Professional Documents
Culture Documents
Jawi Jawi
Jawi Jawi
ڤڠهرڬان
1.01 ڤڠنلن
i
ڤڠهرڬان
الحمدهلل ،ڤرتام-تامڽ ساي ايڠين برشكور ك حضرة الهي كران دبري كسمڤتن اونتDDوق
مڽيDDاڤكن كرجا كورسDDوس ڤڠنDDتر جDDاوي ،ڤ.ي.م ، 1054سDDيم 2دالم كورسDDوس
.ڤ.ڤ.ي.س.م.ڤ اين
ترلبيه دهولو ساي ايڠين مڠوچڤكن جوتان تريما كاسيه دان ستيڠڬي -تيڠڬي
ڤڠهرڬان كڤد سموا ڤيهق يڠ تله ممبنتو ساي اونتوق مڠحاصيلكن كرجا كورسوس اين.
خاصڽ كڤد انچيق يوسري بن باكير سالكو تناڬ ڤڠاجر اتاو ڤينشرح يڠ تيDدق ڤوتDوس-
ڤوتوس ممبري علمو دان بيمبيڠن كڤد ورڬ كلس ۏ 11دالم منجايكن كرجا كورسDDوس
.اين
ستروسڽ ،كڤد ايه ساي ،اسماعيل محمد نوه دان ايبو ساي ،اومي كلسوم اوڠ
يڠ سDDDنتياس ممDDDبري سDDDوكوڠن سDDDرتا تونجDDDوق اجر اڬر تيDDDدق ڤوتDDDوس اسا دالم
مڠحاصDDيلكن كرجا كورسDDوس اين .تيDDدق لوڤا جDDوڬ راكن-راكن سDDكلس ۏ 11يڠ تله
باڽق ممبنتو ،ممDDبري كرجاسDDام دان كDDوميتمن يڠ ممبرنسDDڠكن دالم مڠحاصDDيلكن كرجا
كورسوس اين .تنڤا مريك ،سوده تنتو سDDاي تيDDدق داڤت مڠحاصDDيلكن كرجا كورسDDوس
.اين دڠن سمڤورنا
i
ڤڠنلن 1.0
منوروت كDDاموس ديDDوان ايديسي كDDامڤت ،توليسن جDDاوي برمقصDDود حDDروف-حDDروف
عDDرب دڠن بDDبراڤ حDDروف تمبهن يڠ دڬونDDاكن اونتDDوق منDDوليس دالم بهDDاس ماليو.
حروف جاوي ڤوال برمقصود حروف عDDرب دڠن بDDبراڤ حDDروف تمبهن يڠ دڬونDDاكن
اونتوق منوليس دالم بهاس ماليو .توليسن جاوي دجDDاديكن سيسDDتم توليسن الترنDDاتيف د
مليسيا دان مروڤاكن سDDاله سDDاتو درڤد دوا سيسDDتم توليسن راسDDمي د برونDDاي .ڤنوليسن
جDDDDاوي سDDDDهارين دڤليهDDDDارا د كاوسن-كاوسن يڠ ددودوكي مشDDDDاركت ماليو يڠ لبيه
كونسرۏاتيف سڤرتي سولو د الفلبين ،ڤتتاني د تايالند ،سرتا كلنتن د مليسيا دان بDDبراڤ
.كاوسن ڤتمڤتن د إندونيسيا
توليسن جاوي تله ڤون وجود سجق سكيتر 1300م د كڤوالوان ماليو .ابجد عDDرب يڠ
دڤركنلكن داوبه سواي اڬر سسواي دڠن بهاس ماليو كالسيك ليسن .ڤDDركمبڠن توليسن
جDDاوي برهوبDDوڠ كDDايت دڠن كتيبDDأن اسDDالم ،خصوصڽ اورڠ ڤرسي .كسوسسDDترأن
عDDرب يڠ دڤDDركنلكن اوليه اورڠ ڤرسي كڤد كراجDDأن ماليو جمDDبي يڠ ترلتق د اوتDDارا
ڤالمبDDڠ ،سDDومترا ،إندونيسDDيا مروڤDDاكن ڤونچا وجDDودڽ توليسن جDDاوي د تانه ماليDDو،
كموڠكينن مريك يڠ مملوق اسالم مميليه اونتوق منوليس ابجد جاوي كران اي بركايت
راڤت دڠن كبودايDDان اسDDالم ،درڤد توليسن جDDاوا يڠ دتDDربيتكن درڤد سيسDDتم-سيسDDتم
توليسن يڠ بركاءيتن دڠن اڬام هيندو اتاو بودضا د اسيا سلتن .نام “جDDاوي“ ممبDDايڠكن
اكر اومبيڽ د جDاوا ،سDDڤرتي حجه سسDتڠه علمDDوان .كمDوڠكينن جDDوڬ نDام جDاوي ايت
موڠكين برڤونچا درڤد كراجأن جاۏاك كونو يڠ مروڤDDاكن ڤنDDداهولو كراجDDأن-كراجDDأن
.ماجڤاهيت دان سريۏيجاي يڠ ڤرنه منجالينكن هوبوڠن دڠن سعوداڬر دان مبلغ عرب
1
توليسن جاوي بڬيتو سينونيمدالم كهيDDدوڤن مشDDاركت ماليو .كمونچDDولن توليسن جDDاوي
ماللDDDDوءي اوسDDDDها اورڠ ڤرسDDDDاءورڠن ،اورڬانيساسي دان بDDDDادن-بDDDDادن ترتنتو تله
موجودكن ببراڤ سيستم ايجأن بDDارو .د مDDان ڤد ڤDDريڠكت اول ڤمبنتDDوقن سيسDDتم ايجDDأن
بارو اين دالكوكن اتس داسر كڤنتيڠن ڤريبادي سمات-مات دان اي تيDDدق دسDDبركن كڤد
مشDDاركت عمDDوم .بDDاڽق كتDDاب دان بوكو ڤد كتيك ايت دتDDوليس دڠن مڠڬونDDاكن سيسDDتم
توليسن اين .انتاراڽ كتاب بستان الكتيبن يڠ دتوليس اوليه راج علي حاج .سDDالين ايت،
انتDDارا توكDDوه اول الين يڠ مڠوسDDهاكن سيسDDتم ايجDDأن اين اياله شDDيخ احمد الفطنا 2ڤد
تاهون 1288ه1871/م 3.واالوڤون سيستم ايجأن يڠ داوسهاكنڽ تيدق ترسDDبار سDDچارا
ملواس نامون سيستم اين باڽق دڬوناكن اونتوق منتصحيح كتاب -كتاب جاوي
.يڠ دتربيتكن د اسيا بارت
كمDDودين دايكDDوتي ڤDDوال اوليه ميجر داتDDوء' حDDاج محمد سDDعيد سDDليمان د بDDاوه
ڤرساتوان بهاس ماليو ڤرسورتن بوكو-بوكو دراج جوهر ﴿ڤ.بم.ڤ.ب﴾ اتاو سDDيڠكتنڽ
ڤاكتن .سلڤس ڤاكتن ،مونچول ڤوال سيستم ايجDDأن ز'اب يڠ دڤDDركنلكن اوليه ڤنDDدتا ز'اب.
سيستم ايجأن اين موال منداڤت ڤرهاتين رامDDاي كDDران اي اڬق مDDوده دڬونDDاكن بربنDDديڠ
سيستم ايجDDأن سDDديا اد .واالوڤDDون بڬيتDDو ،سيسDDتم ايجDDأن سDDنتياس مڠDDالمي ايۏولوسDDيڽ.
كمDDودين مونچDDول ڤDDوال ايجDDأن يڠ دكمبڠكن اوليه مجله دين دان اي جDDوڬ لبيه دكنلي
قاعده ايجأن دين نامون كورڠ منداڤت سمبوتن.جوسDDترو ايت ،ڤDDركمبڠن د دالم سيسDDتم
ايجأن جاوي ماسيه منجادي ڤرديبتن هيڠڬ كيني .دالم اوسها ممرتبتكن دان ملستاريكن
سيسDDتم توليسن جDDاوي اين ،ديDDوان بهDDاس دان ڤوسDDتاك تله مڠمبيل اينسDDياتيف اونتDDوق
مڽمڤورناكن سيستم توليسن جاوي دڠن لبيه سيستيماتيق سسواي دڠن ڤDDركمبڠن ايجDDأن
.بهاس ماليو
ڤركمبڠن جاوي سبلوم ايرا كالسيك 3.0
2
ڤد زمان سبلوم ايرا كالسيك ،ڤاكتن بالجر مڠاجر ڤڠتاهوان بهاس ﴿ڤبمڤب﴾ دتوبوهكن
يڠ دأساسكن اوليه داتوء' سري امر دراج عبدالرحمن اندق دان داتوء' محمد إبراهيم
منشيڤد سكيتر تاهون .1888ڤد 14اڤريل ،1935د.ي.م.م سلطان جوهر ،سلطان
إبراهيم ابن سلطان ابو بكر تله مڠورنياكن ڬلرن “دراج“ دان منوكر نام ڤرساتوان اين
كڤد ڤاكتن بهاس ماليو ڤرسورتن بوكو دراج جوهر .انتارا متالمت يڠ دڬاريسكن
اوليه ڤاكتن اياله ممليهارا ،ممڤرلڠكڤكن دان ممڤرمودنكن بهاس ماليو دان ممليهارا
توليسن جاوي ،مڽراڬمكن ايجأن دان ڤركاتان ،منچيڤتا توليسن بارو ،مڠمبڠكن
ڤڠتاهوان ماللوءي چرامه-چرامه دان ڤڽليديقن دان يڠ تراخير ،مڠلواركن ڤرايدر اتاو
.جورنل انم بولن سكالي
ڤد تاهون ،1937ساتو ڤندوان خصوص سيستم ايجأن جاوي موال دسوسون
سچارا ڤرسنديرين اوليه ميجر داتوء' حاج محمد سعيد سليمان .باڬي مڠوجي اسڤيك
كتڤتن ڤندوان ايجأن اين ،ز'اب تله دڤڠڬيل سباڬاي ڤاكر رجوع .ترداڤت ليما جنيس
.ايجأن يڠ دبهاڬيكن ك دالم ايجأن ماليو
سده
جدوال 1.0
سDDڤرتي مDDان يڠ تله دبينچڠكن د اتس ،سيسDDتم ايجDDأن جDDاوي ڤDDاكتن اڬق ريڠكس دان
ممڤوڽاءي ڤراتورن-ڤراتورنڽ يڠ ترسنديري .واالو باڬايماناڤون ،ايجDDأن جDDاوي ڤDDاكتن
تله ممبري سومبڠن يڠ بسر ترهادڤ ڤركمبڠن بهاس ماليو خصوصڽ د نڬري جوهر.
سيسDتم ايجDأن جDاوي اين دڬونDاكن سDچارا ملDواس دالم اوروسن ڤينتDادبيران كراجDأن
4
نڬري جوهر دان ڤنربيتن بوكوبوكو سكوله ماليو دان سكوله اڬام كراجأن يڠ منجDDادي
.باهن باچان ڤارا ڤالجر
لڠكه ڤرانچڠن دان ڤڽراڬمن ايجأن جاوي يڠ دڤلوڤوري اوليه ميجر داتوء' حاج
محمد سDDعيد سDDليمان اين دليهت سDDباڬاي سDDاتو اوسDDها يڠ بDDاءيق دان سيسDDتيماتيق دالم
.ڤڽالرسن ايجأن جاوي
ڤد ايرا تاهون 20ان هيڠڬ 60ان،انسان برنام زاينل عابدين بن احمد دڠن ڬلDDرن ڤنDDدتا
زعبا مليبتكن ديDDري دالم بيDDدڠ بهDDاس يڠ منمبهكن الڬي كچينتDDأنڽ ترهDDادڤ توليسن
جاوي .بلياو مروڤاكن سأورڠ ڤاكر بهاس ،ڤجDDوڠ دان ڤنچينتا توليسن جDDاوي يڠ ڬيڬيه
دان ڤميكDDير ماليو يڠ اولDDوڠ .ز'اب مDDوال مڠومڤDDول ڤركاتDDان -ڤركاتDDان ماليو سDDجق
تاهون 1918دڠن توجوان اونتوق مڽوسون سبواه كDDاموس ماليو يڠ بسر دان لڠكڤ.
كمDDودين ڤد تDDاهون 1931بليDDاو مDDنربيتكن سDDبواه بوكو برتDDاجوق “رهسDDيا توليسن
جاوي“دان ڤد تاهون 1938بلياو سياڤ مڽوسDDون بوكو “دفDDتر ايجDDأن ماليو :جDDاوي-
رومي ،نامون عقيبة دري ككاڠن ماس سDDبلس تDDاهون كمDDودين باروله اي دتDDربيتكن ﴿
1949﴾.
برداسركن دري سيستم ايجDDأن جDDاوي زعبا اين دليهت اي ممڤوڽDDاءي ڤلباڬDDاي اونDDدڠ-
اوندڠ دان چارا ڤڠڬوناانڽ .سيستم ايجأن زعبا دأڠڬڤ سباڬاي سDDاتو سيسDDتم ايجDDأن يڠ
برسيستيماتيق دان مليڤDDوتي ڤلباڬDDاي ايجDDأن كچDDوالي ڤركاتDDان-ڤركاتDDان ايڠڬDDريس دان
كات-كات سيڠكتن .واالو باڬايماناڤون ،تDرداڤت بDبراڤ بنتDوق ككDاڠن دان ككDوراڠن
5
سڤرتي تراللو باڽق ڤڠچوالين ،ماسيه باڽق ايجأن الما يڠ دككلكن ،ماسيه بDاڽق ڤركاتDان
ممڤوڽDDاءي ايجDDأن يڠ سDDام تتDDاڤي سDDبوتن بربيDDذا دان سDDباڬايڽ .نDDامون ،كلمهن دان
ككDDوراڠن ترسDDبوت سDDنتياس دبDDاءيقي دري سDDماس ك سDDماس .انتDDارا چونتDDوه ايجDDأن
:جاوي ز'اب اداله
بنتوق دالم سناراي زعبا بنتوق سكرڠ
فادا فد
ايني اين
جيكا جك
داري دري
جدوال 2.0
سيستم ايجأن جاوي دين اداله ڤد ايرا تاهون 60ان هيڠڬ 80ان يڠ دكموكاكن ڤد
تDDاهون 1973د دالم مجله دين بيلڠن 30يڠ براسسDDكن ايجDDأن ڤونيDDتيق ايDDايت مڠيجا
سسواتو ڤركاتان مڠيكوت سDDبوتن .سيسDDتم ايجDDأن اين برتوجDDوان اونتDDوق ممڤربDDاءيقي
سيسDDتم ايجDDأن جDDاوي زعبا يڠ دليهت وجDDودڽ بDDبراڤ كلمهن دان ككDDوراڠن .سيسDDتم
ايجأن دين دليهت بنر-بنر ممنوهي كهندق مشاركت كيني دري سDDڬي قاعDDده ڤڽوسDDونن
دان تيدق ممرلوكن تناڬ ايڠتن يڠ بDDاڽق اونتDDوق مڠجنيا .واالو باڬايمانDDاڤون وجDDود دوا
كلمهن ڤد سيستم ايجDDأن دين اين سDDڤرتي ڤڠڬونDDاان حDDروف دان سيسDDتم ايجDDأن .كلمهن
ڤرتDDام مليبتكن ترنسليتيراسي حDDروف(ف) دان (ڤ) يڠ سDDوكر اونتDDوق دبيDDذاكن دالم
توليسن جDDاوي كDDران مڠيكDDوت قاعDDده ڤڠڬونDDاان حDDروف اين دالم توليسن رومي اداله
6
بربيذا سDام سDكالي .كلمهن يڠ كDدوا اياله ڤادنDDان حDروف (ۏ) دالم توليسن رومي تيDDدق
دوجودكن واالوڤون حروف ترسبوت تله الما وجود دالم بهاس ماليو سجق تاهون 19
D.83حال اين مڽببكن ڤركاتان ڤركاتان ايڠڬريس يڠ دسDDراڤ كDDدالم بهDDاس ماليو تيDDدق
.داڤت دايجا دڠن باءيق
كلمهن يڠ الين ڤوال مليبتكن سيستم ايجأن باڬي ڤركاتان اولڠ بريمبوهن اوالن دان
اخيران دلتقكن تندا دوا اڠك ڤد هوجوڠ ڤركاتان .تيمبول ككليروان بDDاڬي اينديۏيDDدو يڠ
تيدق مڠواساءي بهاس ماليو دڠن باءيق ايايت دڠن مڽبوت ڤركاتDDان ترسDDبوت سDDباڽق
دوا كالي.سباڬاي كسيمڤولنڽ ،سيستم ايجأن دليهت لبيه برصDفة كماليDوان دان اي هDاڽ
سسواي دڤركتيقكن اوليه اينديۏيدو يڠ بارو ممڤالجري توليسن جDDاوي دان سDDوده بياسا
.دڠن ايجأن دالم توليسن رومي
سبلوم توليسن جاوي ديان توليسن جاوي ديان
فوكوق ڤوكوق
بن ۏن
راما-راما برماءين-ماءين
جدوال 3.0
7
ڤوسDDتاك ﴿دبڤ﴾ د بDDاوه جDDاوتنكواس ايجDDأن جDDاوي ﴿جكج﴾ مڠمبيل اينسDDياتيف بDDاڬي
مڠكاجي دان منليتي سيستم ايجDDأن جDDاوي ز'اب .سيسDDتم ايجDDأن جDDاوي ز'اب دجDDاديكن
سباڬاي لندسن اونتDDوق ممبنتDDوق دان مڽوسDDون سيسDDتم ايجDDأن جDDاوي بDDارو .ڤروسDDيس
ڤڽمڤورنأن اين مڠمبيل كيرا ليما ڤركارا ڤنDDتيڠ ايDDايت مڠكلكن يڠ سDDوده كمس ،ملڠكڤكن
.يڠ كورڠ ،مڠاداكن يڠ تياد ،منجلسكن يڠ كابور دان مڠمسكن يڠ لوڠڬر
باڬي مرياليساسيكن أوبجيكتيف ترسبوت ،ديوان بهاس دان ڤوستاك ﴿د .ب.ڤ﴾ تله
مڠاداكن ببراڤ بيڠكيل ڤد ستياڤ ميڠڬو سالما سDDتاهون .رنتتن دري بيڠكيل ترسDDبوت
جDDDDاوتنكواس توليسن جDDDDاوي دبڤ تله ممبنتڠكن حاصDDDDيلڽ دالم ڤد اڤريل ،1984
كونۏينشن كبڠسDDأن توليسن جDDاوي يڠ داداكن د نڬDDري ترڠڬDDانو .حاصDDيلڽ ڤد تDDاهون
1986سبواه بوكو برجودول “ڤدومن ايجDDأن جDDاوي يڠ دسDDمڤورناكن“ تله دتDDربيتكن.
مانكاال ڤد تاهون 1988د.ب.ڤ سكالي الڬي منربيتكن سDDبواه بوكو برتDDاجوق “دفDDتر
ايجأن رومي جاوي“ يڠ براسسكن “ڤدومن ايجأن جDDاوي يڠ دسDDمڤورناكن“ .د سDDڤنجڠ
ڤمباچDDان ،ڤنليتيDDان دان ڤڽرتDDأن ڤنDDوليس د دالم بيڠكيل-بيڠكيل توليسن جDDاوي ،داڤتله
دكنلڤستي وجودڽ 37حروف تركيDDني ددالم توليسن جDDاوي .ڤDDدومن ايجDDأن جDDاوي يڠ
دسمڤورناكن دليهت داڤت ممنوهي كڤرلوان ايجأن رومي ماس كيDDني اڤDDابيال برالكDDوڽ
ڤڽراڤن ڤركاتان بهاس ايڠڬريس ك دالم بهاس ماليو .چونتDDوهڽ بDDاڬي حDDروف يا تيDDدق
برتيتيق ،اي دڬوناكن اونتوق مڠجڤاركاتان-ڤركاتان يڠ بيرقهير دڠن “يسمى“ سDDڤرتي
.اينتليكتواليسمى ،ۏنداليسمى دان سباڬايڽ
ڤركاتان اكرونيم جوڬ مڠالمي ڤركمبڠن يڠ دكاتڬوريكن كڤد تيڬ اسڤيك سڤرتي
مDDان چونتDDوه د بDDاوه .بDDاڬي ڤركاتDDان اكDDرونيم دالم بهDDاس ماليو هندقله دتDDوليس دڠن
حDDروف توڠڬل جDDاوي دان اكDDرونيم بDDاڬي ڤركاتDDان ايڠڬDDريس هندقله دايجا حDDروف-
8
حروف رومي ترسبوت سDDرتا اكDDرونيم يڠ دلفظ مسDDتيله دايجا مڠيكDDوت توليسن ايجDDأن
رومي.ستروسڽ بDDDاڬي ممDDDبينچڠكن ڤڠڬونDDDاان حDDDروف-حDDDروف ترتنتو يڠ سDDDريڠ
منيمبولكن ككليروان ،ڤDDدومن ايجDDأن جDDاوي يڠ دسDDمڤورناكن تله منتڤكن حكDDوم-حكDDوم
ايجDDأن د دالم بهDDاس ماليDDو ،بهDDاس عDDرب دان بهDDاس ايڠڬDDريس .كDDدوا-دوا حDDروف تا
ممڤوڽاءي فوڠسيڽ يڠ ترسنديري ايايت تا مفتوهه دڬوناكن اونتوق مڠيجا ڤركاتان دالم
بهاس ماليو دان تا مربوطه ڤDDوال دڬونDاكن اونتDوق مڠيجا ڤركاتDان دالم بهDDاس عDDرب.
بڬيتو جوڬ حDDروف ها سDDيمڤول مDDواكيلي ايجDDأن ڤركاتDDان ماليو دان سDDباليقڽ .مانكDDاال
ڤربيذأن حروف كاف مواكيلي ايجأن دالم بهاس ايڠڬDDريس دان حDDروف قDDاف مDDواكيلي
ايجأن باڬي ڤركاتان دالم بهاس ماليو.سيستم ايجأن جDDاوي يڠ دسDDمڤورناكن دليهت لبيه
سيستيماتيق بربنDDديڠ سيسDDتم ايجDDأن سDDبلوم اين .واالوڤDDون سيسDDتم ايجDDأن جDDاوي ز'اب
ممڤوڽDDاءي كقDDواتن دان كلمهنڽ يڠ ترسDDنديري ،تتDDاڤي اتس اوسDDها اوليه دبڤ اي ممڤو
دمورنيكن اڬر ساتو ڤدومن ايجأن جDاوي داڤت دوجDDودكن اونتDDوق ملسDDتاريكن توليسن
.جاوي دان باڬي ممنوهي كڤرلوان سماس
برداسركن حجه-حجه يڠ تله دبريكن ،جلسله بهاوا توليسن جDDاوي وجDDود سDDكين الما د
تانه ماليو دان بركمبڠ سDDDالرس دڠن ڤرايDDDدرن زمDDDان .كوجDDDودن توليسن جDDDاوي
مالمبڠكن ايدينتيتي اورڠ ماليو يڠ كريDDاتيف سDDرتا برينوۏاتيف ايDDايت توليسن بركمبڠ
مڠيكDDوت ڤرايDDدرن زمDDان .توليسن جDDاوي جDDوڬ ڤرنه منجDDادي ميDDديوم بردعDDوة اوليه
ڤDDدڬڠ-ڤDDدڬڠ عDDرب اونتDDوق ملواسDDكن ايمڤDDاير اسDDالم .اوليه يڠ دمكين ،كيت هاروسDDله
مڠهرڬاي دان ممليهارا توليسن جاوي كران اي مروڤDDاكن سDDاله سDDاتو خزانه نڬDDارا يڠ
.امت برهرڬ
10
Rujukan
Daftar Ejaan Rumi-Jawi, 2000. Kuala Lumpur. Dewan Bahasa dan Pustaka
Kamus Dewan Edisi Keempat. Dewan Bahasa dan Pustaka. Dicapai pada 16
Disember 2013.
Za'ba, Daftar Ejaan Melayu, Tanjung Malim: Pejabat Karang Mengarang Sultan Idris
Training College, 1949, ms. 11.
Kamus Dewan Edisi Keempat. Dewan Bahasa dan Pustaka. Dicapai pada 16
Disember 2013.
Sejarah Melayu (Ms. Raffles N0 18 Edisi Rumi Baru). ( Penyusunan Cheah Boon
Kheng, perumi Abdul Rahman Hj Ismail), 1998 . MBRAS