You are on page 1of 98
BO GIAO DUC VA PAO TAO GIAO TRINH KINH TE CHINH TRI MAC - LE NIN (DANE CHO BAC DAI HQC - KHONG CHUYEN LY LUAN CHINH TRI) HANOI -2019 Chi dgo bign soan Déng chi V6 Van Thuéng, Uy vién BO Chinh tri, Bi thy Trung vong Dang, Trudng Ban Tuyen gido Trung uong. Déng chi Phiing Xuén Nha, Uy vién Trung wong Dang, BG truéng BO Gido duc va Dao tao. Déng chi Pham Van Linh, Ph6 Chi tich Hoi déng Ly lun Trung wong, Trudng Ban chi dao bién sogn gido trinh ede mén LY Ivan Chinh tr) Chirbién PGS.TS Ngé Tuan Nghia Cal teed (9) abrig hale oem, Tham gia bién soan Chuong 1: PGS.TS Ng6 Tuan Nghia, GS.TS Nguyén Quang Thudn Chuong 2: TS. Trin Kim Hai Chuong 3: PGS.TS Doan Xuan Thuy Chuong 4: PGS.TS. T6 Bite Hanh Chuong 5: PGS.TS. Nguyén Minh Khai, PGS.TS Ngé Tudn Nghia, PGS.TS. Pham Van Ding Chuong 6: TS. Nguyén Hing Cir, PGS.TS.Nguyén Minh Tudn, GS.TS Pham Quang Phan LOI NOI DAU ‘Thye hign tinh than chi dgo cia Ban Bi thy Trung wong Bang COng san Viét Nam tai Két ludn s6 94/KLTW/2014 vé viée tiép tye ddi méi ngi dung chuong trinh, gido trinh cae mén khoa hoc Mae - Lénin va Quyétdinh cia BO Gido due va Dao tao ve vige thanh lap Hi dong bién sogn giso trinh Kinh té chinh rj Méc - Lénin theo tinh than doi méi va néing cao chat Ingng gido due dai hoe dinh cho hé Dai hoc, Héi ding bign sogn Gido tinh, Kinh té chinh tri Me - Lénin da bién soan va cho ra mat cudn gido trinh danh cho hé dao tgo Dai hoc khong chuyén I luan chinh tr. Noi ding cudn gio trinh nay dge bién soan theo tinh thin trung than véi chit nghia Mac - Lénin, co ban, cp nhat, dang thai cé sy tiép thu tinh hoa k&t qua nghién eiru méi ciia khoa hoe kinh 16 ehinb ti trén thé gigi ed ve ndi dung va hinh thé trinh bay eiia mgt cuén gido trinh khoa hoe Kinh té chinh tri trong diéu kign méi Theo tinh than déi méi noi_dung va phuong phap giéo duc dai hoc, cudn gido trinh duge trinh bay gdm 6 chuong nhim dap (mg quy dinh cba BO Gio duc va Dao tgo a thai long 2 tin chi. So v6i cdc gido trink da timg xuat bin trong cde lan gin day, gido trinh kinh 1 chink tr] Mac - Lénin lin nay duge trinh bay theo thé thiic méi, nhaim phat huy nbumg gid trj bén_vimng ola kinh té chink tri Mac - Lénin dng thoi nang cao tinh thiét thuc d6i vGi vige hinh thanh ky ning, tw duy, tim nhin cia sinh viéa Kh tham gia hé théng cdc hoat dng kinh té xa hoi sau khi t6t nghigp chuong, trinh dio tgo tai nha trudng, ‘V6i_mye tigu nhu vay, hé théng cdc chuong duge thiét ké légic theo nguyén tic sur pham cia gio trinh bic dai hge gin véi hé théng tri thie cia kinh 1 chinh tr Mée - Lénin; gdm nhiing tri dhite kin chink tej vé phuong thife sin xuAt tu ban chi nghia va nbimg van dé kinh té chinh tri cia théi ky qué d@ Ién chii nghia xd hi 6 Viét Nam. Tham gia bién soan cudn gido trinh nay la tp thé cde gido siz pho gido su, tién st dang giing day trong cée Truong Dai hoc, cic Hoe vign trong hé thing gido duc quoc din. YV6i tinh thin nghiém cin eda vige xdy dung gido tinh bac Dai hoc, Hi déng bién soan di thye hign lay y kién nhiéu vong thong qua trao 46i 5 va tigp thu chuyén mon vé dé euong so b6, khung chong trinh, 48 curng chi tet, bam théo gio trinh tr d0i ngdi cde nha gio dang truc tiép tham gia gidng day tai hé thong ede truég dai hoe trén pham vi od nude qua cdc dot tigp xiic tryc tiép cing nhu ede dot tap huan va gidng day thi diém do BO Gido duc va Dao tao 16 chite. Ciing véi dé, Héi déng cling nhén dug rat nhiéu y kién g6p y quy bau ctia céc nha khoa hoc nhu: GS.TS Nguyén Xuan Thang; PGS.TS Nguyén Vin Thao; PGS.TS Bai Ngoc Quynh; PGS.TS Dao Thi Ngoc Minh; PGS.TS Lé Danh Ton; PGS.TS Dao Thi Phong Liem, POSTS Nauyén Héng Son, PGS.TS Trin Dire Hiép. co's d6, gido txinb duuge bign soan, hoa thign véi sy nd luc ya huyét cla ce nha giéo trong Hoi dong bién soan. Mac dit vay, chic chiin khéng trénh khoi thiéu s6t, Hi ddng mong tiép tue nhin duge sy chia 8@ Ve tri thitc khoa hoc tir phia doi ngit cae nha gido, nha khoa hgc dé cudn gido trinh duge hoan chinh hon. Y kién gép ¥ xin gti vé: BO Gido due va Dao tao, 49 Dai Cé Viet, HANGi. TM. HOI DONG BIEN SOAN CHU TICH PGS.TS Ng6 Tuiin Nghia Chuong 1 DOL TUQNG, PHUONG PHAP NGHIEN CUU VA CHUC NANG CUA KINH TE CHINH TRI MAC - LENIN Noi dung chuong 1 cung e§ip nhiing tri thite cor ban VE sy ra di va phat trién cia mon hoe kinh t¢ ehinh tri Méc - Lénin; vé d6i tuong nghién cima, phuong phép nghign ctu va chic nang ciia khoa hoc kinh té chinh tr) Mac - Lénin trong nhan thite cfing niu trong thy tién, Trén co s6 dé, sinh vién hiéu duoc su hinh thanh, phat trién ni dung khoa hoe cia mén hoc kinh t& chinh trj Mac - Lénin, biét duge ¥ nghia cia mén hoe d6i véi ban than khi tham gia cdc hoat déng kinh té - xd hdi. 1.1, KHAI QUAT SU’ HIN THANH VA PHAT TRIEN CUA KINH TE CHINH TRI MAC - LENIN ‘Trong dong chiy tu tudng kinh t6 cia nhiin Jogi ké tir thoi ky ob dai cho ti ngay nay, do dae thi trinh a phat trién img v6i mdi giai doan lich sit, méi nen sn xudt xd hdi ma hinh thanh nbiéu tr twéng, trudng phdi ly Juan vé kinh té khdc nhau. Mie dit 06 sy da dang vé ndi him ly Iugn, ndi dung tiép efin vi di twgng nghién eta riéng phan én trink d6 nh tite, Lap tring tu tug va quan diém Igi ich ctia méi trudng phdi, song khoa hoc kinh té néi chung va Khoa hoe kinh té chinh trj néi riéng déu 6 diém chung & ché: 1a ké qua cia qué trinh khOng aging hon thign. Cae pham tri, khdi niém khoa hoc v6i fur céch Ia két qué nghién ei va phat trién khoa hoc kinh t6 chinh tri ¢ giai don sau déu cé sur ké thira mt cdch sing tao trén co so nhiing tién dé Jy luan 4% duge khém pha & giai doan trrdc 46, dong thé, dra trén cor so két qua tong két thuc tién kinh té cla xa hi dang dién re Kinh té chin tri Mic - Lénin, m6t trong nhiing mén khoa hoc kinh té chinh trj eta nhan logi, duge hinh thanh va phat trién theo logic lich sit nhu vay. ‘Thugt ngit khoa hoe kinh 1é chinh wi duoc xuét hign 6 chéu Au nim 1615 trong téc phim Chuyén fudn vé kin té chink tr] ciia nha kinh té nguéi Phap tén la A. Montehretien. Trong te pham nay, te gia dé xuat mon khoa hoe méi - mén kink 1é chinh wi. Tuy nhign, tée phim nay mbi chi li phée thao vé mén ‘hoc kinh té chinh tri. Toi thé ky XVIIL, v6i su xudt hign he thong ly luin oiia nha kinh té hoc ngudi Anh tén 18. A.Smith, kinh té chinh inh thite tra thanh mén hoe véi cic pham tra, khéi nig¢m chuyén nginh. Tir 46, kinh té chinh khéng ngimg duge bd sung, phat trién cho dén 7 hign nay. Qué tinh phat trién cia khoa hoc kinh té chinh tri durge khai quat qua cée thoi ky lich sir nhur sau: ‘Thir nhat, tir thoi 6 dai dén thé ky XVI. ‘Thit hai, tir sau thé ky thir XVIII dén nay. Trong thoi ky c6, trang dai (tr thé ky XV ve truce), trinh 49 phat ign cia cae nén sin xudt con lac hau, chua ¢6 day di nhiing tien dé can thiét cho sw hinh thanh céc ly lugn chuyén vé kinh t& Céc tu trong kinh té thudng duge thdy trong cde tic pham triét hoe, luan ly. Sang thé ky XV, phuong thie sin xudt t bén chi nghia hinh thinh trong lén, re quoe gia Tay Au va dan thay thé phwong thite san xuét phong kién 6 46, Trinh 46 méi ca san xudt xa hOi da tro thanh tién a8 cho sur phat trién ly Tuan kinh t€ chin ti. Chi nghia trong thong duge ghi nhgn 1 hg théng Wy wan kinh té chinh tr] bude dau nghién citu vé nén sin xuat tur ban chit nghia. Chi nghia trong thuong hinh thinh va phat trién trong giai doan tir gitta the ky XV dén gitia thé ky thir XVIE 6 Tay Au véi cae nha kinh té tiéu biéu & cdc nuée nhw Starfod (Anh); Thomas Mun (Anh); Xcaphuri (Italia); A Serra (Italia); A.Montchretien (Phap), Trong thoi ky nay, tw ban thuong nghigp c6 vai tro thong tri nén kinh 6. Do vay, chi nghia trong thucng dinh trong tm vao nghign eu linh vue lum thong. Chi nghia trong thumg da khai quat ding myc dich cia céc nha tw ban la tim kiém loi nhuan, Tuy u tinh khoa hoc khi cho ring nhign, cha nghfa trong thuong ly giai thi thOng qua viée mua ré, ban ngudn géc ctia Igi nhugn 1a tir thuong nghi dat. Sw phat trién eda chit nghia tr ban trong thoi ky tir nia cudi thé ky XVII dén mira dau thé ky thi: XVIII da lam cho cée quan diém cia chit nghia trong thwong tr nén khéng con phi hop. Linh vyc ly Iwan kinh té chinh (rj trong thdi ky nay duge bé sung béi sie hinh thank, phat trién cia chi nghia trong nong 6 nude Phap véi cdc dai biéu tigu biéu nhu Boisguillebert; F.Quesney; Turgot, ‘Chit nghfa trong ndng huéng vige nghién ettu yao Tinh yye sin xuit. ‘Tir do, cht nghia trong ndng dat durge bude tién vé mat ly lun so véi cho nahfa trong thong khi Iuan giai vé nhigu pham tra kinh té nhu gid tri, sin pham rong, tu ban, tién Iuong, loi nhudn, tai sin xudt. Day 1d nhimg déng 8 6p quan trong vio ly Ian kinh t& chinh tr} cita chit nghia trong néng. Tuy vay, ly ludn cia chu nghia trong ndng cling khong vugt qua duce han ché lich sir khi cho ring chi cé néng nghiép mdi fi sin xuAt, tir dé ly gid cde khia canh ly lun dya trén co sé de tumg sin xudt cua finh vue nong nghi@p. Sw phat trién eda nén san xuat tw ban chit nghia trong thdi ky tiép theo da lam cho chil nghia trong néng tr nén Ine héu va din nhurémg vi tri cho If Iugn kinh t8 chink tri c6 dién Anh. Kinh 6 chinh tri c6 dién Anh duge hinh thénh va phat tién trong thes Ky tiv oudi thé ky thir XVIII dén mira dau thé ky thie XIX, mi du la ede quan diém ly Iudn cia W.Petty, tiép dén Ia A.Smith va két thttc 6 hé thong Jy lan c6 nhiéu gid tr] khoa hoc ciia D.Ricardo ‘Anh nghién cia céc quan hé kinh 6 trong i sin xudt, trinh bay mot cach hé théng (dic biét tir A.Smith - mot tién béi Ién nhat cé nhigu céng tinh nghién eu dd s6 véi nhiéu Inn diém gid tr} khoa hge ma D.Ricardo ké thira) cde pham tri kinh té chinh tri hu phén cng lao dng, hing héa, gid wi, tién ¢, gid ca, gid ca thj truémg, tién rong, loi nhudn, Igi tite, dja t6, tur ban... dé nit ra ede quy Iudt kinh te. Ly lugn kinh té chinh tri c6 dién Anh da rit ra duge gid tr] [A do hao phi lao dng tao ra, gid tri khac véi cia cai... Dé i nhiing déng gop khoa hoc rat Jon ota ede dai biéu kinh té chinh tri e6 dién Anh vao Link vue Iy lun kink té chinh tri cda nhan loai, thé hign sy phat trién vugt bac so véi hé théng ly Iufin cia chi nghia trong néng. Nhu vay, c6 thé rat ra: Kinh 1é chinh tri ld mon khoa hoc kinh té nghién cizu cdc quan hé kinh té dé tim ra céc quy ludt chi phdi sy van ding cuia céc hién tuong va qué trinh hoat dong kink 1€ ctia con ngwoi tong ting voi nhiing trinh dé phist trién nhat dinh ciia nén sén xudt xii hdi. Ké tt sau A.Smith, ly luan kinh 8 chinh tr chia thanh hai dong chinh: Dang ly thuyét khai thée cde luan diém cia A.Smith khéi quat dua trén cde quan sét mang tinh tm ly, hanh vi dé xay dyng thanh cic If thuyét kinh t& méi; khdng tip tue di sdu vao vio phan tich, ludn gidi cde quan hé xi hoi trong nén sin xuat, TW dé, tao co sb cho vige x4y dung cdc IY thuyét kinh t€ vé hanh vi ciia ngueiitigu diing, nguéi sin xuat hoje cae dai hong J6n ca nén Kinh 18. Dong ly thuyét nay duoc khOng ngimg b6 sung va phat trién béi rft nhidu nha kinh té va nhiéu trung phai ly thuyét & c&c quéc gia chau Au, Bic My cho dén hign nay. Dang ly thuyét thé hign tir D.Ricardo ké thira nhiing gid tri trong ly n khoa hge eda A.Smith, tiép tye b6 sung, hodn chinh n6i dung Iwan giai vé ce pham tri kinh té chinh tri, di sau vao phan tich cdc quan hé xi héi trong nén sn xudt, (go ra nhting gid tr Ly Luan khoa hoe chudn xée, CMa (1818-1883) da ké thita tru tiép nhimg thinh qua ly Inn khoa hoe dé cia D.Ricardo dé phat trién thanh IY Iugn ly Iudn kinh t€ chinh tr] mang tén dng vé phurong thite sén xuat tir ban chi nghia Dy trén su ké thita mOt each 6 phé phan ly Inn kink t8 chinh tr dién, tryc tigp la ca D-Ricardo, C.Mée dai thue hign xay dung h¢ théng ly lugn kinh ¢é chinb tr] mang tinh eich mang, khow hye, todn dign vé nén sin xudt tur ban chil nghfa, tim ra nhimg quy Iuat kinh té chi phdi sw hinh thanh, phat trign va ludn ching vai td lich st clia phuwong thire sin xuét tur bin chi nghia. Cing véi C.Mac, Ph,Angghen (1820-1895) cling la ngudi ob cOng lao vi dai trong viée céng bé ly Iudn kin t8 chinh tri, m6t trong ba bo phan céu thanh cita chit nghia Mac. Ly lun Kinh té chinh tri ca C.Mac va Ph.Angghen dugc thé hign {4p trung va e6 dong nhat trong b6 Tie bén, Trong dé, C.Mée trinh bay mot cach khoa hge va chinh thé cae pham tri co ban cia nén kinh ¢8 thj trudng ty ban chi nghia nhu: hang héa, tién t@, ur ban, gid trj thang du, tich luy, fuan hoan, chu chuyén, Igi nbudn, Igi tic, dja t0, ean tranh... rit ra cde quy ludt kinh té co ban cing nhu céc quan hé xa hGi gitfa céc giai cap trong nén kinh té th trudng dudi béi cdnh nén sn xudt wr ban chit nghia. C.Mac da tao ra bute nhay vot vé ly Inn khoa hoe so véri D.Ricardo khi phat hign ra tinh hai mt eva lao déng sin xudt hing héa, tg0 tién 48 cho vide Iudn gidi mt cach khoa hoe vé ly lun gid tri thing du. Hg théng ly Iwan kinh t€ chinh tr] ciia CMac néu trén duge trink bay durdi hinh thie ede hoe thuyét 1dn nhur hoe huyét gid tri, hoc thuyét gid thine dur, hoc thuyét tich Inf, hoc thuyét vé Igi nhudn, hoc thuyét vé dia . V6i hoe thuyet gid trj thing dw néi riéng va BO Tw ban néi chung, Chas da xdy dung co sé khoa hgc, cach mgng cho sy hinh thanh chit nghiia Mée nhu mot chinh thé lam nén tang tur tuéng cho giai ep cng nhan va nhan dan lao dOng. Hoc thuyét gid tri thing dur cia C.Mée déng thoi cling la co sd khoa hge lugn chimg vé vai tré lich sir cia phwong thirc san xudt tu ban chi nghia. Sau Kh C-Mée va Ph.Angghen qua dei, V.LLénin tiép tue ké thita, bé sung, phat trién ly ludn kinh t€ chinh tr theo phuong php lufn eda C:Méc va 6 nbiéu déng g6p khoa hoe rit lén. Trong d6, ndi bat la két qui nghién ciru, 10 chi ra nhting de diém kinh 1€ cia déc quyén, déc quyén nha nude trong chi nghia tu ban giai doan cudi thé ky XIX, dau thé ky XX, nhimg van dé kinh 16 chinh ti cla thdi ky qué dé Ién chit nghia x3 hdi... Voi ¥ nghia a6, dong ly ‘thuyét kinh té chinh trj nay durge dinh danh véi tén goi kink fé chinh tri Mac - Lé Sau khi V.1,Lénin qua d0i, ede nha nghién ctu kinh té cia ce Dang Céng san trén thé gidi ticp tye nghién céru va bd sung, phat trién kinh 16 chinh tri Mac - Lénin cho dén ngay nay. Cling véi ly Iwan clia cde Ding COng san, hign nay, trén thé gidi 6 rat nhiéu nha kinh té nghién ott 16 chinh trj theo céch tigp cfm ofa kinh té chin tri cia C.Mée v6 cOng trinh duge cng bé trén khip thé gidi. Cac c6ng trinh nghién céu 46 duge xép vao nhénh Kinh té chinh trj micxit (maxist - nhig ngudi theo chit nghfa Me). Bén canh d6, cling trong giai dogn ttr thé ky thir XV dén thé ky thit XIX, c6n 06 mét so ly’ thuyét Kink té chinh tri cia cfc nha tur trong x hoi chit nghta khong trong (thé ky XV- -XIX) va kinh té chinh trj tiéu tr san (cudi thé ky thr XIX), Céc ly thuyét nay huréng vio phé phén ning ‘khuyét tat cla chit nghia tur ban song nhin chung céc quan diém dua trén co sé tinh cam cd nhan, chiu anh huéng cita chi nghia nhan dao, khéng chi ra duge cée quy luat kinh 18 co ban cla nén kinh té thi truémg tr ban chi nghia va do dé khong lun ching duge vai trd lich sir ciia chit nghia tr ban trong qué trinh phat trién cua nhan logi. Nhu vay, kinh té chinh trj Me - Lénin 1 mot trong nhimg dng ly thuyét kink té chfnh trj nim trong dng chay ter tuéng kinh té phat trién én tue trén thé gidi, duge hinh thanh, xay dung béi C.Mac - Ph.Angghen va V.L Lénin, dua trén co so'ké thie va phat trién nhting gid tr] khoa hoe kinh té chinh tri cia nhan loai truréc do, tye tiép 1a nhimg gid tr] Khoa hoe cua kkinh 16 ehh tri or sin 6 dién Anh, Kink 1 chinh tr] Mée ~ Lénin ob qua trinh phat trién khong ngimg ké tir gitta thé ky thir XIX dén nay. Kinh té chinh tri Mae - Lénin 1a m6t mén khoa hoe trong hé théng cdc mén khoa hoc kinh té cia nhan loai. 1.2. BOI TUQNG, MUC DICH VA PHUONG PHAP NGHIEN COU CUA KINH TE CHINE TRI MAC - LENIN 1.2.1. Bi twgng nghién ciru cia kinh té chinh trj Mac - Lénin ____ V6i tw céch 1a mgt mén hoa hoc, kinh té chinh tri Mac - Lénin co d6i tugng nghién ettu riéng. u Tré lai lich sir kinh té chinh ti, truée C.Mac, & méi thoi ky phat trién, 6 cac huéng xéc dinh tim d6i Grong nghién ctu ca kinh té chinh tri tuong img. Chit nghia trong throng phat hign d6i tuong nghién ciru trong Tinh vye liu thOng; cha nghfa trong ndng chuyén d6i tyong nghién citu trong cdc quan hé kinh té @ linh vue néng nghiép; kinh té chinh tri 6 dién xdc dinh d6i trong nghién ettu trong nén san xudt. Mae dit chua that toan dign, song nhimg tim kiém néu trén cé6 gid trj lich sit, phin dnb trink d6 phat trién tir thé so dén timg bude mang tinh khoa hoc ciia I Iudn kinh té chinh tri triéc C.Méc. Hp 1.1. Quan nigm cia A.Smith vé Kinh té chinh tr} Kinh té chinh tr] ld mt nginh khoa hoc gfin véi chinh khich hay ni phip hudng t6i bai mye tidy, thir nhat 14 tgo ra ngudn thu nh§p déi dao va sinh ké phong phi cho ngudi dan, hay chinh xd¢ hon la tgo digu kién dé ngudi dan ty tao ra thu hp va sinh ké cho ban thin minh, this hai 1 tao ra kha ning cd dugc ngudn ngin sich day dit cho nha nude hay toan bd nhan dan dé thye hign nbigm vu céng. Kinh é chinh trj huréng tdi 1am cho ¢4 ngudi dan eting nhu quéc gia tré nén gidu c6, é thira nhiing thanh tyu khoa hge kinh ¢é ehinh tr ciia nhén Losi, bang cach tiép cn duy vat vé lich sit, C.Mac va Ph.Angghen xc dinh: Oi tuyng nghién city ciia kinh té chinh tri la cde quan he ctia san xudt va trao d6i trong phuong théfe sin xudt ma c4e quan hé 6 hinh thinh va phat trién. ‘Vi quan nigm nhur vay, lan dau tién trong lich sir ctia kinh té chinh tri hoe, di tung nghién ctu cia kinh 16 chinh tr} duge xéo dinh mot eich khoa hoe, toan dign & mite d6 khai quat cao, théng nbat bign chimng gitta sin xudt va Ivu thong, Diu nay thé hign su phat trién cia ly tuan kink té chinh tri cia C.Mac so véi céc ly lun kinh 16 chinh trj trudc Ong, Lugin giai vé khoa hoe kinh té chinh tri, C.Mac va Ph. Angghen chi ra; kinh t8 chin tr} c6 thé diroc hiéu theo nghia hep hod theo nghia rong. ‘Theo nghia hep, kinh té chinh tr Id khoa hoe kinh té nghién eira quan hg san xuat ya trao déi trong mét phurong thife sén xuat nhdt dink, Céch tiép can nay duge C.Mac thé hién rd nhit trong b6 Tw ban. Cu thé, C.Méc cho ring, ddi tong nghién cau cia b§ Tw ban 1a ede quan bé sin xuat va trao dOi cia phwong the sin xuat tu bin chi nghia va mye dich cudi cing cia tac phdm Tw ban 12 tim ra quy lugt van dng kinh té cia x3 hoi dy. 12 ‘Theo nghia rng, Ph. Angghen cho ring: “Kinh té chinh trj, theo nghia rng nhat, la khoa hoe ve nhiig quy luét chi phoi sy sé xuar vat chit va su trao déi nhimg tr ligu sinh hoat vat chat trong x4 hgi loai neudi...Nhing diéu kign trong 46 ngudi ta san xuat sin pham va trao ddi ching déu thay d6i ty timg nude, va trong mdi nude Iai thay d6i toy timg thé hg. Bai vay, khdng thé c6 ciing mét mén kink té chink iri duy nhat cho dt cd moi nude va tét cA moi thoi dai lich sit...mOn kinh 1 chinh wi, vé thyc chat Id m6t mén khoa hoc c4 tinh lich str... né nghién cima truvée het ki hing quy lugt dic thi cia timg giai doan phét trién eta san aude vi cia wao doi, va chi sau khi nghién ciru nhur thé xong xudi ri nd mdi cé thé xAc dinh ra mét vai guy ludt hoan toan ¢é6 tinh chat chung, thich dung, néi chung cho sin xuat va tao déi™, éi wong nehién cia ciia kinh 16 chinh tr} khOng phai 1A quan he thudc mét Jinh vue, m6t khfa canh cia nén sin xuat xa hoi ma 1a chinh the thng nhét ota cde quan he sn xudt va trao dé. D6 la he thing cic quan he giila ngudi vii ngudi trong sin xudt vi trao doi, ede quan hé trong hau va céc quan hé gitra cée Khdu cla qué trinh tdi sin xudt x2 hoi v6i ur cach la sy thdng nhét bign chimg cita sin xudt va thj trrdng. Kinh té chinh tr) khéng nghién cim biéu hign ky thugt cia sy xuat va trao déi ma 1a h@ théng ede quan hé x4 hoi cia sin xudt va trao d6i Vé Khia canh nay, V.L.Lénin nhdn manh thém: “kinh té chinh tr, khéng nghién cifu sy san xuat ma nghién citu nhting quan hé xa hoi gitta neudi ‘vGi ngudi wong sin xudt, nghién etru ché d9 x8 hOi cita sin xuat”. O day thé hign sy nhat quén trong quan diém ciia V.LLLénin véi quan diém cia C.Mée va Ph.Anghen vé d6i trong nghién cau cla kinh té chinh ti. ‘Cae quan hé cia san xuft va trao ddi chu sy tac dong bién chimg cla Khéng chi béi trinh d6 cia lye Iugng sn xudt ma con ca kién trae throng ting tuong ting. Do vay, khi xéc dinh déi twyng nghién ctu, kinh té chink tr] Mac - Lénin tit yéu dat ede quan hé x3 hdi ca sn xuat va frao d0i trong, méi lién hg bign chimg véi trinh dO ca lye Ivong sin xuét va kién tric thuong tang tyong tng cita phuong thite sin xuat. Kinh té chinh tri khong nghién ciru yéu t6 vat chat cia Ive Iong san xuat, cing khong nghién ciru biéu hién cy thé ca kién trac thugng ting ma dat cdc quan hé cia san xudt va trao di trong méi lién hé bign chimg véi trinh 46 phét trién cia lye Tuong san xudt va kién tric thuong ting tong tg. 1 CMie va Ph, Anghea: Todu 1dp, Nxb Chink tri qubc gia, HA Oi, 1994, 120, 0.207, 208, 2 V_L1Lénin: Toan 4p, Neb Tién bg, Maxcova, 1976, t3, 1.58. 13 Oi wrong nghién cttw ctia kink té chink tri Méc - Lénin la ede quam hé xa h6i ctta sin xudt va trao déi ma ede quan hé nay deve dit rong su lién hé bién chieng voi trinh a phat trién ctia lc long, sin xudt va kidn mie throng tang wong img ctia phurong thite san xudt nhat dinh, Quan bé xd hOi eda sin xudt va tao 46; biéu hign 6 nhiing b6 phan nhwr: quan hé sé hiru; quan hé quan ly; quan hé phn phéi, phan bd ngun Jc; quan h@ x4 hi trong Iwu thong; quan hé xa hoi trong tigu ding: quan hé x4 hoi trong quan tj phat win qudc gia; quin tr phat tién dia phuong; quan hé gitfa sén xudt va luu thong: gitta sin xuat va thj trudng. Khi nhan manh viée dat cic quan hé sin xuat va trao di trong méi lién hé véi trinh 6 phat trign cda tye long sin xuat va kién trae thugng tang twong img, kinh 16 chinh trj Mac - Lénin khong xem ne cae quan hé kinh té khch quan gitta ce qué tinh kinh 1 trong mOt khdu va git khau etia qua trinh tai véi tur eich 1A mét chinh thé bign chimg eda sin xuit, luu thong, phan phéi, tiéu ding. Trude day, trong ede Ong trinh nghién citu cia kinh 18 chinh tri Mc - Lénin thude hé théng cde music xa hoi chit nghia, haw hét cée nha nghién ciru chi nln manh d6i twong nghién ctu cia kink té chinh tri Méc - Lénin Ja mat quan hé san xudt, ma quan hé sn xuit thi Igi chi quy hiu, quan hé t6 chite quan ly, quan hé phan phoi thu nhap. Cach hiéu nay phi hgp véi diéu kign nén kinh t6 k& hogch héa tap trung, khng thye st Y6i quan diém cua cac nha kinh dién ca kinh té chinh tri Mac - Lénin néu trén va khOng thye sy phit hop voi diéu kign phat trién kinh ¢é thi truémg. Cée nha kinh dién khang dinh, kinh t€ chinh tri Méc - Lénin nghién ira quan h@ x hoi cla sin xuat va trao déi nghia 1a mat x hOi cia sy thong nhat bign ching cita ca san xudt, hru thong, phan phéi, tiéu ding. Bay Bi quan diém Khoa hoe va phan énh ding véi thye tin van dgng cia nén sin xudt xi héi cé su van hanh cla ede quy ludt thi trudng. 1.2.2. Mye dich nghién edu eta Kinh té chinh (rj Mae - Lenin Muc dich nghién ctu & cAp d6 cao nhdt cita kinh té chinh tri Mac - Lénin 1a nham phat hién ra cde quy lat chi phdi ede quan hé gitta ngwisi véi ngudi trong sin xuat va trao di. Tir dé, gidap cho cde chi thé trong x2 hoi van dung céc quy luat dy, tao ddng Ive dé khéng ngimg sing tao, gop phan thac day van minh va sy phat trién oan dign cla x4 hOi théng qua vige gidi quyét céc quan hé Iqi ich. ‘Mue dich xuyén sudt ctia Kinh té chinh tri Mac - Lénin khéng chi 14 hnuéng dén vige thic dy sy gidu e6 ma hon thé, kinh té chink tri Mac - Lénin cin huéng t6i cung cép co s6 khoa hoc gop phan thite diy trinh a9 ‘vain minh va phat trién toan din cha x hoi, Kinh (é chinh tri Mac - Lénin khdng phai lA khoa hoe vé kinh té hang héa tu ban chi nghia. Quy wat kinh t& Quy ludt kin té la nhiing mdi lién hg phan énh ban chét, Khéch quan, Vip di lap Iai cua cdc ign twgng va qua trinh kin té trong nén san xuat x@ 1hdi twong img véi nhiing trinh 6 phat trién nhat dink cua nén san xuat xi hdi dy. Twong tw nh oe quy Iudt xi hoi khie sy tée dng va phat huy vai rd cia quy luat kinh té d6i vGi sin xudit va trao déi thong qua céc hoat d6ng cia con ngudi trong xa hOi v6i nhing dng co Ioi fch khéc nhau. Quy Iuat kinh t€ te déng vao ede dng eo Igi ich va quan he loi ich cia con ngwii, tir dé ma diéu chinh hanh vi ciia hg. Khi van dung ding ede quy luat kinh té, sé tao ra cdc quan hé Io! kinh khdch quan, ding din tao dng Iue thie day sy sing tgo cia con ngudi trong x hdi. ‘Thong qua 6 thie day sir gidu c6 va vin minh cia xa hdi. Gitta quy luat kinh 16 va chinh sich kinh 18 c6 sy phan biét. Chink sich kinh té cfing téc déng vio céc quan hé loi ich, nhumg su tac dong 46 mang tinh cha quan. Hp 1.2. Quy luge kinh té va chink sch kinh té Quy lat kin t6 tn tai khich quan, khong phy thude vio ¥ chi cita con ngudi, con nguisi khéng thé thi tiéu quy Iuét kinh t6, nhung ¢6 thé nhén thire va van dung, quy luat kinh t8 dé phye vy Igi ich cia minh. Khi van dyng khéng pha hop, con ngwéi phai thay d6i hnh vi cba minh chi khong thay di duge quy lust. CChini séch kinb té la san phém chi quan eda con ngudi duge hinh thanh trén ca sis van dyng cdc quy luat kinh té. Chinh sdch kinh té vi thé c6 thé phi hop, hode kkhdng phd hop véi quy lu4t kinh 8 khach quan. Khi chinh sich khéng phii hgp, chit thé ban hanh chinh sdch c6 thé ban hanh chinh séch khéc dé thay thé. Gia tri khoa hoe eta kinh té chinh tri Mac - Lenin thé hign & ché phat hign ra nhing nguyén If va quy luat chi phdi céc quan hé loi ich gida con ngudi voi con ngudi trong sin xuat va trao déi, Két qua nghién cit cla kinh té chinh tr} Mde - Lénin do 46, tgo co sé lun khoa hge cho vige xy 15 dung dung idi, chinh sich phat trién kinh té - xd hi cua mot quéc gia phi hop vai nhiing giai doan phe trién nbiét dinh, Bug I6i, chinh sch pin nh dae trung ché d6 chinh tri, dinh hung con during phat trién ctia quée gia d6. Sé 1a thiéu khich quan néu déi lap cue doan kinh 18 chinh trj Mée - Lénin véi cae khoa hgc kinh té khdc. Twong tir, sé rt khé cé duge tim nhin khi phd dinh gid tri cia kinh té chinh tri Mac - Lénin di véi phat trién. Vi vay, ting thanh vién trong x2 hi cin ném viing nhiing nguyén ly cia kinh 4€ chinh tr] Mac - Lénin dé e6 co'sé IY lun khoa hoe cho vige gia quyét nhting méi quan hé loi ich trong phat trién quéc gia ciing nhu hoat dong gan vdi doi séng ciia méi con ngudi. 1.2.3. Phuong phap nghién ctu cita kinh té chinh trj Mée - Lénin Kinh té chinh tri Mée - Lénin 1a mén khoa hoc cé phuong phap nghién cau rigng, Dé nghién ctu kinh t8 chinh tri Mac - Lénin can van dung thanh thao phép bign ching duy vat va nhigu phuong phép nghiéa ciru chuyén nginh thich hop. ‘Van dung thanh thao phép bign chimg duy vat dé thay due cdc hign tugng va qua trinh kinh té hinh thanb, phat trién, , chuyén héa khéng ngimg, aitta ching ob méi lién he téc dong bign chimg voi nhau, cae quan hé xa h@i ca san xuat va trao di tng voi timg didu kign cu thé hat inh huén thude vé mOt chinh thé nhimg méi lién hé trong nén san xudt xi ‘ting vGi nhiing trinh d9 phat trién, trong nhiing diéu kién lich sit n! DE nh thite duge efe hign thue kink 1 khéch quan va Khai quét thinh cdc khdi nigm, pham tri khoa hoc kinh té chinh tr, cing, véi vige vn dyng phép bign ching duy vat, kinh té chinh tri Méc - Lénin con yéu cau sit dung nhiéu phuong phap nghién ciru thich hop nhu: triru tugng hoa khoa hie, logte Két hop v6i lich si, thong ké, so san, phan tich tong hop, quy nap dién dich, hé thong héa, m6 hinh héa, Khao sat, ng két thye tin... Day la nhing phuong phdp pho bién duoc img dung trong nhiéu finh wre Khoa hge xa hgi. ‘Trong 46, phuong php tri tong héa khoa hoe duge sit dung nur mt phuong php cht yeu cia kinh 8 chinh tri Méc - Lénin bai vi cde nghién cif cia khoa hoc nay khdng thé durge tién hanh trong cdc phéng thi nghiém, khong thé sit dung céc thiet bj kj thudt nhur trong nghién ecu khoa hie ty nhién, Mgt khéc, cde quan hé x4 hdi cla san xuat va tro doi, cdc qué trinh kinh té luén phite tap, chiu sir tae déng ciia nhidu yéu t6 kbée 16 nhau, nén vige sit dung phuong phap tri twong héa khoa hoc gitip cho vige nghién ctu trénén dom gin hon, nhanh chéng tiép can durge ban chat 6i tuong nghién ett. ‘Triu tugng héa khoa hoc 14 phuong phap duge tién hanh bang cach nhin ra va ggt bé khoi qué trinh nghién fu nhimg yéu t6 ngiu nhién, nhting hign tong tam thoi, gidn tiép trén eo $6 46 téch ra duge nhiing du higu dién hin, bén ving, on dink, true tiép cia doi twong nghién citu, Tir 46 nim duge ban chit, khdi quat thinh cdc pham tri, khai niém va phat hign duge tinh quy ludt va quy Iuat chi phéi sy van déng cia 46i trong nghién cttw Dé sit dung t6t phuong php tru tong héa khoa hoc, can o6 ky ning khoa hye xée dinh ding gi6i han cba sy trim tuomg héa. Vige loai bo nhimg hign tuong tam thé, ngiu nbién phai dam bao yéu cau khong lam sai Igeh baa chit cia d6i tuong nghién citu. Khéng duge tuy tign Toai ba yéu t6 phan anh trac tiép bin chat cua déi tong nghién ctu; cing khong duge tuy tign gitt Jai nhimg hién trong, yéu t6 tam thoi can phai duge gat ra khdi qué trinh nghién citu. Gidi han eda sy trtra trong héa phu thude vao doi tugng nghién eitu. Thi du, dé nghién citu tim ra ban chat cia quan he Toi fch kinh «é gitia ngudi lao déng vai nguei sir dung site lao dGng trong ‘dt diéu kign 16 chite sin xuat nhat dinh, e6 thé gat bo di yéu t6 mang tinh tinh cd ed nhin gitta hai chi thé nay, song khéng thé gat bo lgi {ch kinh t& ma mdi chi thé sé nhan duge trong méi quan hé dé. Viée gat bo yéu 16 loi ich ra khoi qué trinh nghién ctu s® lim thay ddi ban cht, quan hé dd khdng cén la quan hé Igi ich kinh té nia, Nay nay, véi sit phat trién hét site phite tap ciia ee quan hé kinh t8, ngoai ede phuong php nghién etu dic thi, kinh té chinh tr] Mac - Lénin con yéu clu sir dyng nhiéu phyong phép nghién ctu lién nganh, cdc phuong phip nghién ctu hign dai, nghién cu dya trén bing chimg, t6ng két thye tién dé lam cho ede két qua nghién efru cia kinh té chinh tri Mac - Lénin bo mat thiét véi thuc tién, 1.3, CHUC NANG CUA KINH TE CHINH TRI MAC - LI 1.3.1. Chite ming nhdn thite Kinh té chinh tri Méc - Lénin 14 mén khoa hoc kinh t& cung cip hé théng tri thio ly udn vé sur van dong ciia céc quan hé gitta ngudi voi ngudi trong sin xudt va trao dai; vé sy lien hé tac dng bign ching gitta cae quan hé gitra ngudi voi ngudi trong san xuat va trao doi voi Ie Irgng sin xudt IN 17 va kién tric thuong tang trong img trong nhimg trinh 46 phat trién khic nhau cia nén san xuat x4 hdi Kinh té chinh tri Mac - Lénin cung cfp hé théng tri thie mé vé nhimg quy luat chi phéi sw phat trién cia sin xudt va trao ddi gan voi phwong thirc san xudt, vé lich sir phat trién cée quan h@ ca san xudt va trao di cia nhan logi néi chung, vé nén san xuat tur ban chii nghia va thai ky qué d9 lén chit nghia x3 hOi ndi riéng, Kinh té chinh tri Mac - Lénin cung cp nhiing pham tra kinh té co ban duge khdi quat, phan anh tt hign tugng kinh té mang tinh biéu hién trén bé mit x3 hGi. Tren co sé hé thong nhiing ti thite khoa hoc nhu vay, kinh té chinh tri Méc - Lénin gép phan lam Phong pho tri thifc, tur duy ly luan cia nguéi lao déng va toan xa h6i, su hiéu biét cua méi cd nhdn vé cae quan hé kinh té, nhimg trién vong, xu huéng phat trién kinh 18 x4 héi von van dong phite tap, dan xen, tung nhu rat hdn d6n trén bo mat xa hdi nhung thye chat ching déu tuan thi cde quy luat nhét dink, Tir d6, nban thite duge 6 tang sau hon, xuyén qua cae quan hé phite tap nhw vay, nan thire duge cae quy lugt va tinh quy lua 1.3.2. Chire ning thye tién Trén eo sé nh§n thire duge mé rOng, lim phong phi, tré nén sau s do duge tiép han nhiing tri thire la két qua nghién otra cia kinh té chinh tri Mac - Lénin, ngudi lao déng cing nhu nhiing nha hogch dinh chinh sich hinh thanh duge nang lye, ky ning van dung céc quy lugt kinh té vio trong thye tin hoat d6ng lao déng cing nhu quan tri quoc gia cia minh, ‘Vige vin dung dung céc quy lat kinh té khach quan théng qua digu chinh hanh vi c4 nhan hoa céc chinh sch kinh t& s® g6p phan thiic day nén kinh 1& - x hdi phat trién theo huéng tién b6. Kinh té chinh tri Méc ~ Lénin, theo nghia dé, thye hign chire ning cai tgo thyc tn, thie déy vin minh cia xa hdi. Kinh té chinh tri tham gia dac Iye vao sy hinh thanh phuong phép ludn, co sé Khoa hoc dé giai quyét hai hoa cde quan hé loi ich trong qua trinh phat trién, tao dong Iyc thic day timg cac nhén va toan xa hgi sang tao, tir d6 cai thién khéng ngimg dvi séng vat chit, tinh thin cla toan xa hdi. voi sinh _vién noi riéng, kinh té chinh tri Mac - Lénin 1a co sé Khoa hge ly Iuan dé nb4n dién va dinh vi vai td, trich nhigm sang tao cao cA cia minh. Tir d6 ma xay dung tir duy va tm nhin, kY nang thye hign cée hoat dong kinh té - x2 hi trén moi inh vye nganh nghé ciia doi séng xa hoi 18 phi hop véi quy hat khéch quan. Théng qua dé déng gop ximg dang vio sy phat trién chung cla xa hdi. 1.3.3. Chite ning tw tuéng Kinh té chinh trj Méc - Lénin g6p phan xy dyng nén tang tr trong méi cho nhiing ngudi lao déng tién b6, biét quy trong thanh qua lao dng cia bin than va cita x hoi, yéu chudng tur do, héa bink, cting m tin cho sy phan dau vi muc tiéu dan gidu, nude man, xa héi dan chi, céng bang, van minh. Kinh té chinh tri Mac - Lénin g6p phin x4y dung Ly tuémg khos hoc cho nhiing chi thé cé mong mudn thyc hinh xay dyng ché 46 xa hoi t6t dep, huéng t6i gidi phéng con ngudi, xda ba dan nhing Ap bite, bit céng gitta con ngudi véi con ngudi. 1.3.4, Chie ning phuong php ludn M@i mén khoa hoc kinh té cé hé'théng pham tri, khai nigm khoa hoe rigng, song dé hiéu durge mot cach séu sic, bin chat, thdy duge sy gin két mét cach bién ching gitta kinh fhinh tri va clin nguyén cia su +huyén trinh 49 van minh cua xd hi thi can phai dya trén cor so am hiéu nén tang ly Iuan tir kinh té chinh tri, Theo nghfa nay, kinh té chinh tri Mae - Lénin thé hign chtte nang phuong phap Iugn, nén tang ly tudn khoa hoe cho viée nhin dién su hon ndi him Khoa hoc ciia cdc khéi niém, pham tri cla céc khoa hoc kinh 1 chuyén nganh trong béi cénh ngay nay. Thi dy, ly thuyét tién t@ eta kinh té hoc eiing nghién ciru vé tién, chi ra cde chite nang cla tién t@, Tuy nhién, dé hiéu duge ci nguén bin chAt cit tién trong trinh phat trién cia sin xuat va trao doi, moi quan hé gitfa tién va the gidi hang héa phin nh bin chit no va vi sao tién 1 lai e6 ede chite nang Ikhch quan 4y ma khéng phai do tam Iy chi: quan thira nhan, vi sao tien 6 thé mua duge eéc loai hang h6a...thi ddi hoi phai dua trén nén tng Iy lun cia kinh té chinh tri. Do vay, chire ning phuong phap lugn edn duge két hop khi nghién cttu céc khoa hoe kinh té chuyén nganh ee TOM TAT CHUGNG Kinh té chinh tri Mac - Lénin 1a mén hoa hoc duge bat ngudn tir sy ké thita nhig két gua hoa hoc cia kinh té chinh tri nhén loai, do C.Mac - Ph, Ang ghen sng 1p, duge Lénin va cde dang eOng sin, céng nhén quéc 19 té bd sung phat tridn cho dén ngay nay. Kinh té chinh ti Mac - Lénin nghién citu cic quan hé x4 hoi gitta con ngudi véi con ngudi trong san xuat va tra0 461 tong mot phuong thite sin xudt xi hoi gin v6i luc huong sin xudt va kién tric thirong tang tuong img eta phuong thic san xudt x4 hoi 46, Cac thuat ngit cn ghi nhé: Kinh i chink tri, chai nghia trong thuong, chit nghia trong néng, inh té chink trj te sén c6 dién, kink 1é chinh tri Méc - Lénin, quan hé xa AGi ctia sén xudt va trao déi, trieu neong hda Khoa hoc, quy luat kinh té. Vin a thio lun: Thao lufin trong nhém dé lam 16 sy lién hé gitta kinh té chinh tri Mée ~ Lénin véi ding chay tur tung kinh té cia nhan logi?. Céu héi On tp: 1, Phan tich sw hinh thanh ya phat trién cua kinh té chinh tr Méc - Lénin? 2. Déi tugng nghién cfu, mye dich va phuong phap nghién kinh té chinh tri Mée - Lénin? 3. Chite nang ctia kinh té chinh tri Mac - Lénin? Tai ligu hoc tp 1. Robert B.Ekelund, JR va Robert F, Hébert (2003), Lich sit cdc hoc thuyét kinh 1é, Ban tiéng Viét, Nxb Thong ké, H. 2. Vign Kinh té chinh tri hoc, Hoe vién Chinh tr quéc gia HO Chi Minh (2018), Gido rink Kinh té chfnh tri Mac - Lénin, Nxb Ly Iuén Chinh tri, H. 3. CMic- Ph. Anghen: Todn tip, tap 20, tr.207-208, tap 23, .1-59, Nxb Chinh tri quée gia, 1994, H. 4, VI, Lenin: Todn t4p, tap 3, tr.58, Nxb Tién b6 Maxcova, 1976, M. 20 Chuong 2 HANG HOA, THI TRUONG VA VAI TRO CUA CAC CHU THE THAM GIA TH] TRUONG Sau khi da hiéu duoc vé sir hinh thanh, phat trién, 46i trgng, phiong phap nghiéa citu cing nhur chite nang cia kinh 16 chinh tri Mac chuong 2 cung clip mét céch c6 hé théng vé ly lugn gid tri lao déng cia C.Mac théng qua cde pham tri eo ban vé hing héa, tién té, gif cd, quy luge gid tr, tinh hai mat ctia lao dng san xudt hang héa, ning swat lao déag. gifp nbn thiéc mot cach co hin co $6 IY Ign cia cde moi quan hé kin té trong nen kinh té thi trang, Trén co s6 d6, g6p phan van dung dé hinh thanh ty duy va k¥ ning thyc hign hanh vi kinh té phi hgp voi yéu cau khach quan ciia cong dan khi tham gia ede hoat dong kinh té - xa hoi ndi chung, Day cfing 14 cn ctr ma trén 6 c6 thé tiép tuc bé sung, lam sau sac hon mot s6 khia canh ly luén cia C.Mac vé hang héa, gia tri hang héa ma thai C.Mée, do hoan canh khach quan, chwa nghién eu nh trong digu kign nén kinh té thi trong véi nhi¢ng quy luat cia kinh té thj trong hign nay. ‘Phi hop yoi mue dich néu trén, ndi dung cla chong 2 s® duye trinh bay gdm hai phan trong tam: i) LY Ingn ca C.Mac vé sin xuat hang héa va hang héa. Noi dung nay sé nhin manh nhimg vin dé ly tugn thuge hoe thuyét gia tr] eda C.Mac, trong d6 6 chi ¥ téi khia canh lam sau sac hon quan diém cia C.Mée vé sv phong phi cua thé gidi hang héa trong béi canh ngay nay; ii) Thi trudng va vai td cba cic chit thé tham gia thi tung. NGi dung nay cung cap cac tri thite co ban vé thi trudng, co ché thi trudng, kinh t8 thi trong va cde quy Iuat chi yéu ctia nén kinh té thi trudng. Day 14 su bd sung lam rd hon ly ludn elia C.Mac trong béi cénh ngiy nay. Trén co sé hé théng ly Iudn nay, ¢6 thé hiéw biée ti thie ly lun nén ting cho nghién etru vé kinh t6 thi trurdng dinh huréng x4 héi chi nghia & Vigt Nam. 2.1. LY LUAN CUA C.MAC VE SAN XUAT HANG HOA VA HANG HOA 2.1.1. San xudt hang hoa Khdi niém san xudt hang héa Theo C.Méc, san xudt hang héa la kiéu t8 chite hoat dong kinh té ma 6 d6, nhing ngwéi sin xudt ra sin phdm nhim mye dich trao d6i, mua bén, a Ditu kign ra doi cia sin xudt hang héa San xudt hang héa khong xudt hign déng thoi véi sy xudt hign cia xa hi loai ngudi. Nén kinh té hang héa cé thé hinh thanh va phat trién khi cé cae diéu kign: MOt la, phan c6ng lao dong xa hoi. Phan cOng Jao déng xa héi 1a sw phan chia lao déng trong xa hdi thanh cde nginh, cdc Tinh vue sin xuat khéc nhau, to nén sw chuyén mon héa cia nhiing ngudi sin xuat thanh nhing nganh, nghé khac nhau. Khi dé, indi ngudi thye hign sin xudt mot hoe mot s6 logi sin phim nhat din, nhung nhu eéu eda ho lai yéu cau nhiéu loai sin pham khéc nhau, Dé théa min nhu edu cia minh, tat yéu nhting ngubi sin xudt phai trao doi sin pham vi nhau. Hai ld, sy tach biét vé mat kinh té cia cée cha thé san xudt Su téch bigt vé mat kinh té gitta cde chi thé san xuat Lim cho gidta nhiing ngudi san xudt doc lép véi nhau, 06 sur tich biét vé loi ich. Trong diéu kign 46, ngudi nay mudn tiéu ding san phdm cia ngudi khée phdi thong qua trao doi, mua ban, | tite 1a phai trao doi duéi hinh thtre hang héa. C.Mac viét: “chi cé sin phim cia nhiing lao dng tw nhan déc Hip va khéng phu thuge vo nhau méi ddi dign véi nhau nhur la nhimg hang héa”® Su tach bigt vé mit kinh gitia nhiing ngudi san xudt Ia digu kign dit dé nén san xuat hing héa ra doi va phat trién. Trong lich sit, sw téch bigt vé mat kinh té gitta cfc chit thé san xudt hign khach quan dya trén su tach bigt vé so hitu. Xa Gi Jodi ngudi cing phat trién, sy tach bigt vé sor hitu cing s4u sic, hang héa durgc sin xuat ra cang phong phi, Khi cdn su tn tai ota hai diéu kign néu trén, con nguéi khong thé ding ¥ chi chi quan ma x6a bé nén sin xudt hing héa duge. Vige ¢6 tinh x6 b6 nén sin xudt hing hoe, sé Lim cho xii h6i di ti cho khan hiém va khiing hoang, Véi ¥ nghta d6,. can khang djnh, nén san xuat hang héa ¢6 wu thé tich cue vugt trdi so voi nén sin xuat tu cap, ty tie. 2.1.2. Hang hoa 2.1.2.1. Khéi nim va thud tinh cita hang héa * Khai nigm hang héa ® C Mie vi Ph. Anghen: Ton tp, Neb Chinh tr quée git, H. 1993, ¢.28, 72, 2 Hang héa la sin pham ctia lao déng, cé thé théa man nhu edu néo 6 cita con ngudi théng qua trao déi, mua ban. ‘San phim cia lao déng 1a hing héa hi nhim dua ra trao di, mua ban trén thj trudng. Hang héa c6 thé & dang vat thé hogc phi vat thé. * Thud Hang héa cé hai thuge tinh 1a gid tri sir dung va gid tri tinh cia hing héa ~ Gié tri sie dung cia hang héa Gié tri sit dung ciia hang héa la cong dung cita sin phdm, cb thé tha man nhu edu ndo dé cila con ngudi. Nhu cdu dé 6 thé 1a nhu cu vé ¢ nhu cau tinh than; © thé 1a nhu cau cho tiéu ding c4 nhan, ¢6 thé la nhu céu cho sin xudt Gi ti sit dung chi duge thue hhign wong vige sit dung hay tiéu dang, Nén san xi ing phat trién, khoa hoc, cng nghé cang hign dai cang gitip cho con ngudi phat hign ra nhiéu va phong phii hon cde gid tri sit dung cla sin phim, Gia tr sit dung cia hang héa 1a gid tri six dung nhiim dap img yeu cdu cha ngudi mua. Cho nén, néu la ngudi sin xudt, phai chi ¥ hoan thign gid ur] sir dung cia hing héa do minh sin xuat ra sao cho ngay cing dép img nhu clu khit khe va tinh 48 hom cia ngudi mua, ~ Gié iri cia hang héa ‘Dé nhan biét durge thude tinh gid tri, xét trong quan hé trao dai. Thi dy, co mét quan hé trao d6i nhu sau: 6 day, s6 Iwgng x don vi hing héa A, duge trao déi ldy s6 Iuong y don vi hang héa B. Ty 1é trao déi gitta cdc gia tri sir dung khic nhau nay durge goi Ki gid tri trao déi. ‘Van dé dat ra la: nhau Iai trao déi durge véi nhau, v =yB i sao gitta cde hang hda c6 gid tri sir dung khée nhiing ty 18 nit dinh?. __ 86 di-cic hang héa trao ddi dirge vei nhau la vi giifa ching 6 mot diém chung. Diém chung dé khéng phai la gid tri sir dung mac du gi tri str dung a yéu 16 cn thiét dé quan hé trao ddi duge digo ra. Diém chung 46 phai nam @ trong ca hai hing héa. Néu get gid tri sir dung hay tinh ¢6 ich cia cae sin phim sang mot bén thi gitta ching cé diém chung duy nbdt; déu li sin phim cia lao dong; 23 mOt lugng lao dng bling nhau d& hao phi dé tao ra sé lnong céic gid tri sir dyng trong quan hé trao di 46. _Trong truéng hop quan hé trao ddi dang xét, Ingmng lao dong da hai phi dé tgo rax don vj hang hoa A ding bing long lao déng da hao phi tao ra y don vi hang héa B. Dé la cor sé dé dé cdc hang hoa c6 gid ti sir dung khae nhau trao déi duge véi nhau theo ty 18 nhat dinh; mot thie thé chung gidng nhau la lao déng x hdi da hao phi dé sin xuat ra céic hang héa cé gid tri sir dung khéc nhau. Lao dng xa hdi da hao phi dé tgo ra hang hoa 1a gid tri hang héa, Gia tri lé lao déng xa hi cila ngudi sin xudt hang héa két tinh trong hang hoa. Gi tri hang héa biéu hign méi quan hé kinh té gitta nhiing nguési san xuat, trao doi hang héa va 1a pham tri cé tinh lich sit. Khi ndo e6 san xuat va trao doi hang héa, khi dé 6 pham tri gid tr] hang héa. Gia tr trao déi Hi hin thie biéu hign ra ben ngoai cha gi tri; gid tri indi dung, la co 30 oh trao doi. Khi trao ddi nguéi ta ngam so sinh lao déng da hao phi dn du trong hing héa véi nhau., Trong thye hign sn xuat hang hoa, dé thu duge hao phi lao dng da két tinh nguéi san xudt phai chi ¥ hoan thign gid tri sir dung dé duge thi tnzdng chap nhan, Hing héa phai duge ban di. H6p 2.1 M@t s6 quan Hang cf nhan 1a mét logi hang héa ma néu durgc mOt ngudi tieu ding £91 thi agudi khée khéng thé ding durot nda. Kem la mét loai hing cé nhan, Khi ban fin cdi kem cia minh thi ngudi ban ciia ban sé khdng fy que kem dé ma an nila. Khi ta mie do quan, thi bat ké ai khdc déu khong due cimg Iie me nhiing quan do d6 nita, 'm yé hing héa trong kinh té hoc Tang cong cay, 14 mot loai hang héa ma thgm chi néu e6 mot ngudi ding rBi, thi img nguéi khéc van con ding duge, Bau khéng khi trong sach la mot loai hing héa cong cong. Quée phong hoge an toan céng cng ciing vay. Néu nhur eae hc Inrgng vit trang bao vé dat nude khdi hiém nguy, thi viéc ban huding an toan khéng vi ly do no lai can tri ning nguéi khac cling hudmg an toan. Hang khuyén dung 1A nhing hang héa ma xa hdi nght ring newoi dan nén wey ding hog tiép nhan, cho dit thu nhgp eit ho é mite nao di chang na. Hing khuyén dlung thudng bao gdm y 14, gifo dye, nha & va thye phim Moi ngudi nén 6 day dit noi &n chdn é va tién hing cée burde dé dim bao digu 46. Nguon: David Begg, Stanley Fisher, Rudiger Dornbusch, Kinh t& hoc, Nha xudt bin Gido dye Ha N6i 1992, trang 71, 72, 74. 24 2.1.2.2, Tinh hai mit cita lao déng sn xudt hing héa Nghién ciru vé méi quan hé gitta hai thude tinh ciia hang héa véi lao dgng sin xuat hing h6a, C.Mée phat hign ra ring, so di hing héa ob hai thudc tinh la do lao dng cita ngudi sin xudt hang héa 6 tinh hai mat: mat cy thé va mat irizu tong cia lao dong. - Lao dng eu thé Lao déng cu thé 18 lao dOng cé ich dusi mOt hinh thire cy thé cia, nhiing nghé nghiép chuyén mén nhat dinh. M&i lao dong cy thé c6 muc dich, di tuong lao dng, céng cu, phuong phip lao dong riéng va két qua riéng, Lao dng cu thé tao ra gid ti sit dung ca hang hoa Cée logi lao déng cu thé khéc nhau tgo ra nhimg san phim c6 gid tri sit dung khie nhau, Phan eOng lao dong xi hoi cang phat wién, x2 hOi cing nhiéu nginh nghé khac nhau, cdc hinh thite lao déng cu thé cing phong pha, da dang, cang c6 nhiéu gid tr sit dung khéc nhau. - Lao dong tritu teong Lao dong trim tuomg la lao dng x4 hOi cla ngudi sin xudt hang hod Khéng ké dén hinh thite cy thé cia n6; 46 La swt hao phi ste lao déng néi chung cia ngudi sin xuit hang hod vé co bp, than kink, tri 6c. Lao déng tri tong tao ra gia tri cia hang hod. ta 50 én day, c6 thé néu, gid ti hang héa 1A lao dng triw tugng ngudi san xuat két tinh trong hang hod. Lao déng trim tugng la co s6 sinh, trao déi cde gid tri sit dyng khac nhau. ‘Trude C.Mée, D.Ricardo efing da thy durge cfc thude tinh efia hang. héa, Nhung D.Ricardo lai khéng thé ly giai thich durge vi sao lai ¢6 hai thudc tinh 46, Vuot Ién so véi ly ludn cia D.Ricardo, C.Méc phat hién, cing mOt hozt dong lao dGng nhung hoat dng lao déng dé c6 tinh hai mat. C.Mée 1a ngudi dau tién phat hign ra tinh chat hai mat cia lao dong sin xuat hang héa, Phat hign nay Ia ca si’ dé C.Mée phan tich mot cach Khoa hoe sy san xuat gia trj thing du sé due nghién citu tai chuong 3. Lao d6ng cy thé phan anh tinh chat tr nhan cita lao dong san xudt hang héa boi vige san xudt efi gi, nhu thé ndo 1a vige riéng cia mbi chit thé san xuat Lao d6ng triru tong phan anh tinh chat x hOi cita lao dong sin xudt 23s hang h6a, béi lao dong cia mdi ngudi 1a mot b6 phan eiia lao dOng xa hoi, nim trong hé thong phan cdng lao dong xt hdi, Do yeu clu ciia mdi quan he nay, vige sin xuat va trao doi phai duoc xem 14 mot thé théng nhat trong nén kinh té hing héa. Lgi {ch eda ngudi san xudt théng nhat véi loi ich cia ngudi tiéu ding. Ngudi sin xuat phai thyc hign tréch nhigm xa hi doi ngudi tiéu ding, nevi tiéu ding dén lugt minh Iai thie dy swe phi san xuat. Man thudn giita lao dng cy thé va lao dng trim trong xuai khi sin phim do nhimg ngudi san xudt hang héa riéng bigt tao ra khong phi hop véi nhu cAu x& hi, hoc khi mic hao phi lao dng ca bigt cao hon mie hao phi ma xa hdi cd thé chp nhan duge. Khi d6, sé c6 mot sé hing héa khdng bin duge, Nghia la c6 mot s6 hao phi lao dOng e4 bigt khong duge xa hdi thira nhgn, Mau thuan nay tao ra nguy co khiing hoang, n. 2.2.1.3. Lugng gid trj va ede nhén té duh hung dén lugng gid tr cita hang héa - Luong gid tr) clita hang ha hang héa Ia do lao dong xa hd, trizu tugng ci xudt ra hang héa két tinh trong hang héa. Vay luong gia tri cita hang hoa ki lugng lao ddng da hao phi dé tgo ra hang héa Luong lao déng d& hao phi duge tinh bing théi gian lao dong, Théi gian lao d6ng nay phai duge xa hdi chap nhén, khong phai la théi gian lao Ong cita don vj san xudt cd bigt, mA 1A thoi gian lao dong xa hoi clin thiét. Thoi gian lao d6ng xii hOi céin thiét 1a thdi gian adi hoi a6 san xudt ra mot gid tr) sik dung nao dé trong nhing diéu kién binh thudng cita xa A6i v6t irinh d6 thank thao trung binh, ewong dé lao déng irung binh. Trong thyc hanh sin xudt, ngudi sin xudt thudng phdi tich cue déi méi, sing tgo nhdm gidm thdi gian hao phi lao dng a bigt tai don vi san xuét clia minh xuéng mie thap hon mife hao phi trung binh edn thiét. Khi 46 sé c6 duge wn thé trong canh tranh. Xét vé mat cau thinh, lugng gid tri cia mot don vj hang héa duge san xudt ra bao ham: hao phi tao dng qui khtt (chim trong cée yéu t6 vat tu, nguyén hién ligu da tigu ding dé san xu4t ra hing héa dé) + hao phi lao dong méi két tinh thém. - Cle nhdn 16 anh hudng dén long gid wi ca hang héa Luong gid tri trong mt dom vi hang héa duge do lung bdi thoi gian lao d6ng xa héi can thiét dé san xuat ra hang héa 46, cho nén, vé nguyén 26 ic, nhiing nhan t6 ndo anh hudng t6i lueng théi gian hao phi xi hoi thiet dé san xudt ra m6t don vi hang héa tit sé anh hung t6i luong gia tr cita don vj hing héa. Cé nhiing nhan t6 chit yéu sau: Mét ld, nang suat lao dong. Ning suat lao dong 1a la nding le stn xudt cia ngredi lao déng, duege tinh bing $6 luong san phdm sin xudt ra trong mét don vj thoi gian, hay sé long thoi gian hao phi dé sain xuat ra mot don vi sén phd Nang suat lao dng ting Ién sé am gidm Iugng thoi gian hao phi lao déng cn thiét trong mot don vi hing héa. Do vay, nang swat lao dng tang Jen, sé kim cho long gi trj trong mot don vj hang héa giém xuéng. “Nhu vay la dai luong gid tri cla mOt hang héa thay déi theo ty 1g thuan véi Iugng, ao d@ng thé ign trong hing héa 46 va ty 1¢ nghich voi se sin xuat ctia lao d6ng™ Vi vay, trong thye hanh sén xuat, kinh doanh cin chi ¥, dé c6 thé gidm hao phi lao dng ca biét, cdn phai thytc hign cdc bign phép dé gop phan tang nang suat lao dng. Cac nhan t6 anh hurng dén ning suat lao dng gdm: j) trinh 46 khéo Igo trung binh ca ngudi lao déng; ii) mite d6 phat trién cia khoa hoc va trinh 49 ap dyng khoa hoc vao quy trinh cong nghé; ii) sy két hyp x4 hoi cia qué trinh san xudt; év) quy mé va higu xuat ctia tu ligu sin xuat; y) cde didu kign ty nhién. Khi xem xét vé méi quan hé gitia ting nang suat véi Iwong id ti cila mét don vi hang héa, can chi ¥ thém vé méi quan hé giita ting cudng a> lao dng vai hrong gid trj ciia mét don vi hang héa, Cuéng dé lao déng la mie dé khan truong, tich eve cia hoat dong lao déng trong san xudt. Tang cudng dd lao dng 1A ting mirc d§ khan trong, tich cye cla hoat dng lao dGng. Trong chimg myc xét riéng vai tro cia cudng d9 lao dong, viée ting cudng d6 lao déng lam cho tong sé san pham ting én. Téng lugng gid tri ciia tht ea cae hing hoa g6p lai ting 1én. Song, hong thoi gian lao dgng xa hoi cn thiét hao phi dé san xut mt don vj hang héa Khdng thay d8i. Do ché, ting, cursing d§ lao dng chi nhan manh tang mite 49 khan trong, tich eye cia hoat dong lao dng thay vi lui biéng ma san xudt ra sé luong hang héa it hon. “Cae-Ph. Aagghen, Toan sép, tip 28, Nab Chink tr quic gia Su thét, 1993, 1. 2 Tuy nhién, trong diéu kign trinh d6 sn xuét hing héa con thép, tng cudng d6 lao dng cfing cb ¥ nghia rét quan trong trong viee tao r Iwong ede gif tri str dung nhiéu hon, gop phan théa man tot hon nhu ciia xf hoi, Cudmg a6 lao dgng chju anh huéng cia cde yéu 06 site khée, the chit, tim ly, trinh d6 tay nghe thinh thao cia ngudi lao ding, céng tae td chiic, ky Iugt lao dng... Néu giai quyét t6t nhimg van dé nay thi ngudi lao déng sé thao tic nhanh hon, thuan thyc hon, tp trung hon, do dé tao ra nhiéu hang héa hon, Hai la, tinh chAt phitc tap cita lao déng Can ctt vao mite dQ phite tgp ciia lao dOng ma chia thinh lao déng gian don va lao déng phite tap. Lao déng gidn don la lao déng khéng ddi hoi c6 qua trinh dao tao dch hé thong, chuyén sau vé chuyén mon, ky nang, nghiép vu cting 6 thé thao tac duge. Lao d6ng phite tap 1a nhimg hoat d§ng lao dong yéu cdu phai trai qua int qué tink dao tao vé k¥ nang, nghigp vy theo yéu eau eiia nhimg nghé nghigp chuyén mén nhét inh. Trong cing mét don vj théi gian lao déng nhur nhau, lao dng pliire tap wore nhiéu gid tri hon so véi lao dong gidn don, Lao dong phite tap a lao dng gian dom duge nhan béi lén. Day 18 co sé ly lufn quan trong dé cA nha quan tri va ngudi lao déng xde dinh mite thi 1a0 cho phit hop véi tinh chat ciia hoat déng lao dng trong qué trinh tham gia vdo cée hoat ding kinh té xa hoi. 2.1.3. Tin t¢ 2.1.3.1. Nguén gée va bin chit ctta tién ia tri cla hang héa 1a tru tugng, ching ta khOng nhin thy hinh dang hign vat cia hang héa; gid tr] ciia hang héa chi duge b9ec 16 ra trong qué trinh trao d6i thong qua cfc hinh thai biéu hign cia né. Theo tién trinh lich str phat trién cla san xudt va ‘rao ddi hang héa, nhing hinh thai cia gid tri cing trai qua qua trinh phat trién tir thdp tai cao. Qua trinh nay eding chinh la lich sit hinh thanh tién t@, Nehién ctu lich sir hinh than tien t@ sé gitp ly giai mét cach khoa hoc nguyén nhin vi sao tién cé thé mua duge hang ha. Cy thé: - Hinh thai gid trj gian don hay ngdu nhién Day lA hinh thai ban dau cia gia tri xudt hign trong thi ky so khai cia trao déi hang héa. Khi d6, vige trao di gitfa cfc hang hoa voi nhau mang tinh ngiu nhién. Newdi ta trao ddi tryc tigp hing hoa nay nay lay hang héa khac. Thi dy, cé phuong trinh trao déi nhu sau: LA = 2B. 6 day, gid tr) dn chita wong hang hoa A duge biéu hign ra & hang héa B; véi thuge tinh ty nhién cia minh, hang héa B tré thanh hign thén cia gid tri ciia hang héa A. Sé di nhu v4y 1a vi ban than hang héa B ciing cé gid tri, Hang héa A ma gid tr] sir dung ciia né duge ding dé biéu hign gid tri cia hang héa B duoc goi 1a hinh thai vat ngang gid. - Hinh thai gid tri day dit hay mé réng Khi trinh d phat trién cia sin xudt hang hoa duge nang lén, trao 46i tré nén thnrimg xuyén hon, mot hang héa e6 the duge dit trong moi quan hé véi nhiéu hang héa khac. Hinh thai gid tr day dit hay mé réng xudt hign. ‘Thi dy: 1A = 2B; hogc = 3C; hoae = SD; hoge Day la sy mé rng hinh thai gid ti gidn don. Trong d6, gid tri cia 1 don vi hing hoa A duge biéu hign 2 don vj hang héa B hoc 3 don vi hang héa C; hoe SD hod Hinh thai vat ngang gié di duge mo rong ra 6 nhiéu hang héa khéc nhau, Han ché cia hinh thai nay & chd van chi li trao déi trye tiép vai nhiing ty Ig chura c6 dinh. - Hinh thai chung ctia gid tri Vigo trao déi tre tigp s€ tre nén khOng cdn thfch hop khi trinh dQ san xudt hang ha phat trién cao hon, chiing loai hang hoa cang phong pha hon. Trinh d6 sin xuét nay thie déy su hinh thanh hinh thai chung cla gia ‘Thi dy: 2B; ho&e 3C; ho§e SD; hose ... = 1A. O day, gif tri cia oe hang héa B; hang héa C; hing héa D ho¥e nhidu hang héa kde déu bigu thi gid tr cia ching & mt logi hang héa lim vat ngang gia chung la hing héa A. Tuy vay, gitia cée ving lanh thé khée nnhau trong cing mdt quéc gia e6 thé eé nhting quy use khite nhau ve hang héa lim vat ngang gid chung. Khac phye han ché nay, hinh thai gid tri 29 phat trién hon xuat hign - Hinh théi tién Khi lye Inemg sn xudt vA phan céng lao dng x€ hi phat trién hon xudt hing héa va thi trudmg ngdy cing mé rong, thi tinh hinh 6 vat lam ngang gid chung sé gay ré ngai cho trao doi gitta cde dia phuong trong m6t quoc gia. Do dé, doi héi khdch quan 1a can 6 mdt loai hang héa lim vat ngang gid chung thong nhdt. Thi dy: 2B; 3C; 5D;... = 0,1 gr vang. Vang trong trusng hop nay tre thanh vat ngang gid chung cho thé ssi6i hing héa, Vang tré thanh hinh thai tién cua gif ti. Tién vang trong trong hgp nay tre thanh vat ngang gié chung cho thé gidi hang héa vi den 6 gid tri. Luong lao dong xa hdi dit hao phi trong don vi tién duge ngim hidu ding bang Iugng lao dng di hao phi dé san xult ra ede don vi hing héa tuong tng khi dem dat trong quan h@ v6i tién. Nhur viy, tién, vé ban chit, 1d mot loai hang héa die bigt, 1a két qua yw trinh phat trién cia sin va trao déi hang héa, tién xudt hign 1 yéu t6 ngang gid chung cho thé gidi hang héa. Tién 1a hinh thai biéu hign gid tri cla hang héa. Tién phan dnh lao dng x4 hOi va méi quan hé gita nhiig nguéi sin xuat va trao déi hang héa. Hinh thai gian don 1a mim méng so khai cia tién, ‘H6p 2.2. Quan nigm vé tién trong kinh té vi m6 Tién 1d bit et mot phuong tign nio due thita nhéin chung dé thanh toén cho vige giao hang hoc dé thanh todn ng nan, N6 la phnrong.tign trao doi, Nhiing. chiée rng ché & quan dio Admiralty, eae v6 sit 6 mét s6 ving chau Phi, vang thé ky 19 déu 1d cdc vi dy vé tién, Digu a noi khéng phai hang hoa vat chét phai str dung ma A qui ude xi hi cho rang né sé duge thira whan khéng ban cai véi tr cfch 1A. mde phuong, tign thanh toin, Nguén: David Begg, Stanley Fisher, Rudiger Dornbusch, Kinh 1é hoc, Nha xudt bain Gido dye, Ha NOi, 1992, trang 70, 2.1.3.2. Chie niing cia tién Tién cé nim chite nang nbu sau: - Thedbe do gid tri ‘Tién ding dé do luéng va biéu hign gid tri cia céc hang héa khéc. 30 Muén do ludng gid tri ctia cde bang héa, ban than tién phai c6 gid tri. Dé thye hign chie nang do Iuéng gid tri, khong nhat thiét phai 14 tién mat ma chi cn so sinh v6i mt lugng ving nhat dinh mét céch tuéng tong. $6 dt cé the thyte hign duge nhu vay, vi gitia gid tri cia ving va gid tri ca hing héa trong thuc té di cé mot ty 1¢ nhat dinh, Co sé cita ty 16 nay la thai gian Jao dng x hdi can thiét da hao phi dé san xuat ra hang héa dé. Git iri hang héa duoc biéu hién baing tién goi Ia gid cd hang hé: Gié cd hang héa nhw vay, [a hinh thite bigu hién bing tién oita gid tri hang h6a. Gi tr Ico sd cia gid cd. Trong efe diéu kign Khée kh6ng thay Gi, néu gid tr) ctia hing héa cang lén thi gid ed cha hang héa cing cao va nguge Iai. Gid ca etia hang héa c6 thé Ién xudng do tée dng boi nhigu yéu t6 nhu: Gia trj cia hang héa; Gid tr) ca tidn; Anh huéng ciia quan hé cung - cdu. ~ Phuong tién heu thong Khi thyc hién chite ning phuong tién luu théng, tién duge ding lam i cho qua trinh trao déi hang héa. é thy hién chite nang Kim phurong tign hu thong, yéu cdu phii co tién mat (Gn die bing kim loai, tién gidy). Trong thye hign chite ning phurong tién liu thong, tién khdng nbat thiét phai co di gi tr), Day 1 co so cho vige cée quée gia cong nhan va phat hinh 4c loai tién gidy khac nhau. Thyc hign chite ning phuong tién Ivu thong, tién lam cho qua trinh trao 446i, mua bin tré nén thuan loi, mit Khde, dong théi kim cho hanb vi mua, hanh vi ban teh roi vé khong gian va théi gian. Do dé, cé thé tiém An kha ning khiing hoang. = Phuong tign edt trit ‘Thy hign phuong tign edt tr, tidn rit ra khoi qué trinh Iu thong dé 4i yao cét tt. Thye hign phuong tign eft tr, tién phai c6 dit gid ti nh tién ving, tién bac. Tién cat trit ¢6 tae dung la dye trit tién cho luu théng, sin siing tham gia lwu thong. Khi sin xudt hang hoa phat tién, lung hing héa nhigu hon, tign edt tri duge dua vao la thong. Nguge lai, nén sin xudt aid, none hang héa gidm, mt phan tién vang rit khoi lu thong, di vao cat rit. 3 ~ Phuong tign thanh toan Tién duge ding dé tra no, tra tién mua chju hang héa...,Trong tinh hinh d6, tién lam phuromg tién thanh todn. Thyc hién chifc naing thanh toén, 6 nhiéu hinh thite tién khge nhau durge chap nhan, Chite nang phuromg thanh toan eta tién gin lién vai ché d6 tin dung thyong mai, tire mua bain thong qua ché d6 tin dung. Negay nay viée thanh toan khong diing tién mat phat trién manh mé ngudi ta c6 thé str dung tién ghi s6, ho%e tién trong tai khoan ngan hing, tien dign tir, bitcoin.. - Tién t@ thé. ie Khi trao déi hang héa mé rong ra ngoai bien gi6i quéc gia, tién lam chic nang tien 18 thé gidi, Lite my tién duge ding lim phyong tién mua ban, thanh ton quéc té gitta cdc nue véi nhau. Dé thyc hién chire ning nay, tiém phai c6 dii gid tr, phai 14 tién vang hode nhtmg dong tién duge cng nh§n 1a phuemg tign thanh ton qude 16 2.1.4, Dich vy va quan hé trao déi trong trudng hgp mot sé yéu tb khae hang héa théng thudng 6 diéu kign ngay nay NOi dung trinh bay & mye nay thé hign sw nghién citu ¢6 tinh chat am 18 thém mot s6 khia canh ma sinh thai, C.Mac chura c6 digu kién néu ra dt cach day du. 2.14.1. Dich vu Djch vy 1a mot Jogi hang héa, nhung 46 18 loai hang héa v6 hinh, Dé o6 durge cdc loai dich vu, ngudi ta efing phai hao phi site lag dong ‘va muc dich ea viée cung img dich vu cing la nham théa man nhu cau cia nguéi c6 nhu cau vé loai hinh dich vu 46. Gid tri ciia dich vu cing la lao dong xa hdi tho ra dich vy. Gia trj sir dung cia dich vy khéng phai 1a phuc vu trye tiép ngudi cung tg dich vu. Thoi kj C.Mée nghién edtu, dieh vy chug phat trién manh me nhur ngay nay. Khi 46, khu vue chiém uu thé cia nén kinh té van 1a san xudt hang h6a vat thé hiu hin, Khu vue dich vu chua tré thinh phd bién, Cho nén trong ly lun cla minh, C.Mac chwa c6 diéu kign dé trinh bay vé dich ‘yu mot céch that sau sic. Diéu nay Lim cho nhiéu ngudi ng6 nhjin cho ring, C-Mac chi biét t6i hang héa vat thé, Trai Izi, theo CMa, dich vu, néu 46 1a dich vy cho sin xudt thi n6 thuge khu vue hang héa cho san xuat, cdn dich vy cho tigu ding thi né thude pham tri hing héa cho tiéu ding, Vé tong 32 quat, dich vy, vé thye chat cing la mét kiéu hang héa ma thdi. Khéc v6i hang héa thong thuéng, dich vu la hang hoa khdng thé eat trit. Vide sin xudt va tiéu ding dich vu duge dién ra ddng thdi. Trong ditu kign ngay nay, do sy phat tricn cia phan céng lao dong xa hoi dudi tae ddng cha sy phat tién khoa hoc cOng nghé, dich vu ngay cng ¢6 vai quan trong trong viée théa man nhu cau van minh cia con nguéi. 2.1.4.2. Quan hé trao déi trong trudng hep mét sé yéu tb khée hang ha thong thing 6 diéu kign ngay nay Nén sin xudt hang héa ngay nay hinh thdnh quan hg mua bén nhidu yéu té 6 dic diém nhan dang khac véi hang hoa thong thuimg nur 4a in etru, Sw khie bigt nay xé: theo nghia chiing e6 cac dc trung nb; c6 sit dung, cd gia c4, cé thé trao déi, mua ban nhumng lai khéng do hao phi lao déng true tiép nhu céch tao ra cae hang héa thong thuring khée. Khi xudt hign hign trong trao déi, mua bin cde hing hoa die biét fy, lam cho nhiéu nguéi ng6 nh§n cho ring ly luan vé hang héa cha ‘ong con phi hop. Thue cht do ho chya phan bigt duoc hang hoa va nhiing yéu t6 khdc hing héa théng thuéng. Sau day sé xem xét quan hé trao ddi trong trudng hop mét sé yéu t6 dién hinh dang cé nhiéu tranh lan hign nay, nhu vi ~ Quan hé trong truéng hop trao déi quyén sik dung at Khi thye hign mua, ban quyén str dung dt, nbigu ngudi Jam trong 6 14 mua bin dat dai. Trén thuc 18, ho trao déi voi nhau quyén sir dang Quyén sir dung dat, cé gid tj str dyng, c6 gia c4 nhung khOng do hao phi lao dng tgo ra theo cach nhu cde hing héa théng thing. Gid ci cia quyén sir dung dat chiu téc dng cia nhiéu yéu t6: gid tri cita tién, quan hé cung cau, dau co, sit khan hiém, do téc 46 dé thj héa, cng nghiép héa, gia ‘ting din 66: Trong x h6i hién dai, xudt hign tuong mét bé ph4n x4 héi tra nén c6 sd Ingng tign nhiéu (theo quan niém théng thuring la gidu c6) do mua ban quyén st dung dt, Ban chat cua hién tong nay 1d gi Xét vé ban chat, sé lugng tién dé chinh 1a hé qua cua vige tién ti thi chii thé nay, chuyén qua tii chit thé khéc. Tién trong truéng hop nbw vay la phuong tién thanh toan, khong phai la thude do gid tri, Nhumg do thue 16, 6 nhieu tién 14 c6 thé mua duge cc hang héa khdc, nén gay ra sy ngd 33 nhan ring cé nhieu gid tr). Do vay, nhiéu ngudi cho ring dat dai eting tgo ra gia tri. Thye té ho chua phan biét duoc gid tri va cla cai. Timg cd nhan c6 thé tré nén gidu c6 nho trao d6i, mus bén quyén sir dung dit, do so sénb s6 tién ma ho bé ra véi s6 tién ma ho thu durge 14 c6 chénh Iéch durmg. Xét trén pham vi toan xi hdi, khong thé c6 mét x2 hdi gidu c6 néu chi mua, bin, quyén sit dung dat. ~ Quan hé trong trao aéi thong higu (danh tiéng) Ngay nay, thong higu ciia m6t doanh nghiép cing ¢6 thé duge trao 6i, mua ban, duge dinh gid, ite ching cé gid ca, thm chi ¢é gid ci cao. ‘Thuong higu hay danh tiéng, 1a két qua cita sy nd lye ciia sur hao phi site lao dong cia nguéi nam gitt throng higu, tham chi 1a ciia nhiéu ngudi. Do gc hinh thinh dya trén mot kiéu san xudt hang héa, dich vu thye méi eb g sit cAcao. Bén canh dé, ngay nay 6 hign tugng, mot sé it cau tha bong da ndi tiéng cing durgc tra gid rit cao khi cdc cau lage bO chuyén nhugng. Sy thye, cde cu lac b} mua, ban sire lao dng dé thue hién hoat dng d4 bong wen san cd. Nhung do hoat dng da béng dé gan véi co thé sinh hoc eta cau thd, nén ngudi ta nm tudng dé 18 mua ban danh tiéng cia anh ta. Si dr gid ca cla cdc vu chuyén nhwong cac cau thi tai ning thudng rat cao li vi su khan hiém cia tai ning va nhiing loi ich ky vong thu duge trong cae trin thi d4u c6 sy tham gia cita cau thi d6. Gid cd trong cdc vy chuyén nhugng, nhu vay vira phan anh gid tri hoat dgng Jao dOng dé bong, vira phan inh yéu 16 tai ning, vira phan énh quan hé khan hiém, vira phan anh Igi ich ky ‘vong ciia cau Ige bé nhan chuyén nhugng. - Quan hé trong trao doi, mua ban ching khodn, chimg quyén va mot 36 gidy 16 cb gid Nady nay, chimg khodn (6 phiéu, tri phiéu) do cic edng ty, doanh nghigp o6 phan phat hanh, chimg quyén do céc céng ty kinh doanh ching khodn chimg nhin va m6t sé loai gidy ta c6 gid (ngan phiéu, thuong phiéu) ciing cé thé mua bn, trao ddi va dem Iai lrgng tién én hon cho ngudi mua, ban, Ching khodn, chimg quyén, céc loai gidy ta 6 gid khde cing 66 mot s6 dic trung nhu hang héa, mang lai thu nhgp cho nguéi mua, ban, Sy phat trién ciia cée giao dich mua, bin chimg khodn, ehimg quyén din thic déy hinh thanh mt loai thi trudng yéu t6 cé tinh hing héa phai sinh, phan biét 34 voi thi tudng hang héa (dich vu thyc) - thi truéng ching khodn, chimg quyén. C-Mac goi nhiing hing héa ny 1d tw bin gid, dé phan bigt v6i tr ban tham gia qué trinh sin xuat trao d6i hang héa thuc trong nén kinh t& é ob thé duge mua, ban, céc loai chimg khodn, ching quyén hodc gidy t c6 gid d6 phai dya trén co sé sy tin tai cia mot t6 chire san xudt kkinh doanh ¢6 thye. Ngudi ta khong mua céc logi chimg khodn, chimg quyén, gidy th 6 gid khong gin véi mot chi thé sin xudt kinh doanb thye trong nén kinh té. Do dé, chtmg Khon, chimg quyén IA loai yéu té phai sinh, né c6 tinh hang héa, ban than ching khong phai ld hang héa nbu hing héa thong thong, Su gid c6 cia cdc cd nhén c6 duge do sé hrong tién ting lén sau mdi giao dich cing thye cht 1a sw chuyén tién tir ngudi khée vao trong tii ctia anh ta. trong tring hop nay cing thye hién chire nang thanh todn, Kch6ng phan anh gid tri cia ching khodn, Gid ca cia chimg khodn phan énh loi ich ky vong ma ngurdsi mua c6 thé e6 dugc, XA hi cn phai dura trén mot nén sin xuit c6 thyte méi 6 thé gidu c6 durge. Toan thé xa hoi khéng thé giau o6 duge bing con dudng duy nhdt 1a buén, ban chimg khodn, chimg quyén. Mic dit thi truémg chimg khodn, chimg quyén 1a mot kénh rat quan trong dé mbt s6 chit thé lam gidu va thie dy ede giao dich vén eho nén kinh té, song thy té ciing cho thay, c6 nhiéu ngudi giau lén, cting cé nhidu ngudi roi vio tinh trang khénh kit khi chimg khodin khong mua, bén durge. 2.2. TH] TRUONG VA NEN KINH TE TH] TRUONG Hang héa la mét trong nhimg yéu 46 thi truéng, do vay, vie nghién itu hang h6a khdng thé tach roi vige nghién cimu vé thi trudng, Mac khdc, cac loai thi trong 1a mOt trong nhiing thyc thé cita nén kinh té thi tnring nén nghién ctu vé thi trudng cling Khong thé tach roi vige nghién oiru nén kinh (é thj tung, 2.2.1. Khai nigm, phan logi va vai trd cia thi trudng 2.2.1.1. Khéi nigm vac phiin logi thi trudng ~ Khai nigm thi trireng Tai trwdng Ia tong hoa nhieng quan he kinh té trong dé niu edu ctia die chi th dace dp ting thng qua vige trao déi, mua bén voi swe.xée dink gid cd va sd long hang héa, dich vu tcomg ting, v6i trinh a6 phat erién nhde dinh ciia nén san xude xa héi, 35 Nhu vay, thi trudng cd thé duge nhin dign & cp d@ cu thé, quan sat duoc nhw chg, cira hang, quay hang lu d6ng, phong giao dich hay siéu thi va nhiéu hinh thitc t6 chite giao dich, mua ban khéc. 9 6 thé durge nhén dign théng qua cée mdi quan hé lién quan dén trao di, mua ban hang héea, dich vu trong x4 hoi, duge hink thinh do nhimg diéu kign lich sit, kinh té, xa ‘hi nhat dinh. Theo nghia nay, thj trrdng 1a kinh té gdm cung, cu, gid cd; quan hé hang - tién; quan hé gia tri, gid tri sit dung; quan hé hop tac, canh tranh; quan hé trong nude, ngoai nude... Day ciing li cdc yéu t6 cua thj truémg. Hop 2.3. MQt quan nigm khie vé thi trutng, Tj trading la sue bigu hign thu gon eiia qua trinh ma thong qua dé ede quyét dink cin cfc gia dinh ve tiga ding efe mat hing nio, ce quyét dinh eta cée cOng ty ve sin xudt nh thé nao va cée quyét dinh cua ngudi cdng nhan vé vige Him bao lau cho ai déu duoc dung héa bang sir dieu chinh gid ed. Nguén: David Begg, Stanley Fisher, Rudiger Dombusch, Kink 1 hoc, tap 2, Nha) xudt ban Gio dye Ha NQi 1992, trang 11 - Phan loai thi rrréng Can cit theo déi tugng trae d8i, mua bin cy thé, c6 e&e Logi thi trudng nhw: thj truéng hang h6a, thi trrdng dich vy. Trong méi loai thi trudmg nay Ii eb thé eu thé ra thinh cée thi trudng theo ede logi hang he dich vu khae nhau rét phong phi. Cin cir vao pham vi cée quan hé, 06 cdc logi thi tring trong nude, thj trudng thé gigi. Can cit vao vai td eta céc yéu t6 duge trao déi, mua ban, c6 thj trvrdng tu ligu tiéu diing, thj trudng fur ligu sin xuat. Cn cit vao tinh chat va cor ché van hanh, chia ra thj trong tyr do, thi trong 06 dieu tit, thi trudng canh tranh hodn ho, thi trugng eanh (ranh khdng hoan hao (Gc quyén). Ngay nay, cdc nén kinh té phat trién ngay cdng nhanh va phite tap hon, do d6 hg théng thi trudmg cing bién di phi hyp véi dieu kign, tinh 46 phat trién ciia nén kinh té. Vi vay, dé t8 chite co higu qua hoat dong san xudt kinh doanh, di hoi phai hiéu rd vé ban chat hg théng thi truéng, nhimg quy Iuat kinh té co ban cia thi trudmg, va céc van dé lién quan khic. 36 2.2.1.2. Vai tro cia thi truéng XEt trong méi quan hé véi thie day sin xuat va trao déi hang hoa (dich vy) cing nh thiic day tién bo xi hdi, vai trd cho yéu cla thj trudng 6 thé duge khdi aust hur sau: Mor 1a, thi trudng thyc hi cho san xuat phat trién. Gié tr ca hing héa duge thue hién théng qua trao déi. Vige trao ddi phai duge dién ra & thj trvdng. Thi trudng 14 méi truing de cae chit thé, thyc hign gid trj hang héa, San xuat hing héa cang phat trién, sin xudt ra cang nhiéu hang héa, dich vy thi cang ddi héi thi trrdng tiéu thy rong lon hon, Su mé rng thi trong dén lot né lei thie day to lai sin xudt phat ‘ign, Vi vay, thi trudng 1A m6i trudng, 1a digu kign khOng thé thiéu durge cciia qué trinh sin xudt kinh doanh. gia trj hang héa, [a dicu kign, méi trvéng ‘Thi trading la cu néigitta sin xudt véi tiéu ding. Thi trutmg dat ra cde nbu cho sin xuét cing nh nhu cu tiéu ding, Vi vay, thi truéng oS vai tro théng tin, dinh huéng cho moi nhu cau sin xuét kinh doanh, Hai ld, thi truémg kich thich sir sing tgo ciia moi thanh vién trong x Gi, tao ra céch thie phin bé nguén Ive higu qua trong nén kinh té, ‘Thi trugng thiic day cdc quan hé kinh té khdng ngimg phat trién. Do 46, ddi hai cdc thanh vién trong xa h6i phai khéng ngimg no lye, sng tao dé thich img duge véi su phat trién ciia thi trong. Sy sing tao duge thi trudng chap nhan, chi thé séng tao sé duge thu hudng lgi ich tuong ximg. Khi Igi ich duge dip ting, dGng Iue cho su sang tao duoc thie day. Ci: nur véy, kich thich sy sing tao clia moi thanh vign trong x4 hGi. ‘Thong qua thi trudng, cic ngudn Nyc cho san xudt duoe didn. tiét, phan bé t6i cdc chu thé sir dung higu qua, thi trrng tao ra co ché dé Ia chon cde chi thé ¢6 ning lye sir dung nguén luc higu qua trong nén san xuat Ba la, thi truémg gin két nén kinh té thanh mot chinh thé, giin két nén kinh t8 quée gia voi nén kinh té thé gidi Xét trong pham vi quéc gia, thi trutng lam cho cac quan hé san xuat lu théng, phan phéi, tigu diing tro thanh mot thé théng nhét, Thi tnxdmg khong phu thude vao dia gidi banh chinh. Thi trudng gan két moi chi the gifta cdc khdu, gitta ede ving mién vao mot chinh thé thong nhat. Xét trong quan hé véi nén kinh té thé gidi, thi tréng tao ra su gin 37 két nén kinh té trong nude v6i nén kinh té thé gidi. Céc quan hé san xuét, tu théng, phan phoi, tiéu ching Khéng chi bé hep trong pham vi ndi 66 quéc gia, ma thong qua thi trudng, cde quan hé dé e6 sw két néi, lién thong voi cdc quan hé trén pham vi thé gidi, Voi vai tro nay, thi trudng gop phan thite day sur gin két nén kinh té quéc gia véi ndn kinh té thé giéi Vai trd cia thi trudng ludn khong téch rei véi co ché thi traging, Thi trudng tré:nén séng dGng bdi co sy van hdnh cia co ché thi trudng, Cor ché th trading la hé thong cdc quan hé mang tinh te diéu chink tudn theo yéu cau ctia céc quy ludt kinh té Co ché thi truéng La phuong thite co bin dé phan phéi va sir dung cic nguén vin, ti nguyén, cOng nghé, site lao dong, thong tin, ti we. trong nén kinh té thj tradng. Day 14 mot kiéu cor ché van hanh nén kinh mang tinh khéch quan, do ban than nén san xudt hing héa hinh thanh. Co ché thj trating dry A.Smith vi nur La mét ban tay v6 hinh c6 kha nang diéu chinh céc quan hé kinh t, 2.2.2. Nén kinh ¢é thi trudng va mdt sé quy Iudt chi yéu cia nén kinh 6 thj trudng 2.2.2.1. Nén kinh té thj tring * Khai nigm Nén kia thi truémg la nén kinh t8 durge van hanh theo cor ché thi trading, Dé la nén kinh t€ hing hoa phat trién cao, & 46 moi quan hé sain xudt va trao d6i déu duge théng qua thj truéng, chiu sy téc dng, diéu iét cia céc quy luat thi tudng. Sw hinh thanh kinh ¢é thj trudng 1A Khéch quan trong lich sit: ti kinh 16 ty nhién, tw tite, kinh t@ hing héa ri tir kinh 6 hang, hoa phat trién thanh kinh té thi tradng. Kinh té thi trwdng ciing trai qua qua trinh phat trién & cic trinh 49 khac nhau tir inh té thi trudng so khai dén kinh 16 thi tung hign dai ngay nay. Kinh té thj trudng 1a sin phim cia vin minh nhan Logi. * Pfc trmg phd bién cita nén kinh té thi trudng Kinh té thj truémg 4a phat trién qua nhidu giai doan véi nhidu m6 hinh khée nhau, céc nén kinh té thi trrong ¢6 nhiing dac trung chung bao gém: The nhdt, c6 sur da dang ciia cdc chi ‘inh té, nhiéu hinh thite sé 38 ac chit thé kinh té binh dang truée phap luat. Thie hai, thi trudmg déng vai tro quyét dinh trong viée phin bd cdc ngudn lye x4 hi thong qua hoat dng cia cde thj trrdng b6 phan nur thi tnuéing hang héa, thi truémg dich vy, thj truémg site lao dong, th) trugmg tai chinh, thi tung bat d6ng san, thi trudng khoa hoc cng nghé.... Thit ba, gid cé duge hinh thanh theo nguyén téc thi trudng; canh tranh vita la moi truéng, vira la dong hye thie day hoat déng sin xuat kinh doanh; dng luc true tiép cia cée chi thé sin xuat kinh doan 1a loi nhuan ich kinh té - xi hi khée; nha nudc 1a chi thé thye hign chic nang, quan IY, che ning kinh té; thye hign khie phye nhimg khuyét tat cia thi teuding, thie day nhiing yéu t tich eye, dam bao sy bink ding x hi va sy 6n dinh etia toan bé nén kinh te; Thié ve, 1a nén kinh té m6, thi trudng trong nude quan hé mat thiét vGi thi trubng quéc Céc dic tring trén mang tinh phd bién cia moi nén kinh té thi trudng. Tuy nhién, ty theo diéu kign lich sir cu thé, ty theo ehé d6 chin rj x hi cia mdi quéc gia, ngoai nhiing dc tung chung, moi nén kinh & thj trugmg quée gia e6 thé c6 dic trumg riéng, tao nén tinh dic thi vi cde mé hinh kinh té thi tutng khdc nhau, Hp 2.4. Quan nig ciia P. Samuelson vé nén kin (8 thj trong, Nén kinh ¢é thi trdng 1A nén kinh té trong dé cdc cd nhan va cdc hang we nhan dura ra cée quyét dinh chi yéu vé sin xudt va tiéu ding. Céc hing sin xudt hang tiéu dig thu durgc Igi nhuan cao nit bang cic k¥ thudt san xudt 6 chi phi th4p nhit. Ngudn: P Samuelson, Kinh 14 hoe, tip 1, ban dich tiéng Vidt, Nxb Chinh tri qudéc gia, H, 1997, tr. 35. * Uuthé va khuyét tat cia nén kinh té thj trudng Nén kinh ¢é thi trudng c6 nhiéu wu thé, tuy nhién, né cing co nhing khuyét tt. Nhimg wu thé va khuyét tat dé 1a: ~ Ui thé cia nén kinh té thi trudng Mot a, nén kinh té thj trudng ludn tao ra dgng lye cho sw séng tao ce chit thé kinh 8, Trong nén kinh ¢é thi trudng, cde cha thé ludn 6 co hOi dé tim ra 39 dng luc cho su séng tao eta minh, Thong qua vai to cita thi trudng ma nén kinh té thj truéng tro thanh phuong thite hiru higu kich thich sy sang, tao trong host dng ca ede cho thé kinh té, tao diéu kign thuan Toi eho hoat Ong tyr do cia ho, qua d6, thie ting ning sudt lao dng, ting higu qua sin xuat, lim cho nén kinh té hoat dong nang dong, higu qua. Nén kinh té thi truéng chip nhén nhing ¥ tuéng sing tgo méi trong thye hién san xudt kinh doanh va quan ly. Nén kinh té thj trudng tao mdi truong rong ma cho cdc mé hinh kinh doanh mdi theo su phdt trién cba x2 hOi. Hai 1a, nén kinh t& thj trudng luén phat huy t6t nbét tidm nang cla moi chi thé, cde ving mién cing nhur Ii thé quéc gia Trong nén kinh té thi truéng, moi tiém ning, Igi thé deu c6 thé durge phat huy, déu c6 thé tré thanh Igi ich déng gop cho xi hdi. Thong qua vai trd gan két cia thi truéng ma nén kinh té thj tradng tro thanh phwrong thre higu qua hon hin so v6i nén kinh té ty edp tw tic hay nén kinh 1 ké hoach héa dé phat huy tim ning, loi thé cia timg thanh vién, timg ving mién trong quée gia, cla timg quée gia trong quan h@ kinh té voi phan edn lai cba thé gidi, Ba dé, nén kin té thi trudng tgo luén (go ra cae phuung thie 48 thoa man tdi da nhu cau cia con ngubi, tir dé thie day tién bd, van minh xa hi Trong nén kinh té thi trrdng, cdc thinh vién cia x4 hoi Iuén 6 thé tim th4y co héi ti da dé théa man nhu cdu cla mink, Nén kinh té thj ‘ruémg v6i su tée dong ciia edo quy lua thi trudng luén tao ra sy ph hop gitta khdi luong, co cu 6i khéi lwgng, co cu nhu cau tiéu ding cia xa hoi. Nhe 46, niu ‘4c loai hang héa, dich vu khée nhau duoc dip tmg kip thdi; ngudi tigu ding duge tha min nhu cau ct nhw dap tmg day dii moi ching loai hang héa, dich vu. Théng qua 46, én kinh té thi tredng tro than phuong thite dé thie déy vain minh, tién b6 xi hgi - Khuyét iat cia nén kinh té thi truong Bén cenh nhimg wu thé, kinh té thj trudng fing nhiing khuyét tét vn 6. Nhiing khuyét tat chii yéu cia kinh té thi truong bao gém: ‘M6t Ia, tcong nén kinh té thi trxdng luén tiém dn nhing rai ro khing hoang. Su van dng cita cor ché thi truémg khéng phai khi nao cing tao durge nhiing en d6i, do dé, Iuén tiém an nhting nguy co khing hong. Khing hoang cé thé dién ra cyc bd, cé thé dign ra trén pham vi tng thé. Khiing 40 hoang e thé xiy ra d6i véi moi loa’ hink thj tcudmg, vei moi nn kinh té thi trung. Sir kh6 khan di voi cée nén kinh t6 thi trudng the hign & ch6, cfc quéc gia rc khé du bio chin xéc thoi diém xay ra khing hong, Nén kinh té thj trudng Hiding ty hic phye dirge nhimg ri ro tiém din nay. Hai la, nén kinh té thi truéng khdng ty khdc phyc duge xu hung can kkigt tdi nguyén khdng thé tai tgo, suy thodi mdi tudng ty nhién, mdi trading xa hd. Do phan Jén céc chi thé sin xudt kinh doanh trong nén kinh té thi truéng ludn dit mye tiéu tim kiém loi nhuan ti da nén luén tgo ra anh huéng tidm An d4i véi ngudn lye tAi nguyén, suy thoai moi trxéng. Cing vi dong co Igi nhuan, efe thi: thé sin xuat kinh doanh o6 thé vi pham ca nguyén tic dao dite dé chay theo myc tiéu lam giau thm chi phi php, g6p phan gay ra sy x6i mon dgo dife kinh doanh, thim chi ea dao dite xi hoi. Diy 1A nhimg mat trfi mang tinh khuyét tt eta ban than nén kinh 1é thi trudng, Cling vi muc tigu Igi nbugin, cde chit thé hogt dong sin xudt kinh doanh ¢6 thé khong tham gia yao ce tinh vue dhiét yéu cho nén kinh t& nhung c6 Igi nhugn ky vong thap, rai ro cao, quy m6 dau tw Ién, thoi gian thu hoi vén dai. Ty nén kinh té thi trudng khong thé khéie phue duge cae khuyét tat nay. Ba 1a, nén kinh té thi trudng khong ty khic phye duge hién trong phan ha su sac trong xa hdi. Trong nén kinh té thi trudng, hign tuong phan héa xi hoi ve thu nhgp, vé co hdi li tét yéu. Ban than nén kinh 416 thj tnrng khong thé tyr hac phys duge khia can phn hha e6 xu hwz6ng su sic. Ce quy lutt thi i hinh hoat dng tham gia mot tat yeu Bay Ia a yee tat cia nén kinh «6 thi trudng can phai cb sur bd sung va didu tiét béi vai trd ctla nha nude Do rhimg khuyét tit eta kinh t thj truéng nén trong thye té khong tén tai mot nén kinh té thi truong thudn ty, ma thudng cé sur can thigp cua nha nude 48 stra chita nhimg that bgi eiia co ché thi truong. Khi do, kinh té duge goi Ia kinh t8 thi trudng 06 su diéu tiét cla nha nuée hay nén kinh té hén hgp. 2.2.2.2. Mpt C6 rt nhidu quy lugt kinh t8 did tiét nén kinh té thi truémg. La nén kkinh té hang héa phat trién 6 trinh d6 cao, cae quy ludt cia nén kinh té hing § quy ludit kink té chi yéu ctia nén kink #2 thj truong AL héa cing phat huy tac dung trong nén kinh t6 thi trudng, véi 9 nghia nh vay, sau day sé nghién cru mét s6 quy luat dién hinh: * Quy lust gi tr) 6 dau cé san xuét va trao déi hang hod thi 6 46 cé sy hoat déng cia quy lugt gid ti. Vé ndi dung, quy ludt gid ti yeu edu vige sin xuat va trao déi hing hoa phai duge tién hanh trén co sa cla hao phi lao déng xa hdi can thidt, Theo yeu edu cia quy lat gid tri, ngudi sin xudt mudn bin doe hing héa trén thj tung, muén durge x& hGi thiva nbn sin phim thi lugng gid tri cla mét hang hod ca biét phai phit hop véi théi gian lao dGng xa hGi oan thie. Vi vay ho phai luén ludn tim cdch ha thap hao phi lao dng ed biét xudng ho hon hose bing hao phi lao dng xA hoi cn thiét. Trong inh vc tra di, phai tién hanh theo nguyén tic ngang gid, ly gid tri xd hdi lam co so, khong dua trén gia trj ¢4 bigt Quy luat gia tri hoat dng va phat huy tie dung théng qua su van dgng cia gid cd xung quanh gid ti dudi sy tie dong cua quan hé cung - cau. Gid ed thi tring lén xuéng xoay quanh gid tri hang héa ted thanh co ché téc dong cia quy Iuat gid tri. Thong qua syt su van d6ng cia gid ca thi trudng sé théy duce sy host dng cia quy ludt gid tri, Nhiing ngudi sin xuat va trao doi hang héa phai tun theo ménh Iénh cia gid ca thj trutng. ‘Trong nén kinh té hang héa, quy ludt gid tri c6 nhiing téc dong co bin sau: vi nit, digu dt sin xudt va Luu thong hang 6a. ‘Trong san xudt, théng qua sw bién dong cia gid ca, ngudi san xudt sé biét duoc tinh bin cung - cau vé hang héa do va quyét dinh phuong an san xudt. Néu gid ca hang héa bang hogc 1én hon gid tri thi vide sin xudt nén duye tiép tuc, mé rong. Tu ligu sin xudt, ste lao dong sé durge tur phat dich chuyén vo nginh dang ¢é gid cA cao, Trong uu thong, quy lugt gid tr digu tit hing héa tir noi 6 gi od thap dén noi 06 gid ca cao, tir noi cung Ion hon cAu dén noi cung nhe hen chu. Thong qua m@nh Ignh cia gid ed thi wzdng, hing hod 6 noi 6 gi cd thap duoc thu hat, chay dén noi cé gia ca cao hon, gép phan lam cho cung cfu hang ho4 gitta céc ving cén bing, phan phdi lai thu nhap gta cac ving mign, diéu chinh sit mua cia thi trrdng (néu gid cao thi mua ft, gid thap mua nhiéu)... That hai, kich thich cai tién ky thudt, hop ly hoa sén xudt nhim ting nang sudt lao d6ng, 42 ‘Trén thi trudng, hang héa duge trao d4i theo gid tri xa hi. Nguoi sin xuAt c6 gid tri c& biét nh hon gid tri x4 héi, khi bin theo gid tri x4 hdi sé thu duge nhiéu Ioi nhudn hon. Neuge lai, nguéi sin xuat co gid tr cd biét J6n hon gia tr x4 hoi s€ gp bt Igi hoc thua 16. Dé dimg ving trong canh tranh va trénh khong bj pha san, ngudi sin xuét phai ludn tim edch lam eho aid tr cd bigt hang héa cla minh nhé hon hole bing gid tr xf hi, Mudn vay, phai cii tién ky thugt, ap dung céng nghé méi, déi méi phuong phap quan 19, thye hign tiét kigm... Két qui Ive luong sin xuét ngay cing n, nang sudt lao déng x4 héi tng lén, chi phi san xudt hang héa gi xudng. Trong Iuu thong, dé ban duoc nhiéu hing hoa, ngudi sin xudt phai Khong nging ting chét lugng phuc vu, quang cdo, (8 chite 16t khdu bin hang... Lam cho qué trinh lu thong dugc higu qua cao hon, nhanh chéng, thun tign véi chi phi thdp nha. Thit ba, phan hod nhiing ngudi sin xudt thank nhiing ngudi gidu, ngudi nghéo mot céch ty nhién. Trong qué trinh canh tranh, nhimg ngudi sin xudt nhay bén voi th) trudng, trinh dO ning luc gidi, sin xudt véi hao phi c4 biét thip hon mic hao phi chung ctia xa hdi sé tré nén gidu c6. Ngugc Iai, nhimg nguii do han ché vé von, kink nghigm sin xuat thip kém, tinh 4 cOng ngh@ lac hu... thi gid tr] c4 biét sé cao hon gia tr] xd hoi va dé lam vio tinh trang thua 16, din dén pha san, thim chi phai di lim thué. Trong nén kinh ¢é thi truding thudn tty, chay theo Igi ich cé nhan, dau co, gian gn, khiing hodng kinh te... 1a nhiig yéu t6 c6 thé lam tang thém tic d6ng phan héa sin xuat cing nhiing tiéu cue vé kinh té x4 hoi khac. Quy ludt gid tr} vira cé tic dung dao thai cdi Ige hau, Ii thai, kich thich sy tién bé, lam cho lye long san xuat phat trién manh mé; vita c6 tic dung Iya chon, dao gid ngudi sin xudt, bio dim sy binh ding d6i véi ngudi sin xuit; via co ca nhiing tie déng tich eye lan tiéu ore. Cac the dong 46 dién ra mOt céch khdch quan trén thi trudng. * Quy luat cung - clu Quy lugt cung cu 12 quy Jugt kinh t& diéu tiét quan hé gitta cung (bén ban) va cau (bén mua) hang héa trén thj trudmg. Quy luat nay ddi hoi cung - cu phai o6 sy théng nhét, ‘Trén thj trudng, cung - cu cd mdi quan hé hitu co véi nbau, chit xuyén téc éGng lan nhau va anh huéng truc tiép dén gid cd. Néu cung ln hon cdu thi gié cd thdp hon gia tri; nguge lai, néu cung nhé hon cu thi gid 43 ca cao hon gid tri; néu cung bing ciu thi gid ca bing véi gid tri. Day 1a sw tac dong phitc tap theo nhiéu hurdng va nhieu mite 46 khac nhau, Quy luat cung - cau cé tac dung didu tiét quan hé gitta san xudt va uu thong hang hod; lam thay déi co cdu va quy m6 thi truéng, anh hudng, t6i gid cita hang héa. Can cit quan hé cung - cau, c6 thé dir doan xu thé bién dong cia gid ca. G dau 06 thi trudng thi 6 46 quy Ingt cung - chu tin tai va hoat dng mét cach khéch quan. Néu ohn thife duge ching thi cé thé vin dung dé tio dong dén hoat dng sin xuat, kinh doanh theo hudng ed Igi cho qua trinh sin xudt, Nha nude c6 thé vin dung quy lat cung - cdu théng qua céc chinh sich, cic bign php kinh te nhw gia ca, loi nhudn, tin dung, hop g kinh t6, thud, thay d4i cor edu tiéu ding... dé tac dong vao cdc hoat d6ng kinh t6, duy tri nhiing ty 1é cn d4i cung - cdu mét edch lanh manh va hop ly. + Quy Iuat lun thong tién t8 Quy ludt fuu thong tién t@ yéu edu vige uu thong tién t@ phai cain ett trén yéu cdu ca hu théng hang héa va dich vu. ‘Theo yéu cu cia quy luat, vige dura s6 Iugng tin can thiét cho lw théng trong méi thoi ky nhit dinh phai thong abit v6i uu thong hang héa, Vigc khéng in khép gitia li théng tién t8 véi hru théng hang héa 6 thé din 16i tri tré hode lam phat, ‘Vé nguyén y, s6 hong tién cdn thidét cho lu thong hang héa 6 mdi thdi ky nhit dinh dugc x4c dinh bing céng thirc téng quat sau: P.Q M= v Trong dé M la s6 Iwong tién can thiét cho hu théng trong mét thoi gian ahdt dinh; P 1A mire gid cas Q 14 khdi lugng hang héa dich vu dua ra fuu théng; V 1a sd vong Iuu théng cua dong tién. Nhu vay, khéi rong tién edn thiét cho Iu théng ty 1g thudn voi tong s6 gid cd hang hoa duge dua ra thi cudng va ty Ié nghich véi tbe d6 hru théng cia tién t@. Quy Ingt nay c6 ¥ nghia chung cho cdc nén sin xudt hang héa. Khi luu thong hang héa phat trién, vide thanh toan khong ding tién mit tr nén phé bién thi s6 Iuong tién cn thiét cho luu théng duge xée dink nhur sau: 44 (G1+ G2) +63 ¥ Trong dé P.Q la ting gid cd hang héa; GI 1a ting gid oa hang hoa bin chu; G2 la tong gid of hing héa khau tri cho nhau; G3 18 tng gi cd hang héa dén ky thanh toan; V 1a s6 vong quay trung binh cia tién t M N@i dung néu trén mang tinh nguyén ly, trong diéu kign nén kinh te thi truving ngiy nay vige xée dinh Iwong tién clin thiét cho wu thong tro nén phite tap hon song khéng vugt ra ngoai khuén khé nguyén ly néu trén Khi tién gidy ra doi, néu duge phat hanh qua nhiéu sé lam cho dng tién bj mat gid ti, gié c@ hang hoa ting 1én din dén Jam phat. Boi vay, nbd nude khong thé in va phat hin tién gidy mét cach thy tign ma phai tuan theo nguyén ly cita quy luat luu théng tien t¢. * Quy Int canh tranh Quy luat canh tranh la quy uat kinh 16 diéu tiét mot efch khéch quan méi quan h¢ ganh dua kinh é gitta cic chil thé trong sin xuat va trao d hang hoa. Quy lugt canh tranh yéu edu, Khi da tham gia thi trading, cde chit thé sin xudt kinh doanh, bén canh sir hgp téc, luén phai chap nhfn canh tranh. Canh tranh [a suv ganh dua gitta nhimg cha thé kinh 18 véi nhau nhim 6 duge nhiing uu thé vé sin xuat cing nu tiéu thy va thong qua d6 ma thu duge Ii ich tdi da. Kinh té thj trong cang phét trién thi canh tranh trén thi trong cang tr nén thudng xuyén, quyét liét hon, Trong nén kinh té thj trudng, canh tranh c6 thé dién ra gitta cae chi thé trong ndi b6 nganh, cing cé thé dién ra giita cic chi thé thude cde nginh khae nhau. ~ Canh tranh trong ngi b6 nganh Canh tranh trong ndi b6 nganh [a canh tranh gitta céc cho thé kinh doanh trong cing mOt nganh hing héa. Day 1a mot trong nhimg phyong thie dé thue hign Igi ich eta doanh nghigp trong cing mét nganh sin xuat Bign phép canh tanh 1A cdc doanh nghiép ra si tin ky thug, di mdi céng nghé, hop ly héa sn xuat, ting nding suat lao déng dé ha thiip gid tri cd bigt cia hang héa, lam cho gid trj hang hod cua doanh nghiép sin 45 xuat ra thdp hon gid tri xa hdi ciia hang hod do, Két qua cia canh tranh trong n6i b6 nganh 1a hinh thanh gid tr thi trvéng ciia timg loai hang hod, Cling mdt loai hing hoa duge sin xudt ra trong cc doanh nghiép sn xudt khde nhau, do dicu kign sin xudt (diéu kign trang bj ky dhudt, trinh dé 16 chic san xudt, trinh db tay nghd nguéi lao déng ...) khée nhau, cho nén hing hoa sin xuat ra cé gia tri biét khdc nhau, nhung trén thi trxdng cdc hang hod duge trao déi theo gid ‘rj thj th traéng chap nhan. ‘Theo C.Mée, "Mot mat phai coi gia tri thj trémg la gia tr trung binh cia nhiing hing hod duge sén xuat ra trong mot khu vue sin xudit nio do. Mit khédc, Iai phai coi gid trj thi trudmg 1a gid tri cd biét cla nhiing hing hod duge sin xuét ra trong nhiing digu kign trung binh eta khu vue 46 va chiém mét khdi lugng lén trong ting sé nhiing san phdm cia khu vye nay". - Canh tranh giiéa céte ngénh Canh tranh gitra cdc nganh IA canh tranh gitta cic chit thé san xudt kinh doanh giita cde nginh khdc nhau. Canh tranh giita céc nganh, vi vay, cfing tré thanh phuong thire d& thuc hign loi ich ca céc chi thé thude cde ngdnh sin xudt khac nhau trong, diéu kign kinh té thj trudng. Canh tranh giita cdc nganh 1a phuong thirc dé cée chi thé sin xudt kinh doanh 6 cde nganh sin xudt khée nhau tim kiém Igi ich cua minh, Muc dich cia cank tranh gitra cde nginh 1a nhim tim noi dau ti cé loi nhat. Bign phap canh tranh gitia cée nganh 1a cde doanh nghigp ty do di chuyén nguén Iyc cia minh tir nganh nay sang nginh khde, vio cde nginh sén xudt kinh doanh kkhae nhau, - Tée ding ctia canh tranh trong nén kink té thi trong + Nhiing téc d6ng tich cue ctia canh tranh Tint nkdt, canh tranh thie day su phat trién lye long sin xudt, Trong nén kinh té thi truéng, dé nang cao ning lye canh tranh, cde chai thé sin xuat kinh doanh khéng ngimng tim kiém va ing dung tién b6 ky thuat, e6ng nghé méi vao sim xudt, tir dé kéo theo sy déi méi vé trinh &6 tay nghé, tri thir cita ngudi lao déng, Két qua 18, canh tranh thic day lye Iuong san xudt xd h6i phat trién nhanh hon. 1 Nxb, Chin tr qube gia, HA NOi, 1999, .25, phan f .74 ‘Thie hai, canh tranh thuc day sw phat trién nén kinh té thi trudng. Trong nén kinh té thi trang, moi hanh vi cia moi chit thé kinh +6 déu hoat dong trong méi truéng canh tranh. Hon nita, moi hoat dng cia cde chi the kinh té hoat dong trong nén kinh té thj tragmg déu nham mye dich Ioi nhuan ti da, mudn vay ngoai vide hgp tic, ho efing canh tranh voi nhau dé cé duge nhig diéu kign thudn Igi trong sin xuat va kinh doanh dé thu duoc Ioi nhuan cao nhdt. Théng qua d6, nén kinh té thj truéng khong nging duge hoan thign han. Thie ba, canh tranh la co ehé dién chinh linh hogt vige phan bé cde nguén lye. Nén kinh 16 thj tudng dbi hoi vie cée ngudn lye phai dua trén nguyén tic canh tranh dé phan ba vao chi thé cé thé sir dung higu qua hon cd. Theo d6, cde chit thé sin xudt kinh doanh phai thyc hién canh tranh, d8 c6 duge co héi sit dung cac ngudn Iye dé phuc vy cho san xuit kinh doanh. ‘Thi¢ te, canh tranh thc day nang lye théa min nhu cau cia xa hdi. ‘Trong nén kinh té thi trw’ng, muc dich cila cdc chi thé kinh té 1d loi hun (6i da. Chi e6 nbimg sin phdm hang héa va djch vy ma ngudi tiga ding Iya chon thi mdi bén duge va do dé ngudi sin xuat méi ¢6 Igi nhugn, Vi vay, nhiing ngudi san xudt phai tim mgi céch tgo ra kh6i lugng san pham da dang, dai déo, phong phi, chat Iurong t6t, gia thanh hg, lam cho nhu cau ciia ngudi tiéu ding va x2 hGi duge dap (mg. Hp 2. Tae dgng eéia cgnh tranh trong quan diém cia kinh té hge vi md V6i cic ngudn lve va cng nghé cho trude ca xa héi, ngay ca nhiing nha lp ké hogch thinh thao abit hoe mét chyong tinh ti t8 chi théng minh abt cfing khéng thé dm ra Gurge mét gidi phdp t6t hon so véi thi trading canh tranh, ‘Neuént P, Samwelson, Kinh t hoc, tap 1, Nxb. Chinh tri quéc gia, 1997, 1 N6i, tr. 547, + Nhiing téc ding tiéu cue cia canh tranh Khi thye hién canh tranh thiéu inh manh, canh tranh ¢6 thé dan téi cc te dng tiéu eye nhur Mot le, canh tranh khéng lanh manh gay tén hai méi truéng kinh doanh, Khi ede chi thé thye hién céc bién phép canh tranh thiéu Linh manh, 47 tham chi 14 cde tha doan x4u dé tim kiém Loi thé sé lam x6i mon dén moi trudng kinh doanh, thém chi xdi mén gid tr} dgo dite xf hdi. Do dé, céc bign php, thi doan canh tranh thiéu anh manh ¢dn durge loai trix. Hai Ia, canh tranh khong lanh manh gay King phi nguén ue x3 hdi. é gidmh wu thé trong canh tranh, e6 thé 66 chit thé chiém gitt e4e ngudn Iye mi khéng phat huy vai trd ciia cdc ngudn Iye dé trong san xuat kinh doanh, khong dua vio sin xuat dé tao ra hang héa, dich vy cho x4 hoi. Trong nhiing trdng hyp nhw vay, canh tranh da lam cho ngudn lye xa hdi bj ling phi. Ba Ia, canh tranh khéng lanh mgnh gay Lim t6n hai phiic Igi cba xa hoi. Khi cde ngudn lye bj lang phi, canh tranh khGng lan manh di khién cho phic loi xa hoi bi ton Thay vi néu sit dung higu qua, xa hdi sé co nhiéu co hdi lya chon hon dé théa man nhu clu. Cho nén, khi cde cht thé sit dung cdc bién php canh tranh thiéu lanh manh, phic lgi x hi sé bi anh huéng, 2.3. VAL TRO CUA MOT SO CHU THE THAM GIA TH] TRUONG Cé ft nhiéu chi thé khéc nhau tham gia tri truéng, mdi chit thé c6 nhiing vai tro quan trong riéng, Sau day sé xem xét vai trd cla mot s6 cht thé chinh, dé a: ngudi sin xuAt, ngudi tiéu dig, cde cha thé trung gian trong thj trudng va nha née, Cu the: 2.3.1, Ngudi sin xuat Ngudi sén xudt hing héa la nhimg ngudi sin xudt va cung cp hing héa, dich vy ra thi truéng nham dap (mg nhu cau tigu ding cia xa hgi. Ngudi sin xudt bao gdm ede nha sin xuat, dau tu, kinh doanh hang héa, dich vy... Ho 14 nhiing ngudsi trye tiép tgo ra cita cai vit chét, sén phim cho xa hGi dé phuc vy tigu ding. _ Ngudi sin xuat la nhiing ngudi sir dung cde yéu té diu vio dé sin xudl, kinh doanh va thu Igi nhugn. Nhiém vy cia ho khéng chi lam théa man nhu cau hign tai ctia xa hdi, ma con tao ra va phuc vu cho nhiing nhu cdu trong turong lai v6i muc tiéu dat Igi nhudn t6i da trong diéu kién ngudn lye c6 han. Vi vy, nguéi san xuat lndn phai quan tam dén vige Iya chon sin xudt hang héa nao, s6 Iugng bao nhiéu, sin xudt v6i cae yéu t6 nao sao cho cé loi nhat, Ngoai myc tiéu tim kiém Igi nln , ngudi sin xudt cdn phai cé tréch 48 nhigm d6i v6i con ngudi, wich nhiém cung cp nhiing hang héa dich vu khéng lam t6n hai t6i site khée va Igi ich ca con ngwoi trong xa hdi. 2.3.2.Nguii tiéu ding Nauéi tiéu ding 1 nhing ngudi mua hing héa, dich vu trén thi trudng dé théa man nhu ciu tiéu ding. Stic mua ciia ngudi tiéu ding li yeu +6 quyét dinh sw phat tr ving cia ngudi sin xudt, Sw phat trién da dang vé ny ciu cia ngudi iu ding 18 dng Iye quan trong cia sy phat trign san xvat, anh hudmg tryc tiép t6i san xuat. Nauti tigu diing 06 vai trd rat quan trong trong dinh hudng san xuat. Do dé, trong diéu kién nén’kinh té thj trudng, ngudi tigu ing ngoai vige théa man nhu cau ciia minh, edn phai c6 trich nhigm di véi sw phat trien bén vitng ciia xa di. Luu §, vige phan chia ngudi sin xudt, ngudi tiéu ding chi 6 tinh chat tong di dé thay dirge chite nang chinh cia cdc chit thé nay khi tham gia thi trudng, Trén thuc té, doanh nghiép luén déng vai trd vita 1a ngudi mua cing vira 1 ngudi ban 2.3.3. Cac chit thé trung gian trong fl ring Chi thé trung gian la. nhiing e nha, t6 chite dim nhigm vai tr cd 1néi gitta cde chi thé san xudt, tiéu ding hing héa, dich vu trén thi trang. Do sy phat trién cia sin xudt va tao déi dudi tac dong cia phan céng lao déng x3 hdi, Lim cho su tach bigt trong d6i gitta san xuat va trao di ney cing sau sic, Trén cg s6 46 xuit hign nhting cht thé trung gian trong thj trung. Nhiing chi thé nay ¢6 vai tro ngay cing quan trong dé két ndi, théng tin trong cdc quan hé mua, ban. Nho vai tr cia cde trung gian nay ma nén kinh ¢é thi trdng tr nén séng déng, linh hoat hon. Hoat dng cita cdc trung gian trong thj trong lam tang co hdi thye hign gid tri cia hang héa cing nhw thea man nhu clu ciia ngwdi tiéu ding. Cc chi thé trung gian lam tang sy két ndi gita sin xudt va tiéu ding, lam cho san xuat va tiéu ding tré nén an khép véi nhau. ‘Trong diéu kign nén kinh té thi truéng hign dai ngdy nay, ede chit thé trung gian thj trzdng khong phai chi e6 céc trung gian thong nbn ma cn rat nhieu céc chi thé trang gian phong phil trén tit ed cdc quan hé kinh t nhu: tung gian mdi gidi chimg khodn, trung gian mdi gidi nha dat, trung, gian mdi gidi khoa hgc céng nghé...Céc trung gian trong thi trréng khong nhimg hoat dong tén pham vi thi trudng trong nude ma con tren pham vi 49 quéc té. Bén canh dé eting c6 nhiéu logi hinh trung gian khéng phit hgp voi cae chudn myc dgo dite (lita dio, mdi gidi bat hop phép...). Nhimg trang gian nay can duge loai tri 2.3.4, Nha nude Trong nén kink 68 thi rudmg, xét vé vai tr kinh 18, nha nude thye hign chite nang quan ly nha nude vé kinh té dng thoi thye hién nhing php d8 khic phuc nhimng khuyét tat cia thj trudng, ‘Véi tréch nhiém nhu vay, mot mat, nha muée thye hign quan tri phat trién nén kinh té théng qua vige tao lap méi trudng kinh 16 t6t nhdt cho cde chi: thé kinh té phat huy stte sing to ca hg. Vige tgo ra cae rio can déi v6i hoat dng sn xuat kinh doanh tir phia nha nude sé lam kim ham dong lye sing tgo ca cae chi thé san xuit kinh doanh. Céc ro cin nur vay phai duoc loai bd. Viée nay ddi hdi méi cd nhin cé trich nhigm trong bd may quan ly nha nude can phai nbn thie duge tréch nhigm ciia minh 1a thie day phat trién, khéng gay can té su phat trién cia nén kinh té thi trudng, Cing véi d6, nha nude con sit dung ede edng cu kinh té 4 khée phyc cac khuyét tét cita nén kinh té thj trdng, im cho nén kinh «é thi truéng hoat déng hiéu qua. Hp 2.5. Quan nigm cia Kinh té vi m6 vé vai tré cia chink phi Chin pitt digu chinh ede khuyét tat eta thi trugmg de quyén, 6 nhiém nhiim huyén Khich higu qua. Céc chong trinh cia chinh phit khuyén khich cong bing. Chink phi dn djnh kinh té vi m6, Ngudn: P.Samuelson, Kinh té hoc, dp I, Nxb Chinh tri quéc gia, H, tr.84-85. ‘Tom Igi, trong nén kinh t& thj trudng, moi quan h@ san xudt va trao d6i, ede hoat dong clia ede cha thé déu chju sy tic dGng cia cée quy luft kinh té khach quan cita thj trurdng; déng thoi chiu sur didu tiét, can thiép cua nha nude qua vige thye hién hé théng phap Iuat va ede chinh sich kinh té, Mé hinh kinh té thi trudng cé6 sw diéu tiét ca nha nude 6 ting nude, ting giai doan c6 thé khae nhau tiy thuge vo mite 46 can thiép cia chink phit i, véi thi trong, song tit cd e4e mé hinh d&u c6 diém chung la Ihéng thé thigu vai trd kinh 16 eta nha mide, anaes TOM TAT CHUONG Hang héa la sin phim cia lao dng, c6 thé théa man mét nhu ed 50 nao dé cita con ngwréi duge sin xuit ra nhim myc dich trao déi, mua ban. Hang héa cé hai thudc tinh 14 do lao déng cia ngudi sin xudt hang héa cé tinh hai mat, lao déng cu thé va lao ddng irlu tuong; lao déng cu thé tao ra gia tri sir dyng, lao dng trirm tugng tao ra gid tri hang héa. Vige phat hign ra tinh hai mat eta lao dong sin xudt hang hée Ja phat kién quan trong cita C.Méc, gitp éng lun gidi trigt dé va khoa hc vé nguén goc, ban chat cia gid tri - diéu ma céc nha kinh té hoc true Mae chua giai quyét duge. Tren thi tudng, ce quy lug kinh té hoat dng, tée dng lin nha va iu tiéttoin b@ qué trinh sin xuat, phan phéi, rao déi, tiéu ding. Kinh t& thi eruémg la giai doan phit wién eao eta kinh té hang, héa; 6 4, moi quan hé kink (@ dé dure thye hign trén th trudng, du6i hinh thie quan he hing hoa - tién t@. Nén kinh t8 thi trrdng duge van hanh theo co ché thj truéng. inh té thi tvdng 66 nhigu wu thé trong phét trién sin xuét, Tuy nihién, kinh té thj truding cfing o6 nhimg khuyét tat. Nhimg khuyét tat nay 06 thé khiie phy théng qua phét huy vai trd kinh 16 ca nha nude, C6 nhiéu chi thé tham gia thi trudng, Méi chai thé cé vai trd, vi tri khée nhau, Hoat déng cita mai chi thé déu chin su téc dOng ota cde quy ludt kinh t6 thj tradmg; dong thoi tudn thit su diéu iét, dinh hung eta nha nude théng qua hé théng php lu4t va chinh sach kinh té Cée thudt ngit can ghi nhé: Séin sudt hang héa, hang héa, gid tri sie dung, gid tri, lung gid tri, nding sudt lao déng, curing d6 lao déng, lao ding cu thé, lao dng trina wong, lao ing gién don, lao dong phite tap, tién t8, thi triedng, quay luGt gid tri, quy lugt cung cau, lau thong tién 1, cank tranh, quy ludt canh tranh, thi trdng, co ché thj trudng, kink té th truéng, nguoi san xudt, ngudi tiéu ding. Van dé thao Iugn 1. Hay chon mot logi hang hoa va déng vai ngwdi sin xudt ra loai hang hda é6 4€ thio Juan vé thude tinh va chi ra tm quan trong ciia hing héa d6 di véi xa hGi? Phan tich trch nhiém xa hi cia minh déi vei ngwdi tiéu diing, cm nhan tic dOng ctta quy Iuat canh tranh va dé ra phwong an dé duy tri vi tri san xuat eta minh trén thj trudng?. 2. Véi tu cdch 1d ngudi tiéu ding, tit kinh nghiém thyc té cla ban thén, hay thdo ludn va chi ra vai tro va bién phép cla ngudi tiéu ding can st phai lam dé bao vé quyén Igi cua minh dat trong moi quan hé véi ngudi sin xudt va xa hgi khi tiéu ding hang héa?. Céu hoi 6n 4p 1, Didu kign ra doi ciia nén san xudt hang héa? Hing hod? Thage tinh eta hang hos? Tinh chat hai mgt cba lao dng sin xudt hing hod? Luong gia tr; hang hoa? Nhiing nhan t6 anh huémg lvong gia tri cia hing hod? Ban chit va chite ning ctia tid 2. Thi trudng? Vai rd cla thi truéng? ede chite ning cita th trong? Ut thé va khuyét tat cia nén kinh té thi truéng? Cac quy luat co ban cia thi trudng?, 3. Vai trd cia cde chi thé chinh tham gia thi truong?. Ai ligu hye 4p: 1. C.Mac - Angghen Toan tip, NXB CTQG Ha N6i 1994, tap 20, 2. CMic - Angghen Toan tp, NXB CTQG HA NOi 1994, tap 23. 3. David Begg, Stanley Fisher, Rudiger Dombusch, Kinh té hoe, Nha xudt bin Gido duc Ha NGi 1992 52 Chuong 3 GIA TR] THANG DU’ TRONG NEN KINH TE THE TRUONG Sau khi di nghién ctu ly i tr] cita C. Mac, chuong 3 sé tiép tye trang bi hé thong tri thite Ly luan vé gid tri thang du cita C.Mac trong dicu. kign nén kinh té thi trudng tw do canh tranh tu bin chi nghia dé thay duge cée quan hé Igi ich eo ban nhat théng qua phan phoi gid tri méi do lao dong tao fa gitta cdc cha thé co bin trong nén kinh t6 thj trrdng tw ban chit nghia. Trén cor sé dé, gitip cho sinh vién hinh thanh k¥ ning gidi quyét cd fin cit khoa hoc quan hé Igi ich cia minh khi khéi nghigp hoc tham gia cde hoat déng kinh té - x4 hi trong béi canh x4 hdi hign dai. Chuong 3 s? duge trinh bay véi ba ngi dung: i) Ly nan ctta C.Mée vé gif tri thang du, day ciing chinh 1a noi dung e6t 10i hoe thuyét gid ti thing du cla C.Mac, hon dé ting trong ly luin kinh té chinh tri cita C. Mac; ii) Tich liy tu ban (céch thite sit dung gid tri thang du); iii) Phan phoi gia itr] thang du trong nén kinh é thi trudng ug do canh tran tu ban cha nghia 3.1. LY LUAN CUA C.MAC we ous TRI THANG DU’ ih bay cé dong nhat géc va ban chat eda gid wi thing du. 3.1.1. Nguin géc cia gid tri thing du 3.111. Cong tite chung cita te bin Dé tim ra céng thire chung cia tr bin can xem xét vai trd cla tién trong Ivu théng hing hoa gidn don Gén tong nén sin xudt tx ban chit nghia, Tidn trong nén san xudt hang héa gidn don van déng trong quan hé HTH, Tién trong nén san xudt tu ban chi nghia van déng trong quan hé T- HT. Diém khéc nhau co ban gitra hai hinh thire van dGng néu trén thé hign & mue dich eda qué trinh Iuu théng. Muc dich trong luu théng hang, héa gidn don [a gid tri sir dung. Mye dich trong wu thng tu ban la gid tr] Jon hon vi néu khong thu duge lugng gid tr 1én hon thi su lu thong nay 53 Khéng 6 y nghia. Do vay, tu ban van déng theo céng thite: T-H-T” hay day la céng thire chung eta tr ban, Céc hinh thai tr ban dau van dong theo cong thie nay. Trong d6, trong 46 T’= T + (0), Sé6 tign 9 ra 1én hon duoc goi la gid tri thing du; 96 tién img ra ban dau véi muc dich thu dirgc gid tri thing du tré thanh tr bin. Tién bién thanh ty ban khi duoc ding dé mang Iai gia tri thang du. Tu ban 1a gia tri mang lai gia tri thing du. Ngudn géc cita gid tri thing du tir dau ma c6?, Vige mua, ban hang héa thép hon hoic bing gid tri s¢ khong cé gid trj ting thém, néu ngurdi mua hang héa dé ri ban hang héa dé cao hon gi trj thi ehi due loi xét vé nguéi ban, nung xét vé nguti mua thi lai bj this ‘Trong nén kinh té thj trudng, mdi ngudi déu déng vai trd 1A ngudi ban va dong thoi cling la ngudi mua. Cho nén, néu duge Igi khi ban thi lai bi thiét khi mua, Lu théng (mua, ban théng thudng) khong to ra gid ti ting thém) xét trén pham vi xa hdi. Bi mat & day 14 nha ty ban da mua duge mét loai hing héa dic bigt nio d6 ma trong qué trinh sit dung logi hing héa nay, gid trj cia né khdng nhimg durge bao ton ma cdn tao ra dirgc gia tr] méi Ién hon gid trj ban than nd, Dé 1a hang héa site lao d6ng. 3.1.1.2. Hing héa site lao dong C-Mie viét: “Stic lao dong hay ning lye lao déng 1 toan bo nhiing nang lye thé chat va tinh thin ton tai trong co thé, trong mét con ngudi dang sOng, vi duge ngudi d6 dem ra van dung mdi khi sin xuat ra mot eid tr] sir dung nao 46” * Hai diéu kién dé sire lao dong tré thanh hang héa. M6t, ngwii lao dong duge tu do vé than thé _ Hai, ngudi lao dong khong ¢6 dit céc tur ligu san xudt edn thidt dé ty két hgp véi site lao dng ciia minh igo ra hang héa dé ban, cho nén ho phai ban sire lao dng. * Thue tinh ciia hang héa site lao dong. Hing héa site 120 dong ting c6 hai thude tinh: gid tri va gid tri sit “C.Mic-Pis, Anghen, Toin tip, tip 23, Nxb Chinh i quée gia, H, 1993, .251 54 dung. - Gid tri tia hing héa site lao dong ciing do s6 long lao dong xt hi céin thiet dé sen xuét vée tdi san xudt ra stec lao dong aye diuh __ Stic lao d6ng chi tin tai nhu nang ye con ngudsi sing, mudn ti xudt ra ming live dé ngudi lao dong phai tiéu ding mot Luong ar ligu sinh hoat nat dinh Do viy, thai gian lao d6ng x4 hdi can thiét dé tai san xuét ra site lao dGng sé duye quy thanh théi gian lao d6ng x4 hi cin thiét dé sin xuit ra nhiing ty ligu sinh hoat dy. Dién dat theo cach khac, gid tri cia hang héa stte lao dong duge do wang gidn tiép thong qua luong gid tri cia cic tw ligu sinh hoat dé t4i sin xudt ra ste lao dng. Gi tr ca hang héa sfte lao dng do cée bd phan sau day hgp thank: 14, gid tr] tw ligu sinh hoat cin thiét (cd vat chat, tinh thin) dé tai sin xudt ra site lao dong; Hai li, phi tin dao tao ngudi lao dn; Ba la, gid tri nhiing ur ligu sinh hoat cn thiét (vat chdt va tinh than) nudi con cita ngudi lao déng. dang theo nguyén tic ngang gid trong nén kinh té thi trrdng thi gid cd cita hang héa strc lao déng phai phan 4nh Ing gid tri néu wén, - Gid tri sit dung cia hang héa site lao dong ciing la dé thea man nhu cau ciia ngieoi mua. Nguai mua hang héa site lao d6ng mong muén théa man nhu cau co duge gid trj ldn hon, gid tr ting thém. Gid tri str dung ciia hang héa site lao dng dugc thé hign trong qué trinh sir dung strc lao dong Hang héa site lao dng lA logi hing héa dc bigt, nd mang yéu té tinh than va lich sit, Hon thé, gid tri stt dung eta hang héa site lao déng 6 tinh nang dic bigt ma khéng hang héa théng thuémg nao c6 duge, dé la trong Khi sir dung n6, khong nhing gid tri cla né duge bao ton ma cdn t30 ra duge Iugng gid tr] én hon, Day chinh 1a chia khéa chi r nguén gée cia gid tri 1dn hon néu trén do dau ma cd. Nguén géc cia gid tri thing dur la do hao phi site lao déng ma 6, 3.1.13. Sue siin xudt gid tri thing div Qué trinh sin xudt gid tri thiing dur Ia su théng nbét cla qua trinh tao 55 ra va kim tang gia tr. 6 duoc gid tr thing du, nén san xudt x4 hdi phai dink. Trinh d6 46 phan anh, ngudi lao déng chi phai hao phi mt phan thai gian Jao dng (Wrong thoi gian lao dng 4% duge théa thudn mua bain theo nguyén tic ngang gid) 1a ¢6 thé bi dap duge gia tri hang hoa stic lao dng, b6 phan may 1A thoi gian lao dong tat yéu. thai gian tat yéu dé, van trong nguyén tie ngang gid di thod thuan, ngudi lao déng phai lim vige trong su quan ly cha nguéi mua hing héa site lao dOng, va san phdm lam ra thude sé hitu cia nha tr ban, thoi gian dé la thoi gian lao dng thang dur. Thi du: Gia sit sin xudt gia tr} thang dw duge thye hién du6i hinh thai sin 4 sin xudt sgi va trong qua trinh san xudt nay, nha tr ban thudn ai trd 1a chi sc hiru va chi cé nguéi cong nhan li ngudi lao Dé tién hanh sn xudt soi, nha tr ban phai img ra sé tién nhw sau: 50 USD dé mua 50 kg bong, 3 USD hao mén may méc dé kéo 50 kg béng thanh sgi, 15 USD mua hang hoa stic lao dong dé sit dung trong 1 ngay im vige 8 gid va did nay dug nguci cng nhdn thod thudn chap nkan Nha tu ban img ra téng s6 68 USD. Trong qué trinh san xudt soi, bing lao déng cy thé, ngudi cong nha bién bong thinh soi. Gia trj ca bing va hao mon may méc duge chuyén vao gid tri cla soi. Bang lao déng trim twgng ngudi cong nhan tao ra gid tri , gia dinh, trong 4 gid lao dong céng nhan di chuyén to’n b6 50 kg béng thanh soi. Gid tr] soi gdm: Gia tri 50 kg bong chuyén vao : 50 USD Hao mén may méc: 3 USD Gid tr} méi bing gid tri strc lao dng: 15 USD Tong cOng: 68 USD Nha tu bin img ra 68 USD, gid dinh soi duge bén hét, thu vé 68 USD. Néu qué trinh lao dong dimg lai tai diém nay thi khong c6 gid tri thing du, tién img ra ehua tre thanh tw ban. 56 Dé cé gid tri thing dur, thdi gian lao dng phai vugt qua cai diém bi lai gid tri site lao déng. Luu 9 14 nha tr ban mua site lao déng ciia cong nhan dé sir dung trong 8 gid (vdi 15 USD nhwe dé thoa thufin), khdng phai a4 gid Cong nhan phai tiép tye lam vige trong 4 gid ntta, Trong 4 gid niy, nha tr ban chi phai bé thém 50 USD dé mua 50 kg béng va 3 USD hao mon may mée. Qué trinh lao déng 4 gid sau dién ra nhw qué trinh dau. S6 soi duoc tao ra trong 4 gid lao ddng sau cing cé gid tr] 68 USD. Con sé nay bao gom: Gia tri cla bong chuyén vio: 50 USD ‘Hao mon may méc: 3USD Gia tri méi tao them: 15 USD Sau khi soi duge ban hét, gid tri thu vé sau 8h lao dong cla cOng nhan la: 68 USD + 68 USD = 136 USD. 12 cOng, nha tu ban img ra 100 USD + 6 USD + 15 USD = 12! USD, trong khi dé s6 soi sin xudt ra cé gid tri 136 USD. Do dé, nha tu ban thu duge Itong gi tri thing du 1a 136 USD - 121 USD =15 USD. Phan chénh Iéch nay 1a gid trj thing du. Day la gid tri méi do ngudi Jao dOng tao ra ngoai hao phi lao dng t4t yéu. Phan gid tri moi nay nha wr ban nam lay do dia vi la ngudi chu sé hitu. Nhu vay, gid iri thang du la b6 phan gid tri moi déi ra ngodi gid tri stte lao déng do céng nhan tao ra, Id két qua cita lao déng khong eéng eta cng nhén cho nhés te ban kyt Se di durge goi 14 déi ra vi nguéti lao dong chi cén mét phin nhat inh thoi gian hao phi site lao dng 4 duye thoa thudn theo nguyén tie ngang gid li da did bi dap gid tri hang h6a site lao dng cite minh, Thod thuan nay duge phan énih 6 mot ban hop déng lao dOng gitta ngudi mua va ngudi ban hang héa strc lao déng. Tat nhién, trén thyo té trong nén kinh te thj trong, thea thugn nay rit kh6 dat duge miro ngang gid, nghia [a tién cOng ea ngudi bain ste lao dng rit khé phan anh lugng gi tri dy di hur ba yéu t6 céu thanh nhw 4a néu. nu gid tr] thing dur lam. 7 Trong vi du xét néu trén nay, d3 gid dinh ngudi mua stic lao dOng 1d nha tw ban véi tr cdch Ki chi sé hiu thudin tuy d& phan biét véi ngudi lao

You might also like