03.04.

18

* 

Konwencja z 29 maja 2000 r. ustanowiona przez

Radę UE zgodnie z artykułem 34 TUE o pomocy
prawnej w sprawach karnych pomiędzy
państwami członkowskimi UE
wraz z protokołem dodatkowym
z 16 października 2001 r.
–  Dz. Urz. WE C nr 197 z dnia 12 lipca 2000 r., s. 3
–  Dz.U. z 2007 r., Nr 135, poz. 950
–  weszła w życie w stosunku do Polski
26 października 2005 r.
–  stronami jest większość państw członkowskich UE
–  niektóre przepisy mają zastosowanie również do
Islandii i Norwegii (art. 2 ust. 1)

Europejski nakaz dochodzeniowy

DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY NR
2014/41/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie europejskiego
nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych

W odpowiednim zakresie zastępuje, bez uszczerbku dla ich
stosowania między państwami członkowskimi a państwami
trzecimi:
1)  Europejską konwencję o pomocy prawnej w sprawach
karnych Rady Europy z dnia 20 kwietnia 1959 r., dwa
protokoły dodatkowe do niej oraz porozumienia
dwustronne zawarte zgodnie z jej art. 26;
2)  Konwencję wykonawczą do układu z Schengen;
3)  Konwencję o pomocy prawnej w sprawach karnych
pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej i
protokół do niej.

1
 03.04.18

Europejski nakaz dochodzeniowy

END podlega każda czynność dochodzeniowa poza utworzeniem wspólnego
zespołu dochodzeniowo-śledczego oraz gromadzeniem materiału
dowodowego w ramach takiego zespołu dochodzeniowo-śledczego
Organ wydający END:
•  sędzia, sąd, sędzia śledczy, prokurator właściwy w danej sprawie
•  każdy inny właściwy organ określony przez państwo wydające i w danym
przypadku wypełniający swoją funkcję organu dochodzeniowego w
postępowaniu karnym, który jest w danej sprawie właściwy, by nakazać
gromadzenie materiału dowodowego zgodnie z prawem krajowym.
Dodatkowo zanim END zostanie przekazany organowi wykonującemu
END, jest on zatwierdzany, po przeanalizowaniu jego zgodności z
warunkami wydawania END zgodnie z dyrektywą, w szczególności z
warunkami określonymi w art. 6 ust. 1, przez sędziego, sąd, sędziego
śledczego lub prokuratora w państwie wydającym. Jeżeli END został
zatwierdzony przez organ wymiaru sprawiedliwości, organ ten może
także być uznany za organ wydający do celów przekazania END.

Konwencja MLA
- procedura wykonywania wniosków o
pomoc prawną (art. 4)
•  Państwo wezwane ma obowiązek uwzględnić przy
wykonywaniu wniosku procedury wyraźnie wskazane
przez państwo wzywające.
•  Jedynie wobec braku wyraźnego wskazania co do
formy, sprzeczności tej formy z podstawowymi
zasadami porządku prawnego państwa wezwanego
oraz jeśli konwencja stanowi inaczej, państwo
wezwane stosuje procedury własne.

Artykuł 5 Konwencji MLA

Przesyłanie i doręczanie dokumentów procesowych
1. Każde Państwo Członkowskie przesyła osobom znajdującym się na terytorium innego Państwa
Członkowskiego przeznaczone dla nich dokumenty procesowe, bezpośrednio drogą pocztową.
2. Pisma procesowe mogą być przesyłane za pośrednictwem organów Państwa Członkowskiego
wezwanego jedynie wówczas, jeżeli:
(a) adres osoby, dla której pismo jest przeznaczone, jest nieznany albo niepewny; lub
(b) właściwe przepisy proceduralne Państwa Członkowskiego wzywającego wymagają dowodu
doręczenia dokumentu adresatowi, innego niż potwierdzenie odbioru, jakie można uzyskać
przy doręczeniu drogą pocztową; lub
(c) nie można było doręczyć dokumentu drogą pocztową; lub
(d) Państwo Członkowskie wzywające ma uzasadnione powody, aby sądzić, iż przesłanie drogą
pocztową będzie nieskuteczne lub jest nieprawidłowe.
3. Jeżeli istnieją podstawy, aby sądzić, że adresat nie rozumie języka, w którym sporządzono
dokument, dokument ten - lub co najmniej jego istotne fragmenty - muszą zostać
przetłumaczone na język (lub jeden z języków) Państwa Członkowskiego, na terytorium
którego znajduje się adresat. Jeżeli organ, który sporządził pismo wie, że adresat rozumie
jedynie jakiś inny język, dokument lub co najmniej jego istotne fragmenty muszą zostać
przetłumaczone na ten inny język.
4. Do wszelkich dokumentów dołącza się pouczenie o tym, że adresat może uzyskać od organu,
który sporządził pismo, lub od innych organów w tym Państwie Członkowskim informacje
dotyczące jego praw i obowiązków związanych z przesyłanym dokumentem. Postanowienia
ustępu 3 stosują się także do tego pouczenia.
Przepis ten nie stanowi przeszkody dla stosowania postanowień art. 8, 9 oraz 12 EKPPwSK.

2
 03.04.18

Konwencja MLA
- przekazywanie wniosków o pomoc prawną
(art. 6)

–  wnioski i odpowiedzi przesyłają bezpośrednio

właściwe organy sądowe (wyjątki przewidują ust. 2
i 8)
–  mają mieć formę pisemną, możliwe jest również
korzystanie z faksu i poczty elektronicznej
–  możliwość korzystania w nagłych przypadkach z
pośrednictwa Interpolu, Europolu, Eurojustu (ust.
4)

Szczególne formy pomocy prawnej

•  restytucja przedmiotów uzyskanych w sposób
niezgodny z prawem (art. 8 Konwencji MLA)
•  czasowe przekazanie pozbawionego wolności w
państwie wykonującym END (art. 22 dyrektywy o END)
•  czasowe przekazanie pozbawionego wolności w
państwie wydającym END (art. 23 dyrektywy o END)
•  przesłuchanie w formie wideokonferencji (art. 24
dyrektywy o END)
•  przesłuchanie w formie konferencji telefonicznej (art.
25 dyrektywy o END)
•  przekazywanie informacji o rachunkach i transakcjach
bankowych (art. 26 i 27 dyrektywy o END)

Szczególne formy pomocy prawnej

•  monitorowanie transakcji bankowych (art. 28
dyrektywy o END)
•  dochodzenie niejawne (tzw. operacje pod przykryciem -
art. 29 dyrektywy o END)
•  przechwytywanie przekazów telekomunikacyjnych (art.
30-31 dyrektywy o END)
•  przesyłka niejawnie nadzorowana (art. 12 konwencji
MLA)
•  wspólne zespoły śledcze (art. 13 konwencji MLA)

3
 03.04.18

Przesłuchanie w formie wideokonferencji

•  jeżeli osoba znajduje się na terytorium państwa
wykonania END
•  dotyczy przesłuchania:
–  świadka lub biegłego – nie jest wymagana ich zgoda
–  oskarżonego i podejrzanego – możliwa jest odmowa
wykonania END, jeżeli nie wyraża zgody na przesłuchanie w
tym trybie
•  organ państwa wykonania END
–  wzywa osobę na przesłuchanie i ew. poucza o prawach,
–  weryfikuje tożsamość,
–  zapewnia w miarę potrzeby pomoc tłumacza
•  organ państwa wydania END – przeprowadza
przesłuchanie
•  prawo odmowy wyjaśnień i zeznań

Przesłuchanie w formie
konferencji telefonicznej
•  dotyczy przesłuchania świadka i biegłego
•  Przesłanki:
•  jeżeli dana osoba znajduje się na terytorium
jednego państwa członkowskiego, a musi zostać
przesłuchana w charakterze świadka lub biegłego
przez właściwe organy innego państwa
członkowskiego,
•  nie jest to odpowiednie lub możliwe, by osoba,
która ma być przesłuchana, pojawiała się
osobiście na terytorium państwa wydania END
•  po przeanalizowaniu innych stosownych środków,

Wykluczenie podstaw
odmowy współpracy między
państwami członkowskimi UE
•  tajemnica bankowa (art.7 konwencji MLA)
•  przestępstwo skarbowe (art. 8 konwencji
MLA)
•  przestępstwo polityczne (art. 9)

4
 03.04.18

Wymiana informacji pochodzących

z rejestru karnego

•  decyzja Rady 2005/876/WSiSW z dnia 21

listopada 2005 r. w sprawie wymiany
informacji pochodzących z rejestru karnego
(Dz. Urz. WE L nr 322 z dnia 9 grudnia 2005 r.,
s. 33)
•  ma na celu uzupełnienie i ułatwienie
stosowania przepisów art. 13 i 22 EKPPwSK

Wymiana informacji pochodzących

z rejestru karnego
•  Bezzwłoczne przekazywanie z własnej inicjatywy informacji o
skazaniach wprowadzonych do rejestru karnego państwu,
którego obywatelem jest osoba skazana (art. 2).
•  Przekazywanie informacji z rejestru karnego na zapytanie
innego państwa członkowskiego UE – w ciągu 10 dni
roboczych od dnia otrzymania zapytania (art. 3). Zapytanie
sporządzane jest w oparciu o formularz określony w decyzji.
•  Każde państwo członkowskie UE wyznacza organ centralny
właściwy do przekazywania tych informacji (art. 1). W
przypadku Polski tym organem jest Ministerstwo
Sprawiedliwości – Biuro Informacyjne Krajowego Rejestru
Karnego

Wspólne zespoły śledcze

•  Art. 20 Drugiego protokołu dodatkowego do
EKPPwSK
•  Art. 13 konwencji z 2000 r. o pomocy prawnej
w sprawach karnych między państwami
członkowskimi UE
•  Decyzja ramowa Rady z dnia 13 czerwca 2002
r. w sprawie wspólnych zespołów
dochodzeniowo-śledczych (Dz. Urz. WE L Nr
162 z dnia 20 czerwca 2002 r., s. 1)
•  Art. 589b – art. 589f k.p.k.

5
 03.04.18

Powołanie
wspólnego zespołu śledczego
•  tylko w postępowaniu przygotowawczym
prowadzonym w formie śledztwa
•  w drodze porozumienia w formie pisemnej
przez Prokuratora Generalnego oraz właściwy
organ państwa współpracującego (art. 589b §
2 k.p.k.)
•  wyłącznie na potrzeby konkretnego
postępowania karnego
•  na czas oznaczony z możliwością przedłużenia
na dalszy czas oznaczony

„Polski” wspólny zespół śledczy

można powołać w szczególności, gdy:
1) w toku prowadzonego na terytorium RP postępowania
przygotowawczego w sprawie o przestępstwo o charakterze
terrorystycznym, handlu ludźmi, obrotu środkami
odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub ich
prekursorami albo o inne ciężkie przestępstwo ujawniono, że
sprawca działał lub następstwa jego czynu wystąpiły na
terytorium innego państwa i zachodzi potrzeba wykonania
czynności śledztwa na terytorium tego państwa lub z
udziałem jego organu,
2) prowadzone na terytorium RP postępowanie
przygotowawcze pozostaje w związku przedmiotowym lub
podmiotowym z postępowaniem przygotowawczym o
przestępstwo wymienione w pkt 1, prowadzonym na
terytorium innego państwa i zachodzi potrzeba wykonania
większości czynności śledztwa w obu postępowaniach na
terytorium RP.

Działanie zespołu „polskiego”

•  działa na podstawie przepisów prawa polskiego (zasada)
•  funkcjonariusze delegowani mogą być obecni przy
wszystkich czynnościach procesowych, chyba że w
szczególnym wypadku, uzasadnionym potrzebą ochrony
ważnego interesu RP lub praw jednostki, osoba kierująca
tym zespołem zarządzi inaczej
•  czynności śledztwa wykonują funkcjonariusze polscy
•  za zgodą stron porozumienia osoba kierująca zespołem
może powierzyć funkcjonariuszowi delegowanemu
wykonanie określonej czynności śledztwa, z wyłączeniem
wydawania postanowień
•  korzystanie z pomocy prawnej państwa
współpracującego – za pośrednictwem funkcjonariusza
delegowanego

6
 03.04.18

Udział w „zagranicznym”
wspólnym zespole śledczym

•  może do niego zostać delegowany polski

prokurator lub przedstawiciel innego organu
uprawnionego do prowadzenia śledztwa
•  zespół działa na zasadach przyjętych w
państwie współpracującym
•  polski przedstawiciel będący prokuratorem
może występować do polskich organów o
udzielenie pomocy prawnej

Wykorzystywanie informacji uzyskanych

w związku z udziałem
w pracach zespołu
•  ogólna zasada - informacje uzyskane przez członków zespołu
w związku z ich udziałem w pracach tego zespołu mogą być
wykorzystane wyłącznie w celach określonych w
porozumieniu o jego powołaniu
•  także w celu:
1) przeprowadzenia postępowania karnego we własnym
zakresie - za zgodą państwa współpracującego, którego
instytucja lub organ udzieliły informacji,
2) zapobiegnięcia bezpośredniemu, poważnemu zagrożeniu
dla bezpieczeństwa publicznego,
3) innym niż wymienione w pkt 1 i 2, jeżeli tak stanowi
porozumienie o powołaniu zespołu.

Pościg transgraniczny (art. 41 KWUS)

•  Definicja - Pościg za osobą złapaną podczas popełnienia lub uczestniczącą w
popełnieniu jednego z przestępstw określonych w ust. 4 rozpoczęte na
terytorium jednego państwa przez jego funkcjonariuszy policji i kontynuowane
przez nich na terytorium drugiego państwa.
•  Brak konieczności uzyskania uprzedniej zgody państwa, w którym pościg jest
kontynuowany, jeśli z uwagi na szczególną pilność sytuacji nie jest możliwe
poinformowanie właściwych władz tego państwa przed wjazdem na jego
terytorium lub jeśli jego organy nie są w stanie dotrzeć w celu przejęcia pościgu
•  Identyczne zasady stosuje się do sytuacji, w których ścigana osoba uciekła z
aresztu tymczasowego lub podczas odbywania kary pozbawienia wolności.
•  Najpóźniej w momencie przekroczenia granicy funkcjonariusze ścigający
powinni skontaktować się z właściwymi władzami państwa, na terytorium
którego pościg ma mieć miejsce.
•  Pościg ustaje, gdy państwo, na którego terytorium pościg ma miejsce, tego
zażąda. Na wniosek ścigającego funkcjonariusza właściwe organy lokalne
dokonują zatrzymania osoby w celu ustalenia jej tożsamości lub jej
aresztowania.

7
 03.04.18

Pościg transgraniczny – zasady

•  Prowadzący pościg funkcjonariusze mogą zatrzymać ściganą osobę
tylko, jeżeli nie zostanie przesłany wniosek o zaprzestanie pościgu oraz
jeśli właściwe władze lokalne nie są w stanie interweniować
odpowiednio szybko. Zatrzymanie następuje tylko do czasu, kiedy
funkcjonariusze państwa, na którego terytorium pościg ma miejsce,
którzy powinni zostać niezwłocznie o nim poinformowani, są w stanie
ustalić tożsamość osoby oraz aresztować ją
•  Zakres terytorialny i czasowy pościgu:
–  na obszarze lub od chwili przekroczenia granicy, które zostaną
określone w deklaracji lub
–  bez ograniczeń w przestrzeni lub w czasie
•  Prowadzący pościg funkcjonariusze muszą przestrzegać postanowień
art. 41 KWUS oraz przepisów prawnych państwa, na której terytorium
działają, a także instrukcji wydawanych przez właściwe władze lokalne.

Pościg transgraniczny – zasady

•  Pościg jest prowadzony wyłącznie przez granice lądowe.
•  Wejście do mieszkań prywatnych oraz miejsc niedostępnych dla ogółu
społeczeństwa jest zakazany.
•  Prowadzący pościg funkcjonariusze są łatwo rozpoznawalni poprzez
noszenie munduru lub opaski na ramieniu bądź przez oznakowania
umieszczone na ich środkach transportu; użycie stroju cywilnego w
połączeniu z wykorzystaniem nieoznakowanych środków transportu
pozbawionych powyższych oznaczeń jest zabronione; prowadzący pościg
funkcjonariusze muszą być w stanie w każdej chwili potwierdzić, że działają
w charakterze urzędowym.
•  Prowadzący pościg funkcjonariusze mogą nosić służbową broń; jej
wykorzystywanie jest zabronione, z wyjątkiem przypadków obrony
koniecznej.
•  Po zatrzymaniu osoby ściganej do celów ich doprowadzenia przed właściwe
władze lokalne, osoba ta może być poddana jedynie przeszukaniu; w czasie
przekazania osoby można użyć kajdanek; przedmioty posiadane przez tę
osobę mogą zostać zajęte.

Pościg transgraniczny – zasady

•  Po każdej operacji prowadzący pościg funkcjonariusze stawiają się przed
właściwymi władzami lokalnymi państwa, na której terytorium działali oraz
składają sprawozdanie ze swojej misji; na wniosek tych organów, powinni oni
pozostać w ich dyspozycji do czasu wystarczającego dla wyjaśnienia
okoliczności dotyczących ich akcji, także gdy pościg nie doprowadził do
aresztowania ściganej osoby.
•  Władze państwa, z którego pochodzą prowadzący pościg funkcjonariusze, na
wniosek organów państwa, na którego terytorium pościg ma miejsce, udzielają
pomocy w przeprowadzeniu wyjaśnień następujących po operacji, w której
brali udział, w tym postępowania sądowego.
•  Osoba ujęta w wyniku pościgu przez właściwe organy lokalne może, niezależnie
od obywatelstwa, zostać zatrzymana w celu przesłuchania. Odpowiednie
zasady prawa krajowego stosuje się muta%s mutandis.
•  Jeśli osoba nie jest obywatelem państwa, na którego terytorium została
aresztowana, zostaje ona zwolniona w ciągu 6 godzin, nie włączając godzin
między północą a godziną 9, chyba że właściwe władze lokalne nie otrzymają
wcześniej wniosku w jakiejkolwiek postaci o tymczasowe aresztowanie tej
osoby do celów ekstradycji.