòà” åâîëþöèÿ, ÷ðåç
ïîñëåäîâàòåëíîñòòà îò ñóáåêòèâíè
ðàçêàçè, ñâúðçàíè ÷ðåç ðàçëè÷íè
ìóçèêàëíî-òåõíè÷åñêè ôîðìè.
Ïàðàäîêñàëíî, ÷ðåç îòõâúðëÿíå íà
“îáåêòèâíèÿ” åâîëþöèîíåí ìîäåë íà
ìîäåðíèñòêèÿ êàíîí, íèå áèõìå
(ïðå)îòêðèëè åäèí ñúùåñòâóâàù
íåçàâèñèìî îò íàñ çâóêîâ ñâÿò, “íå ïòè÷à
ïåñåí, íî çâóêîâà ìîëåêóëà” êàêòî ïèøàò
Äåëüîç è Ãàòàðè. Áè ëè îçíà÷àâàë
ìèêðîñàóíäúò íîâ åìïèðèçúì ïðè çâóêà?
Ïîíå áèõ áèë î÷àðîâàí, äà ëèêâèäèðàì
ñõâàùàíèÿòà çà ñóáåêò è åêñïðåñèÿ â
ïîëåòî íà ìóçèêàòà.
Êàêâî ñå ïîäðàçáèðà îò ôàêòà, ÷å
ìèêðîçâóêúò êàòî æàíð å ñúùíîñòíî
ñâúðçàí ñ òåõíîëîãèÿòà, êîÿòî ãî
ïðîèçâåæäà, çâóêúò íà òåõíîëîãèÿòà
ÌÓ? Àç ñëóøàì åäèí ñúâðåìåíåí
àóäèîåêñïåðèìåíò êàòî íåùî
íåïðåñòàííî óäúðæàùî ñðåäàòà ìåæäó
ðåòåðèòîðèàëèçèðàíåòî â òåõíîëîãèÿòà
(ò.e. ïðîñòî ïîðåäíèÿ èçáúëâàí MAX
patch) è äåòåðèòîðèàëèçèðàíåòî íà
òåõíîëîãèÿòà, êîÿòî ãî ïðîèçâåæäà
(îñíîâíèÿò ïðåëîì â ìàøèííàòà ìóçèêà:
ñêðå÷à è ãëè÷à). Âúïðåêè ïðàâäîïîäîáíèÿ
ñöåíàðèé, êîéòî èçòúêâàòå âúâ âúïðîñà
ñè - íåëèíåàðíèòå çâóêîâè îáåêòè,
îòõâúðëÿùè èíòåð-ñóáåêòèâíàòà
çàâèñèìîñò îò âúíøíè îòíîøåíèÿ,
ïðåâðúùàùè ñå â îáåêòè íà
Ìèíèìàëèñòêîòî èçêóñòâî - èìà
òåíäåíöèÿ â ìàøèííàòà ìóçèêà, äà
ðåãðåñèðà â ïî-ìàëîâàæíè ðàçíîâèäíîñòè
íà ïðåäâàðèòåëíî óñòàíîâåíèòå
ïàðàìåòðè. Ìèñëÿ, ÷å òîâà, çà êîåòî
ãîâîðèòå, áè áèëî âèä èíòåð-
ñóáåêòèâíîñò.
Ïñèõî-àêóñòè÷íè ðàçãëåæäàíèÿ...
CTHEORY: Â äîáàâêà êúì àíàëèçà íà
ìóçèêàëíè ôîðìè, ÷ðåç òåõíèòå ëèíåàðíè
è ïðîãðàìíè îñîáåíîñòè, êàêâî å âàøåòî
âïå÷àòëåíèå îò èçñëåäâàíåòî è
ðàçâèòèåòî íà àóäèî ôîðìè ÷ðåç
äèñöèïëèíàòà, íàðå÷åíà ïñèõîàêóñòèêà?
psycho-acoustics
JANNE VANHANEN: Ùå íàïðàâÿ çàâîé
êúì ìóçèêàòà, îñíîâàíà íà DJ-ñòâîòî â
ñâîÿ îòãîâîð... Ìîæå áè çàùîòî ðåéâ/
êëóáíàòà îáñòàíîâêà å áèëà çàïàçåíà
îáëàñò çà èçñëåäâàíå â ïñèõî-àêóñòèêàòà:
DJ ìóçèêàòà, êàòî îò÷àñòè îïèò çà
èíäóöèðàíå è çàäâèæâàíå íà ðàçëè÷íè
ìåíòàëíè è ôèçè÷åñêè ñúñòîÿíèÿ ó
òàíöóâàùèòå. Èìà íÿêîè
èäèîñèíêðåòè÷íè çâóöè (ñêúïåðíè÷åñêèòå
303 acid øëÿïàíèÿ, ëåïêàâèòå mentasm
ñèíò-áðúì÷åíèÿ, ñòðàõîâèòèÿ sub-bass2...)
êîèòî ïðåäèçâèêâàò ìíîãî õàðàêòåðíè
óñåùàíèÿ. Ìîæå áè òîâà “èçñëåäâàíå” å
ïî-ñìúòíî â ïî-àêàäåìè÷íèòå îáëàñòè íà
ìóçèêàòà, äîêîëêîòî ìÿñòîòî íà
âúçïðèåìàíå å îñòàíàëî íåîïðåäåëåíî, íî
è îáñòàíîâêàòà, â êîÿòî å ïîòîïåí
äèñêîìàíèàêúò, èçæèâÿâàù ìóçèêàòà,
óñèëåíà äî êðàé íå å çàäúëæèòåëíà.
CTHEORY: Áèõòå ëè ìîãëè äà äàäåòå
îùå ïîäðîáíîñòè çà ðàçëèêàòà è/èëè
îòíîøåíèåòî ìåæäó ìàòåðèàëà è
ïðîãðàìíîòî ñúäúðæàíèå?
JANNE VANHANEN: Âðúçêàòà ìåæäó
ìàòåðèàëà è ïðîãðàìíîòî ñúäúðæàíèå íå
å ëåñíà â ìóçèêàòà, íàëè? Äà ìèñëèì çà
musique concrete êàòî çà ñàóíäòðàê íà
ôèëì: ïðåìèíàâàùè âëàêîâå, ïèùÿùè
ñèðåíè, äæàâêàùè êó÷åòà, âñè÷êî â
ñèíõðîí ñúñ ñàóíäòðàêà. Êàêâî áè ìîãëî
äà áúäå ïî-óæàñíî! Àç íå ñúì ÷àê òàêúâ
ìóçèêîëîã, ÷å äà äîðàçâèÿ òàçè èäåÿ
íàòàòúê, ðàçáèðà ñå, èìà ïî-äúëáîêî íèâî
íà îòíîøåíèÿ, íî àç áèõ êàçàë ïëàõî, ÷å
ñõâàùàíåòî çà àêóçìàòè÷åí3 çâóê íå ñå
ñòðåìè äà ïàñíå ñ ïðîãðàìíîòî
ñúäúðæàíèå. Íî íàèñòèíà ñå íàñëàæäàâàì
íà “òàíöîâàòà ìóçèêà”.
Ñòåïåíèòå è ãðàíèöèòå íà
òåìïîðàëíîñòòà ïðè òåõíîòî...
CTHEORY: Â ìèíàëè ïèñàíèÿ âèå ñúùî
òàêà ïðàâèòå ïðåïðàòêà êúì èçâúí-
âðåìåâàòà ïðèðîäà íà åëåêòðîííàòà
òàíöîâà ìóçèêà êàòî íåùî
ñúùåñòâóâàùî â åäíî âå÷íî è áåçêðàéíî
“ñåãà”. Âúçìîæíî ëè å òîâà äà å ïðîñòî
åäíà ñóáåêòèâíà èíòåðïðåòàöèÿ è ÷å
îñâåí äà âíóøàâà èëþçèÿòà çà íàñòîÿùå
ïîäîáíî áåçêðàéíî òå÷àù ïîòîê èëè
çàñòèíàëà âúëíà îò ìîíîòîíåí äðúì,
òåõíî/äåíñ ìóçèêàòà âñå îùå íîñè
íàïðåäúê â ïîñîêà êúì åäíî ëèíåàðíî
ðàçðåøåíèå íà äèñîíàíñà? Ïðèïîìíÿì ñè
ñþèòàòà íà Ôèëèï Ãëàñ “Music in 12
Parts” ïðåç 1974. Êàòî äèðåêòåí
ïðåäøåñòâåíèê íà òåõíî/äåíñ ìóçèêàòà,
ìèñëÿ ñè, òàçè àíàëîãèÿ å âàëèäíà.
Óñïåõúò íà “Music in 12 Parts” ñå ñúñòîè â
òîâà, ÷å â çàâèñèìîñò îò ñóáåêòèâíèÿ
úãúë, íÿêîé ìîæå äà âèçèðà (ïîëçâàì
äóìàòà “âèçèðàì” îò âèçóàëíàòà
êóëòóðà, çà äà íàïðàâÿ ïàðàëåë ñ âàøèÿ
ïðèìåð çà äæúíãúë DJ-èòå, êîìïîçèðàùè
â “4D ïðîñòðàíñòâîòî”) ðàáîòàòà êàòî
ïîñòîÿííî îáðúùàíå êúì íàñòîÿùàòà
OR, îòïðàâèëî ñå íà äúëãî è õèïíîòè÷íî
ïúòåøåñòâèå êúì âúçìîæíîòî
ðàçðåøåíèå íà äèñîíàíñà. Êðèñòàëíàòà è
öèêëè÷íà ìîäóëàöèÿ ïðåç 12
ïîñëåäîâàòåëíè òîíàëíîñòè (ïîäèãðàâêà
ñúñ ñîáñòâåíèÿ àêàäåìè÷åí îïèò â
ñåðèàëèçìà), èçãëåæäà, èìà çà öåë äà
âíóøè, ÷å íåãîâàòà ìóçèêà å åäèí
îïòèìèñòè÷åí íà÷èí çà ïîñòèãàíå èëè
ïîíå ñòðåìåæ çà ïîñòèãàíå íà íÿêàêúâ
êðàé, îòêîëêîòî êðàé ñàì ïî ñåáå ñè. Áè
ëè áèëà òàçè èíòåðïðåòàöèÿ ñúùî òàêà
ïðèëîæèìà êúì åëåêòðîííàòà äåíñ
ìóçèêà è àêî äà, îáèòàâàò ëè äóõîâåòå,
êîéòî âèå îïèñâàòå íÿêàêâî
ïðîñòðàíñòâåíî-âðåìåâî ïðåääâåðèå íà
àäà? Èëè åäíî 4D ÷èñòèëèùå?
JANNE VANHANEN: Ñèãóðíî èìà ñëîæíî
âçàèìîîòíîøåíèå ìåæäó íåïðåêúñíàòàòà
íàñòîÿùíîñò (presentness) è
“íàïðåäíè÷àâèÿ” (à çàùî íå íàçàäíè÷àâ?)
ìîìåíò â ìóçèêà, êîÿòî òåìàòèçèðà
ñâîåòî ñîáñòâåíî ïîâòîðåíèå. Ìèñëÿ ñè
çà òåõíîòî è õàóñà, è Ãëàñ, è Ðàéõ, è
Ðèéîäæè Èêåäà, íî ñúùî òàêà è çà
òåæêèÿ ôúíê íà Äæåéìñ Áðàóí è P-Funk
êàòî öÿëî è âñè÷êè âèäîâå ìîòîðèê ðîê.
Ìàøèíàðèÿòà, êîÿòî äâèæè, ìåíè
ìåõàíèçìèòå, íî âñúùíîñò ñè îñòàâà
ñúùàòà, çàïàçâà ñúùèÿ ìàøèíåí
àñåìáëàæ, àêî ïðåäïî÷èòàòå.
Áèõ èñêàë äà íàïðàâÿ åäíî ìíîãî
äâóñìèñëåíî è íåòî÷íî ðàçãðàíè÷àâàíå
ìåæäó ëèíåàðíàòà è íå-ëèíåàðíà ñåðèéíà
ìóçèêà. Ëèíåàðíàòà ìóçèêà ñúùî áè
îáèòàâàëà ïðåääâåðèåòî íà àäà èëè
÷èñòèëèùåòî, ïëúçãàéêè ñå êúì ðàçâèòèå
÷ðåç ìîäóëàöèÿ èëè ïîíå âíóøàâàéêè
íàëè÷èåòî íà òàêúâ èìïóëñ â
ñòðóêòóðàòà. Äîêàòî íå-ëèíåàðíàòà
ìóçèêà áè ñå ñòðåìÿëà äà èçãðàäè “åäíî
ïëàòî îò èíòåíçèòåòè”(ðàé èëè àä?)
÷ðåç ïîâòîðåíèå, êîåòî íå ñå ñòðåìè êúì
ðàçâèòèå èëè êóëìèíàöèÿ. Eäèí äîáúð
ïðèìåð áè áèë åäèí ìèíèìàë òåêíî DJ-
ñåò, ëóï-åñòåòèêà è strobe4 åôåêòè,
ðåæåùè âðåìåòî íà ñåðèè êèíåìàòè÷íè
ñâåòêàâèöè îò íàñòîÿùè ìîìåíòè. Äà
ïåðèôðàçèðàì Ãîäàð: èñòèíà (â ñìèñúë
íàëè÷íîñò/íàñòîÿùå) òîâà ñà 140 áèéòà
â ìèíóòà...
CTHEORY: Ðàäâàì ñå, ÷å äîïóñêàòå
ïðàâeíåòî íà äîíåéäå äâîéñòâåíè
ïðåïðàòêè òóêà. Êîãàòî ñè ìèñëÿ çà
ðàâíîìåðíîñòòà íà ñòúïêèòå, ñâèðåíè â
ïîñëåäîâàòåëåí ðåä ïðè âñÿêàêâà
ñêîðîñò, èçðàçåíà â áèéòîâå çà ìèíóòà, àç
ñè ìèñëÿ çà ôèçè÷åñêèÿ àêò íà õîäåíåòî,
êàðàíåòî íà êîëà èëè òàíöóâàíåòî. Äîðè
íÿêîé äà ñå ðàçõîæäà, òàíöóâà èëè êàðà
òàêà, ñÿêàø ñå íàìèðà â íÿêàêúâ çàñòèíàë
ìîìåíò, èçãëåæäà êàòî ÷å ëè òîâà å
íÿêàêâà êðàéíà òî÷êà íà ôóíêöèîíàëíèÿ
æèâîò. Ïîíå íà íÿêàêâî íèâî íèå ïðàâèì
ïúòóâàíå îò òî÷êà À äî òî÷êà B. Âúâ
âàøèÿ ïðèìåð òóê, àêòúò íà
ïðèñâÿòêâàíå íà åäíà ìúëíèÿ ñëåä äðóãà
íå âíóøàâà ëè è íå çàñèëâà ëè äâóêðàêàòà
ëèíåàðíîñò íà õîäåíåòî è äîðè
ìàðøèðóâàíåòî? Àç âúîáùå íå
ïðåïðàùàì êúì (òðàíñ)öåíäåíòíèòå
åôåêòè, êîèòî íÿêîè ìîæå áè èçïèòâàò
ïðè ïðèñâÿòêâàíåòî íà strobe åôåêòèòå,
êîèòî áèõà ìîãëè èëè íå áèõà ìîãëè äà
áúäàò íåùî íàïúëíî ðàçëè÷íî îò
äåéñòâèòåëíî ïîòâúðæäàâàíå íà
íàñòîÿùåòî.
JANNE VANHANEN: Ðàçáèðà ñå, íèå
ãîâîðèì çà ðàçëè÷íè èíòåðïðåòàöèè íà
“ïðîìÿíà íà ñúùîòî”, âèå - ôîêóñèðàí
âúðõó ïðîìÿíàòà, àç, ôîêóñèðàí âúðõó
òúæäåñòâåíîñòòà. Íåêà äà èçÿñíÿ
ñâîÿòà èäåÿ. Âèå ñïîìåíàâàòå
ìåòàôîðè÷íàòà âðúçêà ìåæäó
ðàâíîìåðíàòà ìóçèêàëíà ìåòðèêà è
ìîòîðíîòî äåéñòâèå, êîåòî èìà öåë â
èçâåñòåí ñìèñúë. Êàêòî è äà å, êîãàòî ñå
ñáëúñêàì ñ òîâà, êîåòî íàðè÷àì
íåëèíåàðíà ìóçèêà íà äàíñèíãà èëè ó äîìà,
àç ñúì ïîðàçåí îò òîâà, êàê ìîåòî
àóðàëíî èçæèâÿâàíå å ïðåäè âñè÷êî íå-
ïðåäâêóñâàùî. Ïîâòîðåíèåòî ðåäè
ïîñòîÿííî ïîñëåäîâàòåëíîñò îò
íàñòîÿùè ìîìåíòè èëè “ñúáèòèÿ”, êîèòî
òàêà äà ñå êàæå àç èçæèâÿâàì, (ãëàâíî)
òåêñòóðàòà íà çâóêà, íî áåç ïðèïîìíÿíå
èëè î÷àêâàíå íà íÿêàêâî ðàçâèòèå.
Òàêà ÷å âìåñòî ðàçõîäêàòà (åäíî
ðîìàíòè÷íî, ïàñòîðàëíî øëÿåíå,
èçïúëíåíî ñúñ çíà÷åíèÿ) àç ïðåäëàãàì
îáðàçà íà êàðàíå ïî ñêó÷åí àóòîáàí:
èìàìå äâèæåù èìïóëñ, íî íå è íåãîâèÿ
ñìèñúë. Åäíî ñìåñâàíå: ñúáèòèÿ, ïî
íÿêàêúâ íà÷èí “áåçâðåìåâè”, ïðåäñòàâåíè
â ïóëñèðàùî âðåìå.
Ïðåâåäå ÐÀÉÍÀ ÌÀÐÊÎÂÀ
1. ×èêñ îí Ñïèéä ñà òðè ìþíõåíñêè
ñòóäåíòêè: Êèêè Ìóðñ, Ìåëèñà Ëîãàí è Àëåêñ
Ìúðè Ëåñëè. Ìóçèêàòà, êîÿòî ïðàâÿò, ìîæå
äà áúäå íàðå÷åíà íþ óåéâ, èíäè ðîê,
åëåêòðîíåí åâðî-òðàø (áåë. ïðåâ.)
2. Çà òåçè, êîèòî ñà äàëå÷ îò ðåéâ-
ìèòîëîãèÿòà: “303” å åäèí ïðèìèòèâåí
ñèíòåñàéçåð/ñåêóåíñúð, ÷èåòî èìå âñúùíîñò å
Roland TB-303. Ñòàâà ÷óäîâèùíî ïîïóëÿðåí â
òåõíî/õàóñ/òðàíñ ìóçèêàòà çàðàäè çâó÷íèòå
øëÿïàùè çâóöè, êîèòî ñå ïîëó÷àâàò êàòî
âðúòêàø ðú÷êèòå.
Ïîíÿòèåòî “mentasm” èäâà îò åäèí òðàê íà
Äæîé Áåëòðàì ñúñ ñúùîòî èìå, ïðàâåí íà
R&S â ðàííèòå 90. Òåëåñíèòå óñåùàíèÿ çà
êîèòî â ñëó÷àÿ ñòàâà âúïðîñ, âåðîÿòíî ñà
“crank bugs”, óñåùàíåòî çà õëåáàðêè ïîä
êîæàòà, äîáðå ïîçíàòî è íà êîêàèíîìàíèòå è
íà ëþáèòåëèòå íà åêñòàçè è íà çàâèñèìèòå
îò àìôåòàìèí ðåéâúðè, êîãàòî õèìè÷åñêîòî
áëàæåíñòâî çàïî÷íå äà îòøóìÿâà.
Sub bass-úò, íà ÷èéòî åôåêò ðàç÷èòà DnB, å
íàèñòèíà ìàñèâåí, àòàêóâàù, íàñèëíè÷åñêè
çâóê è å â ñúñòîÿíèå äà ïðåäèçâèêà òðåïåò
äîðè ó èíäèôåðåíòåí ñëóøàòåë. (áåë. ïðåâ.)
3. Àêóçìàòè÷åí çâóê å òåðìèí, ïîçíàò îò
êèíîòî. Îçíà÷àâà çâóê, êîéòî ÷óâàìå, áåç äà
âèæäàìå èçòî÷íèêà ìó - íåâèäèì çâóêîâ
èçòî÷íèê. Ðàäèîòî, ôîíîãðàôúò, òåëåôîíúò
ïðåäàâàò çâóê, áåç äà ïîêàçâàò ðåàëíèÿ ìó
èçòî÷íèê. Òå ñå íàðè÷àò àêóçìàòè÷íè ìåäèè.
(áåë. ïðåâ.)
4. 1. Ñâåòëèíåí åôåêò. 2. Ñòðîáîñêîï 3.
Ïåòíî ñ ïî-âèñîê èíòåíçèòåò îò íîðìàëíèÿ
â ïîëåòî íà åäèí èíäèêàòîð, êàòî íàïðèìåð
åêðàí íà ðàäàð, ïîëçâàíî êàòî áåëåã çà
îïðåäåëÿíå íà äèñòàíöèÿ. (The
American Heritage ® Dictionary of
the English Language: Fourth
Edition. 2000)
Ñëåäâà
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
Ðåäàêòîð íà ñòðàíèöàòà
ÊÀÌÅËÈß ÍÈÊÎËÎÂÀ
íà
öå
C
 íåïîñòèæèìàòà ñóåòà íà áèòèåòî è íà
èçêóñòâàòà, êîèòî òî ïðåäèçâèêâà êúì
æèâîò, âñå ïî-÷åñòî ñå íàìåñâà
òåõíîëîãèÿòà, äîðè ñå ãîâîðè, ÷å òÿ
ñúçäàâà íîâè åñòåòè÷åñêè ïàðàìåòðè. Íî
òåàòúðúò, êîéòî îõîòíî èçïîëçâà
òåõíèêàòà êàòî ïîìîùíî ñðåäñòâî, íå
ïîçâîëÿâà íèòî çà ìèã äà áúäå çàìåñòåí
îò íåÿ, çàùîòî íåãîâèòå áëÿñêàâè
äîñïåõè ñå êîâàò â èãðàòà íà æèâî. À
íåèí íîñèòåë å àêòüîðúò. Åòî êàê ãî
õàðàêòåðèçèðà ìîäåðíàòà òåîðèÿ:
“Àêòüîðúò å öåë è ñìèñúë íà âñÿêà
ñöåíè÷íà ïðàêòèêà, íà âñåâúçìîæíèòå
åñòåòè÷åñêè òúðñåíèÿ îò ìîìåíòà íà
âúçíèêâàíåòî íà òåàòúðà äî äíåñ.”
/Ïàòðèñ Ïàâè/. Â òîçè ìîìåíò, â êîéòî
âñÿêà òåàòðàëíà èñòèíà ñå ïîñòàâÿ ïîä
ñúìíåíèå, àêòüîðúò îñòàâà íåíàêúðíèì
ïî ìÿñòî è çíà÷åíèå. Åòî çàùî ãî
èçáèðàì çà öåíòúð íà ñåëåêöèÿòà çà
òåàòðàëíèÿ ôåñòèâàë “Âàðíåíñêî ëÿòî
2003”. Ïî-òî÷íî ñòàâà äóìà çà
òåìàòè÷åí îáõâàò: “Àêòüîðè è ðîëè”.
Àêòüîðúò èìà ãëàâíà ðîëÿ â
ñúùåñòâóâàíåòî íà òåàòúðà è å
èçïúëíèòåë íà ðîëè, ò.å., òâîðåö, êîéòî
ïðåâðúùà åäèí òåêñò â îáðàç. Â òîçè
ñìèñúë òîé âèíàãè å â “äâîéíà ñòúïêà”: â
íåÿ èìà äèàëîã, ðèòúì è åäèíñòâî â
ðàçëè÷èÿòà íà äâàìàòà ïàðòíüîðè. È
òàêà àêòüîðúò å â äâîéíà ñòúïêà ñ
ðåæèñüîðà, ñ ïàðòíüîðà, ñúñ ñöåíîãðàôà è
ìóçèêàòà, à êîãàòî âñè÷êè òÿõ ãè íÿìà è
ñàì å ñïåêòàêúë - å â äâîéíà ñòúïêà ñúñ
ñîáñòâåíàòà ñè ëè÷íîñò.
Èíòåðåñóâàì ñå îò èçÿâè â êëàñèêàòà è â
ñúâðåìåííàòà äðàìà, îò òðàãè÷íè è
êîìè÷íè âúïëúùåíèÿ, îò âåòðèëîòî íà
ðàçëè÷íèòå æàíðîâè òîíàëíîñòè, îò
âñè÷êè “çà è ïðîòèâ” ïñèõîëîãè÷åñêèÿ
òåàòúð, îò ðîëè â äâèæåí÷åñêèÿ,
òàíöîâèÿ òåàòúð, îò ðîëè â
àëòåðíàòèâíè òåàòðàëíè ôîðìè, îò ðîëè
â øîó ñïåêòàêëè - ñòèãà äà áúäå ñïàçåí
ñòàòóòà íà äðàìàòè÷åñêèÿ àêòüîð - ò.å.
òîé äà ñúçäàâà îáðàç âúâ
âèñîêîõóäîæåñòâåíà ôîðìà ñ ìîäåðíà
ðåôëåêñèÿ è ðåïðåçåíòàòèâíîñò.
Ñåëåêöèîíèðàíè áúëãàðñêè ñïåêòàêëè:
1. ÔÐÀÍ×ÅÑÊÀ /Ê.Èëèåâ/, ðåæèñüîð
Ì.Ìëàäåíîâà, Íàðîäåí òåàòúð “Èâàí
Âàçîâ”
2. ÐÀÇÂÐÀÒÍÈÊÚÒ /Åðèê-Åìàíóåë
Øìèò/, ðåæèñüîð Êð.Ñïàñîâ, ÄÒ Âàðíà
3. ÌÅ×ÒÀËÎÒÎ /Á.Áîãäàíîâ/, ðåæèñüîð
Á.Áîãäàíîâ, ÍÄÒ “Ñúëçà è ñìÿõ”
4. ÑÒÅËÀ /Ãüîòå/, ðåæèñüîð Í. Ïîëÿêîâ,
ÎÒ “Âúçðàæäàíå”
5. ÂÈØÍÅÂÈ ÑÅÑÒÐÈ /Ì.Ãðèéí/,
ðåæèñüîð Â.Âèõúðîâà, Ñàòèðè÷åí
òåàòúð
6. ÄÍÅÂÍÈÊÚÒ ÍÀ ÁÐÈÄÆEÒ
ÄÆÎÓÍÑ /ïî òåêñò íà Õåëúí Ôèëäèíã/,
ðåæèñüîð Ãåðãàíà Äèìèòðîâà, Ðîäîïñêè
äðàìàòè÷åí òåàòúð Ñìîëÿí
7. ÑËÓÃÈÍÈÒÅ /Æ.Æüîíå/, ðåæèñüîð
Ä.Øïàòîâà, Ñäðóæåíèå “Ëåãàë àðò
öåíòúð”
8. ×ÅÒÂÚÐÒÀÒÀ ÑÅÑÒÐÀ /ß. Ãëîâàöêè/,
ðåæèñüîð Êð.Àçàðÿí, Òåàòúð “Áúëãàðñêà
àðìèÿ”
9. ÍÈÊÎÉ ÍÅ ÇÍÀÅ, ×Å ÑÚÌ ÊÓ×Å /
À.Ïúðêèíñ/, ðåæèñüîð
Ñ.Ñúíèíñêè, Òåàòúð “199”
10. ÀËÁÅÍÀ /É.Éîâêîâ/,
ðåæèñüîð Èâàí Äîá÷åâ,
Íàðîäåí òåàòúð “Èâàí
Âàçîâ”
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
ÌÅÆÄÓÍÀÐÎÄÅÍ ÒÅÀÒÐÀËÅÍ
ÔÅÑÒÈÂÀË “ÂÀÐÍÅÍÑÊÎ ËßÒÎ 2003”
Ñåëåêöèîíåð íà îñíîâíàòà ïðîãðàìà: Ñíåæèíà Ïàíîâà
Ìîòî íà ñåëåêöèîíåðà: ËÈÖÀÒÀ ÍÀ ÀÊÒÜÎÐÀ
Ïúëíà ïðîãðàìà íà ôåñòèâàëà1 :
1 ÞÍÈ
11.00 - 11.50 ÷.
Êóêëåí òåàòúð
ÊÓÊËÅÍ ÒÅÀÒÚÐ - ÂÀÐÍÀ
ÔÎËÊËÎÐÍÈ ÔÀÍÒÀÇÈÈ
Àâòîðñêè ñïåêòàêúë íà àêòüîðèòå:
Ãàëèí Ãèíåâ, Âåðà Ñòîéêîâà, Äèàíà
Öîëåâñêà, Æèâêî Æåêîâ
17.00 - 18.00 ÷.
Êóêëåí òåàòúð
ÊÓÊËÅÍ ÒÅÀÒÚÐ - ÂÀÐÍÀ
ÌÅÊÎ ÊÀÇÀÍÎ îò Âàëåðè Ïåòðîâ;
Ïîñòàíîâêà - Ãåîðãè Ìèõàëêîâ
18.30 - 21.20 ÷ Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Îñíîâíà ñöåíà
ÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÒÀÐÀÑ
ØÅÂ×ÅÍÊΔ, CHARITY PRODUCER’S
FUND - ÕÀÐÊÎÂ, ÓÊÐÀÉÍÀ
ÕÀÌËÅÒ. ÑÚÍÈÙÀ ïî Óèëÿì Øåêñïèð;
Ñöåíè÷íà âåðñèÿ è ïîñòàíîâêà - Àíäðåé
Æîëäàê
2 ÞÍÈ
19.30 - 20.40 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Îñíîâíà ñöåíà
ÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÑÒÎßÍ
ÁÚ×ÂÀÐΔ - ÂÀÐÍÀ
ÐÀÇÂÐÀÒÍÈÊÚÒ îò Åðèê-Åìàíþåë
Øìèò; Ïîñòàíîâêà - Êðàñèìèð Ñïàñîâ
18.00 - 19.10 ÷ Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Ñöåíà “Ôèëèàë”
ÍΠÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÑÚËÇÀ
È ÑÌßÕ”, ÏÐÎÄÓÖÅÍÒÑÊÀ ÊÚÙÀ
“ÐÅÔËÅÊÑ”, ÀÃÅÍÖÈß “ÏÐÈÌÀ”
ÔÅÍÎÂÅ îò Åëèí Ðàõíåâ; Ðåæèñüîð -
Èãëèêà Òðèôîíîâà
18.00 - 19.10÷
Êóêëåí òåàòúð
ÎÁÙÈÍÑÊÈ ÒÅÀÒÚÐ “ÂÚÇÐÀÆÄÀÍÅ”
ÑÒÅËÀ îò Éîõàí Âîëôãàíã ôîí Ãüîòå;
Ïîñòàíîâêà - Íèêîëàé Ïîëÿêîâ
3 ÞÍÈ
18.00 - 19.10 ÷ Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Îñíîâíà ñöåíà
20.30 - 21.40
ÑÄÐÓÆÅÍÈÅ “ËÅÃÀË ÀÐÒ ÖÅÍÒÚД,
ÄÚÐÆÀÂÅÍ ÑÀÒÈÐÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ
ÑËÓÃÈÍÈÒÅ îò Æàí Æüîíå;
Ïîñòàíîâêà è ñöåíîãðàôèÿ - Äåñèñëàâà
Øïàòîâà
18.00 - 19.10 ÷ Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Ñöåíà “Ôèëèàë”
ÍΠÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÑÚËÇÀ
È ÑÌßÕ”, ÏÐÎÄÓÖÅÍÒÑÊÀ ÊÚÙÀ
“ÐÅÔËÅÊÑ”, ÀÃÅÍÖÈß “ÏÐÈÌÀ”
ÔÅÍÎÂÅ îò Åëèí Ðàõíåâ; Ðåæèñüîð -
Èãëèêà Òðèôîíîâà
19.00 - 20.10÷
Êóêëåí òåàòúð
ÎÁÙÈÍÑÊÈ ÒÅÀÒÚÐ “ÂÚÇÐÀÆÄÀÍÅ”
ÑÒÅËÀ îò Éîõàí Âîëôãàíã ôîí Ãüîòå;
Ïîñòàíîâêà - Íèêîëàé Ïîëÿêîâ
4 ÞÍÈ
18.00 - 20.00 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Ñöåíà “Ôèëèàë”
ÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ - ÑÊÎÏÈÅ,
ÌÀÊÅÄÎÍÈß
ÄÈÂÎ ÌÅÑÎ îò Ãîðàí Ñòåôàíîâñêè;
Ïîñòàíîâêà - Àëåêñàíäàð Ïîïîâñêè
20.30 - 22.00 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Îñíîâíà ñöåíà
ÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÑÒÎßÍ
ÁÚ×ÂÀÐΔ - ÂÀÐÍÀ
ÐÎÁÅÐÒÎ ÇÓÊÎ îò Áåðíàð-Ìàðè
Êîëòåñ; Ðåæèñüîð - Áîÿí Èâàíîâ
5 ÞÍÈ
18.30 - 19.30 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Ñöåíà “Ôèëèàë”
ÄÚÐÆÀÂÅÍ ÑÀÒÈÐÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ
“ÀËÅÊÎ ÊÎÍÑÒÀÍÒÈÍΔ
ÂÈØÍÅÂÈ ÑÅÑÒÐÈ îò Ìàéêúë Ãðèéí;
Ïîñòàíîâêà - Âúçêðåñèÿ Âèõúðîâà
20.00 - 21.15÷ Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Îñíîâíà ñöåíà
ÊÎÌÏÀÍÈß ËÈÍÃÀ - ØÂÅÉÖÀÐÈß
ÑÊÐÈÒÎ ÇÀÄ ÂËÀÊÀ; Õîðåîãðàôèÿ -
Êàòàðæèíà Ãäàíèåö è Ìàðêî Êàíòàëóïî
ÊÓËÒÓÐÅÍ ÈÍÑÒÈÒÓÒ,
ÌÈÍÈÑÒÅÐÑÒÂÎ ÍÀ ÊÓËÒÓÐÀÒÀ -
ÔÐÀÍÖÈß
ÍÎÙÒÀ ÏÐÅÄÈ ÃÎÐÈÒÅ îò Áåðíàð-
Ìàðè Êîëòåñ; Ðåæèñüîð - Âëàäèìèð
Ïåòêîâ
19.15 - 20.15 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Îñíîâíà ñöåíà
ÒÀÍÖÎÂÀ ÊÎÌÏÀÍÈß ÄÐÈÔÒ -
ØÂÅÉÖÀÐÈß
“ÎÒÏÓÑÊÀÍÅ”  ×ÅÐÍÎ
Õîðåîãðàôèÿ è èçïúëíèòåëè: Áåàòðèñ
Æàêàð, Ïèòúð Øåëèíã, Ìàñèìî
Áåðòèíåëè, Èâàí Óëô
20.30 - 21.00 ÷.
Êóêëåí òåàòúð
ÒÅÀÒÚÐ 199
ÍÈÊÎÉ ÍÅ ÇÍÀÅ, ×Å ÑÚÌ ÊÓ×Å îò
Àëúí Äåéâèä Ïúðêèíñ; Ïîñòàíîâêà -
Ñúíè Ñúíèíñêè
22. 00 - 24.30 ÷. Ëîáè áàð - Õîòåë
“Îäåñîñ”
ÃÎÁ ÑÊÓÎÄ ÀÐÒÑ ÊÚËÅÊÒÈÂ,
ÖÅÍÒÚÐ ÇÀ ÑÚÂÐÅÌÅÍÍÈ ÈÇÊÓÑÒÂÀ
6 ÞÍÈ ÏÎÄÅÂÈË ÁÅÐËÈÍ
17.00 -18.40 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð - ÐÓÌ ÑÚÐÂÈÑ (ÏÎÌÎÃÍÈ ÌÈ ÄÀ
Îñíîâíà ñöåíà ÏÐÅÌÈÍÀ ÍÎÙÒÀ)
Èäåÿ è èçïúëíèòåëè: Éîõàíà Ôðàéáóðã,
20.15 - 21.55 ÷.
ÍΠÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÑÚËÇÀ Øîí Ïàòúí, Åëèñ Ñåìåíåö, Áåðèò
Ùóìïô, Ñàðà Òîì, Áàñòèàí Òðîñò,
È ÑÌßÕ”
ÌÅ×ÒÀËÎÒÎ - àâòîðñêè ñïåêòàêúë íà Ñàéìúí Óèë
Áîéêî Áîãäàíîâ
10 ÞÍÈ
18.00 - 19.20 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
ÒÅÀÒÐÀËÍÀ ÐÀÁÎÒÈËÍÈÖÀ
Ñöåíà “Ôèëèàë”
20.30 - 21.50 ÷. “ÑÔÓÌÀÒΔ
ÐÎÄÎÏÑÊÈ ÄÐÀÌÀÒÈ×ÅÍ ÒÅÀÒÚÐ - ÄÎËÈÍÀÒÀ ÍÀ ÑÌÚÐÒÍÀÒÀ ÑßÍÊÀ
ÑÌÎËßÍ ïî “Áðàòÿ Êàðàìàçîâè” îò Ô. Ì.
ÄÍÅÂÍÈÊÚÒ ÍÀ ÁÐÈÄÆÅÒ ÄÆÎÓÍÑ Äîñòîåâñêè
ïî Õåëúí Ôèëäèíã; Ðåæèñüîð - Ãåðãàíà 17.00 - 19.00 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Äèìèòðîâà Îñíîâíà ñöåíà
19.30 - 21.15 ÷. ÀËÜÎØÀ Ðåæèñüîð - Ìàðãàðèòà
Êóêëåí òåàòúð Ìëàäåíîâà
ÌËÀÄÅÆÊÈ ÒÅÀÒÚÐ 20.30 - 22.30 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
ÎËÅÀÍÍÀ îò Äåéâèä Ìàìåò; Îñíîâíà ñöåíà
Ïîñòàíîâêà - Ïëàìåí Ìàðêîâ ÈÂÀÍ Ðåæèñüîð - Èâàí Äîá÷åâ
19.15 - 20.15 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
7 ÞÍÈ Ñöåíà “Ôèëèàë”
17.00 -18.20 ÷. è 20.15 - 21.35 ÷. ÖÅÍÒÚÐ ÇÀ ÊÓËÒÓÐÀ È
ÄÅÁÀÒ”×ÅÐÂÅÍÀÒÀ ÊÚÙÀ”,
Äðàìàòè÷åí òåàòúð - Îñíîâíà ñöåíà
ÊÎÌÏÀÍÈß “FRACTION” - ÁÅËÃÈß ÔÎÍÄÀÖÈß DCM - ÁÓÊÓÐÅÙ, ÃÐÀÍÄ
ÒÅÀÒÚÐ - ÕÐÎÍÈÍÃÅÍ
ANTI - GONE ïî Ñîôîêúë; Ðåæèñüîð -
Ãàëèí Ñòîåâ ÏÐÈßÒÅËÈÒÅ ÍÀ ÀËÔÐÅÄ;
19.00 - 20.45 ÷. Ïîñòàíîâêà è ðåæèñóðà - Ãàëèíà
Êóêëåí òåàòúð Áîðèñîâà
ÌËÀÄÅÆÊÈ ÒÅÀÒÚÐ
ÎËÅÀÍÍÀ îò Äåéâèä Ìàìåò; 11 ÞÍÈ
17.00 - 18.30 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Ïîñòàíîâêà - Ïëàìåí Ìàðêîâ
19.30 - 20.10 ÷ Ïëîùàä ïðåä Äðàìàòè÷åí Îñíîâíà ñöåíà
20.30 - 22.00 ÷.
òåàòúð
ÒÅÀÒÚÐ ÊÂÅËÁ - ×ÅÕÈß ÍÀÐÎÄÅÍ ÒÅÀÒÚÐ “ÈÂÀÍ ÂÀÇΔ
ÔÐÀÍ×ÅÑÊÀ îò Êîíñòàíòèí Èëèåâ;
ÂÈÑÎÊÀÒÀ ÈÑÒÎÐÈß - óëè÷åí
ñïåêòàêúë Ïîñòàíîâêà - Ìàðãàðèòà Ìëàäåíîâà
19.00 -21.00 ÷.Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
8 ÞÍÈ Ñöåíà “Ôèëèàë”
18.00 - 19.30 ÷. ÒÅÀÒÚÐ “ÁÚËÃÀÐÑÊÀ ÀÐÌÈß”
×ÅÒÂÚÐÒÀÒÀ ÑÅÑÒÐÀ îò ßíóø
Êóêëåí òåàòúð
ÒÅÀÒÚÐ 199 Ãëîâàöêè; Ïîñòàíîâêà - Êðèêîð Àçàðÿí
ÍÈÊÎÉ ÍÅ ÇÍÀÅ, ×Å ÑÚÌ ÊÓ×Å îò 22.15 - 23.00 ÷.
Àðõåîëîãè÷åñêè ìóçåé
Àëúí Äåéâèä Ïúðêèíñ; Ïîñòàíîâêà-
Ñúíè Ñúíèíñêè Êîíöåðò íà òðóïà ÑÎÍÄÀÊÈ -
ÊÀÍÀÄÀ
19.00 - 20.30 ÷ Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Îñíîâíà ñöåíà
ÓÎÊÚÐ ÄÀÍÑ & ÏÀÐÊ ÌÞÇÈÊ - 12 ÞÍÈ
19.00 - 21.00 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
ÂÅËÈÊÎÁÐÈÒÀÍÈß
MÈÃ ÑËÅÄ ÌÈÃ; ÀÇ-úò; ÒÐÈÌÀ ÎÒ Ñöåíà “Ôèëèàë”
ÒÅÀÒÚÐ “ÁÚËÃÀÐÑÊÀ ÀÐÌÈß”
ÍÀÑ; Õîðåîãðàôèÿ - Ôèí Óîêúð
20.00 - 20.20 ÷ Ïëîùàä ïðåä Äðàìàòè÷åí ×ÅÒÂÚÐÒÀÒÀ ÑÅÑÒÐÀ îò ßíóø
Ãëîâàöêè; Ïîñòàíîâêà - Êðèêîð Àçàðÿí
òåàòúð
ÒÅÀÒÚÐ ÊÂÅËÁ - ×ÅÕÈß
ÌÎßÒ ÁÅÑÒÈÀÐÈÉ - óëè÷íî øåñòâèå
21.00 - 21.55 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Ñöåíà “Ôèëèàë”
ÒÀÍÖÎÂÀ ÊÎÌÏÀÍÈß ÄÐÈÔÒ -
ØÂÅÉÖÀÐÈß
ÇÂÓÊÎÂÀÒÀ ÌÀØÈÍÀ - ÒÅÀÒÐÀËÅÍ
ÊÎÍÖÅÐÒ; Ðåæèñüîð - Ïèòúð Øåëèíã 1 Ïîðàäè ëèïñà íà ìÿñòî òóê íå ñà
ïóáëèêóâàíè òðàäèöèîííî ïðèñúñòâàùèòå â
9 ÞÍÈ ïðîãðàìàòà íà ôåñòèâàëà ñåìèíàðè, ðàáîòíè
ñðåùè è àòåëèåòà.
17.30 - 19.00 ÷. Äðàìàòè÷åí òåàòúð -
Ñöåíà “Ôèëèàë”
ÒÅÀÒÚÐ ÑÎÔÈß, ÔÐÅÍÑÊÈ
Äíåñ êíèãè, óòðå...
Èìà åäíî ìÿñòî â Áåðëèí, êúäåòî çàäúëæèòåëíî òðÿáâà
äà ñå îòèäå ïî òúìíî. Òîâà å ïàìåòíèêúò
“Áèáëèîòåêàòà”. Íàìèðà ñå íà Áåáåëïëàö (áèâø
Îïåðíïëàö). Ìîæå áè íà åäíàêâî ðàçñòîÿíèå îò
Áðàíäåíáóðãñêàòà âðàòà è Àëåêñàíäúðïëàö. Íàáëèçî å
óíèâåðñèòåòúò “Õóìáîëò”, íàáëèçî å Äúðæàâíàòà
îïåðà, à Áåáåëïëàö îïèðà íà ïðî÷óòàòà óëèöà “Óíòåð
äåí ëèíäåí”. Ïëîùàäúò å ïàâèðàí. Ñàìî íÿêúäå â
ñðåäàòà íîùåì èç íåäðàòà ìó èçâèðà ñâåòëèíà.
Ïëî÷êèòå ñå ïðåêúñâàò îò ñòúêëî. Ïîãëåäíåø ëè
íàäîëó, âèæäàø ðàôòîâå çà êíèãè. Öÿëà áèáëèîòåêà.
Ïðàçíà. “Áèáëèîòåêàòà” å ìÿñòî, êîåòî òðÿáâà äà
íàïîìíÿ çà êíèãèòå, èçãîðåëè íà íàöèñòêèòå êëàäè ïðåç
1933 ã. íà ñúùèÿ òîçè ïëîùàä.
“Áèáëèîòåêàòà” å ïîñòðîåíà ïðåç 1994 ã. è å äåëî íà
èçðàåëñêèÿ ñêóëïòîð Ìèõà Óëìàí.
Îò äâå ãîäèíè Áåðëèíñêèÿò ñåíàò å äàë ðàçðåøåíèå íà
ìþíõåíñêàòà ôèðìà “Âüîð & Áàóåð” äà ïîñòðîè íà
Áåáåëïëàö ïîäçåìåí ãàðàæ. Ñúîáùåíèåòî ïðåäèçâèêà
íåäîâîëñòâîòî íà áåðëèíñêîòî ãðàæäàíñòâî, êîåòî
èçðàçè çàãðèæåíîñòòà ñè çà “Áèáëèîòåêàòà” â
ìíîæåñòâî ïðîòåñòíè àêöèè. Íàïðàçíî. Òàçè ãîäèíà íà
10 ìàé (äåíÿò, â êîéòî ñå íàâúðøèõà 70 ãîäèíè îò
ïóáëè÷íîòî èçãàðÿíå íà êíèãè îò
íàöèîíàëñîöèàëèñòèòå) ñòðîèòåëíèòå ïðåäïðèåìà÷è
îðãàíèçèðàõà ïàíàèð íà êíèãàòà íà ïëîùàäà. Áàãåðèòå ñå
î÷àêâàò ìàëêî ïî-êúñíî.
Íåìñêàòà ïðåñà îòáåëÿçà 70-ãîäèøíèíàòà îò
çëîâåùîòî ñúáèòèå ñ ïîäðîáíè ñòàòèè, íàïîìíÿùè çà
îíçè ñðàìåí äåí. Ïðåäëàãàìå âè òåêñò îò áåðëèíñêèÿ
âåñòíèê “Òàãåñøïèãåë”.
ÏÎÅÒÈ ÍÀ ÊËÀÄÀÒÀ
Òàì, êúäåòî êíèãèòå îòèâàò â îãúíÿ, ñêîðî ùå ãîðÿò è
õîðà, áå êàçàë íÿêîãà Õàéíðèõ Õàéíå. Ïðåäè 70 ãîäèíè
íàöèîíàëñîöèàëèñòèòå ïúðâî ïîäïàëèõà êíèãèòå. Åäíà
ïîó÷èòåëíà èñòîðèÿ.
Èçãàðÿíåòî íà êíèãè èìà äúëãà òðàäèöèÿ.  íà÷àëîòî é
ñòîè èíêâèçèöèÿòà. Ïúðâîíà÷àëíî àóòîäàôå (èäâà îò
actus fidei) å áèëî íàðè÷àíî òúðæåñòâåíîòî ïðî÷èòàíå
íà ïðèñúäà, ïîñëåäâàíî îò íåçàáàâíîòî é èçïúëíåíèå.
Òîâà å áèë àêò, èíñöåíèðàí ãëàâíî çàðàäè ïóáëèêàòà. Ïî
ïðàâèëî èçãàðÿíåòî å áèëî ïðåäøåñòâàíî îò öúðêîâíà
ñëóæáà ñ ïðîöåñèÿ, ñúáèðàëè ñå ãîëÿìà ÷àñò îò
ñàíîâíèöèòå, çà äà ïîä÷åðòàÿò çíà÷åíèåòî íà
ñïåêòàêúëà. Àêî è îòíà÷àëî êëàäèòå äà ñà áèëè ñàìî çà
åðåòèöèòå, ïî-êúñíî â îãúíÿ ñà õâúðëÿëè è ïèñàíèÿòà èì,
òàêà ÷å äóõúò èì äà áúäå íàïúëíî ïðîãîíåí. Ïðåç 1242 ã.
íàïðèìåð ïî çàïîâåä íà ôðåíñêèÿ êðàë ïîâå÷å îò 20 êîëè
ñà áèëè íàòîâàðåíè ñ åâðåéñêè ðúêîïèñè, ÷èåòî èçãàðÿíå
å òðàÿëî öåëè äâà äíè.
Èçîáðåòÿâàíåòî íà ïå÷àòàðñêàòà ìàøèíà ñ ïîäâèæíè
áóêâè îòêðèâà íîâè èçìåðåíèÿ çà äâèæåíèå íà ìèñúëòà,
íî â ñúùîòî âðåìå ïîñòàâÿ âëàñòèòå ïðåä íîâè
ïðîáëåìè. Òàêà ïðåç XVI âåê ñå èçâúðøâà
ñèñòåìàòèçàöèÿòà è þðèäè÷åñêàòà êîäèôèêàöèÿ íà
äóõîâíàòà è ñâåòñêàòà öåíçóðíà ïðàêòèêà. Êðàÿò íà
àâòîðèòàðíàòà äúðæàâà îáà÷å íå îçíà÷àâà êðàé íà
àâòîðèòàðíîòî ìèñëåíå. Öåíçóðàòà å àêòóàëíà òåìà è
ïî âðåìå íà Âàéìàðñêàòà ðåïóáëèêà. Îùå ïðåç 1922 ã. â
ïðèåòèÿ îò Ðàéõñòàãà ñëåä óáèéñòâîòî íà Âàëòåð
Ðàòåíàó Çàêîí çà çàùèòà íà ðåïóáëèêàòà ñå êðèÿò
äúëáîêèòå ïðîáëåìè íà ìëàäàòà äúðæàâíîñò. Òîãàâà
ñîöèàëäåìîêðàòèòå áÿõà äëúæíè äà ïîòúðñÿò ïîìîùòà
íà áóðæîàçíèòå ïàðòèè. Íî çàêîíúò, ïðèçâàí äà ïàçè
ðåïóáëèêàòà îò âðàãîâåòå é, ïî âðåìå íà
ïàðëàìåíòàðíèòå äåáàòè òàêà ñå ðàçìèâà, ÷å â êðàÿ
èçîáùî íå îòãîâàðÿ íà íàìåðåíèÿòà íà èíèöèàòîðèòå
ñè. Ñúâñåì ñêîðî ñúäèëèùàòà ñå íàñî÷âàò ãëàâíî êúì
Ãåðìàíñêàòà êîìóíèñòè÷åñêà ïàðòèÿ, âìåñòî äà
ïîòúðñÿò óáèéöèòå íà îñúäåíèòå íà ñìúðò îò òàåí
ñúä, çà êîèòî âñúùíîñò å áèë íàïðàâåí çàêîíúò.
Ïðåç 1926 ã. Ðàéõñòàãúò ïðèåìà Çàêîí çà îïàçâàíå íà
ìëàäåæòà îò ìðúñíè è áóëåâàðäíè ñú÷èíåíèÿ. Òàêà çàä
ïðèêðèòèåòî íà çàêîíà äå ôàêòî îòíîâî å âúâåäåíà
öåíçóðàòà. Îôèöèàëíèòå íàðåæäàíèÿ âúâ âðåìåòî
ìåæäó 1931 ã. è 1932 ã., óæ ïîä÷èíåíè íà áîðáàòà ñ
ïîëèòè÷åñêèòå åêñöåñèè, âñúùíîñò îòâàðÿò âðàòàòà
çà ïîëèöåéñêè ïðîèçâîë ñïðÿìî ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî.
Òàêà ïîãëåäíàòî 10 ìàé 1933 ã. ñúâñåì íå å ðåøàâàùà
äàòà â èñòîðèÿòà íà öåíçóðàòà, íåéíîòî çíà÷åíèå å
ïîâå÷å ïîëèòè÷åñêî. Ñëåä áîéêîòà íà åâðåéñêèòå
ìàãàçèíè, çàïî÷íàë ìåñåö ïî-ðàíî, ñëó÷èëîòî ñå íà 10 ìàé
å âòîðè òåàòðàëåí àêò, èíñöåíèðàí îò
íàöèîíàëñîöèàëèñòè÷åñêèÿ ðåæèì â æåëàíèåòî ìó çà
íàñèëñòâåíî óòâúðæäàâàíå. Áðóòàëíîñòòà è íàñèëèåòî
ñòàâàò çíàöèòå íà íîâàòà åïîõà. Òðåòèÿò ðàéõ ñå
ðàçïðàâÿ ñ ïðîòèâíèöèòå ñè íå ñàìî çàä çàòâîðåíèòå
âðàòè â ïîäçåìèÿòà çà ìú÷åíèÿ íà ÑÀ, à è îòêðèòî,
ïðåä î÷èòå íà öÿëàòà îáùåñòâåíîñò.
Îò ìàðò äî þëè 1933 ã. ñå èçãàðÿò êíèãè â íàä 50 íåìñêè
ãðàäà, íà íÿêîè ìåñòà êàòî Äðåçäåí è Õàéäåëáåðã òîâà
ñå ïðàâè íà íÿêîëêî ïúòè. Ïîâå÷åòî àêöèè ñå èçâúðøâàò
ïðåç ìàé, êàòî âñå ïàê âðúõíàòà òî÷êà å íà 10 ìàé â
Áåðëèí. Íàáèâà ñå íà îêî êîëêî ìíîãî ñïåêòàêúëúò
íàïîìíÿ ìîäåëà íà ñðåäíîâåêîâíîòî àóòîäàôå. Â
íà÷àëîòî íÿìà öúðêîâíà ñëóæáà, íî ïúê çàòîâà â
Áåðëèíñêèÿ óíèâåðñèòåò (äíåøíèÿò óíèâåðñèòåò
“Õóìáîëä” íà óëèöà “Óíòåð äåí ëèíäåí”) ôèëîñîôúò
Àëôðåä Áîéìëåð, òîêó-ùî çàùèòèë ïðîôåñóðà ïî
ïîëèòè÷åñêà ïåäàãîãèêà, ÷åòå âñòúïèòåëíà ëåêöèÿ.
Àóäèòîðèÿòà å ïðåïúëíåíà äúëãî ïðåäè íà÷àëîòî íà
ëåêöèÿòà. Ïîâå÷åòî ñòóäåíòè ñà â óíèôîðìèòå íà ÑÀ.
Çàä êàòåäðàòà å çàêà÷åíî çíàìåòî ñ ïðå÷óïåíèÿ êðúñò.
Áîéìëåð ñå ïðåäñòàâÿ â ïîä÷åðòàíî ñêðîìíèÿ ñòèë íà
âîéíèê íà ðåâîëþöèÿòà, çàñòàâàù â ðåäèöèòå íà
ðàáîòíèöè, ñåëÿíè è ñòóäåíòè, èñòèíñêèòå íåéíè
èçâúðøèòåëè. Ñâåòîâíàòà âîéíà íå áèëà ñïå÷åëåíà îò
èäåàëèñòè÷íî-õóìàíèñòè÷íàòà ôèëîñîôèÿ íà
îáðàçîâàíèòå, à îò íÿìàòà ôèëîñîôèÿ íà âîéñêàòà.
Ôàëøèâîòî ïðîòèâîïîñòàâÿíå ìåæäó äóõîâíîñò è
âëàñò òðÿáâàëî äà áúäå ïðåîäîëÿíî. Êàê ïðîôåñîðúò ñè
ïðåäñòàâÿ, ÷å ùå ñå èçâúðøè òîâà, ñòàâà ÿñíî íÿêîëêî
ñåäìèöè ïî-êúñíî, êîãàòî ïðåäñòàâÿ îñíîâè çà
“öÿëîñòíî ïðî÷èñòâàíå íà íàëè÷íàòà êíèæíèíà” îò
îáÿâåíèòå çà ñúìíèòåëíè àâòîðè.
Âå÷åðòà íà 10 ìàé ñòóäåíòèòå ñå ñúáèðàò íà
Õåãåëïëàö, íàìèðàù ñå çàä óíèâåðñèòåòà, çà äà òðúãíàò
â ñòðîéíè ðåäèöè ïîä ïðåäâîäèòåëñòâîòî íà Áîéìëåð
êúì Ñòóäåíòñêèÿ äîì íà “Îðàíèåíáóðãåðùðàñå”. Òàì
Ôðèö Õèïëåð, ôóíêöèîíåð íà Íàöèîíàë-
ñîöèàëèñòè÷åñêèÿ ãåðìàíñêè ñòóäåíòñêè ñúþç äúðæè
ðå÷. Ñëåä òîâà ñòóäåíòèòå ïîòåãëÿò çàåäíî ñ
íàòîâàðåíèòå ñ êíèãè âîëñêè êîëè, ìèíàâàò ïðåç
Áðàíäåíáóðãñêàòà âðàòà è ïî “Óíòåð äåí ëèíäåí”
äîñòèãàò äî Îïåðíïëàö. Òàì íàé-âúçðàñòíèÿò
ïðåäñòàâèòåë îò ñòóäåíòèòå è íÿêîëêî ïðîôåñîðè ïî
ãåðìàíèñòèêà ïðîèçíàñÿò ðå÷è. Ñëåä êîåòî êíèãèòå íà
Ìàðêñ è Ôðîéä, íà Õàéíå è Êóðò Òóõîëñêè, íà Òåîäîð
Âîëô è Àëôðåä Êåð, êàêòî è íà ìíîãî äðóãè, ïîëèòàò â
îãúíÿ. Ãëàâíàòà ðå÷ îáà÷å ñå äúðæè îò íîâîèçëþïåíèÿ
ìèíèñòúð íà ïðîïàãàíäàòà Éîçåô Ãüîáåëñ. Òÿ çàïî÷âà ñ
äóìèòå: “Åïîõàòà íà ïðåñèëåíèÿ åâðåéñêè
èíòåëåêòóàëèçúì ñâúðøè.” Òîâà å óñïåõúò íà
“íåìñêàòà ðåâîëþöèÿ” äàëà “çåëåíà óëèöà íà
ãåðìàíñêîòî”.
Íàöèñòèòå âèæäàò ñåáå ñè êàòî èçïúëíèòåëè íà
íàðîäíàòà âîëÿ, ñòóäåíòèòå ñà òåõíèÿò àâàíãàðä. Îùå
îò 20-òå ãîäèíè ðàñèñòêèòå òåíäåíöèè äîìèíèðàò ñðåä
îðãàíèçèðàíàòà àêàäåìè÷íà ìëàäåæ. Îáåäèíåíèòå
ãåðìàíñêè ñòóäåíòñêè äðóæåñòâà ñà ïúðâàòà
îáùåñòâåíà îðãàíèçàöèÿ, êúäåòî îùå ïðåç 1931 ã. ïðè
èçáîðèòå çà ïðåäñòàâèòåëíè îðãàíè íàöèñòèòå ñúáèðàò
íàé-ìíîãî ãëàñîâå. Êîãàòî Õèòëåð èäâà íà âëàñò,
îðãàíèçàöèÿòà âèæäà ñâîé êîíêóðåíò â
Íàöèîíàëñîöèàëèñòè÷åñêèÿ ãåðìàíñêè ñòóäåíòñêè ñúþç
è ñå îïèòâà äà áúäå îùå ïî-ðàäèêàëíà â äåéñòâèÿòà ñè.
 íà÷àëîòî íà àïðèë 1933 ã. íîâîñúçäàäåíàòà Ãëàâíà
ñëóæáà ïî ïðåñàòà è ïðîïàãàíäàòà íà Îáåäèíåíèòå
ãåðìàíñêè ñòóäåíòñêè äðóæåñòâà çàïî÷âà ãîëÿìà àêöèÿ,
÷èåòî íà÷àëî å îáÿâÿâàíåòî íà ïðî÷óòèòå 12 òåçè
“Ñðåùó àíòèãåðìàíñêèÿ äóõ”, ïîäãîòâÿùè èçãàðÿíåòî íà
êíèãèòå. Â ïúðâîòî “îêðúæíî” íà íîâàòà ñëóæáà ñå
èçèñêâà îò âñåêè ñòóäåíò äà “ïðî÷èñòè” áèáëèîòåêàòà
ñè. Ïî-íàòàòúê ñå êàçâà: “Âñåêè íåìñêè ñòóäåíò
ïðî÷èñòâà áèáëèîòåêèòå íà ñâîèòå ïîçíàòè è ñå ãðèæè
â òÿõ äà îñòàíå ñàìî êíèæíèíà, èçðàçÿâàùà ãåðìàíñêîòî
íàðîäíî ñàìîñúçíàíèå.” Òîòàëèòàðíèòå ðåæèìè âèíàãè
èçïîëçâàò ñ óäîâîëñòâèå åíòóñèàçìà íà ìëàäèòå õîðà.
Íåêà ñàìî äà ñè ïðèïîìíèì ðàçðóøèòåëíàòà ÿðîñò, ñ
êîÿòî ñòóäåíòñêèòå áðèãàäè â Êèòàé èçâúðøèõà
“êóëòóðíàòà ðåâîëþöèÿ”. Ïî îíîâà âðåìå â Ãåðìàíèÿ
ñòóäåíòèòå ïðèíàäëåæàõà êúì äóõîâíèÿ åëèò ïî ñúâñåì
äðóã íà÷èí, ðàçëè÷åí îò äíåøíîòî âðåìå íà ìàñîâèòå
óíèâåðñèòåòè. Íîâèÿò ðåæèì èçèñêâà îò àêàäåìè÷íàòà
ìëàäåæ äà ñå òðàíñôîðìèðà â íîâ òèï åëèò -
ôóíêöèîíàëåí. È äåéñòâèòåëíî, íÿìà äðóã ïåðèîä â
èñòîðèÿòà, â êîéòî ìëàäèòå àêàäåìèöè äà ñà ïðàâèëè
òàêà áúðçà êàðèåðà, êàêòî âúâ âðåìåòî ñëåä 1933 ã.
Ìíîãî ñà äîêàçàòåëñòâàòà, ÷å èäåÿòà çà èçãàðÿíåòî íà
êíèãè èçëèçà îò ñòóäåíòñòâîòî. Äâîðîâåòå íà
óíèâåðñèòåòèòå ñà ìåñòàòà, êúäåòî ñå ðàçâèâà òàçè
äåéíîñò. Èìà è äðóã âèä êëàäè, îðãàíèçèðàíè îò ìåñòíèòå
êëóáîâå íà “Õèòëåðþãåíä”. Òóê-òàìå è ïðîôñúþçèòå
õâúðëÿò êíèãè â îãúíÿ. È êîãàòî Ãüîáåëñ â áåðëèíñêàòà ñè
ðå÷ èçðàçÿâà áëàãîðàçïîëîæåíîñòòà ñè êúì ñòóäåíòèòå,
íàðè÷àéêè ãè “àâàíãàðäúò íà åäèí èñòèíñêè ãåðìàíñêè äóõ”,
òîé âñúùíîñò ñèãíàëèçèðà, ÷å ïðè öÿëàòà ñè ïðàçíè÷íîñò
èçãàðÿíåòî íà êíèãè íå ïðåäñòàâëÿâà îôèöèàëíà äúðæàâíà
àêöèÿ. Ðåæèìúò îñòàâÿ êëàäèòå äà ñå ñúñòîÿò, áåç îáà÷å
äà òúðñè íèòî èäåíòèôèêàöèÿ, íèòî äèñòàíöèðàíå. Ïðåç
1934 ã. èçäàòåëñòâîòî çà êóëòóðíà ïîëèòèêà íà Ãåðìàíèÿ
îòïå÷àòâà êàòî òîì âòîðè íà “Áîéíè ïðàâèëà íà
ãåðìàíñêèÿ ñâåòîãëåä” òâîðáàòà íà Âåðíåð Øëåãåë
“Ïîåòè íà êëàäàòà”, çàùèòàâàùà àêöèÿòà íà ìëàäåæòà
ñðåùó “íåîäîáðèòåëíîòî ïîêëàùàíå ñ ãëàâà íà ïî-ñòàðîòî
ïîêîëåíèå”. Íàèñòèíà, ëþáîâòà íà ãåðìàíöèòå êúì
êëàäèòå âñå ïîâå÷å íàðàñòâà. Òàêà ñëåä Àíøëóñà íà
Àâñòðèÿ ïðåç 1938 ã. â Çàëöáóðã ñå èçãàðÿò êíèãè íà
Ðåçèäåíöïëàö. Ïðåç íîåìâðè ñúùàòà ãîäèíà íà ìíîãî
ìåñòà ñå èçãàðÿò êíèãèòå îò åâðåéñêèòå îáùèíñêè
áèáëèîòåêè. Ïðåç 1939 ã. ñëåä ïðåâçåìàíåòî íà Ïîëøà
ãåðìàíñêèÿò Âåðìàõò èçãàðÿ Öåíòðàëíàòà âîåííà
áèáëèîòåêà âúâ Âàðøàâà, à ïðåç 1941 ã. â îêóïèðàíèÿ Åëçàñ
ñå ïðîâåæäà àêöèÿ, ïðè êîÿòî â îãúíÿ ñà õâúðëåíè êíèãèòå
íà ôðåíñêè åçèê.
Èçãàðÿíèÿòà íà êíèãè íÿìàò çà öåë äà ðàáîòÿò çà
äîáðîòî èìå íà Ãåðìàíñêèÿ ðàéõ ïî ñâåòà. Äàæå Âåðíåð
Øëåãåë å ïðèíóäåí äà îòáåëåæè â ñâîèòå áîéíè ïðàâèëà,
÷å êëàäèòå ïðåäèçâèêâàò “â ÷óæáèíà áóðÿ îò
íåäîâîëñòâî”. Âñè÷êè âèæäàò â òÿõ èçðàç íà
òåðîðèñòè÷íèÿ ðåæèì. Ñëåä ãîðåíåòî íà êíèãè áúðçî
èäâàò ÷åðíèòå ñïèñúöè, óâîëíåíèÿ è çàáðàíà çà ðàáîòà.
Ñàìî â Áåðëèí äî êðàÿ íà ìàé 1933 ã. ïîëèöèÿòà èççåìâà
500 000 êã “ìàðêñèñòêà ëèòåðàòóðà”.
Ïðîãîíåíàòà äóõîâíîñò èçïîëçâà âñè÷êè âúçìîæíè
ñðåäñòâà çà ñàìîçàùèòà. Íà 10 ìàé 1934 ã. â Ïàðèæ å
îòêðèòà Ãåðìàíñêà ñâîáîäíà áèáëèîòåêà, â Ëîíäîí å
îñíîâàíî Äðóæåñòâî íà ïðèÿòåëèòå íà èçãîðåíèòå
êíèãè, à â Íþ Éîðê å îòâîðåíà ïúðâàòà àìåðèêàíñêà
Áèáëèîòåêà íà èçãîðåíèòå êíèãè.
Ïðåç 1943 ã. â 300 ãîëåìè áèáëèîòåêè â Ãåðìàíèÿ
çíàìåòî å ñâàëåíî íàïîëîâèíà. Ïðåäñòàâèòåëè íà
ëèòåðàòóðàòà è íàóêàòà â ðå÷èòå ñè ñå êúëíàò â
ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî è ìèñúëòà.  ìåñå÷íîòî ñè
îáðúùåíèå ïî ðàäèîòî Òîìàñ Ìàí êàçâà íà íåìñêèòå
ñëóøàòåëè: “Äàòàòà 10 ìàé ùå îñòàíå çàâèíàãè â
íàøèòå ñïîìåíè, íàé-ìàëêî â ñïîìåíèòå íà
àíãëîñàêñîíñêèòå íàðîäè, è 10-ãîäèøíèíàòà é
ïðåäèçâèêâà ó íàñ, íåìñêèòå áåãúëöè â Åâðîïà, äúëáîêî
âúëíåíèå è ÷óâñòâî íà ñðàì.” Îñòàâà äà èç÷àêàìå è
âèäèì êîé ñëåä 10 ãîäèíè ùå ñå ñåòè çà ïîäïàëåíàòà
Íàöèîíàëíà áèáëèîòåêà â Áàãäàä.
ÅÐÍÑÒ ÐÈÏÅÐ,
èñòîðèê è èçäàòåë, æèâååù â Áåðëèí è Ìþíõåí
Åäèíñòâåíèÿò ñâèäåòåë íà ãîðåíåòî íà êíèãè îò èçáðàíèòå
“àíòèãåðìàíñêè” ïèñàòåëè å Åðèõ Êåñòíåð. Èíòåðíåò
ñòðàíèöàòà www.buecherverbrennung.de, ïðåäëàãàùà
èíôîðìàöèÿ çà òîâà ñúáèòèå, äàâà íåãîâèÿ ðàçêàç:
“È ïðåç 1933 ã. ìîèòå êíèãè áÿõà èçãîðåíè â Áåðëèí, íà
ãîëåìèÿ ïëîùàä äî Äúðæàâíàòà îïåðà îò íÿêîé ñè
ãîñïîäèí Ãüîáåëñ ñ ìðà÷íà òúðæåñòâåíîñò.
Òðèóìôèðàùî òîé èçâèêà ïîèìåííî 24 íåìñêè ïèñàòåëè,
êîèòî ñèìâîëè÷íî òðÿáâàøå äà áúäàò èçòðèòè. Àç áÿõ
åäèíñòâåíèÿò îò 24-òå, êîéòî ñå ïîÿâè ëè÷íî, çà äà
ñúïðåæèâåå òàçè òåàòðàëíà íàãëîñò.
Ñòîÿõ ïðåä óíèâåðñèòåòà, çàêëåùåí ìåæäó ñòóäåíòèòå
â óíèôîðìè, öâåòà íà íàöèÿòà, âèæäàõ êàê êíèãèòå íè
õâúð÷àò êúì áëÿñêàùèòå ïëàìúöè è ñëóøàõ ìàçíèòå
òèðàäè íà äðåáíèÿ èçïå÷åí ëúæåö. Ïîãðåáàëíî âðåìå ñå
áå ñïóñíàëî íàä ãðàäà...
Èçâåäíúæ ïðîíèçèòåëåí æåíñêè ãëàñ èçâèêà: “Òàì å
Êåñòíåð!” Òîâà áå åäíà ìëàäà êàáàðåòíà àðòèñòêà,
ïðîìóøâàùà ñå èç òúëïàòà çàåäíî ñúñ ñâîé êîëåãà,
èçãóáèëà ÷óâñòâîòî ñè çà ðåàëíîñò îò ïî÷óäà.”
Ïî ñëó÷àé 70-ãîäèøíèíèòà îò êëàäèòå â Áåðëèí ðàäèî
NDR èçëú÷è ïðåäàâàíå, â êîåòî ñå êàçâàøå:
ÍÅ ÑÀÌÎ ÍÀÖÈÑÒÈÒÅ ÑÀ ÃÎÐÈËÈ ÊÍÈÃÈ
ÈËÈ ÑÒÐÀÕÚÒ ÍÀ ÂËÀÑÒÒÀ ÎÒ ÑËÎÂÎÒÎ
Ïðåäè 70 ãîäèíè â íåìñêèòå óíèâåðñèòåòñêè ãðàäîâå
áÿõà èçãîðåíè êíèãè íà Õàéíðèõ Ìàí, Áåðòîëò Áðåõò,
Åðèõ Êåñòíåð è îùå ìíîãî äðóãè ïèñàòåëè.
Óíèùîæàâàíåòî íà ñëîâîòî èìà ñâîÿòà äúëãà òðàäèöèÿ,
êîÿòî ïðîäúëæàâà è äî äíåñ.
XXI âåê ñúùî ïðåäëàãà ñâîèòå êëàäè çà êíèãè. Ïðåç 2001
ã. ôóíäàìåíòàëèñòêà öúðêâà â ÑÀÙ ïðèçîâàâà êíèãèòå
çà Õàðè Ïîòúð äà áúäàò ïóáëè÷íî èçãîðåíè.
Îïàñíîñòòà, êîÿòî âèæäà öúðêâàòà âúâ âúïðîñíèòå
êíèãè - ïðîïàãàíäèðàëè âåùèöèòå è îêóëòèçìà.
“Îò êíèãèòå ñå áîÿò òåçè”, êàçâà ëèòåðàòóðîâåäúò
Âèëôðåä Ô.Øüîëåð “êîèòî èìàò âëàñò è èñêàò îùå äà ÿ
çàäúðæàò, íî íå ìîãàò äà ÿ ëåãèòèìèðàò.”
Êîãàòî íàïðèìåð ïðåç 1976 ã. ÷åðâåíèòå õìåðè âëèçàò â
Ïíîì Ïåí â Êàìáîäæà, èçãàðÿò âñè÷êè “ïîëèòè÷åñêè
íåêîðåêòíè” êíèãè. Îò ôîíäà íà Íàöèîíàëíàòà
áèáëèîòåêà îñòàâà ïî-ìàëêî îò åäíà ÷åòâúðò. Ïî âðåìå
íà ãðàæäàíñêàòà âîéíà â Øðè Ëàíêà ïðåç 1981 ã. å
îáñòðåëâàíà áèáëèîòåêàòà íà òàìèëèòå â Äæàôíà. Òàêà
èç÷åçâàò ìíîãî äîêóìåíòè è ðúêîïèñè íà òàìèëñêîòî
ìàëöèíñòâî. Êîãàòî ïðåç 1990 ã. èðàê÷àíèòå çàâçåìàò
Êóâåéò, öåëåíàñî÷åíî óíèùîæàâàò áèáëèîòåêè è
êîìïþòúðíè öåíòðîâå. Òðè äíè ïðîäúëæàâà íàïàäåíèåòî
íà ñúðáèòå ïðåç àâãóñò 1992 ã. êúì áîñíåíñêàòà
Íàöèîíàëíà áèáëèîòåêà â Ñàðàåâî, ñúäúðæàùà
åäèíñòâåíà ïî ðîäà ñè ñáèðêà îò ëèòåðàòóðà è
äîêóìåíòè íà áîñíåíñêèòå ìþñþëìàíè. Õîðàòà â ãðàäà
ñå îïèòâàò äà ñïàñÿò êàêâîòî ìîãàò, íî 90 ïðîöåíòà îò
ñáèðêàòà ñà ïîãúëíàòè îò ïëàìúöèòå.
Ñïîðåä ëèòåðàòóðîâåäà Òåîäîð Ôåðâåéåí èçãàðÿíåòî íà
áèáëèîòåêè ïðåäñòàâëÿâà öåëåíàñî÷åíî íàïàäåíèå ñðåùó
åäíà åòíè÷åñêà ãðóïà. “Óíèùîæåíèåòî íà áèáëèîòåêà íà
ïðàêòèêà îçíà÷àâà îïèò äà ñå îòíåìàò äóõîâíèòå
óñòîè íà òàçè åòíè÷åñêà ãðóïà, òàêà ÷å òÿ ïîâå÷å äà íå
ñõâàùà ñåáå ñè êàòî òàêàâà. Òî÷íî òîãàâà ñå ðàçáèðà
êàêâà å ôóíêöèÿòà íà êíèæíèíàòà, à èìåííî äà ïîääúðæà
ïîòåíöèàëà íà ïàìåòòà, êîéòî äà ìîæå â îïðåäåëåíè
ìîìåíòè äà ñå çàäâèæè, çà äà îòãîâîðè íà àêòóàëíè
îáùåñòâåíè èëè ðåëèãèîçíè âúïðîñè îò ðîäà íà: Êîè
âñúùíîñò ñìå íèå?”
Çà òàëèáàíèòå â Àôãàíèñòàí êíèæíàòà êóëòóðà
îçíà÷àâà ñàìî åäíî: Êîðàíúò. Ñàìîçâàíèòå âîèíè íà
áîãà èçãîðèõà ïîâå÷åòî êíèãè â áèáëèîòåêàòà â Êàáóë.
Âèëôðèä Ô. Øüîëåð ñìÿòà, ÷å òåçè àêòîâå íà íàñèëèå
ùå ïðîäúëæàò. Âèíàãè ùå ñå íàìèðàò õîðà, êàçâà òîé,
êîèòî äàëè îò ðåëèãèîçåí ôàíàòèçúì èëè îò
ïîëèòè÷åñêè äîãìàòèçúì, èëè ïúê ïðîñòî ïîðàäè
íèñêî÷åëèòå ñè ìîðàëíè ïðåäñòàâè ùå èñêàò äà
ðàçäèðàò êíèãè èëè èçêóñòâîòî âúîáùå,
ïðîòèâîðå÷àùî íà ñîáñòâåíèòå èì
âúçãëåäè. “Â òîâà îòíîøåíèå íå ìîæå äà
î÷àêâàìå íèêàêúâ ïðîãðåñ”, êàçâà òîé.
Ïîäáîð è ïðåâîä
ÆÀÍÈÍÀ ÄÐÀÃÎÑÒÈÍÎÂÀ
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
Áîëíèòå, íà ðàáîòà ïðè äâîéíà íîðìà!
Ïî ïîâîä 100-ãîäèøíèíàòà îò ðàæäàíåòî íà ä-ð Àòàíàñ
Ìîñêîâ ðåøèõìå äà ïðåäîñòàâèì íà “Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê”
äâå ãëàâè îò íåãîâèòå ñïîìåíè çàðàäè äíåøíîòî
öåëåíàñî÷åíî èçòðèâàíå íà ìèíàëîòî.
Ñåìåéñòâîòî

Àòàíàñ Ìîñêîâ

×åòíèÿò ìèíàâà ïî áàðàêèòå. Âñè÷êè áîëíè äà ñå

ñòðîÿò íà ïëàöà, ùå èìà ïðîâåðêà.
Ïúøêàéêè, êðåòàéêè, çàèçëèçàìå - íàé-íåùàñòíèòå â
ëàãåðà. Ïðåâèòè îò ñòðàäàíèÿòà ñè, çàñòàâàìå â
ðåäèöè. Èäâà ñòàðøèÿòà Àñåí. Ñ âàæíîñò, êàòî
ìåäèöèíñêè åêñïåðò, íàáëþäàâà ñòðîåíèòå îêîëî
äâàäåñåò äóøè.
- Òè îò êàêâî ñè áîëåí? Ä-ð Àòàíàñ Ìîñêîâ - äîêòîð ïî
- Êðúâîèçëèâ îò ÿçâà â ñòîìàõà. ìåæäóíàðîäíî ïðàâî. Çàùèòèë â

Àëåêñàíäðà ×àóøàâÿ, ðèñóíêè âúðõó ÷èíà

Áðþêñåë äîêòîðàò íà òåìà
- Òè? “Íîâîòî â ïðàâàòà íà
- Ñúðöå, ñ ïîäóâàíå íà òÿëîòî. ìàëöèíñòâàòà”. Ëèñàíñèå ïî
- Òè? äèïëîìàòè÷åñêè íàóêè, çàðàäè
- Õåðíèÿ â òåæêî ñúñòîÿíèå. òðóäà ñè “Çàäúëæèòåëíàòà ñèëà
- Òè?, Òè?, Òè?... íà ìåæäóíàðîäíèòå ïðàâíè
- Òîÿ ñúñ ñ÷óïåíèÿ êðàê, îñòàíè íà ìÿñòî. äðóãèòå, íà íîðìè” ñëåä 89-òà ãîäèíà ñòàâà
äîêòîð õîíîðèñ êàóçà íà ÓÍÑÑ.
äÿñíî, êúì ðàáîòíèÿ îáåêò “Äèãà”, õîäîì ìàðø! Îò 1929 äî 1937 ã. å ÷ëåí íà
- Íî, ãîñïîäèí ñòàðøè, àç íå ìîãà, àç èìàì áåëåæêà, àç, Èçïúëíèòåëíèÿ êîìèòåò íà
àç... Ñîöèàëèñòè÷åñêèÿ
- Áåç õëÿá, âñè÷êè íà ðàáîòà - îòãîâàðÿ Àñåí. èíòåðíàöèîíàë â Áðþêñåë,
Òðúãâàìå â ñíåãà êúì ðàáîòíèÿ îáåêò. Òðÿáâà äà ñå äåïóòàò â 24-òî Íàðîäíî
èçâúðâÿò äî òàì ÷åòèðè êèëîìåòðà. Ìú÷èòåëåí ïîõîä. ñúáðàíèå, è ïî÷åòåí
ïðåäñåäàòåë íà âúçñòàíîâåíàòà
Ïîäïèðàéêè ñå ñ áàñòóí è òîÿãè, åäâà ñòúïàìå. ÁÑÄÏ.
Èçìèíàâàìå íÿêîëêîñòîòèí ìåòðà è áàé Ïåòêî
èçïèùÿâà, ïàäà. Õåðíèÿòà ìó ñëåòÿëà. Ñòðàøíî è ãðîçíî
çà ãëåäàíå - öåëèÿò êîðåì ñå å èçïðàçíèë â ïàíòàëîíà.
è ñòàðè, îêîëî ñòî äóøè, òðúãâàìå ñ äâàìà
Ïî÷âàìå äà ñå ñúáèðàìå îêîëî íåãî. - Íå ñìåÿ äà ñåäíà, ÷óâñòâàì, ÷å àêî ñåäíà, íå ùå ìîãà
ìèëèöèîíåðè, åäèí íà÷åëî, åäèí íàé-îòçàä. Âñåêè
- Óìèðàì, óìèðàì - ìúëâè áàé Ïåòêî. âå÷å äà ñå èçïðàâÿ.
ëàãåðèñò å âçåìàë ïî åäíî âúðçîï÷å ñ íàé-íåîáõîäèìîòî
Íÿêîëêî äóøè ñå ìú÷àò äà ãî èçïðàâÿò íàãîðå ñ êðàêàòà Ïîäïèðà ñå íà òîÿæêàòà ñè è òàêà, ëþøêàéêè ñå îò
ìó. Áàãàæà ùåëè äà íè çàêàðàò ñ êîëè, íî íå ñå çíàåëî
è çàïî÷âàò äà ãî ñòðúñêâàò. Âèæäà ñå íåùî óæàñÿâàùî, âðåìå íà âðåìå, äî÷àêâà çàïîâåäòà çà òðúãâàíå.
êîãà.
âèæäà ñå êàê öÿëàòà òàÿ ìàñà çàïî÷âà äà ñå ñâëè÷à Íà âòîðè îáåêò, âúïðåêè ãîëåìèÿ íè áðîé, íè
Êîëîíàòà íè å òúæíà çà ãëåäàíå. Íàïîìíÿ ìè
îáðàòíî è äà ñå ñìåñòâà â êîðåìíàòà êóõèíà. Áàé Ïåòêî çà÷èñëÿâàò êúì åäíà ãðóïà. Ñëåä áåçïîêîéíà, ìú÷èòåëíà
êàðòèíàòà íà Ïèåð Áðüîãåë “Ïðèò÷à çà ñëåïöèòå”,
ïîïðèìèãâà, ïîïðèìèãâà, ñïèðà äà ñòåíå. Ïîñòàâÿò ãî íà íîù, êàêâàòî ñàìî áîëíè è õðîìè èçæèâÿâàò, ñòðîÿâàò
áèáëåéñêè ñèìâîë. Ñåãà òÿ îæèâÿâà ïðåä ìåí â òàÿ
çåìÿòà. Ñúáèðàò ìó êëîíè è ãî ïîäïèðàò íà åäíà âúðáà íè, äàâàò íè êèðêè, ëîïàòè, òàðãè è êîëè÷êè, îòïðàâÿò
ïðîöåñèÿ íà õðîìèòå, â êîÿòî è àç ñúì åäíà áðúíêà. Â
êðàé ïúòÿ. íè êúì ñòðîÿùàòà ñå äèãà. Èçìåðâàò íè ó÷àñòúê,
ëèöåòî íà âñåêè îò íàñ å èçðàçåíî ñâðúõóñèëèå. Âúðâèì
- Ñåãà ìè å ïî-äîáðå, íå ìå ïèïàéòå ïîâå÷å. îïðåäåëÿò íè êîëè÷åñòâîòî ïðúñò, êîÿòî òðÿáâà âñåêè
ìúë÷àëèâè, ïðèâåäåíè. Îò âðåìå íà âðåìå ïîâäèãàìå
Îòìèíàâàìå ñúñ ñòðàõ çà íåãî è çà íàñ ñè. Ñëåä íÿêîëêî åäèí äà èçêîïàå, íàõâúðëè, ïðåíåñå, íàñèïå è òðàìáóâà çà
ãëàâè, ïîãëåäèòå êðúæàò.
êðà÷êè ïàäà Äèìèòúð Òúðêàëàíîâ. åäèí ðàáîòåí äåí: íàèñòèíà äâîéíà íîðìà.
Êðàñîòàòà íà ïåéçàæà å èçïúëíåíà ñ òðàãèçúì.
- Íå ìîãà ïîâå÷å. Îñòàâåòå ìå, âèå âúðâåòå. Íåâåðîÿòíîòî ñòàíà. Õðîìèòå, áîëíèòå, ñòàðöèòå
Ñëúíöåòî, ãîëÿìî êàòî çàïàëåí îáëàê, ñå ïîòàïÿ â
Òðåïåðè. Ëèöåòî ìó å ñèíüî-÷åðíî. Ñòðàäàë îò æëú÷íî- ïî÷âàìå äà èçäèãàìå äèãà. Ñâàëÿìå øèíåëèòå, òàêîâà å
äàëå÷èíàòà íà ðàçëåíèÿ Äóíàâ. Öåëèÿò õîðèçîíò ñå
÷åðíîäðîáíî çàáîëÿâàíå. Ñòðóïâàìå ñå îêîëî íåãî. íàðåæäàíåòî. Ðúìè. Îò âðåìå íà âðåìå ñå ïðåñè÷à íà
ïîêðèâà ñ ïîæàðíî ñèÿíèå.
Çàä íàñ èçòðîïâà êîí. Ïîÿâÿâà ñå ñòàðøèÿòà Àñåí. ñíÿã. Íÿìà ìú÷åíèå, êîåòî äà ìîæå äà ñå ñðàâíè ñ òàÿ
Îêîëî íàñ çàïúëçÿâàò ñåíêè. Ãîðàòà ïîòúìíÿâà.
Ñïèðà, êàòî âîåíà÷àëíèê. áîðáà íà òåæêî áîëíè ñ ìîêðàòà, ëåïêàâà è òåæêà
Ïðèðîäíàòà êàðòèíà ïîä÷åðòàâà òðàãè÷íîòî, ãðîçíîòî
- Êàêâî ñòå ñå ñúáðàëè òóê, à íå âúðâèòå íà îáåêòà? Ñ ïðúñò, êîÿòî òðÿáâà äà ñå íàòðóïà íà âèñîêàòà âå÷å
â íàøàòà êîëîíà è ïðè÷èíÿâà îùå ïî-ñèëíà áîëêà.
êàìøèê ëè äà âè êàðàìå? äèãà.
Ðàçäèðàù êîíòðàñò ìåæäó æèâîòà è ñìúðòòà. Òàì, âúâ
- Ïàäíà, ãîñïîäèí ñòàðøè, íå ìîæå âå÷å äà âúðâè. Ñúñ ñúçíàíèåòî, ÷å òîâà íå å øåãà, à îùå åäíà îò òèÿ
âåëè÷àâà íåïîäâèæíîñò, çåìÿòà ñå äîïèðà äî òå÷àùàòà
- Îñòàâåòå ãî, êàòî å ïàäíàë. Òóêà äà ìðå, êàòî îíÿ õèëÿäè ìåðêè, ñ êîèòî óïðàâàòà íà ëàãåðà èñêà äà äîâåäå,
âîäà, ïðåãðúùàò ñå, êàêòî âñè÷êè çàä áðåãà. Òóê -
òàì, äåòî áåðå äóøà äî âúðáàòà. Äðóãèòå, õàéäå, õîäîì. ïðè íàé-ãîëÿìî ñòðàäàíèå, ëàãåðèñòà äî ãðîáà, íèå
ñêîâàíè â ñòðàäàíèå ëèöà, áîëåçíåíè âúçäèøêè, ãðèçåùè
Ðàçìúðäâàìå ñå. Äèìèòúð Òúðêàëàíîâ îñòàâà íà ñíåãà, âñè÷êè ñå ìú÷èì äà íàïðàâèì íåùî, äà íàñèïâàìå äèãàòà,
ìèñëè çà íÿêîãà, çà îíîâà îòâúä.
ëåãíàë ñàìî íà øèíåëà ñè. Ñòàðøèÿòà Àñåí çàáèâà äà òðóïàìå êóáèöè ïðúñò. Òèÿ, íà êîèòî ñúñòîÿíèåòî è
Âëà÷èì êðàêà. Åäèí äî äðóã, åäèí çàä äðóã. Âñåêè
øïîðè â õúëáîêà íà õóáàâèÿ êîí è çàïî÷âà äà ñå ïîäõâúðëÿ ñèëèòå ãî ïîçâîëÿâàò, ïðàâÿò óäèâëÿâàùè óñèëèÿ äà
çàòâîðèë â ñåáå ñè áîëêà íà òÿëîòî, ñòðàäàíèå íà
íà ñåäëîòî. ïîìîãíàò íà äðóãèòå. Ãëåäàì äî ìåí Êîëüî Êîíêèëåâ îò
äóøàòà. È ïðîêëÿòèå.
Äåíÿò ïðåâàëÿ, êîãàòî ñòèãàìå íà ðàáîòíèÿ îáåêò. Ãàáðîâî. Áàâíî, êðîòêî, íî äîñòîéíî è óïîðèòî ïðàâè
Ðàçáèòè íÿêîãàøíè ìå÷òè, ïðîâàëåíè ïîïðèùà,
Îòãîâîðíèöèòå ïðèãîòâÿò âå÷å ãðóïèòå ñè çà ñâðúõíàïúíè, çà äà èçâëå÷å òàðãàòà ñ ïðúñò äî áèëîòî
ðàçîðåíèå.
òðúãâàíå. íà äèãàòà. Ñòàðèÿò Ïåòúð ßíêîâ, îò ñ. Áîéíèöà, äúðæè
Íå æèâååì. Ñàìî ñúùåñòâóâàìå îùå. Íî â î÷èòå å
- Ïîòåãëÿéòå âåäíàãà îáðàòíî, - íàðåæäàò òå - çà äà îò äðóãàòà ñòðàíà òàðãàòà è ãî íàñúð÷àâà, ìú÷è ñå äà
çàñåäíàëà çàêàíèòåëíà ðåøèòåëíîñò, ðåøèòåëíîñò äà
ìîæåòå äà ñòèãíåòå â îáùåæèòèåòî ïðåäè ïîëóíîù. ãî îáëåê÷è, êàòî ïðåìåñòâà ðúöåòå ñè ïî-áëèçî äî
ñå óñòîè, äà ñå óñòîè íà âñÿêà öåíà è íà òîâà èçïèòàíèå.
Êîéòî ìîæå, òðúãâà. Öÿëà íîù, åäèí ïî åäèí ñå òîâàðà íà òàðãàòà.
Ñåãà, â ãîðàòà, öÿëàòà ìðà÷íà ïðîöåñèÿ ìè íàïîìíÿ ïàê
òúòðèì, òúðñåéêè â ñíåãà ïúòÿ êúì îáùåæèòèåòî. Íà Èìà íåùî êîëêîòî òðîãàòåëíî, òîëêîâà è
êàðòèíà, êîÿòî êàòî ñòóäåíò âèäÿõ â èçëîæáà íà
äðóãèÿ äåí îòèäå êîëà äà ñúáèðà ëèïñâàùèòå. Äîêàðàõà âåëè÷åñòâåíî â òèÿ áîëíè ìúæå, ïîáåæäàâàùè çåìÿòà è
Àëåêñàíäúð Äîáðèíîâ - “Áóíòúò íà ìúðòâèòå”.
òðóïîâåòå íà çàïàñíèÿ ïîäîôèöåð Ñòåôàí Ãàíåâ, áîëåí ñìúðòòà.
Íèå, ñ íàøèÿ âèä íà ïðèçðàöè è ñ íàøàòà ñúäáà, ñìå êàòî
îò ñúðöå, è íà çúáîëåêàðÿ Éîíîâñêè. Ïðèâå÷åð ñâúðøè è  ñúñåäíèòå ó÷àñòúöè ðàáîòÿò ñïåöèàëíî ïîäáðàíè ïî-
ìúðòúâöè, äâèæåùè ñå â àäñêèÿ ëåñ, ìåæäó äâà êðúãà íà
Äèìèòúð Òúðêàëàíîâ. ìëàäè è çäðàâè ëàãåðèñòè. Òå èçïúëíÿò íîðìàòà ñè äàæå
ìú÷åíèÿ.
ïðåäè îïðåäåëåíèÿ çà ñïèðàíå íà ðàáîòà ÷àñ. Íàøàòà
Âúïðåêè ìîÿ âîäåí ïëåâðèò è ïåðèîñòèòà ìè, óæ íå ñúì
Ìèíàâàò äâà äåíà. Íà óòðèííà ïðîâåðêà èçâåæäàò ïàê àðèòìåòèêà ïîñî÷âà, ÷å ïðåç îñåì ÷àñà óñèëèÿ íå ñìå
ìåæäó íàé-òåæêî áîëíèòå, à íå ìîãà äà âúðâÿ. Ïðè íàé-
âñè÷êè áîëíè è íè ñòðîÿâàò äî îòäåëåíèåòî íà îùå ñòèãíàëè ÷åòâúðòèíêàòà. Îòãîâîðíèêúò ïî
ìàëêîòî ïðåïÿòñòâèå, êîåòî êðàêúò ñðåùà, êîëåíåòå
ñòàðöèòå è õðîìèòå. Èäâà óïðàâèòåëÿò Êèòîâ. ñåêòîðà íàðåæäà: “Ùå ïðîäúëæèòå äà ðàáîòèòå äî
ñå ïðåãúâàò è àç ïàäàì íàïðåä èëè êîëåíè÷à. Íàðàíÿâàì
Íàïúëíî îòãîâàðÿ íà èìåòî ñè - ìàñà îò íàä ñòî ïðèâúðøâàíå íà îïðåäåëåíàòà âè êóáàòóðà”. Âñè÷êè
ñå, îò ìíîãî ìåñòà ïðîòè÷à êðúâ. Íàé-ìíîãî áîëÿò
êèëîãðàìà, ñ ãîëÿìà ãëàâà, ñïîñîáíà äà èçìèñëè ñàìî äðóãè ðàáîòíè ãðóïè ñè îòèâàò. Îñòàâàìå ñàìî íèå, áåç
îáåëåíèòå êîëåíà è âúçïàëåíèÿòà ïî êîñòèòå. Â
çëèíè. îõðàíà.
äîë÷èíàòà äî îáîðà íà âòîðè îáåêò ïàäàì ïàê è ñå
Âñè÷êè ëàãåðèñòè ñà ñòðîåíè. Êèòîâ ñå ðàçõîæäà Ìðúêâà. Ïî÷âà äà âàëè ñàìî ñíÿã. Âÿòúðúò âêàðâà
çàñòîÿâàì íà çåìÿòà. Íàñòèãà ìå Õðèñòî Ñòîìàíÿêîâ.
ñàìîäîâîëíî. Âèäíî å, ÷å å èçìèñëèë íÿêîå íîâî çëî. ñíåæèíêèòå ïðåç âñÿêà äóï÷èöà íà ðàçêúñàíèòå íè äðåõè.
Ñàì òîé å â êðàÿ íà ñèëèòå ñè, íî ìè êàçâà ñúñ
- Âñè÷êè íàëèöå ëè ñà? Áîëíè íÿìà, íàëè? - êàçâà òîé Ïîíåæå íÿìà îõðàíà, îáëè÷àìå øèíåëèòå. Ïî ëèöàòà íè
ñú÷óâñòâèå: “Õàéäå, õàéäå, ïîäàé ðúêà, äà ñå èçïðàâèø,
óõèëåí. ñå ñòè÷à ëåäåíà âîäà.  òúìíèíàòà ïî÷âàìå äà íå ñå
äðúæ”.
- Òàì íà ôëàíãà, äî ñòàð÷åñêîòî îòäåëåíèå - îòãîâàðÿ âèæäàìå. Ñáëúñêâàìå ñå, ïàäàìå, ñòåíåì, êúëíåì è
Ïî ïðîòåãíàòàòà ìó ðúêà èìà êàïêè êðúâ. Áîëåí å îò
÷åòíèÿò. ìú÷åíè÷åñêè íîñèì áîëêàòà ñè, çíàåéêè, ÷å òóê ñìå
ñúðöå. Ïî êîæàòà ìó èìà òúìíè ñèíêàâè ïåòíà. Ñèíåÿò
- Áîëíè ëè, ñòàðöè ëè? Êàòî ñà áîëíè è ñòàðöè, âñè÷êè äà èçïðàòåíè, çà äà óìðåì.
ñå è êàïèëÿðèòå - òå ñå ïóêàò ïðè íàïðåæåíèå è îò òÿõ
çàìèíàò âåäíàãà, ñ öåëèÿ ñè áàãàæ, íà âòîðè îáåêò. Ùå
ðîñè êðúâòà, êîÿòî âèæäàì. Óëàâÿì òàÿ ðúêà. ñúñ
ðàáîòÿò íà äèãàòà êúì ñåëîòî. Íàðåæäàì íà òÿõ, êàòî
ñúáðàíèòå óñèëèÿ íà äâàìà áåçñèëíè, èçïðàâÿì ñå.
“áîëíè” è “ñòàðè”, íîðìàòà äà áúäå äâîéíà. Ùå
Ñòèãàìå äî ïîëÿíà. Òóê ìèëèöèîíåðúò å ñïðÿë ïúðâèòå
ðàáîòÿò, äîêàòî ÿ èçïúëíÿò, áåç
è å íàðåäèë äà ñå èç÷àêà äî ñúáèðàíåòî íà öÿëàòà ãðóïà,
îãëåä íà ðàáîòíî âðåìå.
çà äà ñå âëåçå â ðàéîíà íà âòîðè îáåêò. Ñâëè÷àì ñå äî
Îòíà÷àëî ïîìèñëÿìå, ÷å ñå
åäèí äúíåð. Ñëåä âðåìå äî ìåí ñå èçïðàâÿ Ìàðêî Ðÿçêîâ.
øåãóâà. Íî øåãàòà èçëèçà èñòèíà.
- Ñåäíåòå, ã-í Ðÿçêîâ, ìîæå áè äúëãî ùå ÷àêàìå
Ñëåä åäèí ÷àñ âñè÷êè áîëíè, õðîìè
ñúáèðàíåòî íà âñè÷êè.

Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003

Áåçñúäáîâíîñò
Èìðå Êåðòåñ
Êîãàòî ñòèãíàõ äî ãàðàòà, òúé êàòî áÿõ çàïî÷íàë âå÷å
äîñòà äà ñè óñåùàì êðàêàòà, à è ñðåä òîëêîâà íåïîçíàòè
íîìåðà òúêìî òîãàâà ïðåä ìåí çàâè åäèí òðàìâàé ñ
ïîçíàò íîìåð è ñå êà÷èõ. Ñóõà ñòàðèöà ñå áåøå ñâèëà â
åäèíèÿ úãúë íà îòêðèòèÿ ïåðîí, èìàøå ñòðàííà è
ñòàðîìîäíà äàíòåëåíà ÿêè÷êà. Ñêîðî äîéäå è íÿêàêúâ
÷îâåê ñ øàïêà è óíèôîðìà è ìè ïîèñêà áèëåòà. Êàçàõ ìó:
íÿìàì. Òîé ïðåäëîæè: äà ñè êóïÿ. Êàçàõ ìó: èäâàì îò
÷óæáèíà, íÿìàì ïàðè. Òîãàâà ñå âãëåäà â ñàêîòî ìè, â ìåí, à
ñëåä òîâà è â ñòàðèöàòà è ìè äàäå äà ðàçáåðà, ÷å
ïúòóâàíåòî ñè èìà çàêîíè è òå íå ñà ñúçäàäåíè îò íåãî, à
íÿêúäå ìíîãî íàä íåãî. - Àêî íå ñè êóïèòå áèëåò, ùå
òðÿáâà äà ñëåçåòå - áåøå ìíåíèåòî ìó. Êàçàõ ìó: áîëè ìå
êðàêúò, è òîãàâà çàáåëÿçàõ, ÷å ñòàðèöàòà ñå îáúðíà íàâúí
è ñå çàãëåäà ïðåç ïðîçîðåöà, àìà òîëêîâà îáèäåíî, ñÿêàø
ñúì é íàòÿêíàë íåùî â î÷èòå, áåç äà çíàì çàùî. Íî ïðåç
îòâîðåíàòà âðàòà íà âàãîíà, âäèãàéêè îòäàëå÷å ãîëÿì
øóì, âðúõëåòÿ åäúð, ÷åðíîêîñ è ðàçðîøåí ÷îâåê.
Ðàçêîï÷àíà ðèçà, ñâåòúë ëåòåí êîñòþì, íà ðàìîòî ìó
âèñåøå íà êàèø ÷åðíà êóòèÿ, à â ðúêàòà ñè íîñåøå êóôàð÷å.
Êàêâè ñà òèÿ ðàáîòè, ðàçâèêà ñå, è: - Äàéòå åäèí áèëåò! -
ðàçïîðåäè ñå òîé, äàâàéêè, ïî-ñêîðî õâúðëÿéêè ïàðèòå íà
êîíäóêòîðà. Îïèòàõ ñå äà ìó áëàãîäàðÿ, àìà ìå ïðåêúñíà,
îãëåæäàéêè ñå âúçáóäåíî íàîêîëî: - Ñðàì çà íÿêîè õîðà -
êàçà, àìà êîíäóêòîðúò âå÷å áå îòìèíàë, à ñòàðèöàòà
ïðîäúëæàâàøå äà ãëåäà íàâúí. Òîãàâà ñ îìåêíàëî ëèöå ñå
îáúðíà êúì ìåí. Ïîïèòà ìå: - Îò Ãåðìàíèÿ ëè èäâàø,
ìîì÷å? - Äà. - Îò êîíöåíòðàöèîíåí ëàãåð ëè? -
Åñòåñòâåíî. - Îò êîé? - Îò áóõåíâàëäñêèÿ. - Äà, ÷óâàë å çà
íåãî, çíàå, ÷å å “åäèí îò êðúãîâåòå íà íàöèñòêèÿ àä” - òúé
êàçà. - Îòêúäå òå îòâåäîõà? - Îò Áóäàïåùà. - Êîëêî
âðåìå áåøå òàì? - Åäíà ãîäèíà, îáùî âçåòî. - Ìíîãî íåùà
ñè âèäÿë, ìîì÷å, êàêâè ëè íå óæàñè - êàçà, íî àç íå ìó
îòãîâîðèõ íèùî. Àìà - òàêà ïðîäúëæè - ãëàâíîòî å, ÷å
ñâúðøè, ìèíàëî-çàìèíàëî è êàòî ìè ñî÷åøå ñ ðàçâåäðåíî
ëèöå êúì ñãðàäèòå, êðàé êîèòî òúêìî èçäðúí÷àõìå, ñå
ïîèíòåðåñóâà: êàêâî ÷óâñòâàì âñúùíîñò ñåãà, êàòî
âèæäàì ãðàäà, êîéòî ñúì íàïóñíàë? Êàçàõ ìó: - Îìðàçà. -
Óìúë÷à ñå, íî íå äúëãî ñëåä òîâà îòáåëÿçà, ÷å çà
ñúæàëåíèå íå ìîæå äà íå ðàçáåðå ÷óâñòâàòà ìè. Âïðî÷åì
ñïîðåä íåãî â “íàñòîÿùîòî ïîëîæåíèå” è îìðàçàòà èìà
ñâîå ìÿñòî, ñâîÿ ðîëÿ, “äîðè ïîëçà” è òîé ïðåäïîëàãà,
äîáàâè, ÷å ñìå íà åäíî ìíåíèå è äîáðå çíàå êîãî ìðàçÿ.
Êàçàõ ìó: - Âñè÷êè. - Ïàê ñå óìúë÷à, òîçè ïúò ïî-äúëãî,
ïîñëå îòíîâî çàïî÷íà: - Ìíîãî óæàñè ñà òè ìèíàëè ïðåç
ãëàâàòà, à? - è àç ìó îòãîâîðèõ, ÷å çàâèñè îò òîâà, êàêâî
ðàçáèðà ïîä óæàñ. Íàâÿðíî - êàçà ñ äîíÿêúäå íàïðåãíàòî
ëèöå - ñè áèë ëèøåí îò ìíîãî íåùà, ãëàäóâàë ñè, ñèãóðíî ñà
òå áèëè, è àç ìó êàçàõ: åñòåñòâåíî. - Çàùî êàçâàø, áå
ìîì÷å - ðàçâèêà ñå òîé òîãàâà, çàãóáèë òúðïåíèå, - çà
âñè÷êî, ÷å áèëî “åñòåñòâåíî”, òîâà ñà âñå íåùà, êîèòî
âúîáùå íå ñà åñòåñòâåíè?! - Å, äà, - ïàê òîé - òàì äà, íî... -
è òóê ñå çàïúíà, ïîêîëåáà ñå - íî... ñàìèÿò
êîíöåíòðàöèîíåí ëàãåð íå å åñòåñòâåí! - ïîïàäíà íàé-
ñåòíå íà ïîäõîäÿùàòà äóìà è àç íèùî íå ìó îòâúðíàõ,
çàùîòî ïîëåêà áÿõ âçåë äà ïðîóìÿâàì: èìà íåùà, çà êîèòî
íèêîãà íå áèâà äà ñïîðèì, êàêòî èçãëåæäà, ñ ÷óæäè õîðà, ñ
íåïîñâåòåíè, òúé äà ñå êàæå, ñ äåöà, â èçâåñòåí ñìèñúë.
Ïúê è áåç òîâà - óëîâèõ ñå ïðè âèäà íà ñòîÿùèÿ íåèçìåííî
íà ìÿñòîòî ñè, ñàìî ñòàíàë èçâåäíúæ íÿêàê ïî-ïóñò è ïî-
íåïîääúðæàí îòïðåäè ïëîùàä - âðåìå å äà ñëèçàì, òîâà ìó
ãî ñúîáùèõ è íà íåãî. Àìà òîé òðúãíà ñ ìåí è ïîñî÷âàéêè
ìè êúì åäíà ñåí÷åñòà, îñòàíàëà áåç îáëåãàëêà ïåéêà ìàëêî
ïî-íàòàòúê, ïðåäëîæè: äà ïîñåäíåì çà ìèíóòêà.
 íà÷àëîòî áå ñÿêàø ìàëêî íåóâåðåí. Âñúùíîñò -
îòáåëÿçà - åäâà ñåãà çàïî÷âàò “äà ñå ðàçêðèâàò
èñòèíñêèòå óæàñèè”, è ïðèáàâè, ÷å “çà ìîìåíòà ñâåòúò
íåäîóìÿâà ïî âúïðîñà: êàê, ïî êàêúâ íà÷èí å ìîãëî äà ñå
ñëó÷è âñè÷êî òîâà âúîáùå?” Íèùî íå êàçàõ è òîãàâà,
îáðúùàéêè ñå ïðàâî êúì ìåí, èçâåäíúæ ïîïèòà: - Íå
èñêàø ëè, ñèíêî, äà ðàçêàæåø êàêâî ñè ïðåæèâÿë? -
Ìàëêî ñå ïîçà÷óäèõ è ìó îòãîâîðèõ, ÷å íå áèõ ìîãúë äà
ìó ðàçêàæà íåùî êîé çíàå êîëêî èíòåðåñíî. Òîãàâà ñå
ïîóñìèõíà è êàçà: - Íå íà ìåíå, íà ñâåòà. - Íà êîåòî îùå
ïîâå÷å ñå ó÷óäèõ è ïîèñêàõ äà ìè êàæå: - Çà êàêâî? - Çà
àäà íà ëàãåðèòå - îòãîâîðè òîé, íà êîåòî ïúê àç
îòáåëÿçàõ, ÷å çà òîâà ïúê âúîáùå íèùî íå ìîãà äà êàæà,
òúé êàòî íå ïîçíàâàì àäà, íå ìîãà äà ñè ãî ïðåäñòàâÿ
äàæå. Íî òîé çàÿâè, ÷å òîâà å ñàìî ñðàâíåíèå: - Íå áèõìå
ëè ìîãëè äà ñè ïðåäñòàâèì êîíöåíòðàöèîííèÿ ëàãåð -
ïîïèòà - êàòî ñúùèíñêè àä? - à àç ìó îòãîâîðèõ, êàòî
î÷åðòàâàõ ñ ïåòà êðúãîâå â ïðàõòà îêîëî êðàêà ñè, ÷å
âñåêè ìîæå äà ñè ïðåäñòàâÿ ïî ñâîé íà÷èí êàêâîòî ñè
èñêà, íî àç, îò ñâîÿ ñòðàíà, ìîãà äà ñè ïðåäñòàâÿ ñàìî
êîíöåíòðàöèîííèÿ ëàãåð, òúé êàòî äîíÿêúäå ãî
ïîçíàâàì, äîêàòî àäà íå ïîçíàâàì. - Íî àêî, äà ðå÷åì, âñå
ïàê? - íàñòîÿâàøå è ñëåä îùå íÿêîëêî êðúãà â ïðàõòà ìó
îòãîâîðèõ: - Òîãàâà áèõ ñè ãî ïðåäñòàâèë êàòî ìÿñòî,
êúäåòî íå ìîæå äà ñå ñêó÷àå - à ïúê, äîáàâèõ, â
êîíöåíòðàöèîííèÿ ëàãåð ìîæåøå, äàæå è â Àóøâèö - ïðè
èçâåñòíè îáñòîÿòåëñòâà, ðàçáèðà ñå. Òîãàâà ñå óìúë÷à
ìàëêî, ñëåä êîåòî ïîïèòà, àìà íÿêàê ïðÿêî æåëàíèåòî
ñè êàòî ÷å ëè, òàêà ïî÷óâñòâàõ: - È êàê ñè ãî îáÿñíÿâàø
òîâà? - ñëåä êðàòúê ðàçìèñúë èçìèñëèõ ñëåäíîòî: - Ñ
âðåìåòî. - Êàê òàêà ñ âðåìåòî? - Òàêà, ÷å âðåìåòî
ïîìàãà. - Ïîìàãà...?  êàêâî? - Âúâ âñè÷êî - è ñå îïèòàõ
äà ìó îáÿñíÿ êîëêî å ïî-ðàçëè÷íî äà ïðèñòèãíåø íà åäíà,
àêî íå è áëÿñêàâà, íî çàòîâà ïúê ñúâñåì íîðìàëíà, ÷èñòà
è ñïðåòíàòà ãàðà, êúäåòî ïîëåêà-ïîëåêà, ïîñòåïåííî,
ñòúïêà ïî ñòúïêà òè ñòàâà ÿñíî âñè÷êî. Òúêìî ñìå
íàïðàâèëè ñòúïêàòà, òúêìî ñìå ÿ îñòàâèëè çàä ñåáå ñè,
è èäâà ñëåäâàùàòà. È äîêàòî íàó÷èì âñè÷êî, âå÷å âñè÷êî
ñìå è ðàçáðàëè. Íî äîêàòî ðàçáåðå âñè÷êî, ÷îâåê íå å
Âúïðåêè îáøèðíîòî ïðåäñòàâÿíå íà Íîáåëîâèÿ
ëàóðåàò çà ëèòåðàòóðà Èìðå Êåðòåñ íà ñòðàíèöèòå
íà ËÂ, âè ïðåäëàãàìå êðàòúê îòêúñ îò äåáþòíèÿ ìó
ðîìàí “Áåçñúäáîâíîñò” - ïúðâà ÷àñò îò òðèëîãèÿ
ðîìàíè çà Õîëîêîñòà, çàäàðè êîéòî å è ïðèñúäåíà
íàãðàäàòà. “Çà íåãî Îñâèåíöèì íå å íÿêàêâî
èçêëþ÷èòåëíî ñúáèòèå. Òîâà å ïîñëåäíàòà èñòèíà çà
÷îâåøêàòà äåãðàäàöèÿ â ñúâðåìåííîñòòà” - åòî ÷àñò
îò ìîòèâèòå íà Àêàäåìèÿòà, îòëè÷èëà ïèñàòåëñêèÿ
ìó òðóä, êîéòî “îòñòîÿâà êðåõêèÿ æèçíåí îïèò íà
îòäåëíèÿ ÷îâåê âúâ âàðâàðñêèÿ ïðîèçâîë íà
èñòîðèÿòà”.
Ðîäåí ïðåç 1929 ã. â Áóäàïåùà, åâðåèí ïî ïðîèçõîä, ïðåç
1944 ã. Êåðòåñ å äåïîðòèðàí â Îñâèåíöèì, à ñëåä òîâà â
Áóõåíâàëä, îòêúäåòî å îñâîáîäåí ãîäèíà ïî-êúñíî.
áåçäååí: âúðøè íîâàòà ñè ðàáîòà, æèâåå, äåéñòâà, äâèæè
ñå, îòãîâàðÿ íà íîâèòå èçèñêâàíèÿ, êîèòî ìó ïîñòàâÿ
âñÿêà íîâà ñòúïêà. À àêî ÿ íÿìàøå òàçè ïîñòåïåííîñò è
öÿëîòî çíàíèå íè ñå ñòîâàðåøå èçâåäíúæ òàì, íà
ñàìîòî ìÿñòî, òîâà íàâÿðíî íå áèõà ãî ïîíåñëè íèòî
÷åðåïúò, íèòî ñúðöåòî - îïèòâàõ ñå äà ìó ïîèçÿñíÿ
íåùàòà, à òîé ïðåç òîâà âðåìå èçðîâè îò äæîáà ñè
ñêúñàíà õàðòèåíà êóòèÿ è ìè ïîäíåñå è íà ìåí
ñìà÷êàíèòå öèãàðè, íî àç îòêàçàõ, ïîñëå ñëåä äâå ÿêè
ïîäðúïâàíèÿ ñå îïðÿ ñ äâà ëàêúòÿ íà êîëåíåòå ñè è òàêà,
ñ íàâåäåíî íàïðåä òÿëî è áåç äà ìå ïîãëåæäà, ñ åäèí
äîíÿêúäå áeççâó÷åí, ãëóõ ãëàñ êàçà: - Ðàçáèðàì. - Îò äðóãà
ñòðàíà, ïðîäúëæèõ, òîâà å ãðåøêàòà, áèõ êàçàë
íåäîñòàòúêúò, ÷å âðåìåòî îò ñâîÿ ñòðàíà òðÿáâà äà
ñå çàïúëâà. Âèæäàë ñúì íàïðèìåð - êàçàõ ìó - ïëåííèöè,
êîèòî ñà áèëè ÷åòèðè, øåñò èëè äàæå äâàíàéñåò ãîäèíè,
ïî-òî÷íî ïðîäúëæàâàõà äà ñà â êîíöåíòðàöèîííèÿ ëàãåð.
È òåçè õîðà, âñè÷êèòå òåçè ÷åòèðè, øåñò èëè
äâàíàéñåò ãîäèíè, èëè - â ïîñëåäíèÿ ñëó÷àé - äâàíàéñåò
ïúòè ïî òðèñòà øåéñåò è ïåò äíè, çíà÷è äâàíàéñåò
ïúòè ïî òðèñòà øåéñåò è ïåò ïî äâàéñåò è ÷åòèðè
÷àñà, è ïî-íàòàòúê - äâàíàéñåò ïúòè òðèñòà øåéñåò è
ïåò ïî äâàéñåò è ÷åòèðè... è âñè÷êî òîâà è â îáðàòåí
Àëåêñàíäðà ×àóøàâÿ, ðèñóíêè âúðõó ÷èíà
ðåä - ñåêóíäà ïî ñåêóíäà, ìèíóòà ïî ìèíóòà, ÷àñ ïî ÷àñ,
äåí ïî äåí: âñè÷êî-âñè÷êî òðÿáâà äà ñå çàïúëíè ïî
íÿêàêúâ íà÷èí. Îò äðóãà ñòðàíà, îáà÷å - ïðîäúëæàâàõ, -
èìåííî òîâà òðÿáâà äà èì å ïîìîãíàëî, çàùîòî, àêî
âñè÷êîòî âðåìå - äâàíàéñåò ïî òðèñòà øåéñåò è ïåò ïî
äâàéñåò è ÷åòèðè ïî øåéñåò è îùå âåäíúæ ïî øåéñåò -
ñå áåøå ñòîâàðèëî íàâåäíúæ, ñ åäèí óäàð íà ãëàâàòà èì,
íàâÿðíî íÿìàøå äà óñòîÿò - òàêà êàêòî áÿõà óñòîÿëè -
íèòî òåëåñíî, íèòî ñ óìà ñè. È òúé êàòî ìúë÷åøå,
äîáàâèõ îùå: - Äîëó-ãîðå òàêà òðÿáâà äà ñè ïðåäñòàâÿ
÷îâåê. - À òîé, ñúùî êàêòî ïðåäè ìàëêî, ñàìî ÷å âìåñòî
öèãàðàòà, äåòî ìåæäóâðåìåííî ÿ áåøå âå÷å õâúðëèë,
áåøå ïîäïðÿë ëèöå ñ äâåòå ñè ðúöå è íàâÿðíî è ïîðàäè
òîâà ñ îùå ïî-ãëóõ, îùå ïî-ñïîäàâåí ãëàñ êàçà: - Íå, íå
ìîæå äà ñè ãî ïðåäñòàâè - è àç, îò ñâîÿ ñòðàíà, íå ìîæåõ
äà íå ïðèçíàÿ, ÷å å òàêà. È ñè ïîìèñëèõ: çíà÷è çàòîâà
èçãëåæäà, çàòîâà êàçâàò àä âìåñòî òîâà íàé-âåðîÿòíî.
Ïîñëå áúðçî ñå èçïðàâè, ïîãëåäíà ÷àñîâíèêà ñè è ëèöåòî
ìó ñå ïðîìåíè. Îáÿñíè ìè, ÷å å æóðíàëèñò, è òî, êàêòî
äîáàâè - “â äåìîêðàòè÷åí âåñòíèê”, è åäâà òîãàâà ìè
ïðîáëåñíà íà êîãî äàëå÷íî ìè íàïîìíÿøå ñ íÿêîè îò
äóìèòå ñè: íà ÷è÷î Âèëè - ïîíå ïðèáëèçèòåëíî,
ïðèçíàâàì, ñ òîëêîâà ðàçëèêà, áèõ äîáàâèë è
äîñòîâåðíîñò, êîëêîòî, äà ðå÷åì, áèõ ìîãúë äà íàìåðÿ,
àêî äóìèòå íà ðàâèíà è îñîáåíî äåëàòà ìó è ñòåïåíòà íà
óïîðñòâîòî ìó ñðàâíÿ ñ òåçè íà ÷è÷î Ëàéîø. Òàçè ìèñúë
âñúùíîñò ìè ïðèïîìíè, íàêàðà ìå çà ïðúâ ïúò äà
îñúçíàÿ êàòî äåéñòâèòåëíîñò âåðîÿòíàòà ñêîðîøíà
ñðåùà, òàêà ÷å îò òîçè ìîìåíò ñëóøàõ ñàìî ñ ïîëîâèí
óõî äóìèòå íà æóðíàëèñòà. Áè æåëàë - êàçà - äà ïðåâúðíå
ñëó÷àéíîñòòà íà òàçè ñðåùà â “ùàñòëèâà ñëó÷àéíîñò”.
Ïðåäëîæè: äà íàïèøåì ñòàòèÿ, äà çàïî÷íåì “ïîðåäèöà”.
Òîé ùå ïèøå ñòàòèèòå, íî èçêëþ÷èòåëíî âúç îñíîâà íà
ìîèòå äóìè. Òàêà ùå ìîãà è äà ïðèïå÷åëâàì ïî ìàëêî,
êîåòî ñèãóðíî ùå ìè å îò ïîëçà â íà÷àëîòî íà “íîâèÿ
æèâîò”, ìàêàð ÷å - äîáàâè ñ èçâèíèòåëíà óñìèâêà - íÿìà
äà ìîæå äà ìè ïðåäëîæè “îñîáåíî ìíîãî”, òúé êàòî
âåñòíèêúò å íîâ è “ìàòåðèàëíèòå ìó âúçìîæíîñòè
çàñåãà ñà îãðàíè÷åíè”. Íî â ñåãàøíèÿ ìîìåíò, òàêà
ñìÿòàøå, íå òîâà å íàé-âàæíîòî, à “äà ñå èçëåêóâàò
êúðâÿùèòå ðàíè è äà ñå íàêàæàò âèíîâíèöèòå”. Ïðåäè
âñè÷êî îáà÷å “ñå íàëàãà äà ñå ðàçäâèæè îáùåñòâåíîòî
ìíåíèå”, äà ñå ñëîæè êðàé íà “àïàòèÿòà, ðàâíîäóøèåòî,
îãðîìíàòà ìíèòåëíîñò”. Íÿìà ñìèñúë îò èçòúðêàíè
êëèøåòà, èìà íóæäà ñïîðåä íåãî îò ðàçêðèâàíå íà
ïðè÷èíèòå, íà èñòèíàòà, êîëêîòî è äà å “áîëåçíåíî
èçïèòàíèå” äà çàñòàíåì î÷è â î÷è ñ òÿõ.  äóìèòå ìè
âèæäà “ìíîãî îðèãèíàëíîñò”, íÿêàêúâ “ñêðúáåí
îòïå÷àòúê” - àêî äîáðå ãî áÿõ ðàçáðàë - íà åïîõàòà, íà
âðåìåòî, êîéòî ïðèäàâà “íîâ, èíäèâèäóàëåí êîëîðèò íà
óìîðèòåëíèÿ ïîòîê îò ôàêòè” - òàêà êàçà è ìå ïîïèòà
çà ìîåòî ìíåíèå...
Íèùî íå îòãîâîðèõ è òîãàâà ñ åäíà áåãëà ïîëóóñìèâêà
ïîäõâúðëè, ÷å “ïðîôåñèÿòà ïîíÿêîãà ïîäòèêâà
æóðíàëèñòà êúì íåòàêòè÷íîñò”, íî ùîì íå ìè å ïî
âêóñà, òîé, îò ñâîÿ ñòðàíà, íå èñêà äà íàñèëâà íåùàòà.
Ñëåä êîåòî ñåäíà, îòâîðè åäèí ÷åðåí áåëåæíèê íà
êîëÿíîòî ñè è íàïèñà íà áúðçà ðúêà íåùî â íåãî, ïîñëå
ñêúñà ñòðàíèöàòà è èçïðàâÿéêè ñå, ìè ÿ ïîäàäå. Òîâà ñà
èìåòî ìó è àäðåñúò íà ðåäàêöèÿòà, ñáîãóâà ñå ñ ìåí ñ
“íàäåæäàòà çà ñêîðîøíà ñðåùà”, òàêà êàçà, è ñëåä òîâà
ïî÷óâñòâàõ äðóæåëþáíîòî ðúêîñòèñêàíå íà òîïëàòà
ìó, ìåñåñòà è ìàëêî çàïîòåíà äëàí. Ðàçãîâîðúò ñ íåãî
íàìåðèõ çà ïðèÿòåí, ðàçòîâàðâàù, à è ñàìèÿò òîé ìè ñå
ñòîðè ñèìïàòè÷åí è äîáðîæåëàòåëåí. Èç÷àêàõ ôèãóðàòà
ìó äà ñå èçãóáè âúâ âîäîâúðòåæà îò ìèíóâà÷è è åäâà
òîãàâà õâúðëèõ áåëåæêàòà.
Ñëåä èçâåñòíî âðåìå åäíà ðúêà - ñòðóâà ìè ñå, ÷å òðÿáâà
äà áåøå íà ÷è÷î Ùàéíåð - áàâíî ñå èçäèãíà íàãîðå, ïîå
ïúòÿ ñè è íàêðàÿ ñå íàñòàíè, êàòî íÿêàêúâ ïðåäïàçëèâ
ñòàð ïðèëåï, âúðõó ðúêàòà ìè. Îò òîâà, êîåòî êàçàõà
ñëåä òîâà, â îáùè ëèíèè ðàçáðàõ, ÷å “çà ñúæàëåíèå
èñòèííîñòòà íà òðàóðíàòà âåñò íå îñòàâÿ ìÿñòî çà
ñúìíåíèå”, òúé êàòî “ñå îñíîâàâà íà ñâèäåòåëñòâîòî íà
íåãîâè äðóãàðè”, ñïîðåä êîèòî áàùà ìè “ïî÷èíàë ñëåä
êðàòêî çàáîëÿâàíå” â åäèí “ãåðìàíñêè ëàãåð”, êîéòî
âñúùíîñò ñå íàìèðà íà àâñòðèéñêà òåðèòîðèÿ, úú... êàê
ñå êàçâàøå... àìà ÷å, êàçàõ èì: - Ìàòõàóçåí. - Ìàòõàóçåí!
- çàðàäâàõà ñå òå è ïîñëå ïàê ñòàíàõà ñåðèîçíè...
Íàé-âå÷å çàáåëÿçàõ äîñòà ÷åñòîòî, íàïðàâî óìîðèòåëíî
ïîâòîðåíèå íà åäíà è ñúùà äóìà, ñ êîÿòî áåëåæåõà âñåêè
íîâ îáðàò, ïðîìÿíà, âñåêè íîâ ìîìåíò: íàïðèìåð,
“äîøëè” êúùèòå ñ øåñòîëú÷êèòå, “äîøúë” ïåòíàéñòè
îêòîìâðè, “äîøëè” êðúñòîñàíèòå ñòðåëè, “äîøëî”
ãåòîòî, “äîøúë” äóíàâñêèÿò áðÿã1, “äîøëî”
îñâîáîæäåíèåòî. Êàêòî è îáè÷àéíàòà ãðåøêà: êàòî ÷å
ëè öÿëîòî òîâà ðàçìèâàùî ñå, èçãëåæäàùî íåâúîáðàçèìî
è â ïîäðîáíîñòèòå ñè - êàêòî âèæäàõ - íàïúëíî
íåâúçñòàíîâèìî è çà ñàìèòå òÿõ ñúáèòèå å ïðîòåêëî íå
â îáè÷àéíîòî ðóñëî íà ìèíóòèòå, ÷àñîâåòå, äíèòå,
ñåäìèöèòå è ìåñåöèòå, à ñå å ñëó÷èëî òúé äà ñå êàæå
íàâåäíúæ, ñ åäíî åäèíñòâåíî ðàçáúðêâàíå, øåìåò, äà
ðå÷åì, ïî âðåìå íà íÿêîå ÷óäíîâàòî, ïîòúíàëî
íåî÷àêâàíî â ðàçãóë ñëåäîáåäíî ñúáèðàíå, ÷èèòî
ó÷àñòíèöè - íå ùåø ëè - íåíàäåéíî îáåçóìÿâàò äî åäèí è
íàêðàÿ âå÷å íèêîé íå çíàå êàêâî ïðàâè...
Íîâ æèâîò - ñìÿòàõ - ìîãà äà çàïî÷íà ñàìî àêî ñå ðîäÿ
íàíîâî èëè ïúê àêî íÿêàêâî íåùàñòèå, áîëåñò èëè íåùî
ïîäîáíî ïîâðåäè ðàçóìà ìè, êîåòî íàäÿâàì ñå íå ìè
ïîæåëàâàò. - Îñâåí òîâà - äîáàâèõ - íå ñúì çàáåëÿçàë äà
ñà áèëè óæàñè - è òîãàâà, âèäÿõ, ìíîãî ñå ó÷óäèõà. Êàê äà
ãî ðàçáèðàò òîâà - ïîèñêàõà äà çíàÿò - ÷å “íå ñúì áèë
çàáåëÿçàë”? Òîãàâà è àç ãè ïîïèòàõ: à òå êàêâî ñà ïðàâèëè
ïðåç âúïðîñíèòå “òðóäíè âðåìåíà”? - Àìè... æèâååõìå -
çàìèñëè ñå åäèíèÿò. - Îïèòâàõìå ñå äà îöåëååì - äîáàâè
äðóãèÿò. Çíà÷è: è òå ñà íàïðåäâàëè âèíàãè ïî åäíà
ñòúïêà - îòáåëÿçàõ àç. Êàêâà “ñòúïêà”? - íå ìîæåõà äà
ðàçáåðàò è òîãàâà ðàçêàçàõ è íà òÿõ êîå è êàê å ñòàâàëî,
â Àóøâèö íàïðèìåð. Åäèí åøåëîí - íå òâúðäÿ, ÷å âèíàãè è
íåïðåìåííî, çàùîòî íÿìà êàê äà çíàì, íî ïîíå â íàøèÿ
ñëó÷àé - íàáðîÿâà îêîëî òðè õèëÿäè äóøè. Îò òÿõ, äà
ðå÷åì, ìúæåòå ñà õèëÿäà. Äà ñìåòíåì ïî åäíà-äâå
ñåêóíäè çà ïðåãëåä, ïîâå÷åòî ïúòè åäíà. Íå áðîèì
ïúðâèÿ è ïîñëåäíèÿ, òúé êàòî íÿìà çíà÷åíèå. Íî â
ñðåäàòà, êúäåòî áÿõ è àç, îñòàâàò ïî äåñåò-äâàéñåò
ìèíóòè ÷àêàíå, äîêàòî ñòèãíåì äî ìîìåíòà, êîãàòî ùå
ñå ðåøè: íåçàáàâíî â ãàçòà èëè îùå åäèí øàíñ çàñåãà?
Ïðåç òîâà âðåìå ðåäèöàòà íåïðåêúñíàòî ñå äâèæè,
íàïðåäâà è âñåêè ïðàâè ïîðåäíàòà ñòúïêà, ïî-ìàëêà èëè
ïî-ãîëÿìà, â çàâèñèìîñò îò ñêîðîñòòà, íàëîæåíà îò
õîäà íà äâèæåíèåòî.
Íî äà íå ïðåóâåëè÷àâàìå, òúé êàòî òî÷íî â òîâà å
öÿëàòà ðàáîòà: ñåãà ñúì òóê è çíàì äîáðå, ÷å ùå ïðèåìà
âñè÷êè äîâîäè ñ öåíàòà äà æèâåÿ. Äà, è äîêàòî îãëåæäàõ
ñïîêîéíèÿ ïðåäçàëåçåí ïëîùàä íàñðåä ðàçáèòàòà, íî
ïúëíà ñ õèëÿäè îáåùàíèÿ óëèöà, ïî÷óâñòâàõ êàê ðàñòå, êàê
ñå íàäèãà ãîòîâíîñòòà ìè: äà ïðîäúëæà òîÿ
íåïðîäúëæèì æèâîò. Ìàéêà ìè ìå î÷àêâà è íàé-âåðîÿòíî
ìíîãî ùå ìè ñå çàðàäâà, ìèëàòà. Ñïîìíèõ ñè, ÷å íÿêîãà
èìàøå ïëàíîâå äà ñòàíà èíæåíåð, ëåêàð èëè íåùî ïîäîáíî.
Òúé ùå áúäå ïî âñÿêà âåðîÿòíîñò, êàêòî òÿ èñêà; íÿìà
íà ñâåòà áåçóìèå, êîåòî äà íå ñìå â ñúñòîÿíèå äà
ïðåæèâååì åñòåñòâåíî è çíàì, ÷å ïî ïúòÿ ìè âå÷å ìå
äåáíå ùàñòèåòî, êàòî íåèçáåæåí êàïàí. Òà íàëè îùå
òàì, êðàé êîìèíèòå, â ïàóçèòå íà ñòðàäàíèÿòà
ñúùåñòâóâàøå íåùî, êîåòî ìîæåøå äà ñå îïðèëè÷è íà
ùàñòèå. Âñåêè ïèòà ñàìî çà ïðåâðàòíîñòèòå, çà
“óæàñèòå”: ìàêàð ÷å çà ìåí íàâÿðíî èìåííî îíîâà
ïðåæèâÿâàíå å îñòàíàëî íàé-ïàìåòíî. Äà, òîâà òðÿáâà äà
èì ðàçêàæà ñëåäâàùèÿ ïúò, àêî ìå ïîïèòàò.
Àêî ìå ïîïèòàò. È àêî ñàìèÿò àç íå çàáðàâÿ.
Ïðåâåäå îò óíãàðñêè ÑÂÅÒËÀ ÊÜÎÑÅÂÀ
1
Ñúáèòèÿ, ñâúðçàíè ñúñ ñúäáàòà íà åâðåèòå â Áóäàïåùà: íà 15
îêòîìâðè, ñëåä äåêëàðàöèÿòà íà Õîðòè çà ïðèìèðèå ñúñ
Ñúâåòñêèÿ ñúþç, ãåðìàíöèòå îêóïèðàò Óíãàðèÿ;
“êðúñòîñàíèòå ñòðåëè” ñà ñèìâîë íà
äåñíèòå ïðîôàøèñòêè ñèëè â Óíãàðèÿ,
êîèòî óïðàâëÿâàò ñòðàíàòà â
ïîñëåäíèòå ìåñåöè íà âîéíàòà; åäíà
÷àñò îò åâðåèòå íà Áóäàïåùà ñà áèëè
èçäàâåíè â ëåäåíèÿ Äóíàâ â ïîñëåäíèòå
ìåñåöè íà âîéíàòà. (Áåë. ïðåâ.)
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
ÅÌÁÈÐÈÊÎÑ, ÊÀÂÀÔÈÑ È ÏÎÅÇÈßÒÀ ÍÀ
ÍÀÑËÀÄÈÒÅ
Åëåíà Áàäåë
 ïàìåò íà Àëåêñèñ E. Ñîëà*
Àíäðåàñ Åìáèðèêîñ å çàåìàë äâîÿêà ïîçèöèÿ ñïðÿìî
òâîð÷åñòâîòî íà Êàâàôèñ, êàêòî óñòàíîâÿâàìå îò
ñúæèòåëñòâîòî íà åäíî î÷åâèäíî öåíåíå íà
àëåêñàíäðèåöà íàðåä ñ òåíäåíöèÿ êúì îñïîðâàíå íà
îïðåäåëåíè ìîìåíòè îò íåãîâîòî òâîð÷åñòâî, êîèòî
òðóäíî ñå âïèñâàò âúâ âèçèÿòà íà Åìáèðèêîñ. Â
ïîåòè÷íîòî òâîð÷åñòâî íà Êàâàôèñ è íà Åìáèðèêîñ ñà
íàëèöå îáùè îñíîâíè åëåìåíòè, êàêòî íàïðèìåð, òåõíèÿ
ðåâîëþöèîíåí õàðàêòåð îò ãëåäíà òî÷êà íà
åðîòè÷íîñòòà è íåïðåñòàííîòî èçïîëçâàíå íà àíòè÷íè
ìîòèâè. Íî, âúïðåêè òîâà, ïîäõîäúò êúì òÿõ ñúäúðæà
ãîëåìè îòëèêè.
Ïî ïðèíöèï å èíòåðåñíî äà îòáåëåæèì íÿêîè ìîìåíòè,
ñâúðçàíè ñ õðîíîëîãèÿòà. Êàâàôèñ óìèðà ïðåç 1933 ã.,
êàòî äîòîãàâà òâîð÷åñòâîòî ìó å ïóáëèêóâàíî ñàìî â
ïîäëèñòíèöè è ñïèñàíèÿ. Âúïðåêè òîâà, îùå ïðåç
ïúðâèòå äåñåòèëåòèÿ íà 20 âåê ïîåçèÿòà ìó âäúõíîâÿâà
îãðîìíî êðèòè÷íî òâîð÷åñòâî, äîïðèíåñëî çà
ôîðìèðàíåòî íà åäèí íîâ âúçãëåä çà ïîåçèÿòà â Ãúðöèÿ.
Ïúðâîòî ìó èçäàíèå â îòäåëåí òîì ñå ïîÿâÿâà ïðåç 1935
ã., âïðî÷åì ñúùàòà ãîäèíà, â êîÿòî Àíäðåàñ Åìáèðèêîñ
çàÿâÿâà ïðèñúñòâèåòî ñè â ãðúöêèÿ ëèòåðàòóðåí ñâÿò
ñúñ ñâîÿòà ëåêöèÿ “Îòíîñíî ñþððåàëèçìà” è èçäàâàíåòî
íà ïúðâàòà ìó ñòèõîñáèðêà “Äîìåííà ïåù”.
Ïî ñúùîòî âðåìå ñå å ñúñòîÿëà è ñðåùàòà íà À.
Åìáèðèêîñ ñ ïèñàòåëêàòà, ïðåâúðíàëà ñå â íàé-
åìáëåìàòè÷íàòà ëè÷íîñò, ñâúðçàíà ñ ïîïóëÿðèçèðàíåòî
íà òâîð÷åñòâîòî íà Êàâàôèñ âúâ ôðåíñêîåçè÷íèÿ ñâÿò -
Ìàðãüîðèò Þðñåíàð. Íàèñòèíà, ñúñ ñèãóðíîñò çíàåì, ÷å
ïðåç 1933 ã. òå âå÷å ñà ñå ïîçíàâàëè, ÷å ïðåç 1935 ã.
Åìáèðèêîñ ñúïðîâîæäà ôðåíñêàòà ïèñàòåëêà â
ïúòóâàíå ïî ìîðå ïðåç Áîñôîðà è äî Ãúðöèÿ, è ÷å
Åìáèðèêîñ å îíçè, êîéòî ÿ çàïîçíàâà ñ Ê.Ò. Äèìàðàñ,
çàåäíî ñ êîãîòî Þðñåíàð ïðàâè îïèò äà ïðåâåäå
òâîð÷åñòâîòî íà Êàâàôèñ.1 Äîêîëêî Åìáèðèêîñ å
ïîâëèÿë íà Þðñåíàð ïî îòíîøåíèå èçáîðà íà
òâîð÷åñòâîòî íà Êàâàôèñ íèå íå ñìå â ñúñòîÿíèå äà
ïîòâúðäèì, íî âúâ âñåêè ñëó÷àé ñðåùàòà èì íåñúìíåíî å
áèëà ðåøàâàùà çà îôîðìÿùîòî ñå ðàçáèðàíå, êîåòî â
êðàéíà ñìåòêà áèâà âúçïðèåòî îò ïèñàòåëêàòà îòíîñíî
Ãúðöèÿ è ãðúöêàòà ëèòåðàòóðà.
Àêî ïðîó÷èì ðîëÿòà, êîÿòî îáðàçúò íà Êàâàôèñ èãðàå â
òâîð÷åñòâîòî íà Åìáèðèêîñ, ùî ñå îòíàñÿ äî ïîÿâàòà
íà èìåòî ìó â èíòåðòåêñòóàëíè îòïðàòêè â òâîðáèòå
ìó, ùå îòêðèåì ðàçêîâíè÷åòî êúì ãîðåñïîìåíàòàòà
äâîÿêà ïîçèöèÿ.
Èçâåñòíî å, ÷å ÷ðåç òâîð÷åñòâîòî ñè Åìáèðèêîñ
èçãîòâÿ ñïèñúê íà ïèñàòåëè, ñúñòàâëÿâàùè ÷àñò îò
íåãîâèÿ ëèòåðàòóðåí ìèð, ñïèñúê, îôîðìÿù ñå ïðåäèìíî
÷ðåç íåïîñðåäñòâåíè èíòåðòåêñòóàëíè îòïðàòêè è
îñîáåíî ïîñðåäñòâîì öèòèðàíåòî íà èìåíà íà ïèñàòåëè.
Íàé-î÷åâèäíèòå ïðîÿâëåíèÿ íà òîçè ïðîöåñ îòêðèâàìå â
“Îêòàíà”, è ïî-êîíêðåòíî, â ñòèõîòâîðåíèÿòà “Beati
èëè ñâåòöè íà íåïîêîðñòâîòî” è “Êúì äèâèÿ êîçåë”. Â
ïúðâèÿ òåêñò, êúäåòî å ñïîìåíàòî èìåòî íà Êàâàôèñ,
Åìáèðèêîñ ïîñòàíîâÿâà êàíîí íà ïèñàòåëèòå è
èçâåñòíèòå ëè÷íîñòè, “êîèòî â àíãåëñêè ñúïðîâîä ñåãà è
äîâåêà íàñòúïâàíåòî è ïîòðåáíîñòòà îò íîâè ðàéñêè
ñåëåíèÿ ïðîãëàñÿâàò!”.2 Òàêà Åìáèðèêîñ ïðèïèñâà íà
ôèãóðè îò ñâåòîâíàòà èñòîðèÿ íà öèâèëèçàöèÿòà - îò
Èñóñ Õðèñòîñ äî Áðåòîí, Ôðîéä è áèòíèöèòå - ñâîåòî
ìèðîâúçðåíèå, ïîòðåáíîñòòà îò ïðîðî÷åñêà âèçèÿ,
÷åðïåùà îò èäåàëèòå íà ñþððåàëèçìà. Äîïèðíàòà òî÷êà
ìåæäó òÿõ å ðåâîëþöèîííèÿò õàðàêòåð èëè âîëÿòà çà
“changer la vie”3 ïîñðåäñòâîì òâîð÷åñòâîòî ñè. Òàêà
Åìáèðèêîñ ôîðìèðà åäèí ïàð åêñàëàíñ èäåîëîãè÷åñêè
êàíîí, êîéòî ïîñòàíîâÿâà â ñòèõîòâîðåíèåòî “Êúì
äèâèÿ êîçåë” ÷ðåç îïèñàíèåòî íà «íåãîâèòå ïîåòè», ñðåä
êîèòî íå îòêðèâàìå Êàâàôèñ.
 èçäàíèåòî íà «Îêòàíà» îò 1980 ã. ÷åòåì «Beati èëè
ñâåòöè íà íåïîêîðñòâîòî» â äâà ðàçëè÷íè âàðèàíòà,
îêîí÷àòåëíèÿ, âêëþ÷åí â êîðïóñà íà ñòèõîòâîðåíèÿòà,
äàòèðàí «Íàïèñàíî ïðåç íàé-ãîðåùèÿ ëåòåí äåí â
Ãëèôàäà, 17.08.1963», è ðåöèòèðàíèÿò îò ñàìèÿ ïîåò
âàðèàíò â çàïèñà íà âòîðàòà ìó ïëî÷à îò 1979 ã.4 Â
äåêëàìàöèÿòà ñè îò ïëî÷àòà Åìáèðèêîñ ïðèïîìíÿ
èìåíàòà íà ÷åòèðèìà ãúðöè; òîåñò, îòêðèâàìå
îáðúùåíèå è êúì ãåðîÿ îò ãðúöêîòî âúñòàíèå îò 1821 ã.
Àòàíàñèîñ Äÿêîñ, à â îïèñàíèåòî íà «ñåäåìòå ìîìöè â
ïåùòà» îòêðèâàìå Õåðàêëèò, Àðèñòèï íà íàñëàäèòå è
Àíãåëîñ Ñèêåëèàíîñ.  îêîí÷àòåëíàòà âåðñèÿ îñòàâàò
èìåíàòà íà Àòàíàñèîñ Äÿêîñ, êàêòî è íà Àíãåëîñ
Ñèêåëèàíîñ, ñëåäâàí â ñïèñúêà íà ëè÷íîñòèòå íà
«Àðèñòàðõ íà íàñëàäèòå è Ê.Ï.
Êàâàôèñ». Îñîáåíî èíòåðåñíî å
ïîÿâÿâàíåòî íà Êàâàôèñ è
ïîñòàâÿíåòî ìó â åäèí è ñúùè
ñòðîé ñúñ çàãàäú÷íèÿ «Àðèñòàðõ
íà íàñëàäèòå». Òîçè ïîñëåäåí
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
Åëåíà Áàäåë, ðîä. 1977 ã. â Áàðöåëîíà, å íåîåëèíèñòêà,
äèñåðòàíòêà â Êàòåäðà íîâîãðúöêà ôèëîëîãèÿ â
óíèâåðñèòåòà â Áàðñåëîíà. Ïðåâåæäàëà å òâîðáè íà
Åìáèðèêîñ íà êàòàëîíñêè. Ñòàòèÿòà “Åìáèðèêîñ,
Êàâàôèñ è ïîåçèÿòà íà íàñëàäèòå” å ïóáëèêóâàíà â
áðîÿ îò àïðèë 2002 ã. íà ñï. “Íåà Åñòèÿ” (Àòèíà),
ïîñâåòåí íà ñòîãîäèøíèíàòà îò ðîæäåíèåòî íà À.
Åìáèðèêîñ. - Áåë. ïðåâ.
îáðàç ìîæå äà ïðåäèçâèêà èçâåñòíî íåäîóìåíèå ó
÷èòàòåëÿ ïîðàäè õàðàêòåðèçèðàíåòî ìó ñ äóìàòà «íà
íàñëàäèòå», êîÿòî, ïðè âñå ÷å íàïúëíî ïðèëÿãà íà
Àðèñòèï îò çâóêîçàïèñíèÿ âàðèàíò - ôèëîñîô îò 5-4 âåê
ïð. Õð., îñíîâàë Êèðåíñêàòà øêîëà, èçâåñòíà îùå è êàòî
øêîëà íà õåäîíèñòèòå - íå ìîæå äà áúäå ëåñíî îáÿñíåí
îò ìîìåíòà, â êîéòî ñëåäâà èìåòî íà Àðèñòàðõ.
Íåçàâèñèìî äàëè ñå äúëæè íà íåáðåæíîñò íà ïîåòà5 èëè
å óìèøëåí, òîçè äåòàéë èçãëåæäà äîáèâà ðàçëè÷íî
çíà÷åíèå îò ìîìåíòà, â êîéòî ñå ñâúðçâà ñ Êàâàôèñ.
Àðèñòàðõ å èìå íà ìíîæåñòâî èçâåñòíè ëè÷íîñòè îò
ãðúöêàòà äðåâíîñò, íàé-ïðî÷óòèòå îò êîèòî ñà
Àðèñòàðõ îò Òåãåà, òðàãèê, Àðèñòàðõ îò Ñàìîñ,
ìàòåìàòèê è àñòðîíîì, íî è Àðèñòàðõ îò Ñàìîòðàêè,
åäèí îò íåé-èçâåñòíèòå ãðàìàòèöè íà åëèíèñòè÷íà
Àëåêñàíäðèÿ, èìå, êîåòî íè îòâåæäà êúì ñâåòà íà
Êàâàôèñ. Òàêà, íå áè áèëî òâúðäå ðèñêîâàíî, àêî
ïðî÷åòåì «Àðèñòàðõ íà íàñëàäèòå» êàòî íàèìåíîâàíèå
íà ñàìèÿ Êàâàôèñ. Ïî òàêúâ íà÷èí çàä òîçè
äðåâíîãðúöêè îáðàç Åìáèðèêîñ ñúñðåäîòî÷àâà
åëåìåíòèòå îò Êàâàôèñ, êîèòî ñà ïðåäñòàâëÿâàëè
èíòåðåñ çà íåãî, òîåñò âðúçêàòà ìó ñ Àëåêñàíäðèÿ è
âúçïÿâàíåòî íà íàñëàäàòà, îñîáåíî íà åðîòè÷íàòà.
Ïîåòúò, âîäèë áèòêà çà ðàçêðåïîñòÿâàíåòî íà
ëþáîâòà, òðÿáâà äà å îòêðèâàë íÿêàêúâ îòãëàñ îò
ñîáñòâåíàòà ñè óòîïèÿ â ñòèõîâå íà Êàâàôèñ îò ðîäà
íà:
Òÿëîòî ñè íà óäîâîëñòâèÿòà ùå îòäàì,
ìå÷òàíèòå îòäàâíà óäîâîëñòâèÿ,
íàé-ñìåëèòå ëþáîâíè âúæäåëåíèÿ,
íà ñëàäîñòðàñòíèòå èìïóëñè íà êðúâòà,
áåç ñòðàõ, çàùîòî, ùîì ïîèñêàì -6
èëè
È òàì â ëåãëîòî ñêðîìíî, ñèðîìàøêî,
àç îáëàäàõ ïëúòòà íà ëþáîâòà, àç îáëàäàõ
íà óïîåíèåòî óñòíèòå ÷åðâåíè,
÷åðâåíè îò òàêîâà óïîåíèå, ÷å è ñåãà,
êîãàòî ïèøà ïîäèð òîëêîâà ãîäèíè
â ñàìîòíèÿ ñè äîì, îòíîâî ñå îïèÿíÿâàì.7
Äúðçîñòòà íà òåçè ñòèõîâå îáåäèíÿâà êàòî ñâúðçâàùà
áðúíêà äâàìàòà ïîåòè. Ñâåòúò íà Àëåêñàíäðèÿ íà
Êàâàôèñ, èçãóáåíèÿò áëÿñúê íà åëèíèñòè÷íèÿ ñâÿò è
èçãóáåíèòå ìëàäåæêè ïðåæèâÿâàíèÿ, ïî êîèòî èçïèòâà
íîñòàëãèÿ Êàâàôèñ, ñà ñâåòúò íà åðîòè÷íàòà íàñëàäà,
êîÿòî - ìàêàð è ïî ðàçëè÷åí íà÷èí - âúçõâàëÿâàò êàêòî
åäèíèÿ, òàêà è äðóãèÿ. Ïî òàêúâ íà÷èí ïðèñúñòâèåòî íà
Êàâàôèñ ñðåä «Áåàòèòå» ïîêàçâà óâàæåíèåòî, êîåòî å
õðàíåë êúì íåãî Åìáèðèêîñ, à ñúùåâðåìåííî è
ïîðîäèëèòå ãî ïðè÷èíè.
Òðÿáâà äà ïîä÷åðòàåì, ÷å ðàçáèðàíåòî çà ëþáîâòà ó
Êàâàôèñ è Åìáèðèêîñ ñå ðàçëè÷àâà ïî ñúùåñòâåíè
ïðèçíàöè: ëþáîâòà ó Êàâàôèñ å ëþáîâòà íà èçáðàíèòå,
åðîòèêàòà íà åäèí åñòåò íàðåä ñ âúëíåíèåòî, êîåòî
÷åðïè îò ñïîìåíà, äîêàòî Åìáèðèêîñ ïðîãëàñÿâà
åðîòè÷íèÿ âçðèâ, áåçãðàíè÷íîòî óäîâîëñòâèå.
Ñúîòâåòíî, ñúùåñòâåíî ñå ðàçëè÷àâà è ïîçèöèÿòà èì
êúì æèâîòà: Êàâàôèñ å ïîåò, êîéòî ñå çàõðàíâà îò
ìèíàëîòî, êàêòî èñòîðè÷åñêîòî, òàêà è ïðåæèâÿíîòî,
äîêàòî Åìáèðèêîñ ñå äîêîñâà äî åäèí áúäåù ñâÿò, â
êîéòî ÷îâåêúò áèâà ðàçêðåïîñòåí îò óñëîâíîñòèòå è
òàáóòàòà. Ìîæå áè Êàâàôèñ å ïîåò íà ëèïñàòà, íà
îòñúñòâàùîòî. Òîé èçâèêâà â ïàìåòòà ñè êîíêåðòíè
ìèãîâå íà ðàäîñò, ïðèäîáèâàùè îñîáåíà êðàñîòà
áëàãîäàðåíèå íà íåãîâîòî èçêóñòâî, ïîåçèÿòà. ×ðåç òîçè
ïðîöåñ ïîåòèêàòà ìó ñå îáðúùà êúì íîñòàëãèÿòà,
êîÿòî ïîðàæäàò ëèïñàòà è çàãóáàòà, íàìåêâàùè çà
ïåñèìèçúì, íåñúùåñòâóâàù â ïîåòè÷íàòà âñåëåíà íà
Åìáèðèêîñ.
Ñþððåàëèñò è ïñèõîàíàëèòèê, ïîñðåäñòâîì
òâîð÷åñòâîòî ñè Åìáèðèêîñ ñå áîðè ñðåùó ñòðàõà,
êîéòî âúçïèðà ÷îâåêà ïðåä åðîòè÷íîòî
ðàçêðåïîñòÿâàíå, ïðåä äîèçãðàæäàíåòî íà óòîïèÿòà,
êàêòî ïðîãëàñÿâà â ñòèõîòâîðåíèåòî ñè «Íå Áðàçèëèÿ.
Îêòàíà.»
Ñ òàêàâà öåë Åìáèðèêîñ èçïîëçâà ìîòèâèòå îò
ìèíàëîòî è çà ïîðåäåí ïúò ñå ðàçãðàíè÷àâà îò
àëåêñàíäðèåöà. Òàêà, äîêàòî Êàâàôèñ, ïîåòúò, êîéòî
èñêàøå äà áúäå èñòîðèê ñ îãëåä ìîðàëíèÿ ðàçìèñúë, ñå
íàñî÷âà êúì îáðàçèòå íà åäèí ñâÿò â óïàäúê, èçïúëíåí ñ
íîñòàëãèÿ ïî åëèíèçìà,8 Åìáèðèêîñ âèäîèçìåíÿ
äðåâíîñòòà, çà äà îòêðîè ñâîÿòà óòîïèÿ. Îò
àíòè÷íàòà èñòîðèÿ è îñîáåíî îò äðåâíîãðúöêàòà
ìèòîëîãèÿ Åìáèðèêîñ èçêîâàâà ñâîÿ ñîáñòâåíà, ñâîÿ
«ëè÷íà ìèòîëîãèÿ». Òîâà ïðåîáúðíàòî èçïîëçâàíå íà
ìèòîëîãèÿòà ñå îòêðîÿâà â öÿëîòî ìó òâîð÷åñòâî è
îñîáåíî â íåãîâèòå «Ïèñàíèÿ», êúäåòî îòêðèâàìå ìîæå
áè íàé-ÿñíèÿ ïðèìåð â ëèöåòî íà Õàâðèàñ, ëîâäæèÿ,
çàêðèëÿí îò Ïàí, êîéòî ñúïðîâîæäà Åäèï è ñúñ ñëîâàòà
íà îáèêíîâåíèÿ ÷îâåê îò ëåñîâåòå ðàçêàçâà èñòèíñêàòà
èñòîðèÿ íà Åäèï, çà äà ïðîãëàñè ïîòðåáíîñòòà îò
îòìåíÿíå íà òàáóòî íà êðúâîñìåøåíèåòî è íà ñòðàõà
îò ñêîïÿâàùî ëèøàâàíå îò ìúæåñòâåíîñò.
Ïîäõîäúò íà äâàìàòà ïîåòè êúì îáðàçè îò äðåâíîñòòà
ñúîòâåòñòâà íà ðàçëè÷åí èçáîð. Òàçè îòëèêà ïðîëè÷àâà,
íàïðèìåð â íà÷èíà, ïî êîéòî òå ïîäõîæäàò êúì
Îìèðîâèÿ öèêúë. Â ñòèõîâå íà Åìáèðèêîñ êàòî:
...Äåöà ñ òàëèñìàíè ïî ãúðäèòå,
Èãðàÿò ãîëè è ïàäàò â ìðåæèòå ðèáàðñêè
Ñ èçáëèöè îò ðàäîñòíè âúçãëàñè, ïðèëè÷àùè íà îòãëàñ
Îò áîéíèòå âèêîâå íà àõåéöèòå ïðåä ñòåíèòå íà Òðîÿ9
èëè â
Ñ Îìèðîâè êðàéáðåæèÿ
Ñ âîéñêè àõåéñêè è ôëîòèëèè â äóøàòà ìó
Âñè÷êî ïðèíàñÿéêè â äàð íà ìîðåòî1 0
âúçãëàñèòå è âîéñêèòå íà àõåéöèòå ãîâîðÿò çà
ñúñòîÿíèå íà òðèóìô, ïðåíàñÿùî ñå âúâ âðåìåòî.
Îáðàòíîòî, â õóìàííèÿ ñè ðàçìèñúë Êàâàôèñ âçèìà
ñòðàíàòà íà òðîÿíöèòå, êîãàòî íè êàçâà:
Óñèëèÿòà íè ñà íàïúí íà íåùàñòíèöè.
Óñèëèÿòà íè ñà êàòî íà òðîÿíöèòå.
Çàùîòî, â åäèí ìîìåíò, êîãàòî «...íàñòúïè ëè
êðèòè÷íèÿ íè ìèã», «...ïàäåíèåòî íè å ñèãóðíî».1 1 Äâå
ïðîòèâîïîëîæíè ïîçèöèè ñïðÿìî äðåâíîñòòà,
ñúîòâåòñòâàùè íà äâå ïðîòèâîïîëîæíè ãëåäèùà çà
æèâîòà.
Èçñëåäîâàòåëèòå íà Åìáèðèêîñ ñïîìåíàâàò äâà
ìîìåíòà íà äèàëîã ìåæäó ïîåòà è àëåêñàíäðèåöà, êîèòî
ÿñíî ðàçêðèâàò îòðèöàíèåòî íà Åìáèðèêîñ äà ïðèåìå
èäåÿòà çà áåçâúçâðàòíî èçãóáåíîòî ìèíàëî, áèëî òî
ïðåæèâÿíî èëè èñòîðè÷åñêî. É. ßòðîìàíîëàêèñ âèæäà â
óòâúðæäàâàùîòî «äà» îò êðàÿ íà «Àìóð-Àìóð» îòãëàñ
îò “Che fece...il gran rifiuto” íà Êàâàôèñ.1 2 Ð. Çàìàðó
îòáåëÿçâà ïîçîâàâàíå íà Êàâàôèñ â ñòèõîòâîðåíèåòî
“Àðõàíãåëèòå” îò ñòèõîñáèðêàòà “Âñåõ æå ðîäîâ èëè
Äíåøíèÿò äåí êàòî Óòðåøåí è Â÷åðàøåí” è,
èçõîæäàéêè îò ñðàâíåíèåòî ìåæäó äâà ëèòåðàòóðíè
ãðàäà, Àòèíà íà Åìáèðèêîñ è Àëåêñàíäðèÿ íà Êàâàôèñ, íà
êîåòî Åìáèðèêîñ èçðè÷íî ñå ñïèðà â “Àðõàíãåëèòå”,
îáÿñíÿâà ðàçëè÷íàòà ïîçèöèÿ, êîÿòî Åìáèðèêîñ çàåìà
ñïðÿìî “êîÿòî òå íàïóùà” îò “Èçîñòàâè áîã Àíòîíèé”
íà Êàâàôèñ: õðàáðîòî ïîñðåùàíå íà çàãóáàòà, çà êîåòî
Êàâàôèñ íàñòîÿâà ïðè Àíòîíèé, â ñòèõîòâîðåíèåòî íà
Åìáèðèêîñ ñå ïðåâðúùà â áîð÷åñêà ïîçèöèÿ. Ïî äóìèòå
íà Ð. Çàìàðó, òîâà ñòèõîòâîðåíèå ïîêàçâà
“áàëàíñèðàíåòî íà íàïóñêàíåòî ñ ïðèñòèãàíåòî è íà
ïîðàæåíèåòî ñ î÷àêâàíåòî çà ïîáåäà”.1 3
Äîðè â «Àðõàíãåëèòå» äèàëîãúò íà Åìáèðèêîñ ñ
àëåêñàíäðèåöà ïîêàçâà ïîäõâúðëÿíå íà ñúìíåíèå íà
íåãîâèÿ ïåñèìèçúì ñ èçðè÷íè îòïðàòêè êúì «Èçîñòàâè
áîã Àíòîíèé». Òàêà, ìÿñòîòî íà îêîí÷àòåëíîòî
«èçîñòàâè» ó Êàâàôèñ áèâà çàåòî (ñ ïîâòàðÿùè ñå
îòïðàòêè) îò «èäâàò-ïðèñòèãàò», ïîêàçâàùî
äåéíîñòòà íà Àðõàíãåëèòå, äîêàòî «íàïðàçíî íå
îïëàêâàé»1 4, îòïðàâåíî êúì Àíòîíèé, ñå ïðåâðúùà â «íå
ïëà÷åòå» â ìíîæåñòâåíî ÷èñëî è å çàðåäåíî ñ íîâ
ñìèñúë. Ìîòèâúò çà çàãóáàòà íà Àëåêñàíäðèÿ èçãóáâà
òðàãè÷íèÿ ñè õàðàêòåð. Àêî Êàâàôèñ èçèñêâà îò
Àíòîíèé äîáëåñòòà, êîÿòî åäèí èñòèíñêè âîäà÷ äúëæè
íà ïàäàùèÿ ãðàä, êîéòî å áèë íàé-ãîëåìèÿò åëèíèñòè÷åí
öåíòúð, ïðåä åäíî ìèíàëî, ïðåä êîåòî òðÿáâà äà çàïàçè
äîñòîéíñòâî, Åìáèðèêîñ ïðåâðúùà â îòíîñèòåëíà
ñèìâîëèêàòà íà çàãóáàòà íà ãðàäà.
Àêî ñå âúðíåì êúì îêà÷åñòâÿâàíåòî íà Êàâàôèñ â
«Beati» êàòî Àðèñòàðõ, îáðàçúò íà ïîåòà ñúîòâåòñòâà
íà çíà÷åíèåòî íà Àëåêñàíäðèÿ, êîÿòî å ìèòîëîãèçèðàë.
Òîåñò, îò åäíà ñòðàíà, òîé å ãðàäúò íà äðåâíèòå,
êúäåòî ñà æèâåëè ïîåòèòå ôèëîëîçè, ñëåäâàëè ìåòîä,
ïîäîáåí íà òîçè íà Êàâàôèñ, ïðîó÷âàéêè âåëè÷èåòî íà
ìèíàëîòî, à îò äðóãà, å ãðàäúò íà óäîâîëñòâèÿòà. Ñ
òîâà äâîéíî çíà÷åíèå è âå÷å êàòî ÷àñò îò åäíà
òðàäèöèÿ, òîé ñå âïèñâà â òâîð÷åñòâîòî íà Åìáèðèêîñ
è ïðåìèíàâà ïðåç íåîáõîäèìàòà îáðàáîòêà, çà äà ñå
âúïëúòè âúâ âèçèÿòà íà Åìáèðèêîñ, êîéòî îò ìèãà â
êîéòî íå ìîæå äà ïðèåìå ïåñèìèçìà, ïðåäèçâèêàí îò
çàãóáàòà íà Àëåêñàíäðèÿ, ïðåîáðàçóâà çíà÷åíèåòî íà
ñèìâîëà. Çàãóáàòà íà ãðàäà, êîÿòî â ñòèõîòâîðåíèåòî
íà Êàâàôèñ å ïîñëåäâàíà îò çàãóáàòà íà íàñëàäàòà, å
ìèãúò, â êîéòî ïîåòúò ìîæå äà èçãðàäè a contrario
ñâîåòî ïîñëàíèå. Ó Åìáèðèêîñ íàñëàäàòà, êîÿòî
Àëåêñàíäðèÿ îëèöåòâîðÿâà, íå èç÷åçâà çàåäíî ñ ãðàäà, à å
ïðåäñòàâåíà â íîâà ôîðìà: àðõàíãåëèòå ñ âîéíñòâàùîòî
çíà÷åíèå íà õðèñòèÿíñêàòà ñèìâîëèêà äàðÿâàò ëþáîâòà
ïîñðåäñòâîì âðåìåâî èçìåðåíèå, íàäõâúðëÿùî
ãðàíèöèòå - “íàâåêè”.
Èäâàíåòî íà àíãåëèòå è åçèêúò ïîäñêàçâàò ðåëèãèîçåí
òîí, ïðèëÿãàù ñ âèçèîíåðñêèÿ ñè õàðàêòåð íà
ñòèõîòâîðåíèåòî.1 4 Õàðàêòåðèçèðàíåòî íà àíãåëèòå
èçòúêâà è ïîä÷åðòàâà çíà÷åíèåòî íà ïîñëàíèåòî, êîåòî
ñàìèòå òå íîñÿò ñúñ ñâîÿòà âåñò. Òîåñò, òîâà ñà
àíãåëè ðåâîëþöèîííè, êàâèòî ñìå ñðåùàëè â «Áåàòè èëè

Ñâåòöè íà íåïîêîðñòâîòî», è åðîòè÷íè, êàêòî â «Íå
Áðàçèëèÿ. Îêòàíà»:1 5
Îêòàíà, ùå ðå÷å, õîðàòà àíãåëè äà ñòàíàò, íî àíãåëè ñ
ïîë ÿâåí è êîíêðåòåí.
Òå ñúùî òàêà ñà ìîðÿöè è âîéíè, êàêòî íè èíôîðìèðà
îêà÷åñòâÿâàíåòî èì êàòî «ìîðñêè ïðåäâîäèòåëè».
«Ïðåäâîäèòåëè» - îò âîåííèÿ òåðìèí «фбоЯбсчпт» - å
ïðîçâèùå íà àðõàíãåëèòå Ìèõàèë è Ãàâðàèë, äâàìàòà
àíãåëè-âîéíè ïðåäâîäèòåëè íà àíãåëñêèòå ÷èíîâå.
Ìîðñêàòà ìåòàôîðà ñå ñðåùà íåïðåêúñíàòî îò
íà÷àëîòî äî êðàÿ íà ñòèõîòâîðåíèåòî: àðõàíãåëèòå
áèâàò îòúæäåñòâåíè ñ ãîëåìè êîðàáè, êîèòî íàñòúïâàò
ñ èçäóòè ïëàòíà, ñ áîéíè âúçãëàñè è ãðîõîò. Çâóöèòå è
«ïðåêðàñíàòà ìåëîäèÿ íà òàéíñòâåíàòà ïðîöåñèÿ»,
êîÿòî Àíòîíèé ñëóøà êàòî «ïîñëåäíà íàñëàäà» áèâàò
çàìåíåíè îò áîéíè âèêîâå è òðèóìôàëíè çâóöè. Ñòàâà
âúïðîñ çà âåëè÷åñòâåíî ïðèñúñòâèå íà åäèí åëåìåíò,
íàëàãàù ñâîÿ ïå÷àò âúðõó ïúòÿ íà Åìáèðèêîñ,
ïðåæèâÿíèÿ - êîðàáèòå íà Àíäðîñ è íà áàùà ìó - è
ëèòåðàòóðíèÿ - êîðàáèòå, êîèòî íåïðåêúñíàòî ñå
ïîÿâÿâàò â òâîð÷åñòâîòî ìó ñ âúðõîâî èçîáðàæåíèå
òîâà íà åðîòè÷íèÿ ïàðàõîä «Âåëèêèÿò Îðèåíòàëåö» -
êîðàáè, ïëàâàùè âúâ âîäèòå íà àáñîëþòíî åðîòè÷íè
ìîðåòà, «òðúïíåùè îò íàñëàäà».1 6 Òàêà, ãðàäñêàòà
àòìîñôåðà íà Êàâàôèñ, àòìîñôåðàòà íà Àëåêñàíäðèÿ
îòñòúïâà ïðåä ïðîñëàâàòà íà ïðèðîäàòà, êîÿòî, ìàêàð
è äà ïðèñúñòâà ó Êàâàôèñ, êàêòî â èçâåñòíîòî
ñòèõîòâîðåíèå «Óòðèííî ìîðå»1 7, íå å íàé-îáè÷àéíèÿò
ìó ïåéçàæ. Áåçñïîðíî åðîòè÷íîòî åñòåñòâî íà ìîðåòî
îùå ïî-ÿðêî ñå ïðîÿâÿâà â îïðèëè÷àâàíèÿòà, ñïîìåíàòè
îò Àðõàíãåëèòå, êîèòî ãî ïðåêîñÿâàò, î÷åâèäíî â
«êàêòî ñåìåííàòà ìó òå÷íîñò íåóäúðæèìî áëèêà» è
ïîñðåäñòâîì ðåëèãèîçíèÿ åçèê â «êàêòî Õðèñòîñ
ïîáåæäàâà», èçðàç, êîéòî âúâ âîåííèÿ åçèê íà ãðúöêîòî
âúñòàíèå ïðåäñòàâëÿâà äèðåêòíà îòïðàòêà êúì «Ñ
êðúñòà å ïîáåäàòà», èçïèñàíî íà çíàìåòî íà
Êîíñòàíòèí Âåëèêè, èçðàçÿâàéêè òÿñíàòà âðúçêà ìåæäó
îñâîáîäèòåëíèòå áîðáè è Ïðàâîñëàâèåòî; ñúùåâðåìåííî
íè ïðåïðàùà êúì åðîòè÷íîòî çíà÷åíèå íà Õðèñòîñ â
òâîð÷åñòâîòî íà Åìáèðèêîñ, â êîåòî Õðèñòîñ
ìíîãîêðàòíî ñå ïîÿâÿâà ïîðàäè ðåâîëþöèîííèÿ è
ìåñèàíñêè çàðÿä1 8 íà îáðàçà. Òàêà ñå îáÿñíÿâà
âêëþ÷âàíåòî ìó â «Beati» è ñèìâîëè÷íàòà ìó ïîÿâà êàòî
íîñèòåë íà âåñòòà çà áúäíèÿ ñâÿò. Íî Õðèñòîñ íà
Åìáèðèêîñ íå ñå ñâúðçâà ñàìî ñ õðèñòèÿíñêàòà ëþáîâ, à
â ðúöåòå íà ïîåòà ñå ïðåâðúùà â ïîáåäîíîñåí îáðàç,
íàäàðåí ñ íàé-âèñøàòà ñèëà áëàãîäàðåíèå íà
îòúæäåñòâÿâàíåòî ìó ñ ëþáîâòà. Õðèñòîñ
âñåïîáåæäàâàù1 9 îò «Àðõàíãåëèòå» ñå äîáëèæàâà äî
ìåñèàíñêèÿ îáðàç íà Õðèñòîñ, êàêúâòî òîé ñå ÿâÿâà â
«Íà âåëèêèòå ìúæå âñÿêà çåìÿ ìîæå äà áúäå ãðîá»2 0,
êîéòî ñúãëàñíî íîâèÿ êàíîí, ïîñòàíîâåí îò ïîåòà, ñå
ïîÿâÿâà êàòî
Èñóñ Õðèñòîñ ïîñðåäñòâîì îðãàçìà íà ëþáîâòà
ñìúðòòà çàâèíàãè íàäìîãíàë.
Òàêà ðåëèãèîçíèÿò åçèê, îòïðàùàù íè êúì ïðàçíóâàíåòî
íà Âúçêðåñåíèåòî, è åçèêúò íà ÷èòàòåë íà Ôðîéä,
÷åñòâàù ëþáîâòà è ñèëàòà íà æèâîòà, ñå ñìåñâàò. Òàêà,
âðúùàéêè ñå êúì «Àðõàíãåëèòå», ôðàçàòà «Õðèñòîñ
ïîáåæäàâà» ïîä÷åðòàâà åëåìåíòèòå, êîèòî âå÷å
ñïîìåíàõìå: Åìáèðèêîñ èçïîëçâà ðåëèãèîçíèÿ åçèê, çà äà
ïðîãëàñè ðåâîëþöèîííèòå ñè èäåàëè, êîèòî, ñëåäâàùè
ñòúïêèòå íà ñþððåàëèçìà2 1, ñå ñúñðåäîòî÷àâàò â
ðåâîëþöèÿ àêò íà ëþáîâòà.
Àðõàíãåëèòå èäâàò ñúñ ñâåùåíà ìèñèÿ äà äîíåñàò
ÿðêàòà ðàäîñò, «ëèêóâàíåòî» - êëþ÷îâà äóìà ó
Åìáèðèêîñ, ñâúðçàíà ñ óòîïèÿòà è åðîòè÷íîòî
ðàçêðåïîñòÿâàíå. Óñòàíîâÿâàìå òîâà â ñòèõîâå êàòî
«Îêòàíà ùå ðå÷å îíîâà ëèêóâàíå, êîåòî îòâåæäà âúðõó
óñòíèòå äóøàòà è â ñúîòâåòíèòå îðãàíè óñòðåìúò íà
ñïåðìàòà» èëè êúì îòêúñè, êàòî ñëåäíèÿ îò óñòíîòî
ìó ñëîâî â Ñîëóí:
(âúçìîæíîñòèòå) ÷îâåê äà äîñòèãíå ïðåäíàçíà÷åíèåòî
ñè, êîåòî, ðàçáèðà ñå, å íå íåùàñòèåòî, à ðàäîñòòà,
ùàñòèåòî. Îñìåëÿâàì ñå äà êàæà, ÷å òî ñå êðèå â
ïîñòèãàíåòî íà îíîâà, êîåòî èìàì ïðåäâèä ïîä
ëèêóâàíå.22
Òàêàâà å ðåëèãèÿòà íà Åìáèðèêîñ, ðåëèãèÿòà íà
ëþáîâòà, èçðàçåíà â «Àðõàíãåëèòå» ñ íàïúëíî ìåñèàíñêè
ïîäòåêñò. Îòïðàâíàòà òî÷êà íà ñòèõîòâîðåíèåòî ó
Êàâàôèñ - Àëåêñàíäðèÿ - áèâà çàìåñòåíà îò èäâàíåòî íà
åäèí íîâ ñâÿò, â êîéòî ëèêóâàíåòî, ÷îâåøêàòà ðàäîñò,
âúçâåñòåíà îò Åìáèðèêîñ, ñå ïîðàæäàò îò íàñëàäàòà íà
ëþáîâòà. Âúçõâàëàòà íà åðîòè÷íîòî å îáùà è ó
äâàìàòà ïîåòè; íî ó Åìáèðèêîñ íå ñå ðåàëèçèðà êàòî
íàñëàäà íà åñòåò, îáðúùàù ïîãëåä êúì ìèíàëîòî, à
êàòî èçîáëè÷àâàíå íà åäíî òàáó è ïîñðåäñòâîì
îñâîáîæäàâàíåòî îò íåãî. Ïåñèìèçìúò íà Êàâàôèñ,
«íÿìà çà òåá êîðàá», ñå ïðåâðúùà â î÷àêâàíå íà
èäâàíåòî íà Àðõàíãåëà, íà êîðàáèòå, êîèòî «âèíàãè
ïðèñòèãàò».
Êúì Àëåêñàíäðèÿ âå÷å íå ñå ïîäõîæäà ñ ïîãëåäà íà
èñòîðè÷åñêèÿ ïîåò, ÷åòÿù «Âúçõîä è ïàäåíèå íà
Ðèìñêàòà èìïåðèÿ» îò Ãèáúí, à ñ î÷èòå íà ïîåòà-ðîæáà
íà ïñèõîàíàëèçàòà è àâàíãàðäà íà 20 âåê. Ìèòúò íà
Êàâàôèñ çà Àëåêñàíäðèÿ â «Àðõàíãåëèòå» ïðèäîáèâà
ôóíêöèÿ àíàëîãè÷íà íà îíàçè, êîÿòî èìàò òåìèòå è
îáðàçèòå îò äðåâíîñòòà â òâîð÷åñòâîòî íà
Åìáèðèêîñ. Ïðåîáúðíàòèÿò íà÷èí íà íåãîâîòî
ñúçäàâàíå, êîéòî ïîñðåäñòâîì åäèí íîâ è èñòèíñêè
ðàçêàç ïðåâðúùà Õàâðèàñ â áëàãîäåòåë, å ñúùèÿò ïî
êîéòî îò ñèìâîë íà êðàÿ íà åäèí ïúò Àëåêñàíäðèÿ ñå
Ëþäìèëà Áàëàáàíîâà
ÑÂÈÆÄÀÍÅ ÑÚÑ ÑÂÅÒËÈÍÀÒÀ
***
Ïî ñòðúìíè ñèïåè ïðåïè÷à ïðîëåòíîòî ñëúíöå
è äåíÿò èçáóÿâà íà âîëÿ áåç äà ãî å ãðèæà
êàêâî ùå ñòàíå óòðå
Êàòî îïàøêàòà íà ãóùåð÷å èçðàñòâà âðåìåòî
îòêúäåòî è äà ñå îòêúñíå
 íèñêîòî ðåêàòà ñè òå÷å è êàìúíèòå äíåñ
ñà ïî-çàîáëåíè îò â÷åðà
Èçâîðúò å â òîâà äúëáîêî è ðàçëÿòî óñòèå
Ïòè÷è õîðàë ïîìîãíà íà äúðâåòàòà äà ðàçöúôòÿò
è íà æèâîòà äà ïðîäúëæè íàïðåä
ïðåâðúùà â îòïðàâíà òî÷êà çà óòîïèÿòà, ïðîñòèðàùà
ñå îò íàñòîÿùåòî êúì áúäåùåòî.
Òàêà Åìáèðèêîñ âïèñâà ñâåòúò íà Êàâàôèñ ñðåä ***
ìîòèâèòå íà ñâîÿòà ìèòîëîãèÿ. Ïî òàêúâ íà÷èí îùå
âåäíúæ îòäàâà äàí íà ïî÷èò êúì ïîåòà çà ÷èåòî Êàòî ëàâèíè îò ñâåòëèíà âðúõëèòàò äíèòå
ïîïóëÿðèçèðàíå ïðÿêî èëè êîñâåíî å äîïðèíåñúë è ñ îò ïëàíèíàòà
êîãîòî ñïîäåëÿ åäèí îò íàé-âàæíèòå åëåìåíòè è íà
íåãîâàòà ïîåçèÿ: ðåâîëþöèîííîòî èçìåðåíèå íà
Òàíöóâà âúðõó ñëúí÷åâèÿ ëú÷ æèâîòà è íèêîãà
íàñëàäàòà.
íå ïàäà
 áåçáðîéíèòå ïîñîêè íà ïðîñòðàíñòâîòî òó äóõàò
Ïðåâåäå îò ãðúöêè ÇÄÐÀÂÊÀ ÌÈÕÀÉËÎÂÀ
òó çàìèðàò âåòðîâåòå
Ñëúíöåòî ïîäïðÿíî íà áèëîòî èçãðÿâà è çàëÿçâà
* Àëåêñèñ Å. Ñîëà (1946-2001) - ïðåïîäàâàòåë ïî íîâîãðúöêà åäíîâðåìåííî
ôèëîëîãèÿ â óíèâåðñèòåòà â Áàðöåëîíà, àêàäåìèê. - Áåë.ïðåâ.
1 Âæ. J. Savigneau, Marguerite Yourcenar. L’ invention d’ une vie,
Gallimard, Ïàðèæ 1990. Îòíîñíî âëèÿíèåòî íà À. Åìáèðèêîñ
âúðõó Ì. Þðñåíàð, âæ. ñòàòèÿòà íà M. Grodent, “L’ hellenisme ***
vivant de Marguerite Yourcenar” â Marguerite Yourcenar. Ed. De l’
Université de Bruxelles, 1988, ñòð. 55-67. - Áåë.àâò. Öÿëà ãîäèíà î÷àêâàíå íà òîâà ñâèæäàíå
2 À. Åìáèðèêîñ, “Îêòàíà”, “Beati èëè ñâåòöè íà
íåïîêîðñòâîòî”. - Áåë. àâò. âúòðå â êëåòêàòà íà íîùèòå è äíèòå
ðàñòàò ïðîëóêèòå â ðåøåòêàòà
3 Ñhanger la vie (ôð.) - äà ïðîìåíÿò æèâîòà.- Áåë.ïðåâ.
4 “Åìáèðèêîñ ÷åòå Åìáèðèêîñ ÉÉ”, çâóêîçàïèñíà êîìïàíèÿ èäâà è íàé-äúëãîòî ãðååíå
“Ëèðà”, ïîðåäèöà “Äèîíèñèé”, ãðúöêè ñòèõîâå, íîìåð 0863,
ïðåç òàçè âðàòà ñúì âëÿçëà ïðåç þíè
Àòèíà, 1979. - Áåë. àâò.
5 Âúâ âñåêè ñëó÷àé, ñïîðåä ñèíà íà ïîåòà Ëåîíèäàñ Åìáèðèêîñ,
ñâåòëè ïðèëèâè ïðèèæäàò
íå ñòàâà âúïðîñ çà ïå÷àòíà ãðåøêà. - Áåë.àâò. ñâåòëèíà îòâñÿêúäå ñå ñòè÷à
6 Ê.Ï. Êàâàôèñ, “Îïàñíîñòèòå”, “Ñòèõîòâîðåíèÿ”, òîì è ïåå
ïúðâè, ïîä ðåäàêöèÿòà íà Ã.Ï. Ñàâèäèñ, èçä. “Èêàðîñ”, Àòèíà,
1963, ñòð. 46. - Áåë. àâò. (öèòàò íà áúëãàðñêè ïî èçäàíèåòî Íî äåíÿò áàâíî îòìèíàâà íà çàïàä
Ê.Ï. Êàâàôèñ, “Èçáðàíè ñòèõîòâîðåíèÿ”, “Íàðîäíà êóëòóðà”,
1984, ñòð. 94, ïðåâ. Ñò. Ãå÷åâ). ñ îñàíêà íà çåëåíîîêî ëÿòî
7 “Åäíà íîù”- Áåë. àâò. (ïàê òàì, ñòð. 121) ìëàäî è óâåðåíî â ñåáå ñè
8 Âæ. K.P. Kavafis, Poemes, ïðåâ. A.E. Sola, Classics Curial,
Áàðöåëîíà, 1975. - Áåë.àâò.
9 À. Åìáèðèêîñ, “Åñòåñòâîòî”, “Âñåõ æå Ðîäîâ èëè Äíåøíèÿò
äåí êàòî Óòðåøåí è Â÷åðàøåí”, èçä. “Àãðà”, Àòèíà, 1984, ñòð.
27. - Áåë. àâò. ***
10 “Íÿêîè ñëó÷àè”, ïàê òàì, ñòð. 54. - Áåë. àâò.
11 Ê.Ï. Êàâàôèñ, “Ñòèõîòâîðåíèÿ”, “Òðîÿíöè”, òîì ïúðâè, Êîëêî ïúòè ãëåäàì êàê óìèðà ñâåòëèíàòà
ïàê òàì, ñòð. 26. - Áåë.àâò. êàê ñå ïðåâðúùà â çäðà÷
12 Ã. ßòðîìàíîëàêèñ, “Àíäðåàñ Åìáèðèêîñ. Ïîåòúò íà
ëþáîâòà è çàâðúùàíåòî”, èçä. “Êåäðîñ”, Àòèíà, 1982, ñòð. 29. - è ïîñëå õðàíè êîðåíèòå íà Äúðâîòî
Áåë. àâò.
13 Ð. Çàìàðó, “Êàðòà áåçãðèæíà è îñâåòëÿâàùà. Ïåéçàæè è Èçñòèâàò áàâíî óìîðåíèòå ëú÷è
ãðàäîâå â òâîð÷åñòâîòî íà À. Åìáèðèêîñ”, ñï. “Äèàâàçî”, áð. áëåñòåëè ïðåäè ìèã â îêîòî íà êúëâà÷à
Ñåïòåìâðè 2001, ñòð. 112-113. - Áåë.àâò.
14 Öèòàòèòå ñà ïî èçäàíèåòî Ê. Êàâàôèñ, “Èçáðàíè
ñòèõîòâîðåíèÿ”, èçä. “Íàðîäíà êóëòóðà”, 1984, ïðåâ. Ñò. Çà ìðàêà íèùî èëè ñàìî äîáðî
Ãå÷åâ,. - Áåë.ïðåâ.
14 Çà ðåëèãèîçíèÿ åçèê, âæ. Ã. ßòðîìàíîëàêèñ, ïàê òàì, ñòð.
172-177. - Áåë. àâò. ***
15 À. Åìáèðèêîñ, “Îêòàíà”, ïàê òàì, ñòð. 78. - Áåë. àâò.
16 Îòíîñíî åðîòè÷íîòî çíà÷åíèå íà ìîðåòî è èçîáùî íà
âîäíàòà ñòèõèÿ âæ. G. Saunier; âæ. Åìáèðèêîñ è ìúæêàòà
âîäà”, ñï. “Õàðòèñ”, áð. 17-18, (ïîñâåòåí íà À. Åìáèðèêîñ), Äúíî íà ñóõà ðåêà
íîåìâðè, 1985, ñòð. 727-735 è Ï. Âóòóðèñ, «Ñöåïëåíèåòî íà ðèáèòå ìúðòâè îòäàâíà
ïåéçàæà. Âúâåäåíèå â ïîåòèêàòà íà Àíäðåàñ Åìáèðèêîñ», èçä.
ïÿñúöèòå èçñúõíàëè
«Êàñòàíèîòèñ», Àòèíà, 1991. - Áåë. àâò.
17 “Çà ïðèðîäàòà ó Êàâàôèñ”, âæ. Ã.Ï. Ñàâèäèñ, “Îñíîâíè êàìúíèòå çàñïàëè
òåìè â ïîåçèÿòà íà Êàâàôèñ”, èçä. “Èêàðîñ”, Àòèíà, 1993, ðàçãîëåíè ïîä ñëúíöåòî
ñòð. 15-38. - Áåë. àâò. êîé ùå ãè äâèæè
18 Âæ. Ñàâàñ Ìèõàèë, “Ïðåæèâÿâàíåòî íà ñâÿòîòî ó Àíäðåàñ
êîé ùå ãè ãàëè
Åìáèðèêîñ”, â “Ïðåâúïëúùåíèÿ íà ìåñèàíñêîòî”, èçä. “Àãðà”,
Àòèíà 1999, ñòð. 153-176. - Áåë.àâò. êëîíèòå íà âúðáèòå
19 Ð. Çàìàðó ñúùî òàêà îòáåëÿçâà ïîÿâàòà íà “Ëþáîâòà- íàäâåñåíè íàä íèùîòî
Õðèñòîñ, ïîáåæäàâàù ñìúðòòà è îñâîáîæäàâàù”. Âæ. Ð.
Çàìàðó, ïàê òàì, ñòð. 113. - Áåë.àâò. Äúíî íà ñóõà ðåêà
20 “Íà âåëèêèòå ìúæå âñÿêà çåìÿ ìîæå äà áúäå ãðîá” ñ äàòà
“Àòèíà, 11.10.1972”, ïóáëèêóâàíî â “Ñúáëàçúí”, ïåðèîä 6, áðîé.
íî â íÿêîÿ ëóííà âå÷åð
ïîä íåæíèÿ çîâ çà ïðèëèâè
3, þíè 2001. - Áåë. àâò.
21 Îòíîñíî åâîëþèðàíåòî íà ìèñúëòà íà Åìáèðèêîñ ñëåä êàêâà ñâåòëà âîäà òå÷å
ïðî÷èòà íà Áðåòîí, Ôðîéä è Õåãåë, âæ. Ñòàòèÿòà íà Í.
îò óñòèåòî êúì èçâîðà
Ñèãàëàñ, “Àíäðåàñ Åìáèðèêîñ, ÷èòàòåë íà Áðåòîí, Ôðîéä è
Õåãåë. Ôèëîñîôèÿ íà èñòîðèÿòà, ïîåòèêà è èñòîðèÿ”,
èçêàçâàíå íà ìåæäóíàðîäåí ñèìïîçèóì “Àíäðåàñ Åìáèðèêîñ,
Äíåøíèÿò äåí êàòî Óòðåøåí è Â÷åðàøåí”, þíè 2001. - Áåë.
àâò.
22 À. Åìáèðèêîñ, “Íå Áðàçèëèÿ. Îêòàíà”, “Îêòàíà”, ïàê òàì,
ñòð. 79. - Áåë. àâò.
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 285­3.6.2003
Çà êîåòî ìîæå
íà Áîÿí Ìàí÷åâ
Íà äâàäåñåò è òðåòè ñðåùó äâàäåñåò è ÷åòâúðòè
äåêåìâðè ñå ñúáóäèõ â ïîëóíîù, çàõâàíàõ ñå äà íàíàñÿì
ïîñëåäíè êîðåêöèè âúâ Ôèëìà, ïîñëå íÿêúäå îêîëî øåñò
ñóòðèíòà òè÷àõ äî Ìàòðèöàòà äà ãî ïðàùàì, ïîñëå
òè÷àõ äà ñè õâàùàì òàêñè, ïîñëå òè÷àõ äà õâàùàì âëàêà
(îêàçà ñå, ñ äåñåò ìèíóòè ïî-ðàíî òðúãâàë, îêàçà ñå,
íåùî îáúðêâàùî å èìàëî íà òàáëîòî, çàùîòî çàåäíî
òè÷àõìå ñ åäèí ìëàäåæ äî 13-è êîëîâîç è ïîñëå ïàê
çàåäíî, â ïîñëåäíèòå äâå ìèíóòè äî îñìè çàïàäåí,
ñëåäâàéêè èíñòðóêöèèòå íà ãëàñà îò ìèêðîôîíà), âúâ
âëàêà, â êóïåòî ïàðíîòî ïî÷òè íå ñå óñåùàøå, ïîìîëèõ
êîíäóêòîðà äà ãî ïóñíàò èëè óñèëÿò, è ìè áå
îòãîâîðåíî, ÷å èìàëî, è êàçàõ, íå ìîæåëî ëè òîãàâà äà
ìè ãî ïîêàæàò, íå ìîæåëî, ïàðíîòî áèëî íåìàòåðèàëíî
ìè îòãîâîðèõà, íå ìîæåëî äà ñå ïèïíå, ïîñëå ñè ñúáóõ
îáóâêèòå è ïðèáðàõ êðàêàòà ñè ïîä ñåáå ñè, óâèâàéêè ãè â
òîïëîòî ñè ÿêå, ïîñëå ñïàõ, ïîñëå ñå ñúáóäèõ è íÿêúäå â
ïîëåòî ïðåäè Áðóñàðöè âèäÿõ äúðâîòî, ÷åðíååùîòî ñå
äúðâî ñðåä áÿëîòî ïîëå è ñòåëåùàòà ñå ìúãëà, êëîíèòå
ìó è ñòâîëà ìó, ÷åðíååùè ñå èçðÿçâàõà ïðèçðà÷íè, ÿâÿéêè
ãî â åäíà îò èçíà÷àëíèòå ìó èñòèíè, âëàêúò ñå íîñåøå è
çíàåõ, òîãàâà ïî÷âà äà ñå ïèøå òîçè òåêñò, çíàåõ íèùî
ëîøî íÿìà è íå ìîæå äà ñå ñëó÷âà (ñëó÷è), (äúðâîòî
ïîñî÷âàøå îíàçè óâåðåíîñò, êîÿòî íàìåðèõ ôîðìóëèðàíà
â åäíà ñòàòèÿ çà Âèòãåíùàéí íà óíãàðñêè â
ïðåâîäà÷åñêàòà êúùà â Áàëàòîíôþðåä: êàêâîòî è êàêòî
äà ñå ñëó÷âà, òî íå ìîæå äà ìè íàâðåäè, çàùîòî âå÷å ùå
çíàì, ùå èìàì îïèòà, âàæíîòî å íå äà ñå ñòðåìèø äà íå
ãóáèø ðàâíîâåñèå, à äà ìîæåø ãóáåéêè ðàâíîâåñèåòî ñè,
äà ñè ãî âúçñòàíîâèø, ùå èìàì îïèòà, îïèòíîñòòà äà
ñúì ñåáå ñè, êîéòî ùå ñå âêëþ÷âà è îïèòà, îïèòíîñòòà
íà èçëèçàíåòî îò ñåáå ñè, íà íå-ñåáå ñè, ùå çíàÿ, ÷å íå
ñìúðòòà å ñòðàøíà, à âñåêèäíåâíàòà ñìúðò,
âñåêèäíåâíîòî óìèðàíå ïðè îòêàçà íè äà áúäåì ñàìèòå
íàñ), è âçåõ äà çàïèñâàì, èìàõ ìîëèâè, íî íÿìàõ ïî÷òè
íèùî, âúðõó êîåòî äà ïèøà, çàòîâà ïî÷íàõ äà äðàñêàì ïî
òîâà, êîåòî íàìåðèõ èç äæîáîâåòå ñè: íà îáðàòíàòà
ñòðàíà íà åäíî ëèñò÷å îò ëèñò÷åòàòà, äàäåíè ìè îò
èçäàòåëèòå è îñòàíàëè îò èçðÿçâàíåòî íà Åêëåêòèêèòå
íà Ìèðåëà Èâàíîâà, ëèñò÷åòî, íà êîåòî ñè áÿõ âîäåë
çàïèñêè ïî âðåìå íà ïðåìèåðàòà íà Òîìà Ìàðêîâ
(ãëàñîâå ó, áðàâî, ÷åòå îò áåëåæíèê, òîìàòåðèàëåí,
öâåòå îò È.Ö., 40-50) è ðàçíè äðóãè îòáåëÿçêè (Íàñêî -
÷åðâåíèÿ áåëåæíèê, äðóã, åäèí òåëåôîí 915 50 19 (20)?),
ïèøåõ íà äðóãàòà ñòðàíà, êúäåòî íà óíãàðñêè áÿõ
çàïèñàë åäíà çàäà÷à çà øåñòãîäèøíèÿ Ïåòè (ñ ÷åòèðè
ïðàâè äà ñå ñâúðæàò äåâåò òî÷êè, ïîäðåäåíè ïî òðè íà
ðåä è êîëîíà, áåç äà ñå âäèãà ìîëèâà îò ëèñòà, çàäà÷àòà
èìà ðåøåíèå), ïèøåõ è ãî ðàçãðàôÿâàõ, ñåãà ìíîãî òðóäíî
ðàç÷èòàì íàïèñàíîòî: áåçæè÷íè ñòúëáîâå, ñ ïòèöè,
íàêàöàëè ïî òÿõ; ùðúêíàëè êî÷àíè, çàìðúçíàëè â ïîëåòî;
îòâúí â êîðèäîðà çà íåïóøà÷è ïóøàò; ìîìè÷åòî ñ
÷åðâåíèÿ ïóëîâåð, çàãúðáèëà ìå è âãëåäàíà â ìúãëàòà;
ïðîáÿãâàùèòå ñòúëáîâå, êúùè è õîðà; ïîñëå âå÷å
èçëåãíàë ñå (ñúåäèíèõ äâå ñðåùóïîëîæíè ñåäàëêè) ïèøåõ
íà áèëåòè çà âõîä, ñ íîìåðà è çàãëàâêà íà
Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå (ìîæå áè îò
ìàðøðóòêà?) çà íÿêàêâà ðèáà è ÿì, èçáðîÿâàì êàêâî,
âñúùíîñò íÿêúäå ïî îáåä ìè ñå ïðèÿäå, ïðèñåòèõ ñå, ÷å
ïðåäâèäëèâî ñúì ñè âçåë õðàíèòåëíèÿ ïîäàðúê íà ëåëÿ
Êëàðà, òà ãî èçâàäèõ è ïî÷íàõ äà ÿì äâåòå êèâèòà, äâàòà
ïàðàëåëåïèïåäíè øîêîëàäîâè áîíáîíà ñ íÿêàêúâ ïúëíåæ,
äâåòå ïîêðèòè ñ øîêîëàä êðúãëè áèñêâèòè ñ äóïêà,
äâåòå ìåäåíêè, äâåòå ôóðìè, âëàêúò ïîòðàêâàøå
ïîêðàé ðóøàùè ñå, ïîðóòåíè ñãðàäè ñúñ ñ÷óïåíè ïðîçîðöè,
îëþùåíà ìàçèëêà è ëèïñâàùè ïîêðèâè, ñïèðàøå íàñðåä
ïîëåòî (ñïèðêà Ñêîìëÿ), àç ëåæàõ è ÷åòÿõ Òîâà å êàêòî
ñòàâà, íÿêúäå êúì êðàÿ íà êíèãàòà ñå îêàçà, ÷å äåñåò
ñòðàíèöè ñå ïîâòàðÿò âìåñòî åäíè äðóãè äåñåò,
ìîìè÷åòî ñ ÷åðâåíèÿ ïóëîâåð ãëåäàøå ïîëóçàãúðáèëî ìå
â ìúãëàòà è çíàåõ, ÷å íå çíàì, ïî-ñåòíå ñëåä Êîëåäà ïî
ïúòÿ îò Âèäèí äî Ëîâå÷ ïîñòîÿííî ùå âèæäàìå îðëè è
ñîêîëè, ùå ñðåùíåì åäèí ÷îâåê, íîñåù ïðåãúðáèë ñå
íàðú÷ äúðâà, ïðèëè÷àù ïúðâîíà÷àëíî íà ïòèöà ñ
ðàçïåðåíè êðèëå, à ïîñëå íà ÷åðåí êðúñò, çàâúðøâàù ñ
÷îâåøêà ãëàâà, ùå âèäÿ ïî ïúòÿ îò Ãàáðîâî äî Òðÿâíà
îò àâòîáóñà ñòàðèöà â ñèí õàëàò, ïðåãúðáåíà è âçðÿëà ñå
â ãàáðîâñêàòà ðåêà (íå â ßíòðà), à ñåòíå îòñå÷åíèÿ ïúí,
êîéòî íàïîäîáÿâàøå êó÷å, âèåùî ñðåùó ëóíàòà, (çàïèñàë
ñúì ãè íà ëèñò÷å îò îïàêîâú÷íà ïîùåíñêà õàðòèÿ,
èçðÿçàíî îò ïèñìî? êîëåò? ïðàòêà?, íà îáðàòíàòà
ñòðàíà ÷åòèðè ìàðêè íà îáùà ñóìà 84 ëåâà ñ ïå÷àò Sofia,
äàòà íå ñå ÷åòå, íà ìàðêèòå - ãîâåäî, áðúìáàð, ï÷åëà è
ñêàêàëåö, íàðèñóâàíè îò Ò. Âàðäæèåâ, îò ãîäèíè 1992,
1993) ïîñëå â ñàìàòà Òðÿâíà âêî÷àíåíèòå çåëêè â åäèí
äâîð, êîèòî ìè çàïðèëè÷àõà íà çàéöè, ñàìàòà Òðÿâíà
äîëó, âèäÿíà îò ïðîçîðåöà íà äîì 10, îáâèòà îò
ñìåñâàùè ñå ïóøåê è ìúãëà, çíàåõ, ÷å íå çíàì: íà ïåòè
ÿíóàðè ïðèçîðè ùå ñåäÿ â äíåâíàòà ñòàÿ íà äåñåòè äîì
îò SOS-äåòñêîòî ñåëèùå è ùå
çàáåëåæà èçðÿçâàùîòî ñå äúðâî
íà ôîíà íà ðàçâèäåëÿâàíåòî è
îáëàöèòå, è ùå ñå îïèòàì äà
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003
ñíèìàì ñ ëþáèòåëñêèÿ ñè ôîòîàïàðàò ñ ëåíòà îò 100
àñà, íî âïîñëåäñòâèå ùå ñå îêàæå: ïî÷òè íèùî íå ñå
âèæäà îò âñè÷êî òîâà, ñàìî áÿëàòà ðàìêà è áÿëàòà
ñòåíà è ÷åðíîòî îêî íà íåáåòî, è íåùàòà ïî ñòåíàòà è
ïîêðàé ñòåíàòà (÷àñîâíèêà, äåêîðàòèâíàòà ÷èíèÿ,
êóêëàòà ïàðöåëàíà, ôèêóñà, ôîòüîéëà, ñàêñèèòå, øêàôà)
ùå ñòîÿ â ñòàÿòà è ùå ãëåäàì ïðåç ïðîçîðåöà
ñòåëåùèòå ñå îáëàöè, ïúðâîíà÷àëíî êóïåñòè, à ïîñëå
ïåðåñòè, êàê ïîëåêà Ñëúíöåòî èçãðÿâà è ïðîáèâà
ïåëåíàòà èì, êàê òå ñå îòòåãëÿò è âñè÷êî ãðåéâà â
ñèíèÿ íåîáÿò, îêúïàíî îò ñâåòëèíà è êàê ïîñëå ïî ïúòÿ
êúì ãàðàòà, èçïðàùàí îò ëåëÿ Ëèëè, Ìèìè è Ìèòêî,
Êîñüî îñòàíà âêúùè, ùå ñðåùàìå ñîéêè è ñâðàêè,
âðàá÷åòà, âðàíè, ãàðâàíè è ãàðãè, è ãúëúáè, êîèòî ùå
ïîäñêà÷àò, öâúð÷àò, ìèÿò, îïðàâÿò ïåðóøèíàòà è
âñÿêàêâè äðóãè ðàçíè íåùà, ëåæàõ è çíàåõ, ÷å çíàì, ÷å
íÿêîãà ùå íàïèøà òîçè ñïîìåí:
Îáàäèõ ñå îò òåëåôîí íà íÿêîãàøíàòà àâòîáóñíà ãàðà
íà ïëîùàä Åðæèáåò, êúäåòî äúëãî âðåìå çååøå ïàñòòà
íà ñòðîÿùèÿ ñå Íàöèîíàëåí òåàòúð, êîéòî
âïîñëåäñòâèå öúôíà êðàé Äóíàâà, ñåãà òàì ìàé ñå
íàìèðàò ïîäçåìíè ãàðàæè. Îáàäèõ ñå îò îíåçè ñòàðè
ñèíè ìàñèâíè òåëåôîíè, ñúñ çàâàðåíî îòãîðå óëåé÷å çà
ìîíåòèòå. Áåøå ñå âå÷å ñòúìíèëî, èäâàõ îòíÿêúäå è
îòèâàõ íàíÿêúäå è â ïðîìåæäóòú÷íîòî ìè îñòàâàíå â
Áóäàïåùà ñå îáàäèõ íà Ïîëö Àëåí, ñëåä òîâà îòèäîõ äî
æèëèùåòî èì çàä ìóçåÿ Ïåòüîôè íà óëèöà”Ãðàäñêè
÷èôëèê”, ïîìíÿ áÿõ ñ ãîëÿìàòà ñè ñèíÿ ðàíèöà è åäíà
îãðîìíà ÷àíòà îò çäðàâ ïîëèåòèëåí è ñ äðúæêè îò
âúæåíöå, ïðîøìóëåíè ïðåç ìåòàëíè õàëêè è çàâúðçàíè íà
âúçåë â êðàÿ, (èëè ìîæå áè Ïîëö Àëåí ìè äàäå òàçè
÷àíòà, çà äà ïîáåðà íàêóïóâàíèòå ñè êíèãè). Òà ñòèãíàõ
íÿêàê îò ïëîùàä Ìîñêâà äî ìóçåÿ Ïåòüîôè, ïîìíÿ
íåáåòî áå ìàñòèëåíî ñèíüî è çâåçäè áëåùóêàõà íàä ìåí,
âúðâÿõ îáëèâàí îò ñâåòëèíàòà íà óëè÷íèòå ëàìïè è
âèòðèíèòå, íàìåðèõ âõîäà èì, êà÷èõ ñå íà âòîðèÿ åòàæ,
ïúòüîì ñðåùíàõ äâå âåñåëè ñòàð÷åòà, ãîðå çâúííàõ,
ïîêàçà ñå Ïîëö Àëåí, ïîêàíè ìå, ïîêàçà ìè êúäå äà ñè
îñòàâÿ áàãàæà, äàäå ìè äâå ïëàñòìàñîâè òåðëè÷êè,
(ïîäîáíè çà âòîðè ïúò ñëàãàõ â Èñóë, êîãàòî ìèíàõ äà
âèäÿ Âåñî), çàâåäå ìå â êàáèíåòà, êúäåòî Ìåñüîé ñåäåøå
îáëàêúòåí íà áþðîòî, ñ ãðúá êúì âðàòàòà, êàòî ÷å ëè
íåùî ÷åòåøå, òÿ îòèäå ïðè íåãî è ìó êàçà, êàòî íà äåòå
è ìàëîóìåí åäíîâðåìåííî, ÷å òàì áèë áúëãàðñêèÿò ìó
ïðåâîäà÷, íà êîåòî èçïðîòåñòèðàõ, ÷å ñúì ñúñòàâèòåë è
åäèí îò ïðåâîäà÷èòå, òîé íå îáúðíà âíèìàíèå íèòî íà
åäíîòî, íèòî íà äðóãîòî, òÿ ïî-íàñòîÿòåëíî ïîâòîðè,
òîé íåùî èçìó÷à, òóê âå÷å íå ñè ñïîìíÿì êàêâî ñå
ñëó÷è, ñëåäâàùàòà êàðòèíà å êàê ñòîèì òðèìàòà âñå
îùå â êàáèíåòà, òÿ ñ åäíàòà ñè ðúêà ìå å õâàíàëà çà
ëàêúòÿ, à ñ äðóãàòà äúðæè ëàêúòÿ íà Ìåñüîé (ñïîìíèõ
ñè çà ñöåíàòà â ðîìàíà íà Íàäàø, êúäåòî Òåî, ïàê òàêà
ñúó÷àñòíè÷åñêè è ñúçàêëÿòíè÷åñêè å ïîäõâàíàëà
ðàçêàçâà÷à è ñúïðóãà ñè ïèñàòåë ) è êàê íè îñòàâÿ äà ñè
ïîãîâîðèì, íå çíàåõ êàêâî äà ïðàâÿ, áåøå ÿâíî, ÷å ñ íåãî
íå ìîæå äà ñå âîäè êàêúâòî è äà å ñâåòñêè ðàçãîâîð,
âúïðîñúò ìè êàê å è ñ êàêâî ñå çàíèìàâà íàïîñëåäúê
ïîòúíà íåçíàéíî êúäå, (ìàëêî ñëåä òîâà Åñòåðõàçè â
êàôå Àíãåëèêà, êúäåòî ìå ÷åðïè ñ åäíà óæàñíî ñêúïà
ñàëàòà îò ñïàðóæåíè çåëåí÷óöè è áåçêðàéíî âêóñíà
øîìëîè ãàëóøêà, êàçà, êîãàòî ìó çàðàçêàçâàõ çà òàçè ìè
ñðåùà, íåùî òàêîâà, äà, ãîðêèÿ ìè ìèêëîø, è çà
ðàñòèòåëíîòî ìó áèòèå), ñòîÿõ è ñå ÷óäåõ êàêâî äà
ïðàâÿ, Ìåñîé áåøå âå÷å íà ïèñàëèùåòî è ïàê êàòî ÷å ëè
÷åòåøå íåùî, àç ñå èçìúêíàõ è íàìèðàéêè Ïîëö Àëåí,
ïîïèòàõ êúäå å òîàëåòíàòà, âëÿçîõ, èç÷àêàõ èçâåñòíî
âðåìå, êîëêîòî ìè ñå ñòîðè íåîáõîäèìî çà åäíî
èçïèêàâàíå, äðúïíàõ âîäàòà è íå ñå âúðíàõ ïðè Ìåñüîé, à
îòèäîõ â õîëà, êúäåòî èç÷àêàõ Ïîëö Àëåí, çà äà óãîâîðèì
àâòîðñêèòå ïðàâà, ïîïðèêàçâàõìå ñè çà òîâà è îíîâà,
îáåùàõ é äà é èçïðàòÿ óíãàðñêèÿ âàðèàíò íà îïèòà íà
ëóäîñòòà, ïîñëå ìè ïîêàçà äóïêàòà â ïàðêåòà, ïðèêðèòà
ñ åäíà êóêëà è îùå åäíà òàêàâà íÿêàêâà íåèçïðàâíîñò
ïàê íÿêàê ñè ïðèòóëåíà, ïî åäíî âðåìå çâúííà
òåëåôîíúò è é ñúîáùèõà, ÷å òî÷íî òîãàâà ïî åäèí îò
íàöèîíàëíèòå êàíàëè äàâàò ôèëì çà Ìåñüîé, òî÷íî
òîãàâà â îíåçè äíè òîé ñòàâàøå 80-ãîäèøåí, âúðíàõìå ñå
â êàáèíåòà, êúäåòî òðèìàòà ñå íàñòàíèõìå íà ëåãëîòî,
ñåãà, ïèøåéêè òåçè ðåäîâå ïðåä ìåí èçíèêâà íÿêàêâî
÷åðâåíî ïîêðèâàëî, ñåäÿõìå: ïî ñðåäàòà òÿ, è íèå
äâàìàòà îò äâåòå é ñòðàíè, îïðåëè ðàìåíà åäèí â äðóã è
âçðåëè ñå â îêîòî íà òåëåâèçîðà, äàâàõà Ìåñîé ïðåç
ãîäèíèòå, íåùî äà ãîâîðè, çàïèñè îòïðåäè 30, 20, 10, 5
ãîäèíè è ñå âèæäàøå êàê îíçè âñå îùå çàïàçåí è âñå îùå
ìîæå áè õàðåñâàí îò æåíèòå ìúæ ïîëåêà ñå ñúñòàðÿâà,
êàê ãóáè ñèëàòà ñè, ñïîñîáíîñòòà ñè äà àðòèêóëèðà
äóìèòå, êàê ñòàâà áåçäóìíîòî ñúùåñòâî, æèâååùî
ðàñòèòåëíîòî ñè áèòèå, óâèòî â îäåÿëî, ñåäÿùî îò
äðóãàòà ñòðàíà íà Ïîëö Àëåí, ïîñëå ôèëìúò ñâúðøè,
áåøå âå÷å êúñíî, ïîëó÷èõ çäðàâàòà ïîëèåòèëåíîâà
òîðáà, ïðèáðàõ õèëÿäèòå ñè íàêóïóâàíè êíèãè è òðúãíàõ
êúì ìÿñòîòî, êúäåòî òðÿáâàøå äà ïðåíîùóâàì, êúì
ìÿñòîòî îò ñëúíöå íåîãðÿíî, çàùîòî íîù áå, çâåçäè
áëåùóêàõà, è óëè÷íèòå ëàìïè è âèòðèíè.
9 ÿíóàðè 2003
ïðî÷åòåíî îò ÍÏÁ íà ïðåìèåðàòà íà êíèãàòà Ïðîçè îò
Ìèêëîø Ìåñüîé íà 26 ìàðò 2003 â Óíãàðñêèÿ öåíòúð
Çà êîåòî íå
ìîæå
íà Ïåòúð
Íà åäèíàäåñåòè ÿíóàðè ñóòðèíòà ìåæäó ÷åòèðè è ïåò,
ïîäñìúð÷àéêè ñå âðúùàõ ïî ñòóäåíèÿ Íåîôèò Ðèëñêè îò
Ìàòðèöàòà, áÿõ âå÷å ñúîáùèë ðåøåíèåòî ñè, ïðåâîäúò
íà Ñâåòëà Êüîñåâà äà èçëåçå äîðè âúâ âèäà, êîéòî áåøå â
òîãàâàøíèÿ ìîìåíò, áÿõ èçïðàòèë è ôàéë, â êîéòî
îáÿñíÿâàõ êàêâî â ïúðâèÿ àáçàö íå å íàðåä ñïîðåä ìåí,
êàòî ïðèäðóæàâàõ ïèñìîòî ñè è ñ äðóã ôàéë, ñúùèÿ òîçè
ïúðâè àáçàö, íî âå÷å íàïðàâåí òàêà, êàêòî ñìÿòàõ, ÷å
òðÿáâà äà áúäå íàïðàâåí ñïîðåä òîãàâàøíèòå ìè çíàíèÿ
è óìåíèÿ, âå÷å áÿõìå ñè êðåùåëè ñ èçäàòåëêàòà ïî
òåëåôîíà, êîé ðàçáèðàë è êîé íå ðàçáèðàë îò
ëèòåðàòóðà, âå÷å îò íÿêîëêî äíè ìå áîëåøå íåèçöåðèìî
è îòìàëÿâàùî ãëàâà, ÷óâñòâàõ, òîâà å åäíà çàãóáåíà
êàóçà, ðåøèõ äà ñå îòêàæà, ïðåäèøíèÿ äåí, êîãàòî âå÷å
âçèìàõ, áÿõ âçåë òîâà ðåøåíèå çàâàëÿ ñíÿã, ïúðâîì ëåêî
ðúìåøå, ïîñëå ñèòíåøå ñíåãúò, à íàêðàÿ âçå ÷å ñå çàñèïà,
êàòî ïðè áîé ñ âúçãëàâíèöè. Ïîêðèâèòå îòñðåùà
ïîáåëÿõà, ïîáåëÿõà è ñîôèéñêèòå óëèöè, ñåäÿõ ñè â
ñòàÿòà, ãëåäàõ íàòðóïâàùèÿ ñå ïî ïîêðèâèòå ñíÿã, ñåãà
ìè ñå èñêà äà íàïèøà è ÷åðíååùèòå ñå ñîéêè èëè ãúëúáè,
íî â çàïèñêèòå, êîèòî ïî÷íàõ äà ñè âîäÿ íÿìà
ñïîìåíàâàíå íà íèùî òàêîâà. Ïðåäíèÿ äåí ñå áÿõ èçïðàë
è òúêìî ñè áÿõ ïðèáðàë ïðàíåòî, íàâúí ïîêðèâèòå
áåëååõà â ñíåãà, âúòðå áåëååõà ÷àðøàôèòå, ÷îðàïèòå è
áåëüîòî. Â íàáðîñêèòå ñè íå ñïîìåíàâàì íèùî çà ïòèöè,
íî èìà åäíà òàêàâà: êàðòèíàòà ñúñ ñòèõîòâîðåíèåòî è
ñåãà íå ìîãà, íå ìîãà äà ñè ñïîìíÿ çà êàêâî ñòàâà âúïðîñ.
Ïîñëå ìè äîéäîõà íà ãîñòè äâàìà ñúó÷åíèöè îò
ãèìíàçèÿòà - Àñåí è Ñòåëà - è ñèíúò èì Áîðèñ. Áîðèñ ñå
íàâðÿ íàâñÿêúäå, èäâàõà çà ïðúâ ïúò, çàä ðàçòåãàåìèÿ
äèâàí, êúäåòî ïúõàì ïðàçíèòå ïëèêîâå, èìàì è åäèí
îòïå÷àòúê, ïîäàðúê ìè îò Òîìà Ìàðêîâ, ñ íîìåð 15,
òàì â ïëèêîâå ñà ïàíòàëîíèòå è øàëîâåòå ìè; íàâðÿ ñå
è ìåæäó ðàçòåãíàòàòà ïîëîâèíà íà êóøåòêàòà è
ðàäèàòîðà, êúäåòî ñà êíèãèòå, êîèòî ÷åòà íàïîñëåäúê,
ñúì ÷åë èëè áè ìè ñå èñêàëî äà ÷åòà, ïîä ñàìèÿ äèâàí,
êúäåòî ñà äâåòå ìè êóòèè ñ êàðòè÷êè, ìåæäóâðåìåííî
ïðèÿòåëèòå ìè ðàçãëåäàõà êíèæêàòà ìè ñ øåñòòå
ïîñòåðà íà Åøåð, ïîñëå íàìåðèõ è íåãîâèòå êàðòè÷êè è
íàêðàÿ ðàçãëåæäàõìå ðåïðîäóêöèèòå ìó â êíèãàòà íà
Õîôùàòåð: Ãüîäåë, Åøåð, Áàõ, êàêòî è êíèãàòà Die
Schöpfung, Ñúòâîðåíèåòî, êàêòî è îíàçè êíèæêà ñàìî ñ
êàðòèíêè çà èçâúíçåìíîòî, äåòî ðàçãëåæäà ñâåòà.
Ïîñëå ñè ðèñóâàõìå ñ Áîðèñ. Ðàçäåëèõìå ëèñòà íà øåñò
÷àñòè, âñåêè åäèí îò íàñ çàäàâàøå ïî íåùî íà äðóãèÿ,
íÿêàêâà ëèíèÿ, äåòàéë, êîéòî òðÿáâàøå äà áúäå
äîïúëíåí, äîðèñóâàí, çà Áîðèñ áåøå ìíîãî âàæíî äà
äîíàïðàâèø òîâà, çà êîåòî çàäàâàùèÿò ñè å áèë ìèñëåë,
ïðàâåéêè íåùîòî íà ëèñòà, òàêà ñå ïîëó÷è ñëåäíàòà
ïîðåäèöà, øàïêà, ÷îâåê ñúñ øàïêà, ðèáà, ïåïåðóäà,
êàëäúðúìåí ïúò, êîìïþòúð ñ íîùíà ëàìïà, âñúùíîñò
ïîñëåäíàòà ðèñóíêà ñè áåøå ñàìî áîðèñîâà, áåøå ñè ÿ
ñúâñåì íàðèñóâàë, êàçà ÷å íåùî ìíîãî ìàëêî ëèïñâàëî,
ñëåä äúëãî âãëåæäàíå íå óñòàíîâèõ êàêâî ëè ùå äà
ëèïñâà, îêàçà ñå, íÿêàêúâ ëåê ùðèõ íà ëàìïàòà, êîéòî
ëè÷íî çà ìåíå íèùî íå ïðîìåíÿøå íà êàðòèíàòà, ïðåç
òîâà âðåìå Àñåí, õàðåñàë ñè íîùíàòà ìè ëàìïà,
çàùèïàíà íà äèâàíà íàä ãëàâàòà ìè, êîëêî èñòèíñêà áèëà,
ÿ ïðåðèñóâàøå, (òóê áè òðÿáâàëî äà îïèøà íîùíàòà ñè
ëàìïà), ïîñëå òå òðúãíàõà çà èìåíèÿ äåí íà Èâàíà,
ñåñòðàòà íà Àñåí, ïðàçíóâàøå ñè ãî íÿêîëêî äåíà ïî-
êúñíî, ñïîìíÿì ñè Èâàíà íàâðåìåòî áåøå íàáèðàëà
Æúëòèÿ ïðèíö îò Ìåòàôèçèêè, êàêòî è åäíè ïðåâîäè,
ñðåùíàõìå ñå íà Ïîïà, áåøå ïðîëåò èëè ëÿòî, áåøå åäèí
ïðåêðàñåí, îãðÿí îò ñëúíöå äåí, òÿ ìè ãè äàäå,
íàáðàíèòå è ðàçïå÷àòàíè íåùà, è ìè çàðàçêàçâà, êîëêî ñå
áèëè ñìåëè íà òîâà ïðåâåäåíî îò ìåí ñòèõîòâîðåíèå, íà
òîçè Æúëò ïðèíö, êàçàõ é, à, íå, òî ñè å ìîå; òà òå
òðúãíàõà, âçåõà ìå è ìåí, àç íàáúðçî ñòúêìèõ ïîäàðúê,
ïëàñòìàñîâà ïðîçðà÷íà ïàïêà, ìîëèâ ñ ãóìè÷êà, îò îíåçè
äåòî ïèøàò ìíîãî ìåêî è õóáàâî, ëåêî ëúñêàâè ñà è ñè ãè
êóïóâàì îò êíèæàðíèöàòà íà Êîñòà Ëóë÷åâ, ìàëêî ïî-
íàãîðå îò Ôàíòàñòèêî, ñàìàòà Ìåòàôèçèêè, êàêòî è
åäíî íåîöâåòåíî ïóìïàë÷å îò Òðÿâíà, ïúòóâàõìå ïî
çàñíåæåíèòå óëèöè, ìèíàâàõìå ïî ïîçíàòè ìè ìåñòà,
äîêàòî íå ñâúðíàõìå â åäíà óëè÷êà îò íÿêîãàøíàòà
Íàé÷î Öàíîâ, ïîíàñòîÿùåì áóëåâàðä íàä ìåòðîòî, ñåãà,
õâúðëÿéêè ïîãëåä êúì çàïèñêèòå ñè, âèæäàì åäíî íå è
òóê ïàê íå ìîãà äà ñå ñåòÿ çà êàêâî ñòàâà äóìà, íî ïúê
ñå ïðèñåùàì êàêâà êàðòèíà ñúñ ñòèõîòâîðåíèå ñúì áèë
èìàë ïðåäâèä, ïîíÿêîãà ðèñóâàì êîòêè èëè äúðâåòà, èëè
ðàçíè äðóãè íåùà íà âñÿêàêâè ëèñòà, âêëþ÷èòåëíî è íà
ìëàäåæêèòå ìè ñòèõîòâîðåíèÿ, íà òàçè ðèñóíêà áÿõ
íàðèñóâàë äâå îáúðíàëè ñè ãðúá êîòêè, åäíàòà å æúëòà, à
äðóãàòà îðàíæåâà ñ æúëòè è çåëåíèêàâè îòòåíúöè,
æúëòàòà å ñ êðúãëà ãëàâà, ãúðáè÷êà è ïîíàâèðåíà
îïàøêà, óøèòå é ñà ïðèáðàíè íàçàä, îðàíæåâàòà å ñ
îãðîìíà èçâèòà êàòî äúãà îïàøêà, ïî÷òè îïèðàùà ñå â
èçïðàâåíèòå é óøè, ãëàâàòà é å ïëîñêîâàòà, â æúëòàòà
ìîæå äà ñå ïðî÷åòå ñëåäíîòî: Ñ ðàíèòå ñå èçõðàíèõìå/
Ñúñ ñëîâîòî ñè ïðîñëàâÿõìå/ Ñ âèíàòà ñè ñå èçâèíèõìå//
Äóìèòå íè ñà äðóìèùà/ ïî êîèòî òðúãíàõìå â
ïðîòèâîïîëîæíè ïîñîêè// Íî íå ñå áîéòå/Ùå ñå ñðåùíåì
íàêðàÿ/ Çåìÿòà å êðúãëà. Ñòèõîòâîðåíèåòî å ïèñàíî íà
ïå÷àòíà ìàøèíà Ìàðèöà, åäíà îò áóêâèòå å çàäðàñêàíà è
îòãîðå ñ ìîëèâ å ïîïðàâåíà íà æ: ïðîòèâîïîëîæíè. Òà
ãîñòèòå âå÷å ñåäÿõà íà ðàçïîëîæåíàòà ïîä úãúë ìàñà,
ñëåäâàùà äâåòå ëåãëà ñ îáè÷àéíàòà ðàêëà ïîìåæäó èì,
ìàñàòà áåøå îòðóïàíà ñúñ ñàëàòè è ÷àøè, íà ðàêëàòà
áÿõà ïèòèåòàòà, íèå ïðèñòèãíàõìå ïîñëåäíè,
âúçðàñòíèòå âå÷å ñå áÿõà ðàçïîëîæèëè è ìîæå áè
óäàðèëè ïî åäíà ðàêèÿ, äåöàòà, ñ Áîðèñ âå÷å ÷åòèðè,
òúð÷àõà èç ñòàÿòà, ïðåäñòàâèõà íè åäèí íà äðóã, çíàåõ,
÷å íÿìà äà çàïîìíÿ èìåíàòà, êàçàõ èì ãî, (îáàäèõ ñå íà
Èâàíà äà ÿ ïèòàì è åòî ñåãà ãè âïèñâàì: äåöàòà: Áîðèñ,
Ñòîÿíà, Èâåòà, Ëþáîìèð, ðîäèòåëèòå: Àñåí è Ñòåëà,
Êàòÿ-Ñòèëèÿí, è Ïåøî-Ãàëÿ, Èëîíêà-Ëþáîìèð).
Íàìåðèõà ìè ìÿñòî, ñëîæèõ ñè ñàëàòè (òóðøèÿ,
êàðòîôåíà, ìàé íåùî ìàéîíåçåíî ñ ïàòëàäæàí è åäíà ñ
áîá è ðàçíè äðóãè íåùà) è êîëáàñ (øóíêà è íåùî êàòî
ëóêàíêà), ïîñëå ïîñëåäâàõà ïúðæîëêèòå ïî ðåöåïòàòà íà
÷è÷î íè Áàíêîâ ñ ãúáè è ñìåòàíà, äåöàòà òúð÷àõà èëè
ðèñóâàõà íà íÿêàêâè îãðîìíè ëèñòà àìáàëàæíà õàðòèÿ, ïî
åäíî âðåìå ïóñíàõà òàíöóâàëíà ìóçèêà, ïîäñêà÷àõìå ñ
äåöàòà, ðàçìàõâàéêè ðúöå èëè ïúê èãðàåõìå õîðî, íàó÷èõ,
êàçâàëî ñå öèãàíñêî õîðî, íàó÷èõ ñå íà ñàìîòî öèãàíñêî
õîðî, òîãàâà ðàçáðàõ çàùî â äèñêîòåêàòà â Ïëîâäèâ,
êúäåòî ñëåä êîíöåðòà íà Êàëè ßã (×åðåí îãúí)
îòèäîõìå, âúîáùå íå íè âúðâåøå åëåíî-ìîìåòî íà
áÿëàòà-ðîçà, èãðàåõìå öèãàíñêîòî õîðî, ïîñëå ïóñêàõà
òåõíèòå ñè ïåñíè, ìúæåòå êàêòî ñè ñåäÿõà ïî ëåãëàòà,
òàêà ïðèêàçâàéêè ñè, ñå çàêëàùàõà â òàêò êàòî íà
ôóòáîëåí ìà÷, ïðîäúëæàâàéêè äà ñè ïðèêàçâàò èëè
ïðèïÿâàéêè, æåíèòå, ïî ìàé÷èíñêè îêðúãëåíè, òó
òàíöóâàõà, òó çàáúðñâàõà ñîïîë, òó ...íå íàìèðàìå
äóìèòå... ïî åäíî âðåìå ñåäíàõ, è çàïî÷íàõ äà
çàïàìåòÿâàì, çíàåõ òîãàâà ïî÷âà äà ñå ïèøå òîçè
òåêñò, áÿõ òàì è íå áÿõ òàì, ÷óæäî òÿëî, âçðÿíî,
ïðàçíî, èçïðàçíåíî îêî, êîåòî òðÿáâà äà çàïå÷àòà
êîëêîòî ñå ìîæå ïîâå÷å îò òîâà ãàðãàíòþåëñêî
ïðàçíåíñòâî, ïî åäíî âðåìå â ïðîìåæäóòúêà îò
òàíöèòå ìå ïîïèòàõà, êàê ñè, ïî÷èâàø ëè ñè, äà, äà,
îòãîâîðèõ, (äà-äà), îòñòðàíåí, îò÷óæäåí è îò÷óäíåí
íåùàòà ìè ñå ñëó÷âàõà, çà äà áúäàò íàïèñàíè (ïî-êúñíî
åäíà ïðèÿòåëêà ìè ïèñà, öèòèðàì: Ïîíÿêîãà ñè ìèñëÿ, ÷å
æèâååø, çà äà íàïèøåø òîâà, êîåòî ïèøåø.), ðåøèõ äà
èçáÿãàì îò òåêñòà, îòèäîõ â êóõíÿòà, óæ äà ïîñïÿ,
ïðîñíàõ ñå íà äèâàíà è ëåæàõ çàòðóïàí îò ïàëòà è ÿêåòà,
äåöàòà èãðàåõà íà êîé ïî-íàé, ìàéêèòå ïðàâåõà æúëòè
ñóïè èëè ñ íàäåíèöà, áàùèòå ïå÷àõà íàäåíèöà, à, äà, åäíà
îò ìàéêèòå ÷åòåøå êíèãà, âñè÷êè êàçâàõà
ñòèõîòâîðåíèåòî çà åäè-êîé-ñè, êîéòî èñêàë äà ñè êóïè
ïóøêà, ïúê ñè êóïèë ÷óøêà, èñêàë äà ñè êóïè ïàòðîíè, ïúê
ñè êóïèë áàëîíè, êîãàòî ìè äîéäå ðåäúò, íà âúïðîñà,
êàêúâ èñêàì äà ñòàíà êàòî ïîðàñíà, çàòðóïàí îò ÿêåòà,
ïàëòà, áàëòîíè îòãîâîðèõ, ïðèòåæàòåë íà êúùà è
îïèñàõ êúùàòà ñè. Ïîñëå ñè òðúãíàõìå ïúðâè, íà
ñòúëáèùåòî â äóïêàòà ïðè ïåðèëàòà ñè âèêàõìå ñ
Èâàíà, àéäå è äîâèæäàíå è äà ìè äîéäåø íà ãîñòè, ñ ëèöà
åäíî ñðåùó äðóãî, òÿ ïðèâåëà ñâîåòî îòãîðå, àç âäèãíàë
ñâîåòî îòäîëó, ïîñëå ìå îòêàðàõà äî âêúùè, ïîñëå íà 12-
òè ÿíóàðè âàëåøå ñíÿã, ñèïåøå ñå áàâíî, ìåêî è ñïîêîéíî,
ñ ëåëÿ Êëàðà ïÿõìå ñòàðè ãðàäñêè ïåñíè â êóõíÿòà è
òîãàâà çàïî÷íàõ äà ñè âîäÿ è íàáðîñêèòå, è äîêàòî ãè
ïèøåõ, åäíî ñèíèãåð÷å êàöíà íà ïåðâàçà íà ïðîçîðåöà ìè,
ïîñëå áúðçî ïîäõâðúêíà, ïîñëå ñå âúðíà è îòíåñå åäíà îò
òàì îñòàíàëèòå ïîñëåäíè òðîøèöè, âúðíà ñå íà áðåçàòà
äî áàëêîíà ìè è ñè ÿ èçÿäå, àç, íàäèãíàë ñå, íàáëþäàâàì
âñè÷êî òîâà è çàáåëÿçâàì, çàä íåãî, â åäíà îò
êîîïåðàöèèòå íà Íåîôèò Ðèëñêè, îíàçè, ÷èéòî îëþùåí
êàëêàí ñå âèæäà îòòóê, îò ïðîçîðåöà ìè, åäíà æåíà
ìåòå áàëêîíà ñè ñðåä ïðîñíàòî ïðàíå, (äîðè ñúì ñè
çàïèñàë ÷àñ 11.00) íà ìîÿ âå÷å ñúì ïî÷íàë äà ïðîñòèðàì
ðàçíîöâåòíîòî ñè ïðàíå, (ïî-êúñíî âèäÿõ â Êîìïàñ åäíà
ñíèìêà íà çàìðúçíàëè ðèçè è áëóçè, àðàíæèðàíè êàòî
îáùà ñíèìêà, íåùî òàêîâà ñè íàïðàâèõ îò çàìðúçíàëèòå
ñè ôàíåëêè è ïóëîâåðè, ñàìî äåòî òå áÿõà ïðîñíàòè),
òîãàâà îùå íå çíàåõ, ïîñëå ùå ñå ïîÿâÿò ñòóäåíòèòå ìè
è ùå ìè ðàçêàçâàò çà òîâà è îíîâà è ùå ìè êàæàò, ÷å ñà
ñè êóïèëè äèñê íà Republic, êúäåòî èìàëî åäíà ìíîãî ìîÿ
ïåñåí, à àç ùå ïîïèòàì òàçè ëè è ùå çàïåÿ Veszélyes út,
amit jársz veszélyes út amit járok egyszer te hazatalász egyszer én is
hazatalálok1, ùå ñå îïèòâàìå äà ïååì ñ ïúðâè êóðñ è âòîðè
êóðñ, Éhes és fázik, most bármit kérhetsz, most bármit kérhetnél,
gyűlöllek Téged, éhes és fázik, most bármit kérhetsz, egyszerre
mindent, én mindentől félek 2, ùå îòãîâàðÿì ïî ìåéëà íà Àñÿ,
ïóñíàë ñè ãè ïàê òÿõ è ùå ÷óÿ òî÷íî îíåçè äóìè, êîèòî
ùå ìè òðÿáâàò òî÷íî òîãàâà: Amikor nem segít a szó,
amikor ütni volna jó legyen a szíved jéghideg adj oda mindent amit
lehet3, âå÷å çíàåõ, ùå èçïðàòÿ íà Látó ïúðâèòå ôðàãìåíòè
îò óíãàðñêèÿ îïèò íà ëóäîñòòà, (êîãàòî Íèöøå
ïîëóäÿë, òâúðäÿë “Àç ñúì èñòèíàòà.”, êîãàòî èçïàäíàõ â
îíîâà ñúçíàíèå íà äóõà, êîåòî íà áúëãàðñêè íàðè÷àò
áîëåñò íà äóøàòà, à íà óíãàðñêè áîëåñò íà ðàçóìà,
ìîåòî èçðå÷åíèå áåøå, àç ñúì êíèãàòà, àç ïèøåõ
êíèãàòà, êíèãàòà ïèøåøå ìåí, àç ÷åòÿõ êíèãàòà,
êíèãàòà ÷åòåøå ìåí), òîãàâà îùå íå çíàåõ, â
ñëåäâàùàòà ñúáîòà ùå ñå êà÷èì íà Âèòîøà ñ Ïåòúð, è
òàì ùå íàìåðÿ çàâúðøåêà íà òîâà ðàçêàçâàíå, êîåòî ùå
ñòàíå è åäíà ìåòàôîðà íà òîâà, êàêâî å ïðåâîäúò:
êà÷èõìå ñå ñ ëèôò äî áàé Êðúñòüî, ïîä íàñ ñå
ïðåïëèòàõà åäíè õðàñòè, íå çíàåõìå èìåòî èì, êîèòî
îáðàçóâàõà ôèëèãðàííà ìðåæèöà îò ôèëèãðàííèòå ñè
êëîí÷åòà íà áåëèÿ ñíÿã, áåøå òèõî è ñïîêîéíî, ÷óâàøå ñå
ñàìî áîáîòåíåòî è èçòðàêâàíèÿòà íà ëèôòà, àç ÷óâàõ
ðîìîëåíåòî íà ïîòîöè îò äÿñíàòà ñè ñòðàíà, ñëåä êàòî
ñëÿçîõìå îò ëèôòà, ñå ïîðàçòåãíàõìå, êîåòî íå å êàòî
äà ñå ïîðàçãðååø â ëåêàòà àòëåòèêà, íàïðàâèëè êðà÷êà
íàïðåä, ïðåíåñîõìå òåæåñòòà íà òÿëîòî ñè êúì
èçäàäåíèÿ íàïðåä è ñâèò â êîëÿíîòî ñâîé êðàê, ïîñëå
òðúãíàõìå íàãîðå, äóõàøå âÿòúð, êîéòî çàìèòàøå ñíåãà
è ïúòåêàòà, ìàëêî ñëåä òîâà ñðåùíàõìå äâåòå
ïåòäåñåòãîäèøíè æåíè, êîèòî áÿõà ïðåä íàñ íà ëèôòà,
äà ñå âðúùàò íàäîëó, ïîñëå äî åäíî âðåìå ñå ÷óâàõà
êðÿñúöèòå íà ìëàäåæêàòà êîìïàíèÿ çàä íàñ, òå ñúùî
íÿêàê ñè çàãëúõíàõà, áèëîòî íà ïëàíèíàòà ñå âèæäàøå
êàòî íà äëàí, òóê-òàì ñå î÷åðòàâàõà ÷åðíèòå ñòâîëîâå
è êëîíè íà ðàçíè äðúâ÷åòà, êàêòî è âúðõîâåòå íà
ñèâî÷åðíèòå êàìúíè, âÿòúðúò áðúñíåøå è ñâèñòåøå, è
ðàçíàñÿøå çàìðúçíàëèÿ ñíÿã íà ñóãðàøèöà êàòî
ïåëåíàòà, â íåáåòî ñå âèæäàõà âñÿêàêâè îáëàöè âúâ
âñÿêàêâè ïîñîêè, ïåðåñòè è êóïåñòè, ïîíåñëè ñå íàíÿêúäå,
è åäíè òàêèâà êàòî ìúãëà, êîèòî çà ìèã ñå ïîÿâÿâàõà,
áúðçî ñå ïðåîáðàçÿâàõà â íåùî ñè, îòäóõâàíè îò âÿòúðà
è ïîñëå èç÷åçâàõà, íÿêúäå ñå òúìíååõà è áóðåíîñíè
îáëàöè, ñëúíöå íå ñå ïîêàçà, òà âúðâÿõìå ïî ïúòåêàòà
ïîêðàé êîëîâåòå, ïîåëè êúì Çëàòíèòå ìîñòîâå,
ïúòåêàòà ïî÷òè íå ñè ëè÷åøå, ñòåëåøå ñå åôèðíàòà
ïåëåíà îò ñóãðàøèöà, íàïîäîáÿâàùà ìúãëà, ìúë÷àõìå è
ãëåäàõìå â êðàêàòà ñè, çàùîòî ÷îâåê ìîæåøå äà âèäè
ñàìî â íåïîñðåäñòâåíà áëèçîñò ïðåä ñåáå ñè, íî áúðçî
ñâèêíàõ äà ðàçëè÷àâàì ñïîòàåíèòå çíàöè ïî ñíåãà, êîèòî
èçäàâàõà êúäå ìèíàâà ïúòåêàòà, íàïðàâåíà îò äðóãè,
ëåêèòå èçäàòèíêè è ïàäèíêè, ïîòúâàíèÿòà íà îòêëîíèë
ñå êðàê, à ñëåä âðåìå íÿêàê ñè çíàåõ, áåç äà ðàçìèøëÿâàì,
òàì òðÿáâà äà ñòúïÿ, è òàì ñòúïâàõ, è òàì áåøå
ïúòåêàòà (ïîìíÿ, âåäíúæ íà êîíöåðò íà Íîâ
ñèìôîíè÷åí îðêåñòúð, ïàê áÿõ îðãàíèçèðàë ãðóïà,
ñëó÷àéíî âèäÿõ Òàíÿ, åäíî îò äåöàòà îò äåñåòà êúùà îò
Òðÿâíà, òÿ ñåäåøå íà ïúðâèÿ ðåä, ïðåç ïàóçàòà îòèäîõ
ïðè íåÿ, çà äà ñè ïîïðèêàçâàìå, äîêàòî ñè ïðèêàçâàìå
êîíöåðòúò ïî÷íà, ñâèðåõà îáðàáîòêà íà ñòàðà åâðåéñêà
ïåñåí, áÿõ òî÷íî ïîä ñîëèñòà âèîëîí÷åëèñò, ÷óâàõ êàê ñè
ïîåìà äúõ â ðèòúìà íà ìóçèêàòà è îò åäèí ìîìåíò
íàòàòúê âå÷å çíàåõ ìèã ïðåäè äà ïîåìå äúõ, òóê òðÿáâà
äà âçåìå äúõ è òàì ãî âçèìàøå, ñåäÿõ è ñëóøàõ ñòàðàòà
åâðåéñêà ïåñåí, âèîëîí÷åëîòî è ïîåìàíèÿòà íà äúõ,
òî÷íî íà ìÿñòî), îâúðçàõ ñå ñ øàëà ñè, ìúë÷àõìå è
âúðâÿõìå â ñâèñòÿùèÿ è áðóëåù âÿòúð, ïî åäâàì
âèæäàùàòà ñå ïúòåêà, ïîíÿêîãà ïîñïèðàõìå è ïðåä íàñ ñå
ðàçêðèâàøå áåçìúëâíàòà áåëîòà íà ÷åðíååùèòå ñå
ñàìîòíè, óåäèíåíè äúðâåòà, íà óíãàðñêè áèõ êàçàë
társtalan - áåç-äðóãàðíè, áåç-ñïúòíè äúðâåòà, âúðâÿõìå àç
îòïðåä, Ïåòúð îòçàä, ïîñëå ñòèãíàõìå Ãîëèÿ âðúõ,
êà÷èõìå ãî, õâúðëèõìå ïîãëåä íà Ñîôèÿ, çàáóëåíà â ìúãëà
è ïóøåê, ðàçêàçàõà ìè êàêâî, êúäå òðÿáâà äà âèäÿ, áÿõ
âå÷å ãî âèæäàë, íî îò òåðàñàòà íà ðåñòîðàíòà íà
Êîïèòîòî, à è îò äðóã úãúë, ïðè äðóãî âðåìå, âñúùíîñò
íåâèæäàíåòî èëè ïîëóâèæäàíåòî áåøå òîâà, êîåòî
âèäÿõ ñåãà, ïîñëå ñå ñïóñíàõìå, ïî åäíî âðåìå ïîòúâàùè
äî ïîÿñ â ñíÿã, òîé îòïðåä, çà äà ïðàâè ïúðòèíà, àç
îòçàä ñòúïâàù â ñòúïêèòå ìó, íàêðàÿ ñòèãíàõìå äî
áîðîâàòà ãîðà, êúäåòî ïúòåêàòà ñå âèåøå è
ëúêàòóøåøå ñðåä áîðîâå è òèøèíà, ïîíÿêîãà òðÿáâàøå
äà îòìàõâàìå òåõíèòå ïðîòåãíàëè ñå êëîíè, òàì âå÷å
ñè ïîãîâîðèõìå è ïîïÿõìå, ãîðå íà ãîëèÿ ñêëîí, êîãàòî
âúðâÿõìå â ñâèñòÿùèÿ âÿòúð, ïî åäâàì, íî ÿñíî
ðàçëè÷àâàùàòà ñå ïúòåêà, ñè êàçâàõ åòî ãî çàâúðøåêúò
íà òîâà ðàçêàçâàíå è èçëèçàõ îò îíîâà ñúñòîÿíèå,
êîãàòî ñè ñàìî òè, ñâèñòÿùèÿò âÿòúð, áåëèÿò ñíÿã,
èçäàòèíêèòå è ïàäèíêèòå, è íåðàâíîñòèòå, è
ïðèòóëåíàòà ïúòåêà, è ñòúïêèòå íà Ïåòúð çàä ãúðáà
òè, è ñè çàíàèçìèñëÿõ èçðå÷åíèÿ, ìàêàð äà çíàåõ, ñåäíà ëè
äà ïèøà, ùå èçãëåæäàò ñúâñåì èíà÷å, è êîãàòî ïî÷âàõ äà
ñè ãè ñúòâîðÿâàì, ïðîñòî åé-òàêà ïúòüîì, òîãàâà
êðèââàõ îò ïúòåêàòà, êðàêúò ìè õëúòâàøå â ñíåãà, àç
ñå îñâåñòâàõ è ïàê îñòàâàõìå ñàìî àç, âÿòúðúò, ñëåäèòå
â ñíåãà è ñòúïêèòå çàä ìåíå. Òà òîâà å ïðåâîäúò - äà
âúðâèø ïî ãîëèÿ ñêëîí â ñâèñòÿùèÿ è áðúñíåù âÿòúð, äà
ñëåäâàø ïúòåêàòà, íàïðàâåíà îò äðóãè, ÿñíî è
îò÷åòëèâî äà âèæäàø âñè÷êî îêîëî ñåáå ñè, îáëàöèòå,
äúðâåòàòà, êîëîâåòå, êàìúíèòå, ÷åðíååùàòà ñå,
ïîñïèðàùà ñå ïîêðàé êîëîâåòå ÷îâåøêà ôèãóðà â
äàëå÷èíàòà, ïàäèíêèòå è èçäàòèíêèòå, è íåðàâíîñòè, è
ñòúïêèòå íà ïðèÿòåë çàä òåá, è äà çíàåø, ñòúïèø ëè
âñòðàíè, êðàêúò òè ùå ñå ïðîäúíè è ñòúïèø ëè
âñòðàíè, êðàêúò òè ñå ïðîäúíâà.
1. Îïàñåí å ïúòÿò, ïî êîéòî âúðâèø, îïàñåí å ïúòÿò, ïî
êîéòî âúðâÿ, âñå íÿêîãà ùå ñå ïðèáåðåø ó äîìà, âñå íÿêîãà ùå
ñå ïðèáåðà è àç ó äîìà.
2. Ãëàäåí å è ìðúçíå, ñåãà âñè÷êî ìîæåø äà ïîæåëàåø, ñåãà
âñè÷êî ìîæåø äà ïîæåëàåø, ìðàçÿ òå, ãëàäåí å è ìðúçíå, ñåãà
âñè÷êî ìîæåø äà ïîæåëàåø, âñè÷êî íàâåäíúæ, îò âñè÷êî ñå
áîÿ.
3. Êîãàòî íå ïîìàãà äóìàòà, êîãàòî èñêàø äà óäàðèø, ñúðöåòî
òè äà áúäå ñòóäåíî êàòî ëåä, è äàðè âñè÷êî, êîåòî ìîæåø.
10 - 20 ÿíóàðè 2003
íåïðî÷åòåíî îò ÍÏÁ íà ïðåìèåðàòà íà êíèãàòà Ïðîçè
îò Ìèêëîø Ìåñüîé íà 26 ìàðò 2003 â Óíãàðñêèÿ öåíòúð
Àëåêñàíäðà ×àóøàâÿ, ðèñóíêè âúðõó ÷èíà
Êðàñèìèð Ìèð÷åâ,
in memoriam
Íà 53 ãîäèíè îò íàñ ñè îòèäå ïðèÿòåëÿò è ïðåâîäà÷úò
Êðàñèìèð Ìèð÷åâ. Îòèäå ñè, è íèå òðÿáâà äà ñå íàó÷èì
áåç íåãî äà ïðåâåæäàìå òàçè áåçâúçâðàòíîñò íà
ïðîñòèòå äóìè íà òúãàòà - íÿìà òå, Êðàñè.
Èìà òàêèâà õîðà, êîèòî íèêîãà íå ñà èçãëåæäàëè
ïðåêàëåíî èçÿâÿâàùè ñå - íå ñà ñå çàáúðêâàëè â øóìíè
êóëòóðíè ñêàíäàëè, íå ñà ïîëó÷àâàëè äúðæàâíè íàãðàäè,
íå ñà ñå íàòðàïâàëè íà ïóáëè÷íîòî âíèìàíèå, íå ñà
ïèñàëè äåáåëè ðîìàíè è òîíîâå ëèðèêà. Íî òîãàâà,
êîãàòî ñè òðúãíàò, âñè÷êè ðàçáèðàò - îòèâà ñè êëàñà,
òðúãâà ñè ñòàðàòà øêîëà ñ íåéíîòî ôèíî óñåùàíå çà
åçèê è òåæêà ôèëîëîãè÷åñêà îòãîâîðíîñò. Äíåñ, â
êîìïþòúðíàòà åïîõà, âñè÷êè åçèöè çàçâó÷àõà ñ
óíèâåðñàëíî àíãëèéñêî ïðîèçíîøåíèå, à ïðåâîäúò, êàêòî
è ëèòåðàòóðíàòà äåéíîñò êàòî öÿëî, çàãóáèõà êàêòî
íÿêîãàøíèÿ ñè ïðåñòèæ, òàêà è ÷îâåøêàòà åíåðãèÿ,
êîÿòî õîðà êàòî Êðàñè ïðåäè âëàãàõà â òÿõ. Ïî-ðÿäêà
ñòàíà âíèìàòåëíàòà äîáðîñúâåñòíîñò è äåëèêàòíîòî,
äúëãîãîäèøíî âíèìàíèå êúì ìíîãîáðîéíèòå òåêñòîâå è
àâòîðè íà ëèòåðàòóðíà òðàäèöèÿ, íà êîÿòî îñòàâàø
âåðåí. Ëîÿëíîñò, äîñòèãàùà äî èçòúí÷åíà âÿðíîñò
êúì ôðàçàòà è ïðåñëåäâàíå íà äóìàòà, äî äúëãî òúðñåíå
íà íåâèäèì çà äðóãèòå íþàíñ. Çà Êðàñèìèð Ìèð÷åâ
ïðåâîäèòå áÿõà êàòî ðàñòåíèÿ, íóæäàåùè ñå îò âðåìå è
ãðèæà, çà äà ïîíèêíàò. Çà äà ìîæå äà èì äàäå òîâà,
ãðàäèíàðÿò òðÿáâàøå ñàì äúëãî äà îòãëåæäà ñåáå ñè -
äà îòäåëè íà åçèêîâàòà ñè è ÷îâåøêà äóøà âðåìå è
ãðèæà. Êîåòî Êðàñè íàïðàâè âíèìàòåëíî, íî íåâèäèìî è
áåç ñóåòà - çà äà íè ïîäàðè âíóøèòåëíî è öåííî
ïðåâîäà÷åñêî è ëèòåðàòóðíî íàñëåäñòâî.
Çàòîâà äíåñ áåç Êðàñèìèð Ìèð÷åâ áúëãàðñêàòà
ïðåäñòàâà çà ôðåíñêè åçèê è ôðåíñêà ëèòåðàòóðà áèõà
áèëè ìíîãî ïî-áåäíè. Òîé íè îñòàâè ïðåâîäèòå íà
Ìàðãüîðèò Þðñåíàð è Ðîìåí Ãàðè, íà Ðîáåð Ìåðë è
Îêòàâ Ìèðáî, íà åñåòàòà íà Ñòåíäàë è ðîìàíèòå íà
Ìèøåë Òóðíèå. Âúâåäå â áúëãàðñêîòî ïðîñòðàíñòâî
ìàëêî èçâåñòíè àâòîðè, êîèòî è äîñåãà íå ñà èñòèíñêè
àñèìèëèðàíè îò áúëãàðñêàòà ïóáëèêà: Ñåðæ Âàëåòè,
Ðîæå Ãðüîíèå, Íèêîëà Áóâèå, Ôðàíñèñ Âåáåð... Íå ìîãà
äà èçáðîÿ âñè÷êî, íî íå å âúçìîæíî äà ïðîïóñíà
âåëèêîëåïíî çàçâó÷àëèÿ íà áúëãàðñêè ïàðàäîêñàëèçúì íà
Åìèë ×îðàí, “÷åðíàòà çâåçäà”, êîÿòî Ìèð÷åâ ïîäàðè íà
áúëãàðñêèÿ ÷èòàòåë.
Ïðåâîäèòå çà Êðàñè íå áÿõà ïðîñòî ïðåïèòàíèå, íèòî
ñàìî ïðèçâàíèå è èçêóñòâî - çàä òÿõ èìàøå
íåíàòðàï÷èâî óñåùàíå çà êóëòóðíîñòðîèòåëíà ìèñèÿ. Â
íÿêîè îò òðóäíèòå ãîäèíè òîé ñúòðóäíè÷è àêòèâíî íà
èçä. “Íàðîäíà êóëòóðà”, ðàáîòè ïîñëåäîâàòåëíî â èçä.
“Ïðîôèçäàò”, áåøå ðåäàêòîð è ãëàâåí ðåäàêòîð íà ñï.
“Ïàíîðàìà”, êúäåòî ñúçäàäå èçêëþ÷èòåëíè ñèëíè
òåìàòè÷íè áðîåâå, â ïîñëåäíèòå ãîäèíè îò æèâîòà ñè
ðàáîòåøå â èçäàòåëñòâî “Òðóä”. Êàòî ðåäàêòîð
óìååøå äà ñú÷åòàâà ñòðàòåãè÷åñêàòà ñè êîíöåïöèÿ ñ
âúçìîæíîñòèòå íà èçäàòåëñòâîòî; ðàáîòåøå
âíèìàòåëíî è îòãîâîðíî ñ ìëàäè ïðåâîäà÷è, îòäàâàøå
èì âðåìåòî, îò êîåòî ñìÿòàøå ÷å ñå íóæäàå ñëîâîòî è
ïðîôåñèîíàëíîòî óçðÿâàíå. Àâòîð å íà ìíîãîáðîéíè
ëèòåðàòóðíè è ïðåâîäà÷åñêè ðåöåíçèè, à ìíîãî ïðåâîäè
íà íåãîâè êîëåãè ñå ïðåäõîæäàò îò èíòåëèãåíòíèòå ìó
ïðåäãîâîðè. È â ïîñëåäíèòå ãîäèíè, è ïðåäè, òîé áåøå
åäíà îò íàé-çàáåëåæèòåëíèòå ôèãóðè, à çà êðàòêî è
ñåêðåòàð íà áúëãàðñêèÿ Ñúþç íà ïðåâîäà÷èòå /äîñòîéíà
îðãàíèçàöèÿ, çà êîÿòî è â îíåçè ãîäèíè ñå çíàåøå, ÷å àêî
èìà íÿêîè îò äâàòà ñúþçà, êîéòî å ñúáðàë ïî-
èíòåëèãåíòíè è êàäúðíè õîðà, òî òîâà íå å
Ïèñàòåëñêèÿò ñúþç/.
È àêî äíåñ òðÿáâà äà çàáðàâÿ ìúêàòà ñè è äà êàæà ñàìî
íÿêîëêî ïðîùàëíè äóìè çà Êðàñè Ìèð÷åâ, ùå èçáåðà
ñëåäíèòå: òîé áåøå ôèí, âåñåë è äúëáîê, áåøå Ãîëÿì
Ãàëüîâíèê. Ñúóìÿâàøå äà áúäå èñòèíñêè ëèòåðàòîð,
áåçêîìïðîìèñåí ïëàíèíàð è îùå ïî-èñòèíñêè ïðèÿòåë.
Ñáîãîì, Êðàñè. Âÿðâàì, ÷å ñè âå÷å òàì, êúäåòî ìîæåø
äà ñè ãîâîðèø ñ ×îðàí è äðóãèòå.
ÀËÅÊÑÀÍÄÚÐ ÊÜÎÑÅÂ
Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê 28.5­3.6.2003

Êåïà Ìóðóà
Èñïàíñêèÿò ïîåò ÊÅÏÀ ÌÓÐÓÀ (Ñàðàóòñ, 1962) ñëåäâà
õóìàíèòàðíè íàóêè â Óíèâåðñèòåòà íà Áàñêàòà ñòðàíà è
ïðèäîáèâà íàó÷íà ñòåïåí íà ëèöåíöèàò ïî èñòîðèÿ íà
èçêóñòâàòà â Óíèâåðñèòåòà íà Îâèåäî, Ãàëèñèÿ,
ñïåöèàëèçèðàéêè ñå â ìóçèêîëîãèÿ è õóäîæåñòâåíè
àâàíãàðäèçìè.
Ñ÷èòàí çà êóëòîâ è íåêëàñèôèöèðóåì ïîåò, òîé å
àâòîð íà êíèãèòå Âúçäúðæàòåë îò ïî÷åñòè (1997),
Âèíàãè áðîÿõ äî äåñåò è íèêîãà íå ñå ïîÿâè (1999),
Ìÿñòî çà íàñ (2000), Êîïàåéêè çåìÿòà ñ òâîèòå
ñúíèùà (2000), Êàðäèîëåìè (2002) è äð. Ïîåçèÿòà ìó ñå
îòëè÷àâà ñ áðèëÿíòíî åäèíåíèå ìåæäó ñúêðîâåíèÿ
ðàçìèñúë çà åäèí ñâÿò íà ñëîæíè ÷óâñòâà è ðåøèòåëíèÿ
èçêàç íà ïîåòà, îáâúðçàí ñ îêðúæàâàùîòî ãî.
Ïðåç 1996 ãîäèíà îñíîâàâà èçäàòåëñòâî Áàñàðàè,
åäèí íåçàâèñèì ëèòåðàòóðåí ïðîåêò, êîéòî ñ êà÷åñòâîòî
è îðèãèíàëíîñòòà ñè èçíåíàäâà â ïîñëåäíèòå ãîäèíè
÷èòàòåëèòå è ñïåöèàëèçèðàíàòà êðèòèêà, à ïðåç 2000
ãîäèíà ñúçäàâà åëåêòðîííîòî ñïèñàíèå Ëóêå
(www.espacioluke.com), ïðîñòðàíñòâî çà ìåæäóêóëòóðíè
âðúçêè ïîñðåäñòâîì èçêóñòâîòî è ëèòåðàòóðàòà. Æèâåå
â áàñêàòà ñòîëèöà Âèòîðèÿ (Ãàñòåéñ).
* * * Îòñúñòâèåòî óäúëæèëî ñå íà òâîèòå î÷è,
Çà ëîøèòå ìîìåíòè íèêîé íå ñè ñïîìíÿ.
Òàêà íàðàñòâà äóìàòà ñðåä ðàíàòà
è èñòèíàòà, îò êîÿòî ñìå èçìú÷âàíè.
Ñòðàõúò äà ïðèòåæàâàø å ñâèäëèâ,
íî ñå îáúðêâà ñúñ æèâîòà,
êîéòî âîäèì, êàêòî ñå îáúðêâà
ñúíÿò ñúñ ñâîáîäàòà.
Âåùè è âåùè, è ïîâå÷å âåùè,
êîëêîòî è ÷îâåê äà ñå ïðîòèâè.
Òå êàòî äóìèòå, êàòî óòàéêèòå ñà,
áîëíàâè ñåíêè íàîêîëî.
Òå ñà êàòî ñòèõîâåòå, êîèòî ãðèçàò
÷îâåêà, ìèìîëåòíè è íåóòåøèìè
êàòî ñàìàòà ëúæà.
ÑÍÈÌÊÀÒÀ Â ÄÆÎÁÀ
Èìà åäíà ñíèìêà, êîÿòî ñè íîñÿ â äæîáà,
ñúñ ñòàðà ïúòåêà è äâå äåöà, âúðâÿùè
ñúâñåì áëèçêî åäíî äî äðóãî.
Ñâåòëèíàòà îáúðêâà ïîëà íà íåâèííîñòòà.
Ïðàçíè÷íèòå äðåõè çà íåäåëåí äåí,
ïîõîäêàòà, ñÿêàø îòèâàìå íà ó÷èëèùå.
Äîêàòî îíåçè îáëàöè, êîèòî â äúíîòî ñå âäèãàò,
ñå îáàãðÿò, ðàçïîçíàâàì íÿêàêâî ëèöå, êîåòî íå ñè
ñïîìíÿì,
åäíî ïðèÿòåëñòâî, êîåòî îòïî÷èâà ïîä çåìÿòà.
Íà òàçè ñòàðà ìîìåíòàëíà ñíèìêà â äæîáà ìè,
êúäåòî íÿìà íè äåâèöè, íè ñâåòöè, ñàìî ïîðòôåéëà,
åäíà ïîèçáåëÿëà ôîòîãðàôèÿ íè ñî÷è ñ ïðúñò.
ÄÎÁÐÈßÒ ÏÎ×ÅÐÊ
Êîãàòî íÿìàø ëèñò õàðòèÿ ïîä ðúêà,
áëåíóâàé íÿêîé ñòèõ.
Àêî ñà òå èçîñòàâèëè, ïîäîáíî êó÷å,
ïðåç ïðîçîðåöà ïîãëåäàé è ìèñëè,
÷å óòðå ùå å íîâ äåí.
Íåäåé äà òúðñèø íåïîçíàòèÿò, ðàçãîëâàù ñå
ïðåä îòâîðåíèòå ïðîçîðöè
îò áîëíîòî ñè òÿëî.
Êîãàòî â òàêúâ ìîìåíò
Êîãàòî íÿìàø íèùî, îñâåí ñïîìåíà.
ÐÅÄÀÊÖÈÎÍÅÍ ÑÚÂÅÒ: Þëèÿ Êðúñòåâà (Ïàðèæ), Áîãäàí Áîãäàíîâ (Ñîôèÿ), Êðèñòèÿí Ðåäåð (Âèåíà), Áîÿí Áèîë÷åâ (Ñîôèÿ), Õàíñ Óëðèõ Ðåê (Êüîëí), Íèêîëà Ãåîðãèåâ (Ñîôèÿ)
ÐÅÄÀÊÖÈÎÍÍÀ ÊÎËÅÃÈß: Åäâèí Ñóãàðåâ (ãë. ðåä.)
Ñúèçäàòåë Ïëàìåí Äîéíîâ(çàì.-ãë. ðåä.), Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ, Áîéêî Ïåí÷åâ,
"Ëèòåðàòóðåí Ìàëèíà Òîìîâà, Àìåëèÿ Ëè÷åâà, Èðìà Äèìèòðîâà,
âåñòíèê" ÎÎÄ Èçäàâà Ôîíäàöèÿ "Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê"
Ã Å Î Ï Î Å Ç È ß
ÂÚÇÐÀÑÒÍÈßÒ ÏÎÅÒ
Îíçè êîïíåæ, óâëè÷àù ïîãëåäà
íà òâîèòå î÷è, êîãàòî áîëåí
ãëåäàø ñåëîòî ñè â òúìíîòî.
Ïîñëåäåí ïîëúõ ñâåòëèíà,
ñ ëèöåòî òè è ïîãëåäà íà ñèíîâåòå òè,
ðàñòÿùè ñ âñåïîãëúùàòà âè, îòíåñëà òå îìðàçà.
Ñïîìåíúò çà îíîâà, êîåòî ñè íàïèñàë, â êðàé÷å
íà áîëíàâîòî òè è îòïàäíàëî ëèöå,
êîéòî ïî ñòèñíàòèòå ñóõè óñòíè ñå âúçîáíîâÿâà.
Ñìúðòòà ñà äíèòå â êîìà, áåç ïðèâêóñ,
íèòî ãðèìàñè íåïðèëè÷íè, êîèòî ñ äóìà ñåòíà
ïîäêðåïÿ åäíà ÷àøà ñ âîäà.
Íÿìà ñìèñúë îíîâà, êîåòî ñè íàïèñàë.
Íèêîå ñòèõîòâîðåíèå íå áåøå ïî-äîáðî îò äðóãî.
Âÿðâàøå â äóìèòå, êàêòî çåìÿòà äðóãè îáðàáîòâàò.
çà äà îòêðèå ãîðåñòòà,
êîÿòî ñèíîâåòå òè ïîâëè÷à è èçãàðÿ.
Ñìúðòòà å òåìà êàòî âñÿêà äðóãà.
Åäèí íåáåñåí ïðåâîä, ïðèäðóæàâàù íà ïîåòèòå
öÿëàòà áèîãðàôèÿ.
ÊÚÄÅÒÎ ÄÀ ÒÈ ÊÀÆÀ
Àêî ìîæåõ äà òè êàæà ñàìî, ÷å íàâðåæäàò
äóìèòå è ðàíî èëè êúñíî
ñå çàáðàâÿò, íÿìàøå äà òè ãî êàæà.
Àêî çíàåõ êàê äà òå îáè÷àì, êàêòî ñå îáè÷à
íÿêîé, êîéòî íÿìàø èëè å äàëå÷å,
ùÿõ äà òå ïîìîëÿ òè äà ìå çàáðàâèø.
Àêî èìàøå ïî-èçâèñåíà äóìà îò äðóãàòà,
êúäåòî äà òè êàæà, ÷å ñà äóìèòå
êàòî ïîñòúïêèòå, ùÿõ äà òè ãî êàæà.
Íî êúäå, êúäå ìîãà äà íàìåðÿ
òîâà, êîåòî íèêîé íå òúðñè, à ñúùåñòâóâà,
ùîì â íèùî è â íèêîãî íå âÿðâàì.
ÏÚÒßÒ ÍÀ ÁÎËÊÀÒÀ
Âðåìåòî â êðàêàòà íè
è ðàçãîâàðÿìå çà îíçè äîì,
ñÿêàø å èñòèíà,
÷å ñìå ñå ïîçíàâàëè.
Ïðåäè äà îòâîðÿ âðàòàòà
ñå ñòðàõóâàõ äà ñè ñïîìíÿì:
òè áå ñòàð, ñ ïîäóòèòå î÷è,
èçõàáåíè îò óìîðàòà íà íåèçáåæíî
ïúòóâàíå íàâúòðå. Íî ñÿêàø íå íàìèðàøå
äðóãî îñâåí êðàÿ íà ñúùåñòóâàíåòî
â áàâíîñòòà íà íåùàòà,
íèùî íå êàçàõ çà åäèí ñòðàíåí ìèðèñ.
Òúðñèì çàáðàâà â ñìúðòòà.
Ïðèæèâå åäèí äîì. Íî íåñïîñîáíè
äà ãëåäàìå ïðÿìî, áîëêàòà íè íàäìîãâà,
êîãàòî ñå óñìèõâàìå áåç íàäåæäà.
ÇÀ ÎÍÇÈ ÍÀ×ÈÍ ÍÀ ÃËÅÄÀÍÅ
Áåç áàãàæ, â îïèÿíåíèåòî íà âðåìåòî,
çàòâîðèõ âðàòàòà ñúñ ñåíêèòå
è âèõðóøêèòå íà ñòàðè ñòðåìåæè.
Íÿêîé êàçà: ùå ñå ðàçÿäîñàì,
àêî íå îòäåëÿø ñòðàíèöà íà âñÿêî ñòèõîòâîðåíèå,
ïúëåí äåí íà âñÿêî ïúòóâàíå; è âúïðåêè òîâà,
äîêàòî êðúâòà âäèøâàøå öÿëîñòíî,
çàìúë÷àõ ñ øåïîòà íà äóìèòå,
êîèòî áîëåñòòà è ëóäîñòòà äèêòóâàõà,
è çà ìîìåíò ñå ïî÷óâñòâàõ ùàñòëèâ, äîâîëåí,
÷å íàé-íàêðàÿ ùÿõ äà ìîãà äà êàæà îáè÷àì òå.
Ñëåä òîâà, îòãîðå íàä ðàìåíåòå,
óçíàõ çà îíçè íà÷èí íà ãëåäàíå, áåç áàãàæ.
Ïðåâåäå îò èñïàíñêè ÐÀÄÀ ÏÀÍ×ÎÂÑÊÀ
Àäðåñ: ÑÎÔÈß 1000, óë. "Ã.Ñ.Ðàêîâñêè" ¹ 136,
Áàíêîâà ñìåòêà: 100 647 392 8 Ïîùåíñêà áàíêà - ÑÎÔÈß
Ðúêîïèñè íå ñå âðúùàò! Õîíîðàðè - âñÿêà òðåòà ñðÿäà
Ôàêñ: 952 56 34 e-mail: litvestnik@yahoo.com
http://slovoto.orbitel.bg/litvestnik/
ISSN 1310 - 9561 ÂÎÄÅÙ ÁÐÎß Ìàëèíà Òîìîâà
Àëåêñàíäðà ×àóøàâÿ, ðèñóíêè âúðõó ÷èíà
Äæîêõàí ×åíãèçõàí
ÄÆÎÊÕÀÍ ×ÅÍÃÈÇÕÀÍ å ðîäåí ïðåç 1959 ãîäèíà â
Àäàíà, ãðàä íà Ñðåäèçåìíîìîðñêîòî êðàéáðåæèå íà
Òóðöèÿ. Ó÷è ôèëîñîôèÿ â óíèâåðñèòåòà Õàñåòòåïå è
èêîíîìèêà è ñîöèîëîãèÿ â Ñðåäíîèçòî÷íèÿ òåõíè÷åñêè
óíèâåðñèòåò â Àíêàðà. Â ëèòåðàòóðíèÿ ñâÿò íàâëèçà
ñ ïîåçèÿ, ñëåä êîåòî ñòàâà ëèòåðàòóðåí êðèòèê.
Ïúðâàòà ìó ñòèõîñáèðêà å “Áóõàë íà ðàìîòî ìè”,
ïóáëèêóâàíà ïðåç 1984 ã. Ðàáîòè êàòî ðåäàêòîð è
ãëàâåí ðåäàêòîð íà ëèòåðàòóðíîòî ñïèñàíèå “Íîâî
ÿâëåíèå” äî íåãîâàòà çàáðàíà ïîðàäè çàêîíà Ìàðøàë.
Ñëåä òîâà ðàáîòè â ðåäàêöèîííàòà êîëåãèÿ íà
ñïèñàíèå çà ëèòåðàòóðà è êóëòóðà “Ìëàäåæòà è
îáùåñòâîòî”. Ïóáëèêóâà ñòèõîâå è ñòàòèè â
ëèòåðàòóðíè èçäàíèÿ. Ðàáîòè êàòî ãëàâåí ðåäàêòîð
íà “Ëèòåðàòóðà è êðèòèêà”, “Ñâåòëèíà” è äð.
Ó÷àâñòâà â ìîíóìåíòàëíàòà êíèãà “Èñòîðèÿòà íà
åäíî óáèéñòâî”, ïîñâåòåíà íà 39 èíòåëåêòóàëöè,
ñòàíàëè æåðòâà íà ðåëèãèîçåí ôàíàòèçúì. Ðåäàêòîð å
íà êíèãà ñòàòèè îò ñèìïîçèóì â ïàìåò íà Êåìàë
Ñþðåÿ. È äâåòå êíèãè ñà ïóáëèêóâàíè îò Àñîöèàöèÿòà
íà òóðñêèòå ïèñàòåëè, ÷èéòî ãåíåðàëåí ñåêðåòàð å
Äæîêõàí ×åíãèçõàí îò 2001 ãîäèíà.
ÁÓÕÀË ÍÀ ÌÎÅÒÎ ÐÀÌÎ
Äúëáîêî îò êàëòà ñå îòòëàñêâàì è íîñÿ áåç ïîñîêà
À âúëíè÷êèòå íà ïîâúðõíîñòòà ñà æèçíåðàäîñòíè äåöà
Ðúöåòå íè ñà ïúëíè ñ êàìú÷åòà è íèå ãè ïîäõâúðëÿìå
íàä çàñïàëèòå âîäè
Äâå, òðè è òàêà íàòàòúê...
Êàòî ñëåïè êúðòèöè íåâèäÿëè ñâåòëèíàòà
Âñå îòíîâî è îòíîâî íàä äåâñòâåíèòå ïîëÿ
Êàòî íåäîñåãàåìî âåùàíèå ñïîõîäèëî íåâèííàòà
ìè ìëàäîñò
Áóõàë ïëà÷å íà ìîåòî ðàìî, ñÿêàø ñúì ïîðàçåí
Çàãóáèë áëàãîâåùàåùèÿ õîðîñêîï
ÅÄÈÍ ÈÇÃÍÀÍÈÊ Â ÏÀÐÈÆ
Ìúðòúâ ñúì àç, åäèí òðóï
Ïðîöúôòÿâàùà æèâà êëåòêà ñðåä âîäàòà ìúðòâèòå
òåëà ñå óìèâàò â ìîÿòà äóøà, âúçêðúñâàéêè è
âðúùàéêè ñå êúì æèâîò çà äà ñå ïðå÷èñòÿò
Íî àç ñúì áåçìúëâíà ÷àéêà ñðåä äúëáîêàòà ìúãëà íàäîëó
Äàëè íàä Ñåíà èëè íàä Çëàòíèÿ Ðîã âñå åäíî å
Ñðåä îíåçè äúëáîêè òúìíè âîäè íà ñâåòà è âèíàãè
Êàòî ôåíåð, ïîòúâàì áåç ñâåòëèíà, ëåæà äúëáîêî
Êàòî òúìíîêîæ öèãàíèí, ãàäàåù ïî ëèíèèòå íà ðúêàòà
Òè ñè èçãíàíèê, êîéòî íå å ñâîáîäåí äà ïîëåòè êúì
îíåçè äàëå÷íè õîðèçîíòè
Íà ïëîùàäà Ñåíò Äåíèñ èëè ïëîùàä Áåéàçèò, áåç çíà÷åíèå
Ìúðòâàòà äóøà å êàòî ôîéåðâåðê â íåáåñàòà
íàä öåëèÿ ñâÿò
Ïðåâåäå îò àíãëèéñêè ÌÀÐÈß ÊÐÚÑÒÅÂÀ
Âåñòíèêúò èçëèçà ñ
ïîìîùòà íà Öåíòúð
çà èçêóñòâà "Ñîðîñ"