Το νευρικό κύτταρο και οι ιδιότητες του

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το βασικό μέσο της διανόησης με το οποίο μαθαίνουμε,

συλλογιζόμαστε, ονειρευόμαστε, προγραμματίζουμε και φανταζόμαστε. Αυτή η νοητική ικανότητα
εξαρτάται από τη μοναδική υφή του νευρικού ιστού και τη λειτουργία του νευρικού μας
συστήματος το οποίο έχει πολύ περίπλοκη οργάνωση .
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα αποτελούνται από 10.000 εκατομμύρια νευρικά
κύτταρα καθένα από τα οποία «εκπυρσοκροτεί» τουλάχιστον μία φορά το δευτερόλεπτο, που
σημαίνει ότι το νευρικό σύστημα βουίζει από το πήγαιν΄έλα 36 δισεκατομμυρίων ηλεκροπαλμών
την ώρα.  Πρόκειται για μία κοινωνία δραστήριων κυττάρων που ποτέ δεν ησυχάζουν.
Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της οργάνωσης είναι ότι το συνολικό σύστημα είναι κάτι
περισσότερο από το άθροισμα των μερών του. Επίσης αυτή η υψηλού επιπέδου οργάνωση του
νευρικού δικτύου ήταν η αιτία της εκπληκτικής εξέλιξης του εγκεφάλου (καθώς τα νευρικά κύτταρα
καθεαυτά δεν έχουν εξελιχτεί εδώ και 100 εκατομμύρια χρόνια).
Το νευρικό σύστημα είναι αυτό που συντονίζει την λειτουργία όλων των άλλων συστημάτων. Θα
μπορούσαμε να το ονομάσουμε σαν κέντρο επικοινωνιών του οργανισμού.
Χωρίζεται στο Σωματικό Νευρικό Σύστημα που ελέγχει τις συνειδητές λειτουργίες ( και χωρίζεται
σε Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (εγκεφαλικά και νωτιαία νεύρα) και σε Κεντρικό Νευρικό
Σύστημα ( εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός) και το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (συμπαθητικό και
παρασυμπαθητικό σύστημα) που λειτουργεί αυτόνομα χωρίς την άμεση συμμετοχή της
συνείδησης.
Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) δέχεται μηνύματα από το εσωτερικό και από το εξωτερικό
περιβάλλον. Τα μηνύματα που δημιουργούνται από διάφορα ερεθίσματα που μεταφέρονται σαν
νευρικές ώσεις μέσω των περιφερικών νεύρων. (αισθητική οδός). Στο ΚΝΣ τα μηνύματα
αξιολογούνται και αν υπάρχει ανάγκη διαβιβάζονται εντολές ( με τη μορφή νευρικών ώσεων) στα
εκτελεστικά όργανα που είναι οι μύες και οι αδένες (κινητική οδός).
Το νευρικό σύστημα αποτελείται από α) νευρικά κύτταρα ή νευρώνες και β) από νευρογλοία.
Τα νευρογλοιακά κύτταρα είναι 10 έως 50 φορές περισσότερα από τους νευρώνες και παρόλο
που δεν έχουν ουσιαστικό ρόλο στην επεξεργασία πληροφοριών στο νευρικό σύστημα,
λειτουργούν σαν στηρικτικά στοιχεία , χορηγώντας το μυελώδες έλυτρο στους νευρώνες και σαν
απορριματοσυλλέκτες των κυτταρικών υπολειμμάτων μετά από βλάβη ή νευρωνικό θάνατο.
Οι νευρώνες είναι οι δομικές και λειτουργικές μονάδες του νευρικού συστήματος.
Είναι κύτταρα ειδικά στις επικοινωνίες και στη μεταβίβαση πληροφοριών από το ένα μέρος του
σώματος στο άλλο. (Ένας νευρώνας μπορεί να επικοινωνεί απευθείας με μεγάλο αριθμό
γειτόνων του, έως 270.000). Επίσης αντιδρώντας τόσο σε εξωτερικά ερεθίσματα όσο και σε
εσωτερικά κρατούν το σώμα ενήμερο για ότι συμβαίνει και χάρη σ΄ αυτά ότι μπορούμε να δούμε,
να ακούσουμε, να μυρίσουμε να γευθούμε και να αγγίξουμε ελέγχεται και διερευνάται προσεκτικά.
Κάθε νευρώνας αποτελείται από το κυτταρικό σώμα, τους δεντρίτες, τον νευράξονα και τα
προσυναπτικά άκρα. Οι δεντρίτες είναι αποφυάδες του κυτταροπλάσματος και διακλαδίζονται
εκτεταμένα.Μαζί με το σώμα είναι η κύρια περιοχή υποδοχής μηνυμάτων.  Το σώμα περιέχει τον
πυρήνα του νευρώνα ενώ το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό των νευρώνων είναι οι μεγάλου
μήκους ινώδεις προεξοχές που αυξάνουν σημαντικά την απόσταση στην οποία ένας νευρώνας
μπορεί να στείλει μήνυμα. Σε κάποιους νευρώνες το μήκος των νευραξόνων ξεπερνά το 1 μέτρο
ενώ η διάμετρος τους φθάνει μέχρι και το 0,1mm. Υπάρχουν 2 είδη τέτοιων προεξοχών: οι
δεντρίτες που μεταφέρουν μηνύματα προς το σώμα και οι νευράξονες που μεταφέρουν μηνύματα
μακριά από το σώμα.
Η ταχύτητα διάδοσης ενός ερεθίσματος εξαρτάται κατά πολύ από τη διάμετρο του νευράξονα
(όσο μεγαλύτερη διάμετρος τόσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα αγωγής της νευρικής ώσης).
Πολλοί νευρώνες έχουν νευράξονες που περιβάλλονται από περίβλημα μυελίνης ,που επηρεάζει
σημαντικά τη μεταβίβαση των νευρικών ώσεων. Οι τελικές απολήξεις των δενδρυλίων του
νευράξονα έχουν στα άκρα διογκώσεις τα τελικά κομβία.
Κάθε νευράξονας σχηματίζει ένα ορισμένο αριθμό συνάψεων με άλλους νευρώνες και κάθε
νευρώνας δέχεται συνάψεις από ένα ορισμένο αριθμό νευραξόνων. Ο αριθμός των συνάψεων
μεταξύ των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου είναι 10 στην 14η ή 15η δύναμη. Ένας τυπικός
νευρώνας σχηματίζει 1000-10.000 συνάψεις και δέχεται πληροφορίες από 1000 περίπου άλλους
νευρώνες. Επίσης η πορεία των αναπτυσσόμενων νευραξόνων δεν είναι τυχαία αλλά
κατευθυνόμενη.
Τα στρώματα μυελίνης σχηματίζουν τα κύτταρα του Schwann , που παρέχουν υποστηρικτικές και
ανοσοποιητικές και μονωτικές ιδιότητες στα νευρικά κύτταρα. Το στρώμα μυελίνης που έχει ένας
νευράξονας επιδρά σημαντικά στην ταχύτητα με την οποία οδηγείται η νευρική ώση κατά μήκος
του. Επίσης το περίβλημα δεν είναι συνεχόμενο αλλά διακεκομμένο κάτι που βοηθάει στην αγωγή
των ευρικών ώσεων, καθώς η νευρική ώση δεν διαδίδεται κατά συνεχή τρόπο κατά μήκος του
νευράξονα αλλά «πηδά» από κενό σε κενό, αποφεύγοντας το μονωμένο μέρος του νευράξονα.

Επίσης στις απολήξεις των νευρώνων υπάρχουν τα προσυναπτικά άκρα τα οποία είναι υπεύθυνα
για τη μετάδοση των νευρικών ώσεων από τον ένα νευρώνα στον άλλο, ή ακόμη από νευρώνα
σε μυϊκό ή αδενικό κύτταρο. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι ίνες προσαγωγής και απαγωγής των
νευρικών κυττάρων ποτέ δεν έρχονται σ΄ επαφή φυσική με τις ίνες ενός γειτονικού κυττάρου. Σε
κάθε σύναψη υπάρχει ένα μικρό χάσμα που γεφυρώνεται από μικρές ποσότητες μεταβιβαστικών
ουσιών , που διεγείρουν τις ίνες άλλων νευρικών κυττάρων. Μία βασική ουσία μεταβιβαστική που
διεγείρει τη νευρική λειτουργία είναι η ακετυλοχολίνη. Οι βιολόγοι δεν έχουν βρει ακόμη μία
ικανοποιητική απάντηση στο πως αυτές οι μεταβιβαστικές ουσίες που παράγονται στο κύριο
σώμα του κυττάρου μεταφέρονται στις απολήξεις της ίνας απαγωγής που καμία φορά φτάνει στο
1μ.
Ο αριθμός των νευρικών κυττάρων είναι πολύ μεγάλος.Μόνο στο φλοιό του εγκεφάλου έχει
υπολογιστεί ότι υπάρχουν 15 δισεκατομμύρια κύτταρα.
Το μέγεθος τους ποικίλει από 4-140 μm.Επίσης το σχήμα τους ποικίλει πολύ. Μπορεί να είναι
σφαιρικό, ωοειδές,ατρακτοειδές,αστεροειδές,ή πυραμοειδές. Το σχήμα τους εξαρτάται από τη
λειτουργική αποστολή τους και τον αριθμό των αποφυάδων τους.
Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι τα τυπικά εγκεφαλικά κύτταρα του φλοιού του εγκεφάλου είναι
τριγωνικά και καλούνται πυραμιδικά κύτταρα , με δεντρίτες που εκφύονται από κάθε γωνία και τον
άξονα που εκφύεται από μία πλευρά.
Υπάρχουν πολλά είδη νευρώνων:
Ανάλογα με τη λειτουργία τους οι νευρώνες διακρίνονται σε αισθητικούς, κινητικούς και
ενδιάμεσους.
Οι αισθητικοί μεταφέρουν μηνύματα από την περιφέρεια στο ΚΝΣ (είναι δηλαδή κεντρομόλοι)ενώ
οι κινητικοί νευρώνες μεταφέρουν μηνύματα- εντολές από το ΚΝΣ προς τα εκτελεστικά όργανα
(φυγόκεντροι). Οι ενδιάμεσοι νευρώνες βρίσκονται μεταξύ των αισθητικών και κινητικών
νευρώνων. Ο ρόλος τους είναι να κατευθύνουν τα μηνύματα των αισθητικών νευρώνων στις
κατάλληλες περιοχές του ΚΝΣ καθώς επίσης και να μεταφέρουν μηνύματα από μία περιοχή του
ΚΝΣ σε άλλη, και τελικά στους κατάλληλους κινητικούς νευρώνες.
Με βάση τη διάταξη και τον αριθμό των αποφυάδων τους οι νευρώνες διακρίνονται σε
μονοπολικούς (με ένα νευράξονα χωρίς δενδρίτες) , σε διπολικούς (με ένα νευράξονα και ένα
δενδρίτη) , ψευδομονοπολικούς ( με μία αποφυάδα που διακλαδίζεται σε νευράξονα και δενδρίτη)
και πολυπολικούς (με πολλούς δενδρίτες). Ο τελευταίος είναι ο πιο συχνός τύπος στα
σπονδυλόζωα και είναι ο τύπος νευρικών κυττάρων που συναντάμε στη φαιά ουσία του νωτιαίου
μυελού, στο φλοιό του εγκεφάλου και της παρεγκεφαλίδας και στα συμπαθητικά γάγγλια.
Οι νευρικές ώσεις είναι στην ουσία ηλεκτρικά μηνύματα που παράγονται στην πλασματική
μεμβράνη των νευρώνων. Ο νευρώνας έχει την ικανότητα να μεταφράζει τη φυσική ενέργεια ενός
ερεθίσματος σε ηλεκτρική δραστηριότητα , που διαφέρει ανάλογα με τις μορφές του ερεθίσματος.
Η παραγωγή και η διάδοση των νευρικών ώσεων οφείλεται στις ηλεκτρικές ιδιότητες των
πλασματικών μεμβρανών.
Όπως στις μπαταρίες γίνεται διαχωρισμός των ηλεκτρικών φορτίων μεταξύ των 2 πόλων με
αποτέλεσμα να δημιουργείται διαφορά δυναμικού μεταξύ των 2 πόλων με τον ίδιο τρόπο
παρατηρείται διαφορά δυναμικού κατά μήκος των πλασματικών μεμβρανών. Το μέρος της
μεμβράνης που είναι εκτεθειμένο στο κυτταρόπλασμα αποτελεί τον αρνητικό πόλο και η πλευρά
που είναι σε επαφή με το εξωκυττάριο υγρό αποτελεί τον θετικό πόλο. Αυτή η διαφορά δυναμικού
ονομάζεται δυναμικό μεμβράνης και σε ένα νευρώνα που βρίσκεται σε ηρεμία ( δεν παράγει
ώσεις) ονομάζεται δυναμικό ηρεμίας. Το δυναμικό ηρεμίας των νευρώνων είναι συνήθως -70 mV
(πολύ μικρή διαφορά δυναμικού).
Τα νευρικά κύτταρα (όπως και τα μυϊκά) είναι κύτταρα ηλεκτρικά διεγέρσιμα.Όταν το κύτταρο
βρίσκεται σε ηρεμία οι πύλες Να+ είναι κλειστές αλλά πολλές πύλες Κ+ είναι ανοιχτές με
αποτέλεσμα το κύτταρο να είναι περισσότερο διαπερατό στο Κ+ παρά στο Να+. Όταν υπάρχει
ένα ερέθισμα, ανοίγουν κάποια κανάλια Να+ με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα δυναμικό
ενέργειας (νευρική ώση), καθώς ουσιαστικά έχει αντιστραφεί η πολικότητα της μεμβράνης . Το
δυναμικό της μεμβράνης γίνεται θετικότερο φτάνει στα +30 mV , μέχρι που ανοίγουν οι πύλες στα
κανάλια των ιόντων του καλίου και αρχίζει η διάχυση των ιόντων από μέσα προς τα έξω
(επαναπόλωση), μέχρι να επανέλθει το δυναμικό ηρεμίας.
Το δυναμικό ενέργειας έχει 2 βασικά χαρακτηριστικά:
Καταρχήν ακολουθεί το νόμο του «όλα ή τίποτα», δηλαδή η εκπολωτική διέγερση θα προκαλέσει
τη δημιουργία του δυναμικού ενέργειας αν και όταν φτάσει στην κατώφλια τιμή και μόνο τότε.
Διεγέρσεις μικρότερης έντασης δεν προκαλούν παραγωγή δυναμικού ενέργειας.
Επίσης τα δυναμικά ενέργειας αποτελούν πάντα ξεχωριστά γεγονότα, δηλαδή το καθένα είναι
αυτόνομο και αυτό γιατί αμέσως μετά την παραγωγή του δυναμικού ενέργειας η μεμβράνη
καθίσταται ανερέθιστη για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτή η περίοδος λέγεται
ανερέθιστη περίοδος και για να δημιουργηθεί μία νέα ώση πρέπει το επόμενο ερέθισμα να φτάσει
στον νευρώνα μετά από αυτή την περίοδο (αφού περάσουν 2msec, όσο διαρκεί το δυναμικό
ενέργειας).
Άλλες Ιδιότητες του Νευρικού Κυττάρου:
• Τα πρώτα νευρικά συστήματα αναπτύχθηκαν εδώ και 500 εκατ. χρόνια.Έχει παρατηρηθεί στη
βιολογία ότι όσο αυξάνει το μέγεθος ενός ζώου τόσο πρέπει να αυξάνεται το μέγεθος του
νευρικού του συστήματος. Αν αυτά δεν συμβαδίζουν ο οργανισμός μπορεί να γίνει δυσκίνητος και
ανεπαρκής έτσι ώστε να μην μπορεί να αντιδρά ικανοποιητικά στις προκλήσεις του
περιβάλλοντος. Αυτός ήταν και ο λόγος εξαφάνισης αρκετών ειδών της φύσης, για παράδειγμα ο
δεινόσαυρος ήταν ένα ζώο που μεγάλωσε περισσότερο απ΄όσο έπρεπε σε σύγκριση με το
νευρικό του σύστημα. Το νευρικό κύτταρο είναι κατά συνέπεια κρίσιμος παράγοντας την
ανάπτυξη πιο περίπλοκων (και κατά συνέπεια πιο εξελιγμένων) βιολογικών ειδών. Η θέση ενός
είδους στην ιεραρχία της εξέλιξης σχετίζεται άμεσα με τον αριθμό των νευρικών κυττάρων και την
πολυπλοκότητα της διάταξης τους. Όλη η εξέλιξη μας δηλαδή είναι βασικά η εξέλιξη του νευρικού
μας συστήματος.
• Κάθε νευρικό κύτταρο αποτελεί μία ανεξάρτητη μονάδα (έχει μία συγκεκριμένη ειδική εργασία
και όχι άλλη, ενώ διαθέτει ενσωματωμένη τη δική του ηλεκτρογεννήτρια) αλλά λειτουργεί
αποτελεσματικά μόνο σαν μέλος ομάδας ( είναι εκπληκτική η ικανότητα τους να συνεταιρίζονται
κατά δισεκατομμύρια μέσα στον εγκέφαλο, ρυθμίζοντας τη λειτουργία της σκέψης,της μνήμης, της
δημιουργικότητας).
• Παρά την περίπλοκη οργάνωση και λειτουργία του νευρικού συστήματος χαρακτηριστικό είναι
ότι ένα νευρικό κύτταρο από μόνο του δεν κάνει καμία νοητική δραστηριότητα αλλά οι ιδιότητες
του είναι όπως όλων των άλλων κυττάρων. Δηλαδή η ξεχωριστή σημασία του αποκτιέται μέσα
από τη σχέση του με τα άλλα νευρικά κύτταρα.
• Τα πρώιμα νευρικά κύτταρα (νευροβλάστες) από τη στιγμή που γεννιούνται ταξιδεύουν...Αυτή η
μετανάστευση καθορίζει την ταυτότητα του νευρώνα και ορίζει το λειτουργικό φαινότυπο και τις
μελλοντικές συνδέσεις του νευρώνα. Οι νευρώνες που γεννιούνται σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης
του φλοιού καταλήγουν στις εν των βάθει στιβάδες του ενώ αυτοί που γεννιόνται αργότερα
καταλήγουν προοδευτικά σε πιο επιφανειακές στιβάδες. Έτσι η οργάνωση των στιβάδων του
φλοιού βασίζεται σε μία αλληλουχία νευρωνικής διαφοροποίησης «από τα μέσα προς τα έξω».
• Τα νευρικά κύτταρα δεν αναπαράγονται (όπως και τα μυϊκά). Πεθαίνουμε με τα ίδια νευρικά
κύτταρα με τα οποία γεννηθήκαμε. Αυτό συμβαίνει γιατί έχουν την ιδιότητα της συνεχούς
ανανέωσης που οφείλεται σε ένα συνεχές αξονικό ρεύμα στο εσωτερικό του νευράξονα που
μετακινείται με ταχύτητα περίπου 1 χιλιοστό κάθε 24 ώρες.
• Άλλο χαρακτηριστικό τους είναι ότι χρησιμοποιούν με ασυνήθιστο τρόπο κοινές κυτταρικές
ιδιότητες. Για παράδειγμα η ηλεκτρική δραστηριότητα που παράγεται σ΄ αυτά (όπως και σε άλλα
κύτταρα), παίρνει τη μορφή παλμικών κυμάτων που διατρέχουν το σώμα. Οι νευρώνες έχουν τη
μοναδική ικανότητα να επικοινωνούν ταχύτατα μεταξύ τους σε μεγάλες αποστάσεις και σε μεγάλη
ακρίβεια. (Η ταχύτητα με την οποία μεταδίδονται οι ηλεκτροπαλμοί μέσω των νευρικών ινών
μπορεί να φτάσει στα 320 χλμ την ώρα.)
• Το νευρικό κύτταρο δεν εκλύει μόνο μεταβιβαστικές ουσίες διέγερσης αλλά και αναστολής , οι
οποίες κάποιες φορές εξουδετερώνουν τη δράση των διεγερτικών μεταβιβαστικών ουσιών που
εκλύονται ταυτόχρονα. Αυτό σημαίνει ότι το νευρικό κύτταρο βρίσκεται σε μία συνεχή «ασταθή
ισορροπία» δηλαδή μπορεί κάθε στιγμή να εκπυρσοκροτήσει ή να παραμείνει ήρεμο. Έχει
υπολογιστεί ότι κάθε νευρικό κύτταρο δέχεται μηνύματα από 25.000 άλλα νευρικά κύτταρα (που
σημαίνει 25.000 μεταβιβαστικές ουσίες), που άλλες του λένε να «εκπυρσοκροτήσει» και άλλες
όχι. Το τι θα κάνει τελικά εξαρτάται από το αν οι περισσότερες ουσίες του λένε «ναι» ή «όχι». Όλα
αυτά συμβαίνουν σ΄ένα διάστημα ενός χιλιοστού του δευτερολέπτου ή και μικρότερο ακόμη.
• Άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι το είδος του νευροδιαβιβαστή που συνθέτουν τα νευρικά κύτταρα
του αυτόνομου νευρικού συστήματος με τα οποία συνάπτονται.
• Μία σημαντική λειτουργία των συνάψεων είναι το γεγονός ότι εξασφαλίζουν τη μεταβίβαση μίας
νευρικής ώσης προς μία κατεύθυνση μόνο (γιατί τα συναπτικά κυστίδια βρίσκονται στη μία
πλευρά μόνο του συναπτικού χώρου.
• Έχει βρεθεί ότι στα κατώτερα ζώα η εξέλιξη του νευρικού κυττάρου εξαρτάται σχεδόν
αποκλειστικά από τις γενετικές οδηγίες, ενώ στα ανώτερα ζώα η εξάρτηση αυτή είναι μικρότερη.
Το φαινόμενο της επαγωγής αποδεικνύει ότι τα γειτονικά κύτταρα και ιστοί επηρεάζουν
αποφασιστικά την τύχη ενός κύττάρου. Αλλαγή του περιβάλλοντος ενός αναπτυσσόμενου
νευρικού κυττάρου μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή του φαινότυπου του κυττάρου. Τα γονίδια δεν
προσδιορίζουν τις ακριβείς συναπτικές σχέσεις. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να
διαμορφώσουν ένα χονδροειδές σχέδιο νευρωνικής οργάνωσης, μέσα από το οποίο τα
αναπτυσσόμενα νευρικά κύτταρα υπό την επίδραση κάποιων ευεργετικών παραγόντων θα
«βρουν το δρόμο τους».
• Νέα επιστημονική έρευνα δείχνει πως οι μεμβράνες των κυττάρων του εγκεφάλου, διαθέτουν
αυστηρά καθορισμένες διόδους με τις οποίες ελέγχουν την είσοδο των μορίων μέσα στο κύτταρο.
To νευρικό κύτταρο κατά έναν τρόπο μοιάζει με ένα δωμάτιο με συγκεκριμένα σημεία εισόδων, ή
πόρτες. Για να εισαχθούν σε ένα εγκεφαλικό κύτταρο, μόρια όπως υποδοχείς ή παθογόνοι
παράγοντες πρέπει πρώτα να μεταφερθούν στις περιοχές που υπάρχει δίοδος. Η κατανόηση
αυτής της διαδικασίας, αλλά και της ρύθμισης της, θα μπορούσε μια μέρα να οδηγήσει σε μια εξ'
ολοκλήρου νέα κατηγορία θεραπειών για την κατάθλιψη, την επιληψία, τον τον εθισμό και άλλες
νευρολογικές διαταραχές.O αριθμός και η θέση των σημείων εισόδoυ σταθεροποιούνται
περισσότερο με την ηλικία.
• Μία από τις σημαντικότερες ιδιότητες των νευρικών κυττάρων είναι αυτή της εξειδίκευσης: Κάθε
νεύρο είναι φτιαγμένο κατά τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να αντιδρά σε ένα μόνο είδος ερεθισμάτων. Η
αντίδραση αυτή είναι απαραίτητη για την επιβίωση του συγκεκριμένου είδους.Για παράδειγμα ο
βάτραχος έχει κάποια νευρικά κύτταρα ανιχνευτές εντόμων τα οποία αντιδρούν στην κυρτότητα
του πρόσθιου τμήματος ενός αντικειμένου που είναι κοινό χαρακτηριστικό των εντόμων που
πετάνε. Αν βάζαμε σκοτωμένα έντομα σ΄ένα κλουβί με ένα βάτραχο, αυτός θα πέθαινε από την
πείνα καθώς δεν θα τα αντιλαμβανότανε! Έτσι ο βάτραχος (όπως και κάθε είδος είναι σκλάβος
της ανατομίας του νευρικού του συστήματος).
Επίσης κάποια ζώα διαθέτουν πιο εξελιγμένα νευρικά κύτταρα που σχετίζονται με τη λειτουργία
της αίσθησης , για παράδειγμα ένα γεράκι βλέπει έναν ποντικό από απόσταση 8 φορές
μεγαλύτερη από έναν άνθρωπο .
Αυτή η εξειδίκευση των νευρικών κυττάρων από τη μία βοηθάει την εξέλιξη αλλά ταυτόχρονα μας
βάζει και κάποιους περιορισμούς. Για παράδειγμα τα μάτια του βατράχου δεν ξεχωρίζουν άλλα
χρώματα εκτός από το ανοιχτό γαλάζιο, καθώς επίσης δεν ξεχωρίζουν κάποιες μορφές στο
περιβάλλον. Πολλοί φυσιολόγοι πιστεύουν ότι για το καθένα από τα 3 βασικά χρώματα υπάρχει
ένας διαφορετικός αισθητήριος μηχανισμός. Αν κάποιος από αυτούς είναι ελαττωματικός ή λείπει
εντελώς οι διάφορες χρωματικές αποχρώσεις δεν γίνονται «ορατές» από τον εγκέφαλο. Αυτό που
είναι ελάττωμα για τον άνθρωπο είναι όμως φυσιολογική κατάσταση για τα περισσότερα ζώα της
γης ,που δεν διαθέτουν τα εξελιγμένα χρωματοευαίσθητα οπτικά κέντρα του ανθρώπου. Τα
πλάσματα αυτά βλέπουν τον κόσμο διαφορετικώ πότε με λειψή ή κατακερματισμένη χρωματική
αντίληψη και πότε (πράγμα συχνότερο) χωρίς καθόλου χρώμα.
Έτσι και ο άνθρωπος βλέπει ότι μπορεί να δει με τα όργανα με τα οποία τον έχει εξοπλίσει η
φύση.
Κατά συνέπεια η ανθρώπινη πραγματικότητα, παρόλο που δεν έχουμε τους περιορισμούς του
βατράχου δεν είναι Η πραγματικότητα και υπάρχουν τόσες πραγματικότητες όσα είδη. Η
πραγματικότητα αλλάζει από άτομο σε άτομο ανάλογα με τα αισθητήρια που διαθέτει καθώς ο
κόσμος ερμηνεύεται ανάλογα με το δίκτυο νευρικών κυττάρων υψηλής εξειδίκευσης που
διαθέτουμε. Κατά συνέπεια πιο εξελιγμένα είδη θα αντιλαμβάνονταν ένα πολύ ευρύτερο φάσμα
του περιβάλλοντος τους .
Επίσης παρόλο που βιολογικά γεννιόμαστε με κάποιες προδιαγραφές σύμφωνα με τα
παραπάνω η πρόοδος και η επιβίωση απαιτούν νευρικά συστήματα που να μπορούν να
διαμορφώνονται ή να μεταβάλλονται με βάση τα δεδομένα της εμπειρίας , δηλαδή νευρικά
συστήματα που να μπορούν να μαθαίνουν και να θυμούνται.
Καθώς ο οργανισμός ωριμάζει οι ίνες από τα νευρικά κύτταρα μεγαλώνουν , γίνονται πιο
πολύκλαδες και αναπτύσσουν πυκνότερα δίκτυα. Μία τέτοιου είδους ανάπτυξη καθώς και η
αποκατάσταση των επαφών μεταξύ κάποιων κυττάρων συμβαδίζει με την απόκτηση καινούργιων
δεξιοτήτων.
Η σχέση των νευρικών κυττάρων με τη μνήμη:
Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες η μνήμη είναι πιθανά το αποτέλεσμα δομικών αλλαγών που
γίνονται στους νευρώνες ,που δημιουργούνται με συνεχείς ειδικές διεγέρσεις. Θεωρείται ότι οι
αλλαγές αυτές συμβαίνουν στο επίπεδο της συνάψεως ή του χάσματος που πρέπει να
γεφυρώσει η διέγερση περνώντας από το ένα κύτταρο στο άλλο. Το αποτέλεσμα είναι να
σχηματίζονται κάθε φορά κλειστοί βρόχοι (κυκλώματα) από νευρικά κύτταρα ο καθένας από τους
οποίους αντιπροσωπεύει και μία μονάδα μνήμης. Η διαδικασία σχηματισμού βρόχων μπορεί να
παρομοιαστεί με το σχηματισμό καναλιών ,όταν μικρά ρυάκια ρέουν επί αρκετό χρονικό διάστημα
πάνω σε αμμώδες χώμα.
Ο εγκέφαλος καθορίζει μονοπάτια μνήμης, ρυθμίζοντας τη δύναμη των συνδέσεων μεταξύ των
νευρώνων. Σύμφωνα με μία άλλη θεωρία η μνήμη πιθανά προκύπτει από αλλοιώσεις των
πρωτεϊνών του νευρικού κυττάρου. Όταν τα νευρικά κύτταρα λειτουργούν εντατικά παρατηρείται
αύξηση της περιεκτικότητας τους σε RNA που είναι απαραίτητο για την πρωτεϊνοσύνθεση. Αν
υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της επανειλημμένης δραστηριότητας διαβίβασης μηνυμάτων και
του RNA πιθανό να αποδειχτεί ότι οι πρωτεϊνες του νευρικού κυττάρου λειτουργούν ως
εγχάρακτα μνήμης.
Η σχέση τους με τη γήρανση:
Ο εγκέφαλος του ανθρώπου φτάνει στο μέγιστο βάρος του σε ηλικία 20 ετών ενώ στην ηλικία των
70,80,ή 90 ετών μειώνεται αντίστοιχα κατά 5%,10% και 20%. Κατά τη γήρανση τα νευρικά
κύτταρα γίνονται μικρότερα , παρουσιάζουν κάποιες νευροχημικές αλλαγές, ενώ μειώνονται και
σε αριθμό. Αυτές οι αλλαγές ευθύνονται για τις αλλαγές που παρουσιάζονται σε κάποιες
συμπεριφορές (σεξουαλική συμπεριφορά, κατανάλωση τροφής, ύπνος κλπ) με την πάροδο της
ηλικίας. Ο εγκέφαλος των γηραιών ατόμων εμφανίζει επίσης χαρακτηριστικές αλλοιώσεις που
εμφανίζονται στη νόσο Alzheimer. Παράλληλα αρκετές ασθένειες του νευρικού συστήματος
εμφανίζονται με τη γήρανση, καθώς οι δομικές αλλαγές που υφίσταται ο νευρικός ιστός ,
αντανακλάται στη λειτουργία του νευρικού συστήματος.
Η σχέση τους με την κατάθλιψη:
Τα δισεκατομμύρια εγκεφαλικά κύτταρα (νευρώνες) δεν έχουν άμεση επαφή το ένα με το άλλο.
Γι'αυτό επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας τους νευροδιαβιβαστές. Οι νευροδιαβιβαστές
είναι χημικές ουσίες, οι οποίες απελευθερώνονται από ένα κύτταρο στο χώρο μεταξύ αυτού και
του αμέσως επόμενου κυττάρου.
Ο κάθε νευροδιαβιβαστής έχει έναν συγκεκριμένο υποδοχέα. Μοιάζουν με το κλειδί και τη
κλειδαριά.
Όταν η ισορροπία των νευροδιαβιβαστών και υποδοχέων είναι φυσιολογική, οι λειτουργίες του
εγκεφάλου είναι φυσιολογικές και έχουμε μια αίσθηση ευεξίας, αυτοπεποίθησης και ασφάλειας.
Όταν η ισορροπία χαθεί, ο εγκέφαλος δεν λειτουργεί φυσιολογικά και θεωρούμε ότι με αυτόν τον
τρόπο εμφανίζεται η κατάθλιψη.
Μεταξύ των πολλών νευροδιαβιβαστών, σύμφωνα με τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα
φαίνεται ότι έλλειψη στη σεροτονίνη, τη νορεπινεφρίνη, και τη ντοπαμίνη μπορεί να σχετίζεται με
την εκδήλωση της κατάθλιψης. Πλεόνασμα ή κάποια άλλη διαταραχή μπορεί να υφίσταται στη
μανιακή φάση της διπολικής διαταραχής. Αν η ισορροπία αποκατασταθεί, οι περισσότεροι
άνθρωποι με κατάθλιψη θα βελτιωθούν.
Πέντε τρόποι για να γίνουμε εξυπνότεροι:
Τα ερευνητικά δεδομένα των τελευταίων 30 ετών αποκαλύπτουν ότι ο οργανισμός μας παράγει
συνεχώς νέα νευρικά κύτταρα και ο εγκέφαλος αναπτύσσει εκείνα τα τμήματά του, τα οποία
χρησιμοποιούμε περισσότερο.
Για παράδειγμα, μελέτες έχουν αποδείξει ότι οι επαγγελματίες οδηγοί έχουν ιδιαιτέρως
ανεπτυγμένο το τμήμα εκείνο του εγκεφάλου που ευθύνεται για την απομνημόνευση των χαρτών,
ενώ οι επαγγελματίες πιανίστες το τμήμα του εγκεφάλου που αντιλαμβάνεται τη μουσική.
Στο απώτερο μέλλον ίσως οι επιστήμονες να είναι ικανοί με μια απλή ένεση να "τροφοδοτούν"
τον εγκέφαλό μας με αρχέγονα κύτταρα, δηλαδή εκείνα τα κύτταρα που έχουν τη δυνατότητα να
εξελίσσονται σε όποιο είδος κυττάρου έχει ανάγκη ο οργανισμό μας, και με αυτό τον τρόπο να
θεραπεύουν ασθένειες όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ ή η νόσος του Πάρκινσον.
Ως τότε όμως υπάρχουν πιο απλοί τρόποι να διατηρήσουμε την πνευματική μας διαύγεια και να
βελτιώσουμε ίσως και το δείκτη νοημοσύνης μας.
"Γυμνάστε" τα νευρικά σας κύτταρα
Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα άτομα που αθλούνται συχνά έχουν περισσότερη πνευματική
ευστροφία.
Και για του λόγου το αληθές, ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Βιολογικών Μελετών Salk στην
Καλιφόρνια απέδειξε ότι τα ενήλικα ποντίκια τα οποία έτρεχαν πάνω σε τροχό κάθε φορά που
τους δημιουργούνταν η επιθυμία να κάνουν κάτι δραστήριο ανέπτυσσαν διπλάσιο αριθμό
νευρικών κυττάρων στην περιοχή του ιππόκαμπου (εκείνη την περιοχή του εγκεφάλου που
ενέχεται στη διαδικασία της μάθησης και της μνήμης) συγκριτικά με τα ποντίκια που καθ' όλη τη
διάρκεια του πειράματος προτιμούσαν να "συζητούν" με άλλα ποντίκια.
"Γυμνάστε" το μυαλό σας
Δεν είναι μόνο η σωματική άσκηση που προάγει την ανάπτυξη νέων νευρικών κυττάρων.
Μπορείτε κι εσείς να αναπτύξετε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου σας, όπως οι μουσικοί, οι
επαγγελματίες οδηγοί και οι μηχανικοί που προαναφέραμε.
Μια άσκηση μυϊκής τόνωσης, συμβάλει στην ενδυνάμωση μυών του σώματος που υστερούν.
Σύμφωνα με τον Δρ Κατζ ένας νέο τρόπος σκέψης και οπτικής για τον κόσμο που μας περιβάλλει
μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία των περιοχών του εγκεφάλου που είναι αδρανείς.
Δοκιμάστε λοιπόν νέες γεύσεις και μυρωδιές. Κάντε χειρωνακτικές εργασίες με το χέρι το οποίο
χρησιμοποιείτε λιγότερο (πχ με το αριστερό αν είστε δεξιόχειρας ή το αντίστροφο). Βρείτε
εναλλακτικές διαδρομές για να πάτε στη δουλειάς σας, ταξιδέψτε σε νέα μέρη, ασχοληθείτε με
κάποια μορφή τέχνης και γενικά κάντε πράγματα τα οποία κάνουν το μυαλό σας να "δουλεύει".
"Λατρέψτε" τα ψάρια
Τα ω-3 λιπαρά οξέα που εμπεριέχονται στους ξηρούς καρπούς και συγκεκριμένα στα καρύδια και
στους λιναρόσπορους, αλλά επίσης και στα ψάρια, είναι γνωστό ότι έχουν ευεργετική επίδραση
στην καλή καρδιαγγειακή λειτουργία.
Πρόσφατες μελέτες απέδειξαν ότι εξίσου θετικά αποτελέσματα έχουν και για τον εγκέφαλο, όχι
μόνο γιατί βοηθούν στο κυκλοφορικό σύστημα που παρέχει οξυγόνο στον εγκέφαλο, αλλά επειδή
επίσης βελτιώνουν τη λειτουργία των μεμβρανών που περιβάλλουν τα νευρικά κύτταρα του
εγκεφάλου.
Για του λόγου το αληθές αναφέρουμε ότι έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι τα άτομα που
καταναλώνουν συχνά ψάρια έχουν λιγότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν κατάθλιψη, άνοια ή
σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας.

Αποφύγετε τα κεκορεσμένα λίπη

Μπορούν άραγε τα κεκορεσμένα λίπη να απειλήσουν την νοημοσύνη σας; Όταν ερευνητές του
Πανεπιστημίου του Τορόντο υπέβαλαν ποντίκια σε πρόγραμμα διατροφής το οποίο περιείχε 40%
περισσότερο λίπος, παρατήρησαν ότι τα πειραματόζωα εμφάνισαν έκπτωση των νοητικών τους
λειτουργιών, περιλαμβάνοντας απώλεια μνήμης, συνείδησης και δυσχέρεια μάθησης.
Τα προβλήματα επιδεινώθηκαν όταν η δίαιτα εμπλουτίστηκε με κεκορεσμένα λίπη τα οποία
αφθονούν στο κρέας και τα έτοιμα προϊόντα. Αυτό συνέβη διότι το λίπος έχει την τάση να μειώνει
τη ροή του αίματος και κατ' επέκταση την παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο, ενώ επιβραδύνει τον
μεταβολισμό της γλυκόζης, δηλαδή τον τύπο του σακχάρου που ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί ως
"καύσιμο".
Αντικαταστήστε λοιπόν τα τηγανητά με άπαχο κρέας, ψάρια, όσπρια και χαμηλής περιεκτικότητας
σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα. Και φυσικά χρησιμοποιείστε το ελαιόλαδο, το ιχθυέλαιο, τους
ξηρούς καρπούς και τους σπόρους ως βασικό συστατικό των γευμάτων σας. Τέλος, αποφύγετε
αυστηρώς τα τρανς λιπαρά που εμπεριέχονται στα σνακ και τα πιάτα των φαστ φουντς.
Σκεφθείτε πριν πιείτε
Η άποψη ότι το αλκοόλ "σκοτώνει" τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου είναι παλιά. Αυτή όμως
είναι μόνο η μια πλευρά του νομίσματος.
Σε μελέτη που διενεργήθηκε σε δείγμα 3.500 Ιαπώνων διαπιστώθηκε ότι εκείνοι που
κατανάλωναν μέτριες ποσότητες αλκοόλ (δηλαδή ένα ποτό ημερησίως) είχαν καλύτερες
γνωστικές λειτουργίες με την πάροδο του χρόνου συγκριτικά με εκείνους που δεν έπιναν
καθόλου.
Δυστυχώς, όσοι εκ των συμμετεχόντων, υπερέβαιναν τα εσκαμμένα, σταδιακά παρουσίαζαν
έκπτωση των νοητικών λειτουργιών όπως αδυναμία συγκέντρωσης και μνήμης.
Μελέτη σε πειραματόζωα έδειξε ότι τα ποντίκια που έπιναν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ είχαν
λιγότερα νέα νευρικά κύτταρα στην περιοχή του ιππόκαμπου του εγκεφάλου αμέσως μετά την
είσοδο του αλκοόλ στον οργανισμό και κανένα νέο ένα μήνα αργότερα. Αυτό δείχνει ότι το αλκοόλ
δεν καταστρέφει απλά τον εγκέφαλο των πειραματόζωων, αλλά δυσχέραινε και τη διαδικασία
γένεσης νέων κυττάρων.
Γι' αυτό λοιπόν περιοριστείτε σε δύο ποτά μαζί με το γεύμα σας προτιμώντας κρασί ή μαύρη
μπίρα. Περισσότερο αλκοόλ σίγουρα θα επηρεάσει αρνητικά την πνευματική σας διαύγεια όπως
και τα αντανακλαστικά σας.
Εφαρμόζοντας τους παραπάνω φυσικούς τρόπους βελτίωσης των νοητικών σας λειτουργιών, δεν
σας υποσχόμαστε ότι θα γίνει ιδιοφυία μέσα σε μια νύχτα, αλλά σίγουρα μακροπρόθεσμα θα
γίνετε περισσότερο δημιουργικοί και δραστήριοι.

Ο ιππόκαμπος βρίσκεται βαθιά στο μπροστινό τμήμα του εγκεφάλου και θεωρείται ο «ρυθμιστής» των
συγκινήσεων και της μνήμης. Λειτουργικά, ο ιππόκαμπος αποτελεί τμήμα του οσφρητικού φλοιού του
εγκεφάλου.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ

Ένα κυριακάτικο πρωινό του Μαρτίου, πριν από 19 χρόνια, καθώς ο δρ. James Austin περίμενε το
τραίνο για το Λονδίνο, αποσπάστηκε για λίγο από τα φορτηγά που περνούσαν τον Τάμεση. Ο νευρολόγος
-ξοδεύοντας την έκτακτη άδεια του στην Αγγλία- δεν πρόσεξε τίποτα το παράξενο: ο βρώμικος υπόγειος
σταθμός, κάποια σκοτεινά και ακάθαρτα κτήρια, ένας χλωμός και γκρίζος ουρανός. Σκέφτηκε,
αφηρημένος, για το αναχωρητήριο των Ζεν Βουδιστών που επρόκειτο να επισκεφτεί. Και τότε ο Austin
ένοιωσε λυπημένος, μια αίσθηση φώτισης, διαφορετική απ' οτιδήποτε είχε νοιώσει μέχρι τότε. Η αίσθηση
της ιδιαίτερης ύπαρξης, του διαχωρισμού από τον φυσικό κόσμο γύρω του, εξατμίστηκε σαν πρωινή
ομίχλη στο πρώτο φως της ημέρας. Είδε τα πράγματα "όπως πραγματικά είναι", όπως θυμήθηκε. Η
αίσθηση του "εγώ, εμένα, δικό μου" εξαφανίστηκε. "Ο χρόνος δεν ήταν το παρόν", λέει αργότερα. "Είχα
μια αίσθηση αιωνιότητας. Παλιές μου λαχτάρες και απέχθειες, ο φόβος του θανάτου και η τάση του
εγωκεντρισμού χάθηκαν. Είχα την ευλογία της κατανόησης της έσχατης φύσης των πραγμάτων".

ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ λέγεται μια πνευματική στιγμή, ή μια στιγμή θρησκευτικής

κατάνυξης, αν προτιμάτε -αλλά ο Austin πιστεύει κάτι άλλο. Αντί να ερμηνεύσει αυτή τη στιγμή
ευλογίας σαν απόδειξη για μια πραγματικότητα πέρα από την αντίληψη των αισθήσεων, και
βέβαια όχι σαν απόδειξη της θεότητας, ο Austin μίλησε για την "απόδειξη της ύπαρξης του
εγκεφάλου"! Δεν είναι ανόητος. Σαν νευρολόγος, αποδέχτηκε όλα όσα είδε, άκουσε, ένοιωσε και
φαντάστηκε πως διοχετεύτηκαν μέσω του εγκεφάλου ή δημιουργήθηκαν απ' αυτόν. Η στιγμή του
Austin στον υπόγειο, όμως, τον ενέπνευσε να εξετάσει τις νευρολογικές ρίζες της πνευματικής και
μυστικιστικής εμπειρίας.

Για να ερμηνεύσει αυτή τη στιγμή, όπου ο φόβος και ο εγωισμός έχουν διαλυθεί, υπέθεσε πως
μερικά εγκεφαλικά κυκλώματα διακόπηκαν. Ποια, όμως; Εργαζόμενοι με την αμυγδαλή (του
εγκεφάλου, Σ.Τ.Μ.), στην οποία παρακολουθείται το περιβάλλον των συνειρμών και των
εγγραφών φόβου, περιμένουμε να υπάρχουν εκεί αποτυπώματα. Στα κυκλώματα των πλευρικών
λοβών, οι οποίοι ελέγχουν τον προσανατολισμό μας στο χώρο και σημειώνουν την διάκριση
ανάμεσα στον εαυτό μας και τον κόσμο, περιμένουμε να βρούμε χαμηλή δραστηριότητα. Στα
κυκλώματα των μετωπικών και κροταφικών λοβών, τα οποία ελέγχουν τον χρόνο και ορίζουν την
αυτογνωσία, περιμένουμε μια απεμπλοκή. Όταν συμβαίνει αυτό, κατέληξε τελευταία ο Austin,
"τότε πιστεύουμε για τον εαυτό μας πως οι ανώτερες λειτουργίες της ατομικότητας φαίνεται να
παραιτούνται συνολικά, να διαλύονται, ή να διαγράφονται από τη συνείδηση". Όταν προσπάθησε
να εκλαϊκεύσει τις θεωρίες του, το 1998, σε ένα βιβλίο 844 σελίδων, "Το Ζεν και ο Εγκέφαλος",
αυτό δεν δημοσιεύτηκε από κάποια εκκεντρική ομάδα του New Age αλλά από τις εκδόσεις του
ΜΙΤ!

Μετά από αυτό, όλο και περισσότεροι επιστήμονες ενστερνίστηκαν την "νευροθεολογία", την
μελέτη της νευροβιολογίας της θρησκείας και της πνευματικότητας. Τον τελευταίο χρόνο, η
Ένωση Αμερικανών Ψυχολόγων, δημοσιεύοντας το "Varieties of Anomalous Experience",
σύρραψαν αινίγματα για εμπειρίες σχεδόν θανάτου με άλλες μυστικιστικές. Σε ένα πρόγραμμα
του νέου Κέντρου Μελετών της Επιστήμης και της Θρησκείας του Πανεπιστημίου Columbia
εξετάστηκε η αντανάκλαση των πνευματιστικών εμπειριών σε "ασυνήθιστα περιοδικά φαινόμενα
στον ανθρώπινο εγκέφαλο". Το Δεκέμβριο, η ειδική Εφημερίδα Μελέτης των Συναισθήσεων,
ήταν αφιερωμένη στην αρχή πως οι θρησκευτικές εμπειρίες μπορούν να προέρχονται από
"χριστιανικά οράματα" μέχρι "σαμανικές καταστάσεις συνείδησης". Τον Μάιο, το βιβλίο
"Religion in Mind", συζητώντας θέματα σαν το πως θρησκευτικές τεχνικές επιδρούν στους
μετωπικούς λοβούς του εγκεφάλου και εμπνέουν αισιοδοξία, ακόμη και δημιουργικότητα,
κατάφερε να μείνει απούλητο! Και στο "Why God Won't Go Away", που δημοσιεύτηκε τον
Απρίλιο, ο δρ. Antrew Newberg από το Πανεπιστήμιο Pennsylvania και ο πρώην συνεργάτης του
Eugene d' Aquili, απεικόνισαν δεδομένα με χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή από την χαμηλή
δραστηριότητα Θιβετανών Βουδιστών, βυθισμένων σε διαλογισμό και από Φραγκισκανές
Καλόγριες σε βαθιά δέηση σαν... παρόμοια, που δείχνουν πώς μπορεί να επιδράσει ένα πλήθος
νευρικών διεγέρσεων στους λοβούς και στις έλικες. Στον εξωτερικό φλοιό, όμως, χρησιμοποιούν
τα δεδομένα για να καθορίσουν το πώς φαίνεται να είναι τα κυκλώματα πνευματικότητας του
εγκεφάλου, και να εξηγήσουν το πώς μια τέτοια θρησκευτική τελετουργία έχει τη δύναμη να
επιδρά, τόσο σε αυτούς που πιστεύουν, όσο και σε όσους όχι.

ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΩΡΟ

Ένα μεγάλο πάθος διακατέχει όλους αυτούς τους νέους ερευνητές για την αποκάλυψη των
νευρολογικών αιτιών των πνευματιστικών και μυστικιστικών εμπειριών -για την ανακάλυψη, με
λίγα λόγια, του τι συμβαίνει στους εγκεφάλους μας όταν αισθανόμαστε πως "είμαστε αντιμέτωποι
με μια διαφορετική όψη της πραγματικότητας- και, σε μερικές λεπτές αισθήσεις, ανώτερη από την
πραγματικότητα της καθημερινής μας εμπειρίας", όπως ο ψυχολόγος David Wulff του Wheaton
College της Μασαχουσέτης υποστηρίζει. Στη νευροθεολογία, ψυχολόγοι και νευρολόγοι
προσπαθούν να σημειώσουν με ακρίβεια ποιες περιοχές διεγείρονται και ποιες αποδιεγείρονται
κατά τη διάρκεια εμπειριών οι οποίες φαίνεται να είναι έξω από το χώρο και το χρόνο. Με αυτόν
τον τρόπο, διαφορετικό από τις αρχικές έρευνες που έγιναν στα '50 και τα '60, παρατηρούνται
αλλαγές στα εγκεφαλικά κύματα κατά τον διαλογισμό.

Όμως αυτές οι ανακαλύψεις δεν μας διαφώτισαν πάνω στο γιατί μεταβάλλονται τα εγκεφαλικά
κύματα, ή σε ποια ιδιαίτερη περιοχή του εγκεφάλου συμβαίνουν αυτές οι αλλαγές. Στη νευρική
δραστηριότητα ενός ζωντανού, εργαζόμενου εγκεφάλου δεν υπάρχει επιστροφή. Αντίθετα, οι
σύγχρονες έρευνες επιχειρούν να καθορίσουν τα εγκεφαλικά κυκλώματα τα οποία ξεχειλίζουν
από δραστηριότητα όταν πιστεύουμε πως αντιμετωπίζουμε το θείο, και όταν νοιώθουμε πως
μεταφερόμαστε από μια βαθιά προσευχή, ένα εξυψωτικό τελετουργικό ή μια μυστικιστική
μουσική. Αν και το πεδίο είναι εντελώς ανεξερεύνητο, και οι απαντήσεις πολύ αβέβαιες, ένα
πράγμα είναι ξεκάθαρο.

Οι πνευματιστικές εμπειρίες είναι τόσο οικείες στους πολιτισμούς, διαμέσου των εποχών και των
πίστεων, λέει ο Wulff, ώστε "να υποθέτουμε έναν κοινό πυρήνα που μοιάζει με αντανάκλαση της
δομής και των διαδικασιών του ανθρώπινου εγκεφάλου".Υπάρχει μια αίσθηση της ενέργειας
συντονισμένης μαζί μου... που εκτείνεται μέχρι το άπειρο διάστημα και επιστρέφει... Υπάρχει
ένας οργασμός δυαδικής σκέψης και μια εσωτερική πληρότητα αγάπης. Ένοιωσα μια πλήρη
διάλυση των ορίων γύρω μου και μια διασύνδεση με κάποια είδη ενεργειών και μια κατάσταση
συνείδησης που διέθετε μια ποιοτική καθαρότητα, διαύγεια και χαρά. Ένοιωσα μια βαθιά και
ασύλληπτη αίσθηση επικοινωνίας με τα πάντα, αναγνωρίζοντας πως ποτέ δεν ήμουν πραγματικά
ξεκομμένος από το όλο".

Έτσι ο δρ. Michael J. Baime, ένας συνάδελφος του Andrew Newberg, περιέγραψε αυτά που
ένοιωσε σε στιγμές ύψιστης υπερβατικότητας, κατά την εξάσκηση Θιβετανικού Βουδιστικού
διαλογισμού, στον οποίο ασκείται από το 1969, όταν ήταν 14 ετών. Ο Baime διέθεσε τον
εγκέφαλό του στον Newberg, ο οποίος, από την παιδική του ηλικία, αισθανόταν δέος για το
μυστήριο της ύπαρξης του Θεού. Στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania, η ειδικότητα του Newberg
είναι η ραδιολογία, κι έτσι συνεργάστηκε με τον Eugene d' Aquili στη χρήση τεχνικών
απεικόνισης για τον προσδιορισμό των περιοχών του εγκεφάλου που διεγείρονται κατά τη
διάρκεια πνευματιστικών εμπειριών. Οι επιστήμονες στρατολόγησαν τον Baime και άλλους επτά
Θιβετανούς Βουδιστές, ειδικευμένους όλους στον διαλογισμό.

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΕΙΡΟ

Σε μια τυπική άσκηση, ο Baime τοποθετημένος στο πάτωμα ενός μικρού σκοτεινού δωματίου,
φωτιζόμενου μόνο από μερικά κεριά και αρωματισμένου με γιασεμί. Ένα συρματόσχοινο
βρίσκεται στο πλευρό του. Συγκεντρωμένος σε μια νοερή εικόνα, εστιάζοντας ξανά και ξανά,
ηρεμώντας τα συναισθήματά του (αναφέρει κατόπιν στους επιστήμονες) μέχρι ν' αναγνωρίσει πως
αναδύεται κάτι από τον αληθινό εσωτερικό του εαυτό.

Αγγίζει την "αιωνιότητα και το άπειρο", λέει κατόπιν ο Baime, "ένα μέρος από τον καθένα και
από τα πάντα σε εκδήλωση". Όταν φτάνει στην κορύφωση της πνευματιστικής εμπειρίας, σέρνει
το συρματόσχοινο. Ο Newberg, που βρίσκεται έξω από το δωμάτιο και ελέγχει το άλλο άκρο,
νοιώθει την ένταση η οποία άμεσα διοχετεύεται σε έναν ραδιοανιχνευτή σε μια IV γραμμή
συνδεδεμένη με ο αριστερό μπράτσο του Baime. Μετά από μερικά λεπτά, ο Baime μεταφέρεται
γρήγορα σε μια συσκευή SPECT (τομογράφος απλής εκπομπής φωτονίων). Στον ανιχνευτή
εντοπίζεται η ροή αίματος στον εγκέφαλο. Η ροή αίματος συσχετίζεται με την νευρολογική
δραστηριότητα.
Οι εικόνες της συσκευής SPECT είναι πολύ κοντά σ' αυτά που οι ειδικοί μπορούν να εξάγουν από
τα στιγμιότυπα μιας υπερβατικής εμπειρίας.

Όπως το περιμέναμε, ο προμετωπικός φλοιός, η έδρα της προσοχής, διεγείρεται: ο Baime, τελικά,
συγκεντρώνεται βαθιά. Όμως υπάρχει μια απρόσμενη ηρεμία στην εγκεφαλική δραστηριότητα.
Ένας αριθμός νευρώνων στους ανώτερους πλευρικούς λοβούς, κοντά στην κορυφή και στο πίσω
μέρος του εγκεφάλου, σκοτεινιάζει. Αυτή η περιοχή, επονομαζόμενη ως "περιοχή ελέγχου
προσανατολισμού", επεξεργάζεται πληροφορίες για το χώρο και το χρόνο, και για τον
προσανατολισμό του σώματος στο χώρο. Αυτή καθορίζει το που τελειώνει το σώμα και που
αρχίζει ο έξω κόσμος. Ειδικότερα, η αριστερή περιοχή ελέγχει την αίσθηση της οριοθέτησης του
φυσικού σώματος και η δεξιά περιοχή την αίσθηση του φυσικού χώρου στον οποίο βρίσκεται το
σώμα. (Μια βλάβη σε αυτή την περιοχή μπορεί να προκαλέσει αναπηρία στην ικανότητα κίνησης
στο φυσικό χώρο, αφού δεν μπορούμε πια να προσδιορίσουμε τις απαραίτητες αποστάσεις και
γωνίες.

ΕΑΥΤΟΣ ΚΑΙ ΜΗ-ΕΑΥΤΟΣ

Η περιοχή προσανατολισμού απαιτεί εισαγωγή δεδομένων για τους υπολογισμούς της. "Αν
μπλοκάρουμε την εισαγωγή δεδομένων προς αυτή την περιοχή, όπως μπορεί να γίνει κατά τη
διάρκεια έντονης συγκέντρωσης στο διαλογισμό, τότε εμποδίζουμε τον εγκέφαλο να
σχηματοποιήσει τη διάκριση μεταξύ του εαυτού και του μη-εαυτού", λέει ο Newberg. Χωρίς
πληροφορίες από τις εξωτερικές αισθήσεις, η αριστερή περιοχή προσανατολισμού δεν μπορεί να
βρει τα όρια μεταξύ του εαυτού και του εξωτερικού κόσμου. Σαν αποτέλεσμα, ο εγκέφαλος
φαίνεται να μην έχει επιλογή αλλά "να αντιλαμβάνεται τον εαυτό σαν απεριόριστο και βαθιά
συνυφασμένο με τους πάντες και τα πάντα", γράφουν ο Newberg και ο d' Aquili στο "Why God
Won't Go Away". Η δεξιά περιοχή προσανατολισμού, στερημένη από εξωτερικές πληροφορίες,
πλημμυρίζει από μια αίσθηση άπειρου χώρου. Οι διαλογιζόμενοι νοιώθουν να έχουν αγγίξει το
άπειρο.

"Νοιώθω την κοινωνία, την ειρήνη, το άνοιγμα της εμπειρίας... μια επίγνωση και συνείδηση πως ο
Θεός βρίσκεται γύρω μου, και ένα αίσθημα συγκέντρωσης, ηρεμίας, μηδαμηνότητας, στιγμές
πληρότητας από την παρουσία του Θεού. [Ο Θεός] διείσδυσε στο είναι μου".

Κάπως έτσι ένοιωσε κατά την 45λεπτη προσευχή της η Αδελφή Celeste, μια Φραγκισκανή
μοναχή, μόλις πριν ανιχνευτεί από τη συσκευή SPECT του Newberg. Κατά τις πιο έντονες
θρησκευτικές στιγμές της, όταν ένοιωσε να αντιλαμβάνεται την παρουσία του Θεού και μια
απορρόφηση του εαυτού της μέσα στην ύπαρξή του, εμφανίστηκαν αλλαγές στον εγκέφαλό της
παρόμοιες με αυτές των διαλογιζόμενων Θιβετανών Βουδιστών: η περιοχή προσανατολισμού της
σκοτείνιασε. Για το τι ένοιωσε η Αδελφή Celeste και οι υπόλοιπες καλόγριες της μελέτης αυτής,
συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε πως "δεν υπήρχαν παρανοήσεις ή σκέψεις κατευθυνόμενες.
Αντανακλούν πραγματικά, βιολογικής βάσης συμβάντα στον εγκέφαλο". Το γεγονός πως η
πνευματιστική προσήλωση επηρέασε την εγκεφαλική δραστηριότητα δείχνει την εμπειρία μιας
πραγματικότητας την οποία ψυχολόγοι και νευρολόγοι αρνούνταν για πολύ καιρό, και επεξηγεί το
γιατί σε ανθρώπινες εμπειρίες ταμπού, τόσο σε υπερβατικά φαινόμενα όσο και πραγματικά, όπως
το να βλέπουμε ένα θαυμάσιο ηλιοβασίλεμα ή τα αποτυπώματα των ποδιών μας.

ΚΟΡΥΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

Το γεγονός πως μια τέτοια μυστικιστική εμπειρία αντανακλάται στην εγκεφαλική δραστηριότητα
δεν μας εκπλήσσει και τόσο, στην πραγματικότητα. Τα πάντα είναι εμπειρίες -από τη βροντή της
θύελλας ως την θέα ενός σκύλου και από το αίσθημα του φόβου ως την εκμάθηση ενός χορού-
και αφήνουν ένα ίχνος στον εγκέφαλο. Η νευρολογία είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από το να
επιβεβαιώνει απλά πως οι πνευματιστικές αισθήσεις αφήνουν νευρικά αποτυπώματα.
Χαρτογραφώντας τις εγκεφαλικές περιοχές που εμπλέκονται σε πνευματιστικές εμπειρίες και
καταγράφοντας το πώς τέτοιες εμπειρίες εξελίσσονται, οι επιστήμονες ελπίζουν να μάθουν το
κατά πόσο ο οποιοσδήποτε μπορεί να έχει τέτοιες εμπειρίες καθώς και το γιατί οι πνευματιστικές
εμπειρίες έχουν τις ιδιότητες που έχουν.

"Μπορούσα να ακούσω το τραγούδι των πλανητών, και να νιώσω να με λούζει το φως κύμα με
κύμα. Όμως... ήμουν το φως τόσο καλά... δεν υπήρχε πια το διαχωριστικό "εγώ είμαι"... είδα τον
εαυτό μου μέσα στη δομή του σύμπαντος. Είχα πια το σημάδι της γνώσης πέρα από την
κατανόηση και ήμουν δοσμένος σε ΟΛΑ."

Έτσι ήταν η περιγραφή της εμπειρίας της συγγραφέα Sophy Burnham στο Machu Picchu, στο
βιβλίο της "The Ecstatic Journey", το 1977. Αν και δεν υπήρχαν επιστήμονες να την συνδέσουν
σε μια συσκευή SPECT και να επιβεβαιώσουν πως η περιοχή προσανατολισμού της ήταν AWOL,
είναι σχεδόν βέβαιο πως ήταν αδρανής. Αυτό σημαίνει μόνο πως είχε μια νευρική διέγερση και
όχι πως η εμπειρία της εμφανίζεται μόνο στον εγκέφαλό της ή ότι πρόκειται σαν επινόηση της
εγκεφαλικής της δραστηριότητας, ανεξάρτητη από την πραγματικότητα. Φανταστείτε το τι
συμβαίνει όταν σκαλίζετε μια μηλόπιτα. Η περιοχή που ελέγχει την όσφρηση, καταγράφει το
άρωμα του κύμινου και του φρούτου. Η περιοχή κατάληξης των αισθητήρων του στόματος
παράγει την αίσθηση της τραγανής κρούστας στη γλώσσα και στα χείλη. Αναμνήσεις από άλλες
πίτες (την μηλόπιτα της γιαγιάς σας ή το κατάστημα της γωνίας...) διεγείρουν τις σχετικές
περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού.

Ένας νευρολόγος με πάρα πολύ χρόνο στη διάθεσή του θα μπορούσε αναμφισβήτητα να παράγει
μια εικόνα PET του "εγκεφάλου σας σε μια μηλόπιτα". Όμως, αυτό δεν καταργεί την
πραγματικότητα της μηλόπιτας. "Το γεγονός πως πνευματιστικές εμπειρίες μπορούν να
συσχετιστούν με ξεκάθαρη νευρική δραστηριότητα δεν σημαίνει απαραίτητα πως τέτοιες
εμπειρίες είναι απόλυτα νευρολογικές ψευδαισθήσεις", υποστηρίζει ο Newberg. "Δεν είναι
ασφαλέστερο να πει κανείς πως πνευματιστικές τάσεις και αισθήσεις παράγονται από την
εγκεφαλική δραστηριότητα, από το να υποστηρίξει πως οι νευρολογικές μεταβολές κατά τη
διάρκεια της ευχάριστης εμπειρίας της γεύσης ενός μήλου κάνουν το μήλο να υπάρχει". Βασικά,
λένε, είναι σαν "να μην υπάρχει τρόπος να καθορίσουμε το κατά πόσο οι νευρολογικές μεταβολές
συσχετίζονται με την πνευματιστική εμπειρία, που σημαίνει πως ο εγκέφαλος παράγει αυτές τις
εμπειρίες... ή υποκαθιστά μ' αυτές μια προηγούμενη πνευματική πραγματικότητα".

ΟΡΑΜΑΤΑ

Είναι γεγονός πως κάποιες από τις ίδιες εγκεφαλικές περιοχές που εμπλέκονται στην εμπειρία της
μηλόπιτας παράγουν επίσης πνευματιστικές εμπειρίες. Όταν η εικόνα ενός σταυρού ή ενός Torah
επενδυμένου με ασήμι, εκκινούν μια αίσθηση θρησκευτικού δέους, αυτό συμβαίνει επειδή η
περιοχή επεξεργασίας εικόνας του εγκεφάλου, η οποία ερμηνεύει αυτά που τα μάτια βλέπουν και
συνδέει εικόνες με συναισθήματα και αναμνήσεις, έχει μάθει να συνδέει τέτοιες εικόνες με τέτοια
αισθήματα. Τα οράματα που εγείρονται σε μια προσευχή ή μια τελετουργία δημιουργούνται
επίσης στη συσχετιζόμενη περιοχή ενώ ηλεκτρική διέγερση των κροταφικών λοβών (οι οποίοι
βρίσκονται κατά μήκος των πλευρών του κεφαλιού και αποτελούν την έδρα των κυκλωμάτων των
επιφορτισμένων με τον έλεγχο της ομιλίας, της θεολογικής θεώρησης και της ενότητας) παράγει
επίσης οράματα.

Η επιληψία των κροταφικών λοβών -ανώμαλη έκρηξη ηλεκτρικής δραστηριότητας σ' αυτές τις
περιοχές- κάνει το ίδιο σε ακραία μορφή. Αν και μερικές μελέτες έχουν εκφράσει αμφιβολίες για
τη σύνδεση μεταξύ της επιληψίας των κροταφικών λοβών και της θρησκευτικότητας, άλλες έχουν
βρει πως η προϋπόθεση φαίνεται να είναι η ζωηρή εκκίνηση, θρησκευτικές εικόνες και φωνές του
τύπου Zan d' Arc. Στον νέο της βιβλίο "Lying Awake", ο μυθιστοριογράφος Mark Salzman
φαντάζεται την ιστορία μιας μοναχικής καλόγριας η οποία, μετά από χρόνια αδυναμίας να
νοιώσει πραγματικά την παρουσία του Θεού, αρχίζει να βλέπει σκεπτομορφές. Το φαινόμενο
είναι επιληψία κροταφικών λοβών. Η Αδελφή Ιωάννα του Σταυρού πρέπει ν' αγωνιστεί με το αν
έχει τα κατάλληλα μέσα, με τα οποία θα μπορούσε ίσως να την θεραπεύσει. -αλλά επίσης θα
έχανε και τα οράματά της. Ο Dostoevsky, ο Saint Paul, ο Saint Teresa της Avila, ο Proust και
άλλοι πιστεύεται πως είχαν επιληψία κροταφικών λοβών, ζώντας κατατρεγμένοι, με πνευματικά
προβλήματα.

Αν και η επιληψία κροταφικών λοβών θεραπεύεται, οι ερευνητές υποπτεύονται πως στις

στιγμιαίες εξάρσεις ηλεκτρικής δραστηριότητας, τις επονομαζόμενες "στιγμιαίες ταλαντώσεις
κροταφικών λοβών", πιθανόν να εμφανίζονται μυστικιστικές εμπειρίες. Για να ελέγξει αυτή την
ιδέα, ο Michael Persinger από το Laurentian University του Καναδά προσάρμοσε ένα αθλητικό
κράνος με ηλεκτρομαγνήτες στο κεφάλι ενός εθελοντή. Το κράνος παρήγαγε ένα ασθενές
μαγνητικό πεδίο, όχι ισχυρότερο από αυτό που παράγει η οθόνη ενός υπολογιστή.

Το πεδίο προκάλεσε εξάρσεις ηλεκτρικής δραστηριότητας στους κροταφικούς λοβούς, οι οποίες,

όπως παρατήρησε ο Persinger, παρήγαγαν αισθήσεις τις οποίες οι εθελοντές περιέγραψαν σαν
υπερφυσικές ή πνευματιστικές, μια εξωσωματική εμπειρία, μια αίσθηση της θεότητας. Υπέθεσε
ότι οι θρησκευτικές εμπειρίες προκαλούνται από ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα στους κροταφικούς
λοβούς, και τέτοια ρεύματα μπορούν να προκληθούν από ένα ατύχημα, μια προσωπική κρίση,
έλλειψη οξυγόνου, υπογλυκαιμία ή και απλή κούραση -λόγος για τον οποίο, εύκολα
επηρεαζόμενοι άνθρωποι, να "βρίσκουν τον Θεό" τέτοιες στιγμές. Γιατί οι κροταφικοί λοβοί; Ο
Persinger υπέθεσε πως η αριστερή μας πλευρά των κροταφικών λοβών ελέγχει την αίσθηση του
εαυτού. Όταν αυτή η περιοχή διεγείρεται ενώ η δεξιά παραμένει ήρεμη, τότε η αριστερή το
ερμηνεύει σαν μια αίσθηση καταδίωξης, σαν ο εαυτός να φεύγει από το σώμα, ή σαν Θεό.

"Ήμουν μόνος κάποια εποχή ... ένοιωσα πως ... επέστρεφα από τη μοναξιά της εξατομίκευσης στη
συναίσθηση της ενότητας με όλα όσα είναι ... γη, παράδεισος και θάλασσα αντηχούν σαν σε μια
απέραντη λέξη περικυκλωμένη από αρμονία ... ένοιωσα τον εαυτό μου ένα μαζί τους".

Είναι μια εμπειρία σαν αυτή, που περιγράφεται από τον γερμανό φιλόσοφο Malwida von
Meysenburg στα 1900, μια αντίληψη των πάντων; "Δεν μπορεί ο καθένας που μελετά τέτοιες
αντιδράσεις να τις ταξινομήσει ως εμπειρίες ενότητας", είπε ο Robert K. C. Forman, ένας ειδικός
σχετικά με τη θρησκεία από το Hunder College της Νέας Υόρκης. "Αυτό σημαίνει πως μερικοί
άνθρωποι μπορεί, εκ γενετής ή από ιδιοσυγκρασία να έχουν προδιάθεση σε μυστικιστικές
δεξιότητες". Αυτοί που είναι περισσότερο ανοιχτοί σε μυστικιστικές εμπειρίες, τείνουν επίσης να
είναι ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες γενικότερα. Συνήθως είναι δημιουργικοί και καινοτόμοι, με
ευρύτητα στα ενδιαφέροντα καθώς και ανεκτικοί στο διαφορετικό (όπως διαπιστώθηκε από τους
εθελοντές). Επίσης, διαθέτουν γρήγορη φαντασία, σημειώνει ο David Wulff, "αναπτύσσοντας μια
ικανότητα να αναστέλλουν την υπολογιστική διαδικασία της διάκρισης μεταξύ φανταστικών και
πραγματικών συμβάντων". Αφού "όλοι μας έχουμε αυτά τα εγκεφαλικά κυκλώματα που
μεσολαβούν στις πνευματιστικές εμπειρίες, πιθανότατα πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν την
ικανότητα να έχουν τέτοιες εμπειρίες", λέει ο Wulff. "Αν είμαστε ορθολογιστές, ελεγχόμενοι,
χωρίς ροπή προς τη φαντασία, τότε πιθανότατα αντιστεκόμαστε στην εμπειρία".

ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ

Από μελέτη σε μελέτη, από το 1960, περίπου το 30-40% αυτών που ερωτήθηκαν, είπαν πως είχαν,
τουλάχιστον μία με δύο φορές, νοιώσει "πολύ κοντά σε μια έντονη πνευματική δύναμη η οποία
φαίνεται να σε βγάζει έξω από τον εαυτό σου". Δημοσκοπήσεις στα 1960 εντόπισαν πως το 53%
των αμερικανών ενηλίκων είπαν πως είχαν "μια στιγμή αιφνίδιας θρησκευτικής αφύπνισης ή
οράματος". Οι αναφορές μυστικιστικών εμπειριών αυξάνονται με το επίπεδο μόρφωσης, το
εισόδημα και την ηλικία (άνθρωποι στα 40 και στα 50 είναι πολύ πιθανό να τις έχουν).
Ακόμα, αρκετοί άνθρωποι φαίνεται να είναι λιγότερο πιθανό το να έχουν μια τέτοια εμπειρία από
το να πετάξουν στην Αφροδίτη. Μια εξήγηση γι' αυτό ήρθε το 1999, όταν αυστραλοί ερευνητές
βρήκαν πως οι άνθρωποι που αναφέρουν μυστικιστικές και πνευματιστικές εμπειρίες, τείνουν να
έχουν ασυνήθιστα χαμηλή δραστηριότητα στις υποσυνείδητες λειτουργίες.

"Σε ανθρώπους με έντονο υποσυνείδητο που τείνουν να περάσουν μέσα στο ασυνείδητο πιο
άμεσα, βρήκαμε κάποιους συσχετισμούς με πνευματιστικές εμπειρίες", λέει ο ψυχολόγος Michael
Thalbourne του Πανεπιστημίου της Adelaide. Δυστυχώς, οι επιστήμονες είναι φοβερά
μπερδεμένοι σχετικά με την αιτία που επιτρέπει την υποσυνείδητη κατανόηση σε κάποιους
ανθρώπους ενώ σε άλλους όχι. Η απλή αξιόπιστη πρόβλεψη τέτοιων εμπειριών, οπωσδήποτε,
είναι κάτι που ονομάζεται "κορύφωση". Σε αυτή την κατάσταση, διαφορετικές περιοχές του
εγκεφάλου αντικαθίστανται από άλλες. "Αυτή η θεωρία, η οποία επεξηγεί τον υπνωτισμό τόσο
καλά, μπορεί επίσης να ερμηνεύσει μυστικιστικές καταστάσεις", λέει ο Michael Shermer,
διευθυντής της Σκεπτικιστικής Εταιρείας, η οποία αποκαλύπτει παραφυσικά φαινόμενα. "Μερικοί
πραγματικά δίνουν την εντύπωση πως εισχωρούν στον εγκέφαλο με κάποια λειτουργική μονάδα
ξεχωριστή από τον υπόλοιπο φλοιό".

Η ΝΕΥΡΙΚΗ ΒΑΣΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΕΙΡΙΩΝ

Αυτός ο διαχωρισμός ίσως αντανακλά ασυνήθιστες ηλεκτρικές διακοπές σε μία ή περισσότερες
εγκεφαλικές περιοχές. Στα 1997, ο νευρολόγος Vilayanur Ramachandran είπε στην ετήσια
συνάντηση της Ένωσης Νευροεπιστημόνων πως υπάρχει "μια νευρική βάση για την θρησκευτική
εμπειρία". Τα προκαταρκτικά του αποτελέσματα δείχνουν πως το βάθος του θρησκευτικού
αισθήματος ή της θρησκοληψίας, μάλλον βασίζεται στον φυσικό -χωρίς αυτό να είναι
αποδεδειγμένο- εμπλουτισμό της ηλεκτρικής δραστηριότητας των κροταφικών λοβών. Και είναι
ενδιαφέρον το ότι αυτή η περιοχή του εγκεφάλου φαίνεται επίσης σημαντική στην εκμάθηση της
ομιλίας.

Μια εμπειρία κοινή σε πολλές πνευματιστικές καταστάσεις είναι το άκουσμα της φωνής του
Θεού. Αυτό φαίνεται να εμφανίζεται όταν να ταυτίζεται η εσωτερική φωνή (η "μικρή φωνή" μέσα
μας που γνωρίζουμε πως ορίζει τον εαυτό μας) με κάτι εξωτερικό. Κατά τη διάρκεια τέτοιων
εμπειριών, η περιοχή Boca του εγκεφάλου (υπεύθυνη για τη λειτουργία της ομιλίας)
ενεργοποιείται. Οι περισσότεροι από μας μπορούμε να πούμε ότι είναι η δική μας εσωτερική
φωνή που μιλάει. Όμως, όταν η αισθητήρια πληροφορία είναι περιορισμένη, όπως συμβαίνει κατά
τον διαλογισμό ή την προσευχή, οι άνθρωποι είναι "περισσότερο σαν εσωτερικοί, πράγμα που
δημιουργεί την εντύπωση μιας εξωτερικής πηγής", υποστηρίζει ο ψυχολόγος Richard Bentall του
Πανεπιστημίου του Manchester στη Βρετανία, στο βιβλίο του "Varieties of Anomalous
Experience".

Το στρες και οι συναισθηματικές καταστάσεις μπορούν επίσης να επεμβαίνουν στη

δραστηριότητα του εγκεφάλου ως προς τον προσδιορισμό της πηγής της φωνής, προσθέτει ο
Bentall. Σε μια μελέτη του 1998, ερευνητές ανακάλυψαν πως μια επιμέρους περιοχή του
εγκεφάλου, ονομαζόμενη δεξί πρόσθιο σάγμα, διεγείρεται όταν οι άνθρωποι ακούν κάτι στο
περιβάλλον -μια φωνή ή έναν ήχο- και επίσης όταν φαντάζονται πως ακούν κάτι και έτσι είμαστε
σίγουροι ότι προέρχεται από τον ίδιο τον εγκέφαλο. Αυτή η περιοχή, λέει ο Bentall, "ίσως να
περιέχει τα νευρικά κυκλώματα τα υπεύθυνα για την αναγνώριση των συμβάντων αυτών σαν να
προέρχονται από τον εξωτερικό κόσμο". Όταν είναι ακατάλληλα διεγερμένη, είμαστε σαν ανόητοι
που πιστεύουμε πως η φωνή που ακούμε προέρχεται από τον εξωτερικό κόσμο.

Κάθε άνθρωπος που περιγράφει τον εαυτό του σαν μη πνευματικό μπορεί να μεταστραφεί από
θρησκευτικές τελετές και λιτανείες. Σ' αυτό το σημείο βρίσκεται και η δύναμη των μυσταγωγιών.
Τυμπανίζοντας, χορεύοντας, ψάλλοντας -με όλη την προσοχή προσηλωμένη σε μια απλή, έντονη
πηγή που διεγείρει τις αισθήσεις, συμπεριλαμβάνοντας και μια ιδιαίτερη κίνηση του σώματος.
Επίσης προκαλούν ισχυρές συναισθηματικές αντιδράσεις. Αυτός ο συνδυασμός -εστιασμένη
προσοχή που αποκλείει άλλα αισθητήρια ερεθίσματα, προσθέτοντας αυξανόμενη συγκίνηση-
είναι το κλειδί. Ταυτόχρονα, φαίνεται να οδηγείται το σύστημα διέγερσης του εγκεφάλου σε μια
ανάταση, περισσότερο από όσο το κάνει ένας εσωτερικός φόβος. Όταν συμβαίνει αυτό, εξηγεί ο
Newberg, κάποια από τις δομές του εγκεφάλου, υπεύθυνη για την υποστήριξη της ισορροπίας -ο
ιππόκαμπος- ξεπερνά τα όρια. Αυτό αναστέλλει την ροή σημάτων μεταξύ νευρώνων, όπως ένας
τροχονόμος παρεμποδίζει οποιοδήποτε αυτοκίνητο εισέρχεται μεμονωμένα σε αυτοκινητόδρομο
προτεραιότητας.

ΕΞΟΜΑΛΥΝΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ

Το αποτέλεσμα είναι πως ειδικές περιοχές του εγκεφάλου στερούνται νευρολογικών δεδομένων.
Μια τέτοια αποκομμένη περιοχή φαίνεται να είναι η περιοχή προσανατολισμού, που αναστέλλει
τη δραστηριότητά της με τον ίδιο τρόπο κατά τον διαλογισμό και την προσευχή. Σε τέτοιες
καταστάσεις, χωρίς είσοδο αισθητηρίων, η περιοχή προσανατολισμού δεν μπορεί να προσδιορίσει
την αίσθηση του που σταματά ο εαυτός και που ξεκινά ο εξωτερικός κόσμος. Γι' αυτό,
μυσταγωγίες και λιτανείες μπορούν να φέρουν στην επιφάνεια αυτό που ο Newberg αποκαλεί σαν
"εξομάλυνση των ορίων του εαυτού" -και την αίσθηση της ατομικότητας και της πνευματικής
ενότητας. Ψάλλοντας αργά ελεγειακές λειτουργικές μελωδίες και ψιθυρίζοντας μυσταγωγικές
προσευχές, όλα αυτά φαίνεται να λειτουργούν μαγικά τις περισσότερες φορές: διεγείρουν τον
ιππόκαμπο απευθείας και μπλοκάρουν την νευρική κυκλοφορία προς κάποιες εγκεφαλικές
περιοχές. Το αποτέλεσμα είναι πάλι "η συσκότιση των ορίων της εγκεφαλικής αίσθησης του
εαυτού, ανοίγοντας την πόρτα σε ενωτικές καταστάσεις που είναι και ο πρωταρχικός στόχος μιας
θρησκευτικής μυσταγωγίας", λέει ο Newberg.

Το αναζωογονημένο ενδιαφέρον των ερευνητών στη νευροθεολογία αντανακλά περισσότερο την

διαθεσιμότητα νέων πεδίων έρευνας πάνω στη λειτουργία του εγκεφάλου. Η ψυχολογία και η
νευροεπιστήμες είχαν παραμελήσει για πολύ καιρό τη θρησκεία. Σε πείσμα, όμως, αυτή παρέμεινε
κέντρο της πνευματικής ζωής για τόσο πολλούς ανθρώπους, η θρησκεία συγκρούστηκε με την
αντίληψη που ο David Wulff αποκάλεσε, από την πλευρά της επιστήμης, "αδιαφορία ή απάθεια
για τα πάντα". Όταν ένας ψυχολόγος, ένας κατ' ουσία Χριστιανός, προσπάθησε να συζητήσει
πάνω στο εισαγωγικό βιβλίο του ψυχανάλυσης το ρόλο της πίστης στην ανθρώπινη ζωή, ο
εκδότης έκοψε τα περισσότερα απ' αυτά, από τον φόβο να μην θιγούν οι αναγνώστες.

Η άνοδος της νευροθεολογίας αναπαριστά μια ριζοσπαστική αλλαγή θέσης σ' αυτή τη νοοτροπία.
Και οποιαδήποτε επιστημονική φαντασία δεν μπορεί να φτάσει την πνευματικότητα, η
πνευματικότητα είναι η επιστροφή στο μυστήριο: μυστικιστικές εμπειρίες, λέει ο Forman,
μπορούν να μας πουν κάτι για τη συναισθηματικότητα, να ανοίξουν δρόμο με το μεγαλύτερο
μυστήριο της νευροεπιστήμης. "Σε μυστικιστικές εμπειρίες, το περιεχόμενο της σκέψης
ξεθωριάζει, οι αισθητήριες αντιλήψεις παραιτούνται, κι έτσι μένουμε μόνο με μια καθαρή
συναισθηματικότητα", λέει ο Forman. "Αυτό σημαίνει πως η συναισθηματικότητα δεν χρειάζεται
κάποιο αντικείμενο και δεν είναι ένα απλό υποπροϊόν της αισθητήριας δραστηριότητας".

Για όλες τις αμφίβολες επιτυχίες τις οποίες οι επιστήμονες καταγράφουν στην αναζήτησή τους για
τη βιολογική βάση της θρησκευτικότητας, της πνευματικότητας και των μυστικιστικών εμπειριών,
ένα μυστήριο σίγουρα θα βρίσκεται για πάντα έξω από τον έλεγχό τους. Προσπαθούν ν'
ανιχνεύσουν μια αίσθηση της υπερβατικότητας σ' αυτή την ίδια τη φαιά ουσία. Ίσως ανιχνεύσουν
μια αίσθηση διαχωρισμού το ίδιο καλά. Όμως, πιθανότατα, αυτό που δεν θα ξεκαθαρίσουν ποτέ
είναι το ύστατο ερώτημα -δηλαδή, κατά πόσο τα εγκεφαλικά μας κυκλώματα δημιουργούν τον
Θεό, ή ο Θεός προκάλεσε αυτά τα εγκεφαλικά κυκλώματα. Το τι πιστεύει κανείς, τελικά, είναι
θέμα πίστης.
ΤΊ ΕΊΝΑΙ Ο ΙΠΠΌΚΑΜΠΟΣ

Ολοι μας , κάθε μέρα,, βλέπουμε, παρατηρούμε.. τον κόσμο γύρω μας.
Ισως να μην σας έτυχε, όμως ,δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην καταλαβαίνει οτι όλοι τους
χωρίζονται :
Σ αυτούς που είναι γεννημένοι για να κερδίζουν,
και στους άλλους που είναι γεννημμένοι για να χάνουν.

Οι πρώτοι, δεν σπαταλούν το πολυτιμότερο αγαθό τους που δεν είναι.. η υγεία, όπως λέει όποιον
και να ρωτήσετε πώς ειναι.. αλλά ο…χρόνος.
Δεν βαριούνται ποτέ. Δεν πλήττουν. Γνωρίζουν με ποιό τρόπο θα διαθέσουν και το τελευταίο
δευτερόλεπτό τους..Παίζουν σκάκι απο…μωρά…και πολλά άλλα. Αλλά το κυριώτερο είναι οτι
κυριαρχούν στη ζωή τους, κι ένα παράξενο ..ΟΛΟΙ τους..Πιστεύουν.. Εχουν ακλόνητη πίστη..με
εξαίρεση τους μικρόνοες που, αφού κατορθώσουν να γίνουν κάτι, μετά αφαιρούν απ την
προσωπικότητά τους το πρώτο ψηφίο, που μπορεί να είναι το 1, το 2, το 3 κλπ, και μένουν μόνο
τα..μηδενικά..Και πιστέψτε το υπάρχουν εκατοντάδες τέτοια μηδενικά..Απο τη κορυφή της
επιστημονικής ιεραρχίας, ως τον πάτο της..
Απ την άλλη οι χαμένοι της ζωής, λές και επίτηδες το κάνουν και κυριολεκτικά…σκοτώνουν το
χρόνο τους.
Πάντα βαριούνται.. Δεν ριζώνουν σε καμμιά δουλεια. Πάντα είναι αυτοί οι αδικημένοι. Εχουν
κλίση στα..ηλεκτρονικά παιχνίδια, που είναι εγκληματικό χάσιμο χρόνου.
Οι πρόγονοί μας, σοφοί μέχρις αηδίας, τα είχαν δεί όλα αυτά, και χαρακτήριζαν τη ζωή των
ανθρώπων με τις τρείς μοίρες .
Η πρώτη ήταν η Κλωθώ.
Ηταν αυτή που οταν γεννιόταν ένα μωρό έρχονταν με τις δύο άλλες αδελφές της τη Λάχεση και
την Ατροπο, να του …προκαθορίσουνε τη ζωή.Εξηγούμαι για να μην παρεξηγηθώ.Ολα αυτά πρίν
την έλευση του Χριστού, ο οποίος τα έβαλε στην άκρη, πήρε όλο το βάρος των πάσης φύσεως…
α-στοχιών μας, και είπε οτι Η Μόνη Οδός, η Μόνη Α-λήθεια
( Α-Λήθη) και η ζωή, και τέρμα οι κάθε είδους μύθοι, σαν κι αυτόν που σας περιγράφω…
Ας ξανάρθουμε στο παραμύθι μας και στην Κλωθώ, που ήταν αυτή που κρατούσε στο χέρι της
την ρόκα και το αδράχτι ..
( Ηλακάτη και άτρακτο στη σωστή γλώσσα), και του..προκαθοριζε την συμπεριφορά..
Τώρα πώς γίνεται και οι αρχαίοι πρόγονοί μας γνώριζαν την διπλή έλικα του DNA, που
αποκρυπτογραφήθηκε στις μέρες μας απ τους : James D. Watson και Francis Crick, είναι ένας
μύθος που θα πούμε μιαν άλλη φορά..
Πάντως η Κλωθώ σίγουρα καθόριζε σε ποσοστό 45-75% τη συμπεριφορά του νεογέννητου, μια
και το 25-55% ήταν και είναι πάντα..αγώγιμο, δηλαδή εξαρτάτο απο το πώς θα ανατρέφονταν, τί
θα μάθαινε, τί θα άκουγε στη ζωή του, τί δασκάλους θα είχε κλπ.
Τώρα προβάλλει στην υποθετική σκηνή μας, η άλλη μυστήρια, μέχρι προ μερικών δεκαετιών για
μας, Λάχεση,δηλαδή μια κόρη με μια σφαίρα στο χέρι της..Αυτή η σφαίρα για αιώνες ήταν
terra..incognita για την επιστήμη..Μέχρι που η..NASA..
( τί να κάνουμε , αυτή έχει το προνόμοιο αλλά και τα ..χρήματα, να κερδίζει τους καλύτερους στο
είδος τους επιστήμονες απ όλο τον κόσμο..Εκεί υπηρετει κι ένας συμμαθητής μου..)
ήρθε και μας είπε πως αυτή η σφαίρα παριστά τις πλανητικές μάζες, που είτε το θέλουμε είτε όχι,
είτε το πιστεύουμε είτε όχι, επηρεάζουν με την τεράστια μάζα τους, άλλο αν δεν το
καταλαβαίνουμε
( Αχ αυτά τα φίλτρα του Μπέρκσον..)
τον εγκέφαλο του νεογέννητου, ανοίγοντας και κλείνοντας..ενζυματικά κανάλια, κάνοντας τον
νέο , κατ αρχάς, και τον συγκροτημένο άνθρωπο αργότερα, να αντιδρά επιλεκτικά με ορισμένες
χημικές ουσίες που κατά εκατομμύρια έχουμε και παράγουμε στον εγκέφαλό μας.

Μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί μόνο 135 τέτοιες ουσίες, που ( είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι )
παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην αντιδραστικότητα του ανθρώπου..
Θα σας δώσω δυό τρία παραδείγματα, γιατί δεν είμαι εδώ για να κάνω τον ..αστρολόγο.
Ας πούμε ο Κριός, τό γνωρίζετε οτι κυριολεκτικά κυριαρχείται απο την φοβερή ενδοκρινή ορμόνη
την ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗ..που τον σπρώχνει να γίνεται επιθετικός κάθε στιγμή, να σου βγάζει γλώσσα
χωρίς αποχρώντα λόγο, ούτε λογική. Δεν υπολογίζει το χρήμα, είτε το έχει , είτε όχι, και το
σκορπά με άνεση κροίσου.Δεν υπολογίζει τις συνέπειες μιας πράξεως του και βαδίζει μες τα όλα.
Είναι Αρχοντας, ( ναί με το Α κεφαλαίο)..Αλλά όχι σπάνια, γίνεται απόλυτα αναξιόπιστος, γιατί
εύκολα ξεχνά τις υποσχέσεις του..
Ο κριός επίσης έχει την τάση να σε πείθει να κάνεις αυτό που θέλει. Θα ξεγελαστείς πολλές φορές
νομίζοντας ότι η καταπληκτική ιδέα του να πας μαζί του ένα ταξείδι στα Κύθηρα, είναι δική σου.
Στην πραγματικότητα ..σου περνούσε ύπουλα αυτή τη σκέψη στο μυαλό για να μη χρειαστεί να
μπει στο κόπο να σε πείσει ευθέως, κάτι το οποίο θα είχε το ρίσκο της αποτυχίας.
Θα μου πείτε πώς γίνονται όλα αυτά απο μιαν ουσία που δέν ξέρουμε τί είναι. Θα σας απάντήσω:
Ψάξτε το. Είστε στο διαδίκτυο.. Ψάξτε την αδρεναλίνη. Θα τα χάσετε με το τί μπορεί να κάνει
αυτή η ορμόνη..και πόσο πολύτιμη είναι, άλλο αν τη σπαταλούμε με ανοησίες…Απ την άλλη,
παρατηρείστε τον πρώτο κριό στο περιβάλλον σας..Θα εκπλαγείτε. Δεν είναι το θέμα μας
οι..προβλέψεις. Αλλωστε δεν υπάρχει λόγος για κάτι τέτοιο σε έναν σκεπτόμενο άνθρωπο.
Οι προβλέψεις είναι ανοησίες που αφορούν ανασφαλείς ανθρώπους που ανήκουν στους, όπως
προαναφέραμε, χαμενους της ζωής.
Αυτοί που είναι κερδισμένοι , απ όποιο μετερίζι κι αν υπηρετούν, δεν ενδιαφέρονται αν θα
πετύχει η δουλειά που σχεδιάζουν, γιατί γνωρίζουν οτι αν σχεδιασθεί σωστά, ακόμα και με έναν
Γιώργο πρωθυπουργό.. θα επιτύχει…
Τώρα στον ακριβώς αντίποδα, βρίσκεται ο Παρθένος, του οποίου η συμπεριφορά φρενάρεται απο
το…γ-αμινο-βουτυρικό οξύ

( είναι το GABA..αλήθεια το έχετε ακούσει; Ψάξτε το..),

που τον κάνει σκληρό υπολογιστή. Τον λιώνει στη λεπτομέρεια. Τον κάνει άκρατο , άκαμπτο και
κριτικό, να περνά από κόσκινο τα πάντα.
Μετά έχουμε τον Ζυγό, ο οποίος επηρεάζεται απο μια σημαντικότατη παρακρινή ορμόνη..( ψάξτε
τα είδη των ορμονών μας. Υπάρχουν σ αυτό το ιστολόγιο)τη σεροτονίνη. Αυτή τον κάνει να είναι
λάτρης της καλής ζωής. Να λατρεύει τη πολυτέλεια, μα να σιχαίνεται την προβολή, αλλά να
αγαπά με αφοσίωση το…εύ ζειν.
Τώρα θα μου πείτε οτι όλα αυτά είναι για τους απλοϊκούς και ανασφαλείς.Ας σκεφτούμε το απλό
αλλά και αυτονόητο:
 Κι ‘ενα παιδί του δημοτικού πλέον γνωρίζει οτι το σώμα κι ο εγκέφαλός μας αποτελείται απο 65-
75% νερό..Αυτό το νερό, ή το υγρό αν προτιμάτε, υπακούει στον νόμο της παγκοσμιότητας της
έλξης των μαζών, κι είτε το θέλουμε είτε όχι, υφίσταται…παλίρροιες..Μην απορείτε, πιστέψτε το,
ή μάλλον σας προκαλώ να το ψάξετε, για να δείτε οτι μέσα στο σώμα μας και πολύ περισσότερο
στον εγκέφαλό μας, έχουμε…μικρο-παλίρροιες, σα να λέμε αμπώτιδες και πλημμυρίδες, που μας
φέρνουν τα πάνω κάτω.. Και μη μου πείτε οτι τα παραλέω…Για σκεφτείτε την πιό πρόσφατη
κρίση που περάσατε με κάποιο δικό σας προσωπο…Κάντε το με προσοχή και θα συμφωνήσετε
μαζί μου..Αν πάλι δεν γνωρίζετε το φαινόμενο, κάντε μια βολτά ως τη Χαλκίδα και χαζέψτε τα
εκατομμύρια τόννων νερού να πηγαινοέρχονται λες και είναι πεσμένα φύλλα.. απ την επίδραση…
της σελήνης.
Ισως δεν έχετε πρόσφατες παράστασεις του τί ακριβώς σημαίνουν τα μεγέθη του πλανητικού
συστήματός μας, όπως και τους ήχους που παράγονται στο….απόλυτο κενό του διαστήματος.
Δείτε το βίντεο του Βόγιατζερ, είναι πολύ κατατοπιστικό..για τις έλξεις των μαζών που λέγαμε…
Και μην ξεχάσετε.. τον επόμενο μήνα που θα δείτε να γεμίζει το φεγγάρι, παρατηρείστε τους
ανθρώπους γύρω σας, αλλά και τη δική σας συμπεριφορά..
Ισως τώρα, ωρισμένοι απο εσάς,να έχετε ακούσει για τα περιφημα σολιτάρια κύματα των πόλων,
που κατεβαίνουν με σφοδρότητα απ τους πόλους στον Ισημερινό..Κάτι παρόμοιο, σε μικρογραφία
συμβαίνει στους εξηρτημένους από ουσίες, όταν κάνουν απότομη διακοπή των ουσιών που
παίρνουν.
Είναι πολύ ειδικό το θέμα, θα σας το περιγράψω κάποια άλλη φορά, ακριβώς όπως το άκουσα
απο έναν πολύ καλό Δάσκαλο της ψυχιατρικής.
Εδω βλέπουμε φαινόμενα που εξηγούνται μόνο με την αποδοχή της ύπαρξης αυτών των
παλιρροιών στον εγκέφαλο.
Ολοι μας έχουμε ακούσει και χρησιμοποιήσει τον όρο Delirium..tremens, αδόκιμα τις
περισσότερες φορές, όμως αυτό το φαινόμενο είναι κάτι ανάλογο των παλιρροιών..
Αυτά για την Λάχεση, που δεν τα ξέρατε.

Η Ατροπος, η τρίτη και πιό φοβερή μοίρα, κρατά στο χέρι της ένα ψαλίδι.Είναι αδυσώπητη,
ανήλεη, άκαρδη, γιατί κόβει το νήμα της ζωής των θνητών. Πριν όμως το κάνει, προειδοποιεί,
μέσω μηνυμάτων προς τον Ιππόκαμπο, την άκρως σημαντική αυτή συστάδα νευρικών κυττάρων
που ελέγχει τα συναισθήματά μας..και πιο συγκεκριμμένα στην ουρίτσα του Ιππόκαμπου, που έχει
την επιστημονική ονομασία Αγκιστρωτή Έλικα, όπου ένας προσεκτικός, αλλά πιστός,
επιστήμονας θα διακρίνει το θαυμαστό χέρι του Δημιουργού..Αυτή η μικρή συστάδα κυττάρων
είναι ένα θαυμαστό κέντρο ( κατά την ομολογία των επιστημόνων μελέτης του εγκεφάλου του
Πανεπιστημίου του Σηάτλ) της ESP , αντιλήψεως του ανθρώπου, δηλαδή της Εξω-αισθητηριακής
Αντιλήψεως, ή πιό απλά της διαισθητικής επικοινωνίας, προφητικότητας κλπ, που αν
συνεχίσουμε θα πρέπει να μεταπηδήσουμε στην Θεολογία.. Κι όμως αυτή την έλικα, όπως
φαίνεται ,γνώριζαν οι..πρόγονοί μας, γιατί αυτή συνδέεται με την Ατροπο, που ειδοποιεί ΚΑΘΕ
άνθρωπο πριν έρθη το τέλος του…
Αλλο τώρα αν η ζωή που κάνουμε, που έχει καταντήσει κτηνώδης, χωρίς την παραμικρή
πνευματικότητα, μας στέρησε απ τις απίστευτες δυνατότητες του νού μας, κι ίσως κι αυτής της
λογικής μας, μια και τον καταστρέφουμε καθημερινά με το αλκοόλ, τους άεργους θυμούς, τα
άγχη, τις τρέλλες το απίστευτο και κακής ποιότητα φαγητό κλπ…όπως τα έχουμε αναπτύξει σε
άλλες ενότητες..
Αν ομως δούμε τα ελάχιστα παραδείγματα πνευματικότητας της εποχής μας όπως είναι :
Ο Γέροντας Παϊσιος, και ο Γέροντας Πορφύριος, που ΕΒΛΕΠΑΝ ..και διερμήνευαν τα σήματα
της…Ατρόπου των άλλων, με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος, του Παρακλήτου..
καταλαβαίνουμε την ειλικρίνεια των επιστημονικών ερευνών στο τομέα αυτό..
Ομως ήδη προχωρήσαμε απελπιστικά γρήγορα,και σε λεπτομέρειες που λίγους θα ενδιέφεραν,
τόσο που η Αλεξάνδρα θα μου βάλει τις φωνές.
Τελειώνω με μερικές σκέψεις του μεγάλου Heisemberg, φυσικού και νομπελίστα, που επιμένει
πως στον κόσμο της ψυχής, δεν υπάρχουν απλοϊκά δεδομένα του κόσμου μας, όπως τον
διαμορφώνει η διαφθορά, ο ωχ-αδερφισμός, η απόλυτη παράνοια υποκειμένων που βλέπουμε τον
τελευταίο καιρό στα τηλεοπτικά παράθυρα, να καθορίζουν την οικονομική..( ευτυχώς) και μόνο
ζωή μας..
Στον κόσμο της ψυχής,(που είναι ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ δική μας υπόθεση, και κανενός μικρόνοα
υπουργίσκου..)υποστηρίζει ο Heisemberg,οτι ισχύει η λογική του..μικρόκοσμου, και επιμένει οτι
υπο ωρισμένες συνθήκες, ακόμα κι ο άνθρωπος μπορεί να επιτύχει το ακατόρθωτο, εφαρμόζοντας
αυτή τη λογική..Σε ερώτηση για το πώς επιτυγχάνονται οι συνθήκες αυτές απάντησε με
αφοπλιστική απλότητα..

¨ΑΣ ΠΟΥΜΕ ΜΕ ΤΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ¨

Μήπως και τα παραδείγματα των Γερόντων που σας ανέφερα, με αυτό τον τρόπο δεν επετύγχαναν
τα ακατόρθωτα….
Για σκεφτείτε το λίγο, κι αναθεωρείστε τη στάση σας για την Προσευχή…
OΜπετόβεν υπήρξε ένας κορυφαίος άνθρωπος..και όπως όλοι του είδους, ανήκε στους
κερδισμένους, αλλά και χαμένους, ανάλογα απο το σημείο που τον έβλεπε κανείς…
Ανηκε στον.. Τοξότη, και τον επηρέαζαν σχεδόν όλες οι κατεχολαμίνες, έτσι που ήταν
απαράμιλλος σ ότι έκανε.
Ποτέ δεν το έβαζε κάτω, και οταν ανάπηρος πλέον και σχεδόν χωρίς ακοή, κατόρθωνε και
μετουσίωνε τις εμπνεύσεις του…ακούγοντας τις νότες με τα οστά του κρανιου του, που ένας
χάρακας ,που κρατούσε ανάμεσα στα δόντια του , του μετέφερε..Μπορείτε να το νοιώσετε,
ακούγοντας τη σύνθεση για την Ελίζα…

Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ, ΕΠΙΒΕΒΛΗΜΕΝΟΣ, ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ...

...ΣΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΕΝΤΡΟΠΙΑΣ.
Οι εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική αλλά και γραφή-λογοτεxνία), ως
δέκτες (ιεροΛΉΠΤΕΣ ή Δεικνυόμενα) και αποκωδικοποιητές κοσμικών και θείων μηνυμάτων
μπορούν να αποτυπωθούν και να καταγραφούν λειτουργικά σε γραπτή μορφή. Αυτό δεν μπορεί
να γίνει τόσο εύκολα δυστυχώς, για τις μουσικές τέχνες (μέλος, χορός, ποίηση, ΘΕΑ-ΤΡΟ), που
είναι οι μετασχηματιστές και κωδικοποιητές των επιχθόνιων μηνυμάτων προς τα Θεία, (ιερές
ΠΟΜΠΕΣ ή Λεγόμενα και Δρώμενα).
«ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΣΤΙ Η ΓΝΩΣΙΣ ΤΗΣ ΕΝ ΤΩ ΠΑΝΤΙ ΤΑΞΕΩΣ»
 Χωρίς λοιπόν να αποκαλυφθεί επί τούτου η λειτουργία του μουσικού κώδικα στη μείωση
εντροπίας του εγκεφάλου= πλανήτη= σύμπαντος, κλιμακωτά από τη μέση προς τα πάνω, δηλαδή
από την κατώτερη της άνω οκτάβας -ΝΤΟ-(ΝΗ) Λύδιας (μετέπειτα ρωμαϊκής συγκερασμένης-
κλασσικής μουσικής των Τρώων), ως στην -ΡΕ-(ΠΑ) Φρύγια= Φράγκια (μετέπειτα
γαλλογερμανική συγκερασμένη-κλασσική μουσική των Φρυγών) και τις ενδιάμεσες –ΦΑ(ΓΑ)
Υπολύδια, -ΣΙ(ΖΩ) Υπερλύδια ή Μιξολύδια ή Υποφρύγια και από εκεί ακόμα πιο πάνω, θα
καταγραφεί αντιθέτως εν συνεχεία η αύξηση της αυτής εντροπίας κάτω κι απο την –ΦΑ(ΓΑ)
Υπολύδια. Χωρίς φυσικά να αποκαλυφθεί και ο ανώτερος, αρμονικός μη συγκερασμός, ψηλά ως
στην ουράνια σύγκληση, της ευγενικής και αρίστης πια –ΜΙ(ΒΟΥ) Δώριας (αρμονίας δυτικής
Ελλάδος των υποηχητικών Βροντόλυρων και Λυράκιων «του δεξιού αφτιού», της Επτανήσου, της
Κρήτης, της Κύπρου και των νησιών του Αιγαίου, της Δωδεκανήσου κ.λ.π Ή της -ΣΟΛ(ΔΗ)
Υπερφρύγιας ή Ιωνικής (αρμονία της ανατολικής Ελλάδος των υπερηχητικών Λυρών Κεμετζέ,
Κομανέ και πολίτικου «του αριστερού αφτιού», του Πόντου, της Καππαδοκίας, της Ιωνίας και της
ανατολικής Ρωμυλίας/Θράκης κ.λ.π.) και της -ΛΑ(ΚΕ) Υποδώριας ή Αιολικής (αρμονίας της
κεντρικής Ελλάδος “πριν επιβληθούν τα βαυαρικά συγκερασμένα κλαρίνα του Ρομαντισμού των
Ρομ- αθιγγάνων”J, των πνευστών καραμούζας= κωνοειδούς αδένα και φλογέρας/σουραυλιού=
επίφυσης της Ρούμελης, του Μοριά, της Θεσσαλίας, της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της
Θράκης)
Αυτές λοιπόν είναι οι αρμονικές της σύγκλισης της άνω οκτάβας προς στην τρίτη οκτάβα
(ενδελέχεια της ψυχής), μέσω της ανώτατης και άφαντης, Θείας, μεγάλης ΝΤΟ(ΝΗ’) Υπερδώριας
των ψαλτηριών/σαντούρι και κανονάκι (ψαλτήρι= κεντρικός νευρώνας του εγκεφάλου στον
ιππόκαμπο), κάπου στη θεϊκή σύγκλιση των κοσμικών ώτων-αφτιών (τύμπανα, ασκοί και έγχορδα
Κόρτι), όπου ους-αφτί x 2= (Ν)ους (Ν= κεντρικό γράμμα 27αλφαβήτου= βυζαντινός ισο-κράτης)
στην ενεργοποιημένη πια Ουράνια Αφροδίτη- Αθηνά (Άγιο Πνεύμα)- επίφυση και κωνοειδή
αδένα ή κωνάριο (πνευστά). Στην ουράνια μέθεξη (Αιγαίο Πλέγμα) δηλαδή των ηλεκτρικών και
μαγνητικών κυμάτων (ηλεκτρομαγνητισμός= σίδηρος= γλυκά ύδατα= άνω Ιερουσαλήμ/
Κωνσταντινούπολη= μέλισσες= Έλληνες).
Θα χαρτογραφηθούν έτσι από την άλλη εν συντομία, χωρίς ανάλυση για ευνόητους λόγους, τα
δύο αφτιά και η ένωση αυτών επίφυση- κωνοειδής, κατοπτρικά στην αντίστροφή τους φορά και
πτώση ή σημερινή κάθοδο ή αύξηση της εντροπίας του εγκεφάλου= πλανήτη= σύμπαντος, από τη
μέση προς τα κάτω- κάτω οκτάβα. Θα χαρτογραφηθούν επίσης και οι ζώνες άμεσης, αρνητικής
επιρροής των μουσικών κραδασμών και των παλμών στο ανθρώπινο σώμα του παγκόσμιου,
σημερινού, επιβεβλημένου μουσικού κώδικα.
Οι ηχοφασματικές λοιπόν και ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες των τριών αστέρων του
αστερισμού Ματζόρε Κύνα (Σείριος Α, Β, Γ)- Μεσώκοσμου, στην αντίστροφή τους φορά
αντανακλώνται στο ηλιακό μας σύστημα ως Ατλαντίδα, Ίλιον= Ύλη ή Τροία= Μαύρη Τρύπα
(ETHNIC & FOLK: EUROPEAN- COUNTRY & LATIN, INDIAN, AFRICAN, ASIAN) όλα με
κατέυθυνση και πτώση προς την αγγλική γλώσσα= αγγλική μη προσωδία, όπου Άγγλοι=
Αγγλοσάξονες= Κιμβροσάξονες= Κίμβροι (Εβραίοι από τον 8ο αιώνα)= Κιμμέριοι. Αυτή η
συγχώνευση που συνέβη παγκόσμια κατά κόρον στην Αμερική του 19ου αιώνα και για την
ελληνική μουσική έλαβε τόπο κατά την αστικοποίηση, και έγινε γνωστή με τους όρους Ρεμπέτικο
(ελληνικό Blues) και μουσική των αστών (ελληνική Jazz). Αυτή η μουσική και όχι μόνο πόλωση,
συνέβει φυσικά σε 4 κέντρα, στις κοινωνίες των ελλήνων μεταναστών της Αμερικής και εν
Ελλάδι, στην Σμύρνη (πόλωση αριστερού αφτιού), στη Σύρο (πόλωση δεξιού αφτιού) και στην
Αθήνα (πόλωση επίφυσης).
Μετά την υλική αντανάκλαση τους λοιπόν, οι ηχοφασματικές ακτινοβολίες αυτές εκπίπτουν
από τα βαρέα σωματίδια και μετατρέπονται: 1ον στη ηλεκτρική κιθάρα (ηλεκτρισμός= χαλκός=
αλμυρά ύδατα= κάτω Ιερουσαλήμ= μυρμήγκια= Εβραίοι) του Εξάκτινου, Μαύρου Ηλίου(SS),
αντανάκλαση Σειρίου Α, Νυκτέριου, Σμηνθαία και Τερμινθαία, Υπερβόρειου Ώρου= Απόλλωνα.
Rock & Metal (λίθοι & μέταλλα επίφυσης), (π.χ. BLUES & JAZZ & ROCK JAZZ>
ROCK&ROLL> ROCK & GARAGE> HARD ROCK & PUNK> HEAVY METAL> POWER,
EPIC, THRASH, DEATH, BLACK, DOOM, PROGRESSIVE METAL κ.α.). Την κιθάρα του
εκπεσόντα Ώρου= Απόλλωνα την πρωτογρατζουνάει πάντα ο εκπεσών Ιέραξ= Σκαραβαίος
«πρίγκιπας της Μέμφιδος ELVIS PRESLEY» και οι ιεροί του Σκαραβαίοι- BEATLES, (Beatle
καλείται και το αυτοκίνητο του Χίτλερ- SS= Schwarze Somme)J. Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που
ο Ώρος= Απώλλον φεύγει από το «μηδέν άγαν» των Δελφών προς την σκοτεινή Υπερβορεία
Κιμμερία των Κιμβροσαξόνων, Γοτθοτευτόνων και Χαζάρων= Εσκεναζητών Εβραίων= Σπαρτών
εκ των οδόντων της άνω σιαγόνας του Δράκοντα του Αιήτη, αποσυντονίζοντας το ζωϊκό ή θυμικό
κέντρο της καρδιάς, έναντι του φλέγματος.
2ον στα ψηφιακά και ηλεκτρονικά τύμπανα της ημισελήνου (από τον ηλεκτρικό ήχο στον
ηλεκτρονικό ήχο των μυρμηγκιών= σήμα PRODIGY π.χ. της FAT LAND= αρούρας ή ούδας ή
χθόνας ή γης ή πυκνής ύλης). Η Σελήνη ή Σεμέλη είναι η αντανάκλαση του δορυφόρου και
συνοδού του Α, Ντιτζιτέρια= ψηφιακού Σειρίου Β, Ίακχου (Ιαχβέ) Διονύσου= Όσιρη, όταν
Εκείνος φεύγει από το «μηδέν άγαν» των Δελφών και ταξιδεύει Σκοτεινός στον Άδη και προς
Ανατολάς, των θρησκειών του ΟΜ= ΌΜματος (ματιού= Σειρίου Β και όχι οφθαλμού), σαν ήχος
σε ψηφιακό δειγματολήπτη κομματιασμένος από τους Τιτάνες (π.χ. ELECTRO, TECHNO,
DREAM, HOUSE, PSYCHEDELIC TRANCE OF ISRAEL, PROGRESSIVE TRANCE OF
HOLLAND, GOA TRANCE, HARDCORE TRANCE + τους πρωτεργάτες -Ξενάκη,
Παπαθανασίου, Μισέλ Ζαρ-). Ο Βάκχος- Ίακχος φτάνει έτσι στον HOUSE= Οίκο ή δώμα της
Σκοτεινής βασίλισσας και πρώτης μάνας του, Περσεφόνης= Κόρης (ματιού) όσο κι Εκείνη
βρίσκεται στον Άδη νυμφευμένη με τον Πλούτωνα. Στη επονόμαζόμενη ψυχεδέλεια της ψυχής
(αντίθετο ενδελέχειας), των Σεφαραδητών= Σπαρτών εκ της κάτω σιαγόνας του Δράκοντα του
Κάδμου στις Θήβες (αντίπολο Μέμφιδος), αποσυντονίζοντας και το φυτικό ή λογικό κέντρο στον
εγκέφαλο.
Κάπου εκεί οι μετασχηματισμοί των δύο αφτιών στον κατοπτρισμό τους, συγκλίνουν στην
πολωμένη επίφυση τους με την σειρά τους: 1ον με το ερωτικό μίσος= της ένωσης των
ετερόκλιτων (π.χ. φυλών) που έλκονται από αποστροφή= μίξη, των στροφέδρων μετά των δίσκων
(αναλογικό σήμα + ψηφιακό σήμα/ π.χ. Εξάκτηνο Ιαχωβάδων ραπερς + Ημισέλινος Ισμαηλιτών
μουσουλμάνων ράπερς) στον μείκτη Σείριο Γ. Αυτός ο μείκτης ανήκει στην Βαβυλώνια, εν
Κήποι, Κοτύλη (HIP-hop), Αποστρόφια, (δεύτερης εκ των τριών) Αφροδίτη, Σεμίραμις. Του
χάλκινου δηλαδή πλανήτη, ως αντανάκλαση του Σειρίου Γ (π.χ. RHYTHM&BLUES & RAP
JAZZ, SOUL & REGGAE, FUSION & FUNK, RAP & HIP-HOP, TRIP HOP & DAB & RΝB
κ.α.). Αυτό επιτυγχάνεται προσωδιακά με ιάμβους (στροφές) στα μυστήρια των Κηφήνων (ιερέων
του Αιθίοπα Κηφέα πεθερού του Περσέα) της Μέδουσας (Ρασταφάρι)= κοσμικής φωτοδέσμης
(E=mc²) στη Στύγα του Ατλαντικού (τριγώνου των βερμούδων) από πολωμένες περιοχές όπως η
Τζαμάικα ή η Φιλαδέλφεια (του πειράματος του Αϊνστάιν που φωτογραφιζόταν σαν Μέδουσα με
τα μαλλιά αφάνα και την γλώσσα έξω)! Αυτή η μίξη οδηγεί από το πέρασμα της πρώτης
Βαβυλώνας- κάτω, στην πρώτη Σιών (Ουράνια Αιθιοπία)- πάνω, σύμφωνα με τα κείμενα των
Τρώων (Κηφήνων, Αιθιόπων, Λατίνων, Αλιζόνων ή Χαλύβων- Χαλδαίων, Λίβυων αλλά και
Kελτών και Ενετών), που δυστυχώς στην αύξηση εντροπίας κινούνται και αυτοί αριστερόστροφα
και από Πελασγοί γίνονται οι Τρώες= σφήκες.
2ον οι ηχητικοί μετασχηματισμοί των δύο αφτιών και της τελικής μίξης των ετερογενών,
συγκλίνουν έτσι στην τελική πτώση της καθόδου στην αύξηση της εντροπίας, δηλαδή στην
ομοιογένεια (αφαιρετική μέθοδος χρωμάτων- μαύρο) ή Παγκοσμιοποίηση ή στην τρίτη χθόνια
Αφροδίτη, Πάνδημο= (POP-ULAR), ή Μαύρη Μαντόνα (π.χ. καμπαλίστρια, ποπ τραγουδίστρια
MADONA). Αυτή η τελική ομοιογενή μίξη- σύντηξη απαιτεί την απαραίτητη υλική ενέργεια
(χρήμα και πλούτος) που συγκεντρώνουν τα μυρμήγκια και προστατεύει ο Χθόνιος, Εμπορικός
Ερμής ώστε να σχηματιστεί το ομοφυλόφιλο, εκπορνευόμενο, ανώμαλο, «παιδόφιλο» και
«ζωόφιλο» ερμαφρόδιτο του σεξουαλικού υπερκορεσμού. (Προσοχή!! Το αντίθετο του Ουράνιου,
Πνευματικού, Ετερόφυλου, Θείου Ερμαφρόδιτου της σεξουαλικής άρνησης και νηστείας, που
οδηγεί στην Ανώτερη ΝΤΟ(ΝΗ΄) Υπερδώρια Αρμονία). Το ομοφυλόφιλο εκπροσωπείται από την
επονομαζόμενη POP υποκουλτούρα και τους «καλλιτέχνες» αυτής, με βασιλέα στο
κονσερβοκούτινο παλάτι της τον Άφυλο (ούτε λευκό ούτε μαύρο) και άφυλο (ούτε άντρα ούτε
γυναίκα) MICHAEL JACKSON (π.χ. ROCK + RNB + HOUSE= POP MUSIC) ελέγχοντας και το
τελευταίο εκ των τριών κέντρο, το Λιθικό ή επιθυμητικό, κέντρο των γεννητικών οργάνων, που
επιδεικτικά πιάνει ο βασιλιάς, σε μια από τις πίο γνωστές χορευτικές φιγούρες του.
Αυτή η αντίστροφη λατρευτική («καλλιτέχνες» είδωλα παιδιών) εν τέλει διαδικασία
τροφοδοτείται και οικονομικά από τους θαυμαστές (πιστούς που δίνουν τα χρήματά τους ή σε
κάποιο σύμπακτο δίσκο αντί για τον δίσκο κάποιας εκκλησίας της αντίστοιχης θρησκείας ή στο
ticket shop αντί για κάποιο παγκάρι) ώστε να συμμετάσχουν σε κάποια τελετή ή μυστήριο (κατ’
οίκον προσευχή ή συναυλία) στον κυρίως ναό (συναυλιακό χώρο) ως πιστοί (...προσέλθεται
κάπου αλλού!!). Έτσι περιμένουν να έρθουν σε εκστατική επαφή με τον θεό (...προσοχή όχι Θεό
τους) που τους προτρέπουν οι ψαλτάδες και οι ιερείς (οργανοπαίκτες και τραγουδιστάδες) των
μουσικών τάσεων (...όπισθεν θρησκειών...) με την βοήθεια πάντα, ανάλογα την μουσική
(θρησκεία), της απαραίτητης μεταλαβιάς, αντίδωρου ή όστιας (απαραιτήτων ουσιών) προς θεία
μέθεξη. Αυτές ουσίες χωρίζονται σε εξωτερικές προς ενεργοποίηση των αντιστοίχων
μορφογενετικών πεδίων (π.χ. ΚΑΝΝΑΒΗ> Κανναβικούς υποδοχείς εγκεφάλου, ΚΟΚΑΪΝΗ>
υποδοχείς Ντοπαμίνης, ΗΡΩΙΝΗ> Οπιοειδείς υποδοχείς, ΕΚΣΤΑΣΗ> συναισθηματικά Τσάκρας
κ.α.) αλλά και εσωτερικές ουσίες όπως ΝΤΟΠΑΜΙΝΗ= εσωτερική Κοκαΐνη, που εκκρίνεται μετά
την υπερέκκριση Αδρεναλίνης (π.χ. EXTREMES GAMES, WILD DANCE κ.α.)... Είναι κοινό
«μουσικό» μυστικό λοιπόν, πως όλες οι ενχώριες μουσικές παραγωγές, όλων των ξενόφερτων
τάσεων του εμπορίου είναι κλεμένες (δοσμένες) από το εξωτερικό (από Ινδία μέχρι Αμερική)
μέσω φυσικά της μόδας= συρμός, με αφετηρία πάντα την Αγγλική χώρα κι από συγκεκριμένα
κέντρα μουσικής παραγωγής.!

«ΜΟΥΣΙΚΟΙ» ΒΓΑΛΤΕ ΤΙΣ ΜΑΣΚΕΣ ΣΑΣ... .....Η ΑΥΞΗΣΗ ΕΝΤΡΟΠΙΑΣ

ΣΥΝΤΟΜΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕΤΑΙ... .....Η ΜΕΙΩΣΗ ΑΥΤΗΣ ΣΠΕΥΔΕΙ ΠΑΝΤΑ
ΑΠΟΤΟΜΑ!!!

Εντροπία είναι το μέγεθος της τάξης-αταξίας της ύλης που παρατηρείται σε ένα σύστημα. Όσο
μικρότερη εντροπία έχει ένα σώμα, τόσο πιο χρήσιμη ενέργεια διαθέτει και τόσο μεγαλύτερη
είναι η τάξη που εμφανίζει μικροσκοπικά η ύλη του. Στη φύση επικρατεί η πορεία προς την
αύξηση της εντροπίας του Σύμπαντος.
2. Η τάση προς την αταξία
3. φυσικος νομος που εκφραζει
φυσικος νομος που εκφραζει την ταση του συμπαντος της υλης η ενος κλειστου ενεργειακου
συστηματος προς την αταξια με την αυξηση της εντροπιας και της συνεχους μειωσης της
διαθεσιμης ενεργειας για παραγωγη εργου
4. ΕΝΤΡΟΠΙΑ Η μετατροπη της υλης σε ενεργεια και αντιστροφα

Αναφέρεται σε ένα σώμα ή σε ένα σύστημα Συμβολίζεται με το γράμμα S.

Είναι καταστατική μεταβλητή , περιγράφει δηλαδή το σύστημα και όχι τη διαδρομή μέσα από την
οποία βρέθηκε στη συγκεκριμένη κατάσταση.
Είναι επισης μία εκτατική μεταβλητή – όπως και η εσωτερική ενέργεια – η τιμή της δηλαδή
εξαρτάται από τη μάζα του συστήματος. Η μονάδα μέτρησης είναι το 1 J/K

1. Από τη σκοπιά του Μακρόκοσμου

α. Κατά την εξέλιξη ενός φαινομένου – όπως η ισόθερμη μεταβολή - κατά τη διάρκεια του
οποίου η θερμοκρασία διατηρείται σταθερή
η μεταβολή της εντροπίας ορίζεται με την εξίσωση
ΔS = Q/T
όπου Q η θερμότητα που εισέρχεται ή εξέρχεται από το σύστημα κατά την εξέλιξη του
φαινομένου και Τ η τιμή της σταθερής θερμοκρασίας
Εφόσον μεταβιβάζεται θερμότητα στο σύστημα οπότε Q > 0 η εντροπία του αυξάνεται
Εφόσον μεταβιβάζεται θερμότητα στο σύστημα - οπότε Q > 0 - η εντροπία του αυξάνεται
Εφόσον το σύστημα μεταβιβάζει θερμότητα στο περιβάλλον -οπότε Q < 0 -η εντροπία του
ελαττώνεται.
β. Η στοιχειώδης μεταβολή εντροπίας dQ ορίζεται με τη σχέση dS = dQ/T
γ. Κατά την εξέλιξη μιας αδιαβατικής μεταβολής η εντροπία του συστήματος διατηρείται
σταθερή .
δ. Κατά τη διαγραφή ενός κύκλου κατά τον οποίο οι μεταβολές είναι αντιστρεπτές – όπως ο
κύκλος Carnot – η συνολική μεταβολή της εντροπίας - η μεταβολή της δηλαδή κατά τη
«συμπλήρωση του κύκλου - είναι μηδέν. Μπορούμε να γράφουμε ΔS = 0
ε. Αν αναμείξουμε δύο υγρά το 1 και το 2 διαφορετικής θερμοκρασίας Τ1 > Τ2 - και το σύστημα
θεωρηθεί κλειστό – μεταβιβάζεται θερμότητα από το θερμότερο προς το ψυχρότερο μέχρι να
αποκατασταθεί σταθερή θερμοκρασία.
Εφόσον το αρχικά θερμότερο αποδίδει θερμότητα η εντροπία του ελαττώνεται. Εφόσον στο
αρχικά ψυχρότερο μεταβιβάζεται θερμότητα η εντροπία του αυξάνεται.
Η εντροπία του συστήματος στο σύνολό της ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ. ΔS1 + ΔS2 > 0 .
Σε κάθε αυθόρμητη ροή θερμότητας σε ένα κλειστό σύστημα η εντροπία αυξάνεται
Διατηρείται σταθερή μόνο σε μεταβολές που είναι ΑΝΤΙΣΤΡΕΠΤΕΣ
και για το σύστημα και για το περιβάλλον
Από τη σκοπιά του Μακρόκοσμου η εντροπία ενός συστήματος αποτελεί μέτρο της ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ
- πολυτιμότητας - της ενέργειας
Αύξηση της εντροπίας σημαίνει ελάττωση της πολυτιμότητας της ενέργειας
2. Από τη σκοπιά του Μικρόκοσμου
Από τη σκοπιά του Μικρόκοσμου το σύστημα είναι σύνολο σωματιδίων και η εντροπία ενός
συστήματος αποτελεί μέτρο της ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ – τάξης αταξίας - του συστήματος.
Αύξηση της εντροπίας σημαίνει αύξηση της αταξίας των σωματιδίων που συνιστούν το σύστημα.
Από τη σκοπιά του Μικρόκοσμου η μεταβολή της εντροπίας σχετίζεται με την αύξηση της
πιθανότητας του να βρεθεί το σύστημα των σωματιδίων σε μια κατάσταση.
Ενθαλπία
Η Ενθαλπία είναι θερμοδυναμικό μέγεθος που αντιπροσωπεύει το ολικό ποσό θερμότητας που
περιέχει ένα θερμοδυναμικό σύστημα. Ειδικότερα αποτελεί το άθροισμα της εσωτερικής
ενέργειας ενός σώματος και του γινομένου της εξωτερικής πίεσης επί του όγκου που
καταλαμβάνει μια ουσία[1]. Το γινόμενο εκφράζει την ενέργεια που απαιτείται για να εκτοπίσει
το σώμα το περιβάλλον του και να καταλάβει τη θέση στην οποία βρίσκεται.
Παλαιότερα αντί του όρου "ενθαλπία" χρησιμοποιούταν ο όρος "περιεχόμενη θερμότητα"
(περιεχομένη θερμότης - Wärmeinhalt)
Με τον ελληνικό όρο, διεθνή σήμερα, Ενθαλπία, που προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα
ενθάλπω = ζεσταίνω, κρύβω μέσα μου, περιθάλπω, χαρακτηρίζεται στη Χημεία η ενέργεια που
προσφέρεται κατά τη θέρμανση ουσιών και που εγκλωβίζεται στα μόριά τους ιδίως σ΄ εκείνα των
υδρατμών τους. Συνέπεια αυτού είναι ότι τα μόρια αυτά έχουν μεγαλύτερο ενεργειακό
περιεχόμενο από τα αρχικά μόρια. Έτσι στη γλώσσα της χημείας η ενθαλπία αποτελεί το θερμικό
περιεχόμενο κάθε χημικού συστήματος η οποία και συμβολίζεται συνήθως με το γράμμα Η.
Η ενέργεια αυτή οφείλεται στις δυνάμεις των χημικών δεσμών που συγκρατούν τα άτομα μέσα
στο μόριο, αλλά και στη κίνηση των ατόμων, των ηλεκτρονίων καθώς και του ίδιου του μορίου.
Έτσι η χημική αυτή ενέργεια παραμένει εγκλωβισμένη μέσα στο μόριο που μπορεί ν΄ αποδοθεί
άλλοτε εύκολα π.χ. με σπινθήρα στη βενζίνη, και άλλοτε δύσκολα.
Η ενθαλπία είναι προσδιοριστική έννοια στις χημικές αντιδράσεις.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------

Βέβαια θα μπορούσε να απαντήσει οποιοσδήποτε μηχανικός έχει κάνει τεχνική θερμοδυναμική αλλά
νομίζω ότι αποτελεί κατεξοχήν αντικείμενο των μηχανολόγων. Τεσπα..

E Εξηγήστε μου κάτι.... 

Α)Μπορούμε να θεωρήσουμε την εντροπία σαν έμμεσο μέτρο για την "ταξη"? Λογικά όταν μειώνεται η
εντροπία σε ένα σύστημα τότε αυτό δεν "οδεύει" πάντα προς στερεοποίηση και άρα και προς
κρυσταλική δομή? (αέριο->υγρό->στερεό=κρυσταλλική δομή)?

Β)Σε όλους τους κύκλους (carnot-diesel-otto κλπ) η συνολική μεταβολη της εντροπίας δεν θα είναι
πάντα ίση με το μηδέν? Αν όχι γιατί και αν μπορείτε δώστε και παράδειγμα...

A Για το Α, ναι έτσι είναι.

Για το Β, όπως θέτεις το ερώτημα, είναι λίγο ασαφές. Η εντροπία σχετίζεται με κλειστό θερμοδυναμικό
σύστημα. Ποιό είναι το κλειστό θερμοδυναμικό σύστημα στο ερώτημά σου; 
Να απαντήσω εγώ ως κλασσικός χημικός? Εντροπία είναι μία συνεχής,παραγωγίσιμη και
μονοτόνως αύξουσα συνάρτηση της ενεργείας μέσω των εκτατικών ιδιοτήτων κάθε απλού
συστήματος. Σημ: εκτατικές ιδιότητες καλούνται αυτές που εξαρτώνται από το μέγεθος του
συστήματος.. Δηλ θα μπορούσες να πεις ότι S=S(U,V,ni) όπου U η εσωτερική ενέργεια του
συστήματος.. Τώρα υπάρχει μία σχέση του Boltzmann που συνδέει την εντροπία με το μέτρο της
αταξίας σε ένα σύστημα και είναι S=klnΩ όπου k η περίφημος σταθερά του Boltz και Ω ο αριθμός
των μικροσκοπικών διαμορφώσεων. Έτσι για ένα σύστημα με εντοπισμένα Ν σε πλήθος
σωματίδια ανεξάρτητα μεταξύ τους όπως πχ μία κρυσταλική δομή (υπάρχουν ταλαντώσεις των
μορίων άρα πλήρης εντοπισμός αυτών στο επίπεδο xy και καμία μεταβολή μετά από αμοιβαία
μετάθεση των μορίων κτλ κτλ) και θεωρώντας ότι σε στερεό όλα ευρίσκονται εις την θεμελιώδη
τους κατάσταση,άρα θα υπάρχει μία κατανομή ενεργείας υπάρχει δηλ Ω=1 και S=kln1=0 άρα
πράγματι μαθηματικώς αποδεικνύεται ότι σε στερεό έχεις εντροπία μηδέν..
Όσον αφορά το (Β) υπάρχει μία πληθώρα εξαγομένων εξισώσεων ούτως ώστε να υπολογίσεις την
εντροπία ενός συστήματος.Αυτές είναι υπό μορφή μερικών παραγώγων όπου αν ψάξεις σε
βιβλιογραφία θα τις βρεις.Π.χ. μία ωραία που θυμάμαι είναι η dS=δq/T όπου ουσιαστκά σου λέει
ότι η ροή θερμότητος ψευδοστατικώς σε ένα σύστημα,σου επιφέρει αύξηση της εντροπίας. Ή π.χ.
dG/dT=-S όπου G η ενέργεια κατά Gibbs..Πάντως γενικά να θυμάσαι το γενικό αξίωμα της
Θερμοδυναμικής που λέει ότι μεταξύ δύο συστηματων κατά την ισορροπία οι εκτατικές
παράμετροι θα πάρουν τιμές ούτως ώστε να έχουμε την μέγιστη εντροπία..Με αυτό τον ορισμό
εξηγείς όλα τα φαινόμενα στον κλάδο σας όπως π.χ. γιατί σπάνε οι κολώνες,γιατί ραγίζουν τα
τοιχία,γιατί το νερό κάνει υγρασία στην ταράτσα,γιατί στέκεται το μπαλκόνι και δεν πέφτει σε
συνδιασμό με την αντοχή υλικών που πάλι ανάγεται στην ίδια εξήγηση κοκ..Σημ#2: Όλα τα
παραπάνω ανάγονται στην Στατιστική μηχανική-Θερμοχημεία αλλά είναι όλα μία προσέγγιση..Η
αλήθεια για ένα σύστημα βρίσκεται στην Κβαντική εξήγηση των φαινομένων δηλ να δεις το
σύστημα όχι μικρο- αλλά νανοσκοπικά,σε επίπεδο δηλ μηκών κύματος όπου λύνεις εξισώσεις
Scrodinger μέσω Χαμιλτωνειανών του συστήματος κτλ κτλ.Και αυτή η μέθοδος εξηγεί
πραγματικά τα πάντα στον υλικό κόσμο..

Traxanas,θα στο θέσω λίγο πιο γενικά αλλά θα καταλάβεις.Τα πάντα στον υλικό και μόνον
κόσμο ανάγονται σε προβλήματα ενεργείας που κάθε άνθρωπος καλείται να λύσει καθημερινώς.Η
ενέργεια λοιπόν ενός συστήματος μικροσκοπικώς εκφράζεται με την έννοια της εντροπίας ενώ
νανοσκοπικώς με την έννοια των Χαμιλτωνειανών όπου κι αυτές έχουν φυσικά μονάδες
ενεργείας.Π.χ. η μαστοράτζα στο γιαπί πετάει ένα τούβλο από τον τρίτο,και αυτό μόλις φτάσει
στο έδαφος,θέλοντας να πάρει την μεγίστην εντροπίαν γίνεται χίλια κομμάτια και
απλώνει.Τροπον τινά αυξάνει το όγκο λες δηλ ότι τίνει να καταλάβει τον μέγιστο χώρο μέχρι οι
ηλεκτρικές δυνάμεις μεταξύ των μορίων να του δώσουν μίαν ελάχιστην τιμήν ενεργείας.(Αυτή
είναι και η εξήγηση της δυναμικής ενεργείας).
Το ράγισμα πχ ανάγεται πάλι στο ίδιο πρόβλημα ενεργείας,δηλ τα σωματίδια του μπετόν τείνουν
να πάρουν ή την μεγίστην εντροπίαν ή την ελαχίστην ενέργειαν(ταυτόσημες έννοιες).Φτιάχνεις
ένα μπαλκόνι π.χ.,στεγνώνει και πατάς και δεν πέφτει ή δεν βουλιάζει."Γιατί?",αναρωτιέσαι.Γιατί
η χαμιλτωνειανή του συστήματος είναι τέτοια όπου ανάγεται σε ένα ενεργειακό ελάχιστο.
Ένας ανόητος και δη αμόρφωτος κατασκευαστής φτιάχνει μίαν οικοδομήν,και μετά από λίγες
βροχές βλέπει υγρασία στο ταβάνι.Προσπαθεί ο δύσμοιρος να τα μπαλώσει όπως-όπως μην και τα
δει ο αγοραστής,ενώ μόλις το "διώξει" δέχεται σωρία τηλεφ να επισκευάσει την υγρασία.Που να
ήξερε λοιπόν πως να λύσει το πρόβλημα??Ποιο "πεζοδρομιακό" πανεπιστήμιο να του το διδάξει??
Κι εσύ σαν έμπειρος μηχανικός και μορφωμένος απλά του εξηγείς(σιγά μην καταλάβει.Ξέρει
αυτός καλύτερα-έμαθε στο πεζοδρόμιο) ότι η σταγόνα του νερού,ενός κατ'εξοχήν πολικού
μορίου(κράτα το αυτό),τείνει να έχει όπως όλα τα πράγματα στη φύση μία ελάχιστον ενέργειαν.Κι
επειδή στην ανόητη χημεία την οποίαν διδάσκουν στα λύκεια,έλεγαν ότι τα όμοια διαλύουν όμοια
και όλα τα παρόμοια τελοσπάντων,οι σταγόνες λοιπόν "τρώνε" το μπετόν.Έτσι του λες ότι αν
έβαζε ένα πολυμερικό υλικό στεγανοποίησης,στον αιώνα τον άπαντα,υγρασία από το νερό δεν θα
έβλεπε.Που να ήξερε ότι τα πολυμερή μονομερίζονται με πολύ μικρότερο ρυθμό υπό την
επίδρασην της ηλιακής ακτινοβολίας ή από δυσμενείς συνθηκες πίεσης και θερμοκρασίας,από ότι
το νερό να "τρώει" το μπετόν.Επίσης κατά έναν όχι μαγικό τρόπο,δεν "ανακατεύονται" τα
πολυμερή μεγαλομόρια με τα μόρια του νερού.Άλλες γωνίες δεσμών του καθενός,καμία σχέση
και στις διπολικές ή τετραπολικές ή οκταπολικές ή δεκαεξαπολικές ροπές που δεν έχουν,καμία
σχέση στις χαμιλτωνειανές των δύο συστημάτων,άρα το ελάχιστο ενεργείας προστάζει αυτά τα
δύο υλικά ανεξαρτήτως φυσικής καταστάσεως να μην αναμιχθούν ποτέ των ποτών!!!Άσε που το
νερό είναι πολύ μικρό σε μέγεθος μόριο και κάλλιστα δύναται να εισέλθει εντός μικροσκοπικής
οπής στο μπετόν ενώ ένα πολυμερές(μεγαλομόριο) πλην ενός επιθυμητού ορίου δεν δύναται.Κι
αυτό ανάγεται σε πρόβλημα σωματιδίου σε φρέαρ διαφορετικών όμως τοιχωμάτων για το κάθε
μόριο,ένα δηλ κατ'εξοχήν κβαντικό πρόβλημα.Το ίδιο ισχύει για την πίσσαν που βάζεται ως
μόνωση.Ένα μη πολικό μόριο,κατάλοιπο του πετρελαίου,που όμως σαν υλικό κι έτσι όπως το
έχουν σε πανιά,δεν έχει τέτοια ομοιογενή δομή στο χώρο όπως ένα πολυμερές.Αλλά αν δεν θέλεις
να μπλέξεις με όλα αυτά,λες του ευλογημένου,να κάνει μία κλίσην εις την ταράτσα να φεύγουν τα
νερά όχι απο αγωγούς μέσα από το κτήριο αλλά από τα εξωτερικά τοιχία.Απλά δηλ δίνεις στο
νερό την δίοδον για την ελάχιστην ενέργειαν.. Κτλ Κτλ
Σημ#1:Όπως σου είπα,κάθε φαινόμενο στον μακρόκοσμο ανάγεται σε πρόβλημα ενεργείας αν
εξαιρέσεις τις μεταφυσικές ερμηνείες.Γιατί σου αρέσει ο ύπνος και η ξάπλα από το να δουλεύεις?
Γιατί πίνεις νερό?Γιατί τρως?Γιατί το 30% των Ελλήνων είναι παχυσαρκοι?Γιατί πας με το
ανσασέρ και όχι με τις σκάλες?Γιατί φτιάξαμε το ίντερνετ?Γιατί συζητούμε την πυρηνική
ενέργεια ως κύρια μορφή ενεργείας?Απλά κάθε άνθρωπος έχει ένα αποθεματικό ενεργείας κι ένα
αποθεματικό χρόνου που προσπαθεί να το κατανείμει όσο καλύτερα μπορεί.Το μεν αποθεματικό-
φράγμα ενεργείας κάποιες φορές "σπάει" όπως λέμε με αρνητικές συνέπειες,π.χ. ο πρόωρος
θάνατος των παχύσαρκων,το δε μειονέκτημα του αποθεματικού του χρόνου δεν ανακυκλώνεται κι
ότι σπαταλάς από αυτόν,πάει,το έχασες.
Σημ#2: Ξέρω ότι είμαι out of topic αλλά η χημεία,να μιλήσω για τον κλάδο μου,δεν είναι
γιαούρτια που αναλύεις και ζουμιά που ανακατεύεις.Είναι και αυτά,και καλά που υπάρχουν, αλλά
η πραγματική Χημεία είναι ένα τεράστιο μαθηματικό πρόβλημα που προσπαθεί ο σωστός
επιστήμονας να λύσει.Επίσης traxanas όλες αυτές οι "κατηγορίες" που λες,χωρίστηκαν μίαν
εποχήν όπου οι άνθρωποι δεν γνώριζαν την πραγματικήν δομήν του ατόμου.Τώρα τα πράγματα
έχουν αλλάξει,ξέρουμε επακριβώς τι γίνεται μέσα στο άτομο και εξηγούμε τα πάντα κβαντικώς
και μόνον.Απλά κατά σύμβαση όλα τα παραπάνω είναι εφαρμογές κάποιων νόμων που
προϋπήρχαν από Τον Θεόν, και απλά μας τους χάρισε αφού είδε ότι κάποιοι άνθρωποι
πραγματικά κοπιάζουν παρά τα πάθη και τις αδυναμίες των..Π.χ. ο Scrodinger ήταν γνωστός
γυναικάς της εποχής του.Παρ'αυτα το περίφημο πρόβλημα ιδιοτιμών ΗΨ=ΕΨ,όπου Η η
χαμιλτωνειανή του συστήματος,το βρήκε έπειτα από πολύ απομονώση με μίαν όμως ερωμένην
του σε κάποιο εξοχικό στην Γερμανίαν αν ενθυμούμαι καλώς.Αλλά έτσι είναι ο καλός Θεός."Επι
ολίγα ής πιστός, επι πολλών σε καταστήσω".

Τι είναι η ενθαλπία;
Ενθαλπία είναι το άθροισμα της εσωτερικής ενέργειας ενός σώματος και του γινομένου της
εξωτερικής πίεσης επί του όγκου που καταλαμβάνει μια ουσία. Το γινόμενο εκφράζει την
ενέργεια που απαιτείται για να εκτοπίσει το σώμα το περιβάλλον του και να καταλάβει τη θέση
στην οποία βρίσκεται.
Με τον όρο Ενθαλπία, που προέρχεται από το ρήμα ενθάλπω = ζεσταίνω, κρύβω μέσα μου,
περιθάλπω, χαρακτηρίζεται στη Χημεία η ενέργεια που προσφέρεται κατά τη θέρμανση ουσιών
και που εγκλωβίζεται στα μόριά τους ιδίως σ΄ εκείνα των υδρατμών τους. Συνέπεια αυτού είναι
ότι τα μόρια αυτά έχουν μεγαλύτερο ενεργειακό περιεχόμενο από τα αρχικά μόρια. Έτσι στη
γλώσσα της χημείας η ενθαλπία αποτελεί το θερμικό περιεχόμενο κάθε χημικού συστήματος η
οποία και συμβολίζεται συνήθως με το γράμμα Η.

Η ενέργεια αυτή οφείλεται στις δυνάμεις των χημικών δεσμών που συγκρατούν τα άτομα μέσα
στο μόριο, αλλά και στη κίνηση των ατόμων, των ηλεκτρονίων καθώς και του ίδιου του μορίου.
Έτσι η χημική αυτή ενέργεια παραμένει εγκλωβισμένη μέσα στο μόριο που μπορεί ν΄ αποδοθεί
άλλοτε εύκολα π.χ. με σπινθήρα στη βενζίνη, και άλλοτε δύσκολα.

Η ενθαλπία είναι προσδιοριστική έννοια στις χημικές αντιδράσεις.