16-afieroma.

qxp 26/3/2007 9:20 Page 108

Å Åëëçíéêüò
Ðïéüò åßíáé ï K
ÅðéìÝëåéá: ÓùôÞñçò Äçìçôñßïõ
ÃñÜöïõí: ÓùôÞñçò Äçìçôñßïõ,
ÓôÝëëá ÈåïäùñÜêç,
Êþóôáò ÔåñæÞò,
ÓôÝëéïò ÊõìéùíÞò,
Áöñïäßôç ÍéêïëáÀäïõ,
ÇëÝêôñá ÂåíÜêç,
ÓôÝëëá Âáôïýãéïõ,
¸ëåíá ×ñçóôïðïýëïõ,
Óðýñïò Êáêïõñéþôçò

ÓêçíÞ áðü ôçí ôáéíßá, Ìéá áéùíéüôçôá êáé ìéá ìÝñá ôïõ Èüäùñïõ Áããåëüðïõëïõ.
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 109

K êéíçìáôïãñÜöïò;
¸íá äåýôåñï âëÝììá
T o ðïéïò åßíáé ï åëëçíéêüò êéíçìáôïãñÜöïò Ý÷åé åðé÷åéñçèåß ðïëëÝò öïñÝò íá áðáíôçèåß ùò
åñþôçìá. Ôï ßäéï ôï èÝìá áíôéóôÝêåôáé, ëüãù êáé ôçò ðïëõìïñößáò ôïõ. Óôçí åðï÷Þ ìáò ìðïñïýìå
íá äå÷ôïýìå ðéá êáé üôé ìðïñåß íá åðéäÝ÷åôáé ðïëëÝò áðáíôÞóåéò. Ôï ÄéáâÜæù äåí åßíáé ç ðñþôç
öïñÜ ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï. ÊÜèå áöéÝñùìÜ ôïõ åßíáé ìéá ðñïóðÜèåéá
ðñïóÝããéóçò ôùí ðïëëáðëþí åñùôçìÜôùí ðïõ ôßèåíôáé áðÝíáíôé óôï æçôïýìåíï. Óå áõôü ôï
áöéÝñùìá ðñïóðáèÞóáìå íá ðñïóåããßóïõìå åðéìÝñïõò ðôõ÷Ýò, ÷ùñßò íá áãíïÞóïõìå êáé ôá
óõíïëéêÜ æçôïýìåíá. ÏñéóìÝíïé áñèñïãñÜöïé èá áíáñùôçèïýí: ìÞðùò äåí Ý÷ïõìå åðáñêÞ ãíþóç
ãéá íá äïèåß ëýóç; ÌÞðùò äåí õðÜñ÷åé êáí óõíåßäçóç ôçò ïõóßáò ôïõ ðñïâëÞìáôïò; Åíþ Üëëïé
èá åðéóçìÜíïõí ôçí áäõíáìßá áðÜíôçóçò óôá åñùôÞìáôá ìå èåóìéêïýò üñïõò. Ïé áñèñïãñÜöïé
åðé÷åéñïýí ôïìÝò óôï óþìá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ óå äéáöïñåôéêÜ ðåäßá, áöÞíïíôáò áíïéêôÞ ôç
óõíÝ÷åéá ôçò Ýñåõíáò.
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 110
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
¸íá áêüìá âëÝììá
óôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï
Ô
ïí ôåëåõôáßï êáéñü ðëçèáßíåé ç âé-
âëéïãñáößá ó÷åôéêÜ ìå ôïí åëëçíé-
êü êéíçìáôïãñÜöï. Óå ìéá ðñþôç
ðñïóÝããéóç, ç äéáäñïìÞ ôùí åêäüóåùí
äåß÷íåé íá Ý÷åé êáôåýèõíóç áðü ôçí ðåñé-
ãñáöÞ ôùí ôáéíéþí ðñïò ôçí åîÝôáóç êáé
áíÜëõóç éäéáßôåñùí ðëåõñþí ôïõ, ð.÷.
ôçò êáôÜôáîçò óå åßäç (öïõóôáíÝëáò,
ìéïýæéêáë, ìåëü ê.Ü.), ôùí óõíèçêþí ðá-
ñáãùãÞò, ôçò áíáöïñÜò óôï ÷þñï (ôçí
ðüëç, ôï ôïðßï), ôçò áíôéóôïé÷ßáò ìå ôá
êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ê.Ü. Ãßíåôáé öáíå-
ñü üôé ìéá óõíïëéêÞ êáé ðïëõåäñéêÞ åîÝ-
ôáóÞ ôïõ åßíáé êÜôé ðïõ âñßóêåôáé óôï îå-
êßíçìÜ ôçò. ÅðïìÝíùò, èá ìåóïëáâÞ-
óïõí êáé Üëëá «íÝá âëÝììáôá» ãéá íá óõ-
ãêñïôçèåß éêáíïðïéçôéêÜ.
Ç Ýíáñîç ôçò áêìÞò ôïõ åëëçíéêïý êéíç-
ìáôïãñÜöïõ ïñéïèåôåßôáé óôá 1950, óôç
÷ñïíéÜ ðïõ ç Powdermaker åß÷å áðïêá-
ëÝóåé ôï ×üëéãïõíô «âéïìç÷áíßá ïíåßñùí»
êáé áöïý Þäç ç áíôßóôïé÷ç áíÜðôõîÞ ôïõ
óôéò âéïìç÷áíéêÝò ÷þñåò åß÷å åêôïðßóåé
ôá ðáñáäïóéáêÜ åßäç èåÜìáôïò êáé åß÷å
Ðñüóùðï ìå ðñüóùðï, ìåôáôñÝøåé ôá ðåñéóóüôåñá èÝáôñá óå
1966, ôïõ ÑïâÞñïõ áßèïõóåò óéíåìÜ. ÐáñÜ ôçí êáèõóôåñç-
Ìáíèïýëç (Êþóôáò
ÌåóóÜñçò, ÅëÝíç ìÝíç áíÜðôõîÞ ôïõ óôç ÷þñá ìáò, äåí
Óôáõñïðïýëïõ) áðïôÝëåóå óõíÝ÷åéá ôùí ìÝ÷ñé ôüôå åðé-
110 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
ÓùôÞñçò Äçìçôñßïõ
ôåýîåþí ôïõ óôç Äýóç, äåí õéïèÝôçóå ôá
êáèéåñùìÝíá åßäç (áóôõíïìéêü, ìéïýæé-
êáë, ðåñéðåôåéþäåò) áëëÜ áêïëïýèçóå
Ýíá äéêü ôïõ éäéüìïñöï äñüìï.
Èá ìðïñïýóáìå íá åñìçíåýóïõìå ôçí
éäéïìïñößá ôïõ ùò ðïëéôéóìéêü ðñïúüí
ìéáò êïéíùíßáò ðïõ âñßóêåôáé óå êñßóç
êáé óå ìåôáó÷çìáôéóìü. Óôçí åñìçíåßá
áõôÞ óõíçãïñåß ç áíÜðôõîç ôïõ ìåëü.
ÕðÜñ÷ïõí üìùò ðïëëÜ Üëëá óôïé÷åßá êáé
áíôéöÜóåéò ðïõ áðáéôïýí âáèýôåñç äéå-
ñåýíçóç. Åí ðñþôïéò, åêôüò áðü ôï ìå-
ëü, áöïìïéþíåé èåìáôéêÜ óôïé÷åßá êáé
áðü Üëëá åßäç, êõñßùò áðü ôïí Êáñá-
ãêéüæç êáé ôçí çèïãñáößá, åíþ óôç ìïñ-
öÞ õéïèåôåß ôçí åðéèåþñçóç. Áðåõèýíå-
ôáé óå Ýíá íÝï êïéíü, óôá óôñþìáôá ôçò
åóùôåñéêÞò ìåôáíÜóôåõóçò –êáèõóôåñåß
áñêåôÜ íá ðñïóåëêýóåé ôá ìåóáßá óôñþ-
ìáôá– áóêþíôáò óå áõôÜ Ýíá åßäïò åðé-
ðïëéôéóìïý. Õößóôáôáé Ýíôïíç ëïãïêñé-
óßá, åîùôåñéêÞ êáé åóùôåñéêÞ, åíþ ôáõ-
ôü÷ñïíá âñßóêåôáé óå äéÜóôáóç ìå ôïí
êõñßáñ÷ï ëüãï êáé, ãé' áõôü, ïé äéáíïïý-
ìåíïé ôïí áðïññßðôïõí. Áðïóôáóéïðïéåß-
ôáé áðü ôç åðßäñáóç ôçò ÁíáôïëÞò êáé
äÝ÷åôáé åðéäñÜóåéò áðü ôç Äýóç, áðü ôçí
Éôáëßá áñ÷éêÜ êáé áñãüôåñá áðü ôç Ãáë-
ëßá. Äéáìïñöþíåé ìéá éäéüôõðç óÜôéñá,
üðïõ ï Þñùáò ðáñéóôÜíåé ôïí ôñåëü «ãéá
íá ôç âãÜëåé» êáé ôçí áíáìéãíýåé ìå êïé-
íùíéêÝò áîßåò, áëëÜ êáé ìå ôï üíåéñï ôçò
áíôéðáñï÷Þò. Ïé ðëåõñÝò ðïõ åðéóçìáß-
íïíôáé ðáñáðÜíù, êáèþò êáé Üëëåò ðïõ
áóöáëþò èá åðéóçìáíèïýí, áðáéôïýí
óïâáñÞ äéåñåýíçóç ãéáôß äåß÷íïõí üôé ï
êéíçìáôïãñÜöïò ôçò ðåñéüäïõ 1950-70
áðåôÝëåóå Ýíá êõñéáñ÷éêü ðïëéôéóìéêü
öáéíüìåíï ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò, ÷ù-
ñßò íá Ý÷åé êáôáíïçèåß áêüìá ï ñüëïò êáé
ç óçìáóßá ôïõ ãéá ôçí êïéíùíßá áõôÞ.
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 111
Åßíáé ãíùóôü üôé ï êñéôéêüò ëüãïò åðéêå-
íôñþíåé ôçí áíÜëõóÞ ôïõ, áêüìá êáé óÞ-
ìåñá, óôï êáëëéôå÷íéêü Ýñãï êáé åí ìÝñåé
óôïí äçìéïõñãü. ÅëÜ÷éóôåò åßíáé ïé ìåëÝ-
ôåò ðïõ åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôïõò üñïõò
ðáñáãùãÞò, äéáíïìÞò, äéá÷åßñéóçò êáé
ðïëéôéêÞò ôçò ôáéíßáò, ðáñüëï ðïõ áõôÞ
åßíáé ôáõôü÷ñïíá êáé âéïìç÷áíéêü ðñïúüí.
Äåí Ý÷åé öôÜóåé áêüìá óôç ÷þñá ìáò ç
«èåóìéêÞ» èåùñßá ôçò ôÝ÷íçò, ç ïðïßá
åñåõíÜ ðïéïé åîùöéëìéêïß ðáñÜãïíôåò
êáèéåñþíïõí ôçí ôáéíßá ùò êáëëéôå÷íéêü
Ýñãï. Ìéá ôÝôïéá Ýñåõíá èá ìðïñïýóå íá
áðïêáëýøåé ðïëëÜ ãéá ôçí áêìÞ, ôçí
ðôþóç êáé ôïí ÷áñáêôÞñá ôïõ åëëçíéêïý
êéíçìáôïãñÜöïõ. ÅíäéáöÝñïõóá ðëåõñÜ
áðü ôçí Üðïøç áõôÞ åßíáé ç èåóìéêÞ ðßå-
óç ðïõ áóêÞèçêå ðÜíù ó' áõôüí: ðñü-
óèåôç öïñïëïãßá óôá êéíçìáôïãñáöéêÜ
åßäç, áðïõóßá ÷ñçìáôïäüôçóçò Þ åðÝí-
äõóçò üðùò ßó÷õå ãéá ôá Üëëá âéïìç÷á-
íéêÜ ðñïúüíôá (óôçí ðåñßïäï ôçò áêìÞò
ôïõ õðáãüôáí óôï õðïõñãåßï Âéïìç÷á-
íßáò), Üñíçóç åéóáãùãÞò ôïõ óôçí ðáé-
äåßá êáé Üñíçóç ßäñõóçò Áêáäçìßáò Êéíç-
ìáôïãñÜöïõ áêüìá ìÝ÷ñé óÞìåñá, ðñü-
óèåôïò öüñïò (ï «öüñïò Öñåéäåñßêçò»)
óôá åéóéôÞñéá ôïõ óéíåìÜ, äõóöÞìéóç
áðü ôïí êõñßáñ÷ï ëüãï, Ýëåã÷ïò äéáìÝ-
óïõ ôçò êñáôéêÞò ÷ñçìáôïäüôçóçò, ðïõ
êáé áõôÞ ôåßíåé íá áíáéñåèåß. Ãéá ôç äéå-
ñåýíçóç áõôïý ôïõ ðåäßïõ, êáèþò êáé
ôùí ðåäßùí ôçò ðïëéôéóìéêÞò åîÜñôçóçò
êáé ôçò êïéíùíéêÞò ðñáêôéêÞò, èá ÷ñåéá-
óôïýí ðïëëÜ «íÝá âëÝììáôá».
ÌÝñïò ìüíï áðü ôá ðáñáðÜíù æçôÞìáôá
èßãïíôáé óôï áöéÝñùìá áõôü, ðïõ ãßíåôáé
ìå ôçí ðñüèåóç íá áíáðôõ÷èåß ç Ýñåõíá
óå ìåãáëýôåñï âÜèïò. ¸íá áðü áõôÜ,
ðïõ åîåôÜæåôáé óôï Üñèñï ôïõ K. ÔåñæÞ,
åßíáé ôï æÞôçìá ôçò äéáäï÷Þò êáé ôùí
ó÷Ýóåùí ôïõ ÍÝïõ ðñïò ôïí Ðáëáéü Åë-
ëçíéêü ÊéíçìáôïãñÜöï. Ïé ó÷Ýóåéò áõôÝò
äåí åßíáé ïýôå ðëÞñùò îåêáèáñéóìÝíåò
ïýôå ôåôåëåóìÝíåò êáé óõíå÷ßæïõí íá
åðçñåÜæïõí áñíçôéêÜ ôç äéáìüñöùóÞ
ôïõ. Ïé óõíÝðåéåò ôçò
óýã÷õóçò ðïõ åðáêï-
ëïýèçóå, ìå ôçí ïðïßá
áó÷ïëåßôáé êáé ôï Üñèñï
ôïõ Ó. ÊõìéùíÞ, äåí åß-
íáé Üó÷åôåò ìå ôï ãåãï-
íüò üôé ï åëëçíéêüò êéíç-
ìáôïãñÜöïò äåí ìðïñåß
áêüìá íá óõãêñïôÞóåé ìéá ïñéóìÝíç öõ-
óéïãíùìßá êáé Ýíá äéêü ôïõ ëüãï. ¢ëëï
æÞôçìá, ðïõ åðßóçò ðñþôç öïñÜ äéáôõ-
ðþíåôáé ñçôÜ, ìå ôï Üñèñï ôçò Ó. Èåï-
äùñÜêç, åßíáé ôï ó÷åôéêü ìå ôï ëåãüìåíï
artworld, äçëáäÞ ìå ôï ðïéá åßíáé åêåßíá
ôá üñãáíá êáé ôá ðñüóùðá êáé ìå ðïéá
êñéôÞñéá åðéëÝãïõí êáé ïñßæïõí ðïéá áðü
ôéò ðáñáãüìåíåò ôáéíßåò èá êáèéåñùèåß
ùò êáëëéôå÷íéêü Ýñãï. Óôï Üñèñï ôçò Á.
ÍéêïëáÀäïõ åîåôÜæåôáé ï éäåïëïãéêüò ñü-
ëïò ôïí ïðïßïí ðáßæåé ç åéêïíïðïßçóç ôçò
ÁèÞíáò, ü÷é áðëÜ ùò ðáèçôéêü óêçíéêü
ôçò äñÜóçò áëëÜ ùò ÷ñïíïðïéçìÝíïò
÷þñïò ï ïðïßïò, ðÝñá áðü ôç óçìáóéï-
ëüãçóç ðïõ ðñïóöÝñåé óôç äñÜóç, óõì-
ìåôÝ÷åé ó' áõôÞí ðáßæïíôáò ôï ñüëï ôïõ
êáôùöëßïõ. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ôï
Üñèñï ôçò Ç. ÂåíÜêç áíáöÝñåôáé óôç ÷á-
ñáêôçñéóôéêÞ áðïõóßá ôïõ ç÷çôéêïý ìï-
íôÜæ óôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï,
ðñÜãìá ðïõ äåß÷íåé ôçí éäéüôõðç áðüêëé-
óÞ ôïõ áëëÜ êáé ôçí åðéêñÜôçóç ôçò åé-
êüíáò ðÜíù óôéò Üëëåò ìïñöÝò Ýêöñá-
óçò ôïõò äýï ôåëåõôáßïõò áéþíåò. Äýï
Üñèñá áíáöÝñïíôáé óôï ÷áñáêôÞñá ôïõ
åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ êáé óôéò ó÷Ý-
óåéò ôïõ ìå ôï êïéíü Þ, ãåíéêüôåñá, óôéò
ó÷Ýóåéò ôïõ ìå ôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá. Ôï
Ýíá, ôçò Ó. Âáôïýãéïõ áöïñÜ ôïí êéíçìá-
ôïãñÜöï ôçò ðåñéüäïõ 1950-70 êáé ôï
Üëëï, ôçò ¸. ×ñçóôïðïýëïõ, áöïñÜ ôï
óýã÷ñïíï. ÔÝëïò ï Óðýñïò Êáêïõñéþôçò
äéåñåõíÜ ìéá åéäéêÞ èåìáôïëïãßá áõôÞ
ôïõ åìöéëßïõ ðïëÝìïõ ìÝóá óôçí
åëëçíéêç öéëìïãñáößá.
Ï ÓùôÞñçò Äçìçôñßïõ
åßíáé áíèñùðïëüãïò
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 111
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 112
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
Ôüëìç êáé áíáðïöáóéóôéêüôçôá óôï óçìåñéíü
åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï
Å
êìåôáëëåõüìåíç ôçí åõêáéñßá ôùí
êáéñþí ìå ôéò åðáíåêäüóåéò ðá-
ëáéþí ôáéíéþí óå dvd, îáíáâëÝðù
ôï Ëüãï ôïõ ÍôñÜãéåñ (1954), âáóéóìÝíï
óôï âéâëßï ôïõ ÊÜõ Ìïõíê. Îå÷íÜù ôç
ó÷Ýóç ìïõ ìå ôç èñçóêåßá, ôç ó÷Ýóç ìïõ
ìå ôï Èåü êáé ðáñáôçñþ ôïí ôñåëü Éçóïý
ðïõ ðñïêáëåß ôï èáýìá ôïõ ôÝëïõò ôçò
ôáéíßáò: Ôçí áíÜóôáóç ôçò ìçôÝñáò ðïõ
Ý÷åé ðåèÜíåé óôç äéÜñêåéá ôçò ãÝííçóçò
ôïõ ìùñïý ôçò. Ðáñáôçñþ ôïí ôñüðï ðïõ
ï óêçíïèÝôçò ìáæß ìå ôïí çèïðïéü Ý÷ïõí
åðéëÝîåé íá ðáñïõóéÜóïõí óôçí ïèüíç
ôçí «ôñÝëá» ôïõ êåíôñéêïý ÷áñáêôÞñá
(Ãéï÷Üíåò) êáé áíáñùôéÝìáé: ôé óçìáßíåé íá
ìçí íôñÝðåôáé ï óêçíïèÝôçò íá åêöñÜóåé
ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôçò óêÝøçò ôïõ, ôùí
ðüèùí ôïõ êáé ôùí áíçóõ÷éþí ôïõ, ìå öü-
âï íá áããßîåé ôá üñéá ôïõ ãåëïßïõ; Ôé óç-
ìáßíåé Ýñåõíá êáé ôüëìç óôçí áöÞãçóç
êáé óôïí ôñüðï ðïõ åðéëÝãåé íá åêöñáóôåß
ï êáôáóêåõáóôÞò ìéáò ôáéíßáò, ìå ü,ôé óõ-
íåðÜãåôáé áõôü ãéá ôçí êáëëéôå÷íéêÞ êáé
ôçí åìðïñéêÞ ðñïþèçóç ôçò ôáéíßáò;
ÅðéðëÝïí –êáé áõôü åßíáé ôï èÝìá ðïõ
ìáò áðáó÷ïëåß– ôé óçìáßíåé ç äõíáôüôç-
ôá ìéáò ôÝôïéáò õðÝñâáóçò óôçí áöÞãç-
óç óå ìéá êïéíùíßá ðïõ üëï êáé ðåñéóóü-
ôåñï èÝëåé íá èåùñåßôáé «êáèþò ðñÝðåé»,
íá ðñïóäéïñßæåôáé ìÝóù ôçò áðüêôçóçò
÷ñÞìáôïò êáé íá áðáñíéÝôáé êÜèå åßäïò
åíäïóêüðçóçò;
Ôï íá ìðáßíåé Ýíá ôÝôïéï åñþôçìá óôçí
êéíçìáôïãñáößá ôçò óýã÷ñïíçò åëëçíé-
êÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ôñïìÜæåé. Èá Ýëåãå
êáíåßò ðùò óôçí ïõóßá áìöéóâçôåß ôï áõ-
ôïíüçôï ìéáò åëåýèåñçò Ýêöñáóçò
–õðïôßèåôáé áíáöáßñåôï äéêáßùìá êÜèå
äçìïêñáôéêÞò êïéíùíßáò– ìÝóù ìéáò áðá-
ãïñåõôéêÞò, åëåã÷üìåíçò äéáíïìÞò, ç
ïðïßá óõíäÝåôáé áëõóéäùôÜ ðñïò ôá ðß-
112 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
ÓôÝëëá ÈåïäùñÜêç
óù ìå ôçí ðáñáãùãÞ ôçò ôáéíßáò, ìå ôçí
åðéëïãÞ ôçò éäÝáò, ôåëéêÜ ìå ôç äéáìüñ-
öùóç åíüò ãïýóôïõ ðïõ äåí åðéäÝ÷åôáé
éäéáßôåñç óêÝøç êáé Ýñåõíá. Êé üôáí ìéëÜ-
ìå ãéá Ýñåõíá äåí åííïïýìå Ýíáí êéíç-
ìáôïãñÜöï ðïõ áìéãþò ðåéñáìáôßæåôáé,
áëëÜ êÜèå áðëÞ ôáéíßá ðïõ ôïëìÜ íá èÝ-
ôåé ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôçò êáé ðïõ
åíôÜóóåôáé óôï ðëáßóéï ðïëëþí ôÝôïéùí
åõñùðáúêþí ôáéíéþí Þ áíåîÜñôçôùí
áìåñéêÜíéêùí. Ðïõ ôïëìÜ íá äåé êáôÜìá-
ôá êáé áðëÜ ôïí åáõôü ôçò, ÷ùñßò íá áõ-
ôïëïãïêñßíåôáé êáé ðïõ, åíßïôå, ðñïôåßíåé
êáé êáëëéôå÷íéêÝò êáéíïôïìßåò.
Óôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï èÝôïõìå
áðëþò êÜðïéá åñùôÞìáôá óå Ýíá èÝìá
éäéáßôåñá ðïëýðëïêï, ãéáôß âåâáßùò äåí
Üðôåôáé ìüíï ôçò ðñü÷åéñçò ëýóçò ôçò
äéáíïìÞò êáé ôçò êñáôéêÞò ðïëéôéêÞò, áë-
ëÜ êáé ðïëëþí èåìÜôùí ðïõ Ý÷ïõí íá
êÜíïõí ìå ôçí ðáéäåßá êáé ôï ãåíéêüôåñï
ðïëéôéóôéêü åðßðåäï ôïõ ¸ëëçíá, êáèþò
åðßóçò ìå ôïí ôñüðï ðïõ Ý÷åé ìÜèåé íá
åêôßèåôáé, íá åðáíáðñïóäéïñßæåé ôéò ðñÜ-
îåéò ôïõ êáé íá ðñï÷ùñÜåé ÷ùñßò íá êá-
ëýðôåé ôï ðáñåëèüí ôïõ.
Èåùñïýìå ùò äåäïìÝíï, óôá åñùôÞ-
ìáôá ðïõ âÜæïõìå, ðùò ç ðïëõöùíßá êáé
ç óõíýðáñîç äéáöïñåôéêþí åéäþí êáé
áðüøåùí óå ìéá êéíçìáôïãñáößá ãéá ìáò
èá Þôáí ôï åõêôáßï.
ÎåêéíÜìå áðü ìéá áðëÞ ðáñáôÞñçóç. ÌÝ-
÷ñé ðïéï óçìåßï åßíáé äéáôåèåéìÝíïò ï Ýë-
ëçíáò äçìéïõñãüò íá åêèÝóåé ôïí åáõôü
ôïõ ìÝóù ôïõ Ýñãïõ ôïõ, íá åíï÷ëÞóåé,
íá ðñïâïêÜñåé ãéá ôéò ðñáãìáôéêÝò áíÜ-
ãêåò ôçò áöÞãçóçò, Üñá êáé ôçò áíÜãêçò
ôïõ ãéá Ýêöñáóç, êáé íá åðéëÝîåé ôïí
áöçãçìáôéêü ôñüðï ôïõ Ýñãïõ;
ÁëëÜ êé áðü ôçí Üëëç, ìÝ÷ñé ðïéï óçìåßï
åßíáé äéáôåèåéìÝíïò áõôüò ï ðïëõóõæç-
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 113
ôçìÝíïò ìÝóïò èåáôÞò íá äå÷èåß áõôÞí
ôçí Ýêèåóç, ìå ðïéá ðáéäåßá óôçí åéêüíá
ôçò êáèçìåñéíüôçôÜò ôïõ, ìå ðïéá áêñé-
âþò ðïëéôéóôéêÞ õðïäïìÞ, áëëÜ áêüìç
ìå ðïéá áãÜðç ðñïò ôçí ôÝ÷íç ãåíéêüôå-
ñá; Åêôüò áí èåùñÞóïõìå ðùò ï ðïëéôé-
óìüò ôñïöïäïôåßôáé ìüíï áðü ôéò ôçëåï-
ðôéêÝò ðáñáãùãÝò êáé ôïí ôñüðï ðáñïõ-
óßáóçò ôùí åéäÞóåùí.
Ç ôÝ÷íç äåí ìðïñåß íá åßíáé ðñïúüí åíüò
ðáéäéïý ðïõ öïâÜôáé ìÞðùò ôï ðéÜóåé ç
ìáìÜ ôïõ íá áõíáíßæåôáé. Åßíáé ðñïúüí
åêåßíïõ ðïõ äåí öïâÜôáé íá äçëþóåé ôçí
ôáõôüôçôÜ ôïõ êáé ðïõ Ý÷åé ìÜèåé íá
ðáßñíåé ôá ñßóêá ôïõ. Ï åîùñáúóìüò ôçò
ôáéíßáò ìå óêïðü íá áñÝóåé êáé íá ìçí
åíï÷ëåß, þóôå íá «ðéÜóåé» Ýíá ìåãáëýôå-
ñï åýñïò êïéíïý, ðïõ óôçí êáëýôåñç ðå-
ñßðôùóç åêöñÜæåôáé ìÝóá áðü ôå÷íéêÜ
«óùóôÜ» ðñïúüíôá ôçëåïðôéêÞò êáôáãù-
ãÞò, áñêåß ãéá íá áíôéðñïóùðåýóåé ôïí
êéíçìáôïãñÜöï ôùí çìåñþí ìáò;
Ôá åñùôÞìáôá ðïõ ôßèåíôáé ðñïêáëïýí
ðáíéêü ãéáôß õðÜñ÷åé ïìé÷ëþäçò áôìü-
óöáéñá óôï óçìåßï åêêßíçóçò ôïõ ðñï-
âëÞìáôïò. Ãéáôß ôï ðñüâëçìá Ý÷åé ìïñöÞ
ëáâõñßíèïõ. Êáé ãéáôß äåí õðÜñ÷åé êáìßá
ïõóéáóôéêÞ äéÜèåóç ãéá ëýóç. Êáé åðßóçò
íá èÝóïõìå Üëëï Ýíá åñþôçìá: ÌÞðùò
äåí äéáèÝôïõìå êáé åðáñêÞ ãíþóç ãéá íá
äïèïýí ëýóåéò; ¹, áêüìç ÷åéñüôåñá: ìÞ-
ðùò äåí õðÜñ÷åé êáí óõíåßäçóç ôçò ïõ-
óßáò ôïõ ðñïâëÞìáôïò; ¹, ôÝëïò, ìÞðùò
äåí âëÝðïõìå üëïé ôï ßäéï ðñüâëçìá;
Ãéáôß åßíáé äéáöïñåôéêü ôï ðñüâëçìá ôçò
áäõíáìßáò ìåãéóôïðïßçóçò ôïõ êÝñäïõò
êáé äéáöïñåôéêü ôçò äçìéïõñãéêÞò ôüë-
ìçò Þ áêüìç åßíáé äéáöïñåôéêü íá áíá-
ñùôéÝóáé ãéá ôçí êáôáóêåõÞ êáé ôçí ðï-
ñåßá ôùí ðñïúüíôùí ðïëéôéóìïý.
Óßãïõñá ìðïñïýìå íá ìéëÞóïõìå ãéá ìéá
Ýëëåéøç êéíçìáôïãñáöéêÞò ðáéäåßáò, ìéáò
ðïõ ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá ùò åðß ôï ðëåßóôïí
áõôÞ ç ðáéäåßá Þôáí ìüíïí åìðåéñéêÞ êáé
õðÞñ÷å Üñíçóç íá äå÷ôïýìå ôçí áíá-
ãêáéüôçôÜ ôçò. Óßãïõñá åðßóçò ç ðáéäåßá
áõôÞ áöïñÜ üëç ôçí
ïìÜäá ðïõ óõììåôÝ÷åé
óå ìéá ôáéíßá. Ç øõ÷Þ ôçò
åéêüíáò åßíáé ðñïúüí ôçò
óýíäåóçò ðïëëþí áí-
èñþðùí, áêüìç êé áí êÜ-
ðïéïò äéåõèýíåé ôï Ýñãï.
Ç ôüëìç äåí âñßóêåôáé
ìüíï óôç óýëëçøç, óôç ìåôáöïñÜ ôçò
óôï óåíÜñéï êáé óôç óêçíïèåôéêÞ ìáôéÜ,
áëëÜ êáé óôïí ôñüðï ðïõ áéóèáíüìáóôå
ôï öùò Þ áêïýìå ôïõò Þ÷ïõò, óôïí ôñü-
ðï ðïõ ìéëÜìå êáé áíôéìåôùðßæïõìå ôï
öáêü ê.ëð. ¼ëïé åßíáé óõíõðåýèõíïé óôçí
ïëïêëÞñùóç ìéáò ôáéíßáò.
Óßãïõñá åðßóçò ìðïñïýìå íá ìéëÞóïõìå
ãéá ìéá ðáíôåëÞ Ýëëåéøç êáëëéÝñãåéáò
êáé äéÜèåóçò óå êñáôéêïýò öïñåßò ðïõ
áíôéðñïóùðåýïõí ôïí ðïëéôéóìü, óå óç-
ìåßï ðïõ áããßæåé ôç ãåëïéüôçôá. ÐñÜãìá
ðïõ óõíôåßíåé óôç ìç äéåõêüëõíóç ôçò
ðáñáãùãÞò êáé óôçí Ýëëåéøç åõåëéîßáò
üóïí áöïñÜ ôç ëÞøç ìÝôñùí ðïõ Ýììå-
óá èá âïçèïýóáí ôçí åõñýôåñç ðáñá-
ãùãÞ ôáéíéþí ðñïò äéáöïñåôéêÝò õöïëï-
ãéêÝò êáôåõèýíóåéò.
ÈÝôïõìå üìùò ðÜëé ôï åðüìåíï åñþôç-
ìá: Ïé äýï ðáñáðÜíù ðáñÜãïíôåò åßíáé
áñêåôïß ãéá íá åìðïäßóïõí ìéá åëåýèåñç
êéíçìáôïãñáöéêÞ Ýêöñáóç;
Áð' ü,ôé öáßíåôáé, óå óõíäõáóìü ìå ôéò
ïéêïíïìéêÝò áðáéôÞóåéò ôïõ ìÝóïõ, åßíáé.
ÐÜíôïôå âÝâáéá ìå åîáéñÝóåéò, éäßùò
ðñþôùí, äåýôåñùí ôáéíéþí, ïé ïðïßåò
üìùò óõ÷íÜ ìåôáëëÜóóïíôáé ìå óêïðü
íá õðçñåôÞóïõí Ýíá ìïíôÝëï åí äõíÜìåé
ðéï åìðïñéêü. Ôé óçìáßíåé üìùò ðéï åìðï-
ñéêü ãéá ôçí åëëçíéêÞ ðáñáãùãÞ - äéáíï-
ìÞ; Ï êéíçìáôïãñÜöïò åßíáé ìéá ôÝ÷íç
ðïõ ïöåßëåé íá Ý÷åé èåáôÝò Þ, Ýóôù, áíá-
ãíþóôåò - èåáôÝò ôïõ dvd ôçò ôáéíßáò.
Êáé èÝôïõìå ôï åðüìåíï åñþôçìá: Äåí
ìðïñïýìå íá Ý÷ïõìå óõíäõáóìü ôüë-
ìçò êáé åìðïñéêüôçôáò ìå äéÜöïñá ðñï-
óùðéêÜ ýöç ôùí äçìéïõñãþí, üðùò
óõìâáßíåé óå äéåèíÝò åðßðåäï (âë. ôáé-
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 113
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 114
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
íßåò Ôñßáñò, ÅãêïãéÜí ê.ëð.);
Áð' ü,ôé öáßíåôáé, ðÜëé ü÷é. ÌÞðùò äåí
õðÜñ÷åé êïõëôïýñá êáé üñáìá ïýôå áðü
ôçí ðëåõñÜ ôçò ðáñáãùãÞò êáé ôçò äéá-
íïìÞò, ìÞðùò äåí õðÜñ÷åé ðñáêôéêÜ ôÝ-
ôïéï æçôïýìåíï, ïýôå õðÜñ÷ïõí Üíèñù-
ðïé óáí ôïí ÌáñÝí Êáñìßôò ôïõ ÌÊ2, ðïõ
èá áíáëÜìâáíáí ôáéíßåò óáí ôïí ¢ãíù-
óôï êþäéêá ôïõ ×Üéíåêå;
Êé áí äåí õðÜñ÷ïõí, ðïéá åßíáé ç ìïßñá
ôùí äçìéïõñãþí ðïõ èá ìðïñïýóáí íá
îåðçäÞóïõí ìÝóá áðü Ýíá ôÝôïéï ó÷Þìá;
Ôé õðïìïíÞ äéáèÝôïõìå êáé ðüóåò åõêáé-
ñßåò ôïõò äßíïõìå; Ðïéï åßíáé ôï äéêáßùìÜ
ôïõò óôï ëÜèïò;
Êáé èÝôïõìå ôï åðüìåíï åñþôçìá: Áí ç
ðïëéôåßá ðáñáôçñåß Ýíá ôÝôïéï öáéíüìåíï
ðïëéôéóôéêÞò áíéêáíüôçôáò... áëëÜ ìÜëëïí
ëÜèïò åñþôçìá, ãéáôß ãéá íá ðáñáôçñÞ-
óåéò Ýíá öáéíüìåíï ðñÝðåé íá Ý÷åéò êáé ôá
åñãáëåßá íá ôï êáôáíïÞóåéò. Ïðüôå íá
äéáöïñïðïéçèåßò áðü Ýíá ðñïúüí ìå ðñù-
ôáñ÷éêü üñáìá ôçí êáôáíÜëùóç êáé íá êôß-
óåéò ôçí ýðáñîç êéíçìáôïãñáöéêþí Ýñ-
ãùí, êáôáíïþíôáò ôï ÷ñüíï ðïõ áðáéôåß-
ôáé ãé' áõôÞí ôç äéáìüñöùóç, ÷ùñßò áíåý-
èõíåò êáôçãïñßåò ìç ýðáñîçò óïâáñïý
åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ. Íá ôïëìÞóåéò
íá ôï ðáò ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò!
Ôá åñùôÞìáôá áõôÜ ðñïêáëïýí ìéá áóöõ-
îßá óôï ôïðßï ôïõ åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜ-
öïõ ôùí çìåñþí ìáò. Áõôïìðëïêáñéæüìá-
óôå ìÝóá óå áõôÜ, áêüìç êé áí êáôáíïïý-
ìå ôï ðñüâëçìá. ×Üíïõìå ôïí áëçèéíü
óôü÷ï ôçò åéëéêñéíïýò Ýêöñáóçò, ðïõ ìå
õðïìïíÞ óå öÝñíåé êáé êïíôÜ óå Ýíá ìÝ-
ñïò ôïõ êïéíïý, ðïõ ðïôÝ äåí åßíáé ßäéï.
Ìåôáôïðßæïõìå ôï ðñüâëçìá áêïëïõèþ-
1.
Torben Skjodt Jensen íôáò ïéêïíïìßóôéêïõò óôü÷ïõò, ãéáôß äåí
Carl Th. Dreyer, Min Me-
õðÜñ÷åé ïýôå ç ãíþóç ðïõ èá óõíÝäåå
ter, 96, ìôö. Êáñë
ÍôñÜãéåñ ÁöéÝñùìá, Carl ôçí ðïéüôçôá åíüò Ýñãïõ ìå ôçí ïéêïíïìé-
Dreyer collection, DVD, êÞ ôïõ ðïñåßá. Åßíáé ôõ÷Üñðáóôç.
New Star, ÁèÞíá. ¸÷åé ôçí ðïëõôÝëåéá ôï åëëçíéêü óéíåìÜ
2.
Áðüóðáóìá áðü ôçí
ôáéíßá Ëüãïò (Ïrdet) ôïõ
íá ìç ëáìâÜíåé õð' üøéí ôïõ ôçí áíÜðôõ-
ÊÜñë ÍôÜãéåñ, 126', îç ôïõ åõñùðáúêïý êéíçìáôïãñÜöïõ;
Äáíßá, 1954. ¸÷åé ôçí ðïëõôÝëåéá íá ìçí âëÝðåé ðþò
114 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
áõôüò ï êéíçìáôïãñÜöïò áíôéìåôùðßæåé
ôç äéêÞ ôïõ øõ÷Þ; ¹ Ý÷åé áðëþò ôçí ðï-
ëõôÝëåéá ôçò ìßìçóçò ìåãÜëùí õðåñðá-
ñáãùãþí ìå ôï 1/1000 ôïõ ðñïûðïëïãé-
óìïý, äåäïìÝíçò ôçò âéïôå÷íéêÞò áíôéìå-
ôþðéóçò ôçò ðáñáãùãÞò; ÌÞðùò ôüôå
êáôáëÞãïõìå óå ìéá êáêüãïõóôç êáôÜ-
óôáóç óõíôçñçôéêÞò åðáñ÷ßáò;
Êáé èÝôïõìå êáé Ýíá èåôéêü åñþôçìá: ÌÝ-
÷ñé ðïéï óçìåßï ìðïñåß íá ìáò óþóåé ç åõ-
êïëßá Ýêöñáóçò ìÝóá áðü ôéò íÝåò ôå÷íï-
ëïãßåò; ÌÝ÷ñé ðïéï óçìåßï ìðïñåß íá õðåñ-
ðçäÞóåé üëåò áõôÝò ôéò áíüçôåò ðáñáôç-
ñÞóåéò ðïõ õðïâéâÜæïõí ôï ðñüâëçìá ôïõ
åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ óôçí Ýëëåéøç
óåíáñßïõ êáé Üëëá ðáñüìïéá; ÌÝ÷ñé ðïéï
óçìåßï äéáâëÝðïõìå ôçí Ýíôáîç ôïõ óçìå-
ñéíïý åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ óôçí
ðñïïðôéêÞ áëëáãÞò èÝáóçò ôïõ ìÝóïõ ìÝ-
óá áðü çëåêôñïíéêÝò ìïñöÝò;
Êëåßíïíôáò ôá åñùôÞìáôá ìå Ýíáí êõêëé-
êÜ áöçãçìáôéêü ôñüðï, âëÝðù ôç óõíÝ-
íôåõîç ðïõ äßíåé ï «ôñåëüò» çèïðïéüò
ôïõ Ëüãïõ ôïõ ÍôñÜãéåñ, ìåãÜëïò ðéá,
óôï íôïêõìáíôÝñ ôïõ Ôüñìðåí ×Ýíóåí1:
« Ìå ðÞãå ï ÍôñÜãéåñ íá ãíùñßóù Ýíáí
ðáñÜîåíï æùãñÜöï ãéá íá áêïýóù ðþò
ìéëÜåé êáé ãéá íá êôßóù ôï ëüãï ìïõ ðÜíù
óôç äéêÞ ôïõ ðåñßåñãç ïìéëßá... Ç êñéôéêÞ
ìåôÜ ìáò ôóÜêéóå...». ÁëëÜ áõôüò åðÝìå-
íå êáé Þôáí óßãïõñïò ãéá ôç ãåëïéüôçôá
áõôÞò ôçò Ýêöñáóçò ôïõ ëüãïõ. ¸ôóé ìü-
íï èá ìðïñïýóå «ôï öùò íá ëÜìøåé óôï
óêïôÜäé».
Êáé Ýíá ôåëåõôáßï åñþôçìá: Ôï èáýìá
ðïõ ôüëìçóå íá åêöñÜóåé ï ÍôñÜãéåñ
óôï Ëüãï ìðïñåß íá ãßíåé óôçí åëëçíéêÞ
êéíçìáôïãñáößá ÷ùñßò ðßóôç êáé ãíþóç;
- Èá ôçí îõðíÞóåéò; ñùôÜåé ôïí Ãéï÷Üíåò
ç ìéêñÞ êüñç ôçò íåêñÞò.
- Áí ì' áöÞóïõí ïé Üëëïé 2
Ç ÓôÝëëá ÈåïäùñÜêç åßíáé
äñ. êéíçìáôïãñÜöïõ, óêçíïèÝôéò
êáé äéäÜóêåé óôï ÐáíåðéóôÞìéï Ìáêåäïíßáò
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 115

Êþóôáò ÔåñæÞò

Óôá óýíïñá «ðáëéïý»

êáé «íÝïõ» êéíçìáôïãñÜöïõ

Å
ßíáé äýóêïëï íá áíáóõóôÞóïõìå íùíéêÝò áîéþóåéò êáé
óÞìåñá ìÝóá áðü ìéá áíáëõôéêÞ åðéññïÝò áðü ôá áíôß-
ðñïóÝããéóç ôï ôé áíôéðñïóþðåõå óôïé÷á åõñùðáúêÜ ñåý-
óôï öáíôáóéáêü ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò ìáôá, ðïõ áñãüôåñá ïíïìÜóôçêå «íÝïò
ï ëáúêüò êéíçìáôïãñÜöïò, ç åëëçíéêÞ åê- åëëçíéêüò êéíçìáôïãñÜöïò» (ÍÅÊ), óå
äï÷Þ ôçò âéïìç÷áíßáò ôïõ èåÜìáôïò, ðå- áíôéäéáóôïëÞ ìå ôïí «ðáëáéü» (ÐÅÊ).
ñßðïõ óáñÜíôá ÷ñüíéá ðñéí, óôçí ðåñßï- Õóôåñïýìå áêüìç óå óõíèåôéêÝò åñãá-
äï ðïõ ôÝìíåôáé áðü ôï éóôïñéêü ïñüóç- óßåò ãéá åêåßíç ôçí êñßóéìç ðåñßïäï, ðïõ
ìï ôçò 21çò Áðñéëßïõ 1967. ¸íáò îÝíïò áðïôõðþíåôáé ìåôÜ ôï êáëïêáßñé ôçò
ðáñáôçñçôÞò, ï éóôïñéêüò êéíçìáôïãñÜ- åîÝãåñóçò óôçí ÁèÞíá ôïõ 1965, óôçí Ç åêäñïìÞ, 1966, ôïõ
ÔÜêç Êáíåëëüðïõëïõ
öïõ êáé óêçíïèÝôçò Gideon Bachmann, êéíçìáôïãñáöéêÞ Ýêñçîç óôï ÖåóôéâÜë (Ëßëõ ÐáðáãéÜííç,
ðáñáôçñïýóå êáôÜðëçêôïò ôüôå ðùò Èåóóáëïíßêçò ôïõ 1966: ÌÝ÷ñé ôï ðëïßï Êþóôáò ÊáñáãéÜííçò)
«óôç ÄõôéêÞ Ãåñìáíßá óôçí
êéíçìáôïãñáöéêÞ ðáñáãù-
ãÞ åíüò ÷ñüíïõ ìßá ôáéíßá
áíôéóôïé÷åß óå 2.300.000
êáôïßêïõò, åíþ óôçí ÅëëÜ-
äá ç áíáëïãßá áõôÞ åßíáé 1
ðñïò 65.000»1.
Óçí ðñáãìáôéêüôçôá, åêåß-
íç áêñéâþò ôç ÷ñïíéÜ
(1967) ç áíáëïãßá åßíáé
áêüìç ðéï åíôõðùóéáêÞ,
ìéá êáé Ý÷ïõìå ôï éóôïñéêü
ñåêüñ (áîåðÝñáóôï ìÝ÷ñé
óÞìåñá êáé ðñïöáíþò ãéá
ôï áðþôåñï ìÝëëïí) ôçò
åã÷þñéáò ðáñáãùãÞò ìå
118 ôáéíßåò (!). ¸íáò êéíç-
ìáôïãñÜöïò ìå õðåñâÜë-
ëïõóá Ýìöáóç óôïí çèï-
ðïéü-óôáñ, óôï äéÜëïãï, ôç
óôáôéêÞ êéíçìáôïãñÜöçóç,
ôï ðëåüíáóìá êïéíïôïðßáò,
ôç èåáôñïãåíÞ äñáìá-
ôïõñãßá... Ùóôüóï, ç áêìÞ
ôïõ åêåßíç áêñéâþò ôçí ðå-
ñßïäï óõìðßðôåé ìå ôçí åì-
öÜíéóç ìéáò äéáêñéôÞò «ôÜ-
óçò» óêçíïèåôþí ìå óáöÝ-
óôáôåò êáëëéôå÷íéêÝò - êïé-

ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 115

16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 116
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
ôïõ ÁëÝîç Äáìéáíïý, Ðñüóùðï ìå ðñü-
óùðï ôïõ ÑïâÞñïõ Ìáíèïýëç, Ï èÜíá-
ôïò ôïõ ÁëÝîáíäñïõ ôïõ Ä. ÊïëëÜôïõ,
ìáæß ìå ôçí ÅêäñïìÞ ôïõ «áñ÷áéüôåñïõ»
ÔÜêç Êáíåëëüðïõëïõ. ¸íá ÷ñüíï ðñéí
åß÷å êÜíåé ôçí åìöÜíéóÞ ôïõ ï ÐáíôåëÞò
Âïýëãáñçò ìå ôïí ìéêñïý ìÞêïõò ÊëÝ-
öôç, íùñßôåñá ïé Ëáìðñéíüò - ÈÝïò åß÷áí
ðáñïõóéÜóåé ôéò 100 þñåò ôïõ ÌÜç, ï
Èüäùñïò Áããåëüðïõëïò åß÷å îåêéíÞóåé
ôçí Üôõ÷ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ ãéá ìéá ðñþôç
ìåãÜëïõ ìÞêïõò ôáéíßá, ôï Forminx
Ìåñéêïß ôï ðñïôéìïýí Story. ÐáñáìïíÝò ôçò äéêôáôïñßáò ï ÄÞ-
êñýï, 1962, ôïõ ÃéÜííç ìïò ÈÝïò îåêéíÜ ôï ðïëýðáèï üóï êáé
Äáëéáíßäç. ÌïõóéêÞ: åìâëçìáôéêü ÊéÝñéïí, ï Óôáìðïõëüðïõ-
Ìßìçò ÐëÝóóáò (ÑÝíá
Âëá÷ïðïýëïõ, Íôßíïò ëïò êáôáèÝôåé ìåôÜ âáóÜíùí ôçí Áíïé÷ôÞ
Çëéüðïõëïò) åðéóôïëÞ, ïé ÔïñíÝò - ÓöÞêáò ãõñßæïõí
116 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
ôïí Èçñáúêü üñèñï... Óå Ýíá êëßìá êïðå-
ñáôßâáò («Áëâáíßá» ôï ïíüìáæå ï Äáìéá-
íüò), üëïé âïçèïýí üëïõò, ïé ßäéïé Üí-
èñùðïé åíáëëÜóóïíôáé ìðñïò êáé ðßóù
áðü ôçí êÜìåñá. Áí èÝëïõìå ïðùóäÞðï-
ôå íá ìéëÞóïõìå ãéá «ãåíéÜ», íá, ìÝóá óå
äýï ÷ñüíéá âñßóêåôáé óå ðëÞñç áíÜðôõ-
îç...
ÌÝóá óôç óåæüí 1969-70 ç åëëçíéêÞ ôáé-
íßá, áíåðçñÝáóôç áðü ôï «åðáíáóôáôéêü
êáèåóôþò», êáôáêôÜ Üëëç ìéá êïñõöÞ:
ôï õøçëüôåñï ðïóïóôü ôçò óôéò áßèïõ-
óåò áðü ôçí åðï÷Þ ðïõ õößóôáíôáé óôïé-
÷åßá ìå êÜðïéï âáèìü áîéïðéóôßáò (1947):
31,78%, ìåôáöñáæüìåíï óå 3,3 åêáô.
èåáôÝò (áõôÜ óôéò áßèïõóåò ðñþôçò ðñï-
âïëÞò, óôï óýíïëï ôï êïéíü ôçò åëëçíé-
êÞò ôáéíßáò åßíáé ðïëý ìåãáëýôåñï, ìéá
êáé ç â' ðñïâïëÞ åßíáé ï ðñïíïìéáêüò
÷þñïò ôùí ôáéíéþí ôïõ Íßêïõ Îáíèü-
ðïõëïõ, ôïõ ÈáíÜóç ÂÝããïõ, ôçò Âïõ-
ãéïõêëÜêç ê.ëð.)2.
¸íá ÷ñüíï áñãüôåñá, ï Âáóßëçò Ñáöáç-
ëßäçò óôï ×ñïíéêü 1971 êùäéêïðïéåß ôï
ìáíéöÝóôï ôïõ ÍÅÊ êáé äéáêçñýóóåé ôçí
áíáãêáéüôçôá ýðáñîçò êéíçìáôïãñáöé-
óôþí-äéáíïïõìÝíùí êáé ü÷é «èåáìáôï-
ðïéþí». «Ï êáôáóêåõáóôÞò óùóôþí áöç-
ãÞóåùí ìðïñåß íá åßíáé êáëüò, ðéèáíþò,
ðáñáìõèÜò ðïõ áöçãåßôáé éóôïñéïýëåò
ãéá ìåãÜëïõò. Ï êéíçìáôïãñáöéóôÞò-äç-
ìéïõñãüò åßíáé Ýíáò ðÜó÷ùí Üíèñùðïò
ðïõ áãùíéÜ ãéá ôç ìïßñá áõôïý ôïõ êü-
óìïõ êáé áãùíßæåôáé, ìå ôïí ôñüðï ôïõ,
ãéá ôçí áëëáãÞ ôïõ. Óôï íÝï êéíçìáôï-
ãñÜöï ç ðñïôåñáéüôçôá äåí äßíåôáé óôï
ìýèï áëëÜ óôï ðñüâëçìá ðïõ ðñÝðåé íá
åêôåèåß ìå ôï ðñüó÷çìá åíüò ìýèïõ». Ï
Ñáöáçëßäçò êáëåß ôïõò íÝïõò Ýëëçíåò
óêçíïèÝôåò íá áðïäåóìåõôïýí «áðü
ôïõò ðåñéïñéóìïýò ìéáò Ü÷ñçóôçò, ãéá
Ýíáí êéíçìáôïãñÜöï áõôïý ôïõ åßäïõò,
ôå÷íéêÞò (...), áðü ôçí áêáäçìáúêÞ áíôß-
ëçøç óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ï êéíçìáôï-
ãñÜöïò åßíáé êáôáñ÷Þí ç ôÝ÷íç ôïõ íá
âëÝðåéò óùóôÜ». ¼÷é ìüíï ç ôå÷íéêÞ, ðïõ
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 117
«óýìöùíá ìå ôïí ÃïõÝëò ç åêìÜèçóÞ ôçò
åßíáé èÝìá ùñþí», áëëÜ êáé ç Ýííïéá ôïõ
óåíáñéïãñÜöïõ-äñáìáôïõñãïý «äåí Ý÷åé
êáìéÜ Þ ó÷åäüí êáìéÜ èÝóç óôï íÝï êéíç-
ìáôïãñÜöï». Áõôü ôï åßäïò óêçíïèÝôç
ðïõ åõáããåëßæåôáé ï Ñáöáçëßäçò åßíáé ðéï
êïíôÜ óôïí êïéíùíéêü áêôéâéóôÞ ôïõ Ôñßôïõ
Êüóìïõ ðáñÜ óôïí auteur ôçò åõñùðáú-
êÞò ðñùôïðïñßáò... «Åñãáëåßï» ãéá ôçí
ðñáãìÜôùóç ôùí åðéäéþîåùí ðïõ èÝôåé
óôï ìáíéöÝóôï ôïõ èåþñçóå üôé ìðïñïý-
óå íá áðïôåëÝóåé ç ïéêïíïìéêÞ âïÞèåéá
ôïõ éäñýìáôïò Öïñíô ðñïò ôçí åôáéñåßá
«Óýã÷ñïíïò ÊéíçìáôïãñÜöïò».
Äåí Ý÷åé êáíÝíá íüçìá íá áíïßîïõìå îá-
íÜ ôïí «öÜêåëï Öïñíô», ðïõ ðåñéëáìâÜ-
íåé, åêôüò ôùí Üëëùí, êáé ôïí ðéï ôñáõ-
ìáôéêü åìöýëéï ôçò åëëçíéêÞò äéáíüç-
óçò, ùóôüóï, åëÜ÷éóôïé ãíùñßæïõí ðùò ç
åõüäùóç ôçò óõíåñãáóßáò ìå ôï áìåñé-
êáíéêü ßäñõìá ðñïûðÝèåôå ôçí åêðáñá-
èýñùóç ôïõ áñ÷éêïý åêäüôç-äéåõèõíôÞ
ôïõ ðåñéïäéêïý Óýã÷ñïíïò êéíçìáôïãñÜ-
öïò ÄéáìÜíôç ËåâåíôÜêïõ, Ýðåéôá áðü
ôçí áðáßôçóç ôçò õðåýèõíçò ôïõ Öïñíô
óôçí ÅëëÜäá, Êáßôçò ÌõñéâÞëç, ç ïðïßá
ôïí ÷áñáêôÞñéæå óôá ìÝóá ôïõ 1971
«áêñáßï êïììïõíéóôÞ, áðü áõôïýò ðïõ
óöÜæïõí ìå ôï êïíóåñâïêïýôé» êáé
«åìðüäéï ðïõ ðñÝðåé íá áðïìáêñõíèåß»3.
«ÐáñÜ ôï üôé åãþ åß÷á êÜíåé ôéò ðñþôåò å-
ðáöÝò ìáæß ôçò, ìïõ äçìéïõñãÞèçêáí
áìöéâïëßåò üôáí åßäá ðùò Þôáí êáôçãï-
ñçìáôéêÜ áíôßèåôç óôï íá äéáôåèïýí ôá
÷ñÞìáôá óôç äçìéïõñãßá õðïäïìþí,
óôçí åíßó÷õóç ôçò óõëëïãéêüôçôÜò ìáò,
óôçí êáôåýèõíóç ìéáò åèíéêÞò êéíçìáôï-
ãñáößáò. ¼ëá ôá ðñïçãïýìåíá ÷ñüíéá
õðÞñ÷å åîáéñåôéêÞ óýìðíïéá ìåôáîý ìáò,
ï êÜèå Ýíáò Þôáí ðÜíôïôå Ýôïéìïò íá åíé-
ó÷ýóåé ôïí Üëëïí, ðñïôïý êáí æçôçèåß...
ÄéáéóèÜíèçêá ðùò ç åðéëïãÞ ôçò íá äéá-
ôåèïýí ôá ÷ñÞìáôá óå ðñïóùðéêÞ âÜóç,
ãéá íá êáôáíáëùèïýí, èá äçìéïõñãïýóå
äé÷üíïéá êáé óõãêñïýóåéò. Äõóôõ÷þò,
åðáëçèåýôçêá êáé ç óõëëïãéêüôçôá åêåß-
íçò ôçò åðï÷Þò êáôá-
óôñÜöçêå ìÝóá áðü á-
êñáßåò óõìðåñéöïñÝò
êáé áðü ôéò äýï ðëåõñÝò
ðïõ áíôéðáñáôÝèçêáí»,
ëÝåé óÞìåñá ï ÄéáìÜ-
íôçò ËåâåíôÜêïò.
Ôé ôáéíßåò âëÝðïõí ïé ¸ë-
ëçíåò åêåßíá ôá ÷ñüíéá; Ôçí ðåñßïäï
1970-71 ç Õðïëï÷áãüò ÍáôÜóóá Ýñ÷åôáé
ðñþôç ìå 751.117 åéóéôÞñéá, óôç äåýôå-
ñç èÝóç Üëëç ìéá ôáéíßá ôçò ÂïõãéïõêëÜ-
êç, ôï ¸íá áóôåßï êïñßôóé ìå 549.614 åé-
óéôÞñéá, êáé ç ÁíáðáñÜóôáóç ôïõ Èüäù-
ñïõ Áããåëüðïõëïõ (ìå ðëÞèïò âñáâåß-
ùí óôï 11ï ÖåóôéâÜë Èåóóáëïíßêçò, ìå-
ôáîý ôùí ïðïßùí êáé áõôü ôçò êáëýôåñçò
ôáéíßáò) óôçí 83ç èÝóç (óå óýíïëï 87)
ìå 12.869 åéóéôÞñéá. Äåí õðÜñ÷åé ÷ñïíéÜ
ðïõ íá ìçí ðåñéëáìâÜíïíôáé óôéò ôñåéò
ðñþôåò óå åéóðñÜîåéò ôáéíßåò ðáñáãùãÝò
ìå ôçí Áëßêç ÂïõãéïõêëÜêç, ôïí ÈáíÜóç
ÂÝããï... ÅíäåéêôéêÜ ðÜëé, ôçí åðüìåíç
óåæüí ðñþôï ôï Ôé Ýêáíåò óôïí ðüëåìï
ÈáíÜóç ìå 640.471 åéóéôÞñéá êáé óôçí
58ç èÝóç ìå 70.852 åéóéôÞñéá ç Åõäïêßá
ôïõ ÁëÝîç Äáìéáíïý.
Óôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ '70, ìå ôç
ìåôáðïëßôåõóç íá óöñáãßæåé êáé ôõðéêÜ
ôçí êáôÜññåõóç ôïõ ðáëáéïý óõóôÞìá-
ôïò ðáñáãùãÞò êáé åíþ ðéá ç éó÷íÞ åë-
ëçíéêÞ ðáñáãùãÞ óå ðïóïóôü ó÷åäüí
90% êõñéáñ÷åßôáé áðü ôéò ôáéíßåò ðïñíü, ï
ÍÅÊ äéÜ ôïõ Èüäùñïõ Áããåëüðïõëïõ
åäñáéþíåôáé, áíôéóôñÝöïíôáò ôá ðïóïôé-
êÜ ìåãÝèç ðïõ åß÷å áíôéìåôùðßóåé áñ÷é-
êÜ: Ï èßáóïò êáôáêôÜ ôç äåýôåñç èÝóç
ôçò óåæüí 1975-76 (189.620 åéóéôÞñéá),
ìåôÜ ôïí ÈáíÜóç óôç ÷þñá ôçò óöáëéÜ-
ñáò (248.982).
Ðïéá åßíáé üìùò ç ãåíéêÞ åéêüíá ôçò äéá-
íïìÞò óôéò åëëçíéêÝò áßèïõóåò; Ïé áìåñé-
êáíéêÝò ôáéíßåò ôçí ðåñßïäï 1970-71
Ý÷ïõí ìüëéò 4,8 åêáô. èåáôÝò (áðü 5,4
åêáô. ôçí ðñïçãïýìåíç óåæüí) óå óýíï-
ëï 10 åêáô. (ëéãüôåñï áðü ôï 50%!) ãéá
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 117
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 118
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
íá ðÝóïõí óå 2,8 åêáô. ôçí ðåñßïäï
1974-75. Óõíáêüëïõèá, ïé åëëçíéêÝò ôáé-
íßåò ìåôÜ ôçí êïñýöùóç ôçò ðåñéüäïõ
1969-70 (3,3 åêáô.) öèßíïõí óôáäéáêÜ êáé
èá ðÝóïõí óôéò 610 ÷éëéÜäåò ôçí ðåñßïäï
1974-75. Ç êáôÜññåõóç ãéá ôçí åëëçíéêÞ
ôáéíßá åíôïðßæåôáé óôçí ðåñßïäï 1972-73,
üðïõ «åîáöáíßæïíôáé» ôá äýï ôñßôá ôïõ
êïéíïý ôùí ðñïçãïýìåíùí ÷ñüíùí...
ÁíáöÝñåôáé óõíÞèùò ðùò ç ôçëåüñáóç
óôñáããÜëéóå ôïí êéíçìáôïãñÜöï åêåßíá
ôá ÷ñüíéá, ôï ëáúêü êïéíü Ýìåéíå óôá óðß-
ôéá ôïõ ê.ëð. ºóùò üìùò ç ðñáãìáôéêüôç-
ôá íá åßíáé ðéï óýíèåôç: Áí áèñïßóïõìå
ôá ðïóïóôÜ ôùí åõñùðáúêþí ôáéíéþí,
áðü ôï «ëïãéêü» 16% (1,7 åêáô.) ãéá ôï
óýíïëï ôïõ åõñùðáúêïý êéíçìáôïãñÜ-
öïõ (åêôüò ôïõ åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜ-
öïõ, öõóéêÜ) ôçí ðåñßïäï 1969-70, öôÜ-
íïõìå óôá 1974-75 íá êáôáêôïýí ïé åõ-
ñùðáúêÝò ôáéíßåò ôï åíôõðùóéáêü 51%
(3,9 åêáô.). Ðþò åîçãåßôáé, óå ìéá ÷ñïíéêÞ
ðåñßïäï êáôÜññåõóçò ôçò êéíçìáôïãñá-
öéêÞò áßèïõóáò, ï ôñéðëáóéáóìüò ôïõ
ðïóïóôïý êáé ï õðåñäéðëáóéáóìüò ôùí
ðñáãìáôéêþí åéóéôçñßùí; ÁõôÞ ç éäéáéôå-
ñüôçôá ôùí áñéèìþí ìðïñåß íá åñìçíåõ-
ôåß ìüíï ìå ôç óõãêõñéáêÞ åõñùóôßá ôïõ
åõñùðáúêïý êéíçìáôïãñÜöïõ; Ôçí «÷á-
ëÜñùóç», ßóùò, ôïõ åëÝã÷ïõ óôéò áßèïõ-
óåò áðü ôéò áìåñéêáíéêÝò åôáéñåßåò êáé ôéò
åäþ èõãáôñéêÝò ôïõò, ëüãù ôçò áíáäéÜ-
ôáîçò ðïõ âñßóêåôáé óå åîÝëéîç; ¹, ìÞ-
ðùò, äéáìïñöþèçêå ìÝóá óå åêåßíá ôá
÷ñüíéá ôçò äéêôáôïñßáò Ýíá äõíáìéêü êïé-
1.
Gideon Bachmann, «Áßìá êáé ìðïõæïýêé: ôÝëïò!»,
ðåñ. Åëëçíéêüò ÊéíçìáôïãñÜöïò, ô. 3-4, ÉáíïõÜñéïò -
ÖåâñïõÜñéïò 1967, óåë. 17.
2.
Ãéá ôá ïéêïíïìéêÜ - óôáôéóôéêÜ äåäïìÝíá ôçò
ðåñéüäïõ ÷ñçóéìïðïßçóá êõñßùò: ×ñõóÜíèç
Óùôçñïðïýëïõ, ÅëëçíéêÞ êéíçìáôïãñáößá 1965-
1975, èåóìéêü ðëáßóéï - ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç,
ÁèÞíá 1989, ðåñ. Öéëì, ôåý÷ïò 15, ÷åéìþíáò/Üíïéîç
1977-78 (åðåîåñãáóßá óôïé÷åßùí: ÄçìÞôñçò
ÊïëéïäÞìïò) êáé ÐÜíïò ÊïõÜíçò, Ç êéíçìáôïãñáöéêÞ
áãïñÜ óôçí ÅëëÜäá, 1944-1999, ÁèÞíá 2001,
118 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
íü, ðåñéïñéóìÝíï óå óýãêñéóç ìå ôéò ìÜ-
æåò ôïõ ðáñåëèüíôïò, óßãïõñá üìùò
áðáéôçôéêü, ðïõ ü÷é ìüíï áíÝäåéîå ìÝóá
óå ëßãá ÷ñüíéá ôïí íÝï åëëçíéêü êéíçìá-
ôïãñÜöï áëëÜ ôáõôü÷ñïíá ðáñáêïëïõ-
èïýóå ìå áõîáíüìåíï åíäéáöÝñïí êáé ôéò
åõñùðáúêÝò ôÜóåéò åíüò åîáéñåôéêÜ
ðëïýóéïõ öÜóìáôïò...
Ôüóï ï íÝïò üóï êáé ï ðáëéüò åëëçíéêüò
êéíçìáôïãñÜöïò áíÞêïõí ðéá óôï ðáñåë-
èüí. Áêüìç êáé áí ïñéóìÝíïé ìßëçóáí ãéá
óýíäñïìï «ðáôñïêôïíßáò», áêüìç êáé áí
ïñéóìÝíïé åðéäßùîáí áêñéâþò áõôü ìÝóá
áðü ôç óõóôçìáôéêÞ ñÞîç, ç ðñïóåêôéêÞ
åîÝôáóç áðïêáëýðôåé ðùò ï ÍÅÊ ãåííÞ-
èçêå óôï ðåñéèþñéï ôçò ïéêïíïìéêÞò åõ-
ìÜñåéáò ôïõ «åìðïñéêïý» ðáôÝñá ôïõ, ü÷é
áãíïþíôáò ôïí áëëÜ ìå åããåãñáììÝíç
ôçí áíáãêáéüôçôá íá ôïí õðåñâåß, êáèþò
ç äéáäñïìÞ ôïõ ÐÅÊ Þôáí «êëåéóôÞ» êáé
ôï ôÝëïò ôïõ áíáðüôñåðôï. Ôá óçìåßá
óýãêñïõóçò êáé ôá óçìåßá åðáöÞò ôïõò
èá áöïñïýóáí ðåñéóóüôåñï ôïõò éóôïñé-
êïýò ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ åÜí äåí åíôõ-
ðùóßáæå áêüìç êáé óÞìåñá ôï ãåãïíüò
ðùò êñßóéìåò ðôõ÷Ýò ôçò êïéíÞò äéáäñï-
ìÞò ôïõò ðáñáìÝíïõí óôï çìßöùò Þ
Ý÷ïõí åíôåëþò áðïóéùðçèåß.
Ôï ðáñáðÜíù êåßìåíï áðïôåëåß áðüóðáóìá
áðü åõñýôåñç ìåëÝôç ãéá ôçí óõãêåêñéìÝíç
ðåñßïäï.
Ï Êþóôáò ÔåñæÞò
åßíáé êñéôéêüò êéíçìáôïãñÜöïõ
Ý÷ïíôáò õðüøç ùóôüóï ôéò åðéöõëÜîåéò ðïõ Ý÷ïõí
åêöñáóôåß êáôÜ ôï ðáñåëèüí ãéá çèåëçìÝíç
ðáñáðïßçóç ôïõ áñéèìïý åéóéôçñßùí, êõñßùò ôùí
åëëçíéêþí ôáéíéþí.
3.
Áäçìïóßåõôåò óõíåíôåýîåéò ôïõ ãñÜöïíôïò ìå ôïõò
ÓùôÞñç Äçìçôñßïõ (ðñüåäñï ôçò åôáéñåßáò
«Óýã÷ñïíïò êéíçìáôïãñÜöïò») êáé ÄéáìÜíôç
ËåâåíôÜêï. Ôï «ðáñÜäïîï» åßíáé üôé ï Þðéùí ôüíùí
ËåâåíôÜêïò ïõäÝðïôå ÷áñáêôçñßóôçêå áðü
ïðïéïíäÞðïôå Üëëïí üôé õéïèåôåß áêñáßåò éäåïëïãéêÜ
èÝóåéò Þ ðñáêôéêÝò...
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 119
Áíôáãùíéóìïß óôïí åëëçíéêü
êéíçìáôïãñÜöï ôïõ '80
Ç
åðéêñáôïýóá ðñïóÝããéóç óôçí
éóôïñéïãñáößá ôçò åëëçíéêÞò êé-
íçìáôïãñáößáò âáóßæåôáé óå Ýíá
åîåëéêôéêü ó÷Þìá óýìöùíá ìå ôï ïðïßï,
áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ðáñÞêìáóå ï åìðïñé-
êüò êéíçìáôïãñÜöïò óôç äåêáåôßá ôïõ
'70 åîáéôßáò ôçò Ýëåõóçò ôçò ôçëåüñá-
óçò, åäñáéþèçêå äéáäï÷éêÜ êáé ó÷åäüí
áâßáóôá ï êáëëéôå÷íéêüò êéíçìáôïãñÜ-
öïò. Ç ðñïóÝããéóç áõôÞ, üìùò, äõó÷å-
ñáßíåé ôçí åíáó÷üëçóç ìå ôï êéíçìáôï-
ãñáöéêü öáéíüìåíï óôçí éóôïñéêÞ êáé ðï-
ëéôéóìéêÞ ñïÞ ôïõ, äéüôé áðïêñýðôåé ôï
ãåãïíüò üôé óôï ôÝëïò ôçò äåêáåôßáò ôïõ
'70 êáé óôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò åðü-
ìåíçò äåêáåôßáò ôá ìïíôÝëá ôïõ åìðïñé-
êïý êáé êáëëéôå÷íéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ
ü÷é ìüíï óõíõðÞñîáí áëëÜ êáé áíôáãùíß-
óôçêáí ãéá ôçí áíôáðüêñéóç ôïõ êïéíïý.
Ôï óýíôïìï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß åðé-
óêïðåß ôçí êéíçìáôïãñáöéêÞ ðñáãìáôéêü-
ôçôá ôçò äåêáåôßáò ôïõ '80, ìå óôü÷ï íá
ðñïóäéïñßóåé ôïõò áíôáãùíéóìïýò áõ-
ôïýò êáé ôá êïéíùíéêÜ õðïêåßìåíá ðïõ
åíåðëÜêçóáí, üðùò êáé íá åíôïðßóåé ïñé-
óìÝíïõò óõó÷åôéóìïýò ðïõ ôüôå áíá-
ðôý÷èçêáí, óôéãìÜôéóáí ôï ðåäßï êáé
Ýêôïôå ìðïñïýí íá èåùñçèïýí êáôáóôá-
ôéêïß ãéá ôçí éó÷ýïõóá ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá
ïðôéêïáêïõóôéêÞ åìðåéñßá1
ÐñÜãìáôé, óôç äéÜñêåéá ôçò äåêáåôßáò
ôïõ '80 ç åëëçíéêÞ êéíçìáôïãñáößá ÷á-
ñáêôçñßóôçêå áðü óçìáíôéêÝò äéáñèñù-
ôéêÝò áëëáãÝò. Êáôáñ÷Üò, ç áíÜêáìøç
ôïõ åìðïñéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ ìåôÜ
áðü ïëéãïåôÞ áðï÷Þ (ðïõ åêôåßíåôáé ÷ñï-
íéêÜ ðåñßðïõ áðü ôá ìÝóá ìÝ÷ñé ôá ôÝëç
ôçò äåêáåôßáò ôïõ '70) åß÷å Üìåóá áðï-
ôåëÝóìáôá êáé, Ýóôù ðñïóùñéíÜ, åðáíÝ-
öåñå ôï êïéíü óôéò áßèïõóåò. Ôçí ßäéá
åðï÷Þ åäñáéþíåôáé ç ÷ñÞóç ôçò ôå÷íï-
ÓôÝëéïò ÊõìéùíÞò
ëïãßáò ôïõ âßíôåï, ïäç-
ãþíôáò óôçí Üíèçóç
ôùí âéíôåïêëÜìð, öáé-
íüìåíï ðïõ ðïëëáðëáóßáóå ôéò åðéëïãÝò
èÝáóçò êáé êáôáíÜëùóçò, áëëÜ êáé ðá-
ñáãùãÞò, áöïý äçìéïýñãçóå Ýíá íÝï êáé
óõã÷ñüíùò ïéêåßï ôýðï èåÜìáôïò, ôç âé-
íôåïôáéíßá. Ç «âéïìç÷áíßá» ôçò âéíôåïôáé-
íßáò åðéâåâáßùóå ôçí õðåñïðëßá ôùí
áöçãçìáôéêþí ôñüðùí ôïõ åìðïñéêïý êé-
íçìáôïãñÜöïõ óôéò øõ÷áãùãéêÝò óõíÞ-
èåéåò ôïõ êïéíïý, áí óêåöôåß êáíåßò üôé
ãõñßóôçêáí ðÜíù áðü 1.100 ôÝôïéåò ôáé-
íßåò áðü ôï 1985 ùò ôï 19902.
Áðü ôçí Üëëç, ï êáëëéôå÷íéêüò êéíçìáôï-
ãñÜöïò, ó÷åôéêÜ êáôáîéùìÝíïò áðü ôç
óõãêõñßá, Ýäåéîå ðéï éêáíüò íá êåñäßóåé
ôï óôïß÷çìá ôçò áíáãíþñéóçò êáé ðñïóÝ-
ëåõóçò ôïõ êïéíïý. Óå üëç ôç äéÜñêåéá
ôçò äåêáåôßáò ïé ôáéíßåò ôïõ äïêéìÜæï-
íôáí óôéò áßèïõóåò, óå áíôéóôïé÷ßá áñéè-
ìïý ðáñáãüìåíùí ôáéíéþí ìå áõôÝò ôïõ
åìðïñéêïý, ü÷é üìùò êáé åéóéôçñßùí, êá-
èþò ç õðåñï÷Þ ôïõ óå êýñïò äåí êáôÜ-
öåñå íá ìåôáöñáóôåß óå ìéá óôáèåñÞ
áíôáðüêñéóç. ÅðéðñïóèÝôùò, áõôÞ ôçí
åðï÷Þ êáôáãñÜöåôáé ç êõñéÜñ÷çóç ôçò
áìåñéêáíéêÞò ðáñáãùãÞò Ýíáíôé óõíïëé-
êÜ ôçò åõñùðáúêÞò êéíçìáôïãñáößáò, ìå
ðïóïóôÜ ðïõ áããßæïõí ìÝ÷ñé êáé ôï 90%
ôùí åéóéôçñßùí, åíþ ïé áßèïõóåò, óå ó÷Ý-
óç ìå ôçí áñ÷Þ ôçò äåêáåôßáò, ìåéþíï-
íôáé óôéò ìéóÝò, ìå ôï Ýíá ôÝôáñôï ôçò
ðñïóÝëåõóçò ôïõ êïéíïý3. Óôï ôÝëïò ôçò
äåêáåôßáò ï åìðïñéêüò åêëåßðåé, ç ðáñá-
ãùãÞ ôïõ êáëëéôå÷íéêïý ìåéþíåôáé, åíþ
ç ðñïóðÜèåéá åðáíáðñïóÝããéóçò ôïõ
ìáæéêïý êïéíïý áðïôõã÷Üíåé, áöïý ðëÝïí
áõôü åðáíáðáýåôáé óå ÷ïëéãïõíôéáíÝò
åìðåéñßåò êáé óôçí Üíáñ÷á áíáðôõóóüìå-
íç éäéùôéêÞ ôçëåüñáóç.
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 119
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 120

[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]

Ç äéáìüñöùóç ôçò åã÷þñéáò êéíçìáôï- äùóå Ýíáí óõãêñïõóéáêü ÷áñáêôÞñá êáé

ãñáößáò ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå ôéò áíôéíï- óôïí ïðôéêïáêïõóôéêü ÷þñï, ðïõ áðï-
ìßåò ðïõ ÷áñáêôÞñéæáí ôçí åëëçíéêÞ êïé- êñõóôáëëþèçêå óôï äßðïëï áíÜìåóá
íùíßá êáôÜ ôçí ðåñßïäï áõôÞ êáé åß÷áí óôïí åìðïñéêü Þ øõ÷áãùãéêü êéíçìáôï-
áíôßêôõðï óôá äéáíïçôéêÜ ðñüôõðá ðá- ãñÜöï êáé óôïí êáëëéôå÷íéêü Þ ðïéïôéêü,
ñáãùãÞò ôáéíéþí. ÔÝôïéåò ìðïñïýí íá Ý÷ïíôáò Üìåóá ïñáôÝò áéóèçôéêÝò êáé ðï-
èåùñçèïýí ç åãêáèßäñõóç åíüò êáôáíá- ëéôéêÝò óõíéóôþóåò. Ç áíôéðáëüôçôá ôùí
ëùôéêïý êáé åõäáéìïíéóôéêïý ìïíôÝëïõ äýï ðñáêôéêþí ðÞñå ôç ìïñöÞ åíüò
êáé ç õðïãñÜììéóç ôïõ áôïìéêéóìïý, ðá- áãþíá êõñéáñ÷ßáò ãéá ôçí åðéêñÜôçóç
ñÜëëçëá ìå ôçí ðïëéôéóôéêÞ çãåìïíßá ôùí ðñïôåñáéïôÞôùí ðïõ ç êÜèå ðëåõñÜ
ôçò ÁñéóôåñÜò. Åðßóçò, ç êõñéÜñ÷çóç ôïõ ðñÝóâåõå, ìåôáôñÝðïíôáò ôïí êéíçìáôï-
Ïé ôåìðÝëçäåò ôçò ëáúêéóìïý êáé ç Ýíôïíç êïììáôéêïðïßçóç, ãñÜöï óå äéáêýâåõìá ìåôáîý áíôßññï-
åýöïñçò êïéëÜäáò,
1978, ôïõ Íßêïõ
óõã÷ñüíùò ìå ôçí áíÜðôõîç ñéæïóðáóôé- ðùí êïéíùíéêþí äõíÜìåùí êáé ðïëéôéóôé-
Ðáíáãéùôüðïõëïõ êþí åêöÜíóåùí üðùò ï öåìéíéóìüò, ï êþí ðñïôýðùí. Ç ðáñáãùãÞ êáé ç ðáñá-
(ÍéêÞôáò Ôóáêßñïãëïõ, áíáñ÷éóìüò, ôï åíáëëáêôéêü êáé ïéêïëïãé- êïëïýèçóç ôáéíéþí áðïôÝëåóå Ýôóé ìéá
Âáóßëçò Äéáìáíôüðïõëïò,
¼ëãá ÊáñëÜôïõ, êü êßíçìá. Ç ìáíé÷áúóôéêÞ åêäÞëùóç ôçò áñÝíá, üðïõ óõìðëåêüôáí Ýíá áãåöý-
ÄçìÞôñçò ÐïõëéêÜêïò) ðïëéôéêÞò êáé ðïëéôéóôéêÞò æùÞò ðñïóÝ- ñùôï áíôéèåôéêü æåýãìá. Áðü ôç ìéá,
Ýíáò êéíçìáôïãñÜöïò
ðïõ êïëÜêåõå êáé åðé-
âåâáßùíå ôïõò êõñßáñ-
÷ïõò ìýèïõò ôçò
ðñáãìáôéêüôçôáò, óõ-
íôáóóüìåíïò ìå ôïõò
ìéêñïáóôïýò. Áðü ôçí
Üëëç, Ýíáò êéíçìáôï-
ãñÜöïò ðïõ ôïõò
áðÝññéðôå êáé åðé÷åé-
ñïýóå íá åðéâÜëåé êáé-
íïýñãéïõò óôï üíïìá
åíüò åõñýôåñïõ ó÷å-
äßïõ áëëáãÞò êáé áíá-
äéÜñèñùóçò, óõíôáó-
óüìåíïò ìå ôïõò äéá-
íïïýìåíïõò4.
Ç ðñïóáñìïãÞ ôïõ
åìðïñéêïý êéíçìáôï-
ãñÜöïõ óôï êïéíùíéêï-
ðïëéôéêü êëßìá ôçò ìå-
ôáðïëßôåõóçò Ýèåóå
íÝá äåäïìÝíá. Áðáë-
ëáãìÝíïò áðü ôçí ðßå-
óç ôçò ëïãïêñéóßáò êáé
áíôáðáíôþíôáò óôçí
åëåõèåñßá åðéëïãÞò
ðïëéôéêïðïéçìÝíùí èå-
ìÜôùí áðü ôçí ðëåõ-

120 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007

16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 121
ñÜ ôïõ êáëëéôå÷íéêïý, ãéá ðñþôç öïñÜ
åéóÞãáãå ùò óõóôáôéêü óôïé÷åßï ôùí
ðëïêþí ôïõ ôïí ðïëéôéêü êáé êïéíùíéêü
ó÷ïëéáóìü, äéáðñáãìáôåõüìåíïò –ìå
ó÷åôéêÜ áíþäõíï ôñüðï– æçôÞìáôá êá-
èçìåñéíüôçôáò (åðßêáéñåò ðïëéôéêÝò ìå-
ôáññõèìßóåéò, ãñáöåéïêñáôßá, ðåëáôåéá-
êÝò ó÷Ýóåéò, íÝöïò, ç êáôÜóôáóç ìåôÜ
ôçí åßóïäï óôçí ÅÏÊ). ¸ôóé, áíôáíáêëïý-
óå áðü ôç äéêÞ ôïõ óêïðéÜ ôçí õðï÷þñç-
óç ôïõ áõôáñ÷éóìïý êáé ôç íÝá äçìïêñá-
ôéêÞ óõíèÞêç, ðáñÝ÷ïíôáò Ýíá âÞìá
åëåã÷üìåíçò ðïëéôéêÞò Ýêöñáóçò óôá
ëáúêÜ êáé ìéêñïìåóáßá óôñþìáôá. Ôï íåá-
íéêü êïéíü åß÷å ðåñéóóüôåñïõò ëüãïõò íá
åðéóêåöèåß ôéò áßèïõóåò, áöïý Ýâëåðå
íá ðñùôáãùíéóôåß óå êùìéêÝò Þ äñáìáôé-
êÝò ðëïêÝò ðïõ èåìåëßùíáí ôç íåïëáéß-
óôéêç ôáõôüôçôá óå áíôéðáñáâïëÞ ìå ôçí
ðñåóâýôåñç ãåíéÜ (öåôé÷ïðïßçóç ôçò ìï-
ôïóéêëÝôáò, ïéêåéïðïßçóç ôçò íôéóêïôÝê,
ôçò êáöåôÝñéáò êáé ôïõ ìðéëéáñäÜäéêïõ,
ç ó÷ïëéêÞ êáèçìåñéíüôçôá ùò áíôßäñáóç
óôï êáôåóôçìÝíï ìÝóù ôïõ ÷áâáëÝ,
áíôéìåôþðéóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò ôùí
íáñêùôéêþí êáé ôïõ ÷Üóìáôïò ôùí ãå-
íåþí). Ïé ó÷åôéêÝò ôáéíßåò êáôÜ ôçí ðå-
ñßïäï áõôÞ êïëÜêåõáí ôçí êïéíüôçôá
ôùí èåáôþí ôïõò áó÷ïëïýìåíåò ìå æç-
ôÞìáôá ôçò ëáúêÞò êáèçìåñéíüôçôáò,
åíþ õðïóôÞñéæáí ôçí áíùôåñüôçôá ôçò
ìéêñïáóôéêÞò áíôßëçøçò êáé çèéêÞò áíá-
öïñéêÜ ìå ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áðáó÷ï-
ëïýóáí ôçí ôñÝ÷ïõóá ðñáãìáôéêüôçôá. Ç
áíÜêáìøç, ëïéðüí, ôïõ åìðïñéêïý êáé ç
Üíèçóç ôçò âéíôåïôáéíßáò, áêñéâþò åðåé-
äÞ Þôáí óõìâáôÝò ìå ôéò äåóðüæïõóåò
ëáúêÝò ðñïóëáìâÜíïõóåò, áðÝêôçóáí
ôçí ðñùôïêáèåäñßá óôá ãïýóôá ôïõ êïé-
íïý êáé Ýãéíáí ôï áíôßâáñï óôéò «êïõë-
ôïõñéÜñéêåò» ôáéíßåò.
Óôï óôñáôüðåäï, ôþñá, ôïõ êáëëéôå÷íé-
êïý êéíçìáôïãñÜöïõ, ïé óêçíïèÝôåò äåí
ðñïóÝäùóáí éäéáßôåñï âÜñïò óôçí ßäéá
ôçí êáèçìåñéíüôçôá, áëëÜ óôïõò ôñü-
ðïõò ðïõ áõôÞ äéáñèñþíåôáé áðü éóôïñé-
êÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôé-
óìéêÞ Üðïøç. Ðñïôå-
ñáéüôçôÜ ôïõò Þôáí ç
áíáßñåóç ôùí êõñßáñ-
÷ùí áíôéëçðôéêþí ó÷ç-
ìÜôùí êáé ç áíÜäåéîç
íÝùí ôñüðùí ðñïóÝããé-
óçò ôçò ðñáãìáôéêüôç-
ôáò, áíåðçñÝáóôùí áðü ôç ìáæéêÞ êïõë-
ôïýñá, üðùò êáé óõëëïãéêþí õðïêåéìÝ-
íùí ðïõ Ýìåíáí áðùèçìÝíá óôç óõëëï-
ãéêÞ ìíÞìç, åîáéôßáò ôçò ÷ñüíéáò õðåñß-
ó÷õóçò ôùí íéêçôþí ôïõ Åìöõëßïõ. Ðñïò
ôïýôï, ðåñßïðôç èÝóç Ýëáâå ç åíáó÷ü-
ëçóç ìå ôçí éóôïñßá, ðïõ áðïóêïðïýóå
óôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò éóôïñéêÞò ìíÞ-
ìçò êáé ôçò óçìáóßáò ôçò óôç óýã÷ñïíç
êïéíùíéêïðïëéôéêÞ óêçíÞ (óôï ðëáßóéï
ðïõ êáôåîï÷Þí åß÷å èÝóåé ôï Ýñãï ôïõ
Áããåëüðïõëïõ). ¢ëëåò ôáéíßåò ó÷ïëßáæáí
Ýììåóá Þ óáôéñéêÜ ôç óýã÷ñïíç ðïëéôéêÞ
êáôÜóôáóç, áðïðíÝïíôáò ìéá áðïãïÞ-
ôåõóç áðü ôç ìáôáßùóç ôùí åëðßäùí
ôïõ êüóìïõ ôçò ÁñéóôåñÜò ãéá ôéò åðéãå-
íüìåíåò áëëáãÝò (ð.÷. ïé ôáéíßåò ôïõ Ðå-
ñÜêç). ÓôáäéáêÜ, ç áðïäõíÜìùóç êáé ï
åöçóõ÷áóìüò ôïõ ðñïïäåõôéêïý êéíÞìá-
ôïò óçìáôïäüôçóå ôï ðÝñáóìá óå Ýíáí
õðáñîéáêü ðñïâëçìáôéóìü (ð.÷. ï Ìåëéó-
óïêüìïò ôïõ Áããåëüðïõëïõ, Ó÷åôéêÜ ìå
ôï Âáóßëç ôïõ Ôóéþëç), üðïõ ï êåíôñéêüò
÷áñáêôÞñáò åìöáíßæåôáé áðïîåíùìÝíïò
áðü ôïí ðåñßãõñï, åêöñÜæïíôáò ìéá ãå-
íéÜ ðïõ èÝëçóå íá áðïóôñáôåõèåß, áðï-
öáóßæïíôáò íá åðéêåíôñùèåß óôá åóùôå-
ñéêÜ ôçò ìÝôùðá5. Óå êÜèå ðåñßðôùóç, ï
êáëëéôå÷íéêüò êéíçìáôïãñÜöïò ðïõ ðá-
ñÞ÷èç êáôÜ ôç äåêáåôßá áõôÞ êáôÜ êýñéï
ëüãï ðñïåñ÷üôáí áðü, áëëÜ êáé áðåõèõ-
íüôáí êõñßùò óå, äéáíïïýìåíïõò: åêðñï-
óùðþíôáò ôçí ðïëéôéóôéêÞ áíôßëçøç ôçò
ÁñéóôåñÜò, åðå÷åßñçóå íá åðéâÜëåé íÝåò
èåìáôéêÝò, êáéíïôüìåò áöçãçìáôéêÝò ôå-
÷íéêÝò êáé äéáöïñåôéêü ýöïò, ìå óêïðü
íá åêöñÜóåé ôéò óõëëïãéêÝò ðåðïéèÞóåéò
ôçò áëëÜ êáé íá äéáìïñöþóåé Ýíá íÝï
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 121
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 122
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
êïéíü êáé Ýôóé íá áíáðñïóäéïñßóåé ôï ðï-
ëéôéêü êáé ðïëéôéóôéêü ôïðßï, ÷ñçóéìï-
ðïéþíôáò ðñüôõðá ðïõ üìùò äåí åíáñ-
ìïíßæïíôáí åýêïëá ìå ôçí åã÷þñéá ðñáã-
ìáôéêüôçôá.
Áîßæåé ùóôüóï íá óçìåéùèåß üôé, óôïí
áíôßðïäá áõôþí ôùí åîåëßîåùí, Ýíá
õðïäüñéá ó÷åôéæüìåíï óýíïëï ôáéíéþí
êáëëéÝñãçóå ìéá áíôéêïìöïñìéóôéêÞ ôÜóç
ðïõ áíôéóôñáôåõüôáí ôéò äåóðüæïõóåò
áíôéëÞøåéò, ôüóï ôéò áãïñáßåò üóï êáé ôéò
ðñïïäåõôéêÝò. Óôéò ôáéíßåò áõôÝò, ôï õðï-
êåßìåíï äåí Ý÷åé óõíÜøåé áêüìç áíáêù÷Þ
ìå ôçí êïéíùíéêïðïëéôéêÞ ðñáãìáôéêüôç-
ôá êáé åðéèõìåß íá åðéâÜëåé ôçí áíáôñïðÞ
óôçí áôïìéêÞ ôïõ êáèçìåñéíüôçôá. Ïé
ôáéíßåò ôïõ Âåñãßôóç, ôïõ ÍéêïëáÀäç, ôïõ
Ðáíáãéùôüðïõëïõ, ôïõ Ðáíïõóüðïõëïõ
êáé ôïõ ÔïñíÝ, ãéá ðáñÜäåéãìá, áíôéìÜ÷ï-
íôáí ôéò óõìâáôéêÝò ìéêñïáóôéêÝò Þ äéá-
íïïõìåíßóôéêåò íïïôñïðßåò êáé Ýèåôáí ôéò
åðéäéþîåéò ôïõ åáõôïý ùò ó÷Ýäéá ðïõ
ïöåßëåé íá õëïðïéÞóåé Ýíá áíåîÜñôçôï
õðïêåßìåíï, ðïõ óôÝêåôáé êñéôéêÜ êáé
áíôéèåôéêÜ óôéò ðïëéôéêïêïéíùíéêÝò äå-
óìåýóåéò. ÐáñÜëëçëá, åðéóöñÜãéóáí ôï
ôÝëïò ôçò áöçñçìÝíçò óõëëïãéêüôçôáò,
ôïðïèåôþíôáò ôçí åê íÝïõ ùò åñþôçìá
êáé åãêáëþíôáò ãéá ôçí áíÜãêç ôïõ áõôï-
êáèïñéóìïý óôç óõíÜíôçóç ôïõ õðïêåé-
ìÝíïõ ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá.
Ç áíôéäéáóôïëÞ ôïõ åìðïñéêïý êáé ôïõ
êáëëéôå÷íéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ, ìÝóá
áðü ôï ìÝôùðï «ìéêñïáóôþí» êáé «êïõë-
ôïõñéÜñçäùí», áðïôåëïýóå Ýêöáíóç
ìéáò ãåíéêüôåñçò, ðïëõìÝôùðçò êáé ðï-
1.
ÏñéóìÝíåò áðü ôéò áðüøåéò ðïõ êáôáôßèåíôáé åäþ
äïêéìÜóôçêáí êáé åìðëïõôßóôçêáí óôï óåìéíÜñéï «Ç
ÅëëÜäá óôç äåêáåôßá ôïõ 1980. Êïéíùíßá, ðïëéôéêÞ,
ðïëéôéóìüò. Ìéá åðáíåêôßìçóç» (Ôá ÓåìéíÜñéá ôçò
Óýñïõ, Éïýëéïò 2006) ðïõ äéïñãáíþèçêå áðü ôïõò
Âáóßëç ÂáìâáêÜ êáé ÐáíáãÞ Ðáíáãéùôüðïõëï.
2.
Âë. ó÷åôéêÜ ÄçìÞôñçò ÊïëéïäÞìïò, Ëåîéêü
åëëçíéêþí ôáéíéþí áðü ôï 1914 ìÝ÷ñé ôï 2000,
åêäüóåéò ÃÝíïõò, ÁèÞíá 2001.
3.
Ãéá ó÷åôéêÝò ðëçñïöïñßåò âë. ÐÜíïò ÊïõÜíçò, Ç
êéíçìáôïãñáöéêÞ áãïñÜ óôçí ÅëëÜäá 1944-1999, Fi-
122 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
ëõåóôéáêÞò óýãêñïõóçò, ðïõ ó÷çìáôéêÜ
ìðïñåß íá óõìðõêíùèåß óôï æåýãìá áíÜ-
ìåóá óôï ëáúêéóìü êáé ôïí åêóõã÷ñïíé-
óìü. Ôï âáóéêü áðïôÝëåóìá ôçò óý-
ãêñïõóçò áõôÞò Þôáí ïé áìïéâáßåò áðþ-
ëåéåò. Ï åìðïñéêüò êéíçìáôïãñÜöïò åí-
óùìáôþèçêå, ôñüðïí ôéíÜ, óôçí åðåñ÷ü-
ìåíç êõñéÜñ÷çóç ôçò éäéùôéêÞò ôçëåüñá-
óçò, ðáñüôé Ýäåéîå äåßãìáôá áíáíÝùóçò
óôñåöüìåíïò óôçí êáèçìåñéíüôçôá, ìéá
èåìáôéêÞ áãíïçìÝíç ðáëéüôåñá. Ùóôüóï,
õðïôáóóüôáí üëï êáé ðåñéóóüôåñï óôéò
ëáúêéóôéêÝò áðáéôÞóåéò, óôéãìáôßóôçêå
áðü áõôÝò, ÷ùñßò íá âñåé äéåîüäïõò óôï
Üíïéãìá ðïõ åðé÷åßñçóå. Áðü ôçí Üëëç,
ôï óôñáôüðåäï ôïõ êáëëéôå÷íéêïý óõ-
ãêñüôçóå ìåí èåóìïýò áëëÜ ü÷é êáé äï-
ìÝò, ôÝôïéåò ðïõ èá åðÝôñåðáí ôçí áíôß-
óôáóç óôç ìáæéêÞ ïðôéêïáêïõóôéêÞ êïõë-
ôïýñá ôçò éäéùôéêÞò ôçëåüñáóçò êáé ôïõ
÷ïëéãïõíôéáíïý êéíçìáôïãñÜöïõ. Åóù-
óôñåöÞò, ðñïóêïëëçìÝíïò óå åõñùðáú-
êÜ ðñüôõðá êáé «öåóôéâáëéêÝò» ôáéíßåò,
äåí ìåôåôñÜðç óôç íçóßäá áõôÞ ðïõ èá
áðÝôñåðå ôç ñïÞ ôùí åîåëßîåùí. Áíôá-
íáêëþíôáò ôçí êñßóç ôáõôïôÞôùí ðïõ
÷áñáêôÞñéóå ôç äåêáåôßá ôïõ '80, ïé ðá-
ñáôÜîåéò ôïõ åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ
ðáñáêïëïõèïýóáí Üâïëá êáé ó÷åäüí
áìÝôï÷á ôá ôåêôáéíüìåíá, åêåß ðïõ óå
ðñïçãïýìåíåò åðï÷Ýò óõììåôåß÷áí åíáñ-
ãÝóôåñá óôç äéáìüñöùóÞ ôïõò.
Ï ÓôÝëéïò ÊõìéùíÞò
åßíáé éóôïñéêüò êéíçìáôïãñÜöïõ
êáé åéäéêüò åðéóôçìïíéêüò óõíåñãÜôçò
ôïõ êéíçìáôïãñáöéêïý áñ÷åßïõ ôïõ ÕÐ. ÅÎ.
natec A.E. & Media Desk Hellas, ÁèÞíá 2001.
4.
Ãéá ìéá åðéóêüðçóç ôçò ðåñéüäïõ âë. Íßêïò
Äéáìáíôïýñïò, Ðïëéôéóìéêüò äõúóìüò êáé ðïëéôéêÞ
áëëáãÞ óôçí ÅëëÜäá ôçò Ìåôáðïëßôåõóçò, ÁèÞíá,
ÁëåîÜíäñåéá 2000 êáé Áíôþíçò Êáñáêïýóçò,
ÌåôÝùñç ÷þñá. Áðü ôçí êïéíùíßá ôçò áíÜãêçò óôçí
êïéíùíßá ôçò åðéèõìßáò (1975-2005), ÁèÞíá, Åóôßá
2006.
5.
Ãéá ðåñéóóüôåñá âë. ÃéÜííçò ÌðáóôÝáò, «Áðü ôï
êïéíùíéêü óôï õðáñîéáêü», ÏðôéêïáêïõóôéêÞ
Êïõëôïýñá, ô. 2, 2002, óåë. 123-144.
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 123
Ç ðüëç-êáôþöëé:
Ç ÁèÞíá óå ôñåéò åëëçíéêÝò ôáéíßåò
Ç
ÁèÞíá óôïí åëëçíéêü êéíçìáôï-
ãñÜöï Ý÷åé ôç äéêÞ ôçò éóôïñßá êáé
äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé Ý÷ïõí Þäç ãß-
íåé äýï íôïêéìáíôÝñ ìå áõôü ôï èÝìá1. Ç
ÁèÞíá Ý÷åé áðïôåëÝóåé ôï óêçíéêü ðïë-
ëþí êéíçìáôïãñáöéêþí áöçãÞóåùí, åíþ
Üëëïôå Ý÷åé ãßíåé ÷áñáêôÞñáò ç ßäéá,
áðïêôþíôáò ëåéôïõñãéêüôçôá ìÝóá óôçí
áöÞãçóç, ó÷ïëéÜæïíôáò Þ åîçãþíôáò êá-
ôáóôÜóåéò êáé Þñùåò. Åßôå óêçíéêü åßôå
ðñïóêÞíéï ôùí êéíçìáôïãñáöéêþí ãåãï-
íüôùí, ç êéíçìáôïãñáöçìÝíç ÁèÞíá êÜ-
èå öïñÜ, áíÜëïãá ìå ôï ýöïò, áðïêôÜ
êáé Üëëç èÝóç óôïõò ëüãïõò (discourses)
ðåñß ÁèÞíáò. ¢ëëç ç ÁèÞíá óôç Óõíïéêßá
ôï ¼íåéñï, Üëëç ç ÁèÞíá ôùí êéíçìáôï-
ãñáöéêþí åéäþí üðùò ôï ìéïýæéêáë êáé
Üëëç ç ÁèÞíá ôùí «äçìéïõñãþí» ôùí äå-
êáåôéþí ôïõ '70 êáé '80.
Êïñõöáßá óôéãìÞ áëëáãÞò ôùí áíáðáñá-
óôÜóåùí ãéá ôçí ÁèÞíá ìðïñåß íá èåù-
ñçèåß ôï ôÝëïò ôçò äåêáåôßáò ôïõ '60,
áñ÷Ýò '70, ðåñßïäïò ðïõ áëëÜæåé ôï êéíç-
ìáôïãñáöéêü ðáñÜäåéãìá êáé áðü ôïí
ÐÅÊ ðåñíÜìå óôïí ÍÅÊ. Ç áëëáãÞ èá
ìðïñïýóå åýêïëá íá ÷áñáêôçñéóôåß ñÞã-
ìá. Ðáñüëá áõôÜ, åêåß ìÝóá èá âñïýìå
ðïëëÝò áëëçëåðéêáëýøåéò, áëëÜ áõôü
èá Þôáí ìéá ïëüêëçñç ìåëÝôç áðü ìüíç
ôçò.
Óôçí ßäéá ðåñßïäï, áõôÞ ôïõ ôÝëïõò ôçò
äåêáåôßáò ôïõ '60, áñ÷Ýò '70, ðåñßïäï
ôçò äéêôáôïñßáò, ç ÁèÞíá áíôéìåôùðßæåôáé
áðü ôç ìéá óáí ôïõñéóôéêüò ðñïïñéóìüò,
óáí ìéá åðßðëáóôç êïóìïðïëßôéêç ðñù-
ôåýïõóá, åíþ ôáõôü÷ñïíá ãßíåôáé üëï êáé
ðéï åðéôáêôéêÞ ç åðßëõóç ðñïâëçìÜôùí
üðùò ç óôÝãáóç êáé ç ìåôáêßíçóç ôïõ
ðëçèõóìïý ðïõ áõîÜíåôáé, êõñßùò ãéáôß
ôá êýìáôá åóùôåñéêÞò ìåôáíÜóôåõóçò
óõíå÷ßæïíôáé êáé ïëïêëçñþíïíôáé åêåßíç
Áöñïäßôç ÍéêïëáÀäïõ
ôçí ðåñßïäï2. Åí ïëßãïéò,
óôáäéáêÜ ãßíïíôáé ïñá-
ôÝò üëåò ïé åðéëïãÝò,
ðïëéôéêÝò, ðïëåïäïìéêÝò êáé ðïëéôéóìéêÝò,
ôùí ðñïçãïýìåíùí ÷ñüíùí. Ôï êëåßóéìï
ôçò äåêáåôßáò ôïõ '70 èá âñåé ôçí ÁèÞíá
íá áðïôåëåß ðëÝïí Ýíá «áõôüíïìï ðñü-
âëçìá» ðñïò åðßëõóç êáé Ýôóé èá áíôéìå-
ôùðéóôåß ôï èÝìá êáé ðïëéôéêÜ óôéò áñ÷Ýò
ôçò äåêáåôßáò ôïõ '803.
Óå áõôÞ ôçí êïìâéêÞ åðï÷Þ, êéíçìáôïãñá-
öéêÜ êáé ðïëéôéêÜ èá âñïýìå ôñåéò ôáéíßåò
ïé ïðïßåò äåí ìïéÜæïõí êáèüëïõ ìåôáîý
ôïõò, ðáñÜ ìüíï ßóùò óôï üôé äýóêïëá
êáôçãïñéïðïéïýíôáé. Ðñüêåéôáé ãéá ôï ÊéÝ-
ñéïí ôïõ ÄÞìïõ ÈÝïõ (1968), ôçí Åõäï-
êßá ôïõ ÁëÝîç Äáìéáíïý (1971) êáé ôï Íáé
ìåí, áëëÜ... ôïõ Ðáýëïõ ÔÜóéïõ (1972),
ôáéíßåò ðïõ áíáäåéêíýïõí êáé ÷ñçóéìï-
ðïéïýí ôïí áóôéêü ÷þñï (Þ ôéò ðáñõöÝò
ôïõ, üðùò óôçí ðåñßðôùóç ôçò Åõäïêß-
áò) ùò êïìâéêü óçìåßï áíÜìåóá óôéò
áðïöÜóåéò ðïõ åß÷áí ðáñèåß êáé óôéò
ðñáãìáôéêÝò áëëÜ êáé åíáëëáêôéêÝò äéá-
äñïìÝò ðïõ ç ðüëç èá ìðïñïýóå íá ðÜ-
ñåé. Ïé ôáéíßåò áõôÝò áðïôåëïýí îå÷ùñé-
óôÜ ðáñáäåßãìáôá êáé êÜèå Üëëï ðáñÜ
áíôéðñïóùðåõôéêü äåßãìá ìðïñïýí íá
èåùñçèïýí.
Ôé óçìáßíåé üìùò êïìâéêü óçìåßï; Êïìâé-
êü óçìáßíåé ü÷é ìüíï Ýíá ÷ùñéêü óçìåßï,
ìéá äéáóôáýñùóç, áëëÜ êáé Ýíá óçìåßï
ìå óõìðýêíùóç ÷ñüíïõ. Ãé' áõôü èá Þôáí
êáëýôåñá íá ÷ñçóéìïðïéïýóáìå ôï ó÷Þ-
ìá êáôþöëé üðùò ôï Ý÷åé ÷ñçóéìïðïéÞóåé
ï Óôáýñïò Óôáõñßäçò, ó÷Þìá ðïõ ðñïêý-
ðôåé áðü ôïí ôñüðï óêÝøçò ôïõ W.
Benjamin. Óýìöùíá ìå ôïí Ó. Óôáõñßäç ï
W. Benjamin áíáæÞôçóå «(...) óôç óýã-
÷ñïíç ðüëç, ðïõ ôç âßùóÞ ôçò èåþñçóå
áêñïãùíéáßï ëßèï ôçò íåùôåñéêÞò åìðåé-
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 123
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 124

[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]

ñßáò, ôá êáôþöëéá, ùò åêåßíåò ôéò õëéêÝò óõìðõêíþíïõí ôéò äõíáôüôçôåò ôïõ

ìïñöÝò áðïôýðùóçò ìéáò áôïìéêÞò åßôå áóôéêïý ÷þñïõ êáé ôéò äõíáìéêÝò ðñïò
óõëëïãéêÞò ìíÞìçò, ùò ôá óçìåßá äéá- åíáëëáêôéêÜ ìÝëëïíôá áõôÞò ôçò ðüëçò.
óôáýñùóçò åíáëëáêôéêþí äéáäñïìþí»4. Ôï ÊéÝñéïí (1968) åßíáé ìéá éäéÜæïõóá ðå-
Ðïëý óýíôïìá, ôá êáôþöëéá åßíáé åêåß- ñßðôùóç ùò ðñïò ôçí êéíçìáôïãñáöéêÞ
íåò ïé åðéêñÜôåéåò üðïõ ïé êïéíùíéêÝò ôçò ãëþóóá êáé êáô' åðÝêôáóç ôçí êáôá-
ðñáêôéêÝò ôéò ïñßæïõí ùò «åíäéÜìåóåò, ãñáöÞ ôçò ÁèÞíáò. Ç óêëçñÞ áóðñüìáõ-
êñßóéìåò, åðßöïâåò êáé åõåñãåôéêÝò ìáæß», ñç öùôïãñáößá (ðïõ ïöåßëåôáé Üëëùóôå
ßóùò ãéáôß óå áõôÜ õðÜñ÷åé ç äõíáìéêÞ óå Ýíáí åñáóôÞ ôçò ÁèÞíáò, ôïí Ãéþñãï
ðñïò Ýíá áëëéþôéêï ìÝëëïí5. Ôé óçìáßíåé Ðáíïõóüðïõëï), ïé öõóéêïß ÷þñïé (áåñï-
áõôü ãéá ôçí êéíçìáôïãñáöçìÝíç ÁèÞíá; äñüìéï, áóôéêÜ äéáìåñßóìáôá, äñüìïé ôçò
Ç ðüëç ôùí ôáéíéþí ÊéÝñéïí, Åõäïêßá êáé ÁèÞíáò êáé ôïõ ÐåéñáéÜ ìå ôïðüóçìá ðïõ
Íáé ìåí, áëëÜ... ìåôáôñÝðåôáé óå ìéá êá- áíáãíùñßæïíôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá) ðïõ óôå-
ôùöëéáêÞ êéíçìáôïãñáöéêÞ ðñùôåýïõ- ñïýíôáé êÜèå ðåðïßçóç êáé ðåñéðïßçóç,
óá, óå ìéá åíäéÜìåóç, êñßóéìç, åðßöïâç êéíçìáôïãñáöïýíôáé ëåéôïõñãéêÜ Üìåóá
êáé åõåñãåôéêÞ ìáæß, åðéêñÜôåéá, ìÝóá óõíäåäåìÝíïé ìå ôïõò Þñùåò êáé ôç
áðü ôçí êïéíùíéêÞ ðñáêôéêÞ ðïõ åßíáé ï äñÜóç ôïõò. Ìå áõôÞ ôçí Ýííïéá ç ÁèÞ-
ßäéïò ï êéíçìáôïãñÜöïò ùò áíáðáñÜóôá- íá äåí áðïôåëåß óêçíéêü (ãéáôß áõôü èá
Åõäïêßá, 1971, ôïõ óç êáé ùò ðñÜîç. Ïé ôñåéò áõôÝò ôáéíßåò óÞìáéíå ìéá ðáèçôéêüôçôá, üðùò óå ôáé-
ÁëÝîç Äáìéáíïý
(Ãéþñãïò Êïõôïýæçò, åêöñÜæïõí ôáõôü÷ñïíá ôï ðáñåëèüí êáé íßåò ôïõ ÐÅÊ, üðïõ ç ðüëç êÜíåé Ýíôïíç
Ìáñßá Âáóéëåßïõ) ôï ðáñüí ôçò åðï÷Þò ôïõò, áëëÜ êõñßùò ôçí ðáñïõóßá ôçò, ÷ùñßò üìùò åðß ôçò
ïõóßáò íá ðáßæåé
êÜðïéï ñüëï ðÝ-
ñáí ôçò ôïõñé-
óôéêÞò êáñô-ðï-
óôÜë), äåí áðï-
ôåëåß ðñïóêÞíéï
(üðùò ð.÷. ãßíåôáé
óå ôáéíßåò ôïõ
óýã÷ñïíïõ åëëç-
íéêïý êéíçìáôï-
ãñÜöïõ êáé ðéï
óõãêåêñéìÝíá óå
ôáéíßåò üðùò ôïõ
Ðáíïõóüðïõëïõ
êáé ôïõ Ðáíá-
ãéùôüðïõëïõ).
Áðïôåëåß ôï
ðáñáóêÞíéï ôùí
äñÜóåùí ôùí
çñþùí. Ç ÁèÞíá
áðïôåëåß ìéá ðá-
ñÜëëçëç óêçíÞ
ðïõ åðçñåÜæåé
ôçí áöÞãçóç
üðùò ðáñáóêç-

124 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007

16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 125
íéáêÜ äïõëåýïõí ïé êáôáóôÜóåéò êáé ôá
ìåãÜëá óõìöÝñïíôá óôçí áöÞãçóç.
Ç ÁèÞíá ôïõ ÊéÝñéïí åßíáé Ýíá êáôþöëé
áíÜìåóá óå ÁíáôïëÞ êáé Äýóç, áíÜìåóá
óå ìéá ÁèÞíá êéíçìáôïãñáöçìÝíç ìå ôï
óôõëéæÜñéóìá ôïõ öéëì íïõÜñ êáé óå ìéá
ÁèÞíá ñåáëéóôéêÞ ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôá
íôïêéìåíôáñßóôéêçò õöÞò ðëÜíá äñüìïõ,
áëëÜ êáé áðü ìéá éóôïñßá âãáëìÝíç áðü
ôçí ðïëéôéêÞ óêçíÞ ôçò åðï÷Þò. Åðé-
ðëÝïí, ç ÁèÞíá åìöáíßæåôáé óôï êáôþöëé
áíÜìåóá óôïí êïóìïðïëéôéóìü ôçò áöÞ-
ãçóçò (ç ÁèÞíá ôåßíåé íá åßíáé áöåíüò
ðïëõðïëéôéóìéêÞ êáé áöåôÝñïõ êïóìïðï-
ëßôéêç óôïí ôñüðï æùÞò ôùí çñþùí) êáé
ôçí îåíïöïâßá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, ìå
åíäåéêôéêü ðëÜíï ôçí êÜìåñá íá óôáìáôÜ
ìå Ýíá tilt down óôï ðåæïäñüìéï ðïõ êá-
ôáëÞãåé ôï ãåöõñÜêé ìéáò óéäçñïäñïìé-
êÞò ãñáììÞò êáé üðïõ åßíáé ãñáììÝíï
«Foreigners go home», âãáëìÝíï, íïìßæåé
êáíåßò, áðü ôáéíßá ôçò äåêáåôßáò ôïõ '90.
Ï ÁëÝîçò Äáìéáíüò Þäç óôï ôñßôï åðåé-
óüäéï ôïõ ÌÝ÷ñé ôï ðëïßï6 áíáäåéêíýåé
áõôü ðïõ èá ïëïêëçñùèåß óôçí Åõäïêßá:
ç åìðåéñßá ôïõ ÷þñïõ áðü áõôüí ðïõ
äåí Ý÷åé áêüìá ìåôáíáóôåýóåé. Ç áóôéêÞ
åìðåéñßá óôçí Åõäïêßá ïñßæåôáé ùò åìðåé-
ñßá áõôþí ðïõ, üíôáò óôï ìåôáß÷ìéï, ôå-
ëéêÜ äåí Ýöõãáí êáé âñÝèçêáí óôï ðåñé-
èþñéï ôçò ðüëçò. Ï áóôéêüò ÷þñïò óôçí
Åõäïêßá åßíáé ìáêñéÜ êáé ïé ðáñõöÝò ôïõ
ðïõ êáôïéêïýíôáé áðü ôá «áðüâëçôá»7
ôçò íåùôåñéêüôçôáò åßíáé çìé-áóôéêïðïé-
çìÝíïé ÷þñïé. Ç áöÞãçóç ôçò Åõäïêßáò
åßíáé ôïðïèåôçìÝíç óôçí Üêñç ôçò ðüëçò
Þ ßóùò ëßãï ìåôÜ ôçí Üêñç (üðùò áñãü-
ôåñá èá ôï êÜíåé êáé ï Ê. ÃéÜííáñçò óôï
Áðü ôçí Üêñç ôçò ðüëçò).
Ç êéíçìáôïãñÜöçóç, áöôéáóßäùôç êáé
óêëçñÞ, ç áöÞãçóç ðñùôïãåíÞò êáé ëé-
ôÞ, áíáäåéêíýïõí üëç ôç äõíáìéêÞ ôïõ
÷þñïõ: áõôïäéá÷åßñéóç ôïõ ÷þñïõ áðü
ôïõò êáôïßêïõò (áõèáßñåôá), áõôïäéá÷åß-
ñéóç ôïõ óþìáôïò (ïé åñùôåõìÝíïé ðÜíå
åíÜíôéá óôïõò êïéíùíéêïýò íüìïõò). Ôï
Üãïíï ôïðßï ôùí ðáñõ-
öþí ôçò ðüëçò ãßíåôáé
Ýíá êáôþöëé áíÜìåóá
óôçí åðáñ÷ßá áðü üðïõ
Ý÷ïõí ðñïÝëèåé ïé íÝïé
ôïõ êÜôïéêïé êáé ôïí
áóôéêü éóôü ðïõ ãéãá-
íôþíåôáé, áíÜìåóá óôç
íïìéìüôçôá êáé ôçí ðáñáíïìßá, áíÜìåóá
óôï ëáúêü êáé ôï ëüãéï (åìâëçìáôéêÞ ôáé-
íßá üðïõ áõôÜ ôá äýï óõíáíôéïýíôáé),
áíÜìåóá «óôéò åìðåéñßåò ôïõ “ðþò ðñáã-
ìáôéêÜ ôá ðñÜãìáôá åßíáé” êáé ôïõ “ðþò
èá Ýðñåðå íá åßíáé”»8.
Ï Ðáýëïò ÔÜóéïò åßíáé ìéá ôñßôç ðåñßðôù-
óç ðïõ îå÷ùñßæåé, áõôÞ ôç öïñÜ õðåñ-
âáßíïíôáò äéáêñßóåéò9 ðïõ Ý÷ïõí íá êÜ-
íïõí ìå ôïí ðáëáéü êáé ôï íÝï åëëçíéêü
êéíçìáôïãñÜöï. ºóùò åßíáé áðü ôéò ðåñé-
ðôþóåéò üðïõ ïé ôïìÝò ðáëáéïý êáé íÝïõ
öáßíïíôáé óõìöéëéùìÝíåò –üóï ðáñÜäï-
îï êáé áí áêïýãåôáé áõôü ãéá Ýíáí êéíç-
ìáôïãñÜöï Ýíôïíá ðïëéôéêïðïéçìÝíï:
áðü ôéò áðïóðáóìáôéêÝò áöçãçìáôéêÝò
ôå÷íéêÝò ìÝ÷ñé ôç ìßîç freeze frame ìå
ôçí êéíïýìåíç åéêüíá, ïé ôå÷íéêÝò ðïõ äá-
íåßæåôáé ï Ð. ÔÜóéïò Ý÷ïõí íá êÜíïõí ôü-
óï ìå ôï íÝï êýìá üóï üìùò êáé ìå ìéá
åã÷þñéá áíáæÞôçóç ôáîéêÞò áíáðáñÜ-
óôáóçò ðïõ ï ðáëáéüò åëëçíéêüò êéíçìá-
ôïãñÜöïò, åðéôõ÷çìÝíá Þ áðïôõ÷çìÝíá,
êáôÜöåñå ìÝóù ôçò ôõðïðïßçóçò (èõìç-
èåßôå ôïõò ôýðïõò ôùí Áèçíáßùí, áðü
ôïí ìðåêñÞ ìÝ÷ñé ôïí âëÜ÷ï).
Ôï Íáé ìåí, áëëÜ... îåêéíÜ ìå óôáôéêÜ
ðëÜíá äñüìùí ôçò ÁèÞíáò êáé ôùí êôé-
ñßùí ôçò óå äéÜöïñåò þñåò ôçò çìÝñáò.
Ç åììïíÞ óôçí ÁèÞíá, êáèþò êáé óôç óõ-
íÝ÷åéá ç ôïðïèÝôçóç ôïõ Þñùá ôüóï óôï
÷þñï åñãáóßáò êáé êáôïéêßáò ðñéí êáé ìå-
ôÜ ôçí ÝëåõóÞ ôïõ óôçí ðñùôåýïõóá,
öáßíåôáé íá êáèïñßæïõí ïñéóôéêÜ êáé áìå-
ôÜêëçôá ôï Üôïìï êáé ôéò åðéëïãÝò ôïõ.
Ç ÁèÞíá ôïõ ÔÜóéïõ åßíáé êáôþöëé áíÜìå-
óá óôçí ÁèÞíá ôïõ åóùôåñéêïý ìåôáíÜ-
óôç ëßãï ìåôÜ ôçí åãêáôÜóôáóç êáé ëßãï
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 125
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 126
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
ðñéí ôçí öõóéêïðïßçóç êáé ðëÞñç óõã÷þ-
íåõóÞ ôïõ óôï ìåãÜëï êáæÜíé ôçò ðñùôåý-
ïõóáò, áíÜìåóá óôçí ðáñáßôçóç (ìéá ðü-
ëç ðáñáôçìÝíç óôçí ôý÷ç ôçò ìïéÜæïõí ôá
ðñþôá ðëÜíá ôçò ôáéíßáò) êáé åíüò äÞèåí
åêóõã÷ñïíéóìïý ðïõ õëïðïéåßôáé ìå ôï
áíåëÝçôï ÷ôßóéìï ðïëõêáôïéêéþí, ðïõ ü-
ìùò öáßíåôáé ó÷åäüí áðáñáßôçôï (âñßóêå-
ôáé ó÷åäüí áðü ôý÷ç [;] óôï ôåëåõôáßï åðß-
ðåäï êÜðïéùí ðëÜíùí). ¢ëëùóôå üëç ç
áöÞãçóç êéíçôïðïéåßôáé áêñéâþò áðü áõôÞ
ôç äéÜóôáóç ðïõ õðÜñ÷åé áíÜìåóá óôïí
Þñùá êáé ôçí üìïñöç êáé áíåîÜñôçôç
óôïí Ýñùôá çñùßäá.
Ï åóùôåñéêüò ìåôáíÜóôçò Ý÷åé ÷Üóåé êÜ-
èå ß÷íïò ÷éïõìïñéóôéêÞò áðåéêüíéóçò (äåí
åßíáé ï åóùôåñéêüò ìåôáíÜóôçò ðïõ ÷áñé-
ôùìÝíá ÷Üíåôáé óôçí ÁèÞíá) êé áõôü ãéá-
ôß ï Þñùáò óôïí Ð. ÔÜóéï áðïêôÜ ôáîéêÞ
õðüóôáóç, äåí åßíáé ðéá ìéá ôõðïðïßçóç.
Ç ðüëç êáé óôéò ôñåéò ôáéíßåò åßíáé ç Üëëç
ðñùôåýïõóá ðïõ äåí Ýäåéîå ïýôå ï ðá-
ëáéüò åëëçíéêüò êéíçìáôïãñÜöïò ïýôå
ðïëëïß áðü ôïõò êéíçìáôïãñáöéóôÝò ôïõ
íÝïõ, ïé ïðïßïé ìåôÝôñåøáí ôçí ÁèÞíá óå
Ýíá ðåðïéçìÝíï óêçíéêü. Ðñüêåéôáé ãéá
êáôþöëéá ðïõ åíÝ÷ïõí ôï ðáñåëèüí áë-
ëÜ êáé Ýíá åíáëëáêôéêü ìÝëëïí, ôüóï ãéá
1.
Ðñüêåéôáé ãéá ôá íôïêéìáíôÝñ: Áíáæçôþíôáò ôç
÷áìÝíç ðüëç ôùí Ìáñê Ãêáóôßí êáé Óïýëáò
Äñáêïðïýëïõ êáé Ãéá ðÝíôå äéáìåñßóìáôá êáé Ýíá
ìáãáæß ôïõ ÃéÜííç ÓêïðåôÝá.
2.
Áñêåß êáíåßò íá êïéôÜîåé ôï ÁèÞíá, ç áíÜðôõîç ìéáò
ìåóïãåéáêÞò ðñùôåýïõóáò ôïõ Guy Burgel ðïõ
ãñÜöåôáé åêåßíç ôçí ðåñßïäï êáé åêäßäåôáé óôçí
ÅëëÜäá ôï 1976 ãéá íá äåé üëïõò ôïõò Üîïíåò
áíÜðôõîçò ìéáò ðñùôåýïõóáò ðïõ ðáñáìÝíåé íá Ý÷åé
óôåíïýò äåóìïýò ìå ôçí åðáñ÷ßá, íá Ý÷åé Ýíôïíç
äéåßóäõóç êåöáëáßùí êáé üìùò íá ðáñáìÝíåé ôüóï
ëßãï êïóìïðïëßôéêç. Âë. Guy Burgel, ÁèÞíá, ç
áíÜðôõîç ìéáò ìåóïãåéáêÞò ðñùôåýïõóáò, ÅîÜíôáò,
ÁèÞíá 1976.
3.
Áííõ Âñõ÷Ýá, «ÁèÞíá: Ç ðüëç êáé ï äÞìïò, áíáöïñÜ
óôçí áíõðáñîßá ìéáò ó÷Ýóçò» óôï Ç íåïåëëçíéêÞ
ðüëç, åðéì. Ãêõ ÌðïõñæÝë, ÅîÜíôáò, ÁèÞíá 1989.
4.
Óô. Óôáõñßäçò, Áðü ôçí ðüëç ïèüíç óôçí ðüëç óêçíÞ,
ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, ÁèÞíá 2002, óåë. 332.
5.
¼ð. ð. óåë. 331-332.
6.
Ãéá ôï ìåôáé÷ìéáêü ÷áñáêôÞñá ôçò ôáéíßáò ÌÝ÷ñé ôï
ðëïßï âë. ×ñ. Äåñìåôæüðïõëïò «Ï ìåôáíÜóôçò óôçí
126 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
ôçí êéíçìáôïãñáöçìÝíç ÁèÞíá üóï êáé
ãéá ôïí ßäéï ôï ÷þñï ôçò ðüëçò. Ôï ðéèá-
íü ìÝëëïí öáßíåôáé áðü ôçí ðïëéôéêÞ äéÜ-
óôáóç êáé ôùí ôñéþí ôáéíéþí, üðïõ ç êï-
óìïðïëßôéêç ÁèÞíá ôïõ ÊéÝñéïí, ç óùìá-
ôïðïéçìÝíç êáé áõôïäéá÷åéñéæüìåíç Üêñç
ôçò ðüëçò óôçí Åõäïêßá êáé ç ôáîéêÞ
õðüóôáóç ôïõ Þñùá óôï Íáé ìåí, áëëÜ...
áöÞíïõí ðåñéèþñéá ãéá ôçí ýðáñîç ìéáò
ÁèÞíáò ðïõ óå ðñáêôéêü åðßðåäï èá ìðï-
ñïýóå íá áíáðôýîåé áêñéâþò áõôÝò ôéò
ðëåõñÝò: êïóìïðïëéôéóìü ìå ôçí Ýííïéá
ôïõ áíïßãìáôïò óôï Ýîù êáé ü÷é õðïäïý-
ëùóç óôï Ýîù, áõôïäéá÷åßñéóç êáé ôáîéêÞ
óõíåßäçóç.
ÔÝëïò, ìå ìéá Üëëç óõìâïëéêÞ ãñáììÞ, ïé
ôáéíßåò áõôÝò óõíäÝïíôáé ìå ôï ðþò ðá-
ñïõóéÜæåôáé ôï íÝï ðñïëåôáñéÜôï, ï îÝ-
íïò, ï ìåôáíÜóôçò, ðïõ åìöáíßæåôáé óôï
áóôéêü êÝíôñï ó÷åäüí åßêïóé ÷ñüíéá ìåôÜ
–áðü ôç äåêáåôßá ôïõ '90 êé Ýðåéôá êáé óå
ôáéíßåò üðùò ôï Áðü ôçí Üêñç ôçò ðüëçò
ôïõ Êùíóôáíôßíïõ ÃéÜííáñç (1998) êáé ïé
Êëåéóôïß äñüìïé ôïõ Óôáýñïõ ÉùÜííïõ
(2000).
Ç Áöñïäßôç ÍéêïëáÀäïõ
åßíáé õð. äñ. óôï ôìÞìá ÅÌÌÅ
óôï ÐÜíôåéï ÐáíåðéóôÞìéï
ôáéíßá ôïõ ÁëÝîç Äáìéáíïý ÌÝ÷ñé ôï ðëïßï: óôï
ìåôáß÷ìéï ôïõ ðáëáéïý êáé íÝïõ åëëçíéêïý
êéíçìáôïãñÜöïõ» óôï Ç ÌåôáíÜóôåõóç óôïí
åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï, ÁèÞíá: Áéãüêåñùò, 2006,
óåë. 30-35.
7.
Ôïí üñï «áðüâëçôá ôçò íåùôåñéêüôçôáò» äáíåßæïìáé
áðü ôï Æ. Bauman, ÓðáôáëçìÝíåò æùÝò: ïé áðüâëçôïé
ôçò íåùôåñéêüôçôáò, ÊáôÜñôé, ÁèÞíá 2005.
8.
Nikos Georgiadis, «Architectural experience as
discourse of the (un)filmed», Architectural Design,
Nov. - Dec, 1994, óåë. 29.
9.
Óôï Ç ìåôáíÜóôåõóç óôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï
ïé ÁèçíÜ ÊáñôÜëïõ, Áöñïäßôç ÍéêïëáÀäïõ êáé ÈÜíïò
Áíáóôüðïõëïò áíáöåñüìáóôå óôçí õðÝñâáóç ôùí
ïñßùí (êáé ü÷é áðáñáßôçôá óå êáôÜñãçóÞ ôïõò) ôùí
ôñéþí ðåñéüäùí ÐÅÊ, ÍÅÊ êáé ÓÅÊ óáí Ýíá ó÷Þìá
ðïõ ìðïñåß íá åîçãÞóåé ðåñéðôþóåéò ðïõ äýóêïëá
êáôçãïñéïðïéïýíôáé. Âë. Áè. ÊáñôÜëïõ - Á.
ÍéêïëáÀäïõ - È. Áíáóôüðïõëïò, «Óå îÝíï ôüðï: ç
ìåôáíÜóôåõóç óôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï» óôï Ç
ìåôáíÜóôåõóç óôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï,
Áéãüêåñùò, ÁèÞíá 2006, óåë. 8.
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 127

ÇëÝêôñá ÂåíÜêç

Ï Þ÷ïò
óôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï
Ï øçöéáêüò Þ÷ïò óôéò åëëçíéêÝò ïðôéêïý åðéäåßíùíáí ôá
ôáéíßåò êáé ïé íÝåò ðñïêëÞóåéò ðñïâëÞìáôá. Ï ôñüìïò
Ó ôçí åðï÷Þ ôùí øçöéáêþí ôå÷íïëïãéþí, ôçò ìç êáèáñüôçôáò ôçò
âáóéêÜ åñùôÞìáôá âñßóêïíôáé îáíÜ óôï öùíÞò êõñéáñ÷ïýóå, éäßùò óôéò ôáéíßåò
ðñïóêÞíéï. ÊáôÜ ðüóï áõôÝò ïé øçöéáêÝò ôïõ íÝïõ åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ,
ôå÷íïëïãßåò åðçñåÜæïõí ôçí êéíçìáôï- áðáãïñåýïíôáò ôçí ïðïéáäÞðïôå óêÝøç
ãñáöéêÞ ãëþóóá; Êáé, åéäéêüôåñá, ðþò ôï ãéá áöçãçìáôéêÞ Þ ñõèìéêÞ ÷ñÞóç ôùí
ìïíôÜæ óå õðïëïãéóôÞ, ôï øçöéáêü ìéîÜæ õðïëïßðùí Þ÷ùí ìéáò ôáéíßáò.
êáé ôá óõóôÞìáôá ôùí áéèïõóþí Ý÷ïõí Ç Ýëëåéøç áõôþí ôùí ðñáêôéêþí ðñï-
åðçñåÜóåé ôçí êéíçìáôïãñáöéêÞ ãñáöÞ âëçìÜôùí êáé ðåñéïñéóìþí óôçí õðüëïé-
êáé ôç äçìéïõñãßá ôçò ç÷çôéêÞò ìðÜíôáò; ðç äéåèíÞ ðáñáãùãÞ åðÝôñåðå ôçí åðé-
Åíþ ìéëÜìå óõ÷íÜ ãéá ôéò ôå÷íïëïãßåò, ëåêôéêÞ ÷ñÞóç Þ÷ùí –áêüìá êáé ìÝóá óôï
áëëÜ ìå Ýìöáóç óôçí ôå÷íéêÞ êáôáóêåõÞ ðåñéïñéóìÝíï åýñïò ôïõ ìïíïöùíéêïý
Þ óôï êüóôïò áðüêôçóÞò ôïõò, îå÷íÜìå Þ÷ïõ– ãéá ôç äçìéïõñãßá íïÞìáôïò, ñõè-
ôéò áéóèçôéêÝò ðáñáìÝôñïõò ðïõ äéáöï- ìïý êáé óõíáéóèÞìáôïò. Äçìéïýñãçóå åí
ñïðïéïýíôáé óå áðüëõôç óõíÜñôçóç ìå êáéñþ ìéá êïõëôïýñá ôïõ Þ÷ïõ, ôçí
ôéò ôå÷íïëïãéêÝò åîåëßîåéò. ïðïßá ç åëëçíéêÞ êéíçìáôïãñáöéêÞ ðáñá-
ãùãÞ êáëåßôáé íá äçìéïõñãÞóåé ôþñá. Ï ×ñéóôüò
Óôçí åðï÷Þ ôïõ ìïíïöùíéêïý êéíçìáôï- îáíáóôáõñþíåôáé,
ãñÜöïõ (ìÝ÷ñé ôï 1995 ðåñßðïõ) ç ãñá- ÓÞìåñá ôï åýñïò ôçò øçöéáêÞò ç÷çôéêÞò 1956, ôïõ Æõë
öÞ ôùí ôáéíéþí –êáèþò êáé ç áíÜëõóç ìðÜíôáò åßíáé åíôõðùóéáêÜ ìåãáëýôåñï, ÍôáóóÝí (Ìùñßò ÑïíÝ)
êáé êñéôéêÞ ôïõò– âáóéæüôáí êõñßùò óôçí
åéêüíá, êáèþò êáé óôç öùíÞ ùò öïñÝá
ôçò áöÞãçóçò, åíþ ç ìïõóéêÞ Ýöåñå ôç
óõãêßíçóç. Áõôü Þôáí áðïôÝëåóìá äýï
âáóéêþí ôå÷íéêþí ðåñéïñéóìþí: Ôïõ ìï-
íôÜæ óå ìïõâéüëá êáé ôçò ðñïâïëÞò ôùí
ôáéíéþí óå ìïíïöùíéêÝò áßèïõóåò.
Ôï ìïíôÜæ óå ìïõâéüëá ðåñéüñéæå ôç äõ-
íáôüôçôá äçìéïõñãßáò ðïëëþí ç÷çôéêþí
óôñþóåùí. ÕðÞñ÷áí ðñáãìáôéêÝò äõóêï-
ëßåò óôï íá áêïýóåé êáíåßò üëïõò ôïõò
Þ÷ïõò ìáæß, åíþ õðÞñ÷å ðåñéïñéóìüò óôï
÷ñüíï êáé õðåñâïëéêüò êüðïò ãéá ôç äç-
ìéïõñãßá Ýóôù êáé ìßáò åðéðëÝïí ç÷çôé-
êÞò ìðÜíôáò, ðÝñá áðü ôéò «âáóéêÝò»,
ðïõ äåí èá áêïõãüôáí, åíôÝëåé, ðïôÝ
óôçí êéíçìáôïãñáöéêÞ áßèïõóá. Ï äå ñü-
ëïò ôïõ ç÷ïëÞðôç ðåñéïñéæüôáí óôïõò
Þ÷ïõò ôùí ãõñéóìÜôùí êáé ï ìïíôÝñ êá-
ëåßôï óôï ìïíôÜæ íá ðåñéóþóåé ü,ôé ìðï-
ñïýóå. Ôï ìéîÜæ êáé ç äéáäéêáóßá ôïõ

ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 127

16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 128
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
ôï ìïíôÜæ ãßíåôáé óå õðïëïãéóôÞ (ôïõôÝ-
óôéí, äõíáôüôçôá åýêïëçò ðñüóâáóçò óå
ðïëëÝò ç÷çôéêÝò ìðÜíôåò) êáé ïé áßèïõ-
óåò åßíáé åîïðëéóìÝíåò ìå øçöéáêÜ óõ-
óôÞìáôá áíáðáñáãùãÞò ôïõ Þ÷ïõ. Ç
áìç÷áíßá üìùò áðÝíáíôé óôçí ç÷çôéêÞ
ìðÜíôá ðáñáìÝíåé, äéüôé áõôÞ áêñéâþò ç
äõíáôüôçôá óõíýðáñîçò ðïëëþí Þ÷ùí
ìðåñäåýåé ôïõò Ýëëçíåò äçìéïõñãïýò,
ïé ïðïßïé óôçí ðëåéïíüôçôÜ ôïõò Ý÷ïõí
ìÜèåé íá åêöñÜæïíôáé ìÝóù ôçò åéêüíáò,
ôçò öùíÞò êáé ôçò ìïõóéêÞò. ÁõôÜ ôá
óôïé÷åßá åßíáé ôá âáóéêÜ ôïõò åêöñáóôéêÜ
åñãáëåßá êáé åßíáé áðïëýôùò èåìéôü íá
ìç èÝëïõí íá ôá áëëÜîïõí. ¼ôáí üìùò
õðÜñ÷åé ç ðñïóöïñÜ ôüóùí Üëëùí
óôñþóåùí Þ÷ùí ðïõ ìðïñïýí íá áêïý-
ãïíôáé åîßóïõ êáèáñÜ êáé üôáí ç êïõë-
ôïýñá ôùí êïéíùíéþí ìáò åßíáé ç ç÷ïñ-
ñýðáíóç, ï ðåéñáóìüò åßíáé ìåãÜëïò,
áëëÜ êáé ç áöïìïßùóç áõôþí ôùí íÝùí
ðñáêôéêþí êáé ôçò èåùñßáò ôïõò ÷ñïíï-
âüñá. Åßíáé ðïëý íùñßò ãéá ôçí åëëçíéêÞ
Ç öüíéóóá, 1974,
êéíçìáôïãñáöéêÞ ðáñáãùãÞ íá ìðïñÝóåé
ôïõ Êþóôá ÖÝññç íá ÷åéñéóôåß ôïí Þ÷ï ùò áðáñáßôçôï êáé
128 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
áðïôåëåóìáôéêü äïìéêü óôïé÷åßï ôçò êé-
íçìáôïãñáöéêÞò áöÞãçóçò.
Ç ëïãéêÞ êáé ïé öüâïé ðïõ êõñéáñ÷ïýóáí
óôçí åðï÷Þ ôïõ ìïíïöùíéêïý Þ÷ïõ êáé
ôïõ ìïíôÜæ óå ìïõâéüëá åßíáé áêüìá êõ-
ñßáñ÷ïé. ÐáñáìÝíåé Ýíôïíç ç áíôßëçøç
üôé êáëüò Þ÷ïò åßíáé ï êáëüò Þ÷ïò ôïõ
ãõñßóìáôïò êáé ìüíïí. ÏôéäÞðïôå ðÝñáí
ôïõ «óýã÷ñïíïõ» Þ÷ïõ Þôáí, êáé ðáñáìÝ-
íåé ãéá êÜðïéïõò, ìåãÜëç áìáñôßá. ¼ìùò
óÞìåñá ï Þ÷ïò óõíå÷ßæåé íá ãåííéÝôáé êáé
íá åîåëßóóåôáé ìåôÜ ôï óôÜäéï ôïõ ãõñß-
óìáôïò, ãåãïíüò ðïõ áðáéôåß íÝåò åéäéêü-
ôçôåò êáé ðåñéóóüôåñá Üôïìá. Ôï ìïíôÜæ
Þ÷ïõ, åéäéêüôçôá äéåèíþò áíáãíùñéóìÝ-
íç áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ ìïíïöùíéêïý êéíç-
ìáôïãñÜöïõ, áðïôåëåß ìéá âáóéêÞ ðáñÜ-
ìåôñï ãéá ôç äçìéïõñãßá ôçò ç÷çôéêÞò
ìðÜíôáò, ôçí ïðïßá ïé Ýëëçíåò ðáñáãù-
ãïß, äçìéïõñãïß êáé ôå÷íéêïß áíôéìåôùðß-
æïõí áêüìá ùò «áðáñáßôçôï êáêü».
Áõôü Ý÷åé ùò áðïôÝëåóìá, üôáí äåí ìðï-
ñåß ï ìïíôÝñ Þ ï âïçèüò ôïõ íá ÷åéñé-
óôïýí áðïôåëåóìáôéêÜ ôçí ç÷çôéêÞ ìðÜ-
íôá, íá áíáôßèåôáé ç êáôáóêåõÞ ôçò óå
«åéäéêïýò», ðïõ åßíáé ôá óôïýíôéï Þ÷ïõ,
÷ùñßò íá åðéëÝãåé ðïëëÝò öïñÝò ï óêç-
íïèÝôçò áõôüí ôïí êáëëéôå÷íéêü óõíåñ-
ãÜôç, ôïí ìïíôÝñ Þ÷ïõ. ÌÝ÷ñé óÞìåñá ôï
ìïíôÜæ Þ÷ïõ, ëüãù êüóôïõò, ÷ñüíïõ êáé
óõíÞèåéáò, äåí ãßíåôáé ðáñÜëëçëá ìå ôï
ìïíôÜæ åéêüíáò áëëÜ áìÝóùò ìåôÜ, êáé ïé
ðñïóäïêßåò üëùí ðåñéïñßæïíôáé óå áõôÜ
ðïõ ìðïñïýí íá ãßíïõí óôïí Þ÷ï ÷ùñßò
íá ÷ñåéÜæïíôáé áëëáãÝò óôçí åéêüíá. Ïé
äçìéïõñãïß, ìç ãíùñßæïíôáò ôéò äõíáôü-
ôçôåò Ýêöñáóçò ìÝóù ôïõ Þ÷ïõ, åßíáé
öõóéêü íá æçôïýí óå áõôü ôï óôÜäéï ìü-
íï ôçí ç÷çôéêÞ åðÝíäõóç ôùí äñþìå-
íùí, «ãéá íá ìçí åßíáé Üäåéïò ï Þ÷ïò». Áõ-
ôÞ ç áíôßëçøç üìùò ãåííÜ íÝá èÝìáôá,
ðñáêôéêÞò, áéóèçôéêÞò êáé èåùñßáò.
¸íáò ìïíôÝñ ðïõ äåí Ý÷åé óõíåñãáóßá ìå
ôïí ìïíôÝñ Þ÷ïõ êáé, åðéðëÝïí, áõôüò ï
ôåëåõôáßïò äåí Ý÷åé êáìéÜ óõíåñãáóßá ìå
ôïí ìïõóéêü, äïõëåýïõí áðïóðáóìáôéêÜ
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 129
ðÜíù óôçí ôáéíßá, ìå áðïôÝëåóìá ïé ñüëïé
ôïõò, åðåéäÞ óõ÷íÜ õðåñêáëýðôïíôáé, íá
ðåñéïñßæïíôáé óôéò óôåíÝò ðñïäéáãñáöÝò
ôçò êÜèå åéäéêüôçôáò. ÄçëáäÞ ï ìïíôÝñ íá
ìïíôÜñåé ôçí åéêüíá óáí íá ìçí åß÷å Üë-
ëïõò Þ÷ïõò ðÝñá áðü ôç öùíÞ, ï ìïõóé-
êüò íá ãåìßæåé áõôÞ ôçí åéêüíá ìå ìïõóéêÝò
ãéá íá äçìéïõñãÞóåé óõíáßóèçìá êáé ï ìï-
íôÝñ Þ÷ïõ íá ðåñéïñßæåé ôç öáíôáóßá ôïõ
óôï ãÝìéóìá ôçò ç÷çôéêÞò ìðÜíôáò êáé íá
ìç äçìéïõñãåß Ýíáí ç÷çôéêü êüóìï.
Áõôüò ï ç÷çôéêüò êüóìïò óå êÜèå êïõë-
ôïýñá Ý÷åé êÜðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Óôçí
ÅëëÜäá, óÞìåñá, üðïõ ç áöÞãçóç ìÝóù
êáé ôïõ Þ÷ïõ åßíáé áêüìá óôá óðÜñãáíá,
«êáëüò Þ÷ïò» åßíáé ï êáèáñüò Þ÷ïò Þ ï äõ-
íáôüò Þ÷ïò Þ ï äéáöïñåôéêüò Þ÷ïò. ÁëëÜ
Ýíáò êáèáñüò Þ÷ïò äåí óçìáßíåé áðáñáß-
ôçôá üôé åßíáé óùóôüò Þ÷ïò ãéá ìéá óêçíÞ.
Åðßóçò, ðïëýò Þ äõíáôüò Þ÷ïò äåí óçìáß-
íåé êáô' áíÜãêç «åíäéáöÝñïõóá ç÷çôéêÞ
ìðÜíôá». Ãéáôß ï Þ÷ïò äåí åßíáé ðïôÝ ïõäÝ-
ôåñïò. Åßíáé ñõèìüò êáé åðåìâáßíåé óôï
ñõèìü ôçò ôáéíßáò. Åßíáé áíáöïñÜ óå óõ-
íáéóèÞìáôá êáé åéêüíåò êáé Ý÷åé ôç äýíáìç
íá áëëÜæåé ôï íüçìá ôùí ðñáãìÜôùí ðïõ
âëÝðïõìå. Ïé åëëçíéêÝò ðüëåéò êáé ïé åîï-
÷Ýò ðñïóöÝñïõí ç÷çôéêÜ ôïðßá ðïõ äåí
Ý÷ïõìå áêüìá áöïõãêñáóôåß, ðïõ äåí
Ý÷ïõìå áêüìá ìåôáöñÜóåé óå ç÷çôéêÝò
ìðÜíôåò. Ïé Þ÷ïé êéíïýíôáé ãýñù Þ Ýîù áðü
ôçí åéêüíá, äåí ôç ãåìßæïõí, äåí ôç ìåãá-
ëþíïõí. Ïé áôìüóöáéñåò ùò Þ÷ïé ðïõ äç-
ìéïõñãïýí áôìüóöáéñá äåí Ý÷ïõí áêüìá
áíáêáëõöèåß.
¸ôóé, ðñïò ôï ðáñüí, Ý÷ïõìå óõ÷íÜ ùò
áðïôÝëåóìá ôç äçìéïõñãßá åêôüò êÜ-
äñïõ ç÷çôéêþí ÷þñùí ðïõ âáóßæïíôáé óå
ìåìïíùìÝíïõò êáèáñïýò Þ÷ïõò ïé
ïðïßïé ëåéôïõñãïýí åíôÝëåé óõìâïëéêÜ
êáé ü÷é ðñïóèåôéêÜ óôçí áöÞãçóç. Åðß-
óçò, ç ÷ñÞóç üëùí áõôþí ôùí åõäéÜêñé-
ôùí Þ÷ùí ôùí óùìÜôùí ðïõ êéíïýíôáé,
üðùò âÞìáôá, ðåñéóóüôåñï áäåéÜæïõí
ìéá åéêüíá ðáñÜ ôç ãåìßæïõí, ßóùò êáé íá
åêíåõñßæïõí, äéüôé Ý÷åé ðáñáôçñçèåß üôé
ï èåáôÞò äåí åíï÷ëåßôáé
êáèüëïõ áí ïé êéíÞóåéò
ôùí óùìÜôùí Þ ôá âÞ-
ìáôá äåí áêïýãïíôáé óå
ìéá ôáéíßá. Äåí ÷ñåéÜæå-
ôáé íá áêïýåé áõôÜ ðïõ
âëÝðåé, ìðïñåß íá óõ-
ìðëçñþíåé ìüíïò ôïõ
ôïí Þ÷ï, äéüôé ôïí ãíùñßæåé. Ôáéíßåò ðïë-
ëþí äåêáåôéþí ôï Ý÷ïõí áðïäåßîåé áõôü.
Ôá âÞìáôá óôéò åëëçíéêÝò ôáéíßåò äç-
ìéïõñãïýí ðåñéóóüôåñï ôçí áßóèçóç ôçò
óéùðÞò óôï ÷þñï ðáñÜ ãåìßæïõí ôï ç÷ç-
ôéêü ôïðßï. Äéüôé, ãéá íá áêïýãïíôáé ôá
âÞìáôá, üëá ôá Üëëá ðñÝðåé íá åßíáé
óéùðçëÜ. ¸ôóé, óôïõò åîùôåñéêïýò ÷þ-
ñïõò, üôáí áêïýãïíôáé âÞìáôá, óçìáßíåé
üôé ôï ç÷çôéêü ðåñéâÜëëïí åßíáé Þóõ÷ï,
êÜôé ðïõ óõíÞèùò äåí åßíáé ôï æçôïýìå-
íï. Ç ãåìÜôç Þ÷ïõò ç÷çôéêÞ ìðÜíôá äåí
óçìáßíåé áðáñáßôçôá ãåìÜôç ç÷çôéêÜ ôáé-
íßá. Ç áíÜãêç ìéáò ãåìÜôçò áôìüóöáéñáò
ðïõ ìÝóá óå áõôÞí èá åíóùìáôþíïíôáé
ïé Þ÷ïé äåí Ý÷åé áêüìá êáëõöèåß áðïôå-
ëåóìáôéêÜ óôéò åëëçíéêÝò ðáñáãùãÝò.
¼ìùò, ïé íåüôåñïé êáëëéôÝ÷íåò, ìåãáëþ-
íïíôáò ìÝóá óå ç÷çôéêÝò ôáéíßåò ôïõ ðá-
ãêüóìéïõ êéíçìáôïãñÜöïõ, Ý÷ïõí åîïé-
êåéùèåß ìå ôç ÷ñÞóç Þ÷ùí ãéá ôïí
åìðëïõôéóìü ôçò áöÞãçóçò êáé ãíùñß-
æïõí ðïëý êáëÜ ôç äçìéïõñãßá ñõèìïý
ìÝóù ôçò ç÷çôéêÞò ìðÜíôáò. Æïõí ìÝóá
óå Þ÷ïõò êáé ôïõò ðáñáôçñïýí. Ãíùñß-
æïõí åðßóçò ôá åñãáëåßá êáôáóêåõÞò
ôïõò êáé ðåéñáìáôßæïíôáé. Ìáæß ìå ôéò ôáé-
íßåò ôïõ ðåéñáìáôéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ,
ïé ôáéíßåò ìéêñïý ìÞêïõò åßíáé ïé ìüíåò,
ðñïò ôï ðáñüí ôïõëÜ÷éóôïí, ðñáãìáôéêÜ
åíäéáöÝñïõóåò áðüðåéñåò óôçí ÅëëÜäá
áöçãçìáôéêÞò ÷ñÞóçò ôïõ Þ÷ïõ. Óôéò
êëáóéêÝò åëëçíéêÝò ðáñáãùãÝò ç ÷ñÞóç
ôïõ Þ÷ïõ äåí åßíáé áêñéâþò öôù÷Þ, åßíáé
üìùò áêüìá Üóôï÷ç.
H ÇëÝêôñá ÂåíÜêç äéäÜóêåé
èåùñßá ôïõ ìïíôÜæ óôç Èåóóáëïíßêç
êáé èåùñßá ôïõ Þ÷ïõ óôçí ÁèÞíá
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 129
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 130
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
Ï ëáúêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ åëëçíéêïý
êéíçìáôïãñÜöïõ ôçí ðåñßïäï 1950-1970
Ç
Ýííïéá ôïõ ëáúêïý Ý÷åé äéåñåõíç-
èåß åðéóôçìïíéêÜ óå ðïëëïýò ôï-
ìåßò ôçò áéóèçôéêÞò äñáóôçñéüôç-
ôáò, üðùò óôç ëïãïôå÷íßá1, ôï èÝáôñï2,
ôç ìïõóéêÞ3 êáé ôï ÷ïñü, ìå áðïôÝëåóìá
íá Ý÷åé äéáìïñöùèåß ìéá èåùñßá ðïõ ðá-
ñáìÝíåé áíïé÷ôÞ, ìå ðïëëÜ åñùôÞìáôá
êáé äéáöïñåôéêÝò åñìçíåõôéêÝò ðñïóåããß-
óåéò. Óôïí êéíçìáôïãñÜöï, áíôßèåôá, äåí
õðÜñ÷åé áíôßóôïé÷ç èåùñçôéêÞ ðñïóÝããé-
óç, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé Ý÷åé áðü ôá
ðñþôá ÷ñüíéá ôçò åìöÜíéóÞò ôïõ óõíäå-
èåß óôåíÜ ìå ôï ÷áñáêôçñéóìü «ëáúêüò».
×áñáêôçñéóìü ðïõ áíáöÝñåôáé ðåñéóóü-
ôåñï óôï åßäïò ôçò øõ÷áãùãßáò: ðñïóé-
ôÞò, öèçíÞò, ìå äõíáôüôçôá íá åßíáé êá-
èçìåñéíÞ, ðáñÜ óôï ðåñéå÷üìåíï ôùí
ôáéíéþí (áí êáé Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôùí
ôáéíéþí åêöñÜæïõí ìéá ëáúêÞ áéóèçôéêÞ
ðïõ óõíäÝåôáé ãåíéêÜ ìå ðñïâëÞìáôá êáé
óõìðåñéöïñÝò ðïõ áíôéðñïóùðåýïõí ôá
ìåóáßá óôñþìáôá êáé ôçí åñãáôéêÞ ôÜîç).
¼ñïé ïéêïíïìéêïß, áîéïëïãéêïß, ôáîéíïìéêïß
äéáìïñöþíïõí óõ÷íÜ ôï ðåñéå÷üìåíï
ôçò Ýííïéáò ôïõ ëáúêïý. Ôï åñþôçìá áí
õðÜñ÷åé ëáúêüò êéíçìáôïãñÜöïò ðáñáìÝ-
íåé áíïé÷ôü. Ìðïñåß Ýíá ðñïúüí ôçò âéï-
ìç÷áíéêÞò åðï÷Þò, ðïõ ðáñÜãåôáé ó' Ýíá
óôïýíôéï ìå óõãêåêñéìÝíïõò óõíôåëå-
óôÝò, íá èåùñçèåß ëáúêÞ äçìéïõñãßá;
Èá åðé÷åéñÞóïõìå íá áðïäåßîïõìå üôé ï
åëëçíéêüò êéíçìáôïãñÜöïò ôçò ðåñéüäïõ
1950-1970 åßíáé «ëáúêüò»4, åîåôÜæïíôÜò
ôïí óå óõíÜñôçóç ìå: á. ôï éóôïñéêü
ðëáßóéï –ôï ÷áñáêôÞñá ôçò êïéíùíßáò–
ìÝóá óôï ïðïßï ãåííÞèçêå, â. ôá èÝìáôá
ìå ôá ïðïßá áó÷ïëÞèçêå (Þ ôá èÝìáôá
ãýñù áðü ôá ïðïßá êéíÞèçêå), ã. ôç ó÷Ý-
óç ôïõ ìå ôçí õðüëïéðç ðáñáãùãÞ, èåá-
ôñéêÞ êáé ëïãïôå÷íéêÞ, êáé ä. ôç ó÷Ýóç
ôïõ ìå ôïí õðüëïéðï åõñùðáúêü êéíçìá-
130 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
ÓôÝëëá Âáôïýãéïõ
ôïãñÜöï (åðéãñáììáôéêÜ, ìüíï êáé ìüíï
áíáöïñéêÜ ìå ôï ðåñéå÷üìåíï, ãéá íá
äéáöáíåß ç äéáöïñïðïßçóç).
Ç ïéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ æùÞ
ôçò åéêïóáåôßáò 1950-70 êéíåßôáé óôï
ðëáßóéï áíáðôõóóüìåíïõ êáðéôáëéóìïý,
üðïõ ôá ìåóáßá êáé êáôþôåñá óôñþìáôá
ôçò êïéíùíßáò êáé ç åñãáôéêÞ ôÜîç (óôï
âáèìü ðïõ ïñéïèåôåßôáé ùò ôÝôïéá) Ý÷ïõí
ìéá ñåõóôüôçôá êáé êéíçôéêüôçôá, ç ïðïßá
åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò ôÜóçò ôïõ ìåãÜ-
ëïõ êåöáëáßïõ íá óôáèåñïðïéçèåß êáé íá
éóïññïðÞóåé ìå ôç ìåôáðñáôéêÞ ïéêïíï-
ìßá. ÅêáôïíôÜäåò ÷éëéÜäåò åñãáæüìåíïé
óõóóùñåýïíôáé åîáéôßáò ôçò åóùôåñéêÞò
ìåôáíÜóôåõóçò, ç ïðïßá Ý÷åé ùò êýñéï
áßôéï ôïí åìöýëéï ðüëåìï êáé ôçí áíá-
óöÜëåéá ôùí ðïëéôþí, óôá ìåãÜëá áóôé-
êÜ êÝíôñá êáé éäéáßôåñá óôçí ÁèÞíá êáé ôç
Èåóóáëïíßêç, üðïõ áíáæçôïýí óôáèåñÞ
åñãáóßá êáé óôáäéáêÜ êïéíùíéêÞ, ðïëéôéêÞ
êáé êáëëéôå÷íéêÞ Ýêöñáóç. ¸íá ìÝñïò
ôùí ìåóáßùí êáé êáôþôåñùí êïéíùíéêþí
óôñùìÜôùí ðïõ åßíáé äéáíïïýìåíïé, ðôõ-
÷éïý÷ïé, ìéêñÝìðïñïé, ìáãáæÜôïñåò, ìé-
êñïåðáããåëìáôßåò, ôå÷íßôåò êáé åñãáæü-
ìåíïé ìéóèùôïß êáé åîáñôçìÝíïé áðü ôç
ìåãÜëç åñãïäïóßá óõíäÝïíôáé êáôÜ äéÜ-
öïñïõò ôñüðïõò ìå ôïí êáëëéôå÷íéêü
÷þñï êáé ðáñïõóéÜæïõí ìéá óõëëïãéêÞ
Ýêöñáóç óôéò ìéêñüôåñåò êáé ìåãáëýôå-
ñåò åôáéñåßåò ôïõ èåÜìáôïò, ðñïóäßäï-
íôáò Ýíá ýöïò êáé ÷áñáêôÞñá êïíôÜ óôá
âéþìáôÜ ôïõò êáé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá
üðùò ôçí áíôéëáìâÜíïíôáé ãýñù ôïõò.
Óôïí êéíçìáôïãñÜöï, åãêáôáëåßðïíôáé
îáöíéêÜ ïé äñáìáôéêÝò ôáéíßåò ìåãÜëïõ
Ýñùôá ôïõ ìåóïðïëÝìïõ êáé åìöáíßæåôáé
ôþñá ðëÞèïò ôáéíéþí ðïõ ðáñïõóéÜæïõí
áêñéâþò ôéò êáôçãïñßåò áíèñþðùí ðïõ
áíáöÝñáìå, ìå åðßêåíôñï ôçí åñãáóßá
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 131
ôïõò Þ ôçí áíåñãßá, êåíôñéêü óçìåßï ãý-
ñù áðü ôï ïðïßï äçìéïõñãïýíôáé ïé éóôï-
ñßåò ôùí óåíáñßùí. Åßíáé åîÜëëïõ ç åðï-
÷Þ ðïõ êõñéáñ÷åß êáé óôïí ðáãêüóìéï êé-
íçìáôïãñÜöï ç áöÞãçóç (óçìáóßá Ý÷åé
ôé ëåò, ü÷é ðþò) êáé üðùò óôïí åëçíéêü ïé
éóôïñßåò ìå äñÜóç êáé ü÷é óôï÷áóìü.
ÌÝóá ó' áõôÞ ôç ñåõóôüôçôá ç ðïëéôéêÞ
êáé éäåïëïãéêÞ êáôåýèõíóç äåí åßíáé óá-
öÞò, ãéáôß äéá÷Ýåôáé Ýíáò ëáúêéóìüò ìÝóá
áð' ôá ðïëéôéêÜ êüììáôá ôïõ êåíôñþïõ
÷þñïõ5, ðïõ åêöñÜæåé ìåãÜëç ìåñßäá
ôùí ìåóáßùí óôñùìÜôùí, ôùí åñãáôéêþí
êáé ôçò äéáíüçóçò. Ïé åêðñüóùðïé ôçò
åñãáôéêÞò ôÜîçò ðïõ êéíïýíôáé ìÝóá óôï
ðëáßóéï ôçò äçìïêñáôéêÞò áñéóôåñÜò
åíôÜóóïíôáé óôï ÷þñï ôçò êáëëéôå÷íéêÞò
äçìéïõñãßáò êáé ðáñÜãïõí Ýíá ìåãÜëï
ìÝñïò ôçò. Áõôïß ïé äçìéïõñãïß, åðåéäÞ
äåí Ý÷ïõí óáöÞ áóôéêÞ Þ ðñïëåôáñéáêÞ
éäåïëïãßá, äéáìïñöþíïõí ìéáí áéóèçôéêÞ
áíôßëçøç ôÝôïéá ç ïðïßá åßíáé äéÜ÷õôç
óôï êïéíü, üðùò öáßíåôáé áðü ôá ëáúêÜ
ðåñéïäéêÜ êáé ôéò åöçìåñßäåò ôçò åðï÷Þò,
áíáäåéêíýåé ôï êùìéêü, ôï óÜôéñá êáé ôï
óáñêáóìü. Áíôßèåôá ìå ôçí åõñùðáúêÞ
êéíçìáôïãñáöéêÞ ðáñáãùãÞ ôçò ßäéáò
åðï÷Þò, ðïõ Ý÷åé óáöÞ ïñéïèÝôçóç, ïé
åëëçíéêÝò äçìéïõñãßåò èõìßæïõí ôá üñéá
áíåîáñôçóßáò ôïõ áôüìïõ ìÝóá óå á-
óöõêôéêÝò óõíèÞêåò êáé áõôü ìðïñïýìå
íá ôï áíáãíùñßóïõìå ùò ëáúêü. ÊáèÞêï-
íôá ü÷é éóôïñéêÜ, áëëÜ êáèçìåñéíÝò õðï-
÷ñåþóåéò, åðßôåõîç Üìåóçò ëýóçò.
Óôç íåïåëëçíéêÞ ðáñÜäïóç ôïõ ðåæïý
ëüãïõ êáé åéäéêÜ ôïõ èåáôñéêïý ðáñïõ-
óéÜæïíôáé êáëëéôå÷íéêÜ Ýñãá ìåôÜ ôïí
ðüëåìï, ôçí áíôßóôáóç êáé ôïí åìöýëéï,
óôá ïðïßá äåí åßíáé áðïöáóéóìÝíç êáé
îåêáèáñéóìÝíç ç ðïëéôéêÞ ôáõôüôçôá, ç
óõìðåñéöïñÜ êáé ç éäåïëïãßá ôïõ Þñùá.
Ïé ðåæïãñÜöïé êáé ïé
èåáôñéêïß óõããñáöåßò
óôÝêïíôáé óå ìéá éóïñ-
ñïðßá áíÜìåóá óôç óýìâáóç ðïõ åêöñÜ-
æåé ôïõò áóôéêïýò èåóìïýò êáé ôçí áãù-
íßá ôùí áíèñþðùí íá åðéâéþóïõí óôéò
íÝåò óõíèÞêåò. ÅðåéäÞ õðÜñ÷åé ìßá ðïéêß-
ëç Ýêöñáóç áõôþí ôùí óôñùìÜôùí óå
ðíåõìáôéêÝò êáé ðïëéôéêÝò ïìÜäåò, ÷ùñßò
íá åêöñÜæïõí ìéá êáèïñéóìÝíç éäåïëï-
ãßá ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü Ýíá íüìéìï êüì-
ìá ôçò áñéóôåñÜò, áðåëåõèåñþíïíôáé
ìéá óåéñÜ áðü ðñïâëÞìáôá ôá ïðïßá äåí
Ý÷ïõí ïñèïëïãéêÞ äÝóìåõóç áëëÜ âáè-
ìïýò åëåõèåñßáò ÷ùñßò êáìéÜ öáíåñÞ
éóôïñéêÞ êáôåýèõíóç. Áõôü óçìáßíåé üôé
ïé Þñùåò áíôéðñïóùðåýïõí üëï êáé ðå-
ñéóóüôåñåò ìéêñÝò ïìÜäåò óõìöåñü-
íôùí, ìå äéáöïñåôéêÝò íïïôñïðßåò, óõ-
ìðåñéöïñÝò, áãùíßåò êáé äéåêäéêçôéêÜ áé-
ôÞìáôá.
Ïé èåáôñéêïß óõããñáöåßò üðùò ï ØáèÜò
êáé É. ÊáìðáíÝëëçò, ðïõ áðïêáëýðôïõí
ôýðïõò êáé ÷áñáêôÞñåò ôçò åëëçíéêÞò
êïéíùíßáò, ðïõ áêïëïõèïýí óôáèåñÝò
áîßåò ôçò áóôéêÞò ôÜîçò, óõíäÝïíôáé ìå
ôýðïõò ðïõ áíáäåéêíýåé ç éäéüìïñöç
êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá ôçò åðéèåþñç-
óçò áëëÜ êáé ôçò ðñüæáò, Ýôóé üðùò áíá-
äåß÷èçêáí áðü ôïí Ôóéöüñï, ôïí ÔæáâÝë-
ëá, ôïõò ÓáêåëëÜñéï - Ãéáííáêüðïõëï,
ÃéáëáìÜ - ÐñåôåíôÝñç, Ê. Áóçìáêüðïõ-
ëï, Ã. Ñïýóóï ê.Ü., äéáìïñöþíïíôáò ìßá
ìåéêôÞ ðáñÜäïóç èåáôñéêïý ëüãïõ êáé êé-
íçìáôïãñáöéêÞò äçìéïõñãßáò. Ôï êáé-
íïýñãéï ðïõ ðñïêýðôåé åßíáé ôýðïé êáé
÷áñáêôÞñåò ðïõ Ý÷ïõí üóï ôï äõíáôüí
ðåñéóóüôåñá áëçèéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ
ôçò êïéíùíßáò. Ïé ÷áñáêôÞñåò áõôïß
åíôÜóóïíôáé ìÝóá óå äéåêäéêçôéêÝò ó÷Ý-
óåéò êáé äéáìïñöþíåôáé Ýôóé Ýíá áîéáêü
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 131
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 132

[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]

óýóôçìá ôï ïðïßï âñßóêåôáé áíÜìåóá
óôéò áóôéêÝò áîßåò êáé ôéò ëáúêÝò (áôïìéêÝò
êáé êáôÜ ðåñßðôùóç).
Óôéò óõíèÞêåò ôçò áíáðôõóóüìåíçò âéï-
ìç÷áíßáò, ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò áãïñÜò,
ðïõ äéáìïñöþíåôáé ç ôÜóç íá óôáèåñï-
ðïéçèïýí ïé êþäéêåò áôïìéêÞò óõíáëëá-
ãÞò êáé êáôï÷ýñùóçò áîéïðñåðïýò äéá-
âßùóçò, ç èåáôñéêÞ êáé êéíçìáôïãñáöéêÞ
ÓôÝëëá, 1955, äçìéïõñãßá ðñïâÜëëïõí óõìâáôéêïýò êáé
ôïõ Ìé÷Üëç ÊáêïãéÜííç ìç êþäéêåò óõìðåñéöïñÜò ðïõ ðåñéÝ-
ÌïõóéêÞ:
ÌÜíïò ×áôæéäÜêéò ÷ïõí ôçí ôéìéüôçôá, ôçí áìåóüôçôá, ôçí
(Ìåëßíá Ìåñêïýñç) áðëüôçôá, ôçí åéëéêñßíåéá, ôï áõèüñìç-
ôï, ôçí åõêïëßá óõíáëëáãÞò êáé õðÝñâá-
óçò, ìå óôü÷ï íá áðïêôÞóïõí áõôïß ïé
êþäéêåò êáèïëéêü ÷áñáêôÞñá. Óôçí ðåñß-
ðôùóç ôïõ åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ
ïé êþäéêåò áõôïß ôåßíïõí íá åêäçëþíï-
íôáé ùò ëáúêïß ìå ôçí Ýííïéá üôé äåí
õðÜñ÷åé áßôçìá éóôïñéêÞò ðñïïðôéêÞò êáé
áëëáãÞò ôùí ðïëéôéêþí êáé êïéíùíéêþí
äïìþí (ðïëéôéêü - óôñáôåõìÝíï). Ôï ëáú-
êü óôç äåäïìÝíç ðåñßðôùóç èá ìðïñïý-
óáìå íá ôï ôáõôßóïõìå ìå ôçí áõèüñìç-
ôç êáé áíáôñåðôéêÞ - óáñêáóôéêÞ äéÜóôá-
óç. Óõíåðþò äåí õðïóôçñßæïõìå üôé åîá-
öáíßæïíôáé ôá áóôéêÜ ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ ôïõ êáëëéôå÷íé-
êïý Ýñãïõ áëëÜ ï ÷áñáêôÞ-
ñáò åíôïðßæåôáé ðåñéóóüôå-
ñï óôïí ôýðï êáé ôç óõìðå-
ñéöïñÜ ôïõ Þñùá. Äçìéïõñ-
ãïýíôáé ôýðïé êáé ÷áñáêôÞ-
ñåò óõìðëçñùìáôéêïß, Ýôóé
þóôå ï Þñùáò ðñùôáãùíé-
óôÞò íá ìçí åðéâÜëëåé êõ-
ñéáñ÷éêÜ ôç äñÜóç ôïõ, áë-
ëÜ íá âñßóêåôáé äéáñêþò óå
ìéá áìöéóâÞôçóç êáé áìöé-
âïëßá.
Ðáñáäåßãìáôá: Ôï óùöåñÜ-
êé (ÔæáâÝëëáò, 1952), Ìáãé-
êÞ ðüëç (Êïýíäïõñïò,
1954), ÊÜëðéêç ëßñá (Ôæá-
âÝëëáò, 1955), ÐïôÝ ôçí
ÊõñéáêÞ (ÍôáóóÝí, 1960), Ï
ëïõóôñÜêïò (Ì. ÐëõôÜ,
1965), Ç Ýâäïìç ìÝñá ôçò
äçìéïõñãßáò (Â. ÃåùñãéÜ-
äçò, 1966).
Ïé ÷áñáêôÞñåò äåí ïëïêëç-
ñþíïíôáé ìå åõêñßíåéá
üðùò óôï áóôéêü ìõèéóôü-
ñçìá êáé ôï èÝáôñï6 êáé äåí
öôÜíïõí óôï óçìåßï íá
õðïóôïýí áêñáßåò óõíÝ-
ðåéåò áðü ôéò ðñÜîåéò ôïõò.
Äéáìïñöþíïíôáé Ýôóé þóôå
íá ðñáãìáôïðïéïýí ìéá êá-

132 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007

16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 133
ôáããåëßá áðÝíáíôé óå áõôïýò ðïõ äéá-
ìïñöþíïõí ôéò êáôáíáãêáóôéêÝò äïìÝò
ìéáò êïéíùíßáò ôçò åêìåôÜëëåõóçò, ðïõ
óõíÞèùò ðñïóùðïðïéåßôáé óôçí åîïõóßá:
Ï ÄñÜêïò (Êïýíäïõñïò, 1955), Ï êáôÞ-
öïñïò (Ã. Äáëéáíßäçò, 1961), Ôá êüêêéíá
öáíÜñéá (Â. ÃåùñãéÜäçò, 1963), Ôá äß-
÷ôõá ôçò íôñïðÞò (Åññ. Èáëáóóéíïý,
1965), Ç ìïßñá åíüò áèþïõ (Ãñçãïñßïõ,
1965), Ìéáò ðåíôÜñáò íéÜôá (Íô. ÄáäÞ-
ñáò, 1967).
¸÷ïõí áíôéöáôéêÞ óõìðåñéöïñÜ, üðùò
êáé ïé ðåñéóóüôåñåò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ
áðïêáëýðôïíôáé óôï êïéíùíéêü ãßãíå-
óèáé, êáé ç äñÜóç ôïõò ðåñéâÜëëåôáé áðü
ìéá áðïëáõóôéêÞ äéÜóôáóç áðÝíáíôé óôç
æùÞ, ðïõ åßíáé ðéï êïíôÜ áðÝíáíôé ó' áõ-
ôü ðïõ èá ìðïñïýóáìå íá ïñßóïõìå ùò
ëáúêü. ÐñÜîåéò ðïõ åêöïñôßæïõí ôï óõ-
íáßóèçìá ãéá íá óôï÷áóôïýí ðÜíù óôï
ðñüâëçìá ôçò øõ÷éêÞò éóïññïðßáò. Óôá
ðåñéóóüôåñá êéíçìáôïãñáöéêÜ Ýñãá äåí
ïñßæïíôáé éóôïñéêÜ êáèÞêïíôá ôá ïðïßá
ðñÝðåé íá åðéôåõ÷èïýí, áëëÜ êáèçìåñéíÜ
ôá ïðïßá ïäçãïýí óôçí åðßôåõîç ôçò
Üìåóçò ëýóçò: ÓÜíôá Ôóéêßôá (ÓáêåëëÜ-
ñéïò, 1953), Äåóðïéíßò åôþí 39 (ÓáêåëëÜ-
ñéïò, 1954), Ï èçóáõñüò ôïõ ìáêáñßôç
(Ôóéöüñïò, 1959), Öôù÷áäÜêéá êáé ëå-
1.
Ì. Ã. ÌåñáêëÞò, Ôé åßíáé ç ëáúêÞ ëïãïôå÷íßá,
Óýã÷ñïíç Åðï÷Þ ÁèÞíá 1988.
2.
Â. Ðïý÷íåñ, Èåùñßá ôïõ ëáúêïý èåÜôñïõ. ÊñéôéêÝò
ðáñáôçñÞóåéò óôï ãåíåôéêü êþäéêá ôçò èåáôñéêÞò
óõìðåñéöïñÜò ôïõ áíèñþðïõ, ÁèÞíá 1985. Á´
ÄéåèíÞò ÓõíÜíôçóç Ëáúêïý ÈåÜôñïõ, ÆÜêõíèïò 27-
29 Óåðôåìâñßïõ 2002, ÐñáêôéêÜ Óõíåäñßïõ,
ÆÜêõíèïò 2003. ´ ÄéåèíÞò ÓõíÜíôçóç Ëáúêïý
ÈåÜôñïõ, 21-23 Íïåìâñßïõ 2003, ÐñáêôéêÜ
Óõíåäñßïõ, ÆÜêõíèïò 2004.
3.
ÄáìéáíÜêïò Óô., Ðáñáäïóç áíôáñóßáò êáé ëáúêüò
ðïëéôéóìüò, ÐëÝèñïí 1987
4.
Ï êáèçãçôÞò Ì. Ã. ÌåñáêëÞò äéÝêñéíå ôéò åëëçíéêÝò
ôáéíßåò ùò äçìéïõñãßåò ëáúêÞò Ýêöñáóçò ìéáò
äçìéïõñãéêÞò åðï÷Þò, óýíôïìçò óå äéÜñêåéá, áëëÜ
öôÜäåò (ËÜóêïò, 1961),
¸íá Ýîõðíï ìïýôñï (Áí-
äñåáäÜêçò, 1965).
Áðïêáëýðôïíôáé ðéï
ðïëëÝò äéáóôÜóåéò ôçò
áíèñþðéíçò óõìðåñéöï-
ñÜò, íïïôñïðßáò êáé åðé-
êïéíùíßáò ìÝóá áðü
éóôïñßåò ðïõ Ý÷ïõí ðÜìðïëëá êïéíÜ
óôïé÷åßá áðü ôáéíßá óå ôáéíßá. Ï ëáúêüò êé-
íçìáôïãñÜöïò äåí áíáæçôåß ñÞîç áëëÜ
óõíÝ÷åéá, åðéâåâáéþíåé ìÝóù ôçò åðáíÜ-
ëçøçò.
Ïé áäõíáìßåò ôïõ Þñùá äéá÷ùñßæïíôáé
áðü åîïõóéáóôéêÝò åîáñôÞóåéò êáé áíá-
ãíùñßæïíôáé ùò ðüíïò êáé áãùíßá êáé ëé-
ãüôåñï ùò ôåëåéùôéêÞ ëýóç. ÅîÜëëïõ ïé
áãþíåò êáé äéåêäéêÞóåéò ìÝóá áðü ôï ðå-
ñéå÷üìåíï ôùí Ýñãùí ôïõ åëëçíéêïý êé-
íçìáôïãñÜöïõ åíôïðßæïíôáé óå Þñùåò
ðïõ ðåôõ÷áßíïõí Ýíá êïéíüôõðï óôü÷ï
êáé ü÷é óå çãÝôåò ìéáò ïñãáíùìÝíçò ðï-
ëéôéêÞò êáé éäåïëïãéêÞò äñÜóçò. Ôï ëáúêü
Ýñãï áíáäåéêíýåé ôïõò ÷þñïõò, ôïõò áí-
èñþðïõò êáé ôéò äéáäéêáóßåò êáé ü÷é ôï
áðïôÝëåóìá...
Ç ÓôÝëëá Âáôïýãéïõ åßíáé õð. äñ.
êéíçìáôïãñÜöïõ óôï ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí
óçìáíôéêÞò áíÜôáóçò (Ôé åßíáé ç ëáúêÞ ëïãïôå÷íßá)
ÐåñéÝëáâå ôïí êéíçìáôïãñÜöï áõôÞò ôçò ðåñéüäïõ
óôï âéâëßï ôïõ ÅëëçíéêÞ Ëáïãñáößá (1984) êáé
ïñãÜíùóå öñïíôéóôçñéáêÜ ìáèÞìáôá ìå èÝìá ôïí
åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï áõôÞò ôçò ðåñéüäïõ. Åðßóçò
ï êáèçãçôÞò ÌçíÜò Áë. ÁëåîéÜäçò áöéåñþíåé óôïí
åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï ïñéóìÝíá ìáèÞìáôá áðü ôéò
ðáíåðéóôçìéáêÝò ðáñáäüóåéò ôïõ ìáèÞìáôïò
ÅéóáãùãÞ óôç Ëáïãñáößá, óå ðñïðôõ÷éáêïýò êáé
ìåôáðôõ÷éáêïýò öïéôçôÝò.
5.
×ñ. ÂåñíáñäÜêçò - Ã. ÌáõñÞò, Êüììáôá êáé
êïéíùíéêÝò óõììá÷ßåò óôçí ðñïäéêôáôïñéêÞ ÅëëÜäá,
ÅîÜíôáò 1991
6.
ÂëÝðå Á´ êáé ´ ÄéåèíÞò ÓõíÜíôçóç Ëáúêïý ÈåÜôñïõ,
üð.ð.
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 133
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 134
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
Ï ¸ëëçíáò
êáé ôï ìðëïêìðÜóôåñ
Ó
å Üñèñï ôïõ óôï ÂÞìá ôçò ÊõñéáêÞò
(8 Ïêôùâñßïõ 2006, óåë.6-7), ï êñé-
ôéêüò êéíçìáôïãñÜöïõ ÃéÜííçò Æïõ-
ìðïõëÜêçò Ýãñáöå: «Óôï êñßóéìï åñþôç-
ìá “ðïý áêñéâþò âñßóêåôáé óÞìåñá ï åë-
ëçíéêüò êéíçìáôïãñÜöïò;” ç áðÜíôçóç
åßíáé: óôï ßäéï óçìåßï ðïõ âñßóêåôáé ôï
åëëçíéêü ðïäüóöáéñï –ìéá åðß÷ñõóç ìå-
ôñéüôçôá». Áí êáé ìåôñéüôçôá, óõíå÷ßæåé ï
Ã. ÆïõìðïõëÜêçò, ï åëëçíéêüò êéíçìáôï-
ãñÜöïò Ý÷åé êáôáöÝñåé íá «âÜëåé» 4
ãêïë. Ïé ìåãÜëåò óýã÷ñïíåò åìðïñéêÝò
åðéôõ÷ßåò åßíáé ëïéðüí, ìå ÷ñïíïëïãéêÞ
óåéñÜ, ôï Safe Sex (1999) ôùí Ìé÷Üëç
ÑÝððá êáé Áíôþíç Ðáðáèáíáóßïõ, ç Ðï-
ëßôéêç êïõæßíá (2003) ôïõ ÔÜóïõ Ìðïõë-
ìÝôç, ïé Íýöåò (2004) ôïõ ÐáíôåëÞ
Âïýëãáñç êáé ç Ëïýöá êáé ðáñáëëáãÞ:
ÓåéñÞíåò óôï Áéãáßï (2005) ôïõ Íßêïõ Ðå-
ñÜêç1.
Ôï Safe Sex, ðñÜãìáôé, ðÝôõ÷å íá óðÜóåé
ôï «öñÜãìá» ôïõ box office, êáôáöÝñíï-
íôáò íá ðñïóåëêýóåé óôéò áßèïõóåò ôï
åëëçíéêü êïéíü, ôï ïðïßï öáéíüôáí íá
Ý÷åé ðñïóêïëëçèåß áíåðéóôñåðôß óôçí
ôçëåïðôéêÞ ïèüíç. Óýìöùíá ìå ôïí ÃéÜí-
íç ÓïëäÜôï ìÜëéóôá, ôï Safe Sex Ýêáíå,
ôüôå, ôï ìåãáëýôåñï ñåêüñ óå «üëç ôçí
éóôïñßá ôïõ åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜ-
öïõ»2. Ç áëÞèåéá åßíáé âÝâáéá ðùò, áí êáé
ç éóôïñéêÞ áõôÞ ðñïóÝëåõóç óôéò áßèïõ-
óåò åßíáé áðü ìüíç ôçò áîéïóçìåßùôç,
ãåãïíüò ðáñáìÝíåé ðùò ï ¸ëëçíáò ðÝ-
ñáóå áðü ôçí ïèüíç ôçò ôçëåüñáóçò óå
ìéá êéíçìáôïãñáöéêÞ ïèüíç ðïõ ôïõ
ðñïóÝöåñå áêñéâþò åêåßíï ðïõ ôïí åß÷å
êáèçëþóåé óôçí ôçëåüñáóç.
Ôï åíäéáöÝñïí åßíáé ðùò, áí åîáéñÝóïõ-
ìå ôç ÷ñïíéêÞ áðüóôáóç áðü ôï 1999
ôïõ Safe Sex ìÝ÷ñé ôï 2003 ôçò Ðïëßôéêçò
êïõæßíáò, ïé ¸ëëçíåò äéáèÝôïõí (Þ åðé-
134 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
¸ëåíá ×ñçóôïðïýëïõ
ëÝãïõí íá áíáäåßîïõí) áðü ôüôå êáé ìéá
åìðïñéêÞ åðéôõ÷ßá êÜèå ÷ñüíï óôç óåéñÜ.
Áí ðñïóèÝóïõìå êéüëáò ôï ðñüóöáôï 5
ëåðôÜ áêüìá ôïõ ÃéÜííç Îáíèüðïõëïõ,
ôï ïðïßï äåí Ý÷åé ïëïêëçñþóåé áêüìá
ôïí êýêëï ôïõ óôéò åëëçíéêÝò áßèïõóåò,
áëëÜ êéíåßôáé óå ðáñüìïéá ìåãÝèç3, ï
åôÞóéïò ñõèìüò ìå ôïí ïðïßï ðáñáôçñåß-
ôáé ðëÝïí ôÝôïéá Ýîáñóç ìðïñåß íá óç-
ìáßíåé ìüíï Ýíá ðñÜãìá. Ìåôñéüôçôá Þ
ü÷é, ôï åëëçíéêü óéíåìÜ Ý÷åé åíôïðßóåé ìéá
áðïôåëåóìáôéêÞ öüñìïõëá –åßôå ðáñá-
ãùãÞò åßôå ðñïþèçóçò– ç ïðïßá, ãéá ôá
åëëçíéêÜ ðÜíôá äåäïìÝíá, ü÷é ìüíï åßíáé
åðáñêÞò, ü÷é ìüíï åßíáé åðß÷ñõóç, áëëÜ
ãéá êÜðïéåò, ìåôñçìÝíåò óå ó÷Ýóç ìå ôçí
åôÞóéá ðáñáãùãÞ, ôáéíßåò åîåëßóóåôáé óå
êáíïíéêü ÷ñõóùñõ÷åßï. Ìå Üëëá ëüãéá,
ìðïñïýìå íá ìéëÜìå ðëÝïí ãéá Ýíá åë-
ëçíéêü åßäïò ìðëïêìðÜóôåñ (åôõìïëïãé-
êÜ Üëëùóôå, ç ëÝîç áöïñÜ åêåßíåò ôéò
ôáéíßåò ðïõ «óðÜíå» [bust] ôá «öñÜãìá-
ôá» [block], êÜôé ðïõ êáèÝíá áðü ôá óõ-
ãêåêñéìÝíá Ýñãá, ìå ôç óåéñÜ ôïõ, Ý÷åé
ðåôý÷åé).
Óôï ßäéï Üñèñï, ï Ã. ÆïõìðïõëÜêçò óç-
ìåéþíåé: «Ôï æÞôçìá åßíáé üôé ïé åðéôõ÷ßåò
ôçò ôåëåõôáßáò åðôáåôßáò åßíáé åöÞìå-
ñåò, ãéáôß óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí
õðÜñ÷åé Ýíáò óïâáñüò åìðïñéêüò Üîïíáò
ãéá ðáñáãùãÞ Ýñãïõ. Óêåöôüìáóôå ðüôå
åßíáé ï êáôÜëëçëïò ÷ñüíïò ãéá íá ãõñé-
óôåß ìéá ôáéíßá, áíáæçôïýìå ôç óùóôÞ ôá-
êôéêÞ ãéá ôçí ðñïþèçóÞ ôçò êáé óôáõñþ-
íïõìå ôá äÜ÷ôõëÜ ìáò. Äåí Ý÷ïõìå üìùò
ôçí õðïäïìÞ ãéá íá óôçñßîïõìå ìéá íïé-
êïêõñåìÝíç âéïôå÷íßá ìå äéÜñêåéá êáé ìå
ôçí ðñïïðôéêÞ íá ãßíåé êÜðïôå âéïìç÷á-
íßá». Êáíåßò äåí áìöéóâçôåß ôçí áíÜãêç
ãéá ôçí åîõãßáíóç ôçò åäþ êáé ÷ñüíéá
áíåðáñêïýò âéïôå÷íéêÞò Þ âéïìç÷áíéêÞò
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 135

êéíçìáôïãñáößáò ôçò ÷þñáò ìáò. Ç õðï- áîßåò áðü ìüíá ôïõò. Ôï

äïìÞ üìùò ðïõ áíáöÝñåé ï Ã. Æïõìðïõ- ÷éïýìïñ äåí ðçãÜæåé ðéá
ëÜêçò (êáé áðïæçôïýìå üëïé ìáò), ðáñá- áðü ôçí êáôÜóôáóç Þ ôï
ðÝìðåé óå êÜôé ðïëý ìåãáëýôåñï –êáé óç- slapstick, áëëÜ áðïìï-
ìáíôéêüôåñï– áðü ôç âéïìç÷áíéêÞ/ïéêï- íùìÝíåò ëÝîåéò Þ åéêü-
íïìéêÞ áíÜðôõîç ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ íåò êñáôïýí ñüëï ðñù-
ìáò, ôï ïðïßï åßíáé, åðéðëÝïí, Üññçêôá ôáãùíéóôÞ: ï ¸ëëçíáò
óõíäåäåìÝíï ìå ôçí «åöÞìåñç» ðñáãìá- ðëÝïí ãåëÜåé ìå ôï ðïõ
ôéêüôçôÜ ôïõ. áêïýåé ôç ëÝîç «ìáëÜêáò» Þ êÜèå öïñÜ
ÏôéäÞðïôå áöïñÜ óå ôÝôïéï âáèìü ôç ðïõ âëÝðåé, Ýóôù êáé öåõãáëÝá, ãõìíü.
ìÜæá êáé ìðïñåß, êáôÜ óõíÝðåéá, íá ÷á- Ç «åîÝëéîç» áõôÞ âÝâáéá äåí åßíáé ðñü-
ñáêôçñéóôåß ùò öáéíüìåíï, óôñÝöåé áõ- óöáôç: ôï öáéíüìåíï ðáñáôçñåßôáé Þäç
ôüìáôá ôçí ðñïóï÷Þ óå åêåßíï ðïõ åîáñ- áðü ôéò âéíôåïôáéíßåò ôçò äåêáåôßáò ôïõ
÷Þò ôï üñéóå ùò ôÝôïéï: óôçí ðñïêåéìÝíç '80, êáé óôç óõíÝ÷åéá ìå ôç äçìïöéëÞ
ðåñßðôùóç, ôï åëëçíéêü êïéíü. Óôç óýã- åðéôõ÷ßá ôùí ôçëåïðôéêþí óåéñþí ôùí
÷ñïíç öéëåëåýèåñç ïéêïíïìßá ðñïóöï- éäéùôéêþí êáíáëéþí. ÓÞìåñá üìùò öáßíå-
ñÜò êáé æÞôçóçò, üðïõ ðïôÝ äåí åßíáé ôáé íá Ý÷åé ðáãéùèåß ùò íüñìá êáé ü÷é ùò
áðüëõôá óáöÝò ðïéá áðü ôéò äýï ðñïç- ìßá áôõ÷Þò, áêáëáßóèçôç, óõãêõñßá ðïõ
ãåßôáé êáé ïñßæåé ôçí Üëëç, ôåßíïõìå ôåëé- Ýôõ÷å êÜðïôå.
êÜ íá åóôéÜæïõìå óôçí ðñïóöïñÜ, «ñß- Áðü ôçí Üëëç, îåðñïâÜëëåé ç íïóôáëãßá Ôá êïõñÝëéá
÷íïíôáò»/ìåéþíïíôáò ôï ìåñôéêü ôçò åõ- ôçò Ðïëßôéêçò êïõæßíáò êáé ôùí Íõöþí, ôñáãïõäÜíå áêüìç,
èýíçò ðïõ êïõâáëïýí ïé áðáéôÞóåéò ôçò ìéá ïéêïõìåíéêÞ íïóôáëãßá ðïõ äåí áöï- 1979,
ôïõ Íßêïõ ÍéêïëáÀäç
ðëåéïíüôçôáò. ñÜ ìüíï üóïõò Ý÷ïõí êáôáãùãÞ áðü ôçí (¢ëêçò Ðáíáãéùôßäçò,
Ïé ðÝíôå áõôÝò ôáéíßåò åßíáé äéáöïñåôéêÝò Ðüëç Þ ìåôáíáóôåõôéêü ðáñåëèüí. Ï íï- Ñßôá ÌðåíóïõóÜí)
ìåôáîý ôïõò. Ôá ôçëåï-
ðôéêÞò íïïôñïðßáò Safe
sex êáé Ëïýöá êáé ðáñáë-
ëáãÞ áðÝ÷ïõí áðü ôï óõ-
íáéóèçìáôéóìü ôçò Ðïëß-
ôéêçò Êïõæßíáò, ôùí Íõ-
öþí, áêüìá êáé ôïõ ðéï
ãëõêáíÜëáôïõ 5 ëåðôÜ
áêüìá. ÐñïóöÝñïõí
üìùò óôï óýíïëü ôïõò
êÜðïéá êõñßáñ÷á óôïé÷åßá
ðïõ ìðïñïýí íá óõíïøß-
óïõí ôá åíäéáöÝñïíôá
ôïõ óýã÷ñïíïõ Ýëëçíá
èåáôÞ. Áðü ôç ìéá, óôÝêï-
íôáé «ðåñÞöáíá» ôï óåî
êáé ç áèõñïóôïìßá ôïõ
Safe Sex êáé ôçò Ëïýöáò,
ôá ïðïßá, óå áíôßèåóç ìå
ôéò êùìùäßåò ôùí äåêáå-
ôéþí ôïõ '50 êáé ôïõ '60,
áíÜãïíôáé óå óåíáñéáêÝò

ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 135

16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 136
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
óôáëãéêüò áõôüò ÷áñáêôÞñáò ðñïêýðôåé
áðü ôçí åðéèõìßá ãéá ìéá Üëëç, ÷áìÝíç,
ðáëéÜ ÅëëÜäá, ìå áîßåò êáé ðáñáäüóåéò
ðïõ öáíôÜæïõí ëõôñùôéêÝò óôï óçìåñé-
íü áðáîéùôéêü êáé áðïäïìçìÝíï ðëáßóéï,
üðïõ ç Ýëëåéøç çèéêÞò åßíáé ðñïúüí ôçò
«êïéíùíßáò» êáé Ý÷åé êÜíåé Ýñìáéü ôçò ôïí
Üìïéñï ðïëßôç. Áêüìá êáé ôï 5 ëåðôÜ
áêüìá, ðïõ äå ìïéÜæåé åê ðñþôçò üøåùò
íá ÷ùñÜåé óå êÜðïéá áðü áõôÝò ôéò êáôç-
ãïñßåò, ÷åéñßæåôáé ìå Þðéï ôñüðï ôá óå-
îïõáëéêÜ/óåîéóôéêÜ áóôåßá, åíþ ç ÷ñé-
óôéáíéêÞ ðëåõñÜ ôçò éóôïñßáò ðáñáðÝ-
ìðåé êáôåõèåßáí óå ìéá óõíôçñçôéêÞ (êáé
åí äõíÜìåé «óùôÞñéá») åéêüíá ôçò ÷þñáò.
Áîßæåé, ó' áõôü ôï óçìåßï, íá êïéôÜîåé êá-
íåßò óôçí áðÝíáíôé ü÷èç ôïõ ùêåáíïý,
åêåß ðïõ âáóéëåýåé ìå ìåãáëïðñÝðåéá ôï
«åßäïò» ôïõ ìðëïêìðÜóôåñ. Ïé Áìåñéêá-
íïß åß÷áí áíÝêáèåí åììïíÞ ìå ôçí åðå-
êôáôéêÞ ðïëéôéêÞ êáé ôçí õðåñï÷Þ ôïõ
Ýèíïõò ôïõò. Ï êéíçìáôïãñÜöïò ôïõò,
êáô' åðÝêôáóç, ðñïùèåß åõëáâéêÜ ôï
áìåñéêáíéêü éäåþäåò êáé äéáéùíßæåé ìéá
ðïëý óõãêåêñéìÝíç åéêüíá ôïõ áìåñéêá-
íïý ðïëßôç. Ïé ðñùôáãùíéóôÝò óôéò ôáé-
íßåò, åêðñïóùðþíôáò äÞèåí ôïí áìåñé-
êáíéêü ëáü, åßíáé ÷áñáêôÞñåò ìå áêëüíç-
ôç çèéêÞ, åîùðñáãìáôéêÞ áßóèçóç ôïõ äé-
êáßïõ, ÷ñéóôéáíïß êáé ðáôñéþôåò –êáé ãé'
áõôü ðÜíôá áíßêçôïé. Áõôü èÝëïõí Üëëù-
óôå íá ðéóôåýïõí ïé èåáôÝò, áõôü êáé
âëÝðïõí óôéò ïèüíåò ôïõò. Ìå Ýíáí áíÜ-
ëïãï ôñüðï, ï ¸ëëçíáò óôñÝöåôáé êé áõ-
ôüò ðñïò ôçí åéêüíá ðïõ ôïõ åßíáé ðéï ïé-
êåßá –ôïõ åîõðíÜêéá, áèõñüóôïìïõ, öù-
íáêëÜ ìÜãêá ðïõ áéóèÜíåôáé ðåñÞöáíïò
ôüóï ãéá ôï ìõèéêü ðáñåëèüí ôçò ÷þñáò
ôïõ üóï êáé ãéá ôï èñýëï ôçò óåîïõáëé-
1.
ÓõíïëéêÜ ôá åéóéôÞñéá ðïõ Ýêáíå ç êÜèå ôáéíßá åßíáé:
Safe Sex 1.260.603, Ðïëßôéêç êïõæßíá 1.350.000,
Íýöåò 750.000, Ëïýöá êáé ðáñáëëáãÞ: ÓåéñÞíåò
óôï Áéãáßï 1.400.000.
2.
ÃéÜííçò ÓïëäÜôïò, Éóôïñßá ôïõ åëëçíéêïý
136 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
êÞò ôïõ öÞìçò. Óå Ýíá ìéêñüôåñï Þ ìåãá-
ëýôåñï âáèìü, ç êáèåìßá áðü ôéò ðáñá-
ðÜíù ôáéíßåò åêìåôáëëåýåôáé áõôü ôï
ðñüôõðï êáé ôï ãõáëßæåé ãéá íá åëêýóåé
ôï êïéíü ôçò. Äåí åßíáé ôõ÷áßï ðïõ ôï óé-
íåìÜ ôïõ ÃéÜííç Ïéêïíïìßäç (ìéëþíôáò
êõñßùò ãéá ôï Óðéñôüêïõôï, ìéáò êáé ç Øõ-
÷Þ óôï óôüìá äåí Ý÷åé êõêëïöïñÞóåé
áêüìá óôéò áßèïõóåò üôáí ãñÜöïíôáé áõ-
ôÝò ïé ãñáììÝò), ôï ïðïßï âñßèåé öùíÞò
êáé âñéóéÜò, äåí êáôÜöåñå íá âñåé áíôá-
ðüêñéóç áðü ôï êïéíü. Åêåß, ï ¸ëëçíáò
«êëùôóÜåé», ãéáôß ï êáèñÝöôçò âñßóêåôáé
óå áðüóôáóç áíáðíïÞò êáé áðïêáëýðôåé
üëåò ôéò ñõôßäåò êáé ôéò ïõëÝò ôïõ: ç åé-
êüíá óðÜåé óå ÷ßëéá êïììÜôéá êáé ï èåá-
ôÞò óõíåéäçôïðïéåß üôé äåí ìðïñåß ìå ôß-
ðïôá íá óôáèåß óôï ýøïò ôïõ ðáñåëèü-
íôïò ôïõ, üóï êé áí ôï åðéèõìåß Þ íï-
óôáëãåß.
Ç åöÞìåñç öýóç, ëïéðüí, ôïõ åëëçíéêïý
êéíçìáôïãñÜöïõ ðïõ áíáöÝñèçêå ðáñá-
ðÜíù Ý÷åé íá êÜíåé ìå êÜôé ðïëý âáèýôå-
ñï áðü ôçí ïýôùò Þ Üëëùò áäýíáìç óôá
èåìÝëéá åã÷þñéá ðáñáãùãÞ. Åßíáé êëéóÝ,
áëëÜ ãé' áõôüí áêñéâþò ôï ëüãï êñýâåé
áëÞèåéåò êáé ðñÝðåé íá åðéóôñÝöïõìå ó'
áõôü: ç óôáóéìüôçôá êáé ç íïóçñüôçôá
óôç íïïôñïðßá ôïõ ¸ëëçíá åßíáé ðïõ
÷ñåéÜæåôáé åîáñ÷Þò åîõãßáíóç. Åßíáé ëïãé-
êü ï Ýëëçíáò èåáôÞò íá áðïæçôÜ êáé íá
èñÝöåé Ýíá åöÞìåñï óéíåìÜ, ãéáôß ìüíï
Ýôóé ìðïñåß íá äéáôçñÞóåé ôçí åéêüíá
ðïõ Ý÷åé ãéá ôïí åáõôü ôïõ. Êáé, öõóéêÜ,
üôáí õðÜñ÷åé áíôáðüêñéóç, äÝ÷åôáé ìå
åõ÷áñßóôçóç êáé íá ôï ðëçñþóåé.
H ¸ëåíá ×ñçóôïðïýëïõ
åßíáé äçìïóéïãñÜöïò.
êñéôéêüò êéíçìáôïãñÜöïõ
êéíçìáôïãñÜöïõ, 3ïò ôüìïò, 1990-2002
(10ç Ýêäïóç), åêäüóåéò Áéãüêåñùò 2002,
óåë. 205.
3.
ÌÝ÷ñé ôéò 4 Äåêåìâñßïõ ç ôáéíßá 5 ëåðôÜ áêüìá åß÷å
öôÜóåé ôá 330.000 åéóéôÞñéá.
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 137

Óðýñïò Êáêïõñéþôçò

ÌíÞìåò áíôßóôáóçò êáé åìöõëßïõ

óôï åëëçíéêü óéíåìÜ 1945-1985

Ï
êéíçìáôïãñÜöïò, óôç ó÷Ýóç ôïõ êáôáñ÷Üò ôçò ïñãáíù-
ìå ôçí éóôïñßá, õðÞñîå ðÜíôá öï- ìÝíçò áíôßóôáóçò. ¼÷é
ñÝáò ôçò óõëëïãéêÞò ìíÞìçò –êÜ- ìüíï ôïõ ÅÁÌ-ÅËÁÓ áë-
ðïéáò áðü ôéò áíôáãùíéóôéêÝò óõëëïãéêÝò ëÜ êáé ôùí Üëëùí Ýíïðëùí áíôÜñôéêùí
ìíÞìåò ôçò êïéíùíßáò. Áêñéâþò åðåéäÞ ïé ïìÜäùí. Ìüíï áñêåôÜ áñãüôåñá, êáé óå
áõôáñ÷éêÝò åîïõóßåò ðïõ ðñïÝêõøáí ìå- åëÜ÷éóôåò ôáéíßåò, èá êÜíåé ôçí åìöÜíéóÞ
ôÜ ôï ôÝëïò ôçò Êáôï÷Þò êáé ôïõ Åìöõ- ôïõ, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôï üíïìá ôïõ ÅÄÅÓ
ëßïõ áíáãíþñéæáí ôçí ôåñÜóôéá äýíáìç (Óôñáôéþôåò äß÷ùò óôïëÞ, ôï 1959) Þ ôçò
ôçò êéíïýìåíçò åéêüíáò, äéáìüñöùóáí ÐÅÁÍ (Äåëçóôáýñïõ êáé õéüò, ôï 1956)1.
Ýíá ðëáßóéï åëÝã÷ïõ êáé ëïãïêñéóßáò ôï Ùò öïñåßò ôçò áíôßóôáóçò åìöáíßæïíôáé
ïðïßï ìÝóù ôçò áðáãüñåõóçò êáôÝëçãå ìéêñÝò ïìÜäåò êáôáóêïðåßáò êáé óáìðï-
óôçí õðáãüñåõóç áõôïý ðïõ ìðïñåß íá ôÜæ, óå åðáöÞ ìå ôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ êáé
äåé÷ôåß êáé íá åéðùèåß, ìÝ÷ñé ôï 1974 ôçí åîüñéóôç êõâÝñíçóç, åíþ ï ðñùôá-
ôïõëÜ÷éóôïí. Må áõôüí ôïí ôñüðï äéá- ãùíéóôéêüò ñüëïò áíÞêåé óå áîéùìáôé-
ìïñöùíüôáí Ýíá åßäïò «çìéåðßóçìçò» êïýò ôïõ óôñáôïý, ìå åðßêåíôñï ôçò
ìíÞìçò, ç ïðïßá âáóéæüôáí óôçí áðïóéþ- äñÜóçò ôïõò ôçí ÁèÞíá. Ãéá ôï åëëçíéêü Happy Day, 1976,
ðçóç ôçò Ýíïðëçò áíôßóôáóçò êáé ôïõ óéíåìÜ ôçò ðåñéüäïõ áõôÞò, ç Áíôßóôáóç ôïõ ÐáíôåëÞ Âïýëãáñç
Åìöõëßïõ, ðáñÜëëçëá ìå ôïí åðßóçìï
áíôéêïììïõíéóôéêü êñáôéêü ëüãï êáé ôç
ëáúêÞ, áëëÜ öéìùìÝíç óå ìåãÜëï âáèìü,
ìíÞìç.
¸ôóé, óôçí 25åôßá ðïõ ìåóïëÜâçóå áðü
ôç ëÞîç ôïõ Åìöõëßïõ ìÝ÷ñé êáé ôç ìåôá-
ðïëßôåõóç, ç óõëëïãéêÞ ìíÞìç ðïõ äéá-
ìïñöþíåé ï åëëçíéêüò êéíçìáôïãñÜöïò
ãéá ôç äåêáåôßá ôïõ '40 Ý÷åé áñêåôÜ êïé-
íÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, áöïý ïé áíáðáñá-
óôÜóåéò ôïõ ãéá ôçí ðåñßïäï ôçò Êáôï-
÷Þò åßíáé, óå ìåãÜëï âáèìü, óôåñåïôõðé-
êÝò.

ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç

Ôá óôåñåüôõðá áõôÜ äéáìïñöþíïíôáé

Þäç áðü ôçí ðåñßïäï 1945-49. Ôçí ßäéá
óôéãìÞ ðïõ óôá âïõíÜ óõíå÷ßæïõí íá ìáß-
íïíôáé ïé óõãêñïýóåéò, áëëÜ êáé ïé ôñáõ-
ìáôéêÝò ìíÞìåò åßíáé áêüìç Ýíôïíåò, ç åé-
êüíá ðïõ äßíåé ï åëëçíéêüò êéíçìáôï-
ãñÜöïò ãéá ôá ãåãïíüôá åßíáé, ùò åðß ôï
ðëåßóôïí, ç áðïóéþðçóç. Áðïóéþðçóç

ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 137

16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 138
[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]
åßíáé õðüèåóç, ó÷åäüí áðïêëåéóôéêÜ, ôùí
ðüëåùí.
¼ðùò åýêïëá ìðïñåß íá óõìðåñÜíåé êá-
íåßò, ïé óõãêñïýóåéò áíÜìåóá óôéò áíôé-
óôáóéáêÝò ïñãáíþóåéò äåí ðáñïõóéÜæï-
íôáé êáèüëïõ, ïýôå üìùò, ìÝ÷ñé ôï 1967,
ãßíåôáé ðïôÝ ëüãïò ãéá ÅÁÌéêÞ Þ êïììïõ-
íéóôéêÞ ôñïìïêñáôßá, èåìáôéêÞ ðïõ áñãü-
ôåñá èá ÷ñçóéìïðïéÞóåé êáôÜëëçëá ç
÷ïõíôéêÞ ðñïðáãÜíäá.
ÁëëÜ êáé üóïí áöïñÜ ôçí ðáñïõóßáóç
ôùí êáôáêôçôþí õðÜñ÷åé äéáöïñïðïßç-
óç: ¸ôóé, ïé Ãåñìáíïß ðáñïõóéÜæïíôáé ùò
öïñåßò ìéáò êáëïëáäùìÝíçò, áðïôåëå-
óìáôéêÞò êáé áðÜíèñùðçò ðïëåìéêÞò ìç-
÷áíÞò, ïé Éôáëïß ðáñïõóéÜæïíôáé ãåëïéï-
ãñáöéêÜ óáí «êïêïñüöôåñïé», ìåóïãåéá-
êïß êáé óõíáéóèçìáôéêïß ôýðïé, åíþ ðëÞ-
ñçò åßíáé ç áðïóéþðçóç ôçò âïõëãáñéêÞò
êáôï÷Þò.
Åßíáé åíôõðùóéáêü ðùò óôéò ôáéíßåò ðïõ
ãõñßóôçêáí ôçí ðåñßïäï ôïõ Åìöõëßïõ ïé
óõíåñãÜôåò ôùí Ãåñìáíþí ðáßæïõí ìéêñü
ñüëï, ðïõ áñãüôåñá èá «áíáâáèìéóôåß»,
èá áðïäïèåß ìå ðïëý ìåëáíüôåñá ÷ñþ-
ìáôá, êáôáëÞãïíôáò åíôÝëåé óôï óôåñåü-
ôõðï ôïõ ðñïäüôç êáé ôïõ ìáõñáãïñßôç.
ÐáñÜëëçëá, äåí ãßíåôáé êáìßá áíáöïñÜ
óôéò êáôï÷éêÝò êõâåñíÞóåéò óõíåñãáôþí
Þ óôá ÔÜãìáôá Áóöáëåßáò.
Ïé óêçíïèÝôåò êáé ïé óåíáñéïãñÜöïé ôïõ
åëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ, ìÝ÷ñé ôï
1967, äéáìüñöùóáí óôáäéáêÜ ìéá çìéåðß-
óçìç ìíÞìç ãéá ôç äåêáåôßá ôïõ '40, ðïõ
âáóéæüôáí óôçí áðïóéþðçóç ôùí ôñáõ-
ìáôéêþí óôïé÷åßùí ôçò ðåñéüäïõ, êõñßùò
êÜèå åßäïõò åëëçíïåëëçíéêþí óõãêñïý-
óåùí, óôçí áðïóéþðçóç ôïõ êïéíùíéêïý,
óõëëïãéêïý êáé ïñãáíùìÝíïõ ÷áñáêôÞñá
ôçò áíôßóôáóçò. Ïé áðïóéùðÞóåéò áõôÝò
áöïñïýí ôüóï ôï ëüãï ôùí çôôçìÝíùí
üóï êáé ôï ëüãï ôùí íéêçôþí. ¼óï êé áí
öáßíåôáé åê ðñþôçò üøåùò ðåñßåñãï, ìÝ-
÷ñé ôçí åðï÷Þ ôçò ÷ïýíôáò ï åëëçíéêüò
êéíçìáôïãñÜöïò äåí áíáðáñÜãåé ôï ëü-
ãï ôçò íéêÞôñéáò áíôéêïììïõíéóôéêÞò ðá-
138 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007
ñÜôáîçò. Óôñïããõëåýåé êáé «áðïêáèÜñåé»
ôá âéþìáôá êáé ôùí äýï ðëåõñþí, äç-
ìéïõñãþíôáò óôáäéáêÜ ôï éäåïëüãçìá
ôçò áíôßóôáóçò ïëüêëçñïõ ôïõ Ýèíïõò.
Åßíáé ôï ßäéï ðåñßðïõ éäåïëüãçìá ðïõ èá
áíáðáñáãÜãåé ï êéíçìáôïãñÜöïò êáé ï
åðßóçìïò ëüãïò áìÝóùò ìåôÜ ôç ìåôá-
ðïëßôåõóç, ìüíï ðïõ ôüôå èá Ý÷åé áñé-
óôåñü ðñüóçìï...
Óå áõôÞ ôç ìáãéêÞ åéêüíá õðÞñîáí âå-
âáßùò óçìáíôéêÝò åîáéñÝóåéò, ðïõ óõíÞ-
èùò êáé êáëëéôå÷íéêÜ õðåñâáßíïõí ôï ìÝ-
óï üñï. ÐÝñá áðü ôï Ïé Ãåñìáíïß îáíÜñ-
÷ïíôáé (1947), ðïõ åêðëÞóóåé êõñßùò ëü-
ãù ôïõ üôé êçñýóóåé ôçí åèíéêÞ óõìöé-
ëßùóç êáé åðéìåñßæåé ôéò åõèýíåò ôçí þñá
ðïõ ïé äýï áíôßðáëïé ìÜ÷ïíôáé óôá âïõ-
íÜ, èá ðñÝðåé íá óçìåéþóïõìå áêüìç ôï
Ýîï÷ï íåïñåáëéóôéêü Îõðüëçôï ôÜãìá
(Ãêñåãê ÔÜëáò, 1953) êáé, éäéáßôåñá, ôïõò
ÐáñÜíïìïõò ôïõ Íßêïõ Êïýíäïõñïõ
(1958), üðïõ ïé «ëçóôÝò» ôïõò ïðïßïõò
ðáñïõóéÜæåé åðß ôçò ïèüíçò åýêïëá ìðï-
ñïýóáí íá ôáõôéóôïýí áðü ôï êïéíü ìå
ôéò «ïìÜäåò êáôáäéùêïìÝíùí» ðïõ óôÜ-
èçêáí ôï ðñüðëáóìá ôïõ ÄÓÅ.
Óôç óýíôïìç Üíïéîç ðïõ ðñïçãÞèçêå ôçò
äéêôáôïñßáò ðáñáôçñïýìå ôçí áíÜäõóç
ìéáò áíôáãùíéóôéêÞò ðñïò ôçí êõñßáñ÷ç
ìíÞìçò, ðïõ ïñéóìÝíïé óêçíïèÝôåò åðé-
äéþêïõí, üóï ôïõò åðéôñÝðïõí ôá ðïëéôé-
êÜ áíïßãìáôá ôçò åðï÷Þò, íá öÝñïõí
óôçí ïèüíç ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ. Ôï
Ìðëüêï ôïõ ¢äùíé Êýñïõ (1965), áëëÜ
êáé ôï Ðñüóùðï ìå ðñüóùðï ôïõ ÑïâÞ-
ñïõ Ìáíèïýëç (1966), ôï Ìå ôç ëÜìøç
óôá ìÜôéá ôïõ ÐÜíïõ Ãëõêïöñýäç, ôçò
ßäéáò ÷ñïíéÜò, áëëÜ êáé ëßãï íùñßôåñá, ôï
1962, ôï ØçëÜ ôá ÷Ýñéá ×ßôëåñ, ôïõ Ñï-
âÞñïõ Ìáíèïýëç, áñèñþíïõí Ýíáí äéá-
öïñåôéêü ëüãï. ÌÝóá áðü áõôÝò, éäéáßôå-
ñá óôï Ìðëüêï, åìöáíßæåôáé ðëÝïí ç
ÅÁÌéêÞ áíôßóôáóç êáé ðáñïõóéÜæåôáé ï
ëüãïò ôçò áñéóôåñÜò ãéá ôá ãåãïíüôá ôçò
äåêáåôßáò ôïõ '40 –ï ëüãïò ôçò áñéóôå-
ñÜò ôïõ '60...
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 139
Ç ðåñßïäïò ôçò äéêôáôïñßáò
ÁõôÝò ïé åîåëßîåéò, ðïõ åãêõìïíïýóáí
ü÷é ìüíï ðïëéôéêÜ áëëÜ êáé êáëëéôå÷íéêÜ
åíäéáöÝñïõóåò åîåëßîåéò, äéáêüðôïíôáé
âßáéá ôçí 21ç Áðñéëßïõ 1967.
Óôéò ôáéíßåò ðïõ ãõñßæïíôáé ôçí åðï÷Þ ôçò
äéêôáôïñßáò ç äéáöïñïðïßçóç, óå ó÷Ýóç
ìå ôçí ðñïçãïýìåíç ðåñßïäï, Ýãêåéôáé,
êõñßùò, óôï üôé Ý÷ïõìå íá êÜíïõìå ðëÝ-
ïí áíïé÷ôÜ ìå ôïí ëüãï ôùí íéêçôþí. Åé-
äéêÜ ïé ôáéíßåò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôç äå-
êáåôßá ôïõ '40, óôéò ïðïßåò ðéá óõãêáôá-
ëÝãïíôáé êáé Ýñãá ðïõ ìéëÜíå áíïé÷ôÜ ãéá
ôïí Åìöýëéï, ãõñßæïíôáé êõñßùò ôçí ðå-
ñßïäï ôçò óôáèåñïðïßçóçò ôïõ êáèå-
óôþôïò (1968-1971). Ï ëüãïò üìùò áõ-
ôþí ôùí –ðñïðáãáíäéóôéêþí– ôáéíéþí
äåí åßíáé ôüóï Ýíáò åêäéêçôéêüò áíôéêïì-
ìïõíéóôéêüò ëüãïò, ðïõ åðéìÝíåé óôïí á-
ðïêëåéóìü ôùí çôôçìÝíùí. Áíôßèåôá, êáé
åäþ áíáðáñÜãåôáé, ìå äéáöïñåôéêïýò
üñïõò âÝâáéá, ôï éäåïëüãçìá ôçò åíüôç-
ôáò ôïõ Ýèíïõò, ç óõìöéëßùóç êáé ç
õðÝñâáóç ôïõ ðáñåëèüíôïò –ìå ôïõò
üñïõò ðïõ èÝôåé ôï êáèåóôþò2.
Ôçí ßäéá áêñéâþò ðåñßïäï üìùò, ôï ìÝ÷ñé
ôüôå êõñßáñ÷ï êéíçìáôïãñáöéêü ìïíôÝëï
áñ÷ßæåé íá êëïíßæåôáé: Ôï 1970 ìå ôçí
ÁíáðáñÜóôáóç ôïõ Èüäùñïõ Áããåëü-
ðïõëïõ êáé äõï ÷ñüíéá áñãüôåñá ìå Ôï
ðñïîåíéü ôçò ¢ííáò ôïõ ÐáíôåëÞ Âïýë-
ãáñç âëÝðïõìå íá óõíäÝåôáé ôï íÞìá ìå
ôç äåêáåôßá ôïõ '60 êáé ìå åêåßíç ôçí
Üíïéîç ðïõ ôüóï âßáéá äéáêüðçêå...
ÌåôÜ ôï 1974 ç êáôÜóôáóç óôïí åëëçíé-
êü êéíçìáôïãñÜöï áëëÜæåé Üñäçí. Ïé ãéá
ôüóá ÷ñüíéá öéìùìÝíåò ìíÞìåò åêñÞãíõ-
íôáé –õðÜñ÷åé ìéá «õðåñðñïóöïñÜ», èá
ëÝãáìå, ìíÞìçò.
Ï êéíçìáôïãñÜöïò
ôçò ìåôáðïëßôåõóçò
Ìéëþíôáò ãéá ôï óéíåìÜ ôçò ìåôáðïëß-
ôåõóçò, ãéá ôéò ôáéíßåò öéîéüí, ìéëÜìå, êá-
ôáñ÷Üò, ãéá ôïí Èüäùñï
Áããåëüðïõëï êáé ôïí
ÐáíôåëÞ Âïýëãáñç, ãéá
ôï Èßáóï (1974) êáé ôéò
Üëëåò ôáéíßåò ôçò ôñéëï-
ãßáò, ãéá ôï ×Üððõ Íôáßç
(1976). Ïé äýï áõôÝò
ôáéíßåò ïñéïèåôïýí, óå
ìåãÜëï âáèìü, ôïí ôñüðï äéá÷åßñéóçò
ôçò ìíÞìçò ôçò áñéóôåñÜò óôï åëëçíéêü
óéíåìÜ ãéá áñêåôÜ ÷ñüíéá.
Ó÷çìáôéêÜ, èá ëÝãáìå ðùò ç áíÜãíùóç
ôçò éóôïñßáò ðïõ êÜíåé ï êéíçìáôïãñÜ-
öïò ôçò ðåñéüäïõ áõôÞò ãéá ôç äåêáåôßá
ôïõ '40 óôçñßæåôáé óôçí ðñïâïëÞ ôïõ
ÅÁÌ-ÅËÁÓ ùò áðïêëåéóôéêïý öïñÝá ôçò
áíôßóôáóçò, óôçí åíï÷Þ ôïõ îÝíïõ ðáñÜ-
ãïíôá ãéá ôéò åìöýëéåò óõãêñïýóåéò êáé
óôçí ðñïâïëÞ ôùí äéþîåùí ôçò áñéóôå-
ñÜò, ìå ðáñÜëëçëç áðïóéþðçóç ôçò
Ýíïðëçò äñÜóçò ôçò óôçí åìöýëéá óý-
ãêñïõóç. ÂëÝðïõìå ðùò êáé óå áõôü ôï
ó÷Þìá ï Åìöýëéïò ïõóéáóôéêÜ áðïóéùðÜ-
ôáé, üðùò áðïõóéÜæïõí åðßóçò, óå Ýíá
âáèìü, ïé äõíÜìåéò åêåßíåò ðïõ óõíåñãÜ-
óôçêáí ìå ôïí êáôáêôçôÞ. Ç åðßóçìç áõ-
ôÞ åêäï÷Þ ôçò áñéóôåñÞò ìíÞìçò –ðïõ
âÝâáéá äéáöÝñåé áðü ôç ìíÞìç ôùí áñé-
óôåñþí ðïõ âßùóáí ôçí ðåñßïäï– áñ÷ßæåé
íá ãåííéÝôáé Þäç ðñéí áðü ôï ôÝëïò ôïõ
åìöõëßïõ êáé êõñßùò ôçí ðåñßïäï ôçò íü-
ìéìçò äñÜóçò ôçò ÅÄÁ. ÌåôÜ ôï 1974
üìùò êõñéáñ÷åß óõíôñéðôéêÜ, óå áðüëõôç
áñìïíßá, Üëëùóôå, ìå ôéò åðéëïãÝò ôùí
êïììÜôùí ôçò áñéóôåñÜò ãéá ðëÞñç
ÝíôáîÞ ôïõò óôï íÝï äçìïêñáôéêü óõ-
íôáãìáôéêü ðëáßóéï. ÄÝêá ÷ñüíéá ìåôÜ, ç
åðßóçìç ìíÞìç ôçò áñéóôåñÜò ãßíåôáé, óå
ãåíéêÝò ãñáììÝò, åðßóçìç ìíÞìç ôïõ
êñÜôïõò, ìå ôçí áíáãíþñéóç ôçò ÅèíéêÞò
Áíôßóôáóçò.
Ôï ìáñôõñïëüãéï êáé ï çñùéóìüò ÷ñçóé-
ìïðïéÞèçêáí ìÝ÷ñéò ãåëïéïãñáöÞóåùò,
üðùò äåß÷íïõí ïé áðüðåéñåò ÝíôáîÞò
ôïõò óôá ó÷Þìáôá ôïõ åìðïñéêïý åëëç-
íéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ, ìå ôïí ¢íèñùðï
ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007 139
16-afieroma.qxp 26/3/2007 9:20 Page 140

[ ÄÉÁÂÁÆÙ
Á Ö É Å Ñ Ù Ì Á
]

ìå ôï ãáñýöáëëï (1980), ôáéíßá ðïõ åðéóôñÝöåé, óôéò ìíÞìåò ðïõ êïõâáëÜåé ï

áðïôÝëåóå ôï êáôåîï÷Þí áöÞãçìá ôçò
áñéóôåñÜò ðïõ âñÝèçêå, ìÝóù ÐÁÓÏÊ,
óôçí åîïõóßá.
¼ìùò áõôïý ôïõ åßäïõò ç ìíÞìç åß÷å
öôÜóåé óå Ýíá óçìåßï êáìðÞò –ôïõëÜ÷é-
óôïí ùò êáëëéôå÷íéêü åñÝèéóìá. Ôï âëÝì-
ìá ôïõ óêçíïèÝôç óôñÝöåôáé áëëïý, ü÷é
ðéá óôçí ðÜó÷ïõóá áñéóôåñÜ áëëÜ óôïí
ðÜó÷ïíôá áñéóôåñü. ¼÷é óôï óõëëïãéêü
áëëÜ óôï áôïìéêü õðïêåßìåíï. Ïé ôáéíßåò
ðïõ ìáò Ýäùóå áõôÞ ç óôñïöÞ ôï áðï-
ÁíáðáñÜóôáóç, 1970, äåéêíýïõí. Ï Áããåëüðïõëïò ìå ôï Ôáîßäé
ôïõ Èüäùñïõ
Áããåëüðïõëïõ óôá Êýèçñá (1984) óôñÝöåôáé óôçí
(Ôïýëá Óôáèïðïýëïõ) õðáñîéáêÞ ðåñéðÝôåéá ôïõ ðñüóöõãá ðïõ
ßäéïò, óôçí «Üëëç» êáé «îÝíç» ÅëëÜäá
ðïõ èá óõíáíôÞóåé. Êáé «óôñÝöåôáé» êõ-
ñéïëåêôéêÜ, áöïý åäþ åßíáé ðïõ åéóÜãåé
óôïí êéíçìáôïãñÜöï ôïõ ãéá ðñþôç öï-
ñÜ ôï êïíôéíü ðëÜíï...
¸íá ðáñüìïéï ðÝñáóìá êÜíåé êáé ï Ðá-
íôåëÞò Âïýëãáñçò áðü ôï ×Üððõ Íôáßç
óôá ÐÝôñéíá ÷ñüíéá (1985), åíþ ìéá áíôß-
óôïé÷ç ìåôáôüðéóç ôïõ âëÝììáôïò èá
äïýìå óå ðïëëÝò ôáéíßåò óôç óõíÝ÷åéá,
ìå áíôéðñïóùðåõôéêüôåñç ôçí ÊÜèïäï
ôùí åííéÜ, ôïõ ×ñßóôïõ Óéïðá÷Ü (1985),
ìéá ôáéíßá ðïõ åíôõðùóéÜæåé ìå ôçí Ýë-
ëåéøç ìáíé÷áúóôéêÞò áíôßëçøçò, ôçí áìöé-
óâÞôçóç ôùí óôåñåïôýðùí
êáé ôçí åðéêÝíôñùóç óôï ßäéï
ôï âßùìá ôïõ ðïëÝìïõ. Ðñü-
êåéôáé ãéá ìßá ìåôáôüðéóç ðïõ
êëåßíåé Ýíáí éóôïñéêü êýêëï,
Ýíáí êýêëï ìíçìïíéêÞò åðå-
îåñãáóßáò, áíïßãïíôáò, ôï
1989 ðéá, Ýíáí åðþäõíï êáé-
íïýñãéï êýêëï...

Ôï êåßìåíï áðïôåëåß óõíôï-

ìåõìÝíç ìïñöÞ ïìéëßáò óôçí
åâäïìÜäá ðñïâïëþí ìå èÝìá
«Êáôï÷Þ êáé Åìöýëéïò óôïí
åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï»,
ðïõ äéïñãáíþèçêå áðü ôï Äß-
êôõï ãéá ôç ìåëÝôç ôùí åìöõ-
ëßùí ðïëÝìùí êáé ôï ÔìÞìá
Âáëêáíéêþí Óðïõäþí ôïõ Ðá-
íåðéóôçìßïõ Ìáêåäïíßáò óå
óõíåñãáóßá ìå ôï ÖåóôéâÜë
ÊéíçìáôïãñÜöïõ óôç Èåóóá-
ëïíßêç, ôïí ÌÜéï ôïõ 2006.

Ï Óðýñïò Êáêïõñéþôçò
åßíáé äçìïóéïãñÜöïò

1.
Ãéþñãïò Áíäñßôóïò, Ç Êáôï÷Þ êáé ç Áíôßóôáóç óôïí
åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï 1945-1966, Áéãüêåñùò,
ÁèÞíá, óó. 39, 47-48.
2.
Âë. ÐïëõìÝñçò Âüãëçò, «Áðü ôéò êÜíåò óôéò êÜìåñåò:
Ï Åìöýëéïò óôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï», óôï
Ö. ÔïìáÞ (åðéì.), ÁíáðáñáóôÜóåéò ôïõ ðïëÝìïõ. Ç
ìáñôõñßá ôçò êéíçìáôïãñáöéêÞò åéêüíáò, ÐáðáæÞóçò,
ÁèÞíá 2006, óó. 103-123.

140 ÁÐÑÉËÉÏÓ 2007